Yeryüzünde OluĢan Bitki

Formasyonları

Ağaç Formasyonu – YağıĢ, sıcaklık ve toprak Ģartlarının elveriĢli, yetiĢme devresinin uzun olduğu her yerde ağaç yetiĢir…

YağıĢ azlığı, Ģiddetli buharlaĢma ağaç yetiĢmesine engel olur…

Ormanların temel unsurudur…

BaĢlıca Orman Türleri***Ormanları hangi kriterlere göre sınıflandırabiliriz?

Kuru ormanlar

Nemli ormanlar

-YağıĢ ihtiyaçlarına göre

-Yaprak biçimine göre

-Ormancılık sistematiğine göre

Yayvan Yapraklılar

Ġğne Yapraklılar

Karma Ormanlar

Koru

Bozuk

BaltalıkBozuk

Koru Baltalık

Ekvatoral Yağmur Ormanları

Ekvatoral Yağmur Ormanları

Ekvatoral Yağmur Ormanları

Muson Ormanları

Muson Ormanları

KıĢın yaprağını döken geniĢ yapraklı muson ormanlarının tipik ağacı teak

ağacıdır.

KarıĢık Ormanlar

KarıĢık Ormanlar

Tayga Vejetasyonu

Tayga Ormanları

Tayga Ormanları

Çalı Formasyonu

• Ormanların tahribi

sonucunda oluĢan kısa

boylu ağaççıkların

oluĢturduğu topluluktur.

Maki

Garig

Psödomaki

Maki

• Karakteristik özellikleri, kıĢın yapraklarını dökmemeleri ve yaz kuraklığına dayanıklı olmak için yaprak, gövde ve kök sistemlerinin su kaybını önleyecek yapıda olmalarıdır.

•Genelde Akdeniz ikliminin hakim olduğu

yerlerde ve orman tahribinin yoğun olduğu

sahalarda ince gövdeli, sert, bazen kenarları

dikensi, cilalı daimi yeĢil yapraklı

3-4 m. boyları olan, çalı görünüĢlü ya da

ağaççık Ģeklindeki bitki toplulukları maki

formasyonu olarak adlandırılır.

Maki

• yabani zeytin (deli, delice)

• harnup (keçi boynuzu),

• sandal,

• kocayemiĢ,

• pırnal meĢesi,

• defne,

• menengiç

• sakız ağacı

• ılgın

• funda

• mersin,

• sumak

• filarya,

• zakkum,

• laden,

• katırtırnağı

• ardıç

BaĢlıca Maki Türleri

Maki

Maki

Maki

Maki

Garig formasyonu, Akdeniz ikliminin hakim olduğu

alanlarda ancak toprak Ģartlarının daha elveriĢsiz

eğimlerin daha fazla ve yağıĢların daha az olduğu

kesimlerde ayrıca makilerin tahrip olduğu sahalarda

görülür..

Bunlar son derece kurakçıl bitki topluluklarıdır.

BaĢlıca türleri kermez meĢesi, akçakesme, kekik, adaçayı,

laden, katran ardıçı ve gevendir.

Garig

Garig

Garig

psodömaki (yalancı çalı)

• Ormanların tahrip edildiği

yerlerde oluĢan yalancı

çalı türleridir. KıĢın

yapraklarını dökerler.

• Kuzey Anadolu dağlarının

kuzeye bakan yamaçlarında

genel olarak 1000 m.

yükseltilere kadar çıkarlar.

defne, yabani fındık,

kestane,ıhlamur kocayemiĢ,

yabani çilek, ayı üzümü,

sandal, menengiç,

akçakesme karadeniz

bölgesindeki baĢlıca

psodömaki türleridir.

Menengiç

Erica_arborea

Laurus_nobilis

Ot Formasyonu• Ġklim,toprak ve yer

Ģekilleri gibi Ģartların ağaç yetiĢmesine olanak vermediği yerlerde, belirli zamanlarda yağan yağıĢa veya tamamı toprağın derinliklerine sızmayan suya bağlı olarak yetiĢen ot cinsinden bitkilerin oluĢturduğu topluluktur.

Savan

Step(Bozkır)

Çayır

Tundra

Savan

• Savanlar uzun süre

yeĢil kalan , gür ve

uzun boylu ot

topluluklarıdır. Savan

bitki örtüsü içinde yer

altı sularının yüzeye

çıktığı yerlerde ve

akarsu boylarında

ormanlar görülür.

Savan

Savan

Kurak mevsimin uzun sürdüğü tropikal

bölgelerde görülen, tek tük ağaçlar serpili

büyük çayırlardan oluĢan bitki topluluğu,

Güney Afrika'da ve Doğu Afrika'da baĢlıca

bitki topluluğu olan,

boyları yer yer iki metreyi bulabilen

köksaplı bitkilerden ve

buğdaygillerden oluĢur.

Savan

Savan

Step (Bozkır)• Ġlkbahar yağıĢlarıyla

yeĢeren, yaz

baĢlarında kuruyan

küçük boylu ot

topluluğudur.

• Bozkır bitki örtüsü

içinde geven , deve

dikeni, gelincik, çoban

yastığı gibi bitkiler yer

almaktadır.

Step (Bozkır)

YağıĢların daha az mevsimler arasındaki sıcaklık farklarının

daha fazla olduğu alanlar ot formasyonunun geliĢtiği

sahalardır.

Steplerin bir kısmı doğal olurken bir kısmı da ormanların

insanlar tarafından tahribi sonucu ortaya çıkmıĢtır.

Ġç Anadolunun orta bölümü (Konya ve Ereğli

havzaları, Tuz gölü çevreleri) asıl step sahasıdır.

Step formasyonunun geliĢme gösterdiği bu bölümde yağıĢlar

250 mm. altına düĢer.

Bu sahada görülen bitkiler kendilerini kurak Ģartlara son

derece adapte etmiĢler ve keçe gibi tüylü dikenli, az

yapraklıdırlar.

Step (Bozkır)

Antropojen Bozkır

Çayır•Çayırlar genellikle düz ve

taban suyu yüksek olan taban

arazilerde teĢekkül etmiĢlerdir.

Toprak uzun süre nemli

olduğundan bitki örtüleri sık ve

yüksek boyludur.

•Sık ve yüksek boylu olan bitki

örtüleri sıkı bir çim kapağı

meydana getirerek toprağı

sıkıca tutar.

•Aktif büyüme döneminde

yapraklar tüm yüzeyi kapatır.

•Biçilerek değerlendirilen bu

alanlardan elde edilen ot kıĢ

aylarında hayvanlara verilir.

Alpin Çayırlar

•Genellikle dağların yüksek kesimlerinde orman örtüsünün üst sınırından sonra ortaya çıkan ot örtüsüdür olarak bilinir.

•Ülkemizde Alpin çayırlar dağların 2100 m. den sonraki kesimlerde görülmeye baĢlar.

•Ġlkbahar ve yaz mevsimlerinde karların erimesi ile ortaya çıkan bu çayırlar rengarenk açan çiçekleri yanında yer yer de

1 m.'yi bulan uzun boyları ile dikkat çekerler.

Alpin Çayırlar

Tundra

• Yosun ,ot ve cılız

çalılıklardan

oluĢan bitki

örtüsüdür.

• Tundra, kutba en

yakın bitki

örtüsüdür

Tundra Yayılma Alanı

• Kuzey ülkelerinde rastlanan, yapısına likenlerin de katıldığı bodur ot toplulukları.

• Ilıman kuĢağın kuzeyinden kutuplara doğru yaklaĢıldıkça ormanların yerini, bodur çalılar ile karayosunları ve likenlerdenmeydana gelen tundralar alır.

• Tundralar yılın dörtte üçünden uzun bir süre karlarla örtülü kalır. Bunun için kutup bölgesi dıĢında yetiĢen bazı ağaçlara burada ancak bodur çalılar halinde rastlanır.

• Kutup söğüdü ve bodur huĢbunlara misal verilebilir.

•Hakim bitki topluluklarını karayosunları ve likenler (Ren geyiği likenleri vs.) meydana getirir.

Tundra

Tundra

Tundra

ĠKLĠM BĠTKĠ ĠLĠġKĠSĠ

Dünya üzerindeki iklim tiplerine bağlı olarak

bitki örtüsü ekvatordan kutuplara doğru

• GeniĢ yapraklı ormanlar

• Ġğne yapraklı ormanlar

• Savanlar

• Kaktüs

• Bozkır

• Maki

• Orman-çayır

• Tayga ormanları

• Tundra

Ģeklinde sıralanır.

• Her bitkinin kendine has bir iklim özelliği vardır. BaĢka bir ifadeyle benzer iklim Ģartlarında benzer bitki türleri görülür.(kutup iklimi hariç)

• Farklı bölgedeki iklimin benzerliği tabii bitki örtüsünün benzerliğini kanıtlar.

• Yer Ģekillerinin kısa mesafeler dahilinde değiĢmesi bitki örtülerinin de kısa mesafeler dahilinde değiĢmesini sağlar.

• Bitki örtüleri yeryüzüne dağılıĢlarında aralıksız kuĢaklar oluĢturmazlar.

• Enlem farkı arttıkça ve farklı enlemlerden oluĢtukça bitki örtüsüde çeĢitlenir.

• Bitki örtüsü iklimin bir nedeni değil iklimin bir sonucudur.

BĠTKĠ TÜRLERĠNĠN DAĞILIġINI

BELĠRLEYEN ETKENLER

Bitkilerin fotosentez yapabilmeleri için ıĢığa

güneĢ ıĢığına ihtiyacı vardır. Bu nedenle

güneĢlenme süresinin uzun olduğu alanlarda

bitkilerin daha kısa sürede olgunlaĢıp geliĢtiği

görülür.

Örneğin yaz aylarında aynı tür tarım ürünlerinin

50-60 enlemleri arasında ülkemizden daha kısa

zamanda olgunlaĢtıkları görülür.

IġIK

Rüzgarların bitkilerin fiziki özellikleri üzerinde

önemli bir etkisi olduğu gözlenir. Bunun yanında bitki

tohumlarının sürüklenerek farklı bölgelere

taĢınmasında ve bitkilere ait çiçek tozlarının birbiriyle

birleĢerek döllenmesinde de rüzgarlar önemli bir

etkiye sahiptir.

RÜZGAR

Her bitki türünün ideal

Ģartlarda geliĢebileceği

veya uyum

sağlayabileceği bir

sıcaklık ortamına ihtiyaç

vardır bunun dıĢına

çıkıldığında bitki türleri

değiĢerek yerini diğer

türlere bırakır buna

bitkilerin don olayına

dayanıklı olup olmamaları

da önemli etkidir.

SICAKLIK

Fıstık Çamı (Pinus pinea)

Bitkilerin dayanabileceği en yüksek

ve düĢük sıcaklık değeri

Doğal bitki örtüsünün

ekvator ile kutuplar

arasında geniĢ ve iğne

yapraklılar Ģeklinde

kuĢaklar oluĢturmaları

(enlemin sıcaklığa etkisi)

ve bir dağ yamacı

üzerinde aynı tür

basamaklar

oluĢturmaları

(yükseltinin sıcaklığa

etkisi) örnektir.

SICAKLIK

Yine belli bir yükseltiden (bitki örtüsü üst sınırı) ve

belli enlemlerde (enlem sınırı) sonra bütün bitkilerin

ortadan kalkması da sıcaklığın bitki örtüsünün

dağılıĢına etkisidir.

SICAKLIK

Bütün (yükselti) üst sınırlar sıcaklık, orman alt sınırları ise

yağıĢ tarafından belirlenir.

Ġç ve Doğu Anadolu bölgelerinde ormanların belli

bir yükseltiden sonra baĢlaması yükseltiye bağlı

olarak yağıĢın artmasından kaynaklanır.

Bitki türlerinin geniĢ yada iğne yapraklı (reçineli)

olmaları sıcaklık Ģartlarına bağlıdır. Ayrıca geniĢ

yapraklı bitkilerin suyun donduğu dönemlerde

(fizyolojik kuraklık) ve yağıĢların azaldığı kurak

dönemlerde yapraklarını dökmesi de yağıĢ kadar

sıcaklıkla da ilgilidir.

Dağların güneĢe bakan yamaçlarında bitkilerin

olgunlaĢma süreleri daha kısadır orman ve ağacın

yetiĢme sınırıda yükseltidir.(bakı)

Yeryüzünde bol sıcaklık ve nem Ģartlarının

görüldüğü ekvatoral bölgede en kısa sürede en gür

bitkiler yetiĢmektedir.

YAĞIġ

Bitkilerin hayatlarını sürdürebilmeleri su ihtiyaçlarını karĢılamalarıyla iliĢkilidir.

YağıĢın düzenli olduğu iklim kuĢaklarında (ekvatoral, ılıman okyanus, Karadeniz iklimi)

gür orman örtüsünün geliĢtiği gözlenir.

YAĞIġ

YağıĢların belli mevsimlerde toplandığı yılın bazı mevsimlerindeki kuraklığın belirgin olduğu iklim kuĢaklarında ise otsu bitkiler yada kurakçıl ağaçlar yaygınlaĢır.

YAĞIġ

YağıĢların tesadüfi olduğu veya yıllık yağıĢ toplamının 250mm nin altında indiği alanlarda(çöllerde) yüzey ya tamamen çıplak yada kuraklığa aĢırı derecede dayanıklı bitkiler kaktüs ve çalılıklarla kaplıdır.

Sıcaklığın bütün yıl 0 derecenin altında kaldığı ve

bitkilerin topraktan su alma miktarının olmadığı

yerlerde soğuk buz çölleri ise hiçbir bitki görülmez.

Kuraklığın belirgin olduğu yerlerde daha fazla su

kazanmak ve terlemeyi azaltmak için Ģu özellikleri

geliĢmiĢtir.

Bitkilerin kök sistemleri geliĢmiĢtir

Gövde bodur dallar kısadır

Yaprak yüzeyleri kadife gibi tüylerle kaplıdır

Yaprak zarları kalındır

Bitkinin gövde dal yada yaprakları dikenlidir.

Örneğin Akdeniz bölgesinde yetiĢen otsu bitkilerin

bir çoğunun yüzeyi kadife gibi tüylerle kaplıdır. Bu

durum bitkilerin bölge koĢullarına uyma çabasının bir

sonucudur.

Bitki Topluluklarının Coğrafi

DağılıĢı

Ekvatoral yağmur ormanları

• Amazon Havzası

• Senegal’den Gine körfezine kadar olan saha

• Kongo Havzası

• Güneydoğu Asya adaları

Muson Ormanları

• Güneydoğu ve Doğu

Asya’da Hindistan,

Japonya, Tayland,

Vietnam,Endonezya,

Doğu Çin, Kore,

• Avustralya’nın

kuzeybatısı,

• Filipinler,

• Güneydoğu Afrika

Bitki Topluluklarının Coğrafi DağılıĢı

Orta KuĢağın KarıĢık Ormanları

• Batı Rüzgarları

sebebiyle Ilıman

KuĢak karalarının

batısında görülür

(Batı ve K.Batı

Avrupa,

Amerika’nın batısı).

• Yurdumuzda ise

Karadeniz

kıyılarında görülür.

Bitki Topluluklarının Coğrafi

DağılıĢı

Tayga Ormanları

• Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuĢak karalarının doğu kıyılarında (soğuk su akıntısından dolayı) görülür.

• Orta ve doğu Avrupa, Asya’nın kuzeyi(Sibirya) Kanada ve ABD nin kuzeyinde görülür.

Bitki Topluluklarının Coğrafi

DağılıĢı

Maki

• Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler

(Libya, Mısır ve Lübnan hariç. Buralarda görülmeme sebebi yer Ģekillerinin engebesiz olmasıdır.),

• Avustralya’nın güneybatısı,

• G. Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesi,

• ġili’nin orta kesimleri

• Kuzey Amerika’da Kaliforniya çevresinde görülür..

• En geniĢ anlamıyla 30-40 derece enlemleri arasında kıtaların özellikle batı kıyıları

Bitki Topluluklarının Coğrafi

DağılıĢı

Savan

• Güney ve Orta Afrika, Sudan,

• Güney Amerika‘da Brezilya’da

• Venezüella, Kolombiya, Peru ve Bolivya’da etkilidir.

• Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında

(10-20° kuzey ve güney enlemleri arasında görülür)

Bitki Topluluklarının Coğrafi

DağılıĢı

Bozkır(Step)

• Sıcak ve ılıman kuĢak

kara içlerinde görülür.

• Yurdumuzda Ġç

Anadolu Bölgesinde

ve Ergene

Bölümünde görülen

karasal iklim buna

örnektir.

Bitki Topluluklarının Coğrafi

DağılıĢı

Çayır

• Batı Rüzgarları

sebebiyle Ilıman

KuĢak karalarının

batısında görülür

(Batı ve K.Batı

Avrupa, Amerika’nın

batısı).

• Alpin çayırlar dağların

yüksek kesimlerinde

görülür

Bitki Topluluklarının Coğrafi

DağılıĢı

Tundra

• Sibirya, Ġskandinavya Yarımadasının kuzeyinde,

• Kanada’nın kuzeyinde,

• Grönland adasının kıyı kesimleri.

• YaklaĢık olarak 70-80 enlemleri çevresinde görülür.

• Güney yarımküredeki etki alanı KYK dekine oranla çok azdır bunun nedeni GYK de okyanusların geniĢ alan kaplamasıdır.

Bitki Topluluklarının Coğrafi

DağılıĢı

Çöl Bitkileri

• Kuzey Afrika

• Arap yarımadası

• Avustralya’nın iç kesimleri.

• Arizona (A.B.D) çölleri,

• Kızılkum (Özbekistan),

• Karakum (Türkmenistan),

• Gobi (Moğolistan),

• Taklamakan (Çin) ,

Bitki Topluluklarının Coğrafi

DağılıĢı

• AĢağıdaki yağıĢ ve sıcaklık grafiklerini

inceleyerek hangi iklime ait olduğunu

bulunuz ve buralarda görülen doğal bitki

örtüsünü belirtiniz…

• Yazlar sıcak ve kurak kıĢlar ılık ve yağıĢlıdır

• Bitki örtüsü maki dediğimiz bodur bitki

topluluğudur

YağıĢ-Sıcaklık ile Doğal Bitki Örtüsü

Arasındaki ĠliĢki

• Her mevsimi sıcak, yazlar yağıĢlı kıĢlar kurak

• Bitki örtüsü uzun süre yeĢil kalan , gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır

YağıĢ-Sıcaklık ile Doğal Bitki Örtüsü

Arasındaki ĠliĢki

• Yazlar kısa ve serin kıĢlar uzun ve soğuk geçer.

• Yıllık yağıĢ miktarı 200-250 mm civarında ve yağıĢlar genellikle kar Ģeklindedir.

• Bitki örtüsü yosun ,ot ve cılız çalılıklardan oluĢan Tundra bitki örtüsüdür

YağıĢ-Sıcaklık ile Doğal Bitki Örtüsü

Arasındaki ĠliĢki

• Her mevsimi sıcak ve bol yağıĢlıdır.

• Tabii bitki örtüsü tropikal gür ormanlardır(Yağmur ormanları) (Cengel)

YağıĢ-Sıcaklık ile Doğal Bitki Örtüsü

Arasındaki ĠliĢki

• Ormanların Ekvatordan kutuplara doğru farklı kuĢaklar oluĢturmasının nedenlerini açıklayınız.

Bir yamaçta yükseltiye göre bitki

kuĢakları

KALICI KAR

DAĞ ÇAYIRLARI

ĠĞNE YAPRAKLI

ORMANLAR

KARIġIK ORMANLAR

GENĠġ YAPRAKLI

ORMANLAR

Yükseltinin artmasıyla bitki örtüsü kuĢaklarında görülen değiĢikliğin nedenlerini

açıklayınız

Ġzlediğiniz için teĢekkür ederim…