«DM Patogenezinde unutulan riskler»

Endokrin Bozucular &

Çevresel Etkenler

Dr. Özlem ÜSTAY TARÇIN

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları

Başkent Üniversitesi İstanbul Hastanesi

Endokrin Bozucular

Endokrin sistem fonksiyonlarını bozan ve buna bağlı sağlık problemi oluşturan dış etken /

madde veya alt grupları

Doğada bulunanlar vücuttan hızlıca temizlenebilir.

Endüstriyel olanlar ise uzun yarı ömür ve metabolik yıkıma dirençli yapıları nedeniyle uzun yıllar doğada

ve canlı vücudunda yıkılmadan kalabilirler

Lipofilik yağda depolanabilirler

ENDOKRİN BOZUCULAR

Endokrin Bozucu Kimyasallar

Hava kirliliği yaratan maddeler

Arsenik

Bisfenol-A

Ftalatlar

Alev geciktiriciler

Dioxin, POPs, PCBs

Pestisitler (DDT)

Organotinler (hidrokarbon içeren maddeler)

ENDOKRİN BOZUCULAR Tiroid

Kemik

İmmün sistem

Hormonlar

Üreme

Metabolik Hastalıklar

Çocuklarda nörolojik gelişim

bozukluğu

Endokrin Bozucu Maddeler Diabetes Mellitus

Neel BA et al. Diabetes 2011

10 Temmuz 1976, Seveso Disaster, Italya (Dioxin)

Taiwan, 1979

(Dioxin)

(Dioxin içeren herbisit ve yaprak dökücü kimyasal)

Vietnam Savaşı

Endojen doğal hormonların sentez, salınım, transport, metabolizma ve bağlanma özelliklerini taklit ederek etkilerini değiştirirler

Dutta D, Khadgawat R. J Soc Health Diab 2016

De Tata,V.Int J Mol Sci 2014.15(5), 7787-7811

Endokrin Bozucular (DDT, Bisfenol A, organoklorinler …) östrojenik veya anti-androjenik etkinliğe sahip Fetusun gelişim aşamasında uzun süreli maruziyet ; Üreme sistemi etkileri (seksüel dimorfizm, kriptorşidizm, hipospadias, oligospermi, testiküler kanser, vs.)

The Estrogenic Effect of Bisphenol-A Disrupts the Pancreatic ß-Cell Function in vivo and Induces

Insulin Resistance.

Alonso-Magdalena, P et al. Environmental Health Perspectives 2006.

*Hızlı etkisi (30dk) kontrol grubuna göre kan şekerini azaltır, insülin düzeyini hızla yükseltir *Uzun etkisi (4 gün) pancreas ß hücrelerden insulin sentez ve salınımını artırır, serum insülin düzeyi artar. Sonuç olarak insülin direnci ve bozulmuş glukoz tolansına neden olur.

Endocrinology 2015,156(5):1659-1670.

GEB

E (+

)

GEB

E (-

)

Doğumdan 7 ay sonra BPA verilen gebe farelerde β-hücre kaybı

Endocrinology 2015,156(5):1659-1670.

Pankreas β hücre gelişimi için gerekli olan Cyclin-D2 ve CDK-4 proteinleri, Bisphenol-A’ya maruz kalan gebelerde anlamlı şekilde düşük

Endocrinology 2015,156(5):1659-1670.

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwj2mcOS_azLAhWH0xQKHbjdB_MQjRwIBw&url=http://www.businessinsider.com/world-map-of-air-pollution-2013-9&psig=AFQjCNH0U6NJjgEDetP_FcZmbABzFeUDHw&ust=1457385139738020

OLMASI GEREKEN

OLAN

PM2.5= aerodinamik çaptaki partiküler madde ≤ 2.5 µm PM10 = aerodinamik çaptaki partiküler madde ≤ 10 µm European Air Pollution Dispersion and Chemistry Transport Model (EURAD-CTM) tarafından elde edilen 1 km2 lik 3 boyutlu alanda mevcut partiküler madde konsantrasyonu

Epidemiyolojik çalışmaların sonuçları

• 10µg/m3 PM2.5 artışı, DM prevalansında %1 artış

• PM10 ve NO2, DM prevalansında %15,

HOMA-IR’de %17-18 artış

• Artmış NO2 düzeyi, kadınlarda DM gelişiminde anlamlı artış

• Erkeklerde NO2’ye bağlı ölüm hızı her 10µg/m3 için 1.3 kat artmış

Trafik yoğunluğunun fazla olduğu otobanlara yakın yaşayan 3276 kişinin 5 yıllık takibi sonucunda DM gelişenler;

BMI > 30kg/m2 65 yaş üzerinde E > K Eğitim düzeyi yüksek ve çalışan kesim

Hava kirliliği & Tip 2 DM / insülin direnci

Liu C et al. Toxicol Pathol 2013

Potansiyel Mekanizmalar

• İnsülin direnci ve Endotel disfonksiyonu

• Visseral yağ dokusu inflamasyonu

• Hepatik insülin direnci, ER stres, NASH

• Hipotalamik bölgede IL-6 ve NF-kB aracılı inflamasyon

OBEZİTE, HİPERTANSİYON, DİYABET KVH

Sun Q et al. Circulation 2009 Rajagopalan et al. Diabetes 2012 Thiering et al. Diabetologia 2013

Gebelik öncesi 3 ay ve gebeliğin erken döneminde hava kirliliğine (NOx ve SO2) maruziyet Gestasyonel Diyabet riskinde artışa neden olur.

Doğan bebeklerde ise ileri yaşlarda Tip 1 DM riski x1.6 oranında risk artmış

Robledo CA et al. Environmental Research 2015 Malmqvist E et al. Environmental Research 2015

• Epidemiyolojik ve gözlemsel çalışmalar dışında veri yetersiz

• Çalışmaların tümü gelişmiş ülkelerde yapılmış

• Çalışma sayısı az ve sonuçlar arasında çelişki mevcut

• Özellikle yaşamın erken dönemlerinde ve yüksek dozda endokrin bozucular veya çevre kirliliğine (NO2 ve SO2) maruz kalınması DM riskinde artış

• Hiçbir çalışma kirlilik yaratan maddelerin miktarı ile diyabet gelişimi arasındaki ilişkiyi göstermemektedir

• Ömür boyu maruziyetin sonuçları bilinmiyor

Endokrin Bozucular & Çevre Kirliliği