KAZDAĞI MİLLİ PARKI’NIN ÇİÇEKLİ BİTKİLERİ

Kazdağı Milli Parkında yapılan son çalışmalarla, Kazdağı’nda yayılış

gösteren yaklaşık 800 bitkinin:

78 tanesi Türkiye için endemiktir

Bu 78 bitkinin 30 tanesi ise sadece Kazdağı’na özgüdür.

Ayrıca, bölgede endemik olmayan, ama Türkiye için nadir kabul

edilen 31 bitki bulunmaktadır.

Kazdağında tarih boyunca bir çok botanik araştırmalar gerçekleştirilmiştir

Botaniğin babası olarak bilinen Theoprastus’un “Bitkiler Üzerine” yaptığı çalışmalardan alınan toplam 903 adet alıntı İda dağı (Kaz dağı) ile bağlantılı olup, şimdiye kadar tek bir dağ için alınan en

büyük bitki alıntı sayısını oluşturmaktadır. Farmakolojinin babası olan Dioscorides, çok iyi tanınan “De Materia

Medica” (Tıbbi Materyaller) isimli kitabında, Kaz dağı’ndaki, İda ahududusu (Rubus idaeus) ve İda kökü (Ruscus hypoglossum)’nün

tıbbi özelliklerini tanımlamaktadır.Anadolu’daki ilk botanik araştırmalarına 1883 yılının Haziran-Ağustos

aylarında Kazdağı’nda başlayan Pau Sintenis’in adı Asperula sintenisii ve Hesperis theoprastii subsp. sintenisii gibi dağa özgü

iki taksona verilmiştir.Kamil Karamanoğlu, 1964 yılında “Edremit Kazdağı Bitkileri”Yusuf Gemici ve arkadaşları tarafından 1993’te yapılmış olan

“Contributionsa A L’etude de la Flore du Kazdağ (Balıkesir) konulu bir çalışma,

Özhatay ve arkadaşları tarafından 2003 yılında yapılmış “Türkiye’nin Önemli Bitki Alanları” isimli projesi bulunmaktadır.

Son olarak Tümen ve ark. tarafından yapılan Kazdağı Milli Parkının Endemik ve Nadir Bitkileri başlıklı bir Tübitak projesi

Son 5 yıl içerisinde Kazdağı’ndan Dünya için yeni 6 bitki tespit edilmiştir

Bazı endemik bitkiler Kazdağının antik dönem ve günümüzdeki ismiyle

isimlendirilmişlerdir

• Erysimum idae• Jasione idaea• Astragalus idae • Ferulago idae• Hieracium idae • Hypericum kazdaghensis

Endemik bitkilerinden bir bölümü antik Troya kent ve uygarlığından isimlerini almışlardır.

• Achillea fraasii var trojana• Digitalis trojana• Sideritis trojana• Ferulago trojana• Armeria trojana• Carduus nutans subsp.

trojanus• Galium trojanum

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

SADECE KAZDAĞINA ÖZGÜ OLAN (ENDEMİK) BİTKİLEREndemic Species in Kazdağı National Park

• Armeria trojana Bokhari & Quezel • Risk and Conservation Status: EN-Endangered

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Asperula sintenesii Asch. ex Bornm• Risk and Conservation Status: EN-

EndangeredKaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

New subspecies for the worldDünya için yeni bir alt tür

Nepeta sibthorpii Benth. subsp. tumeniana T. DirmenciRisk and Conservation Status: CR-Critically Endangered

Matthiola trojana T. Dirmenci, F. Satıl & G. Tümen Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Türk botanikçiler tarafından son yıllarda keşfedilen Dünya için yeni bir tür: Ferulago idae N.Özhatay et E.Akalın Kaz Dağı Çiçekleri

Doç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Türk botanikçiler tarafından son yıllarda keşfedilen Dünya için yeni bir tür

Ferulago trojana E. Akalın & PimenovKaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Türk botanikçiler tarafından son yıllarda keşfedilen Dünya için yeni bir tür: Hypericum kazdaghensis Gemici & Leblebici

• Jasione idaea Stoj Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Kazdağına endemik

Digitalis trojana IvanYüksük otu

Bu bitkinin bir başka türünden kalp ilaçlarının ham maddesi olan “Digitalin” elde edilmektedir.

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Sideritis trojana Ehrend.Sarıkız çayı

Risk and Conservation Status: VU-Vulnerable

Dünyada sadece Kazdağında yayılış gösterir.

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Centaurea odyssei Wagenitz

Peygamber çiçeği, Gökbaş

Risk and Conservation Status: EN-Endangered

Bitki, Troya savaşının önemli kahramanlarından biri olan Odysseus’un ismini taşımaktadır:

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Thymus pulvinatus Celak Kekik-ThymeRisk and Conservation Status: CR-Critically Endangered Sadece Kazdağında birkaç lokalitede ve dar bir yayılışa sahiptir.

Astragalus idae Sirj. (Geven)Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Abies nordmanniana (Stev.) Spach subsp. equi-trojani (Asch. & Sint. ex Boiss.) Troja pine

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Günümüzde yöre insanı endemik Kazdağı Köknarının yapraklarını, içtiği çayın içine atar, çayını reçine kokulu bir şekilde içer.

Troya atının yapıldığı Kazdağı köknarının bilimsel adı Abies nordmanniana subsp. equi-trojani’dir.

Equus Latince de “At” anlamına gelir.

• Fatih Sultan Mehmet İstanbul’un fethinde gemileri Haliç’e indirmek için kullandığı kızakları Kazdağı göknarından yaptırmıştır.

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Dianthus erinaceus Boiss. var. alpinus Boiss (VU)

TÜRKİYE'YE ENDEMİK OLAN VE KAZDAĞ'INDA DA YAYILIŞ GÖSTEREN BİTKİLER

• Troya savaşında ölen Troyalı savaşçılar hep keten kumaşa sarılır ve cenaze törenleri için hazırlanırlar.

• Anadolu ve Troya kültüründe keten törensel bir giysidir. Gerek cenaze ve gerekse kutlama törenlerinde keten özellikli bir yer tutmaktadır.

• Anadolu endemik ketenler açısından çok zengindir.

• Kazdağında da endemik bir keten vardır:

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Linum boissieri Asch. & Sint. ex Boiss.Keten (EN)Kaz Dağı Çiçekleri

Doç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Carduus nutans L. subsp. falcato-incurvus P.H. Davis Deve dikeni LR(cd)Kaz Dağı Çiçekleri

Doç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Asyneuma rigidum subsp. (Willd.) Gross. sibthorpium (Roemer & Schultes) Damboldt

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Delphinium fissum Waldt. & Kit. subsp.anatolicum Chowdhuri & DavisLR (lc )

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Muscari bourgaei Baker • Arap sümbülü, Mor sümbül, Şeytan sümbülü

• Crocus biflorus Miller subsp. nubigena (Herbert) Mathew • LR(lc)

F.Satıl&T.Dirmenci

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Homeros İlyada’sında Zeus ile Hera’nın buluşmasını anlatırken şu dizeler geçer:

• “...Safranlardan, sümbüllerden tatlı bir halı/Uzanıverdi ikisi de halının üstüne...”

Crocus gargaricus Herbert subsp. gargaricusLR(nt)

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Dizelerde bahsedilen safran (çiğdem) ve sümbüller gerçekten de burada yetişir, ismi de Gargaros tepesinin adıyla anılır: Crocus gargaricus (Gargaros çiğdemi).

F.Satıl&T.Dirmenci

Crocus gargaricus Herbert subsp. gargaricusLR(nt)

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Iris kerneriana Asch. & Sint ex Baker

• İlyada da İris, Zeus’un habercisidir.

• Kazdağında endemik bir İris (süsen) türü yetişir: İris kerneriana

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Silene anatolica O. Schwarz Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Crocus candidus E. D. Clarke Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

ENDEMİK OLMAYAN FAKAT ULUSAL ÖLÇEKTE NADİR OLAN TÜRLER

• Dağ çayı• Kandil çayı• Kedi kuyruğu• VU

Sideritis athoa Papanikolaou & KokkiniKaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Rosa sicula Tratt.• DD-CR

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Centaurea athoa DC. Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Satureja pilosa Velen.• VU Kaz Dağı Çiçekleri

Doç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Dianthus arpadianus Ade. & Bornm.• Yabani karanfil (DD-CR) Kaz Dağı Çiçekleri

Doç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Saxifraga sancta Gris. • Taşkıran (VU)Kaz Dağı Çiçekleri

Doç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Iberis saxatilis L.

Hünkar beğendiKaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Minuartia garckeana (Asch. & Sint. Ex Boiss.) Mattf

• Aethionema saxatile (L.) R.Br. ssp. oreophilum I.A. Anderson et al.

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

DİĞERLERİ

• Orchis sp.

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Colchicum boissieri Orph Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Tulipa orphanidea Boiss ex Heldr.

• Lilium candidum L. • Beyaz zambak

F.Satıl&T.Dirmenci Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Galanthus gracilis Celak.• KardelenKaz Dağı Çiçekleri

Doç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Thymus cherlerioides Vis. var. cherlerioides Kekik

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

• Gentiana asclepiadea L. • Centiyan

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Corydalis integra Barbey & Major

Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Cerasus prostrata subsp. prostrata Kaz Dağı ÇiçekleriDoç. Dr. Fatih SATIL, Balıkesir Üniversitesi

Paeonia mascula (L) Miller subsp. arietina (Anders) Cullen & Heywood

Ayı gülü, Şakayık