DersCcedilevre KorumaOumlğretim Goumlr İsmail H AkguumlnE-mail ihakgunhotmailcom

AKDENİZ UumlNİVERSİTESİ ELMALI MESLEK YUumlKSEK OKULU

CcedilevreKısaca canlı ve cansız varlıkların bir arada bulundukları birbirini etkiledikleri ve birbirinden etkilendikleri ortamı ccedilevre olarak tanımlayabiliriz

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasını oumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

Dersin Genel AmacıCcedilevre koruma hakkında gerekli bilgileri kavrayarak mesleğinizi

yaparken ccedilevreye minimum derecede zarar vermek ve ccedilevre korumaya katkıda bulunabilmek

Ccedilalıştığınız sektoumlruumln neden olduğu ccedilevre kirliliğini oumlnleyecek tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan hava kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan su kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan toprak kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan guumlruumlltuuml kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamda ccedilevreye zarar vermeyen enerjileri kullanarak ccedilevre korumaya katkı sağlarız

GİRİŞ

21 yuumlzyılda durmaksızın gelişen enduumlstri temelde biz insanlara daha kolay ve iyi yaşama ortamı sağlamayı amaccedillamaktadır Bunun bilincinde olan insanoğlu gelişen enduumlstrileşmenin getireceği olası nimetlerden daha fazla faydalanabilme arzusunu hep taşımıştır Ancak insanoğlu bunu yaparken ccedilevresine yapmış olduğu tahribatın ileride ne sonuccedillar vereceğini kestirememiş ve bunun bedelini pahalıya oumldemiştir

Enduumlstrileşen uumllkeler geccedil de olsa bu ccedilevre tahribatının tuumlm canlılar uumlzerindeki olumsuz etkilerini fark ettiler Bunun sonucu olarak ccedilevre koruma bilinci ortaya ccedilıkmaya başladı Daha verimli kaynak kullanımı yanında artan ihtiyaccedilları karşılamak iccedilin daha az kaynak kullanımı daha az tuumlketim atıkların yeniden kullanımı gibi ccedilevre korumasına youmlnelik programlar enduumlstrileşme suumlreci iccedilinde benimsendi

1 SEKTOumlREL CcedilEVRE SORUNLARI

11 Ccedilevrenin Tarihi Gelişimi

Duumlnyamızın oluşumu ve buguumlnkuuml haline doumlnuumlşuumlmuumlnde temel maddeler diye tanımladığımız elementler ve ccedileşitli kimyasal bileşikler belirli bir olasılıkla belirli youmlrelerde toplanmış jeolojik değişimlere de bağlı olarak birikimleri veya dağılımları ortaya ccedilıkmıştır Bu şekilde insan oumllccediluumlsuuml ve zaman idraki sınırları iccedilinde milyonlarca yıllık oluşum suumlreci sonunda ldquodoğal dengerdquo adı verilen bir denge oluşmuştur

İnsanoğlu duumlnyada 15 milyon yıl oumlnce yaşamaya başladığı tahmin edilmekte ve yerkuumlrenin de 55 milyon yaşında olduğu varsayılmaktadır Son 15 milyon yıl iccedilinde insanoğlu doğayı buumlyuumlk oumllccediluumlde zorlamış doğal varlıkları aşırı oumllccediluumlde değiştirmiş kaynakları buumlyuumlk boyutlarda soumlmuumlrmuumlş ve guumlnuumlmuumlzuumln en oumlnemli sorunu olan ccedilevre (ortam) kirlenmesine giden yolu accedilmıştır

Oumlzellikle 18 yuumlzyılda başlayan ldquoEnduumlstri Devrimirdquo suumlrecinin hızla tuumlm duumlnyaya yayılması ile birlikte daha fazla uumlretim iccedilin enduumlstrinin doğal aracı durumundaki hammadde tuumlketimi de hızla artmıştır Doğal kaynaklar hiccedil bitmeyecekmiş gibi buumlyuumlk bir savurganlıkla harcanmıştır Bunun yanında fabrikalardan uumlretim amacıyla kullanılan son derece zararlı atıklar da ccedilevreye atılıyordu

Geccedil de olsa ccedilevre tahribatının tuumlm canlılar uumlzerindeki olumsuz etkilerini fark eden enduumlstrileşmiş uumllkeler de 1950 ile 1960 yılları arasında ccedilevre koruma bilinci ortaya ccedilıkmaya başladı Ccedileşitli uumllkelerde oluşan baskı grupları ve basın ccedilevre sorunlarını guumlndeme getirerek kamuoyunun dikkatini ekoloji ve ccedilevre kavramlarına ccedilekmeyi başarmıştır Bu amaccedilla geliştirilen ccedilevre youmlnetim araccedillarının başında Ccedilevresel Etki Değerlendirmesi (CcedilED) gelmektedir

CcedilED konusunda yapılan ccedilalışmaları şoumlyle oumlzetleyebiliriz1048766 5 Haziran 1972 İnsan ve Ccedilevre (İsveccedil ndash Stockholm) konulu konferans duumlzenlenmiş1048766 UNEP (Birleşmiş Milletler Ccedilevre Programı) kurulmuştur1048766 1980 UNEP ve UNDP (Duumlnya Bankası ve Birleşmiş Milletler EkonomikKalkınma Teşkilatı) ldquoEkonomik Kalkınmada Ccedilevre Politikaları ve YoumlntemleriDeklarasyonursquorsquo kabul edilmiştir1048766 1982rsquode OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml) ldquoKalkınmaYardımlarının Ccedilevresel Boyutlarırdquo konulu toplantı duumlzenlenmiştir1048766 1 Ocak 1970 Ulusal Ccedilevre Politikası Kanunu (NEPA) (ABD)1048766 CcedilED uygulamasını zorunlu kılan NEPA oumlrneğinden hareketle ABDrsquode pek ccedilok eyalet ve bazı buumlyuumlk belediyeler benzer duumlzenlemeleri yuumlruumlrluumlğe koyarakuygulamaya geccedilmişlerdir ABDrsquode NEPArsquonın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle birccedilokuumllkede ccedilevre sorunları ile ilgili devlet oumlrguumltleri geliştirilmiştir1048766 1973 yılında Kanadarsquoda ldquoCcedilevre Değerlendirme ve Denetleme Youmlntemlerirdquo(EARP) isimli dokuumlman yayınlanmıştır1048766 1973rsquote AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) buumlnyesinde ldquoBirinci Ccedilevre EylemProgramırdquo yuumlruumlrluumlğe konmuştur Soumlz konusu eylem programı 1976 1982 ve1986rsquoda uumlccedil kere goumlzden geccedilirilerek yenilenmiştir

12 Ccedilevreye İlişkin Tanımlar

CcedilevreKısaca canlı ve cansız varlıkların bir arada bulundukları birbirini etkiledikleri ve birbirinden etkilendikleri ortamı ccedilevre olarak tanımlayabiliriz

CcedilevrebilimiTuumlm canlı ve cansızların karşılıklı etkileşimini inceleyen bilim dalına ccedilevrebilim denir

Ccedilevre Kirliliği Ccedilevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını değişmesini ve boumlylece insanların olumsuz youmlnde etkilenmesini ccedilevre kirlenmesi olarak tanımlanabilir

Ekoloji Organizmaların ccedilevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır Ekoloji ccedileşitli tuumlrdeki canlıların ccedilevreleri ile uyumlu olarak nasıl yaşamlarını suumlrduumlrduumlklerini veya bu canlı varlıkların hangi şartlar altında besinlerini ve ihtiyaccedillarını karşıladıklarını ve ccedileşitli fonksiyonların ne tuumlr bir canlı topluluğu iccedilinde yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml inceleyen bilim dalıdır

Ekolojik Dengeİnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun bir şekilde suumlrduumlrebilmeleri iccedilin gerekli olan şartların buumltuumlnuumlne ccedilevre dengesi denir

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasınıoumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

bullAtıkHerhangi bir faaliyet sonunda ccedilevreye bırakılan her tuumlrluuml maddeye atık denir

Enduumlstriyel AtıkTeknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya ccedilıkan ccedilevre ve insan sağlığını tehdit eden enduumlstriyel nitelikli atıklara enduumlstriyel atık denirEvsel AtıkEvsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen mutfak bahccedile gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz Evsel katı atıkların ccediloğunu organik atıklar kalan kısmını ise kağıt karton tekstil plastik deri ağaccedil metal cam ve kuumll gibi maddeler oluşturur

Buumlyuumlk yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en oumlnemli sorunlardan birisi de kentsel ccediloumlpler yani evsel atıklardır

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

CcedilevreKısaca canlı ve cansız varlıkların bir arada bulundukları birbirini etkiledikleri ve birbirinden etkilendikleri ortamı ccedilevre olarak tanımlayabiliriz

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasını oumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

Dersin Genel AmacıCcedilevre koruma hakkında gerekli bilgileri kavrayarak mesleğinizi

yaparken ccedilevreye minimum derecede zarar vermek ve ccedilevre korumaya katkıda bulunabilmek

Ccedilalıştığınız sektoumlruumln neden olduğu ccedilevre kirliliğini oumlnleyecek tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan hava kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan su kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan toprak kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan guumlruumlltuuml kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamda ccedilevreye zarar vermeyen enerjileri kullanarak ccedilevre korumaya katkı sağlarız

GİRİŞ

21 yuumlzyılda durmaksızın gelişen enduumlstri temelde biz insanlara daha kolay ve iyi yaşama ortamı sağlamayı amaccedillamaktadır Bunun bilincinde olan insanoğlu gelişen enduumlstrileşmenin getireceği olası nimetlerden daha fazla faydalanabilme arzusunu hep taşımıştır Ancak insanoğlu bunu yaparken ccedilevresine yapmış olduğu tahribatın ileride ne sonuccedillar vereceğini kestirememiş ve bunun bedelini pahalıya oumldemiştir

Enduumlstrileşen uumllkeler geccedil de olsa bu ccedilevre tahribatının tuumlm canlılar uumlzerindeki olumsuz etkilerini fark ettiler Bunun sonucu olarak ccedilevre koruma bilinci ortaya ccedilıkmaya başladı Daha verimli kaynak kullanımı yanında artan ihtiyaccedilları karşılamak iccedilin daha az kaynak kullanımı daha az tuumlketim atıkların yeniden kullanımı gibi ccedilevre korumasına youmlnelik programlar enduumlstrileşme suumlreci iccedilinde benimsendi

1 SEKTOumlREL CcedilEVRE SORUNLARI

11 Ccedilevrenin Tarihi Gelişimi

Duumlnyamızın oluşumu ve buguumlnkuuml haline doumlnuumlşuumlmuumlnde temel maddeler diye tanımladığımız elementler ve ccedileşitli kimyasal bileşikler belirli bir olasılıkla belirli youmlrelerde toplanmış jeolojik değişimlere de bağlı olarak birikimleri veya dağılımları ortaya ccedilıkmıştır Bu şekilde insan oumllccediluumlsuuml ve zaman idraki sınırları iccedilinde milyonlarca yıllık oluşum suumlreci sonunda ldquodoğal dengerdquo adı verilen bir denge oluşmuştur

İnsanoğlu duumlnyada 15 milyon yıl oumlnce yaşamaya başladığı tahmin edilmekte ve yerkuumlrenin de 55 milyon yaşında olduğu varsayılmaktadır Son 15 milyon yıl iccedilinde insanoğlu doğayı buumlyuumlk oumllccediluumlde zorlamış doğal varlıkları aşırı oumllccediluumlde değiştirmiş kaynakları buumlyuumlk boyutlarda soumlmuumlrmuumlş ve guumlnuumlmuumlzuumln en oumlnemli sorunu olan ccedilevre (ortam) kirlenmesine giden yolu accedilmıştır

Oumlzellikle 18 yuumlzyılda başlayan ldquoEnduumlstri Devrimirdquo suumlrecinin hızla tuumlm duumlnyaya yayılması ile birlikte daha fazla uumlretim iccedilin enduumlstrinin doğal aracı durumundaki hammadde tuumlketimi de hızla artmıştır Doğal kaynaklar hiccedil bitmeyecekmiş gibi buumlyuumlk bir savurganlıkla harcanmıştır Bunun yanında fabrikalardan uumlretim amacıyla kullanılan son derece zararlı atıklar da ccedilevreye atılıyordu

Geccedil de olsa ccedilevre tahribatının tuumlm canlılar uumlzerindeki olumsuz etkilerini fark eden enduumlstrileşmiş uumllkeler de 1950 ile 1960 yılları arasında ccedilevre koruma bilinci ortaya ccedilıkmaya başladı Ccedileşitli uumllkelerde oluşan baskı grupları ve basın ccedilevre sorunlarını guumlndeme getirerek kamuoyunun dikkatini ekoloji ve ccedilevre kavramlarına ccedilekmeyi başarmıştır Bu amaccedilla geliştirilen ccedilevre youmlnetim araccedillarının başında Ccedilevresel Etki Değerlendirmesi (CcedilED) gelmektedir

CcedilED konusunda yapılan ccedilalışmaları şoumlyle oumlzetleyebiliriz1048766 5 Haziran 1972 İnsan ve Ccedilevre (İsveccedil ndash Stockholm) konulu konferans duumlzenlenmiş1048766 UNEP (Birleşmiş Milletler Ccedilevre Programı) kurulmuştur1048766 1980 UNEP ve UNDP (Duumlnya Bankası ve Birleşmiş Milletler EkonomikKalkınma Teşkilatı) ldquoEkonomik Kalkınmada Ccedilevre Politikaları ve YoumlntemleriDeklarasyonursquorsquo kabul edilmiştir1048766 1982rsquode OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml) ldquoKalkınmaYardımlarının Ccedilevresel Boyutlarırdquo konulu toplantı duumlzenlenmiştir1048766 1 Ocak 1970 Ulusal Ccedilevre Politikası Kanunu (NEPA) (ABD)1048766 CcedilED uygulamasını zorunlu kılan NEPA oumlrneğinden hareketle ABDrsquode pek ccedilok eyalet ve bazı buumlyuumlk belediyeler benzer duumlzenlemeleri yuumlruumlrluumlğe koyarakuygulamaya geccedilmişlerdir ABDrsquode NEPArsquonın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle birccedilokuumllkede ccedilevre sorunları ile ilgili devlet oumlrguumltleri geliştirilmiştir1048766 1973 yılında Kanadarsquoda ldquoCcedilevre Değerlendirme ve Denetleme Youmlntemlerirdquo(EARP) isimli dokuumlman yayınlanmıştır1048766 1973rsquote AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) buumlnyesinde ldquoBirinci Ccedilevre EylemProgramırdquo yuumlruumlrluumlğe konmuştur Soumlz konusu eylem programı 1976 1982 ve1986rsquoda uumlccedil kere goumlzden geccedilirilerek yenilenmiştir

12 Ccedilevreye İlişkin Tanımlar

CcedilevreKısaca canlı ve cansız varlıkların bir arada bulundukları birbirini etkiledikleri ve birbirinden etkilendikleri ortamı ccedilevre olarak tanımlayabiliriz

CcedilevrebilimiTuumlm canlı ve cansızların karşılıklı etkileşimini inceleyen bilim dalına ccedilevrebilim denir

Ccedilevre Kirliliği Ccedilevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını değişmesini ve boumlylece insanların olumsuz youmlnde etkilenmesini ccedilevre kirlenmesi olarak tanımlanabilir

Ekoloji Organizmaların ccedilevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır Ekoloji ccedileşitli tuumlrdeki canlıların ccedilevreleri ile uyumlu olarak nasıl yaşamlarını suumlrduumlrduumlklerini veya bu canlı varlıkların hangi şartlar altında besinlerini ve ihtiyaccedillarını karşıladıklarını ve ccedileşitli fonksiyonların ne tuumlr bir canlı topluluğu iccedilinde yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml inceleyen bilim dalıdır

Ekolojik Dengeİnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun bir şekilde suumlrduumlrebilmeleri iccedilin gerekli olan şartların buumltuumlnuumlne ccedilevre dengesi denir

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasınıoumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

bullAtıkHerhangi bir faaliyet sonunda ccedilevreye bırakılan her tuumlrluuml maddeye atık denir

Enduumlstriyel AtıkTeknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya ccedilıkan ccedilevre ve insan sağlığını tehdit eden enduumlstriyel nitelikli atıklara enduumlstriyel atık denirEvsel AtıkEvsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen mutfak bahccedile gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz Evsel katı atıkların ccediloğunu organik atıklar kalan kısmını ise kağıt karton tekstil plastik deri ağaccedil metal cam ve kuumll gibi maddeler oluşturur

Buumlyuumlk yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en oumlnemli sorunlardan birisi de kentsel ccediloumlpler yani evsel atıklardır

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Dersin Genel AmacıCcedilevre koruma hakkında gerekli bilgileri kavrayarak mesleğinizi

yaparken ccedilevreye minimum derecede zarar vermek ve ccedilevre korumaya katkıda bulunabilmek

Ccedilalıştığınız sektoumlruumln neden olduğu ccedilevre kirliliğini oumlnleyecek tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan hava kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan su kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan toprak kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamdan kaynaklanan guumlruumlltuuml kirliliğini oumlnleyici tedbirleri almak

Yaşadığınız ortamda ccedilevreye zarar vermeyen enerjileri kullanarak ccedilevre korumaya katkı sağlarız

GİRİŞ

21 yuumlzyılda durmaksızın gelişen enduumlstri temelde biz insanlara daha kolay ve iyi yaşama ortamı sağlamayı amaccedillamaktadır Bunun bilincinde olan insanoğlu gelişen enduumlstrileşmenin getireceği olası nimetlerden daha fazla faydalanabilme arzusunu hep taşımıştır Ancak insanoğlu bunu yaparken ccedilevresine yapmış olduğu tahribatın ileride ne sonuccedillar vereceğini kestirememiş ve bunun bedelini pahalıya oumldemiştir

Enduumlstrileşen uumllkeler geccedil de olsa bu ccedilevre tahribatının tuumlm canlılar uumlzerindeki olumsuz etkilerini fark ettiler Bunun sonucu olarak ccedilevre koruma bilinci ortaya ccedilıkmaya başladı Daha verimli kaynak kullanımı yanında artan ihtiyaccedilları karşılamak iccedilin daha az kaynak kullanımı daha az tuumlketim atıkların yeniden kullanımı gibi ccedilevre korumasına youmlnelik programlar enduumlstrileşme suumlreci iccedilinde benimsendi

1 SEKTOumlREL CcedilEVRE SORUNLARI

11 Ccedilevrenin Tarihi Gelişimi

Duumlnyamızın oluşumu ve buguumlnkuuml haline doumlnuumlşuumlmuumlnde temel maddeler diye tanımladığımız elementler ve ccedileşitli kimyasal bileşikler belirli bir olasılıkla belirli youmlrelerde toplanmış jeolojik değişimlere de bağlı olarak birikimleri veya dağılımları ortaya ccedilıkmıştır Bu şekilde insan oumllccediluumlsuuml ve zaman idraki sınırları iccedilinde milyonlarca yıllık oluşum suumlreci sonunda ldquodoğal dengerdquo adı verilen bir denge oluşmuştur

İnsanoğlu duumlnyada 15 milyon yıl oumlnce yaşamaya başladığı tahmin edilmekte ve yerkuumlrenin de 55 milyon yaşında olduğu varsayılmaktadır Son 15 milyon yıl iccedilinde insanoğlu doğayı buumlyuumlk oumllccediluumlde zorlamış doğal varlıkları aşırı oumllccediluumlde değiştirmiş kaynakları buumlyuumlk boyutlarda soumlmuumlrmuumlş ve guumlnuumlmuumlzuumln en oumlnemli sorunu olan ccedilevre (ortam) kirlenmesine giden yolu accedilmıştır

Oumlzellikle 18 yuumlzyılda başlayan ldquoEnduumlstri Devrimirdquo suumlrecinin hızla tuumlm duumlnyaya yayılması ile birlikte daha fazla uumlretim iccedilin enduumlstrinin doğal aracı durumundaki hammadde tuumlketimi de hızla artmıştır Doğal kaynaklar hiccedil bitmeyecekmiş gibi buumlyuumlk bir savurganlıkla harcanmıştır Bunun yanında fabrikalardan uumlretim amacıyla kullanılan son derece zararlı atıklar da ccedilevreye atılıyordu

Geccedil de olsa ccedilevre tahribatının tuumlm canlılar uumlzerindeki olumsuz etkilerini fark eden enduumlstrileşmiş uumllkeler de 1950 ile 1960 yılları arasında ccedilevre koruma bilinci ortaya ccedilıkmaya başladı Ccedileşitli uumllkelerde oluşan baskı grupları ve basın ccedilevre sorunlarını guumlndeme getirerek kamuoyunun dikkatini ekoloji ve ccedilevre kavramlarına ccedilekmeyi başarmıştır Bu amaccedilla geliştirilen ccedilevre youmlnetim araccedillarının başında Ccedilevresel Etki Değerlendirmesi (CcedilED) gelmektedir

CcedilED konusunda yapılan ccedilalışmaları şoumlyle oumlzetleyebiliriz1048766 5 Haziran 1972 İnsan ve Ccedilevre (İsveccedil ndash Stockholm) konulu konferans duumlzenlenmiş1048766 UNEP (Birleşmiş Milletler Ccedilevre Programı) kurulmuştur1048766 1980 UNEP ve UNDP (Duumlnya Bankası ve Birleşmiş Milletler EkonomikKalkınma Teşkilatı) ldquoEkonomik Kalkınmada Ccedilevre Politikaları ve YoumlntemleriDeklarasyonursquorsquo kabul edilmiştir1048766 1982rsquode OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml) ldquoKalkınmaYardımlarının Ccedilevresel Boyutlarırdquo konulu toplantı duumlzenlenmiştir1048766 1 Ocak 1970 Ulusal Ccedilevre Politikası Kanunu (NEPA) (ABD)1048766 CcedilED uygulamasını zorunlu kılan NEPA oumlrneğinden hareketle ABDrsquode pek ccedilok eyalet ve bazı buumlyuumlk belediyeler benzer duumlzenlemeleri yuumlruumlrluumlğe koyarakuygulamaya geccedilmişlerdir ABDrsquode NEPArsquonın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle birccedilokuumllkede ccedilevre sorunları ile ilgili devlet oumlrguumltleri geliştirilmiştir1048766 1973 yılında Kanadarsquoda ldquoCcedilevre Değerlendirme ve Denetleme Youmlntemlerirdquo(EARP) isimli dokuumlman yayınlanmıştır1048766 1973rsquote AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) buumlnyesinde ldquoBirinci Ccedilevre EylemProgramırdquo yuumlruumlrluumlğe konmuştur Soumlz konusu eylem programı 1976 1982 ve1986rsquoda uumlccedil kere goumlzden geccedilirilerek yenilenmiştir

12 Ccedilevreye İlişkin Tanımlar

CcedilevreKısaca canlı ve cansız varlıkların bir arada bulundukları birbirini etkiledikleri ve birbirinden etkilendikleri ortamı ccedilevre olarak tanımlayabiliriz

CcedilevrebilimiTuumlm canlı ve cansızların karşılıklı etkileşimini inceleyen bilim dalına ccedilevrebilim denir

Ccedilevre Kirliliği Ccedilevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını değişmesini ve boumlylece insanların olumsuz youmlnde etkilenmesini ccedilevre kirlenmesi olarak tanımlanabilir

Ekoloji Organizmaların ccedilevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır Ekoloji ccedileşitli tuumlrdeki canlıların ccedilevreleri ile uyumlu olarak nasıl yaşamlarını suumlrduumlrduumlklerini veya bu canlı varlıkların hangi şartlar altında besinlerini ve ihtiyaccedillarını karşıladıklarını ve ccedileşitli fonksiyonların ne tuumlr bir canlı topluluğu iccedilinde yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml inceleyen bilim dalıdır

Ekolojik Dengeİnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun bir şekilde suumlrduumlrebilmeleri iccedilin gerekli olan şartların buumltuumlnuumlne ccedilevre dengesi denir

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasınıoumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

bullAtıkHerhangi bir faaliyet sonunda ccedilevreye bırakılan her tuumlrluuml maddeye atık denir

Enduumlstriyel AtıkTeknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya ccedilıkan ccedilevre ve insan sağlığını tehdit eden enduumlstriyel nitelikli atıklara enduumlstriyel atık denirEvsel AtıkEvsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen mutfak bahccedile gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz Evsel katı atıkların ccediloğunu organik atıklar kalan kısmını ise kağıt karton tekstil plastik deri ağaccedil metal cam ve kuumll gibi maddeler oluşturur

Buumlyuumlk yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en oumlnemli sorunlardan birisi de kentsel ccediloumlpler yani evsel atıklardır

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

GİRİŞ

21 yuumlzyılda durmaksızın gelişen enduumlstri temelde biz insanlara daha kolay ve iyi yaşama ortamı sağlamayı amaccedillamaktadır Bunun bilincinde olan insanoğlu gelişen enduumlstrileşmenin getireceği olası nimetlerden daha fazla faydalanabilme arzusunu hep taşımıştır Ancak insanoğlu bunu yaparken ccedilevresine yapmış olduğu tahribatın ileride ne sonuccedillar vereceğini kestirememiş ve bunun bedelini pahalıya oumldemiştir

Enduumlstrileşen uumllkeler geccedil de olsa bu ccedilevre tahribatının tuumlm canlılar uumlzerindeki olumsuz etkilerini fark ettiler Bunun sonucu olarak ccedilevre koruma bilinci ortaya ccedilıkmaya başladı Daha verimli kaynak kullanımı yanında artan ihtiyaccedilları karşılamak iccedilin daha az kaynak kullanımı daha az tuumlketim atıkların yeniden kullanımı gibi ccedilevre korumasına youmlnelik programlar enduumlstrileşme suumlreci iccedilinde benimsendi

1 SEKTOumlREL CcedilEVRE SORUNLARI

11 Ccedilevrenin Tarihi Gelişimi

Duumlnyamızın oluşumu ve buguumlnkuuml haline doumlnuumlşuumlmuumlnde temel maddeler diye tanımladığımız elementler ve ccedileşitli kimyasal bileşikler belirli bir olasılıkla belirli youmlrelerde toplanmış jeolojik değişimlere de bağlı olarak birikimleri veya dağılımları ortaya ccedilıkmıştır Bu şekilde insan oumllccediluumlsuuml ve zaman idraki sınırları iccedilinde milyonlarca yıllık oluşum suumlreci sonunda ldquodoğal dengerdquo adı verilen bir denge oluşmuştur

İnsanoğlu duumlnyada 15 milyon yıl oumlnce yaşamaya başladığı tahmin edilmekte ve yerkuumlrenin de 55 milyon yaşında olduğu varsayılmaktadır Son 15 milyon yıl iccedilinde insanoğlu doğayı buumlyuumlk oumllccediluumlde zorlamış doğal varlıkları aşırı oumllccediluumlde değiştirmiş kaynakları buumlyuumlk boyutlarda soumlmuumlrmuumlş ve guumlnuumlmuumlzuumln en oumlnemli sorunu olan ccedilevre (ortam) kirlenmesine giden yolu accedilmıştır

Oumlzellikle 18 yuumlzyılda başlayan ldquoEnduumlstri Devrimirdquo suumlrecinin hızla tuumlm duumlnyaya yayılması ile birlikte daha fazla uumlretim iccedilin enduumlstrinin doğal aracı durumundaki hammadde tuumlketimi de hızla artmıştır Doğal kaynaklar hiccedil bitmeyecekmiş gibi buumlyuumlk bir savurganlıkla harcanmıştır Bunun yanında fabrikalardan uumlretim amacıyla kullanılan son derece zararlı atıklar da ccedilevreye atılıyordu

Geccedil de olsa ccedilevre tahribatının tuumlm canlılar uumlzerindeki olumsuz etkilerini fark eden enduumlstrileşmiş uumllkeler de 1950 ile 1960 yılları arasında ccedilevre koruma bilinci ortaya ccedilıkmaya başladı Ccedileşitli uumllkelerde oluşan baskı grupları ve basın ccedilevre sorunlarını guumlndeme getirerek kamuoyunun dikkatini ekoloji ve ccedilevre kavramlarına ccedilekmeyi başarmıştır Bu amaccedilla geliştirilen ccedilevre youmlnetim araccedillarının başında Ccedilevresel Etki Değerlendirmesi (CcedilED) gelmektedir

CcedilED konusunda yapılan ccedilalışmaları şoumlyle oumlzetleyebiliriz1048766 5 Haziran 1972 İnsan ve Ccedilevre (İsveccedil ndash Stockholm) konulu konferans duumlzenlenmiş1048766 UNEP (Birleşmiş Milletler Ccedilevre Programı) kurulmuştur1048766 1980 UNEP ve UNDP (Duumlnya Bankası ve Birleşmiş Milletler EkonomikKalkınma Teşkilatı) ldquoEkonomik Kalkınmada Ccedilevre Politikaları ve YoumlntemleriDeklarasyonursquorsquo kabul edilmiştir1048766 1982rsquode OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml) ldquoKalkınmaYardımlarının Ccedilevresel Boyutlarırdquo konulu toplantı duumlzenlenmiştir1048766 1 Ocak 1970 Ulusal Ccedilevre Politikası Kanunu (NEPA) (ABD)1048766 CcedilED uygulamasını zorunlu kılan NEPA oumlrneğinden hareketle ABDrsquode pek ccedilok eyalet ve bazı buumlyuumlk belediyeler benzer duumlzenlemeleri yuumlruumlrluumlğe koyarakuygulamaya geccedilmişlerdir ABDrsquode NEPArsquonın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle birccedilokuumllkede ccedilevre sorunları ile ilgili devlet oumlrguumltleri geliştirilmiştir1048766 1973 yılında Kanadarsquoda ldquoCcedilevre Değerlendirme ve Denetleme Youmlntemlerirdquo(EARP) isimli dokuumlman yayınlanmıştır1048766 1973rsquote AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) buumlnyesinde ldquoBirinci Ccedilevre EylemProgramırdquo yuumlruumlrluumlğe konmuştur Soumlz konusu eylem programı 1976 1982 ve1986rsquoda uumlccedil kere goumlzden geccedilirilerek yenilenmiştir

12 Ccedilevreye İlişkin Tanımlar

CcedilevreKısaca canlı ve cansız varlıkların bir arada bulundukları birbirini etkiledikleri ve birbirinden etkilendikleri ortamı ccedilevre olarak tanımlayabiliriz

CcedilevrebilimiTuumlm canlı ve cansızların karşılıklı etkileşimini inceleyen bilim dalına ccedilevrebilim denir

Ccedilevre Kirliliği Ccedilevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını değişmesini ve boumlylece insanların olumsuz youmlnde etkilenmesini ccedilevre kirlenmesi olarak tanımlanabilir

Ekoloji Organizmaların ccedilevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır Ekoloji ccedileşitli tuumlrdeki canlıların ccedilevreleri ile uyumlu olarak nasıl yaşamlarını suumlrduumlrduumlklerini veya bu canlı varlıkların hangi şartlar altında besinlerini ve ihtiyaccedillarını karşıladıklarını ve ccedileşitli fonksiyonların ne tuumlr bir canlı topluluğu iccedilinde yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml inceleyen bilim dalıdır

Ekolojik Dengeİnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun bir şekilde suumlrduumlrebilmeleri iccedilin gerekli olan şartların buumltuumlnuumlne ccedilevre dengesi denir

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasınıoumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

bullAtıkHerhangi bir faaliyet sonunda ccedilevreye bırakılan her tuumlrluuml maddeye atık denir

Enduumlstriyel AtıkTeknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya ccedilıkan ccedilevre ve insan sağlığını tehdit eden enduumlstriyel nitelikli atıklara enduumlstriyel atık denirEvsel AtıkEvsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen mutfak bahccedile gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz Evsel katı atıkların ccediloğunu organik atıklar kalan kısmını ise kağıt karton tekstil plastik deri ağaccedil metal cam ve kuumll gibi maddeler oluşturur

Buumlyuumlk yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en oumlnemli sorunlardan birisi de kentsel ccediloumlpler yani evsel atıklardır

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

1 SEKTOumlREL CcedilEVRE SORUNLARI

11 Ccedilevrenin Tarihi Gelişimi

Duumlnyamızın oluşumu ve buguumlnkuuml haline doumlnuumlşuumlmuumlnde temel maddeler diye tanımladığımız elementler ve ccedileşitli kimyasal bileşikler belirli bir olasılıkla belirli youmlrelerde toplanmış jeolojik değişimlere de bağlı olarak birikimleri veya dağılımları ortaya ccedilıkmıştır Bu şekilde insan oumllccediluumlsuuml ve zaman idraki sınırları iccedilinde milyonlarca yıllık oluşum suumlreci sonunda ldquodoğal dengerdquo adı verilen bir denge oluşmuştur

İnsanoğlu duumlnyada 15 milyon yıl oumlnce yaşamaya başladığı tahmin edilmekte ve yerkuumlrenin de 55 milyon yaşında olduğu varsayılmaktadır Son 15 milyon yıl iccedilinde insanoğlu doğayı buumlyuumlk oumllccediluumlde zorlamış doğal varlıkları aşırı oumllccediluumlde değiştirmiş kaynakları buumlyuumlk boyutlarda soumlmuumlrmuumlş ve guumlnuumlmuumlzuumln en oumlnemli sorunu olan ccedilevre (ortam) kirlenmesine giden yolu accedilmıştır

Oumlzellikle 18 yuumlzyılda başlayan ldquoEnduumlstri Devrimirdquo suumlrecinin hızla tuumlm duumlnyaya yayılması ile birlikte daha fazla uumlretim iccedilin enduumlstrinin doğal aracı durumundaki hammadde tuumlketimi de hızla artmıştır Doğal kaynaklar hiccedil bitmeyecekmiş gibi buumlyuumlk bir savurganlıkla harcanmıştır Bunun yanında fabrikalardan uumlretim amacıyla kullanılan son derece zararlı atıklar da ccedilevreye atılıyordu

Geccedil de olsa ccedilevre tahribatının tuumlm canlılar uumlzerindeki olumsuz etkilerini fark eden enduumlstrileşmiş uumllkeler de 1950 ile 1960 yılları arasında ccedilevre koruma bilinci ortaya ccedilıkmaya başladı Ccedileşitli uumllkelerde oluşan baskı grupları ve basın ccedilevre sorunlarını guumlndeme getirerek kamuoyunun dikkatini ekoloji ve ccedilevre kavramlarına ccedilekmeyi başarmıştır Bu amaccedilla geliştirilen ccedilevre youmlnetim araccedillarının başında Ccedilevresel Etki Değerlendirmesi (CcedilED) gelmektedir

CcedilED konusunda yapılan ccedilalışmaları şoumlyle oumlzetleyebiliriz1048766 5 Haziran 1972 İnsan ve Ccedilevre (İsveccedil ndash Stockholm) konulu konferans duumlzenlenmiş1048766 UNEP (Birleşmiş Milletler Ccedilevre Programı) kurulmuştur1048766 1980 UNEP ve UNDP (Duumlnya Bankası ve Birleşmiş Milletler EkonomikKalkınma Teşkilatı) ldquoEkonomik Kalkınmada Ccedilevre Politikaları ve YoumlntemleriDeklarasyonursquorsquo kabul edilmiştir1048766 1982rsquode OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml) ldquoKalkınmaYardımlarının Ccedilevresel Boyutlarırdquo konulu toplantı duumlzenlenmiştir1048766 1 Ocak 1970 Ulusal Ccedilevre Politikası Kanunu (NEPA) (ABD)1048766 CcedilED uygulamasını zorunlu kılan NEPA oumlrneğinden hareketle ABDrsquode pek ccedilok eyalet ve bazı buumlyuumlk belediyeler benzer duumlzenlemeleri yuumlruumlrluumlğe koyarakuygulamaya geccedilmişlerdir ABDrsquode NEPArsquonın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle birccedilokuumllkede ccedilevre sorunları ile ilgili devlet oumlrguumltleri geliştirilmiştir1048766 1973 yılında Kanadarsquoda ldquoCcedilevre Değerlendirme ve Denetleme Youmlntemlerirdquo(EARP) isimli dokuumlman yayınlanmıştır1048766 1973rsquote AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) buumlnyesinde ldquoBirinci Ccedilevre EylemProgramırdquo yuumlruumlrluumlğe konmuştur Soumlz konusu eylem programı 1976 1982 ve1986rsquoda uumlccedil kere goumlzden geccedilirilerek yenilenmiştir

12 Ccedilevreye İlişkin Tanımlar

CcedilevreKısaca canlı ve cansız varlıkların bir arada bulundukları birbirini etkiledikleri ve birbirinden etkilendikleri ortamı ccedilevre olarak tanımlayabiliriz

CcedilevrebilimiTuumlm canlı ve cansızların karşılıklı etkileşimini inceleyen bilim dalına ccedilevrebilim denir

Ccedilevre Kirliliği Ccedilevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını değişmesini ve boumlylece insanların olumsuz youmlnde etkilenmesini ccedilevre kirlenmesi olarak tanımlanabilir

Ekoloji Organizmaların ccedilevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır Ekoloji ccedileşitli tuumlrdeki canlıların ccedilevreleri ile uyumlu olarak nasıl yaşamlarını suumlrduumlrduumlklerini veya bu canlı varlıkların hangi şartlar altında besinlerini ve ihtiyaccedillarını karşıladıklarını ve ccedileşitli fonksiyonların ne tuumlr bir canlı topluluğu iccedilinde yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml inceleyen bilim dalıdır

Ekolojik Dengeİnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun bir şekilde suumlrduumlrebilmeleri iccedilin gerekli olan şartların buumltuumlnuumlne ccedilevre dengesi denir

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasınıoumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

bullAtıkHerhangi bir faaliyet sonunda ccedilevreye bırakılan her tuumlrluuml maddeye atık denir

Enduumlstriyel AtıkTeknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya ccedilıkan ccedilevre ve insan sağlığını tehdit eden enduumlstriyel nitelikli atıklara enduumlstriyel atık denirEvsel AtıkEvsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen mutfak bahccedile gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz Evsel katı atıkların ccediloğunu organik atıklar kalan kısmını ise kağıt karton tekstil plastik deri ağaccedil metal cam ve kuumll gibi maddeler oluşturur

Buumlyuumlk yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en oumlnemli sorunlardan birisi de kentsel ccediloumlpler yani evsel atıklardır

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Oumlzellikle 18 yuumlzyılda başlayan ldquoEnduumlstri Devrimirdquo suumlrecinin hızla tuumlm duumlnyaya yayılması ile birlikte daha fazla uumlretim iccedilin enduumlstrinin doğal aracı durumundaki hammadde tuumlketimi de hızla artmıştır Doğal kaynaklar hiccedil bitmeyecekmiş gibi buumlyuumlk bir savurganlıkla harcanmıştır Bunun yanında fabrikalardan uumlretim amacıyla kullanılan son derece zararlı atıklar da ccedilevreye atılıyordu

Geccedil de olsa ccedilevre tahribatının tuumlm canlılar uumlzerindeki olumsuz etkilerini fark eden enduumlstrileşmiş uumllkeler de 1950 ile 1960 yılları arasında ccedilevre koruma bilinci ortaya ccedilıkmaya başladı Ccedileşitli uumllkelerde oluşan baskı grupları ve basın ccedilevre sorunlarını guumlndeme getirerek kamuoyunun dikkatini ekoloji ve ccedilevre kavramlarına ccedilekmeyi başarmıştır Bu amaccedilla geliştirilen ccedilevre youmlnetim araccedillarının başında Ccedilevresel Etki Değerlendirmesi (CcedilED) gelmektedir

CcedilED konusunda yapılan ccedilalışmaları şoumlyle oumlzetleyebiliriz1048766 5 Haziran 1972 İnsan ve Ccedilevre (İsveccedil ndash Stockholm) konulu konferans duumlzenlenmiş1048766 UNEP (Birleşmiş Milletler Ccedilevre Programı) kurulmuştur1048766 1980 UNEP ve UNDP (Duumlnya Bankası ve Birleşmiş Milletler EkonomikKalkınma Teşkilatı) ldquoEkonomik Kalkınmada Ccedilevre Politikaları ve YoumlntemleriDeklarasyonursquorsquo kabul edilmiştir1048766 1982rsquode OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml) ldquoKalkınmaYardımlarının Ccedilevresel Boyutlarırdquo konulu toplantı duumlzenlenmiştir1048766 1 Ocak 1970 Ulusal Ccedilevre Politikası Kanunu (NEPA) (ABD)1048766 CcedilED uygulamasını zorunlu kılan NEPA oumlrneğinden hareketle ABDrsquode pek ccedilok eyalet ve bazı buumlyuumlk belediyeler benzer duumlzenlemeleri yuumlruumlrluumlğe koyarakuygulamaya geccedilmişlerdir ABDrsquode NEPArsquonın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle birccedilokuumllkede ccedilevre sorunları ile ilgili devlet oumlrguumltleri geliştirilmiştir1048766 1973 yılında Kanadarsquoda ldquoCcedilevre Değerlendirme ve Denetleme Youmlntemlerirdquo(EARP) isimli dokuumlman yayınlanmıştır1048766 1973rsquote AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) buumlnyesinde ldquoBirinci Ccedilevre EylemProgramırdquo yuumlruumlrluumlğe konmuştur Soumlz konusu eylem programı 1976 1982 ve1986rsquoda uumlccedil kere goumlzden geccedilirilerek yenilenmiştir

12 Ccedilevreye İlişkin Tanımlar

CcedilevreKısaca canlı ve cansız varlıkların bir arada bulundukları birbirini etkiledikleri ve birbirinden etkilendikleri ortamı ccedilevre olarak tanımlayabiliriz

CcedilevrebilimiTuumlm canlı ve cansızların karşılıklı etkileşimini inceleyen bilim dalına ccedilevrebilim denir

Ccedilevre Kirliliği Ccedilevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını değişmesini ve boumlylece insanların olumsuz youmlnde etkilenmesini ccedilevre kirlenmesi olarak tanımlanabilir

Ekoloji Organizmaların ccedilevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır Ekoloji ccedileşitli tuumlrdeki canlıların ccedilevreleri ile uyumlu olarak nasıl yaşamlarını suumlrduumlrduumlklerini veya bu canlı varlıkların hangi şartlar altında besinlerini ve ihtiyaccedillarını karşıladıklarını ve ccedileşitli fonksiyonların ne tuumlr bir canlı topluluğu iccedilinde yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml inceleyen bilim dalıdır

Ekolojik Dengeİnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun bir şekilde suumlrduumlrebilmeleri iccedilin gerekli olan şartların buumltuumlnuumlne ccedilevre dengesi denir

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasınıoumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

bullAtıkHerhangi bir faaliyet sonunda ccedilevreye bırakılan her tuumlrluuml maddeye atık denir

Enduumlstriyel AtıkTeknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya ccedilıkan ccedilevre ve insan sağlığını tehdit eden enduumlstriyel nitelikli atıklara enduumlstriyel atık denirEvsel AtıkEvsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen mutfak bahccedile gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz Evsel katı atıkların ccediloğunu organik atıklar kalan kısmını ise kağıt karton tekstil plastik deri ağaccedil metal cam ve kuumll gibi maddeler oluşturur

Buumlyuumlk yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en oumlnemli sorunlardan birisi de kentsel ccediloumlpler yani evsel atıklardır

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Geccedil de olsa ccedilevre tahribatının tuumlm canlılar uumlzerindeki olumsuz etkilerini fark eden enduumlstrileşmiş uumllkeler de 1950 ile 1960 yılları arasında ccedilevre koruma bilinci ortaya ccedilıkmaya başladı Ccedileşitli uumllkelerde oluşan baskı grupları ve basın ccedilevre sorunlarını guumlndeme getirerek kamuoyunun dikkatini ekoloji ve ccedilevre kavramlarına ccedilekmeyi başarmıştır Bu amaccedilla geliştirilen ccedilevre youmlnetim araccedillarının başında Ccedilevresel Etki Değerlendirmesi (CcedilED) gelmektedir

CcedilED konusunda yapılan ccedilalışmaları şoumlyle oumlzetleyebiliriz1048766 5 Haziran 1972 İnsan ve Ccedilevre (İsveccedil ndash Stockholm) konulu konferans duumlzenlenmiş1048766 UNEP (Birleşmiş Milletler Ccedilevre Programı) kurulmuştur1048766 1980 UNEP ve UNDP (Duumlnya Bankası ve Birleşmiş Milletler EkonomikKalkınma Teşkilatı) ldquoEkonomik Kalkınmada Ccedilevre Politikaları ve YoumlntemleriDeklarasyonursquorsquo kabul edilmiştir1048766 1982rsquode OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml) ldquoKalkınmaYardımlarının Ccedilevresel Boyutlarırdquo konulu toplantı duumlzenlenmiştir1048766 1 Ocak 1970 Ulusal Ccedilevre Politikası Kanunu (NEPA) (ABD)1048766 CcedilED uygulamasını zorunlu kılan NEPA oumlrneğinden hareketle ABDrsquode pek ccedilok eyalet ve bazı buumlyuumlk belediyeler benzer duumlzenlemeleri yuumlruumlrluumlğe koyarakuygulamaya geccedilmişlerdir ABDrsquode NEPArsquonın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle birccedilokuumllkede ccedilevre sorunları ile ilgili devlet oumlrguumltleri geliştirilmiştir1048766 1973 yılında Kanadarsquoda ldquoCcedilevre Değerlendirme ve Denetleme Youmlntemlerirdquo(EARP) isimli dokuumlman yayınlanmıştır1048766 1973rsquote AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) buumlnyesinde ldquoBirinci Ccedilevre EylemProgramırdquo yuumlruumlrluumlğe konmuştur Soumlz konusu eylem programı 1976 1982 ve1986rsquoda uumlccedil kere goumlzden geccedilirilerek yenilenmiştir

12 Ccedilevreye İlişkin Tanımlar

CcedilevreKısaca canlı ve cansız varlıkların bir arada bulundukları birbirini etkiledikleri ve birbirinden etkilendikleri ortamı ccedilevre olarak tanımlayabiliriz

CcedilevrebilimiTuumlm canlı ve cansızların karşılıklı etkileşimini inceleyen bilim dalına ccedilevrebilim denir

Ccedilevre Kirliliği Ccedilevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını değişmesini ve boumlylece insanların olumsuz youmlnde etkilenmesini ccedilevre kirlenmesi olarak tanımlanabilir

Ekoloji Organizmaların ccedilevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır Ekoloji ccedileşitli tuumlrdeki canlıların ccedilevreleri ile uyumlu olarak nasıl yaşamlarını suumlrduumlrduumlklerini veya bu canlı varlıkların hangi şartlar altında besinlerini ve ihtiyaccedillarını karşıladıklarını ve ccedileşitli fonksiyonların ne tuumlr bir canlı topluluğu iccedilinde yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml inceleyen bilim dalıdır

Ekolojik Dengeİnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun bir şekilde suumlrduumlrebilmeleri iccedilin gerekli olan şartların buumltuumlnuumlne ccedilevre dengesi denir

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasınıoumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

bullAtıkHerhangi bir faaliyet sonunda ccedilevreye bırakılan her tuumlrluuml maddeye atık denir

Enduumlstriyel AtıkTeknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya ccedilıkan ccedilevre ve insan sağlığını tehdit eden enduumlstriyel nitelikli atıklara enduumlstriyel atık denirEvsel AtıkEvsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen mutfak bahccedile gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz Evsel katı atıkların ccediloğunu organik atıklar kalan kısmını ise kağıt karton tekstil plastik deri ağaccedil metal cam ve kuumll gibi maddeler oluşturur

Buumlyuumlk yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en oumlnemli sorunlardan birisi de kentsel ccediloumlpler yani evsel atıklardır

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

CcedilED konusunda yapılan ccedilalışmaları şoumlyle oumlzetleyebiliriz1048766 5 Haziran 1972 İnsan ve Ccedilevre (İsveccedil ndash Stockholm) konulu konferans duumlzenlenmiş1048766 UNEP (Birleşmiş Milletler Ccedilevre Programı) kurulmuştur1048766 1980 UNEP ve UNDP (Duumlnya Bankası ve Birleşmiş Milletler EkonomikKalkınma Teşkilatı) ldquoEkonomik Kalkınmada Ccedilevre Politikaları ve YoumlntemleriDeklarasyonursquorsquo kabul edilmiştir1048766 1982rsquode OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Oumlrguumltuuml) ldquoKalkınmaYardımlarının Ccedilevresel Boyutlarırdquo konulu toplantı duumlzenlenmiştir1048766 1 Ocak 1970 Ulusal Ccedilevre Politikası Kanunu (NEPA) (ABD)1048766 CcedilED uygulamasını zorunlu kılan NEPA oumlrneğinden hareketle ABDrsquode pek ccedilok eyalet ve bazı buumlyuumlk belediyeler benzer duumlzenlemeleri yuumlruumlrluumlğe koyarakuygulamaya geccedilmişlerdir ABDrsquode NEPArsquonın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle birccedilokuumllkede ccedilevre sorunları ile ilgili devlet oumlrguumltleri geliştirilmiştir1048766 1973 yılında Kanadarsquoda ldquoCcedilevre Değerlendirme ve Denetleme Youmlntemlerirdquo(EARP) isimli dokuumlman yayınlanmıştır1048766 1973rsquote AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu) buumlnyesinde ldquoBirinci Ccedilevre EylemProgramırdquo yuumlruumlrluumlğe konmuştur Soumlz konusu eylem programı 1976 1982 ve1986rsquoda uumlccedil kere goumlzden geccedilirilerek yenilenmiştir

12 Ccedilevreye İlişkin Tanımlar

CcedilevreKısaca canlı ve cansız varlıkların bir arada bulundukları birbirini etkiledikleri ve birbirinden etkilendikleri ortamı ccedilevre olarak tanımlayabiliriz

CcedilevrebilimiTuumlm canlı ve cansızların karşılıklı etkileşimini inceleyen bilim dalına ccedilevrebilim denir

Ccedilevre Kirliliği Ccedilevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını değişmesini ve boumlylece insanların olumsuz youmlnde etkilenmesini ccedilevre kirlenmesi olarak tanımlanabilir

Ekoloji Organizmaların ccedilevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır Ekoloji ccedileşitli tuumlrdeki canlıların ccedilevreleri ile uyumlu olarak nasıl yaşamlarını suumlrduumlrduumlklerini veya bu canlı varlıkların hangi şartlar altında besinlerini ve ihtiyaccedillarını karşıladıklarını ve ccedileşitli fonksiyonların ne tuumlr bir canlı topluluğu iccedilinde yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml inceleyen bilim dalıdır

Ekolojik Dengeİnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun bir şekilde suumlrduumlrebilmeleri iccedilin gerekli olan şartların buumltuumlnuumlne ccedilevre dengesi denir

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasınıoumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

bullAtıkHerhangi bir faaliyet sonunda ccedilevreye bırakılan her tuumlrluuml maddeye atık denir

Enduumlstriyel AtıkTeknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya ccedilıkan ccedilevre ve insan sağlığını tehdit eden enduumlstriyel nitelikli atıklara enduumlstriyel atık denirEvsel AtıkEvsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen mutfak bahccedile gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz Evsel katı atıkların ccediloğunu organik atıklar kalan kısmını ise kağıt karton tekstil plastik deri ağaccedil metal cam ve kuumll gibi maddeler oluşturur

Buumlyuumlk yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en oumlnemli sorunlardan birisi de kentsel ccediloumlpler yani evsel atıklardır

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

12 Ccedilevreye İlişkin Tanımlar

CcedilevreKısaca canlı ve cansız varlıkların bir arada bulundukları birbirini etkiledikleri ve birbirinden etkilendikleri ortamı ccedilevre olarak tanımlayabiliriz

CcedilevrebilimiTuumlm canlı ve cansızların karşılıklı etkileşimini inceleyen bilim dalına ccedilevrebilim denir

Ccedilevre Kirliliği Ccedilevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını değişmesini ve boumlylece insanların olumsuz youmlnde etkilenmesini ccedilevre kirlenmesi olarak tanımlanabilir

Ekoloji Organizmaların ccedilevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır Ekoloji ccedileşitli tuumlrdeki canlıların ccedilevreleri ile uyumlu olarak nasıl yaşamlarını suumlrduumlrduumlklerini veya bu canlı varlıkların hangi şartlar altında besinlerini ve ihtiyaccedillarını karşıladıklarını ve ccedileşitli fonksiyonların ne tuumlr bir canlı topluluğu iccedilinde yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml inceleyen bilim dalıdır

Ekolojik Dengeİnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun bir şekilde suumlrduumlrebilmeleri iccedilin gerekli olan şartların buumltuumlnuumlne ccedilevre dengesi denir

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasınıoumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

bullAtıkHerhangi bir faaliyet sonunda ccedilevreye bırakılan her tuumlrluuml maddeye atık denir

Enduumlstriyel AtıkTeknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya ccedilıkan ccedilevre ve insan sağlığını tehdit eden enduumlstriyel nitelikli atıklara enduumlstriyel atık denirEvsel AtıkEvsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen mutfak bahccedile gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz Evsel katı atıkların ccediloğunu organik atıklar kalan kısmını ise kağıt karton tekstil plastik deri ağaccedil metal cam ve kuumll gibi maddeler oluşturur

Buumlyuumlk yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en oumlnemli sorunlardan birisi de kentsel ccediloumlpler yani evsel atıklardır

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Ekolojik Dengeİnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun bir şekilde suumlrduumlrebilmeleri iccedilin gerekli olan şartların buumltuumlnuumlne ccedilevre dengesi denir

Ccedilevre KorumaCcedilevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini bozulmasını ve yok olmasınıoumlnlemeye mevcut bozulmaları gidermeye ccedilevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmaların buumltuumlnuumlne ccedilevre koruma denir

bullAtıkHerhangi bir faaliyet sonunda ccedilevreye bırakılan her tuumlrluuml maddeye atık denir

Enduumlstriyel AtıkTeknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya ccedilıkan ccedilevre ve insan sağlığını tehdit eden enduumlstriyel nitelikli atıklara enduumlstriyel atık denirEvsel AtıkEvsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen mutfak bahccedile gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz Evsel katı atıkların ccediloğunu organik atıklar kalan kısmını ise kağıt karton tekstil plastik deri ağaccedil metal cam ve kuumll gibi maddeler oluşturur

Buumlyuumlk yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en oumlnemli sorunlardan birisi de kentsel ccediloumlpler yani evsel atıklardır

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

bullAtıkHerhangi bir faaliyet sonunda ccedilevreye bırakılan her tuumlrluuml maddeye atık denir

Enduumlstriyel AtıkTeknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya ccedilıkan ccedilevre ve insan sağlığını tehdit eden enduumlstriyel nitelikli atıklara enduumlstriyel atık denirEvsel AtıkEvsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen mutfak bahccedile gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz Evsel katı atıkların ccediloğunu organik atıklar kalan kısmını ise kağıt karton tekstil plastik deri ağaccedil metal cam ve kuumll gibi maddeler oluşturur

Buumlyuumlk yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en oumlnemli sorunlardan birisi de kentsel ccediloumlpler yani evsel atıklardır

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

PlastiklerHenuumlz 60 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik uumlruumlnler diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tuumlketim seviyesine kısa suumlrede ulaşmıştır Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti metal ve ağaccedil gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır Tuumlrkiyersquode kişi başına yılda yaklaşık 65 kg plastik tuumlketilmektedir Bu miktar duumlnya ortalamasından 2 defa daha duumlşuumlktuumlr

Hastane AtıklarıHastanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi enfekte patojen ve patolojik atıklara hastane atıkları denmektedir Hastane atıklarına kullanılan serum kordonları ilaccedil ve kimyasal madde şişeleri kan tuumlpleri insan vuumlcudundan alınan parccedilalar metal ameliyat araccedil ve gereci kullanılan enjektoumlrleri oumlrnek verebiliriz

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Radyoaktif Atıkİlgili mevzuat uyarınca yetkili kılınan kuruluşlar tarafından belirlenen serbest bırakma seviyelerinin uumlzerinde aktivite ve konsantrasyonda radyoizotopları bulunduran veya bu radyoizotoplarla bulaşmış ve tekrar kullanılması duumlşuumlnuumllmeyen madde ve malzemelere radyoaktif atık denir

PillerDoğru akımda duumlşuumlk bir guumlccedil veren iccedilerisinde kadminyum cıva kurşun ccedilinko gibi zehirli maddeleri bulunduran sağladıkları enerji şebeke enerjisinden pahalı olan oumlzerk uumlreteccedil olma oumlzelliğine sahip kolayca taşınabilir enerji kaynağına pil denir

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

ArıtmaAtık su veya gazların kirleticilerden temizlenmesi işlemlerine arıtma denirGeri kazanım (Geri Doumlnuumlşuumlm)Demir ccedilelik bakır kurşun kağıt plastik kauccediluk cam gibi atık maddelerin hammadde gibi kullanılarak ccedileşitli işlemler sonucunda şişe kutu plastik kağıt guumlbre gibi yeni bir maddeye doumlnuumlştuumlruumllerek kullanılır hale getirilmesine geri kazanım denir

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Ccedilevre İle İlgili Diğer Bazı Terimlerin Tanımları

Populasyon En basit tanımıyla populasyon aynı tuumlre ait bireylerden oluşan organizmalar topluluğudur Bu organizmalar belirli bir mekanda yaşarlar ve yaşadıkları mekanın sınırları bellidir

Habitat En geniş anlamıyla habitat canlı bir organizmanın yaşam ortamı olaraktanımlanmaktadır Bu tanımın kapsamındaki yaşam ortamının yaşanabilirlik oumlzelliği buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Yaşanabilir ortamın bozulması ya populasyonun yer değiştirmesine ya da ortadan kalkmalarına yol accedilmaktadır Guumlnuumlmuumlzde kentlerin genişlemesi tarım alanlarının accedilılması ve sanayileşme sonucunda habitatların bozulmasının iklim tuumlrlerinin giderek azalmasına ve kimilerinin de yok olmasına neden olduğu goumlruumllmektedir

Ekosistem Ekolojik sistemler ccedileşitli organizmalarla onların cansız ccedilevrelerininoluşturduğu ve bir buumltuumln olarak ele alınabilen birimlerdir Ekolojik sistemlere kısaca ekosistem denir Doğada ekosistem oumlrnekleri son derece ccedileşitlidir Bu ekosistemlerin her biri birbirleri iccedilinde ilişkide olan canlı organizmaları ve cansız ortamları kapsayabilir

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Ekosistemleri oluşturan başlıca doumlrt oumlğe şunlardır

bull Cansız Varlıklar İnorganik ve organik maddelerbull Primer Uumlreticiler Yeşil bitkiler (yaptıkları) fotosentez ile canlılar

duumlnyası iccedilinoumlnemlidir Organik maddelerin meydana getirilmesinde ağırlıklıdırlarbull Tuumlketiciler Bitkisel ve hayvansal maddeleri yiyenlerbull Ayrıştırıcılar Bunlar organik maddeleri ayrıştıran bakteri mantar gibicanlılardır

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Elektrik ve Enerji Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Duumlnyanın tuumlm enerji ihtiyacının 85 kadarı koumlmuumlr petrol doğalgaz gibi fosil yakıtlardan uumlretilmektedir Tuumlrkiyersquodeki elektrik uumlretiminin 65rsquoi fosil kaynaklı 35rsquoi ise hidrolik kaynaklıdır

Elektrik sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Fosil yakıt olan koumlmuumlr petrol ve doğalgaz yoğunlaştırılmış enerji kaynağı olarak yeraltından kolay ccedilıkarılır ve nakledilir Yandığı zaman koumlmuumlr ve petrol ccedilevreyi ccedilok fazla kirletir Fosil yakıtlı santrallerden yılda milyonlarca ton kuumlkuumlrt ve azotoksit ile onbinlerce ton kirletici parccedilacıklar meydana gelir ve bunlar atmosfere yayılır1048766 Fosil yakıtlar ozon tabakasının incelmesine neden olurlar Ozon tabakasının incelmesinin insan sağlığına ekolojik sisteme ve ekonomiye buumlyuumlk zararları vardır 1048766 Fosil yakıtlar asit yağmuruna yol accedilarlar Asit yağmurları ise bitkilerin nehir ve goumlllerdeki balıkların oumlluumlmuumlne sebep olurken metal sanayi uumlruumlnlerine de zarar verirler

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Fosil yakıtlarda bulunan Co2 atmosferde sera etkisi yaratır Hava ve okyanusların uzun suumlreli ortalama sıcaklığında artışlara tropik boumllgelerde buharlaşmanın artmasına ve buzulların erimeye başlamasına yol accedilmaktadır Fosil yakıtlardan dolayı yayılan diğer gaz ve parccedilacıklar ise solunum yolları hastalıklarına kanserlere ve erken oumlluumlmlere sebep olmaktadır1048766 Koumlmuumlr dumanlarında da radyoaktivite mevcuttur Hatta termik santrallernuumlkleer tesislerden daha fazla radyoaktivite yayarlar1048766 Nuumlkleer enerjinin temelini oluşturan uranyum da yenilenemeyen bir enerji kaynağıdır ve fosil denen klasik yakıtların tersine parccedilalanabilir bir yakıt tuumlruumlduumlr Ancak radyasyon yaydıkları iccedilin insan vuumlcuduna ve ccedilevreye yıllarca geccedilmeyecek zararlar verirPetroluumln uumlretimi rafinajı taşınması ve kullanımı sırasında ccedileşitli yollarla kirlenmeler meydana gelmektedir1048766 Uumlretim sırasında petroluumln meydana getirdiği kirlenmenin en oumlnemlisi denizlerdeki uumlretim ve taşıma sırasında fırtına vs gibi nedenlerle meydana gelen kazalar neticesinde petroluumln denize akması sonucu kirlenmelerin oluşmasıdır1048766 Petrol rafinaj sırasında hava ve su kirlenmesi meydana gelmektedir

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Turizm Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

1048766 Aşırı kalabalıklar ccedilevresel stres yaratır Hayvanlarda davranış değişikliğine neden olur1048766 Aşırı gelişme sahillerde koumly kentlerin ortaya ccedilıkmasına bunun sonucu olarakta aşırı ve plansız yapılaşmaya neden olmuştur1048766 Av turizmi yabani yaşamın yok edilmesine neden olmaktadır1048766 Hız botları ve yatlar su kirliliğine neden olmaktadır1048766 Yuumlksek sesli muumlzik insanlarda duyma bozukluğu ve ccedilevrede guumlruumlltuuml kirliliği oluşturmaktadır1048766 Birccedilok turistik tesisin alt yapı yetersizliğinden dolayı kanalizasyon problemi vardır ve arıtma uumlniteleri yoktur Belediyelerde turistik boumllgelerde ccediloumlplerin toplanması ve imha edilmesi konusunda yetersiz kalmaktadır Turistik tesisler katı ve sıvı atıklarını denize veya kullanılabilir arazilere boşaltılabilmektedir Bu da denizlerin ve ccedilevrenin kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumsalları kullananların atıklarını kumsala veya denize bırakmaları ccedilevre kirliliği oluşturmaktadır

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Tekstil Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Tekstil sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apreler (kolalar) zararlı kimyasal maddeleriiccedilermektedirler Boya ve apreler solunduğu zaman solunum yollarıhastalıklarına neden olurlar Vuumlcuda temas ettiklerinde deri hastalıklarına nedenolurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmaya neden oldukları gibi kanserojenmaddeler iccedilerdikleri iccedilin kanser riski taşırlar1048766 Kumaş boyası ve apre atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyibozmaktadır insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Tekstilde kullanılan boya ve apre atıkları genellikle kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı kumaş veya kumaş boyası uumlreten firmalar zararlı atık maddeleri toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki suların kirlenmesine neden olmaktadır1048766 Kumaş ve kumaş boyası uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları birccedilok youmlnden ccedilevre kirliliğine neden olurlar

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Motorlu Taşıtlar Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre Sorunları

Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Motorlu taşıtlar sektoumlruumlnde kullanılan boya ve metal tozları zararlı kimyasalmaddeleri iccedilermektedirler Kullanılan boya ve metal tozları solunduğun dasolunum yolları hastalıklarına neden olurlar Kullanılan boya vuumlcuda temasettiğinde deri hastalıklarına neden olurlar Bunun yanında goumlzlerde yanmayaneden oldukları gibi kanserojen maddeler iccedilerdikleri iccedilin sektoumlrde ccedilalışanlariccedilin kanser riski soumlz konusudur1048766 Kullanılan boya metal ( saclar metal tozlar ) ve yağ atıkları karıştıkları ortamda ekolojik dengeyi bozmaktadırlar insana toprağa bitkilere mikroorganizmalara zarar verirler1048766 Boya metal ve yağ atıkları bazı firmalar tarafından kanalizasyonaverilmektedir Kanalizasyona verilen bu atık maddeler suya ve toprağa karışarak su ve hava kirliliğine neden olurlar1048766 Bazı firmalar boya metal ve yağ atıklarını toprağa goumlmmektedir veya ccedilevredeki su yataklarına boşaltmaktadır Bunun sonucu olarak toprağın kirlenmesine ccedilevredeki su yataklarının kirlenmesine neden olmaktadır

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

1048766 Motorlu taşıt uumlretiminde kullanılan koumlmuumlr petrol gibi fosil yakıtlar ve bu yakıtların atıkları ccedilok youmlnluuml ccedilevre kirliliğine neden olurlar1048766 Metal parccedilalarını biccedilimlendiren uumlnitelerde ses kirliliği soumlz konusuolabilmektedir Metal parccedilalarından ccedilıkan toz zerrecikleri havaya karışarak hava kirliliğine neden olabilir1048766 Motorlu taşıtların uumlretimi ve kullanımında petrol tuumlrevi uumlruumlnlerkullanılmaktadır Gerek iccedilten gerekse dıştan yanmalı motorlarda kullanılan benzin ve mazot (motorin) gibi yakıtlarda motorda yandıktan sonra egzozlardan dışarı atık gazlar ccedilıkmaktadır Başlıca egzoz gazları hidrokarbonlar (HC) karbonmonoksit (CO) azotoksitler (NOx) kurşunoksitler (POx) kuumlkuumlrtdioksitler (SO2)rsquodir Bu gazlar ccedilevreye ve insana zararlı olan gazlardır

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Makine ve Metal Sektoumlruumlnuumln Yol Accediltığı Ccedilevre SorunlarıMetal filizleri genellikle insan vuumlcuduna ve ccedilevreye zarar veren hammaddelerdirMetal filizleri ccedileşitli ağır işlemlerden geccedilirilerek metal saccedil ve ccedilubuklar elde edilerek yarı mamul hale getirilir Daha sonra da yarı mamul maddeler biccedilimlendirme işleminden geccedilirilerek uumlruumln elde edilir Elde edilen uumlruumlnler ccedilok ccedileşitlilik goumlsterir Buzdolabından kapı doğramaya kadar birccedilok uumlruumln vardır Makine uumlretimi ve metal sektoumlruuml yalnızca uumlretimden oluşmaz Bu sektoumlruumln iccedilerisine bakım onarım işleri de girmektedir Sektoumlr geniş bir alana Yayılmıştır Makine ve metal sektoumlruumlnuumln her aşamasında makine ve metal işleri oumlnlemler alınmazsa ccedilevreye ve insan sağlığına zarar vermektedir Makinemetal sektoumlruumlnuumln yol accediltığı başlıca ccedilevre sorunları şunlardır1048766 Metal parccedilaları metal tozları makine parccedilaları makine ve metallerin boyalarıboyalara karıştırılan katkı maddeleri doğramada kullanılan kaynakmakinelerde ve metal doğramalarda kullanılan yağlar vs insan ve ccedilevre iccedilinzararlı olabilecek maddelerdir1048766 Metal parccedilalarının makine parccedilalarının metal tozlarının atıkları yeryuumlzuumlndenyok olmayan parccedilalardır Atıklar boşaltıldığı ccedilevreye zarar verirler1048766 Metal tozları kullanılan boyalar ve boyaların katkı maddeleri solunduğundainsan sağlığına zarar verirler

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

1048766 Oksitlenmiş metaller boyalar ve boyaların katkı maddeleriyle temas edildiğinde başta deri hastalıkları olmak uumlzere insan vuumlcuduna zarar verirler1048766 Metal tozları havaya havadan suya ve toprağa geccediler Hava su toprakkirliliğine neden olurlar1048766 Metallerde ve makinelerde kullanılan yağlar doumlkuumllduumlkleri yuumlzeylerden kolaycatemizlenmezler Bu yağları yuumlzeylerden temizlemek iccedilin ccedilevreye ve insana zarar verebilecek kimyasallar kullanılmak zorundadır Yağlar ve temizlik maddeleri kanalizasyon yoluyla suya ve torağa karışarak su ve toprak kirliliğine neden olurlar1048766 Metal işleri ccediloğu zaman kulağa hoş gelmeyen yuumlksek seslerin ccedilıkmasına veguumlruumlltuuml kirliliğine neden olurlar

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

2 HAVA KİRLİLİĞİ21 Havanın OumlzellikleriHavanın iccedilerisin de ccedileşitli maddeler vardır Bu maddeler şunlardır1048766 Azot1048766 Oksijen1048766 Karbondioksit1048766 Soygazlar1048766 Ozon

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Azot (N2)Atmosferde normal şartlarda kuru havanın 78rsquoi oranında bulunan azot yeryuumlzuumlnde ccediloğunlukla sodyumnitrat (NaNO3) halinde bulunur

Oksijen (O2)Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan ( 2095) gaz oksijendir Yanıcı ve yakıcı bir oumlzelliğe sahip olan oksijen tuumlm canlıların yaşamını iccedilin gerekli bir gazdır Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını duumlzenler Serbest halde atmosferde (O2) molekuumll halinde bulunur Doğadaki asal gazlar dahil buumltuumln elementlerle birleşime girebilen oksijen aynı zamanda kimyasal bağların ccediloumlzuumlmuumlnde katalizoumlr goumlrevi yapar

Karbondioksit (Co2)Karbondioksit oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya ccedilıkan en oumlnemli bileşikler karbonmonoksit(CO) ve karbondioksit dir Bu oksitler karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilir

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Soygazlar(Asal Gazlar)Kimyasal etkinlikleri ccedilok duumlşuumlk olması nedeniyle hemen hemen hiccedil bileşik yapmazlarBuumltuumln soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler Atmosferde en bolbulunan Argonrsquodur Helyum ve radon radyoaktif bozulmadan ortaya ccedilıkarlar

Ozon (O3)Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon accedilık mavi ve kokulu

bir gazdır Yoğunluğu oksijenin yoğunluğunun bir buccediluk katı ve sudaki ccediloumlzuumlnuumlrluumlğuumloksijenden daha fazladır Oksijenin elektrolizi ile elde edilir

Yeryuumlzuumlnde yaşayan canlılar iccedilin buumlyuumlk tehlike oluşturan guumlneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijeni molekuumlllerini parccedilalayarak atom halinedoumlnuumlştuumlruumlr Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekuumllleri ile birleşerek ozon haline gelirler Ardı ardına olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Havanın Tanımı

Hava yerkuumlrenin etrafını saran atmosferi meydana getiren normal şartlarda bileşimi 78 azot 21 oksijen ve 1rsquode diğer gazlardan oluşan canlı cansız varlıklara zarar vermeyen doğal bir kaynaktır Tuumlm canlıların hayatının devamı iccedilin temel unsur olan hava solunum yoluyla organizmaya girerek canlılık verir Bir insan birkaccedil guumln accedil susuz yaşayabileceği halde birkaccedil dakika hava almadan duramaz

Ccedilevreyi oluşturan oumlğelerden su ve toprak gibi hava da kirlenebilen bir ortamdır Havanın gerek insan sağlığına gerekse doğaya zarar verici hale gelmesi kirlilik belirtisidir

Modern yaşantımızın bir sonucu olan hava kirlenmesi atmosferde toz gaz is duman koku ve buhar şeklinde olan kirleticilerin insana diğer canlılara ve eşyaya zarar verecek şekilde yuumlkselmesi ile havanın doğal bileşimindeki gaz konsantrasyonundaki değişmeden meydana gelir

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

23 Hava Kirliliğinin İnsan ve Ccedilevreye Etkileri

231 İnsan Sağlığına Etkileriİnsanın nefes almadan bir dakika bile yaşayamayacağı goumlz

oumlnuumlnde bulundurulursa havanın oumlnemi daha iyi anlaşılırHavadaki karbon parccedilacıkları ozon karbonmonoksit

kuumlkuumlrtdioksit doymamış hidrokarbonlar aldehitler kanserojen maddeler solunum yolu ile insan vuumlcuduna girer Boumlylece solunum yollarında rahatsızlıklar kendini hissettirir vuumlcudun mekanizması bozulmaya başlar bronşlarda iltihaplanma daralma goumlruumlluumlr İleri safhalarda ise bronşit anfizom ve akciğer kanseri gibi rahatsızlıklar kendini goumlsterebilir

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

232 Tabiata Etkileri2321 İklime Etkilere23211 Sera Gazlar Sera Etkisi

Sera Guumlneş ışınlarının iccedilerisine girmesine izin vererek ve ısının dışarıya kaccedilmasına sınırlayarak iccedil ortamın dış ortama goumlre daha sıcak olmasını sağlayan sisteme sera denir

Sera etkisi Yer atmosferinde su buharının da iccedilerisinde bulunduğu sera gazı olarak adlandırılan gazlar guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya tekrar doumlnmesini oumlnler boumlylece yer yuumlzeyinin olduğundan daha fazla ısınmasına sebep olurlar bu olaya sera etkisi denir

Sera gazı Atmosferde kısa dalgalı ışınları geccedilirmez buna karşılık yerden atmosfere yayılan uzun dalgalı radyasyonu tutabilme oumlzelliklerine sahip gazlara da sera gazı denir

Tuumlrkiyersquonin başlıca sera gazı kaynakları enerji sanayi ve tarım sektoumlruumlduumlr Bu sektoumlrlerdeki birincil enerji kaynağının yaklaşık 85rsquoi ticari (taş koumlmuumlruuml linyit asfaltit doğal gaz hidrolik) 15rsquoi ticari olmayan (odun hayvan ve bitki atıkları) kaynaklardan oluşmaktadır

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

23212 Kuumlresel IsınmaAtmosfere salınan karbondioksit kloroflorokarbonlar ve oumlteki radyoaktif

sera gazı emisyonlar nedeniyle yerin yuumlzey sıcaklıklarındaki artış ldquokuumlresel ısınmardquo olarak tanımlanmaktadır Kuumlresel ısınma nedeniyle iklim değişikliklerinden sorumlu tutulan sera gazlarını guumlneşten alınan enerjinin bir kısmının uzaya geri doumlnmesini oumlnleyerek atmosferde tutmaları ile meydana gelen ldquosera etkisirdquo yerin yuumlzeyinin ısınmasına etki eden en oumlnemli faktoumlrduumlr Kuumlresel ısınmanın duumlnya boyutunda ele alındığında iklim sistemleri uumlzerindeki etkisi negatif youmlnde goumlruumllduumlğuuml goumlzlemlenmiştir23213 Asit Yağışları (Asit yağmurları)

Oumlzellikle termik santrallerde ve motorlu araccedillarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere bırakılan başta kuumlkuumlrtdioksit (SO2) olmak uumlzere azot oksitler ve diğer kirleticilerin karmaşık bir suumlreccedil iccedilinde havadaki oumlteki kimyasallarla (oumlzellikle nemli boumllgelerde su buharı ile) tepkimeye girmesi ile oluşan suumllfuumlrikasit (H2SO4) ve nitrikasit (H2NO3)rsquoin yağmur kar ve dolu gibi hidrometeorlarla yere ulaşması ldquoasit yağışlarırdquo olarak adlandırılır Asit yağışlarına bağlı olarak toprak goumll ve akarsularda goumlzlenen asit birikimlerinin yanı sıra kuru suumllfat ve nitrat partikuumlllerinin (parccedilalarının) ccediliyli ya da sisli ortamda nemlenmesi sonucu kuvvetli asitik ccediloumlzeltiler toprakta depolanabilmektedir

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Asit yağışlarının neden olduğu zararlardan bazıları şunlardır1048766 Toprakta bulunan aluumlminyumun ccediloumlzuumllerek iccedilme sularına karışması ve bu yolla insanların zehirlenmeleri1048766 Goumll ve akarsuların asit dengesinin bozulması su ekosistemin bozulması tuumlm canlı organizmaların etkilenerek bazı su uumlruumlnlerinin yok olması1048766 Orman oumlrtuumlsuuml ve kentlerdeki yeşil alanların ve ağaccedilların kuruması yok olması1048766 Tarihsel ndash kuumlltuumlrel kalıntı ve eserlerin binaların ccediloumlzuumlnme ufalanma ve aşınma gibi suumlreccedillerle tahrip olması

Asit yağışları tuumlm duumlnyamız iccedilin bir tehlike oluşturmakla birlikte en buumlyuumlk hasar Avrupa ve Kuzey Amerika uumlzerinde toplanmıştır Asit yağışları ccedilevre kirliliğinin oumlzellikle de hava kirliliğinin sınır tanımadığını goumlsteren iyi bir oumlrnektir

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

23214 Ozon Tabakası Goumlrevi ve KorunumuEtrafımızı ccedilevreleyen atmosfer ccedileşitli katmanlardan

oluşmaktadır Yoğunluğu yerden uzaklaştıkccedila azalan atmosferin katmanları buumltuumln canlılığın goumlruumllduumlğuuml hava hareketlerinin etkili olduğu yerdir Atmosferin her tabakasında fiziksel ve kimyasal olaylar farklıdır

Guumlneşin ultraviyole ışınları oksijen molekuumlllerini parccedilalayarak oksijen atomlarını ortaya ccedilıkarmakta ve oksijen molekuumllleri ile birleşerek 3 atom oksijene sahip olan ozon haline doumlnuumlştuumlrmektedir Atmosferdeki ekosistemin ve doğal dengenin korunmasına bağlı olarak bu faaliyet duumlzenli olarak suumlrmektedir

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

Ozonu Delen MaddelerAtmosferdeki stratosfer iccedilinde ozon dinamik bir denge iccedilinde doğal proseslerle (suumlreccediller) suumlrekli olarak oluşmakta ve tahrip olmaktadır Ancak yer yuumlzeyinden atmosfere yayılan pek ccedilok kaynak gaz ozonu yok eden bazı kimyasal maddelerin artmasına neden olmakta ve bu maddeler de havanın oksijeni ile reaksiyona girerek ozonun tahribine yol accedilmaktadırlarOzonun tahrip edilmesine neden olan kimyasal maddeler klor brom hidrojen ve azot iccedileren bileşiklerdir Bu bileşikler ozonu tekrar molekuumller oksijene ccedilevirmekte ve katalitik reaksiyonlar binlerce ozonu yok edebilmektedir

Yukarıda soumlzuuml edilen kaynak gazların en oumlnemlisi olan klor ve bromla bir arada bulunan karbon bileşiklerini ihtiva etmektedir Bunlar kloroflorokarbonlar (CFC) olarak adlandırılırlar 1930rsquolarda keşfedilen CFCrsquoler guumlnuumlmuumlzde buzdolaplarında soğutucu olarak hava soğutucu sistemlerinde aerosol sprey kaplarında itici gaz olarak koumlpuumlk imalatında oumlzellikle elektronik sanayinde ccediloumlzuumlcuuml olarak kullanılmaktadır

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

2322 Hayvan ve Bitkilere EtkileriKirli hava insanlara yaptığı zararlı etkiyi hayvanlara ve bitkilere de benzeri şekilde yapmaktadır Mesela kirli hava goumlzeneklerden girerek bitkilerin solunumunu engeller Buna bağlı olarak fotosentez yavaşlar ve bunun sonucu olarak da tarım uumlruumlnlerinde sararma ve verim duumlşuumlkluumlğuuml goumlruumlluumlr Bilhassa kuumlkuumlrtdioksit tahıllara ccedilok zarar verir ağaccedilların yapraklarında renkte bozulma ileri devrede kurumalara bile sebep olabilir

Hava kirliliğinin bitkilerdeki etkisine bir oumlrnek olay da asit yağmurudur Koumlmuumlrle ccedilalışan santrallerden ccedilıkan kuumlkuumlrtdioksit (SO2) gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu oluşan suumllfirik asitin (H2SO4) yağmur suyu ile yıkanması sonucu asit yağmurları meydana gelir

Hayvanlar da hava kirliliğinden insanlar gibi olumsuz youmlnde etkilenir Solunum ve cilt rahatsızlıkları yanında hayvanlarda et ve suumlt veriminde duumlşuumlşler goumlzlenmiştir

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36

• Slide 1
• Slide 2
• Slide 3
• Slide 4
• Slide 5
• Slide 6
• Slide 7
• Slide 8
• Slide 9
• Slide 10
• Slide 11
• Slide 12
• Slide 13
• Slide 14
• Slide 15
• Slide 16
• Slide 17
• Slide 18
• Slide 19
• Slide 20
• Slide 21
• Slide 22
• Slide 23
• Slide 24
• Slide 25
• Slide 26
• Slide 27
• Slide 28
• Slide 29
• Slide 30
• Slide 31
• Slide 32
• Slide 33
• Slide 34
• Slide 35
• Slide 36