Kamer Karakurum Özdemir

Dünya Bankası

13 Kasım 2012, TÜSİAD Finansal Okuryazarlık Konferansı

Bu anket çalışması SAM Araştırma Danışmanlık tarafından Dünya Bankası için yapılmıştır.

I. Finansal Okuryazarlık Neden Önemli?

II. Türkiye Finansal Yeterlilik Anketi Sonuçları A. Finansal Okuryazarlık

B. Bütçe Yönetimi ve Borçlanma

C. Finansal Planlama

D. Finansal Ürün Seçimi

5

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

Yatırım/GSYH

Tasarruf/GSYH

Tasarruf-Yatırım Açığı

Cari Açığa neden olur

-50

0

50

100

Oca.0

7

Tem

.07

Oca.0

8

Tem

.08

Oca.0

9

Tem

.09

Oca.1

0

Tem

.10

Oca.1

1

Tem

.11

Oca.1

2

Tem

.12

milyar $

Portföy yatırımları ve kısa vadeli sermaye girişleri

Doğrudan yatırımlar ve uzun vadeli sermaye girişleri

Cari açık

Yurtiçi tasarruflar yüksek ve sürdürülebilir büyüme açısından

büyük önem taşımaktadır.

6

7

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

197

5

197

6

197

7

197

8

197

9

198

0

198

1

198

2

198

3

198

4

198

5

198

6

198

7

198

8

198

9

199

0

199

1

199

2

199

3

199

4

199

5

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

200

7

200

8

200

9

201

0

Yurtiçi Tasarruf Oranı Özel Tasarruf Oranı Kamu Tasarruf Oranı

8

0%

10%

20%

30%

Türkiye Düşük Gelir Düşük Orta

Gelir

Yüksek Orta

Gelir

Yüksek Gelir:

OECD

Olmayan

Yüksek Gelir:

OECD

80-'89 Ortalaması

90-'99 Ortalaması

00-'08 Ortalaması

17,7 16,6

10,1 10,3 12,2

7,9 9,0

0

5

10

15

20

25

30

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

9

Türkiye’de Hanehalkı Tasarruf Oranları (%)

Kaynak: Hane Halkı Bütçe Anketi, TÜİK

Bireysel tasarrufların artırabilmesi açısından

Saha çalışması 21 Nisan – 4 Temmuz.

Türkiye genelinde 40 ilde, 142 ilçede.

Ortalama anket süresi 37 dakika.

3009 kişi ile görüşme.

Doğru cevap verme oranı Sosyo-ekonomik statü yükseldikçe artmaktadır.

Görüşülen kişilerin çoğu basit bölme işlemine doğru cevap verirken, faiz sorularında bu oran düşmektedir.

Birleşik faiz ve enflasyon konusunda ise doğru cevap sayısı daha da azalmaktadır.

Beş kardeşe 1000 TL tutarında bir para verildiğini düşünün. Bu para kardeşler arasında eşit dağıtılırsa her bir kardeş ne kadar para alır?

TL 200

84%

Diğer

cevaplar

4%

Bimiyorum

11%

Cevap yok

1%

Arkadaşınıza akşam 25 TL borç verdiniz, o da ertesi gün size 25 TL geri verdi. Arkadaşınız bu borç için ne kadar faiz ödedi?

TL 0

72%

Diğer

cevaplar

3%

Bilmiyorum

22%

Cevapsız

3%

Vadeli mevduat hesabına senelik yüzde 2 faizle 100 TL yatırdığınızı düşünün. Birinci senenin sonunda yatırılan faizle beraber hesabınızda ne kadar para olur?

TL 102

36%

Diğer

cevaplar

13%

Bilmiyorum

46%

Cevapsız

6%

Bu hesapta beş senenin sonunda ne kadar para olur?

26,1

19,7

2,5

3,6

42,8

5,3

0 10 20 30 40 50

110TL'den fazla

110TL

110 TL'den az

Verilen bilgi yetersiz

Bilmiyorum

Cevapsız

Gıda ve diğer zorunlu harcamalar ödendikten sonra elinizde para kaldığı oluyor mu?

Evet ; 38%

Hayır ; 61%

Bilmiyorum ;

1%

Hanenizde kalan parayla ne yapılır?

Yüzde

Acil, öngörülemeyen durumlar, sağlık harcamaları için para biriktiririz

15.5

Kişisel ya da zorunlu olmayan giderler için harcarız 12.9

Belirli bir amaç gütmeden para biriktiririm 9.8

Gıda ve diğer zorunlu harcamalar için para biriktiririz 9.6

Gıda ve diğer zorunlu harcamalar için para biriktiririz 8.6

Gelirdeki dalgalanmalardan etkilenmemek için para biriktiririz

8.2

Bilinen büyük bir harcama için para biriktiririz 7.2

Gıda ve diğer zorunlu giderler için daha çok para harcarız 7.1

Borçlarımızı öderiz 6.5 Mal ve varlıklara yatırım yaparız 4.1

İşyerimize yatırım yaparız 3.7 Aile üyelerine veririz/yollarız 3.4

….

Toplam 100.0

(n=1147)

Siz ve haneniz şimdiye kadar hiç paranın yetmemesi nedeniyle gıda veya diğer zorunlu harcama kalemlerini karşılamak için kredi veya borç para kullandınız mı?

Evet

55%

Hayır

45%

Bilmiyorum

0%

Sizin ve hanenizin varolan borçlarınızı ödemek için şimdiye kadar hiç başka bir yerden/birinden borç aldığınız olur mu?

Evet

51%

Hayır

49%

Bilmiyorum

0%

Görüşülen kişilerin çoğu kısa vadeli plan yapmaktadır.

Gelecek için düzenli olarak para biriktirmezler.

Elinize para geçtiğinde nasıl kullanılacağını planlar mısınız?

78%

22%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Evet

Hayır

Gelecek için yaptığınız planlar en çok ne kadar uzun sürelidir?

6 aydan az

52%

6 ay-1 yıl

11%

1-2 yıl

10%

2-5 yıl

6%

5 yıldan fazla

9%

Hiç plan

yapmıyor

8%

Bilmiyorum

3%

Cevap yok

1%

Yaşlandığınız zaman kişisel harcamalarınızı karşılamak için ne gibi kişisel planlarınız var? Sayı Kişi yüzde

Devletten emeklilik 1253 46.7 Çalışmaya devam edeceğim 780 29.1

Sigorta 291 10.8

Aileden başka biri üzerinden emeklilik 278 10.4 Tasarruflar veya başka mali varlıklar 229 8.5

İş (gelir veya satış) 180 6.7

Mali olmayan varlıklar (gayrimenkul, küçükbaş/büyükbaş hayvan, ziynet gibi)

163 6.1

Aile, akraba, aşiretten mali yardım/destek 139 5.2

Miras 109 4.1

Başka emeklilik planı 102 3.8

Planı yok/Bu konu hakkında düşünmedim 714 26.6 …

Toplam 4295 160.1

(n=2683)

Yaşlandığınız zaman kişisel harcamalarınızı karşılamak için söylediklerinizden hangilerine şu sırada sahip olduğunuz belirtir misiniz? Sayı Kişi yüzde

Çalışmaya devam edeceğim 698 36.3 Devletten emeklilik 220 11.4

Sigorta 163 8.5 İş (gelir veya satış) 143 7.4

Tasarruflar veya başka mali varlıklar 139 7.2 Mali olmayan varlıklar (gayrimenkul,

küçükbaş/büyükbaş hayvan, ziynet gibi) 111 5.8

Aile, akraba, aşiretten mali yardım/destek 85 4.4 Miras 39 2.0

Aileden başka biri üzerinden emeklilik 32 1.7 Başka emeklilik planı 6 0.3

Hiçbiri 574 29.9 …

Toplam 2225 115.7 (n=1923)

Bu kaynaklar yaşlandığınız zaman tüm harcamalarınızı karşılamak için yeterli olacak mı?

44,8

37,7

16,8

Evet Hayır Bilmiyorum

Yaşlandığınız zaman tüm harcamalarınızı karşılamak konusunda ne ölçüde endişe duyuyorsunuz?

Hiç

endişelenmiyorum

18%

Biraz

endişeleniyorum

53%

Çok

endişeleniyorum

27%

Bilmiyorum

2%

Finansal sistem dışındaki ürünler daha sık kullanılmakta. resmi olmayan krediler

Finansal sistem içerisinde

mevduat hesabı ve banka kredisi

Görüşülen kişiler bu ürünleri kendi başına ya da bir başka kişiyle birlikte seçmiştir.

Tercih etme sebepleri:

◦ güvenilir,

◦ getirisi yüksek,

◦ riski düşük ve

◦ bilinen finansal ürünler

Tercih etmeme sebepleri:

◦ çoğunlukla o ürüne ihtiyaç duymadıklarını düşünmeleri

Yeterli tasarrufları olsa tercih edecekleri ürün:

◦ altın, döviz

◦ mevduat hesabı ve sigorta ürünleri

Para idaresinin farklı yönlerine ilişkin daha fazla bilgi sahibi olmak ister miydiniz?

35,1

59,8

4,7

Evet Hayır Bilmiyorum

Finansal ürünlere ilişkin daha fazla bilgi edinmek ister misiniz?

33,4

58,4

7,6

Evet Hayır Bilmiyorum

Teşekkürler.