1.1- Alternatif Turizm KavramıTurizm Bakanlığı Turizm Terimleri Sözlüğünde alternatif turizm, “sosyal ve ekolojik uyuma, yerel ve yabancı girişimcilerin işbirliğine ve gelişmede yerli malzeme kullanılmasına öncelik verme amacını güden turizm çeşidi olarak tanımlanmaktır(Turizm Terimleri Sözlüğü:1999;10).

Kitle turizmine tepki biçiminde, onun alternatifi olarak doğmuştur. Bu nedenle, kitle turizmi "hard-sert" olarak nitelendirilirken, alternatif turizm "soft- yumuşak" olarak tanımlanır. Ayrıca "yeşil, kırsal ve ekoturizm" gibi isimlerle de tanımlanmaktadır (Tekeli:2001 ;4).

Eko-turizm, kitle turizminin olumsuz etkilerini en aza indirebilme olanağı yarattığı ve sürdürülebilir kaynak yönetiminde bir inceleme alanı olarak dikkate alındığı için alternatif turizm olarak adlandırılmaktadır. Çiftlik evlerinde pansiyonerlik; küçük otel, motel ve pansiyonlarda konaklama, balıkçı köyleri ya da dağ köyleri gibi küçük yerleşim topluluklarında oda kiralama gibi küçük ölçekli turizm türleri sürdürülebilir turizm anlayışını tanımlamaktadır. Sürdürülebilir turizmin bazı karşılıkları kırsal turizmle eşanlamlı kullanılabilmektedir (OECD 1994:20; Demirhan : 1990: 35-37):

Yürüyüş, dağcılık, macera turizmi, rafting, kano, kayak, doğal yaşam incelemesi, kuş gözlemciliği, fotoğrafçılık, manzara izlemek, küçük kasaba ve köy turları, kırsal festivaller, ırmak ve kanal yolculuğu, küçük ölçekli kongre ve konferanslar, çiftlik turizmi, yayla turizmi.

Eko-turizm, her ne kadar son yıllarda sıkça duyulan bir kavram haline gelmiş olsa da ilk kez 1983 yılında Ceballos-Lascurain tarafından kullanılan bu kavram doğa turizmini tanımlayan tek kavram değildir. Eko-turizmle ilgili, doğa turizmi, doğa tabanlı ya da doğa merkezli turizm, yabanıl turizm, sürdürülebilir turizm, düşük etkili turizm, alternatif turizm, yumuşak turizm, macera turizmi, kırsal turizm, kültürel turizm, bilimsel turizm, inceleme turizmi gibi 35 civarında terim kullanılmaktadır.

1.2- Alternatif Turizm ÇeşitleriTurizm Bakanlığı eko-turizmi(alternatif turizm) şu başlıklar

altında değerlendirmektedir: ( Çağatay, Yurdaer ve Kırış:2002;204)

1.2.1 -Yayla Turizmi 1.2.2- Ornitoloji (kuş gözetleme) Turizmi 1.2.3- Foto safari 1.2.4- Çiftlik Turizmi 1.2.5- Botanik (bitki inceleme) Turizmi 1.2.6- İnanç Turizmi 1.2.7- Dağ ve Kış Turizmi 1.2.8- Av Turizmi 1.2.9- Termal Turizm 1.2.10- Mağara Turizmi

1.2.1 -Yayla Turizmi

Yayla kelimesi , dağ tepelerindeki düzlüklere verilen isimden gelmektendir. Yaylalar , son yıllara kadar rekreasyonel ve turizm amaçlı kullanımdan çok, o yörede yaşayan halkın hayvanlarını kolaylıkla beslemek ve kışlık yakacak gereksinimlerini karşılamak amacıyla genellikle Haziran ayının başından Ağustos ayının sonuna kadar yaşadıkları yer olmuştur. Günümüzde büyük şehirlerde yaşayan insanların şehrin gürültüsü ve kirliliğinden kaçıp, doğal güzelliklere sahip olan sessiz alanları tercih etmelerinin doğal bir sonucu olarak, özellikle kıyı şeridindeki tatil yörelerinin sıcak ve nemli havasına karşılık yaylaların çok çeşitli bitki örtüsüne sahip olması , ormanları , krater gölleri, ırmakları, dereleri , tarih , kültürel ve arkeolojik değerleri , dağ ve doğa yürüyüşleri, rafting , kış sporları, av ve spor olta balıkçılığı, çim kayağı, şifalı suları, yayla şenlikleri ve el sanatları gibi değerleri taşıması nedeniyle bu bölgelerin turizm çekim merkezi olmalarına olanak sağlamaktadır.

1.2.2- Ornitoloji (kuş gözetleme) Turizmi

Kuş gözlemciliği doğayı kuşların dünyasından tanımayı sağlayan bir gözlem sporudur. Sağlıklı bir çevrenin en iyi göstergesi olan kuşlar her türlü yaşam ortamında bulunurlar. Türkiye'de şimdiye kadar 450 çeşit kuş türü kaydedilmiştir.

1.2.3- Foto safari

Fotoğraf sanatına ilgi duyan turistlerin katıldıkları turizm çeşididir. Fotoğraflar seyahat edilen bölgedeki doğal güzellikler, günlük yaşam, kültürel ve folklorik özelliklerdir. Foto safari açısından en zengin bölgelerimizin başında Kapadokya bölgesi gelir.

1.2.4- Çiftlik Turizmi

İnsanların doğal ortamlarda bulunma istekleri alternatif turizm türlerinden biri olan çiftlik turizminin ortaya çıkmasını sağlamıştır. 1960’lı yıllardan sonra başlayan kırsal alanlara dönüş isteği, rekreasyon amaçlı olması nedeniyle , çiftlik turizmi tercih edilir bir boyut kazanmıştır. Çiftlik turizmi 7 türde toplanmaktadır.

Tarımsal büyük çiftliklerÖzel çiftliklerTarihi yöre çiftlikleriÇalışma çiftlikleriSportif ve rekreasyonel çiftliklerÇiftlik ormanı işletmeleri

1.2.5- Botanik (bitki inceleme) Turizmi

Eşine ender rastlanan bitkilerin varlığı turistik seyahatlerin sebeplerinden birisidir. Çeşitli coğrafi özellikleri, coğrafi farklılığın getirdiği iklim çeşitliliği, üç kıta arasında doğal bir köprü olması, Anadolu Yarımadası'nı dünyada benzerine az rastlanan bir bitki çeşitliliğine sahip kılmıştır. Avrupa'nın tamamında var olan bitki sayısı toplam 12.000 adet iken bu sayı ülkemizde 9.000 adettir.

Ülkemiz bitki çeşitliliği açısından ise Avrupa'dan üstündür. Zira dünyada sadece belli bir bölgede yetişen veya anavatanı belli bir bölge olan (endemik) bitkiler açısından ülkemiz Avrupa'dan üstün olmanın da ötesinde dünyanın birkaç bölgesinden biridir. Avrupa'nın endemik bitki sayısı toplam 2.750 adet iken bu sayı ülkemizde 3.000 adettir.

1.2.6- İnanç Turizmi

Kutsal yerlerin bu dinlere mensup kişilerce ziyaret edilme eğilimlerinin turizm olgusu içerisinde değerlendirilmesi İnanç Turizmi olarak tanımlanabilmektedir.Tarih boyunca gerek çok Tanrılı gerekse tek Tanrılı dinlere ev sahipliği yapan Türkiye, her inançtan insanın görmesi gereken eserlere sahiptir. İnanç turizmini geliştirmek amacıyla Turizm Bakanlığı tarafından İnanç Turizmi Projesi hazırlanmıştır. Potansiyelin değerlendirilmesi , üç büyük dinin günümüze kadar ulaşan önemli ziyaret merkezlerinin Kültür Bakanlığı ve yerel yönetimlerle de işbirliği içerisinde restorasyon, çevre düzenlemesi, ışıklandırma vb. açılardan ele alınarak iyileştirilmesi ve tanıtımının yapılarak ziyaretçi sayısının buna bağlı olarak döviz girdilerinin artırılması hedeflenmiştir(Tunç ve Saç: 1998;24-25).

1.2.7-Dağ ve Kış Turizmi:

Türkiye, farklı yüksekliklerde, zengin jeo morfolojik ve tektonik yapıya sahip, flora ve faunası olan ormanlara ve siluete sahip, zengin av ve yaban hayatı olan dağlarıyla hem kış turizmi hem de dağ yürüyüşü ve tırmanışları için dağcılık sporunu sevenlere olağanüstü çekici ve ilginç olanaklar sunar. Türkiye'yi her yıl dünyanın çeşitli yerlerinden çok sayıda turist dağ tırmanışı ve yürüyüşü için ziyaret.

1.2.8-Av Turizmi

Türkiye'nin coğrafi yapısı, bitki örtüsü ve yaban hayatı bakımından av turizminin gelişmesine elverişli konumdadır. Av turizmine açılacak avlaklar, ülkemizin av hayvanı potansiyeli dikkate alınarak, Orman Bakanlığı (Milli Parklar, Av ve Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü) tarafından tespit ve ilan edilmektedir. Yabancı turist avcılar, Orman Bakanlığınca A Grubu Seyahat Acentalarına verilen Av Turizmi İzin Belgesi ile avlanabilmektedirler. Ayrıca, yabancı turist avcılar Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğünce tescil edilen özel avlaklarda, sadece buralarda üretilip serbest bırakılan türleri avlayabilmektedir.

1.2.9- Termal Turizm

Mineralize termal sular ile çamurları kaynağın yöresindeki iklim faktörleri bileşiminde insan sağlığına doktor denetim ve programında, fizik tedavi, rehabilitasyon, egzersiz, diyet gibi destek tedavilerle koordineli kür uygulamalarına termalizm denmektedir. Bu amaçla yapılan turizm hareketi de 'termal turizm' olarak adlandırılmaktadır(Tunç ve Saç:1998;22). Türkiye termal turizm bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden birisidir.

1.2.10- Mağara Turizmi

Önceleri bilimsel ve sportif amaçlı etkinliklerin konusu olan mağaralar, günümüzde mağara içinde ve çevresinde yapılan gerekli düzenlemelerle turizmin hizmetine sunulmaktadır.Mağara turizminde de temel amaç bu tür doğal değerlerin koruma - kullanma dengesi çerçevesinde turizme kazandırılmasıdır. İlimizin tabii turizm değerleriyle ilgili bilgiler verilirken yaklaşık 5000 yıldır yararlanıldığı tahmin edilen yurdumuzun en büyük kaya tuzu rezervlerinin bulunduğu yöredeki Tuz Mağarası'ndan da söz etmenin faydalı olacağı inancındayız.

SONUÇ VE ÖNERİLERAlternatif turizm turistik değerler olan doğal ve kültürel

değerlerin yıpranmasını önlemesi bakımından önemli bir turizm potansiyeli sağlar. Kitle turizmi turistik yörelerde önemli yoğunluğa neden olduğu için doğal ve kültürel değerlerimiz yıpranmaktadır.

Alternatif turizme katılanlar alışılagelmiş deniz-güneş-kum turizmine katılan geniş kitleler halinde seyahat eden turistlerden çok çevreye duyarlı, kültürel değerlere saygılı küçük gruplar halinde özel ilgileri için seyahat eden turistlere hitap eder. Her ne kadar kitle turizminden kısa vadede ülkemizin vazgeçmesi mümkün olmasa da alternatif turizm faaliyetlerine yönelmek zorunluluktur. Alternatif turizm sadece turistik bölgelerde değil aynı zamanda turistik olmayan bölgelerimizde de turizmin gelişmesini dolayısıyla bu bölgelerinde ülkedeki gelir dağılımında hak ettiği payı almasına katkı sağlayacağı muhakkaktır.

Ayrıca Türkiye alt yapı problemlerini halletmesi ve doğru planlama yapması halinde alternatif turizmden önemli bir oranda pay alabilir.

KATILIMINIZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM.

HAZIRLAYAN ÖĞRETİM GÖREVLİSİ MİKAİL KARA