EVREN NASIL

İŞLER?

Doğayı anlamak için,

Parçacıkları, Kuvvetleri ve Kuralları Bilmemiz gerekir.

Gordon Kane,Süpersimetri

Evrenin olağanüstü karmaşıklığını açıklamak için

küçüklerin dünyasını anlamak gerekir

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı,CERN Türk Öğretmen Çalıştayı, 5 Şubat 2016

Modellerimiz;

• Gördüklerimize uymalı

• Gördüğümüz her şeyle tutarlı olmalı

• Henüz bakamadığımız şeyleri kestirebilmelidir.

(Gilmore Robert, Kuarkların Büyücüsü)

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı, 5 Şubat 2016

Bir alt alan özenle çalışılıp çözülürken, modeller ile yorumlanır veöne sürülen düşünceler tekrar tekrar değişir.

Gordon Kane, Süpersimetri

Açıklanamayan, açığa çıkarılması

gerekenler neler?

• KÜTLE SORUNU

• µ leptonun kütlesi, elektronun kütlesinin yaklaşık 200 katı?

• Niye bütün nötrinolarin kütlesi bu kadar küçük? ……

AÇIKLANAMAYAN NELER VAR?

• ÇEŞNİ SORUNU

• Neden üç aile?

• Farklı ailelerin kütleleri niye birbirinden

farklı?

• Lepton ve kuark aile sayıları niye birbirine

eşit?

AÇIKLANAMAYAN NELER VAR?

KUVVETLER FARKLILIĞI

• Kütleçekimi, elektromanyetik kuvvetten

1040 kat daha zayıftır.

• Bu kadar fark doğal bir şekilde nasıl

ortaya çıkabilir?

• Tüm kuvvetleri anlatacak olan birleşik

tek kuram nedir?

AÇIKLANAMAYAN NELER VAR?

Evrendeki Madde-Anti-Madde Asimetrisi

AÇIKLANAMAYAN NELER VAR?

???

AÇIKLANAMAYAN NELER VAR?

EVREN%49 görünen madde

%26,8 karanlık madde ???

%68,3 karanlık enerji ???

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

STANDART MODELİN EKSİKLİKLERİNİ GİDERECEK KURAM ARAYIŞLARI???

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

Bu parçacıklar nerede?

SÜPERSİMETRİ

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

En temel parçacığın bir sicim olduğunu, ve gözlemlediğimiz bütün diğer parçacıkların, bu sicimin açık ya da kapalı durumlarında farklı titreşimlerine karşılık geldiğini ön görür.

SİCİM KURAMLARI

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

LHC DE ARAYIŞLAR

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

SM ile uyuşmayan herhangi bir gözlem bize

SM ötesi fiziğin varlığını işaret edecek

(Meraklısına Parçacık ve Hızlandırıcı Fiziği(Bora Akgün, Gökhan Ünel, Samim Erhan,Sezen Sekmen, Umut Köse, Veli Yıldız))

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

Nötrinolar maddeyle çok seyrek etkileşmeye girdiklerinden üstteki resimdegösterilmemiştir.

Bu tip parçacıklar, enerjinin korunumu ilkesinden “kayıp enerji” sinyalihesaplanarak dolaylı yoldan gözlemlenir.

Beni

göremediler!NÖTRİNOLAR ???

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

En hafif süpereş (LSP); onun bozunup dönüşeceği daha hafif parçacığı yoktur, dolayısıyla kararlıdır.

Yıldızların gördüğümüz ışığı fotonlardan oluşur.

Protonlar ve elektronlar yıldızları ve gezegenleri oluşturur.

Nötrinolar ve LSP (varsa) evren boyunca mevcut olan madde biçimleri olacaktır.

Sadece zayıf ve kütleçekimsel kuvvetleri hissettiklerinden, elektromanyetik ya da güçlü kuvvetleri hissetmediklerinden, yıldızların oluşumuna katılmayacaklar, kara madde olacaklardır.

Süpersimetri, LSP' den oluşan kara maddenin var olduğunu öngörür

Kerem Cankoçak (Bilim ve Gelecek Ağustos 2012)

Parçacık hızlandırıcıları;bir parçacığın momentumunu artırmak, dalga boyunu azaltmak için kullanılır.

Dalga boyu ne kadar küçükse, hedef hakkında o kadar bilgi edinilir.

Parçacıklar kazandıkları yeni enerji ile yeni parçacıklar oluştururlar.

Böylece ağır kararsız parçacıklar yaratılabilir ve özellikleri incelenebilir.

Daha ağır kütleli parçacıklar elde etmek (LHC)

Düşük kütleli parçacıklar (LHC de protonlar) çok büyük kinetik enerjilerde çarpıştırılır.

Kerem Cankoçak (Bilim ve Gelecek Ağustos 2012)

Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

KAYNAKLAR:

1. Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı , CERNTürk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

2. Altuğ Özpineci, Standart Model ve Ötesi, Bilim ve Teknik Dergisi,Tübitak,2007

3. Gordon Kane, Süpersimetri

4. Brian Greene, Evrenin Zerafeti5. Robert Gilmore, Kuarkların Büyücüsü6. Meraklısına Parçacık ve Hızlandırıcı Fiziği (Bora Akgün, Gökhan Ünel, Samim

Erhan, Sezen Sekmen, Umut Köse, Veli Yıldız)7. Kerem Cankoçak (Bilim ve Gelecek Ağustos 2012)

Bir arada bulunmaktan

Büyük heyecan duydum

TEŞEKKÜRLER!

DİLEK YILDIRIMFen Blm. Öğretmeni

İzmir Çiğli Mehpare Yağcı Anadolu İmam Hatip Lisesi