Kompozicija je skladan raspored i

smisleno uređen odnos likovnih elemenata – elemenata kompozicije unutar nekog prostora ili formata, u kojem vlada jedinstvo korišćene tehnike, materijala, ideje, opažajnih svojstava i primenjenih estetskih načela – principa komponovanja.

Površina na koju je slikar ograničen fizički predstavlja dvodimenzionalnu ravan koja ima samo širinu i dužinu. Ovakva površina bez dubine naziva se prostor dela, dizajn- polje, odnosno format slike.

Format je definisan odnosom vertikalne i horizontalne stranice.

Pre nego što se pristupi komponovanju neke slike potrebno je odlučiti se kako organizovati jedinstvo formata i oblika u njemu.

Za postavljanje objekata u skladnu i oku prijatnu celinu koriste se pravila, kao što su:

Geometrijski centarOptički centarPravilo trećina …

Centar formata nalazi se u preseku dijagonala formata ili u preseku “linija polovina”.

Elementi raspoređeni oko centra interesa treba da su raspoređeni tako da vode oko posmatrača iz perifernih mesta ka centru.

Ipak, centar kompozicije nije baš najbolje mesto gde bi oko posmatrača mirovalo. Sa glavnim objektom postavljenim u centar, posmatrač neće biti motivisan da prouči ostatak slike.

Mesto na kojem se seku dva zlatna preseka - vertikalni i horizontalni- naziva se optički centar (nije isto što i geometrijski!).

Oblik postavljen u optički centar postaje dominantan, a kompozicija deluje jedinstveno.

Vrlo često se koristi pravilo 3 trećine : sa dve horizontale i i dve vertikale format se deli na 9 jednakih delova, u preseku vertikala i horizontala dobijaju se četiri važne tačke u koje treba smestiti glavne objekte kompozicije.

Po načinu grupisanja objekata sledeće vrste kompozicija:

centralnahorizontalnavertikalnadijagonalnaovalna ili kružnapiramidalna - trougaonakombinovanahaotična

U ovoj vrsti kompozicije glavni, ili većina likovnih elemenata se nalazi ili gravitira sredini.

Likovni elementi svojim položajem, rasporedom i oblicima prate horizontalne ose formata. Takva kompozicija deluje mirno i opuštajuće, a koristimo je kada želimo da prikažemo širinu prostora, neku scenu, grupne portrete, pejsaže, panorame, mrtvu prirodu i slična, uglavnom pasivna i statična stanja. Horizontalna postavka omogućuje gledaocu da mirno posmatra sadržaj i pojedine elemente na slici. Horizontalnoj kompoziciji odgovara format postavljen po širini.

Kod ove kompozicije likovni elementi prate vertikalne ose formata. Vertikala prikazuje rast u visinu, spuštanje ili pad naniže, odnos onog što je gore (glava), prema onom što je dole (telo, noge). Visoka stabla, vrhovi planina, katedrale, tornjevi, obelisci i neboderi u velikim gradovima, najbolji su primer za to.To je aktivna postavka, koja sugeriše ozbiljnost, odlučnost, čvrstoću, autoritet i sl., pa je koristimo kada upravo te osobine želimo da pridružimo elementima na slici, ili istaknuti njihovu važnost. Vertikalnoj kompoziciji odgovara format postavljen po visini.

Ova vrsta kompozicije koristi dijagonalne ose formata i kosine za pretežni raspored i komunikaciju među likovnim elementima na slici. To je živa i i dinamična kompozicija koja odmah privlači pažnju, jer sugeriše pokret i određenu napetost. Osim toga kosi pravci stvaraju utisak prostora, te služe za neformalno povezivanje elemenata kompozicije. Snažniji utisak dijagonale postižu na vertikalnom, a blaži na horizontalno postavljenom formatu

Kada se likovni elementi u prostoru ili unutar pravouglog formata povezuju po vidljivoj ili zamišljenoj liniji kružnice ili elipse, nastaje ovalna ili kružna kompozicija, koja sugeriše okupljenost različitih elemenata oko jedne ideje. U ovoj vrsti kompozicije elementi mogu biti raspoređeni i po spirali, kao jednom od kružnici bliskih arhetipskih oblika u prirodi.

To je topla i blaga kompozicija, a koristimo je kada želimo da naglasimo porodičnu povezanost i zajedništvo elemenata na slici (sklad, jedinstvo).

U ovoj vrsti kompozicije se kao osnovni oblik za raspored elemenata unutar formata koristi trougao ili piramida. Elementi postavljeni u njima čine dominantnu grupu, kojoj su elementi izvan njih podređeni. To je graditeljska kompozicija koja se jednako dobro može upotrebiti kako na vertikalnom, tako i na horizontalnom formatu.

Ovo je najprirodnija i najčešće korišćena vrsta kompozicije, koja na formatu udružuje i kombinuje dva ili više navedenih osnovnih položaja i rasporeda likovnih elemenata. Ona je istovremeno i najzahtevnija u smislu postizanja dobre ravnoteže. Pri gradnji kombinovane kompozicije nastoji se da se stvori jedinstvo i sklad suprotnih položaja, smerova i oblika, kao što su vertikalno-horizintalno (arhitektonska kompozicija), horizontalno-vertikalno-dijagonalno, ovalno ili spiralno-ravno itd. U kombinovanom rasporedu osim položaja i oblika, značajnu ulogu imaju opažajna svojstva (tonovi svetla i tame, boje itd.), kao i odnosi različitih veličina, količina i intenziteta likovnih elemenata.

U ovoj kompoziciji, kao što joj i ime kaže, elementi su razbacani haotično - bez ikakvog rasporeda.