By www.vhorseman.com

Interview

ในสมยโบราณ คนรจกนาสตวมาเลยงเพอใชอาหาร เพอชวยในการ ทางานสตวเลยงประเภทสตวใหญ ไดแก ชาง มา โค กระบอ สมยทคนยงไมมเครองจกร เครองยนตใหทนแรง คนกไดอาศย สตวเหลานทางานประเภทหนก เชน ใชชางลากซง ใชมาขบขเดน ทางทงในระยะทางใกลๆ และระยะทางไกลๆ ใชโค กระบอ ไถนา นวดขาว ในยามศกสงครามกใชมา ใชชาง ขบขรบพงในสนามรบการคาขาย และการเดนทางไปมาหาสกนจากเมองหนงไปยงเมองหนง หนทางทไปนนอาจตองขามภเขา ผานปา ขามลาหวย ลาธาร การใชมาเปนพาหนะขบและขนสมภาระ จะสะดวกและรวดเรว กวาการเดนเทาและแบกหามสมภาระโดยใชแรงงานคน เนองจากมาเปนสตวรวดเรวปราดเปรยวกวาชาและโค กระบอ คนจงนยมใชมาเปนพาหนะขบข บานเมองเรา โดยเฉพาะในเขตกรงเทพมหานคร สมยทผคนมรถยนตใชไมมาก มถนนนอยสาย แตละสายกไมกวาง นานๆ จะมรถยนตแลนผาน มรถรางวงเปนรถประจาทางในถนนบางสาย ชวตประจาวนในการเดนทางของคนสมยนน สวนใหญจะใชการเดนเทา ผมฐานะคอนขางดกจะนงรถมาไปทางาน ลกหลานนงรถมาไปโรงเรยน รถมาประเภทน ปจจบนยงมใชอยในอาเภอเมอง จงหวดลาปาง

INTRODUCTION OF HORSE

ปจจบนน ยงคงมการเลยงมากนตามความตองการของแตละหนวยงาน ภาคเอกชน นยมเลยงใชในการกฬา เชน กฬาแขงมา กฬาโปโล กฬาขมาขามเครองกดขวาง และเลยงเพอขยายพนธมาดๆ ไวเพอจาหนายเปนสนคา ภาครฐบาล ยงมการเลยงมา สาหรบใชในราชการ เชน เลยงมาในกจการทหารมา ตารวจมา และ เลยงมาไวใชในการผลตวคซน เซรม ผทมอาชพจดการแสดงละคร สตว กนยมเลยงมา ฝกมา ไวแสดงละครสตว เชน การวงแบบตางๆ เตนระบาตามจงหวะเสยงเพลง แสดงการขมาผาดโผน สถานทเลยงมา สวนใหญจะอยในชนบท เพราะมบรเวณกวางขวาง อากาศด มทงหญาทเหมาะกบการปลกหญาไวเปนอาหารมา ประเทศไทยมการเลยงมาทแพรหลาย คอทจงหวดกาญจนบร จงหวดสระบร จงหวดนครราชสมา มคอกมา บารงพนธมา เพอใชในกจการทตองการ

มาเปนสตวทคนนยมนามาเลยง ไมตากวา 5,000 ปมาแลว มาจงเปรยบเหมอนสมาชกภายในบาน เปนทงผรบใช และเปนทงเพอนไปในตว มาเปนสตวตระกลสงทมประโยชนทงในเวลาปกตและในเวลาสงคราม สมเดจพระนเรศวรมหาราช และสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ไดรกษาเอกราชและความเปนไทของชาตไทยไวใหคนรนหลง กไดอาศยมาไวเปนพาหนะคใจในการเขารบ เพราะในสมยกอนไมมยวดยานพาหนะและทางคมนาคมกไมสะดวกอยางในสมยน

สายพนธมา มอยประมาณ 170 พนธ แบงออกเปน 2 กลม คอ มาและโพน โดยใชความสงเปนตวแบง ถาสงกวา 14.2 แฮนด เรยกวา มา (แฮนด เปนมาตราฐานวดความสงของมา โดยวดสวนทสงทสดของตะโหงกตรงหวไหลจนถงพนดน 1 แฮนด = 4 นวฟต ) สวนทตากวา 14.2 แฮนด เรยกวา โพน กลมทเรยกวามายงแบงออกเปน 2 ชนด คอ มางานและมาข มางานอาจเรยกวา มาเลอดเยน มาข เรยกวา มาเลอดอน แตทงมาเลอดเยนและมาเลอดอน ตางกมอณหภมรางกายเทากน คอ 100.5 องศาฟาเรนไฮต หรอ 38 องศาเซลเซยส

มาใชงานจะมรปรางใหญ แขงแรง ลาตวหนาเหมอนวว นสยสงบเงยบ สวนมาใชขรปรางเพรยว กระดกสมสวน นสยคลองแคลว วองไว รปรางของมาโพนทด เมอดแลวจะตองไดสดสวนและสมดล เราอาจสงเกตดนสยมาไดจากนยนตามา ถาตาเลกนสยจะไมด โดยธรรมชาตมาจะมนสยตนตกใจงาย ดงนน เราจะตองเขาหามนดวยความนมนวล เมอมาทาผด เราจะตองทาโทษทนท มฉะนน มนจะจาไปตลอดและลมยาก แตเมอทาดเราจะตองชมโดยตบทคอเบาๆ นสยไมดของมาใชมมาแตกาเนด แตเกดจากสงแวดลอมในภายหลงเราสามารถจะแกไดโดยอาศยคนเลยง คนเลยงมาทดจะตองเปนคนเงยบ เรยบรอย มความเมตตาตอสตว ไมลกลลกลน ทาอะไรตองสมาเสมอ และมนคง

มาใชงานในประเทศไทย .. มาทใชงานในประเทศ ปจจบนม 3 ชนด ไดแก

1. ใชในกจการแขงมาและการกฬา

2. ใชในกจการทหาร ซงแบงตามลกษณะการใชงานเปน 3 ประเภท ไดแก

2.1 ใชในพธแหนาตามเสดจ

2.2 ใชในการฝกสอนทหาร

2.3 ใชในการขนสงอปกรณทางทหารในพนททยานพาหนะทางบกอนๆ กระทาไดยาก โดยใชทงมาและลอ (ลอ : เปนสตวทเกดจากการผสมของมาและลา เปนสตวทมความแขงแรง ฉลาด และอดทน)

3. ใชในกจการผสมพนธ เพอขายเปนมาแขง ไดแก การทาฟารมมาพนธด

มาใชประโยชนไดหลายอยาง เปนตนวา ใชข บรรทก ลากเขน เทยมรถ และใชในการสงคราม ปจจบนบานเมองเจรญขน มความสะดวกสบายในการใชรถใชถนนมากขน การใชมาจงลดลง เหลอเพยงแตการใชขเพอการกฬา ความเพลดเพลน ใชเขารวมในพธสาคญๆบางอยางเพออนรกษของเดมไว และใชในการแสดงละครสตวใน

ประเทศไทย ภาคเอกชนเลยงมาไวเพอการกฬา เชน กฬาแขงมา กฬาโปโล กฬาขมาขามเครองกดขวาง ขเพอความบนเทงและเลยงเพอเขารวมพธตางๆ ทสาคญ มาทหารยงใชในการฝกสอนการขมาใหแกทหาร และใชผสมพนธกบลาเพอผลตลอ ใชบรรทกสงของสมภาระในททรกนดารหรอภเขา ททางรถยนตเขาไปไมถง สภากาชาดไทยเลยงมาไวใชในการผลตวคซน เซรม

สวนใหญเราใชมาเพอวง ดงนน สงสาคญของมาคอ ขา ความอดทน แขงแรงของขาและเทาของมาจะตองตงตรง มมมของเทาทเหมาะสม(ถาขายาวเลก จะไมมนคงเวลายนหรอวง)ขาหลงของมาเปรยบเสมอนเครองยนตทใชสง กาลงดนตวมาไปขางหนา สวนขาหนาซงตดกบรางกายดวยกลามเนอและเอน จะเปนตวลดแรงกระแทก ไหลมาควรจะยาว ลาดเอยง ถาไหลตรงจะวงไมทน อกตองเลก กวางและมกลามเนอ กระดกซโครงยดหยนไดด เพอใหพนทสาหรบหวใจและปอดทางานไดเตมท ถาอกตน ขาลบ ปอดมาจะทางานไมเตมท หลงจะตองตรง กวาง แขงแรง มาหลงสนจะขสบาย แตวงไมเรว มาหลงยาวจะไมแขงแรง มาคอยาวจะแขงแรง ไดสดสวนในการรบศรษะ ถามาคอหนา

เหมอนคอแกะ จะเอยวคอไมสะดวก หนามาจะตองกวาง ถาหนาแคบ ชองลมหายใจจะเลก รจมกตองกวาง เพอใหลมผานเขาออกไดสะดวก หจะตองใหญ และตอบสนองตอเสยงไดด มาทสะบดหไปมาบอยครง จะเปนมาทตนกลวงาย มาทหล ไปขางหลงมากจะเปนมาทดราย นยนตามาจะตองดแจมใส มแววของความเปนมตร มาทตาเลก ตาคลายเหยยว จะเปนมาทนสยไมด เมอเราดแตละจดของตวมาแลวกดทงตว มาจะตองดแขงแรง กลมกลนกนทกสวน สดทายกดการเคลอนไหว ขาตองตรง และเคลอนไหวอยางมจงหวะ

สมา ..

มาเปนสตวชนดเดยวทมสขนมากมาย จนบางครงทาใหยงยากในการเรยกใหถกตอง สทเรยกอยางเดยวกนกยงมสออน สแก หรอสเดยวกน แตสของขนแผงคอ และหางตางกนกเรยกชอตางกนไปอก ลกมาบางตวเมอแรกเกดสจะไมเหมอนเมอมนโตขน คนไทยเราแบงสมา ออกไดเปน 3 ประเภทใหญๆ คอ สลวน สแซม และสผาน

สลวน คอ มาทมสเดยวทวทงตว จะมผดกนบางเลกนอยบางแหง ไดแก สดา สแดง (ตวสนาตาล แผงคอ หางสดา) สนาตาล สเหลอง (สขง นาตาลแดง หรอสตบ) สจนทร (สเหลองออน) สลาน (สใบลานคลายสจนทร แตแผงคอ หางสดา หลงมทางยาวสดา ซงเรยกวา บรรทดหลงเหลก) สสงข (ตวสทองสก แผงคอ หางสขาว) และสเผอก ซงหายาก เพราะจะเปนความผดปกตของผวหนง

สแซม คอ มาทมขนสดาและขาวขนปนกนทงตว ผวหนงสดา แตถาแซมระหวางสขาวกบดา หรอนาตาลดา หรอนาตาล หรอสขง และมบรรทดหลงเหลก จะเรยกวา สปลง

สผาน คอ มาทมสองส หรอมากกวา พนเปนสขาว ถามสดาปน กเรยกวาผานดา ถามสอน เชนสเหลอง สแดง กเรยกวา ผานเหลอง ผานแดง

การปฏบตบารงมา

การใหอาหารแกมา ควรจะใหจานวนนอยแตบอยครง ทนยมใหกน คอ 2 ครงตอวน เวลาทใหตองเปนเวลาเดยวกน การใหอาหารมากนอยขนอยกบพนธมา อาย สภาพรางกายและการทางาน มาพนธดจะกนอาหารมากกวา มาอายมากตองการอาหารขนมากกวามาอายนอย มาทใชงานหนกยอมตองการอาหารกวามาทไมทางาน หญาสดจะ

ตองมใหมากนทกวน โดยเสรมจากหญาแหง นาตองเปนนาสะอาด และมใหมากนตลอดเวลา

การแปรงขนตองทาทกวน การแปรงขนทาใหมาดสวยงามและสะอาด แลวยงชวยกระตนการหมนเวยนโลหต ทาใหผวหนงกลามเนอสมบรณ การอาบนามาควรอาบทกอาทตย มาทใชงานสาหรบการขตองใสเกอก เพอปองกน

อนตรายในการสมผสกบพนทแขง ปกตแลวเราควรเปลยนเกอกมาทกๆเดอน ทงนขนอยกบสภาพการใชงาน

จะเหนวา มาเปนสตวทใกลชดกบคนมานบพนๆป และเปนสตวทสามารถใชประโยชนไดหลายอยาง เชน ใชในการขบข บรรทก ลากเขน ขนสง หรอใชในการทาไรไถนา แตปจจบนการใชแรงงานมาสาหรบการทาไรไถนา ลดนอยลงไปมาก เนองจากมการพฒนานาเครองจกรเครองมอทนแรงมาใชทดแทนแรงงานสตว มากขน นอกจากนทางดานการทหาร มากมบทบาทสาคญในการบรรทกสมภาระ และอปกรณตางๆไปสงยงแนวหนาทยานพาหนะไปไมถง และใชเปนยานพาหนะในราชการทหารมาอกดวย ดานการกฬา มากมงานสาคญอยางมากเชนกน ไมวาจะเปนกฬามาแขง

การขมากระโดดขามเครองกดขวางหรอการขมาเลนทวไป กฬาโปโล ในดานความบนเทงมนษยใชมาในการแสดงการขผาดโผนหรอการแสดงละครสตว

ชนดและพนธมา การจดชนดของมา ไดจดตามการใชประโยชน ซงปจจบนไดมการแบงไวดงน

1. มางาน (Draft Horse)

2. มาข (Riding Horse)

3. โรดสตาร (Roadster Horse)

4. มาเทยมลาก (Carriage or Heavy Har-ness Horse)

5. มาโพน (Pony Horse)

มางาน (Draft Horse)

เปนมาทใชในการทางานในไรนา และคอกปศสตว งานเทยมเกวยนลากของหนกๆ บางครงอาจใชขเขาเมอง มางานมหลายพนธเพอรเชอรรอน (Percheron) มาพนธไชร (Shir) มาพนธไคลเดสเดล (Clydesdale) มาพนธซฟโฟลค (Suf-Folk) มางานเปนมาทมขนาดใหญ (Heavy Horses) สงประมาณ 15 - 17 แฮนด( Hands เปนมาตราวดสวนสงสวนของมา = 4 นวฟต ) เมอโตเตมทมขนาดนาหนก 614 - 1,000 กโลกรม

มาข (Riding Horse)

เปนมาทใชสาหรบขเดนทาง มาแขง มาสาหรบกระโดดขามเครองกดขวาง มาสาหรบขแขงกฬาโปโล มาขสาหรบเดนสวนสนาม มาขมหลายพนธดวยกน เชน

พนธอเมรกนแซดเดล (American Saddle Horse)

พนธอพพาลซา (Appaloosa)

พนธอาหรบ (Arabian)

พนธมอรแกน (Morgan)

พนธคลฟแลนด เบย ( Cleveland Bay )

พนธพาโลมโน (Palomino)

พนธพนโต (Pinto)

พนธเทนเนสซ วอลคกง ( Tennessee Walking)

พนธเทอรรบเบรด( Thoroughbred)

มาขเปนมาทมขนาดสงประมาณ 14-17 แฮนด เมอโตเตมทจะมขนาดนาหนก 364 - 591 กโลกรม

มาโพน (Pony Horse)

เปนมาสาหรบการขของเดกๆ หรอเทยมรถลากขนาดเลก มสวนสงประมาณ 11-14 แฮนด และเมอเตบโตเตมทมนาหนกประมาณ 180 - 386 กโลกรม มาโพนมอยหลายพนธดวยกน เชน

พนธอเมรกานา ( Americana )

พนธแฮกน (Hackney)

พนธเชตแลนด (Shetland)

พนธเวลช (Welsh)

พนธฮารนเนส (Harness)

นอกจากนนยงมาโพนพนธไทย ซงรปรางลาสน เตย ปอม และเฉลยวฉลาด มาไทยนนเชอวาอาจมบรรพบรษมาจาก เซลตค โพน (Celtic pony)

สของมา สของขนมา เปนสงทสงเกตเพอใหรจกมาแตละตว ฉะนน การเรยก ชอสของมาตางๆ จงเปนการจาเปนทจะตองเรยก ใหถกตามแบบ เดยวกนทงสน ถาตางคนตางเรยกชอตาม ความเขาใจของตนแลว กจะเปนการผดแปลกไปจะไม เปนทเขาใจไดชดเจน การตรวจสของมานยากมาก เพราะสขนมอยหลายอยางหลายชนด ผดกนเพยงเลกๆนอย จนไมสามารถจะเอาเปนทแนนอนไดวา แตกตางหรอผดจากกนอยางไร

ขนมาตวเดยวกนอาจเปลยนแปลงไปไดตามอายของมานน เชน สแซม นานเขากกลายเปนสขาวได หรอมาดากลายเปนแซม ไปกม ลกมาซงเกดใหมๆ มกจะมสขนผดกวาขนธรรมดา และยาวกวา ตอเมออายได ๗ ? ๘ เดอน แลวจงไดเปลยน ขนเปนสธรรมดา

สธรรมดาแบงออกไดเปน 3 จาพวก คอ

1. ขนสลวน

2. ขนสแซม

3. ขนสผาน

มาขนสลวน เปนมาทมสขนคลายคลงกนทวตว มผดกนเลกนอยบางแหงเทานน เชน บางตวคอนขางดาบาง ขาวบางบางแหง หรอมรอยจดเลกๆนอยๆ ไมสโตนก กนบวาเปนมาสลวนเหมอนกน สลวนแบงออกเปน 7 ชนดคอ สขาว, สปลง, สเหลอง, สจนทร, สแดง, สนาตาล และสดา

1. มาสขาว สามารถแบงออกไดเปน 2 ชนด คอ

1.1 มาสขาวธรรมดามขนสลวน ผวหนงใตขนดา ตาดา

1.2 มาสขาวเผอก มขนสขาวเผอก หรอสขาว ผวหนงใตขนสชมพ กบเหลอง หรอขาวลกตาสออกแดงคลายตากระตายขาว มาเผอก มกมสขาวมาแตกาเนด สมาขาวนนเมอยงเลกอยมกจะมสอน แลวภายหลงจงเปลยนจนเปนขาวธรรมดา

2. มาสปลง คอ ขนสออกแดงคลายสนาหมากแตออน มาสปลงแบงออกเปน 2 ชนด คอ

2.1 สปลงแก คอ มขนสแดงมาก

2.2 สปลงออน มสคลายชมพ

3. มาสเหลอง เปนสขาวเหลองปนกนเหมอนทาขมน สเหลองแบงออกเปน 3 ชนด คอ

3.1 สเหลองออน มขนออกขาว ผวหนงคอนขางขาว

3.2 สนกขมน มขนเหลองกวาสเหลองออน แตมหนงดา กบดา

3.3 สเหลองธรรมดา คอ สเหลองแกและบาง มสเทาๆ ซงเรยกวา มสลาน เพราะมสคลายใบลาน หรอใบตองแหง

4. มาสจนทร เปนมาสเหลอง ขนคอและขนหางสเหลอง เมอถกแดดมกจะมเงาเหมอนทองแดง มาสจนทรแบงออกเปน 3 ชนด คอ

4.1 สจนทรออน

4.2 สทอง

4.3 สทองแดง มสคลายสแดง แตขนคอและขนหางไมดา มาสจนทรมกจะมบรรทดหลงเหลก บางทมสายบนหลง ตามทเขาใจกนวา ตนตระกลของมาจาพวกนคงจะสบเนองมาจากมาลาย

5. สแดง เปนสเหลองหรอสแดง มเงาเปนมนแตขนทคอและหางสดา มาสแดงนนมอย 3 ชนด คอ

5.1 สแดงออน

5.2 สแดงธรรมดา

5.3 สประด มขนสแดงเขม และมเงาเปนวงกลมทกน ขอมกดาจด

6. สนาตาล มอย 3 ชนด คอ

6.1 สนาตาลออน มสเหลอง

6.2 สนาตาลธรรมดา คอนขางจะมสแดง

6.3 สนาตาลแก มกจะมขนดาแซมอยมาก

7. สดา มอย 3 ชนด คอ

7.1 สดาออน มสออกเทาๆ เรยกวา มาสวาท

7.2 สเขยว คอ ตวมสดา แตขางตวหรอตามทองมสแดงปน

7.3 สดาธรรมดา คอ ดาหมดทงตว ถาดาจดจนมเงาเนมนเรยกวา ดาปกกา หรอสนล

มาขนสแซม คอ มาทขนขาวขนปนกบขนสอน มาสแซมแบงตามสขนทปนอยกบสขาว แบงออกเปน 3 จาพวก คอ

1. แซมดา แบงออกเปน 2 แบบ ไดแก แซมดาธรรมดา คอมขนดาขนแซมทวทงตวเสมอกนกบ แซมมรกต คอ มขนดาขนแซมเปนวงกลมเปนหยอมๆทวทงตว

2. แซมเหลอง มขนสเหลองขนแซมทงตว

3. แซมแดง มขนอย 2 ชนด ไดแก แซมแดงธรรมดา มขนแดงแซมทวทงตวเสมอกน และแซม เลอด มขนแดงแซมเปนจดๆขนาด เทาเมลดขาวโพด และดแลวคลายรอยโลหตหยด

มาขนสผาน มาสผานตองถอส ขาวเปนพนเดม แมจะมสขาวนอยกวาสอนกตาม สวนสอนทผานตองเรยกสนนเปนขนสผานเสมอ เชน ผานเหลอง ผานดา ดงน เปนตน มาบางตว ผานจดโตประมาณเทาฝามอหรอเทาฟองไข มาชนดนเรยกวา มาสตลก แบงออกเปน 4 ชนด คอ ผานดา, ผานแดง, ผานเหลอง และผานแซมดา,แดง หรอ เหลอง