Akademija strukovnih studija Beograd

Visoka zdravstvena škola

Mr Sanja Stanisavljević

ZDRAVSTVENA NEGA U INTERNOJ MEDICINI

Beograd, 2020.

ZDRAVSTVENA NEGA BOLESNIKA U

PULMOLOGIJI

Disajni sistem sastavljen je od niza organa uključujući:

pluća, disajne puteve, koštani i mišićni delovi grudnog

koša, nervni sistem i plućni krvotok.

Plućna ventilacija je proces kojim se vrši razmena gasova

izmeĎu alveolarnih prostora i spoljašnje sredine.

Ventilacioni ciklus se sastoji iz udaha (inspirijuma) i

izdaha (ekspirijuma).

Osnovna funkcija disajnog sistema je da održi normalni

nivo respiracijskih gasova (kiseonika i ugljen dioksida) u

arterijskoj krvi, da bi se zadovoljile metaboličke potrebe

organizma u stanju mirovanja i fizičkoj aktivnosti.

Ventilacioni ciklus

Najĉešće bolesti respiratornog sistema

Hronična opstruktivna bolest pluća

Bronhiektazije

Astma

Akutni respiratorni distres sindrom

Plućna embolija

Bolesti pleure

Infekcije gornjih respiratornih puteva

HOBP

Febrilnost,groznica

Cijanoza

Hipotenzija

Neurološki:Glavobolja,

Gubitak apetita

EDEM PLUĆA

PNEUMOTORAKS

Prepoznavanje potreba za negom

kod pulmološih bolesnika

KAŠALJ

Odgovor na nadražaj disajnih puteva spoljašnjim

(prašina, hladan vazduh) ili unutrašnjim dražima

(sluz, gnoj i krv).

Pri uzimanju podataka obraća se pažnja na zvuk

kašlja, produktivnost, okolnosti u kojima nastaje,

dužinu trajanja i prateće tegobe.

Opšta simptomatologija: febrilnost, malaksalost,

znojenje...

Specifiĉna simptomatologija za bolesti disajnih

organa

Može biti:

suv, neproduktivan - kod bolesti plućne maramice i

pneumonija,

produktivan - kod akutnog i hroničnog bronhitisa,

bronhiektazija i apscesa pluća.

Može se ispoljiti kao: uporan kašalj ili u vidu napada

(paroksizmali kašalj).

ISKAŠLJAVANJE

Nastaje kada se u disajnim putevima stvori više od

fizioloških 100 ml sekreta. Svako iskašljavanje smatra se

patološkim nezavisno od količine sputuma.

Potrebno je utvrditi karakteristike ispljuvka:

količinu,

izgled,

miris.

• Sluzav, proziran, sivkaste boje ispljuvak javlja se kod

zapaljenskih promena disajnih organa virusne ili

alergijske etiologije.

• Žućkasto - zelenkaste boje, gust ispljuvak znak je

bakterijske infekcije.

• Ispljuvak boje rĎe viĎa se kod pneumonija.

• Velike količine (1-2 l) gnojnog sputuma ukazuju na

bronhiektazije ili plućni apsces.

Sputum se analizira: makroskopski, mikroskopski,

bakteriološki i citološki.

KRV U ISPLJUVKU

Hemoptizije

Predstavljaju iskašljavanje manjih količina krvi u

obliku niti ili tačkastog krvarenja u ispljuvku.

Hemoptizije su često jedini znak bronhijalnog

karcinoma ili plućne tuberkuloze,

ReĎe su posledica virusnih ili parazitarne plućnih

bolesti, inhalacije agresivnih respiratornih noksi i

prisustva stranih tela u disajnim putevima.

Hemoptoa

Prisustvo većih količina krvi u ispljuvku.

Svetla krv ukazuje na sveže krvavljenje, dok je krv

koja je bila u plućima tamna i koagulisana.

Rozikast, penušav ispljuvak praćen gušenjem

ukazuje na edem pluća.

BOL U GRUDIMA

Vezan je za patološke procese u pleuri, zidu grudnog

koša ili traheobronhijalnom stablu, dok sama pluća

nemaju nervnih završetaka !.

• Pleuralni bol je jak, u vidu proboda i pojačava se pri

udisaju.

• Tumor pluća daje tup, stalan bol koji nije povezan sa

disajnim pokretima.

• Akutne infekcije traheobronhijalnog stabla dovode do

jakog, retrosternalnog bola, povezanog sa kašljem.

Pojačava se pri izlaganju hladnom vazduhu.

DISPNEJA

Osećaj otežanog disanja.

Naglo nastaje kod:

plućne embolije,

spontanog pneumotoraksa,

edema pluća,

bronhijalne astme,

inhalacije stranog tela.

U slučaju emfizema pluća, karcinoma pluća ili

insuficijencije srca dispneja se razvija postepeno !.

ORTOPNEJA

Ortopneja je pojava otežanog disanja pri

horizontalnom položaju bolesnika.

Često je prisutna kod bronhoopstrukcije.

Kod pulmoloških bolesnika dispnea postoji i

prelaskom bolesnika u sedeći položaj, za razliku od

dispneje kod insuficijencije srca koja se smanjuje

kada pacijent sedne!.

Stridor - predstavlja čujno disanje koje nastaje usled

opstrukcije disajnih puteva.

• Bolesnik ga opisuje kao sviranje u grudima ili krkljanje.

• Javlja se usled prisustva sekreta u bronhijama

(pr. bronhijalna astma).

Izmenjen oblik grudnog koša baĉvast grudni koš.

Epistaksa - krvarenje iz nosa. Može biti iz same nosne

šupljine, paranazalni šupljina ili nazofaringsa.

Rinoreja - curenje iz nosa često udruženo sa osećajem

zapušenog nosa.

PROMENE U RITMU DISANJA

12 do 16 respiracija u minuti normalno.

Ubrzano disanje (tahipneja) - javlja se fiziološki kod

stresa, fizičkog rada, a patološki kod febrilnih stanja,

bolesti pluća i krvotoka.

Usporeno disanje (bradipneja) - fiziološki se viĎa

kod sportista, a patološki kod bolesti centralnog

nervnog sistema, trovanja i povrede glave.

CIJANOZA

Ispoljava se kao centralna i periferna.

Centralna je posledica smanjenja zasićenosti arterijske

krvi kiseonikom ispod 80%.Nastaje kod oštećene plućne

funkcije.

Periferna cijanoza nastaje usled lokalne staze krvi kod

popuštanja snage srčanog mišića.

MALJIĈASTI PRSTI

Javljaju se kod hroničnih plućnih bolesti kao što su:

bronhiektazije, hronična opstruktivna bolest pluća i

karcinom bronha.

Maljičasti prsti

Anamneza

Intervencije medicinske sestre u

dijagnostici respiratornih oboljenja

Fizikalni pregled

Laboratorijske analize krvi, sputuma, pleuralnog izliva

Neinvazivne metode ispitivanja

Invazivne metode ispitivanja

Vrednosti gasnih analiza

PaO2 normalne vrednosti veće od 10 kPa

PaCO2 normalna vrednost od 4.5-6 kPa

SaO2 normalne vrednosti veće od (0.94) 94%

pH krvi u granicama 7.35-7.45

Laboratorijske analize krvi - obuhvataju standardne i

specifične krvne analize kao što su: gasne i imunološke

analize.

OdreĎivanje vrednosti gasnih analiza može pokazati

postojanje hipoksemije, odnosno snižen parcijalni

pritisak kiseonika u arterijskoj krvi ispod 9,3 kPa i

saturacije hemoglobina ispod 95%.

Smanjena vrednost ugljen dioksida ukazuje na

hiperventilaciju, dok hiperkapnija ukazuje na

nedovoljnu plućnu ventilaciju.

Hipoksija i hipoksemija

• HIPOKSIJA - smanjeno snabdevanje TKIVA kiseonikom

uprkos adekvatnoj cirkulaciji. Sniženje PaO2 u arterijskoj i

venskoj krvi i u organima, tkivima i ćelijama

• Kada je zasićenje krvi kiseonikom smanjeno ispod 90%

govorimo o HIPOKSIGENACIJI (SpO2) koja se može

posebnim ureĎajem - pulsnim oksimetrom izmeriti.

Normalno zasićenje iznosi preko 95% (SpO2>95%).

• Hipoksija i hipoksigenacija su izrazi koji se u

svakodnevnoj kliničkoj praksi upotrebljavaju kao

sinonomi.

• HIPOKSEMIJA je stanje smanjenog parcijalnog pritiska

kiseonika arterijske krvi (PaO2) ispod 60 mmHg.

• Normalne vrijednosti PaO2 iznose 75-95 mmHg. Vrlo

važan znak kod ovih stanja je pojava cijanoze koja pod

izvesnim okolnostima može u potpunosti izostajati.

• Zato se danas uzima kao pravilo upotreba ureĎaja –

pulsni oksimetar kao prvi korak u detekciji stanja

oksigenacije organizma.

• Znaci i simptomi hipoksije i hipoksemije su:

cijanoza,

uznemirenost,

grčevi,

agitiranost,

dezorijentisanost,

pospanost i koma.

• Terapija : kiseonik, KPCR

Pulsni oksimetar

1. Radiološke metode - radioskopija, radiografija pluća,

tomografija, kompjuterizovana tomografija, magnetna

rezonanca;

2. Radioizotopske metode - scintigrafija pluća;

Neinvazivne dijagnostiĉke metode

3. Metode ispitivanja disajne funkcije - nosna

provokacija, kožne probe, spirometrija, telesna

pletizmografija, spiroergometrija.

Spirometrija (mera disanja) - je dijagnostička metoda

za utvrĎivanje funkcionalne sposobnosti organa za

disanje.

Spirometrijom se mere plućni volumeni i kapaciteti.

Ispitivanje volumena i kapaciteta u miru (statička

ispitivanja) pokazuju elastičnost pluća i zida grudnog

koša.

Smanjenje ovih parametara za više od 10% ukazuje

na postojanje restriktivnih poremećaja plućne

ventilacije.

U okviru ovih pokazatelja nalazi se:

Disajni volumen (DV) - zapremina vazduha koju

čovek može da udahne ili izdahne pri mirnom

disanju (oko 500 ml);

Inspiratorni rezervni volumen (IRV) - zapremina

vazduha koju čovek može da udahne pri forsiranom

inspirijumu (1,5 do 2 litara);

Ekspiratorni rezervni volumen (ERV) - zapremina

vazduha koja se izdahne pri maksimalnom

ekspirijumu posle normalnog inspirijuma (0,8 do 1,5

litara);

Rezidualni volumen (RV) - zapremina vazduha koja

ostaje u plućima posle maksimalnog ekspirijuma

(1 do 1,3 litara);

Vitalni kapacitet (VC) - zapremina vazduha koje se

izdahne pri maksimalnom ekspirijumu posle

maksimalnog inspirijuma (3,5 do 5 litara);

Totalni kapacitet pluća (TK) - vrednosti vitalnog

kapaciteta + vrednost rezidualnog volumena.

Ispitivanje volumena u jedinici vremena (dinamska

ispitivanja) pokazuju prohodnost disajnih puteva.

U okviru ovih pokazatelja nalazi se:

Forsirani vitalni kapacitet (FVK) - je zapremina

vazduha dobijena naglim izduvavanjem vazduha

nakon forsiranog maksimalnog ekspirijuma. Njegova

vrednost je kod zdravih ljudi jednaka vitalnom

kapacitetu.

Maksimalni ekspiratorni volumen u sekundi (FEV 1

ili MEVs) - je zapremina vazduha koja se pri

forsiranom ekspirijumu, a posle maksimalnog

inspirijuma, može izduvati iz pluća u prvoj sekundi.

Kod zdravih osoba iznosi 70-80% vitalnog

kapaciteta.

Kriva protok volumena - pokazuje najveći

inspiratorni (PIF) i najveći ekspiratorni protok

(PEF).

Telesna pletizmografija

• Telesna pletizmografija je metoda kojom direktno merimo

suštinu patofiziološkog opstrukcionog sindroma: povećan

otpor vazdušnih puteva prema strujanju vazduha kao i

njenu posledicu, tj .hiperinflaciju.

• Metoda je objektivna, ne zavisi od saradnje pacijenta,

potpuno je bezbedna, ne zamara bolesnika a mogu se

pregledati i teški bolesnici.

• Metodu je ustanovio DuBois 1956.god.

• Odredjivanje ukupnog endobronhijalnog otpora-

rezistance (Raw) zasniva se na Omovom zakonu.

Karakter krivulje protoka i alveolarnog pritiska odredjen

je njegovim nagibom, tj. tangensom ugla krivulje prema

apscisi.

• Intratoraksni gasni volumen ( ITGV ) se izračunava na

osnovu Boyl-Mariottovog zakona: konstantan odnos

proizvoda plućnog volumena i varijacije pritiska koji

nastaje u plućima prilikom disajnih pokreta kada se

ventilom kratkotrajno zaustavi protok vazduha.

4. Ispitivanje volumena i kapaciteta nakon dejstva

nekih lekova (farmakodinamika tekstovi)

Izvodi se u cilju utvrĎivanja stepena alergijske

reakcije i terapijske efekta lekova.

Tu spadaju:

bronhoprovokativni testovi (metaholinski test,

astograf);

sistem za aerosol provokaciju, test sa

bronhodilatatorima;

peak flow meter- odreĎivanje vršnog

ekspirijumskog protoka.

Referentne vrednosti ovih pokazatelja zavise od

pola, godina života, telesne težine, visine i

mikroklimatski uslovi prostorije u kojima se izvodi.

Osobe ženskog pola imaju za 10% niže vrednosti

spirometrijskih pokazatelja od muškaraca zbog

razlika u graĎi grudnog koša.

Invazivne dijagnostiĉke metode u pulmologiji

1. Bronhoskopija (rigidna, fleksibilna),

2. Pleuralna punkcija (transudat, eksudat),

3. Biopsija pleure abramsovom iglom,

4. Pleuroskopija,

5. Perkutana aspiraciona biopsija pluća.

Bronhoskopija

Pleuralna punkcija

Intervencije medicinske sestre u leĉenju

bolesnika u pulmologiji

Medikamentozna terapija podrazumeva oralno i

parenteralno aplikovanje antiinflamatornih lekova

(kortikosteroidi), bronhodilatatora i antibiotika.

U pulmologiji specifičnost predstavlja intrapleuralna

aplikacija lekova i inhalacija lekova u obliku aerosola.

Oksigenoterapija - kontrolisano, kontinuirano,

kombinovano preko nazofaringealnog katetera,

binazalne kanile, maske, ambu balona.

Principi negovanja bolesnika u pulmologiji

Postavljanje bolesnika u polusedeći Fovlerov položaj;

Kontrola i evidencija vitalnih parametara;

Kontrola i evidentiranje izlučevina, posebno sputuma;

Aspiracija disajnih puteva i drenaža po potrebi –

Kvinkeov drenažni položaj, vibraciona masaža.

Okretanje bolesnika u postelji na svakih sat vremena u

cilju bolje plućne ventilacije;

Prevencija dekubitusa;

IzvoĎenje vežbi disanja;

Primena vlažne toplote;

Intenziviranje lične i higijene ličnog i posteljnog rublja u

slučaju febrilnosti bolesnika.

Intenzivna nega usne duplje.

ObezbeĎivanje adekvatne ishrane bolesnika.

ObezbeĎivanje odgovarajućih mikroklimatskih uslova u

bolesničkoj sobi (temperatura, vlažnost...);

Aplikovanje terapije po nalogu lekara;

Kontrola poseta bolesnicima.

Hvala na pažnji