Post on 03-Apr-2018
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
1/315
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
2/315
Agim Vinca
SHQIPARMES MII
DHE REALIEI
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
3/315
A V
SHQIPAR MES MII DHE REALIEI
Shnime rreth historis, mendsis dhe politiks shqiptare(Bot dyt)
Bot pr: Shkupi, Shkup 1997
Copyright autori
Kolo: Publicistik
Reeset: Hydajet Hyseni, Arbr Xhaeri
Des & Lyout: ORBIS, Prizren
Ky lbr sht ortt eBook.
Botimet Filozoa Urbane
ISBN: 978-9951-641-56-2
Prsht, 2013
www.lozourbe.owww.lbrrelektroke.o
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
4/315
3
FJALA E AUTORIT
(Prthe e bott elektrok t lbrt Shqiptart mes mitit dhe re-
alitetit)
Bot pr ktj lbr pt dl ktu e jshtbdhjet vjet
pr, vt tsh t lrt 1997, te j botues vol dhe vrrshqptr Shkup, e er Shkupi, q e drejtote j sh-studet
.
Ish okup, dje lu, dhe bot j lbr, qo edhe
odest s vll, uk shte pu e leht.
Isttuoet e Kosovs sh v s t dhushe ose edhe
qe byllur re. Kosov po klote j z t rd t jets s sj
sttuole, z e prpjekjeve pr bjetes, q zjt plot dhjet
vjet (1989-1999).
Shqpr, drkq, shtet shqptr, po klote edhe j vt t br-
psht hstor e tj, vt 1997! Ksh dshtur rt prdle
dhe popull shte ur protest e, vo, edhe kryertje pr
t rrzur t q ksh lejur rbtje e psurs s tyre. Aq shu
q skush pushtetrt e kohs uk e shhte t udhs t errte qo
edhe j r prjejse b vete, duke dh, shtu s dodh
krejt bot e qytetrur rste t tll: dorheqje.
Ved drdhej, y bet/ Nuk tudej kbet, pt rozur
j ku poet to dt r, duke prrzur vrjet e poezs
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
5/315
4
s she t Nolt, Shpell e Dragobis, kushtur Bjr Currt: Ve-
d drdhej, y bet/ Se strodtej tret.
N to kushte, sposorz, oo q pt hyr prdor dre ps vtt 1990, shte pothujse e vetj yr e publkt t lbrt
shqp. Lbr shqp, sdoos Kosov, ud t shhte drt e bott
vet l dotorve t drysh ved bot e jshte:
dspor shqptre vet.
Prpjekjet e utort, l sokohe puote (vzhdote t puote)
s Proesor Uverstet e Prshts, jsht objekteve shkollore, ep le ose edhe p t re, pr t surur sposor pr kt
lbr, uk rezultu t suksesshe.
the, a propos, sdoos pr lexuest e rj, se utor ktj
lbr, dryshe shu kole t tj, vzhdote t qdrote besk
Kosovs dhe sttuot ku puote, Uverstett t Prshts, edhe
prkudr oertve t preshtur q v Mqedo pr tu kthy-
er tje, dje edhe poste t rdsshe shtetrore.
U k rdhur Kosov koh e r; uk ud t kthej
shp koh e keqe! - shte prjjj e tj. M vo, kur t zjd-
het shtj e Kosovs, shoh e bj! - shtote, duke lderur
jerzt q ksh rr ud t v Shkup e etov
Prsht erut pr kt pu.
Ndrkoh, shqptrt s Kob, po klo, s shu her t tjer
jt hstors, pr t os th jtho, pr j perudh q
ud t krkterzohej e tolsh: es tt dhe reltett. M-
tt pr vete e tyre s kob tr, herok etj. dhe reltett t vrzhd t
drjes e kuj t qees s tyre dhe t djkut t prdtsh b t pushtuest dhe pushtetet.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
6/315
5
N kto kushte ld ky lbr publstk. Dhe jo rstssht utor
vur ttull: Shqiptart - mes mitit dhe realitetit.
Por j q po hste vshtrs pr bot e tj, dje shuses e lbr tjetr publstk, Populli i pandalur, t botur pes vjet
pr (1992).
Ksh shpres se do t jej rkupt te bshkvedst e
rtr, ujt e vers, kur t vj pr push vedldje.
Prt dy-tre uj e dorshkr e tsh pr bot dhe pku
e vers e t sezot turstk Stru u drejtov kryetrt t shoqtss bshkshtrve t Zvr e krkes pr , duke
e jour e prbjtje e lbrt dhe duke dh, dje, dorsh-
kr e prtur q t shhte edhe vet.
Ps pk dtsh or prjje etve e rsyet qeshrk:
Nuk e lejo Rreullorj!
Veleshtrt e t Zvrs uk e ksh rreullore bot e l-
brve, e tyre! E, ksh j od pr dh vedldjes!
Kshtu ds.
Ndrkoh, bzese shqptr Mqedo jep shu t
dh pr projekt elo dhe, thelb tshqptr, t upur-
kovskt: j ser lbrsh e lustre pr kultur tke qedo-
se!. Po qe se dkush dodhte q t pyeste persot l se prse
vepro kshtu, t prjjesh shkurt dhe thjesht: Ky do t jet
kryetr rdhsh Mqedos!.
Nuk u dol prshket! U shku kot edhe prt!
Ishte tepr zhjyes reuz buzdrst e , s ksh
qujtur poez, j lbr shkeor publstk q ste pr shtjekobtre, j koh kur t b (dhe vzhdoj t bj ko)
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
7/315
6
shpeze eore pr ds e zjete, kurse ds syresh, shok t
tyre, derdh dhjetr jr rk jere dres t upur-
kovskt dhe projektt t tj pr kultur tke qedose!.Aq shu q lbr t kshte edhe j sprov t jer, j
stud, prktz e zjdhje e shtjes kobtre shqptre. Lob
shqptr Aerk kshte rtur tv pr bot e j lbr
reprezettv e shkre t elts telektule shqptre pr shtje e
pzjdhur shqptre Bllk, projekt ky t l e ksh bshte-
tur terlsht dy bzese shqptr SHBA: Do Asj dheBruo Selj. N kt lbr: KOMBI. Rrugt e bashkimit kombtar, q
dol j vt ps bot t Shtps Botuese Our r, qe
rr edet e 25 telektulve shqptr, e jth hpsr
etke shqptre dhe dspor, prktz e zjdhje e shtjes
kobtre, es e t lve sh edhe Alred Mosu, Arstdh Kol-
j, Ftos Arp, Itlo Kostte Forto, Isl Kdre, Krsto Frshr,
Mhut Bkll, Mrk Krsq, Mehet Krj, Pjzt Nush, Rexhep
Qosj, Sbr Godo, Sbr Ht, Servet Pllub, Shklze Mlq, Ze-
ker C e t tjer, prshr edhe vols te.
Meqese redtj e utorve shte br sps lbett, er :
A V, dlte pr kt lst.
Mrpo, s kjo su jo veleshtrve t t Zvrs q t zjdh-
qese pr t bshtetur terlsht, e j shu re odeste,
bot e lbrt Shqiptart mes mitit dhe realitetit!Nuk lejote Rre-
ullorj oze e Shoqts s tyre!
Lbr e boto, e udst e vet odeste terle e tekke,
botues Shkupi Shkup, por tekksht dobt (dje, vede-vede,shu dobt, e shkroj t t plexueshe e e qe q ksh
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
8/315
7
drrur ved ose q prsrtesh dy her, ty-ktu) dhe e j trzh
q uk rrt t deprtote br hpsr shqptre, dje s
Kosov.Fqosje br ls Lrk elj, l sokohe shte djl r dhe
errej e kt pu (j vt vo do t jedej rdht e UK-
s); kopert pktor Slh Lutoll-A, sh-redktor rtstk Redk-
ss s boteve t Rldjes, l jt lus ku Perd dhe
uk u kthye Kosov, kurse shpezet e shtypt hoq botue-
s, sh-studet Shkup, Az Dut, l kshte rrtur t s-urote ds, e shu ude, j shtypshkroj e ker t
vjetrur pr t shtypur zet e tj t prjvshe Glob dhe lbrt
q kshte llur t botote q vt 1995, kur strto e shu suk-
ses s botues, po e lbr t krtkAlternativa letrare shqiptare.
Por, edhe tll r shte, ky lbr sht zhdukur kher treu
dhe ret e lbrrve. sht vshtr t jedet doj kopje e tj jo
vet bblotekt to publke, por edhe to prvte. Ds q t
, dje, dodh q hbte kur djoj pr ekzste e tj.
Dhe j t, ps plot 16 vjetsh, ky lbr, po u jepet srsh dor lex-
uesve, t or djtle, l oerts jeeroze t shtps botuese
elektroke FILOZOFIA URBANE dhe drejtuest t sj, letrrt t suk-
sessh Albtros Rexhj, utor rot-bestseler Bomb n Beograd
dhe ds veprve t tjer.
Dhe dryshe dodh her e pr, kur bet suz lok-
le dhe qrkullo j rreth t kuzur jerzsh, t, ky lbr, l
udsve t rej tekko-tekolojke, do t ud t koukoj e
lexuest shqptr t ktr t e lobt, p hrrur s t hujt qteresohe pr probleet shqptre, lbolo e t tjer.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
9/315
8
Autor sht vetdjsh se j pjes e shkreve t ktj lbr
bse e k hubur ktultet, sepse to s pr jrje e problee
t kohs kur j shkrur, por kurjo kt se pjes drruesee tyre e ruj tll ktul, j ses t s: s pr
problee q jet shqptre, poltke dhe kulturore, vzhdoj t
je t prshe edhe sot shtu skurse edhe pr t dy dekdsh.
Prtt poltke j pothujse po to, por edhe se k dryshur
ert (dhe ldert), uk k dryshur sjellje, koeptet dhe lo-
zo poltke, q sht lozo e pult e st dhe e prt-t pushtet; sttuoet to, ede t pkosoldur s duhet
pkpje prorore e kudrore dhe e krtere t t e t
pqdrueshe, l shu pr t dshrur; telje jo vzh-
do t jet, s jtho, e heshtur, psve dhe e rksur prbll zh-
vlleve t kohs, kurse j pjes jo e vol e sj servle dj poltks
s dts.
Kjo sht edhe j rsye shu, prpos tyre q pred
lrt, q utor ktj lbr, duke u prjjur ess s Flozos
urbe pr j bot elektrok t tj, u prktu pr kt lbr.
Lex t kdsh!
Prsht, 7. 6. 2013 A V
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
10/315
9
NJ MINUT GATITU!
Lex ktj lbr duhet t lloj jo duke u ulur, s lexohe zko-
sht lbrt, por duke u rtur kb!
Vedos t hp kt lbr e H Kobtr jo pse tekstet q
prshhe t k krkter estv, prkudrz, to j t tou-
r kryessht yr krtke, por pr j rsye tjetr.M k r t djoj shpeshher estet to, versht
pr shkoll, por edhe jetk, dje der edhe vel t Akdes
so t Shkeve dhe Arteve, t kdohet bsht tekst Ht
Kobtr, vjershs Betimi mi amur t Asdret. Kurdo q sht
dh rst u k br e dje kt orztorve dhe ekzekutuesve,
por kot. Ato be, zkosht t jjtt, j prsrtur edhe
rste t tjer.
Gb rd dhe shpesht jt ekzekutt t Ht,
Kosov pothujse rreullsht, bhet vru e tret, ku l tj
(urt) zvedsohet bsht e l tje (edohet sur-
sht Vlor). Nj b tjetr po shtu rd, q e eo kupt-
, shqet jo rrll edhe stro e tret (q sht edhe stro
e bukur), ku vru dyt sj: Se Zoti vet e tha me goj/ Q kombe
shuhen prmi dh dodh t shkruhet dhe shqptohet trjt e
shqur: kobet, q sht j nonsens lojk, sepse jo t jth kobet
shuhe (zhduke), por ds kobe j shur jt hstors. Ndrkq,
be t leht shqe edhe vede t tjer: Prej lus, ved
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
11/315
10
se: Prej lue; e j dshr dhe j qll, ved se: e j
dshr e j qll etj.1
do t thot kjo dhe et r pr e s kob? Sursht q jo.Sepse, pjestrt e j kob q uk e zotroj s duhet - skt e p
sj b - tekst (dhe elod) e ht t tyre kobtr, uk
ud q quhe seroz. E e shqptrt, jersht, d t je t
tll, jo rrll edhe rstet solee, kur shohe prvjetort e
shplljes s Pvrss s Shtett Shqptr, Shqprs.
Po prse dhe s k uds t dodh kshtu? ekst ht tokobtr kdohet bsht estt to, dje edhe Dt e
Flurt, pr shkk se edhe sht botur shu her bsht t
prkohshet to dhe, dje, edhe bote t vet. Mjo t
pred dy-tr rste krkterstke.
N zet Bujku t Prshts, e l e er e vjetr Rldj
del edhe r e Zvr, ur sole t dts 28 tor
1992, e rst e 80-vjetort t Shplljes s Pvrss s Shqprs,
sht botur j vrt jo plot, uur e e be ht, l
pstj duket se k rr dhe.2
Lsh vtt 1992 u korrju ktr vjet vo. Bujku dt. 28
tor 1996 e boto tekst e plot e utetk t ht e j sh
t shkurtr prjells (t), por bet vzhdu t prsrte edhe
tutje. Sepse, s thot popull: k pqet, uk hqet (kollj)!
1 Se sht kshtu ud t shhet re leht po qe se krhsohet tekst utetk Ht e vrtet e deorur t tj, ds prej t lve postroohe posht.
2 Pt reur e t rst, duke e orur, bshk e j sh t rstt, edhetekst utetk t ht, por kryeredktor thersh Bujkut uk e p tudhs t botote t.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
12/315
11
Nj vrt jyt dhe deorur tekstt t ht sht botur,
pos t tjersh, edhe lbr reprezettv rojet shqiptare n harta
dhe stema, q erret kryessht e shtje herldke,3 skudr edhe lbr Gjuha shqipe pr t huajt dhe shqiptart jasht Atdheut, q, s
ud t shhet prej vet ttullt, u dedkohet bshktdhetrve t
bot e jshte dhe t hujve q teresohe pr juh dhe kultur
shqptre.4
Kt lbr t prstjeve t pr t hstork dhe jedje k-
tule t popullt shqptr; pr pozt e tj t plkueshe udt shekullt XX dhe pr t jvjert t r, po e hp e tekst e
Ht Kobtr Shqptr - verso e plot e utetk t tj, tok
e dorshkr utor t poett, Asdret - e shpres se do t
dkoj sdopk she e boteve dhe ekzekuteve t tj e
be t rdhe.
Ndj sboleve kobtre, r sht Flur dhe H, uk b
t slle e pkujdes e pprjejs, por duhet t slle e respekt
t thell e petet t vet, shtu s ertoj.
J prse ky lbr duhet lexur duke u rtur kb dhe, dje,
duke qdrur s pku j ut ttu!
3 Shyqr N, Trojet shqiptare n harta dhe stema, Ett eksteve dhe
Mjeteve Msore t Kosovs, Prsht 1995, . 99.4 Pro. Dr. Gjovl Shkurtj/ As. Pro. Dr. Ever Hys, Gjuha shqipe pr t huajt
dhe shqiptart jasht Atdheut, Shtp botuese oe, r 1996, . 274.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
13/315
12
Asdre (1872-1947)
BEIMI MI FLAMURHymn patriotik
Rreth urt t prbshkur
Me j dshr e j qll,
jth tj duk u betur
ldh bes pr shpt.Prej lue ve y lrohet
Q sht ldur trdhtor,
Kush sht burr uk rkohet,
Po vdes, po vdes s j dshor!
N dor rt do t bj
proj tdhe do kt,
drejtt to e s dj;
Ktu rqt sk vt.
Se Zot vet e th e oj
Q kobe shuhe pr dhe,
Po Shqpr do t rroj;
Pr t, pr t luoj e!
O ur, ur, shej e shejt,
e ty betohe ktu,
Pr Shqpr tdhe e shtrejt,Pr der edhe lvd e tu.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
14/315
13
r, burr quhet dhe derohet
Atdheut kush u b theror;
Pr jet y do t kujtohetM dhet, dhet s j shejtor!
(ndrra e lot, Bukuresht 1912)
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
15/315
14
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
16/315
15
I. ARIKUJ, ESE,
REAGIME
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
17/315
16
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
18/315
17
BASHKIMI I SHQIPTARVE N NJ SHTET- E VETMJA ZGJIDHJE E DREJT E SHTJES
KOMBTARE SHQIPTARE
N VEND HYRJESKt tekst po e shkruj j koh t vshtr, shu t vshtr:
koh kur Shqpr (jo jys Shqpre!), e prshr tr-
zrt e bredshe q shprthye ps dshtt t t shtuqujturve
ske prdle, po rrezkohet serozsht s shtet. shkrush
j koh t tll, t rd e trjke, pr j te suble, s sht jo e
bshkt kobtr, sht j pu e prdjshe, pr t os th
edhe j vepr prdoksl.
Hstor u treu edhe j her jerk pr Shqpr dhe shqp-
trt. Ntyrsht, jo p j e tyre.
Skur uk jote dhu dhe terror er serb Kosov (bs-
tsjet, burosjet - bshk e torturt jerzore dj t burosurve,-
rrhjet, plktjet dhe keqtrjtet e tjer t prdtshe e, dje, edhe
vrsjet jthj e t shpesht rruve dhe shtrve t sj); skur
uk jote shkelj dhe oh sstetk t drejtve kobtre
dhe jerzore t shqptrve Mqedo, ku hster tshqptre
rr jer ty s krkohet jo vet dl juhs shqpe, por edhe
vdekj e tyre q e s t; skur uk jo hllet e prdtshet shqptrve q jetoj trojet e tyre Ml t Z e Kosov L-
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
19/315
18
dore dhe r trjke tsh t e hrrur; skur uk jote
eksod sv ktyre vteve - jo brktsje bsurde e tdheut; skur uk
jote rt e prr, e br pk e pes t ktr t e bots;skur uk jo edhe s e s pl e hlle t tjer, t vjetr e t
rej, por duhej t dodhte edhe kjo q dodh dhe po dodh vet
Shqpr; bred kujve shtetror t sj: t destblzohej Shqpr
der t s s t jedej pr t shprbrjes s sj t plot s
shtet!
etdhjet e pes vjet ps shplljes s pvrss (1912), b jysshekull ps prudt t Lus s Dyt Botrore (1945) dhe shtt
vjet ps res s sstet totltr koust (1990), dt jthses t
rdsshe hstor shqptre t ktj shekull, ud t shekul-
lt q po shko dhe pr t jvjert t r, bot shqptre u trodt
edhe j her theelet.
Ajo q dodh rs t ktj vt (1997) shte e terrshe. S
j drr e keqe. S dhe pse, t pr t, bse, s q k rds.
K koh pr lz t hollsshe poltke, sole, pskolojke etj.
E rdsshe sht t shptohet Shqpr dhe, bshk e t, edhe
br kob shqptr Bllk.
Psojt do t je t rd e tjt dhe to do t dej jt
Shqpr dhe popull shqptr, q pos ksh dl j dkttur e
jt dhe e rd jysshekullore. Le t shpresoj se Shqpr do
t dl s pr kjo jedje, q e krkterzo rk dhe kos
s psoj e osuksot t oreve shtetrore dhe se shqptrt,
posrsht t q u prj tyre, poltkt shqptr, do t xjerr
s ky ps drtk, duke e prvetsur jher e prjth-
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
20/315
19
o s e dh hstork se kush sso prej hstors e prsrt
t.
Krz q pllkos Shqpr uk duhet t bhet kurrses shkk qshqptrt t shkurjohe e t dshprohe dhe t heq dor prej
krkesve dhe sprtve t tyre pr lr, pvrs e bshk kobtr
s e drejt tyrore dhe e ptjetrsueshe e do popull t dr.
HISORIA E SHJES SHQIPARE
(Nj retrospektiv e rrudhur)Hstor e plot e shtjes shqptre sht dh vepr e kde-
k Rexhep Qosjes, shtja shqiptare - Historia dhe politika, t botur
juh shqpe Prsht vt 1994 dhe t prkthyer e botur
edhe ds juh botrore (rjsht, lsht etj.), vepr kjo, e l
ud t shrbej s j vade mecum shtjes kobtre shqptre dhe
s nj lloj programi nacional, pr t l sht olur q shu kto
vte.
S thuhet kt vepr t rdsshe t publstks shqptre,
shtj shqptre, e prbjtje q k sot, llo prej Korest t
Berlt (1878), prktssht Koeres s Absdorve Lodr
(1912-1913), kur rreth 55 pr qd e tokve etke dhe hstorke t
lt shqptrt sh popullt e vete shu drruese u jepe
qjve bllkk - Serbs, Mlt t Z dhe Greqs dhe kur rreth 60
pr qd e popullt shqptr betet jsht kujve t Shqprs q s
shtet krjohet 1912.1
1 Rexhep Qosj, shtja shqiptare - Historia dhe politika, Isttut Albolojk, Prsht1994, . 5.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
21/315
20
Duke e sksour pusht ushtrk t trojeve shqptre
e qjve bllkk, duke johur Greqs, Serbs dhe Mlt t
Z t drejt e pushtt b terrtoret shqptre, uqt e dh evro-pe Kores e Berlt dhe sdoos Koere e Lodrs
- b j pdrejts t dhe hstorke popullt t lsht e lrdshs
shqptr. Ktu, te ky vendim i padrejt i uqive t mdha, q shk-
put shtett t r e t brsht shqptr tepr se jys e tokve t
tj, ds prej t lve (Kosov, Pollou, r etj.) sh dr tokt e
tj pjellore, zn ll t gjitha atkeqsit e mpastajme t popullitshqiptar. Shqpr u b 1912, por jo uk u b s duhet t bhej
dhe s e drro deolot e sj, rldst shqptr, brez udt
t lve shte ede jll - e plot. I dshprur pr kt jyt tr-
jk t tdheut, j lutr dhe poet popullor, vrjet e tj t shkrur
ry e poezs popullore, ljrote:
N koh t pleqris,/ M ran halle t rnda,
Pr shkak t Shqipris / Q su b si ma kish nda.2
Kto vrje t poett utoddkt Sl Butk shpreh dhebje dhe
keqrdhje e j brez t tr tdhetrsh shqptr pr opt q
u b tokve shqptre, por edhe pr shkk se krye t shtett t r
shqptr erdh jo rrll jerz q s pku ksh luur pr kr-
j e tj. N vepr e tj t rjohur Shqipria ka qen, sht e
do t bhet (1899), q kosderohet e t drejt s est Rl-
djes Kobtre Shqptre, duke olur pr trs dhe kopkts
2 Ndjenja pr Atdhe, Prb Vjersh Istorke prej Sl be Butks, Kor, Shtyps.& Lbrr-j Kor, 1920.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
22/315
21
terrtorle t Shqprs, Su thoshte se Shqpr prbhej
ktr vljete dhe shtrhej 80 j qloetr t ktrpt.3 Prej
ktr qedrve t vljeteve shqptre vet jr (Shkodr) betbred kujve t Shqprs ps vtt 1912, drs tr t tjert (J-
, Shkup dhe Mstr) bet Greq dhe Serb, t lt
u zjeru terrtorlsht d t Shqprs. Pr keq, shqp-
trt e betur jsht tdheut, sud er shekullor oto
r j sud tjetr edhe t er. Pr t llo j perudh
e jt dhue e terror shtetror, q kshte pr qll db e tyre trojet ku ksh jetur e shekuj. Klvr vujtjeve t shqptrve
jurdkso serb (juosllv) dhe rek, prqet j kptujt
trjk t hstors so kobtre. Sps Nolt, jo q dodhte
krht shqptre t Kosovs dhe t rs vtet 20 t ktj
shekull, por edhe hert e vo, shte nj tragjedi n tri akte:
shpasurim, shprngulje, sharosje.4 Vet sje t vtltett t tj t
rrll, popull shqptr Kosovs dhe vseve t tjer shqptre t push-
tur ushtr serbo-lzeze jt lurve bllkke, pusht
ky q u sksou uqt e dh evrope Koere e
Lodrs, rrt t rute subst e vet zke e, bshk e t, edhe
juh, trdt, kultur dhe dettet e vet kobtr. Q t os
zhduke dhe slohe shqptrt kdej kurt, krhs qdress
dhe vtltett t tyre, k dkur edhe ds rreth t tjer: t qet
e prkts etre kryessht ysle k qe jr ledh kudr
slt sllv, pstj drprerj e pleve pr shprulje e tyre
3 S Frshr, Shqipria ka qen, sht e do t bhet?, r 1962, . 37.4 Kshtu shprehej Nol j rtkull rjsht t botur zet Cr des peuples t
Gjeevs vt 1929. Ctur sps Vepra 3. Publstk (1925-1949), r 1988, .144.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
23/315
22
urq t prpr elbort e ubrllovqt vt 1938 dhe
rrveshje e shtuqujtur xhetlee, t shkrur po t vt
drjet qevers juosllve e sj turke, s rezultt llt t Luss Dyt Botrore etj.
Edhe ps Lus s Dyt Botrore, pvrssht pret q u
proklu dhe pretet q u dh, vzhdo poltk shov-
ste e shkobtrzuese dj shqptrve q bet srsh sud-
juosllv. Mskr e vrt dhe lu e Dres (1945), kso
pr bledhje e rve vtt 1956, shprulj e preso e shqp-trve urq vtet 50-60 dhe Evrop e Aerk vo,
jedj e jshtzkoshe ps vtt 1981, supr e dhu u-
toos s Kosovs vt 1989 dhe rokup sj j vt vo
( 1990), psoj e t lt sht edhe jedj e sote, j dsh
elokuete q s qrt pr pozt e vshtr t shqptrve t betur
Juosllv.
Edhe keq e psu shqptrt e betur Greq.
Pvrssht t jth kto, rezste e shqptrve kudr
shtypjes e dskrt dhe prpjekjet e tyre pr lr e pvrs uk
pushu s koht t vshtr, kurse drr e tyre pr bshk
e Shqpr uk u shu kurr.
Bshk Kosovs ( pjess drruese t sj) dhe vseve t tjer
shqptre prreth kurt e Shqpr, u relzu prkohssht jt
Lus s Dyt Botrore ptrot e Itls dhe t Gjers -
zshste, q dol s hubse lu. N Koere Teeluese
t Kshllt Atshst N pr Kosov dhe Rrsh e Dukjt, q
u bjt 31 dhjetor 1943 dhe 1 e 2 jr 1944 sht Buj tMlss s Gjkovs, t johur e er Koere e Bujt, pr-
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
24/315
23
qsuest lejt t popullt t Kosovs soll ved pr bsh-
k e sj e Shqpr. N rezolut e rtur e kt rst, t
l e shkru jo vet delett shqptr, por edhe t serbe lzez, dr t tjer, thuhej: Kosova e Rrashi i Dukagjinit asht nji
krahin e banueme me shumic nga populli shqiptar, i cili si gjithmon
ashtu edhe sot dshiron me u bashkue me Shqipnin.5 Mrpo, ky vull-
et u ohu pl juosllve, lete lu e t shqptre, e l,
e sj, sqe e e s e tshe t brote t dhe uk u prll
lett e dhej: Shtetet e Bshkur t Aerks, Bshk Sov-jetk dhe Brt e Mdhe, t lt b drje e re t bots ser
t terest, duke e l Shqpr ser e bots ldore. Ps Lus
s Dyt Botrore, Kosov u eksu srsh, e dhu e po s
jtho, Serbs, bledhje e bjtur Przre vt 1945
kushtet e shtetrretht dhe t jedjes s jshtzkoshe.
Kshtu, Kosov jo vet q uk u leju t bshkohej e Shqpr,
sps vullett t shprehur Koere e Bujt, e uk u dh st-
tus republks e s utoos (der vt 1974) kudr t
sh-ederts juosllve, por jo dhe vset e tjer shqptre u optu
edhe keq, duke u dr tr-ktr js ederle.
N prver t vtt 1981, r e Kosovs, por edhe br popul-
l sj, deostrtt pqsore t orzur Prsht dhe
qedrt e tjer t sj, krko v e sttust jurdko-kushtetues
t Kosovs shkll t Republks. Kto deostrt oret
t lrt prtke dhe shtetrore t Juosllvs s thershe u krk-
terzu s kudrrevoluo. Pso j vl e jer dhe e er ter-
5 Akde e Shkeve e RPS t Shqprs,Fjalori enciklopedik shqiptar, r 1985,. 536.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
25/315
24
ror poltk, propdstk e polor, q zjt plot t vjet dhe q
u kurorzu e dryshet kushtetuese dhe e heqje e utoo-
s s Kosovs vt 1989.Shprbrj e Juosllvs ll t vteve tdhjet, s ls
jr yre pru krz e Kosovs, krjo shs pr zjdhje e
shtjes s Kosovs dhe t shtjes shqptre prjths, rpo, ky
shs, pr shkk t poltks s zhvllur, por edhe t ds rrethve t
tjer jo t vorshe (jedj jo e r e shtett , qdr prsr
jo drejt ktort drkobtr etj.), uk u shrytzu s e s duhet.N kt koh u rtkulu pr her t pr publksht s krkes
jthpopullore krkest poltke t shqptrve Kosov dhe vset
e tjer etke dhe u shq opsoet pr zjdhje e shtjes shqptre.
Fllo edhe orz poltk shqptrve b bz e plurlzt
poltk, orz ky q u b sps drjeve ekzstuese dstrt-
vo-poltke t shqptrve Kosov, Mqedo, Ml t Z dhe
tr kou t Serbs juore (Preshev, Bujov e Medvej),
t lt prej Reeredut t vtt 1992 e kdej do t quj vete
Kosov ldore.
Hpsr ekzstele shqptre jt shekujve k rdhur duke u
rrudhur. Kjo rrudhje k qe tle sdoos kto jqd vtet e
udt.
Fud ktj shekull je shqptrt j jedje spk t lk-
ueshe: e j shtet t dobt e t prr kobtr, t lt koh t
udt j lkudur serozsht theelet (e js rele q t kpre-
j krz, po qe se kls poltke shqptre sllet pjt e stut
e krjur) dhe e jys tjetr t kobt sud e huj, j pozt tejet t vshtr poltke, ekooke, kulturore e shprtrore
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
26/315
25
(dhe, sht keq, e t rdhe t psurt), q e pk l do t
dukej kshtu: Kosov e shpllur Republk, por e okupur, e ekspozur
kotrollt t plot t okuptort dhe represot t prdtsh polort tj, q zjt tsh s vjet; shqptrt IRJ t Mqedos, q prbj
s pku j t tret e popullss s sj e q krkoj sttus e pop-
ullt shtetorues kudr t ksj sh-republke juosllve, e l
kushtetut trjto t s oltet (j euez pr ter
pk kobtre), drs jet dskro t jth plet
dhe shqptrt Ml t Z e Kosov Ldore, q edhe pse rrpjes jet poltke t republkve t tyre, Serbs dhe Mlt t Z,
psoj t jjt t skurse vllezrt e tyre Kosov e Mqedo.
Ky sht, pk shu, reltet poltk shqptr sot - psoj e drejt-
prdrejt e shtjes s pzjdhur kobtre.
SRAEGJIA E ZGJIDHJES S SHJESKOMBARE SHQIPARE(eza dhe mendime)
Kur dhe s ud t rrhet bshk shqptrve?
Ksj pyetjeje skush sud t jp j prjje t plot e t skt.
Nuk k rreull t shkrur se s ud t bshkohet j kob dr
e s s t lrohet - pjes e tj q dodhet ede robr - zjedh
e huj. Proozt e sote, sdo t urt e t tur q t je, ud t
prjeshtroj re leht koh dhe rretht e esre.
Bshk kobtr, s e vetj zjdhje e drejt e shtjes s pz-
jdhur shqptre, sht j proces i gjat e kompleks historik, q skry-
het pr j dt e s pr j vt, q sbhet e dekret e s e dojkt tjetr dstrtv, poltk, dplotk ushtrk, por krko j
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
27/315
26
zh tjt e peret t krejt potelt poltk e jerzor t
j popull dhe doeos pu, dur, dje, eur, ux, por edhe
skr t dh.S t rrhet kjo? Kjo sht j shtje q duhet t jp prjje -
telje shqptre dhe sdoos jo pjes e sj q kosderohet trur
kobt.
Nuk do ed se bshk j kob dhe trojeve t tj uk ud
t bhet kurr po qe se uk bhet jll vet dej e bshkt, pr po
qe se pr t uk tet, uk shkruhet, uk edohet e dskutohet (pute dh uk ud t kryhe p rrhje e jer e t jthshe t
edeve) dhe sdoos po qe se pr sedrt e sj uk puohet
serozsht e vzhds.
t bhet? S t veprohet?
J ds de, ede e sujere, q edhe pse ud t os je
plotssht t rej e t pjohur, prqes, ejtht, j dhes
odeste prktz e kt shtje.
- Duhet t hartohet nj program strategjik aatgjat st-
tuoet to t lrt shkeore, s j kdet dhe uver-
stetet, t l do t prshhesh rrut, khet dhe udst e
vt t shtjes so kobtre der zjdhje e sj t plot -
bshk e shqptrve j shtet, q sht e vetj zjdhje e drejt
dhe e prhershe e shtjes shqptre. Ky pror do t duhej t pr-
shte spekt ekook, poltk, ushtrk, dplotk, deork,
kulturor, rsor, shkeor, ortv etj. dhe, ps t dskutohej e
rtohej j Kuved Gjthkobtr, do t bhej pltor e obl-
ueshe pr t jth oret shtetrore e subjektet poltke, prtt,
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
28/315
27
shoqtt dhe orztt e dryshe, koutetet etre dhe st-
tuoet shkeore, rsore, kulturore, ortve etj.
- sht evojsh krj j Isttut t Studeve Strtejkee sel r (pr evoj e ekzstt t j sttut t tll sht
olur edhe pr) t prbr prej ekspertsh t ushve t dryshe
(poltkolo, hstor, soolo, jurst, ekoost, deor,
sh-dplot, strte ushtrk etj.), pr e kudro seroze e e
pror boz e jo surrote sttutesh t tll t prbr
j po edhe dy-tre dvd o e p doj reputo shke-or, telektul poltk, ert e vete e t lve sht djueshr
dj sheve, r k psur tede t sjohe edhe r edhe
Prsht.
I koeptur s j trup ekspertsh q erret e stud e prher-
sh terdsplr t stuts poltke ved dhe bot dhe t
shtjes kobtre kt kotekst, ky Isttut do t shte jr tru-
r poltks shtetrore e kobtre shqptre dhe do t ushqete t
vzhdsht e t dh, de e opsoe, shtu s veprohet vedet
e trdt t jt shtetrore e dplotke.
- Duhet t orcohet lvizja gjithpopullore Kosov dhe vset
e tjer shqptre, e l kt sht j lvzje e krkter kobtr e
deokrtk. S pohoj johst e r t shtjes shqptre, pres
lvzjes pqsore ktve - e t protestve, revve, deostrt-
ve, t pdjueshrs qytetre dhe orve t tjer t rezstes
pqsore t johur edhe e dokuetet drkobtre e jo e pol-
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
29/315
28
tk psve t prtjes dhe t deklreve shterpe verble ud t rr-
het der te pvrs dhe, krhs sj, edhe te bshk kobtr.6
- Lvzj poltke shqptre Kosov, Mqedo dhe vset etjer shqptre sh-Juosllv, t shkputur e dhu prej truut
t vet, uk sht lvzje seprtste e seesoste, s e prqes
propd serbe dhe jo qedose, por j lvzje e l ud dhe
duhet t quhet lvizje irredentiste. Subjektet poltke shqptre,
trys e erot t djesh po pr rsye t tjer, urroj t
prdor kt l - l rredetz, drs hpsr poltkeshqptre, kdej e dej kurt, uk ekzsto sj prt poltke e
er dhe pror rredetst. E, rredetz, s del edhe shp-
je q bhet Fjlor e juhs shqpe, ssht tjetr pos: Lvizje
q krkon t bashkohen me atdheun tokat e pushtuara nga nj shtet
tjetr. Lvzj rredetste Itl, ku edhe k ldur s pr, k pr-
udur e bshk e krhve e populls tle t pushtur
Austro-Hur e Itl. Kosov dhe vset tjer shqptre
sh-Juosllv j tok t pushtur, prdj ty duhet t ekzstoj j
lvzje e jll rredetste, e l uk do t shuhet ders to t (r)bs-
hkohe e shtet - Shqpr.
- Duhet t puohet sstetksht pl poltk, dplo-
tk, propdstk etj. q shqptrt sh-Juosllv t trjtohe s
popull (e jo s pk kobtre) dhe tu jhet e drejta e vetven-
dosjes. Shqptrve sh-Juosllv, q jetoj trojet e tyre etke
t shkputur pdrejtssht shtet dhe q prbj jys
e kobt shqptr Bllk, u tko dhe duhet tu jhet e drejt e
6 M jerssht ldhur e kt shtje shh: Rexhep Qosj,Me lvizje gjithpopullorederi te pavarsia, lbr Strategjia e bashkimit shqiptar, Isttut Albolojk, Prsht- 1992, . 124-137.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
30/315
29
ptjetrsueshe e vetvedosjes s popujve. Ata jan i vetmi popull
n Evrop q u mohohet kjo e drejt. Dhe kjo sht j pdrejts e
dhe q u bhet tyre. Po t shte prllur e drejt e vetvedosjesdhe e deklrt t lr ps Lus s Dyt Botrore, shtj shqptre
dhe posrsht shtj e Kosovs do t shte zjdhur prputhje
e rezolut e Koeres s Bujt, q prqet j dokuet e
rds t dhe hstorke.
- Me shprbrje e sh-Juosllvs dhe krj e shteteve t rej
prej sh-republkve t sj u krju j reltet r poltk Bllk.Krj Ish-Republks Juosllve t Mqedos (IRJM) s shtet e
kuj drkobtr (t johur edhe e qevers s Shqprs)
e vshtrso zjdhje e shtjes shqptre. shtj shqptre uk
sht vet shtje e dy subjekteve drkobtre, Shqprs dhe
Juosllvs, s shte pr, por shtje e shu subjekteve dhe
ktorve.
- Propds shuvjere tshqptre t qjve dhe posr-
sht sj serbe, q bshtetet kryekput b te, lejed e jesh-
tr, duhet kdrv e or e rueteve shkeore, duke r-
ur yr t kulturur t vrtet pr Kosov dhe shqptrt.
Ders t tjert, qjt t, pr t bjtur t pushtur vset shqptre
dhe pr t rsyetur jeod e br dj borve q dkur k
bur ose ede boj to, k bushur e lbr ret e bb-
lotekve botrore, e - pr t dl zot vetes so dhe s vrtets so
- vet rrll e tek e ke br kt, kryessht s dvd, drs
yr sttuole uk e bj s sot s duhet.
- Duhet t bhet e dje opot drkobtr dhe vershtqedrve t vedosjes se bshk Kosovs dhe vseve t tjer shqp-
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
31/315
30
tre e Shqpr uk do t thot krj kurrr Shqpre t -
dhe (oo shpkur rqt e shqptrve e t Shqprs, q,
her-her, shqptohet, jersht, edhe vet shqptrt), por korr-j j padrejtsie t madhe historike. S tll ky bshk uk
eo terest e skujt, por sht kusht pr jet orle t ko-
bt shqptr Bllk dhe, herdokur, hert vo, edhe pr pqe e
qets rjo.
- Pvrssht jedj spk e r t l dodhet sot
Shqpr s shtet dhe shqptrt s kob, uk duhet hequr dor kurrse-s dej e bshkt kobtr, sdo e lrt q ud t duket jo.
Pvrssht dspo oetl, qo zhj prej stuts
s sote - j t rdt hstor kobtre - dshpr
pr shkk t dstve t djeshe po edhe droj se dkush - bre-
d e jsht - ud t quj rotk, jorelst, v e luzo-
st, e duhet t propdoj de e bshkt kobtr dhe t
puoj pr t, sepse bshk kobtr prqet idealin m t madh
historik n jetn e popullit shqiptar.7Mbjtj jll e ktj del t
pvdeksh sht detyr prsore jo vet e krjuesve dhe telektu-
lve shqptr, por edhe e poltkve dhe e shtetrve shqptr t t
jth kohve dhe t t jth jyrve.
- Duhet t puohet jthshtu prttje e vet popullt shqptr
pr bshk e utet kobtr. S? Pres tereve pl kul-
turor, rsor e shkeor. Bshkt poltk k prprr jtho
7 Shkrtr dhe publst Luo Skedo (ls Mdht Frshr), j ese t tj soo-poltk dhe tropolojk e ttullPlagt tona ( na mungon? duhet t kemi?), tshkrur vt 1924, vzo evoj e delzt s j doosdoshr pr jet, ek-zste dhe prospertet e popujve. Nj popull nuk rron dot pa ideal, pa nj shtytk,pa nj qllim q e bn t ecnj, t punoj, t prpiqet dhe t prparoj - shkru .Mdht Frshr (Luo Skedo), Vepra, Rldj, Prsht 1996, .211.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
32/315
31
bshk shprtror. Rol t vet kt es do t lute krijimi
i hapsirs dhe i institucioneve kulturore mbarkombtare, sepse
kultur, duke qe thelb shprtt kobtr dhe qytetrt shtjkohssht shprehsj e r e sprtve pr lr e bshk ko-
btr, por edhe j struet pr t rrtur kt bshk.8
- Duhet t puohet p kopleks e e ux pl poltk dhe
dplotk sesblz e opot drkobtr - bllkk, ev-
rop e botror - e t vrtet pr shqptrt dhe t drejt e tyre
pr t jetur t lr e t brbrt e popujt e tjer - s krkes edtepoltke, por edhe e t drejt e tyre pr t jetur j shtet - s sy-
strtejk shqptrve t dr. U prket poltkve dhe dplo-
tve shqptr t bj hp kokret kt drejt.
- Rol kryesor kt pl - pl poltk dhe dplotk,
duhet t luj shtet shqptr, Shqpr, e l e kushtetut duhet t
prkuzohet s shtet jys e terrtort t t lt sht sovrte-
t e huj (kjo kluzol duhet t uroj prebul e kushtetuts
s Republks s Shqprs), drs pl kulturor dhe shprtror
Shqpr dhe versht kryeqytet sj, r, duhet t bhet
Peot shqptrve dhe shqptrzt.
- Iter ekook, krhs tj kulturor, rsor dhe shkeor,
sht jthshtu j spekt shu rdssh tert kobtr,
por pr kt shtje, q do j elbor t jer shkeor e ek-
spertve prkts, uk e dej vete kopetet t s. Vet po shtoj
se bshk kobtr e k, tyrsht, edhe e vet ekook.9
8 Alred U, Vshtrim futurologjik mbi t ardhmen e kulturs, lbr Shekulli 21, Gjo-lekj Publsh Copy, New York 1996, . 149.
9 M k r t lexoj shtyp se bshk dy Koreve-Verore dhe Juore-sps llorss j ekoost t johur do t kushtote 460 lrd dollr.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
33/315
32
- Ldhur e rrut, jetet dhe etodt e zjdhjes s shtjes ko-
btre, duhet kosultur, ud, edhe ed e ekspertve ush-
trk, sepse, duke qe j proble dh poltk, proble shqptrud t bhet, hert vo, edhe proble ushtrk-strtejk.
Po tjetr?
Meqese hpsr pr orz t r e eks t r
t shtjes kobtre sht e jer, kurse udst pr v e
sj t shut, po jp edhe ds de e propoze q kosderoj,
pk shu, prktke e t dobshe:- hrozohe pkpjet e qdret ldhur e zjdhje e
shtjes kobtre, tyrsht ps rrhjes s jer e t jthshe t
edeve dhe t bshkredte ksoet dhe vepret q duhe
br, duke u rr vesh edhe pr red dhe prprs e tyre.
- puohet serozsht pr krj e j lozoe t re poltke
vel jthkobtr, e l do t dryshote lssht poltk e
dertshe e prezultte, s Shqpr, shtu edhe Kosov. Duhet
hequr dor rrj e teprt e t klur dhe duhet oretur
vedje kh e rdhj; duhet t krjohet bdj se sj e re uk
ud t rrhet p ud e skr dhe se lr uk let s dhurohet,
por vet tohet dhe se bot prkrh t ortt dhe t orzurt.
- rktulzohet dhe t relzohet dej pr bjtje e j kuve-
d brkobtr prqsues t elts telektule shqptre dhe
jerz e utortet orl, t l do t shqyrtohesh rrut,
ort dhe jetet e lus pr lr dhe bshk kobtr dhe t
sllej j dokuet l do t oblote t jth subjektet poltke dhe
shtetrore shqptre br hpsr kobtre, s edhe Ds-por.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
34/315
33
- drprtet lu e shpr dhe e pkopros pr pushtet ds
prtve poltke shqptre dhe lderve t tyre sps lojks kvelste:
qll e rsyeto jet, e l tsh s vjet j j lue t ohtbredkobtre. Shqpr, s shprehet j rst telektul
johur dsdet polk Ad Mhk duke olur pr Polo, uk
ud t prosperoj e s t kudrohet orzt drkobtr,
prders t jet ved skdleve poltke e ekooke dhe rdjeve
t preshtur ds pozts dhe opozts, ku jr jys teto t zh-
duk tjetr.- bhet prkth juh t huj ( juht e dk
bot: lsht, rjsht, jersht etj.) dhe dstrbu veprve t
rdsshe letrre, shkeore e publstke, t lt e prezetoj
yr t dej e utetke shprt e trzur t shqptrt, s edhe t
vrtet pr shqptrt s popull e t trjk hstork.
- N ukso t prhpjes s shpejt orot pr shqptrt
s kusht pr johje dhe r e tyre bot duket tereste
dhe e qllur dej e proesort rbresh t Uverstett t Koses,
Fresko Altr, pr krj e rrjett shqptr t Iterett ose, s
e qujt , t Arbrett.10
Pr v e shtjes kobtre shqptre drejt zjdhjes s sj
t plot e prudtre duhet tu kushtohet kujdes duhur edhe tr
shtjeve t rdsshe: shtjes s pjtt kobtr, shtjes s es
dhe shtjes s dspors.
10 Kt de Altr e shq j ser kushtur bblotekrs shqptre bjtur r 4.12.1996. Ndrkoh, s orohe johs t ksj veprtre,dk sht br kt drejt.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
35/315
34
SHJA E PAJIMI KOMBAR.-Bshk kobtr uk
ud t bhet p u br pr pjt kobtr, sepse jerzt e
rqsur uk ud t bshkohe.Pjt kobtr uk kupto kth kurrr jedjese,
oz ooltz poltk e deolojk, s ud t jet keqkuptu-
r dhe keqterpretur her-her dej e pjtt kobtr dhe -
tv pr bjtje e j kuved e kt er. Prkudrz. Shqptrt
do t vzhdoj t ke ede t dryshe pr shtje t dryshe
poltke e t tjer, por t duhet t erre vesh, t rrj j koncen-sus ldhur e shtje kobtre dhe pqe sole, yr q
t ud t hrozoj e bshkreds qdret dhe vepret e
tyre brojtje t teresve kobtre dhe shtetrore.
Pjt kobtr kupto drprerje e rqsve t vjetr dhe
pe e rqsve t rej, t lt e dtoj utet kobtr;
reoj proeset deokrtke dhe kosold e shtett ljor e t
shoqrs odere vle dhe e vooj proes hstork t bshkt
kobtr.
Nj pjt t tll kobtr - ds orve toste jt Lus
s Dyt Botrore ose edhe pr (lu qytetre Spj) - e k
br rezt, spjollt, tlt, jert dhe po e bj ose
prpqe t bj edhe krott e serbt.
Lu e Dyt Botrore - Lu Atshste N Shqpr - shte
jr dore edhe lu qytetre ds dy plve kudrshtre: bl-
lstve dhe prtzve. Q t dyj plt edo se sh rru t
drejt, duke e kuzur jr-tjetr pr trdht dhe sel pl kshte
(dhe k) ruetet e vet pr kt. Ps lus koustt shqptrq erdh pushtet, p sttuo e zjedhjeve t lr, u soll keq
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
36/315
35
e kudrshtrt e tyre poltk, duke burosur, luur e, dje,
edhe duke lkudur t jo vet poltksht, por edhe zksht, kurse
hstor e shkru shtu s desh vet: shu her duke e ls-kur. Nj vepr tjetr lj tyre qe edhe e shtuqujtur lu e
klsve, e l shprso shu rrdhet drjerzore. Mrpo,
pr t jth kto hstor e k th dhe do t thot l e vet, duke
jykur shtu s e ertoj.
Urrejtj dhe hkrrj uk shpe skud tjetr, pos rev-
shz, prdj pjt kobtr shtrohet s e vetj ltertv prbyllje e ksj rqse t vjetr.
Pjt jqeve Kosov dhe vset e tjer shqptre kdej ku-
rt, l or prs t j lvzjeje e krkter jo vet hutr,
por edhe kobtr, sht j shebull poztv q sduhet ur.
Po t shte bjtur Kuved pr Pjt e Bshk Kobtr, pr-
ktssht Kuved Gjthkobtr, sps tvs s j rup -
telektulsh shqptr e tr hpsr kobtre vt 1992 dhe
po t sh respektur (po tu sh prbjtur ort poltke shqptre
dhe sdoos jerzt q j krye t tyre) preve dhe deve t tj,11
uk do t ksh dodhur kto q dodh Shqpr vt 1997,
kurse shtj kobtre dhe posrsht shtj e Kosovs s prbrs
kryesor dhe rdssh sj, do t kshte lvzur pk shu
ved.
SHJA E FES.-shtj e es sht j shtje e rds t
vet pr utet shprtror, orl, sol dhe poltk t kobt, t
11 shhet:Rezoluta mbi bashkimin shqiptar, lbr Strategjia e bashkimit shqiptar, .216-220.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
37/315
36
l johs r edss shqptre, At Ato Hrp, e qute
shtj delkte e jets shqptre.12 Shqptrt j popull u-
erksht vol q u tko tr koesoeve: tj ysl, ortodoksdhe ktolk. Edhe pse kjo rreth uk prqet j prprs t tyre,
s pretedohet dojher yr ve, ejtht sht j rre-
th tlue kt q shqptrt uk vuj tz etr, por
k krkterzur jtho toler etre. Shqpr sht vet
ved Evrop, ku uk j br sjher lur etre - vrete
Ko. Rldst shqptr krju stdrde t lrt kt pl,duke vzur prkts kobtre s tpr dhe vler theelore t
shqptrve. Kobs bshko shqptrt shu shu ses
d ej - thot j udhprshkrues rez shek. XIX q kshte
klur pr kto vse.13 Poet dhe veprtr shqur rlds, Ps-
hko Vs, porosste shqptrt q t os shko ksh e xh,
sepse e e tyre shte, sps tj, shqptr. Ky vr lpdr ktj poet,
uk duhet kuptur, tyrsht, s j thrrje pr tez e shqptrve,
s ud t jet terpretur dojher perudh e tezt t
dhush t Shqprs (sdoos ps vtt 1967), por s e slo
ej e shqptrt sht zot (!), s k tede t terpretohet sot
yr po shtu koukturle. Meszh tj sht qrt pr t jth
koht: shqptr prb e v kob; prkts kobtre k qe
pr t kurdoher e rdsshe ses jo etre. N kryeqytet
Perdors ose, ku jeto dhe vdq, N Frshr, skurse edhe
Rldst e tjer, krkote q shrbet etre t bhesh shqp dhe
12 At Ato Hrp, Vler shpirtrore. Kontribut pr trajtimin mendor t shqiptarit, Hyll Drts, r 1994, . 160.
13 Ctur sps: Fk Ko, Shqipria, Kopshti Shkmbor i Evrops Juglindore, Buzuku,Prsht 1991, . 82.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
38/315
37
klerk e vetdje kobtre. Edhe pse tkote es ysle
t sektt bektsh, N kushtote vjersh Krshtt, jsoj skurse
Abs Alut dhe u drejtote popujve t Bllkt j eszh qse.F Nol, edhe vet klerk, thoshte se shqptrt j popull p e
tr e, drs ksh e kosderote, s shprehej tekstulsht erdhe
t edukt ptrotk t jerzve (posrsht t shqptrve Aer-
k).
E drejt e es dhe e best sht e drejt eleetre jerzore e do
dvd (shtu s sht, tekeudt, e drejt e tj edhe t qet test),por reltet trkoesol popullt shqptr, yr s kryhe shr-
bet etre dhe kler q krye to, por edhe drutj dhe rjllj e
shu koesoeve e sekteve etre Shqpr perudh postko-
uste, krkoj q sttuoet to shtetrore, poltke, shkeore
e kulturore (dhe, doeos, edhe to etre vet) t erre serozsht
e kt shtje. Nuk sht pjohur kt se kler, krhs rolt poztv
eduk orl, shprtror, por edhe kobtr t jerzve (pothu-
jse t jth shkrtrt shqptr esjet, por edhe shu t tjer
vo, k qe klerk), k lujtur jo rrll edhe rol etv, te-
rues e tkobtr, versht to rste kur k qe prtur
ose edhe shrb t teresve t huj. Nuk sht rstt sst
rek pr t bjtur kotroll ksh ortodokse shqptre, duke
erur klerk rek ved t tyre shqptr (versht her-
rk e lrt kshtre), so t lve t klur shte lu e
hpt kudr juhs shqpe dhe kulturs shqptre, kurse sot shprehet
or t sostkur. ede t jshe uk prjshtohe
edhe koesoet e tjer dhe qedrt e tyre. Er peshkoptrek Julltos krye t Kshs Ortodokse Autoqele Shqptre
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
39/315
38
vt 1992, pr 80 e s vjet ps shplljes s utoqels s sj dhe vzh-
d qdrt Shqpr dhe bjtjes s ktj post e rds
(e, dje, edhe trjt ds vet ortluturs s tj), sht jvepr dsh, q do t jykoj hstor.
Sh e rdo shqjeje t udetlzt etr dhe sdo-
os tj slk, duhet t jet preokup prhersh t jth
orve poltke e telektule shqptre, por edhe vet klert tdhetr,
vel jthkobtr.
Idej e jss s shqptrve dhe e bshkt t tyre kobtr ukud t ohet prpr, t shpejtohet e t vohet (ble ud t re-
trdohet e t e prp) p j poltk t urt e lrpse shtetrore
e kobtre edhe pu t es.
SHJA E DIASPORS.-Me l dspor ( req.dia-dr-
je dhe spora-r), e l, duket q sht l e huj, uk hset
Fjlor e juhs shqpe, prshhe pjestrt e j popull q jetoj
jsht tdheut t shprdr vede t dryshe t bots. Rrjedh-
sht, dspor shqptre prsh shqptrt q jetoj jsht trojeve
t tyre etke, bot e jshte.14 Duke qe popull i ndar, se
jys e t lt jeto jsht kujve t shtett , kushtet e robrs
dhe t shtypjes kobtre, shqptrt j jkohssht edhe j pop-
ull mrgimtar shprdr t ktr t e bots. Ktu e k z-
ll etor jku shprshur, q prdoret sdoos tek rbresht
e Itls ( jet dhe krjtr letrre), t lt prqes j
kolot t johur t dspors shqptre. Sps ds t dhve j
14 N s-edt shqptre t rs, sdoos to elektroke, s sht Rdotele-vzo Shqptr, l dspor prdoret her-her bsht edhe pr shqptrt qjetoj trojet e tyre etke Kosov, Mqedo etj.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
40/315
39
e pest e shqptrve sot jeto Dspor.15 Shkqet e ksj shkpr-
derdhjeje kq t dhe t tyre j kryessht t tyrs ekooke dhe
poltke. Bor t j ved t lsht, por t vrr, t lt k rb krye shu t kqj jt hstors, shqptrt j detyrur t
brkts vzhdsht ved e tyre. r j vlt t dh t zh-
vedosjes s tyre trojet etke dhe t krjt t kolove shqptre
pr bot: kj Itl, kryessht e rstokrs shqptre, ps vdekjes
s Skderbeut; shprulj e dhu e ds qdr jr shqp-
trve urq vtet 50 dhe eksod sv vteve 90, kryessht trjve, por edhe shu ljeve shqptre Kosov e Shqpr,
kryessht Evrop Perdore.
Dy j puktet kryesore t dspors shqptre bot: Ev-
rops Perdore dhe Shteteve t Bshkur t Aerks. Ds-
por shqptre Aerk dhe pjesrsht edhe Evrop u prket dy
perudhve kohore: pr dhe ps Lus s Dyt Botrore. N perud-
h e pslus Shqpr, skurse edhe Kosov, rt shqptre
Perd uk sht pr e sy t r. Prkudrz, jo sht pr
s j rrezk peret e rejt koust t rs, l
k djekur sstetksht kudrshtrt e vet poltk dhe deolojk,
drs rej juosllv Beordt e ekspoztur e tj Prsht
e jetk k djekur hp ps hp e e t jth jetet, der edhe e
lkud zk, sdoos t q k puur dob t shtjes ko-
btre dhe q j prpjekur t roj dhe orzoj rt to
b kt bz. Kur uk k rrtur t prvetsoj e t propds
perde ose t rksoj e s t dryshe represve, pol juosl-
lve k drrr edhe ksoe kokrete kudr rupeve prq-
15 Shekulli 21, New York 1996, . 284.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
41/315
40
suese dhe dvdve t spktur t lvzjes poltke e kobtre
shqptre Evrop. Dspor shqptre sht j ktor rdssh
lvzjes kobtre shqptre. Mu pr kt, orz sj b bzprtke ps vtt 1990 shte j vepr ptur dhe dsh
prtve to poltke. Orz dspors shqptre b kt bz,
sdoos kushtet e plurlzt poltk, kur ur prtve poltke
sht dh sel strt e tdheut (Shqpr, Kosov,
Mqedo etj.), k dkur etvsht utet e sj, prktssht
e k prr shu t. Prdj, shtrohet evoj e rshkt t ktjvepr dhe, tyrsht, edhe e shurjes s deve t prtve poltke
r. Gjthj e shu k zr, t jth to or t lt
terest kobtre ve prb to prtke (e t tll k edhe
rdht e vet prtve poltke), q e krkoj kt. Shqptrt q jeto-
j prkohssht ose prjtho bot e jshte, duhet t ruj
ldhjet e tdheu, e jerzt e tyre vedldje, e jet, zkoet,
juh dhe kultur e tyre. At duhet t orzohe b bz kul-
turore e kobtre e jo prtko-poltke. Duhet t ekzstoj Bshks
e shqptrve t rur s dhe shoqtt e tyre kulturore; duhet t rv-
tlzohe edertt jthshqptre t tpt t Vtrs, t l e drejtu
q jt dhe e q sukses telektul t shqur s Nol, Ko e t
tjer. Nuk prjshtohet edhe ekzste e lobby-ve t drysh, t lt
veproj pl e sesblzt t opot publk dhe t qeverve
t vedeve ku jetoj e veproj e shtje shqptre.
Pr t jth kto duhet t kujdese, tyrsht, oret shtetrore,
kshtu q pr qevers s Republks s Shqprs dhe t Kosovs
duhet t ekzstoj edhe strt e erot dhe t dspors.Njerzt t bot e jshte, qosh putor t prkohsh
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
42/315
41
rtr t prhersh, uk j kursyer pr tdheu. At e k
dhur vzhdsht e p kurs t, sdoos terlsht. Po td-
heu k br pr t? Pk ose spk. Duhet t sttuolzohet ur-jetsht bledhj e dhve terle t rtrve t dedkur
vedldjes ( yr q t she keqprdoret e udshe)
dhe t puohet sstetksht e e pl pr rujtje e dettett ko-
btr t tyre (sdoos t t rjve) rrezku slt. Fjve
t rtrve t duhet tu surohet shkoll plotsues lsor
juh tre, yr q duke u ldhur e kultur e orjst shet ose t shtyhet s shu proes slt. Duhet t
edohet edhe pr kth e shqptrve t shprulur tdhe; pr
vest e kptlt t bsseve shqptr vset shqptre; pr
shkoll e jve t rtrve t uverstetet shqptre,
versht r etj.16
Vet kshtu dspor shqptre ud t bhet krh ort lvzjes
so kobtre dhe ktor rdssh v e shtjes ko-
btre shqptre drejt zjdhjes s sj t plot e prudtre - bsh-
kt kobtr.
N VEND PRFUNDIMI
Bshk shqptrve j shtet sht e vetj zjdhje e drejt e
shtjes kobtre shqptre. Bshk Kosovs dhe vseve t tjer
shqptre ku t j popullt e vete ose shu e Shqpr
uk sht kurrr preted shqptrodh, s trubeto prop-
d tshqptre, por j krkes e drejt dhe e tyrshe. Se s
16 Nj tekst shu struktv prktz e t dhe pozt e dspors shqptre,posrsht sj t Aerks, sht pro. Peter Prt lbr Shekulli 21, . 71-74.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
43/315
42
sht poltksht rele kjo krkes, doeth se sht e relzueshe
sot dhe do t jet edhe j koh t jt, kjo sht shtje tjetr, por
hstorksht sht kshtu dhe sses dryshe.Popull shqptr sht vet popull Evrop, tepr se jys
e t lt jeto jsht kujve t shtett , kurse jys e shkputur
e dhu prej tj, q jeto trojet e vet Kosov, Mqedo,
Ml t Z etj. - vet popull Bllk q ohohet e drejt e
vetvedosjes. Pr t qe bsurd edhe dh, ktj popull o-
hohe dhe shkle sstetksht e yr brutle edhe t drejtteleetre kobtre e jerzore, edhe sot, ud t shek. t 20-t
dhe pr t shek. 21-t.
Bshk shqptrve j shtet kushtet e sote t krzs
poltke, ekooke, orle dhe sole q k prshr Shqpr
dhe, jr se, edhe br bot shqptre, ud t duket d-
k e lrt dhe luzore; j drr e prrtshe. K utor, edhe
rdht e telektulve shqptr, q e tho hpts kt, pothujse e
j djej vetkqse.17
Edhe qo se rretht e bredshe dhe t jshte do t dety-
roj t proj prkohssht j zjdhje t pjesshe t shtjes s
tyre kobtre, shqptrt uk duhet t pushoj s drrur dhe
s puur pr kt del t dh t hstors s tyre. N shrb t
ktj projekt e del t dh kobtr e vle t vhet tr potel
ekook, poltk, shkeor e jerzor Kobt Shqptr Bllk
dhe Bot dhe t bhe skr t dht. Kjo sht pu
q duhet t bj vet shqptrt, detyr e tyre, drs bshks dr-
17 Publst Sh. Mlq shkru: Un mendoj se bashkimi n nj shtet sht iluzor dhe ipaarritshm. N lbr: Shekulli 21, . 284.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
44/315
43
kobtre duhet tu joh tyre kt t drejt t ljshe. Do t bj
kt kur t bdet pr vullet, vedosr dhe tshr e tyre
pr t ur put jer ud, pvrssht peest dhe skr-t.
Idej e bshkt kobtr sht j de e dhe dhe ryzuese.
S e tll jo k hyr thell jo vet drjeje kobtre t popul-
lt shqptr, por edhe krjtr e tj shprtrore.
Tuhet se poet Lsush Porde e kshte zko t thoshte:
Do t vij nj dit, kur do t vem n dasm e do t urojm: Mos epishim kt got, po t mos bashkohemi me Kosovn! Dhe do t vem n
vdekje dhe do t ngushllojm: Mos e pishim kt got n mos u bashko-
shim me Kosovn! (...) Do t vij nj koh kur dollia do t lloj me kto
al: Mos e pishim kt got n mos u bashkoshim me Kosovn!18
Ather kur kto l t poett - ky et subl drejtur brezve
t sot dhe t esr t shqptrve - t bhe doll do ds e
zed ljr e, dje, edhe tkeqs e vdekje - kudo ku buks
tho buk e ujt uj - ther do t bhet ptjetr edhe Bshk
Kobtr Shqptr.
Ashtu qo!
ekst shkrur pr projekt KOMBI, q prtet t dl Nju-Jork
(SHBA).
18 Petrq Kolev,Lasgushi m ka thn... (She bsedt e Lsush Porde),r 1992, . 166.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
45/315
44
SHQIPTART - MES MITIT DHE REALITETIT
Mt b shqptrt s popull lurk, jkxeht, q sduro, q
vret etj., skur sht stkur koh t udt. Shqptr sht br
jkoht (pr t os th edhe ptk), jolurk, jer q duro
shu dhe q uk provokohet leht (pr t os th spk); jer
q tet shu e q edo jt pr se t drrr rdo hpdhe q pret, pret, pret dhe, tyrsht, shpreso. Sepse, shpres vdes e
udt!
Mt b shqptr lurk, jkxeht etj. jo vet pl
kolektv, por edhe t dvdul, koh to, pr, sht luh-
tur serozsht, pr t os th se sht prbysur krejtssht. Dhe ky
stk sht br pkrsht Kosov - djep e kryertjeve
shqptre dhe t rezstes s rtosur kudr pushtuesve turq, sl-
lv etj.
Dkush do t thot: shqptrt j prktur pr rezste
paqsore, pr zjdhje e probleeve e jete e etod poltke,
pqsore e deokrtke, s j rrveshj e dlou etj. Dhe ktu
sk sj t keqe. Prkudrz. Sk j t r se s t zjdhe
probleet e rrveshje, p jkderdhje, pr tryezs s rru-
bullkt, rpo prvoj hstorke dhe kjo q po dodh ktulsht
hpsr e sh-Juosllvs skur bj skeptk pr kt dhe skur
bd jthj e shu pr t kudrt.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
46/315
45
REZISENC PAQSORE APO NNSHRIM?
Nse jo pr, ther 5 korrku vtt 1990, Kosov sht e
okupur krejtssht Serb. Shqptrt, q prbj 90 pr qd t
popullss s sj, j prjshtur krejtssht rrjedht e jets; k
betur p shkoll, p buk dhe, tyrsht, edhe p lr, t l, sht
e vrtet, s q e k johur dojher plotssht. At rrhe, tor-
turohe, burose, vrte, yhe, ohe, prbuze, krohe;
lrohe vedet e pus; xrre best; u bylle dyqet,shkollt, sptlet; u erre t hollt es t rrus e pol-
s, pr plkte pk t dts; u bstse shtpt; u vrte djet
ushtr e huj po edhe rru; u bylle shkollt, sttuo-
et shkeore e kulturore, Uverstet, Akde e Shkeve dhe e
Arteve dhe - sj. Ose, pothujse sj. At hesht. Duroj. Pres
dt t r. Shpresoj. Shqptrt lurk, jkxeht, tr trtur, q, tjetr, shkrep qut vet pr j shrje, pr j
shk t shtrebr, pr j reuz t dors s vjzs etj. etj. Vet
kto ujt e udt, jt ktj vt, k dodhur dhjetr vrsje t
shtur, edhe pse Kosov sht br pjt jqeve dhe sht
dh bes, sht br bet q t os rhet dor kudr vllt.
Sdoos t q hs sht ulur kbkryq vtr.Vet pr doj vt t jth e do t kosdero heretke (pr
t os th edhe tkobtre) lt e Kos - kostt e tj
pr krkter e shqptrt, pr ues e delt es e bshk-
kobsve t tj.
Nj ndr karakteristikat atkqija t shqiptarit, madje nj karakteris-
tik e dukshme - sht mungesa e idealit mes tyre. N nj vend ku njerzit
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
47/315
46
vdesin aq leht pr kurrgjsend, nuk ka raste t vdekjes pr nj ideal a
kauz a shtje.1
Mrpo sot, lt e Kos, sdo q ud t os plqej,tlloj t vrtet e ktule, kurse kostt tj uk ud t os
duket pruesh. Dhe, e vrtet, qo edhe e hdhur, sht e
r ses luzo e jeshtr!
DINJIEI I RRNUAR
Mt b shqptr (dhe shqptre) s jer q v pl t prder, krer dhe djtet, po shtu skur sht stkur
koh t udt. Dhe ky stk sht br kryessht Shqpr.
Poet Xhevhr Sphu, lbr e tj t r e poez, Koh e krisur,
k j vjersh t shkurtr e ttull Ulje mimesh, t l thuhet:
30 lek nj kg. mish,
nj buk e zez 4 lek.
Po m lir?
Nj kg. dinjitet.2
Sjelljet e phjshe bred dhe jsht: vjedhjet, plktjet, hul-
z, bdtz, prosttuo (tet pr j ur shu t dh
ersh shqptre q e ushtroj zt t vjetr bot Itl,
1 Fk Ko, Shqipria, kopsht shkmbor i Evrops Juglindore, Buzuku, Prsht-
1991, . 91. Shqprur A. Krjdu.2 Xhevhr Sphu,Koh e krisur, Shtp Botuese e Ldhjes s Shkrtrve, -
r 1991, . 113.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
48/315
47
Greq etj.) - s pr j re t dukshe etko-orle. E d se d-
kush do t thot se kto dukur j psoj e krzs ekooke, sole
dhe shprtrore, kurse krz psoj e dktturs dyzet e s vjere, r-po shqptr edhe t klur k qe vrr, skor, evojtr,
urtur, zhveshur - por e k rujtur der dhe krer. Shqpr sot
k rr dor shkop e lypss; shqptr sht br so tj
q lyp, lko, shtro - sht projektur s jovler. N ved q t
shte e kudrt.
Shtetrj e johur dhe kj e dhe e shqptrve, s EdtDurh, e l k oblur shu s popull, lbr e sj Barra e
Ballkanitrre se s jt shtett t sj pr Mqedo dekd
e pr t ktj shekull: e ndiqnin shatart nat e dit, duke i krkuar
ushqim dhe veshmbathje. Vendoseshin pran shtpis ku gjendej ajo dhe
nuk largoheshin derisa merrnin dika. Madje edhe kur u thoshte se nuk
ka gj me vete, nuk luanin nga vendi. Kur vajti n Shqipri, z. Durham
priste ti ndodhte e njjta gj, por, pr habin e saj, kurrkush se luti pr
asgj.3
S shpjeohet kjo, pos e kt se shqptr, dryshe qjt e
tj, kt rst qedo, e k prbllur e djtet edhe vrr
dhe uk sht ktdsur orlsht edhe kur k psur tkeqs t
rd, q pr kur kt e thot j vzhuese e huj, e rdhur
Al e lrt, e jo doj utor shqptr.
Mos, vll, t jth kto k qe vet t e jo edhe reltet?
Mos, vll, purtz y orl ssht tjetr vese dk e shtrur,
3 Ctur sps prthes s Nolt pr lbr e Kos Shqipria..., F S.Nol 100-vjetor e ldjes, Isttut Albolojk, Prsht 1984, . 313.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
49/315
48
j sk? A thu e shqptrt je sur e prytyr tk e
olklork pr vetvete dhe vshtr shkoqe prej tj?
Reltet, sdo hdhur q t jet, sht, ejtht, plqyer set, sepse tj uk ud t ket, por pr tj uk duhet dejur du-
rkryq; uk duhet br sehr tkeqs e jo t jpsh odtje tj
q jedet buz ree.
Shqptrt sot, prvese e krz ekooke e poltke, bllqo-
he edhe e j destruktvtet e utodestruktvtet t udtsh, q
sht psoj e drydhjes shuvjere; e llet t kuulur; e lber-lzt t shtypt; e heqjes s esurs; e osdjes, por edhe e shu
ktorve t tjer. Fkt sht se shu her uk ud t vhet j ku
prer ds tj q rro osdj dhe tj q kt e b e qll
t keq e sye t errt. Frzeoloj ptrotke e deokrtke sot k
vrshur let e veprtrve poltk, s Kosov, shtu edhe
Shqpr dhe shkret e shut t jerzve t pes. Shtyp, zett
e prdtshe e jvore, pos rolt poztv q k lujtur deokr-
tz e jets; vlers dhe rvlers e s klurs; o-
t e burokrs dhe t dktturs etj., shu her k kotrbur
ksj pskoloje t shktrrt dhe t vdlzt.
Shqpr e sote j, shtu s thoshte Dkes pr Al e
kohs s vet, nj shpendi t puplitur gati pr t shkuar n hell.... Atd-
heu shqptrve, l, ur e tj, dr t bukurt bot,
k pr sbol j shped - shqpoj, k rdhur j stut t tll,
t vshtr e trjke - t pr t shkur hell! Hstor treo se
stut t tll k qe, pr rsye t dryshe, edhe shtete t dh
e e trdt t jt s Al, Gjer, Itl etj. Poet dh
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
50/315
49
Itls, Dte Aler, j st dshpr, drejtohej vedt t tj e
kto l: Orzez Itale, zoj provincash sje, por kupleraj!.
Deokrtz jets, skurse edhe vedet e tjer t ldjes, edhetek e shqptrt dhe posrsht Shqpr, u shoqru e j
ol e prdokse. Heqj e esurs br q jo rrll t rrohe
krteret - rs, shke, krjtr letrre e publstke etj.
N Kosov, desttuolz kulturor shkkto rr e sstet
t vlerve, rk e krtereve, shqje t kt ptrotk, trpzllk
e djejt ole, exherz e sur, prvtz e ple-juesh etj.
Kultur shqptre Kosov, skurse edhe qe jo kobtre
prjths, sot sht e rrezkur se kurdoher pr.
KAMBANA BIE PR A Q KA VESH
Proes serbzt dhe kolozt t Kosovs, q syo dry-
sh e strukturs etke t krhs juore serbe - j objek-
tvt kryesor t poltks hejeoste serbodhe - po deprto
trup e sj s etstzt e kert trup e t surt. N Prsht-
dhe qytetet e tjer t Kosovs be sy kudo dekor serb dhe,
dje, edhe ortodoks prvosllv. Ksh, predore e bshkre -
rlke kudo. Dhe uk duke e ved pkpjet e tyre q tho
se Serb uk k rrtur t bj sj Kosov! Preeroj lozo e
skeptzt produktv (ter lozot jer Erst Bloh), q o-
blzo, ved t optzt v, joproduktv e vetshtrues, q v
ju. Kb, tho, be pr t q k vesh.
S t vhet ledh ktj proes? S t peohet kushtet e okup-t t Kosovs, kur shqptrt j prjshtur plotssht sste
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
51/315
50
dhe k rr sy udht e bots? Eksod, s quhet shprulj e
sote, odere, sht j plt to t dh ktule.
Nse der dku ud t rsyetohet shkurj e prkohshe e t rjveq k dl bot e jshte pr tu shur oblzt dhe
shrbt rt juosllve po edhe e ljeve ekooksht t
rrezkur q k betur p kurrr t rdhursh (edhe pse sol-
drtet k qe dh dhe dht uk k uur), s ud t
shpjeohet shprulj e shu ljeve, sdoos sht, q k
pro, tok, shtp, jete odere tekke etj.; ose kj e ds kudroveq jt vteve 70, koh kur Kosov e kshte utoo, k
zur t jth prvlejet e sj; e vte e dekd k dejur poste
drejtorsh, shesh, kryetrsh, sekretrsh etj., kurse t e brkts
t dhe shkoj Evrop Aerk pkrsht sje t ldhjeve q
k krjur koh kur k qe krye t tyre sttuoeve e
drrrjeve, t lt sot j v s t dhushe ose j
suprur?!
Nj pl tjetr q e rrezko sot, skurse edhe t klur, qe-
e to kobtre dhe e dobso lvzje to, prpjekjet to pr
lr dhe bshk kobtr - e jth hoojez e rrtur
sdoos kt t kurt - sht edhe pl e vjetr e dsve dhe
e prrjes. Popull y uk e k, jersht, js e es dhe t terr-
tort, por e k js e trdts, t kulturs, t hstors dhe sdoos
t juhs. Sbr Godo, l duket s shkrtr dhe posrsht s u-
tor roesh hstorke, u treu suksessh ses s poltk,
ro e tj t dh epope Sknderbeu, prdor shprehje: Populli
i gjuhs shqipe. Nuk e d ud t thuhet kshtu pr doj populltjetr bot. Ne s popull tsh jzet e shu vjet e ke juh
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
52/315
51
e jsur letrre kobtre, e l u k peur q shu u tyre q-
rqeve q prej shqptrve k dshur t krjoj dy popuj (Alb
dhe Shptr), por ske k dl or q krkoj rshk evedeve t Korest t Drejtshkrt t bjtur r vt
1972 dhe t Kosults Gjuhsore t Prshts t vtt 1968, pretek-
st se to j bjtur koh e ozt dhe se js juhs
shqpe sht br kse e drektv lrt! E keqj sht se to
or po vj duke u shtur dhe duke u br jthj e resve.
Tuse uk ke problee t tjer, por duhet t erre e j prob-le t l tsh, tekeudt, r keq, e ke zjdhur!
Shqptrt j, s sht th, popull dr. Shqptrt j sot
vet popull Evrops tepr se jys e t lt jeto jsht ku-
jve t shtett , Shqprs. Shqptrt jetoj ktr-pes shtete
bllkke, kurse e shprbrje e Juosllvs dhe krj e shteteve
t rej prej sh-republkve t sj, ekzsto rrezku q qe e tyre t
dekopozohet edhe tutje. N ky spekt t y t kujto pk
shu t e kurdve.
shtj shqptre sht j shtjet koplekse kobtre
bllkke e evrope dhe s e tll jo uk ud t zjdhet drejt dhe
prudsht p plk e prt t vetvendosjes s popujve.
Zjdhj e krzs juosllve, e l k js t shdrrohet krz
bllkke, uk ud t bhet e orul e pprekshrs s ku-
jve (sj bot uk sht e pdryshueshe, prdj s kujt!), por
e plk e prt etk: territori u takon atyre q jetojn n t!
Fktor drkobtr, rdh t pr Evrop dhe Shtetet e Bsh-
kur t Aerks, s pohoj edhe ds persoltete t huj, do t
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
53/315
52
duhej t erre serozsht e shtje shqptre; do t duhej, pr,
t dryshoj qdr e vet dj ksj shtjeje.
Mrpo, q t tjert t dryshoj qdr dj esh, duhet tdryshoj e vet. S shpejt q r.
Fjl hyrse trbu e Forut t Itelektulve Shqptr e
te Shqptrt sot. Jeho (Preshev), r. 8-9, tetor-tor 1992.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
54/315
53
LOJ ME VULLNETIN E POPULLIT
(Edhe nj her pr shtjen shqiptare n Maqedoni)
KUFIJ RINJ MESPRMES ROJEVE SHQIPARE
Njohj e Mqedos e BE-s, sursht jo e kt er, prjo e er q k, por e er t odkur, Ish-Republk Juosl-
lve e Mqedos, pr shkk t vetos q k v Greq, sht shtje
dtsh (prtet q kjo t dodh s shpejt bledhje e Kshllt Ev-
rop q do t bhet Edbur).
Ps Slloves, Kros dhe Bosj-Hereovs, Mqedo
sht republk e ktrt e sh-ederts juosllve q do t jhet
bshks drkobtre s shtet sovr dhe pvrur.
sht e vrtet, e jth vshtrst e shut ekooke, pol-
tke, sole etj., jo tsh uksoo s shtet dhe e shqptrt, po
qe se dshroj t lrohe etltet y pk olklork
t t kudrshtrve, duhet t bhe t vetdjsh pr
kt dhe t qse s j kt rel poltk. Kur ds Mqedos
dhe Kosovs, prktssht ds Mqedos dhe Serbs q e b
thudr Kosov, te H Elezt dhe Gllobo, po uk-
soo pr rekull, shtu skurse edhe vedkl kutr ds
Shqprs dhe Mqedos Qs (kshtu shqptohet qedo-
sht topo shqp Qth r Strus), l koh t udt
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
55/315
54
po rekuetohet q shu s der pr doj vt do t dukej e pbe-
sueshe.
MAQEDONIA ZVICRA E BALLKANI
Mqedo, e johur tsh sh-republkt e pvrsur ju-
osllve, dy shtete bllkke (urq dhe Bullr) dhe
Rus (Jel e johu t eropl, rru pr Soe), por e z
usht uz e bllokds reko-serbe, e jth struktur e sj
heterojee etke (t pverkur ede prudsht j rejs-tr skt dhe objektv), k js q t jhet ud bshk-
s drkobtre, por shtj shqptre kudr t sj (shtj e b
500 j po e rreth j lo shqptrve t betur bred kujve t
sj), vzhdo t betet pezull - e pzjdhur.
Subjektet poltke shqptre Mqedo (prtt poltke, ru-
p deputetve shqptr prlet e Mqedos etj.) skur e
k hubur rru oborr t vet. At pothujse e sht ose s
pku e spostu ktvtet e tyre poltk pkrsht oet kur
shte se evojsh tesk tj: tervl e zjtur ko-
hor t pr-osprt t Mqedos, jo pr shkk t pozts s
pdeur t shqptrve t, por pr shkk t kotestt t ert
t sj e qjes juore dhe tres s Dybdhjetshes evro-
pe, Greqs.
Edhe pk bhet vt qyshse shqptrt Mqedo, t prr
prtt poltke dhe subjektet e tjer t orzur, bjt e suk-
ses Reeredu pr Autoo poltko-terrtorle; pk koh
vo dol ske dej e Republks Autooe Ilrd (u prttdhe u publku dokuetet e sj), por, ps ksj, jthk el
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
56/315
55
ved, u stopu, kurse j pjes e orve q vedos pr khet e k-
sot poltk shqptr Mqedo dol,post estum, pr ps reere-
dut, e krkes pr t qe eleet shtetorues.sh s koh (uj t tr e rdh) shqptrt Mqedo po
rropte ds ktyre dy opsoeve: utoo poltko-terrtorle po
popull shtetorues. Edhe jr, edhe tjetr opo k thtrt e vet
dhe sel pl xjerr ruetet dhe kudrruetet e vet. J
bjtur edhe ds tryez e trbu pr kt shtje, por t jth to
k qe e krkter pk shu lokl. N pl t jer, jth-kobtr, uk u rrh pothujse re ky proble. Prse? Prse uk u
zjdh pr kq koh kjo dle; prse uk u dhu shqptrt
Mqedo q t zjdh t? Prse uk u b j lz seroze pol-
tke ktort relevt poltk trekdsh: etov - Prsht
- r pr kt proble? Prse Kshll Koordues Prtve Poltke
Shqptre sh-Juosllv uk u qs serozsht ktj proble, pr
t os th se uk u or re e t? Prse sjr telektult
e spktur shqptr, skush t q quhe dvd e dk,
uk e p t udhs t tho doj l publksht prktz e kt
dle t vllezrve shqptr Mqedo?
Kush pdeh se pozt e shqptrve Mqedo k dryshur,
shtrohet. Mshtrohe edhe shu t q kujtoj se e kol-
o qevertr dhe e pjesrrje sste (prede shpesh
pes str dhe ktr zv.str shqptr q prtet t zjdhe s
shpejt), kjo shtje sht rur zjdhjes. Rst Bt-Pzrt, skr
e pols qedose b jerzt e pjsh e t pbrojtur, hedh
posht kto luzoe. Iluzoet e tll, ud, ushqej t q jt teresur pr shtyrje e jo pr zjdhje e probleeve. Bsedt blt-
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
57/315
56
erle shqptro-qedose e pr e drjetsve t jsht (t
Gert Arest t strrkur e shtje shqptre) el dku
ll t rrus. Pl qedose qujt to joobluese, thjesht bsede jo bsede, eot. Koesoet e vol or t utzht
t prort televzv po t doj prleleje shkoll t ese,
j lusk spu. shtj shqptre Mqedo do shtrur dhe do
zjdhur s proble dh poltk e krkter hstork e jo s sht-
je e evdes pedojke! Duhet th shkoqur se Mqedo po
orohet s shtet duke prshr bred kujve t sj terrtor shqptr,kurse e sjelljet q esto dj borve q jetoj e shekuj
t terrtor, pr dj shqptrve etk, uk ud t quhet kurrses
shtet deokrtk! Shqptrt Mqedo, prdj, ose duhet t ke
utoo e tyre t plot poltko-terrtorle dhe kulturore ose duhet
t zoj sttus e popullt shtetorues kudr t sj. Poltkt
ktul qedos pothujse p prjsht dhe telektult q er-
re e poltk j shu lerjk dj krkess s shqptrve pr
utoo dhe dj des s ederlzt koederlzt t sj eve-
tul prjths.
Itelektult qedos ll t shekullt (sdoos koh
e lurve bllkke dhe ps tyre) zhohesh pr utoo e
Mqedos protektort e uqve t dh. Atyre q predko-
se kjo krkes shte e prelzueshe pr shkk t strukturs het-
erojee etke t popullss s sj, t u prjjesh duke u xjerr
prpr shebull e Zvrs. Historia e Zvicrs (...) na mson e na
shrben si duhet t zgjidhet problemi- shkrute Dtrje upovsk
revst Mkedosk ollos, q dlte Peterbur vtet 1913-
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
58/315
57
1914.1 Pr, odel edertv e, dje, edhe koedertv rreul-
lt t Mqedos s shtet sps odelt t Zvrs, Beljks etj. k
bshtetje ed poltk t telektulve dhe deolove tlvzjes kobtre qedose, t lt kt pkpje sh t
vur dhe t epur ses kolet e tyre t sot.
KUSHEUA E IMPONUAR - PRODHUESE ESIUAAVE KRIZS
Mejthse ds or t represot q j ushtrur dj shqp-trve Mqedo, sdoos vtet 80 (usht pr rr e
ureve, prktk speke e ertt t vedbeve, restrkso
zjedhje e erve t jve etj.) tsh vetvetu j tejklu-
r ose j kur prkohssht pjesrsht, jedj e shqptrve
Mqedo thelb uk k dyshur. At vzhdoj t je t keqtr-
jtur dhe t pbrbrt jsoj s pr krhs e qedo-
st. Sttus tyre poltk dhe pozt jurdko-kushtetuese k betur e
pdryshur. Zjdhj e shtjes shqptre e kushtetut uq t
Mqedos uk e k, s dhet, plq e shqptrve, prdj edhe
uk ud t quhet lejte s u prket tyre. Mrpo, pvrssht
kjo, dplo qedose, prpjekjet e sj t ethshe pr johje
drkobtre, propdo se shqptrt Republk e Mqedo-
s zoj t jth t drejtt (!), sps orve drkobtre.
Mud t thuhet se kjo propd uk sht e peekt pr ds
rsye. Nj, pr shkk se prqsuest lejt t shqptrve (depu-
tett shqptr Kuved e Mqedos), e po p vetdje, b-
1 Ctur sps Shukr Rht, shtja shqiptare n revistn Makedonski gollosn vitet 1913-1914, Jeho (Shkup) r. 1, 1967, . 10.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
59/315
58
jt j qdr bvlet dj ksj zjdhjeje: jr , e
t drejt, votu kudr Kushtetuts s Mqedos, e l jo vet
uk sksoo dhe bro s duhet t drejtt dhe terest e tyrekobtre, por shkel to, kurse, tjetr, uk hoq dor
pjesrrj prlet dhe qever; zu doj post oret
republke dhe or pjes edhe kosoet pr sjellje e ljeve,
t lt, kuptohet, dl kushtetut uq. E dyt, pr shkk se
subjektet poltke shqptre Mqedo dhe prqsuest e tyre uk
rtkulu qrt dhe yr kosekuete krkest e shqptrvet shprehur yr plebshtre (uk u prbjt reeredut
pr utoo poltko-terrtorle), por drru shpesh opsoet,
lujt e to, duke e v kshtu loj vullet e popullt. Dhe e tre-
t, pr shkk t poltks tepr tolerte t shtett shqptr, Shqprs,
dj Mqedos dhe sjelljes pk shu oshlte t oreve t
sj dj shtjes shqptre Mqedo. Deklrt e prdokohshe
e qevers shqptre pr johje e trss terrtorle t Mqedos
sht ryt ksj poltke.
thuhet kt deklrt?
Pr shkk se e kosderoj e pesh t vet pr shtje l,
po e toj trs, shtu s e boto (sps ASH-s), zet Bujku:
Dje, qeveria e Republiks s Shqipris votoi nj deklarat n t ciln
thuhet se si antare e Organizats s Kombeve t Bashkuara dhe e Kon-
erencs s Sigurimit dhe t Bashkpunimit n Evrop, si shtet q njeh dhe
ka nnshkruar aktet bilaterale dhe ndrkombtare q lidhen me sht-
je t ndryshme, duke prshir edhe ato pr kujt midis shteteve, e ka
br m se nj her t qart se ajo nuk sht kurrsesi pr ndryshimin medhun t kujve midis shteteve sovrane. Qeveria demokratike e Repub-
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
60/315
59
liks s Shqipris n pritje t njohjes s Republiks s Maqedonis nga
Komuniteti Ndrkombtar dhe e udhhequr nga parimet e qinjsis s
mir dhe nga dshira pr sigurimin e paqes dhe t stabilitetit, deklaronprsri n mnyr t prer dhe pa paragjykime se njeh kujt ekzistues
dhe trsin territoriale t Maqedonis. Ajo i konsideron kujt e shte-
tit shqiptar me Republikn e Maqedonis t garantuar n prputhje me
parimet e Organizats s Kombeve t Bashkuara dhe t Karts s Parisit.
Qeveria shqiptare prshndet t gjitha vendet qinje me Maqedonin
q shprehin t njjtin qndrim ndaj ksaj shtjeje.2
Mejthse duhe rr prsysh rretht t lt sht lshur
dhe qllet pr t lt sht lshur, kjo deklrt e qevers shqp-
tre, shkur j pl t jer, hstork, sht hp ptur dhe
dsh poltk, q be desh e terest tjt kobtre, sepse
e t sj rkorohet pr bots opt dhe ropt to-
kve shqptre. Pstj, prse kt deklrt, e l u lshu ds dt
ps rstt t Bt-Pzrt (ede p u thr dheu b vrret e t vrrve),
uk predet re shtj e pzjdhur shqptre Mqedo, uk
uro spk dhe skud pr e eleett shqptr Mqedo?
Skur t os ekzstote re! N tjetr, jo vet deklrt s kt,
por edhe tekst sj, rrto. ekst ksj deklrte tllo s t shte
shkrur Shkup e jo r! M r uk ud t dlte s
kbet Glorovt! Prse qever deokrtke e Shqprs
prjrohet q shu pr trs terrtorle t Mqedos dhe
prbetohet yr t prer dhe p prjyke se jeh kujt
ekzstues?! Mr q jeh, po prse yr t prer e p prjy-
ke? Prse ky stl, kur dhet se dplo k rds edhe u-
2 Bujku, 12. XI. 1992, . 1.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
61/315
60
t? Pstj, prse uk predet skud kt deklrt se kur
sot ds Shqprs dhe Mqedos ( t vrtet kur ds
Shqprs dhe sh-Juosllvs, sepse Mqedo t koh uk kekzstur) sht ku vtt 1913, ku q e k dr rbtrrsht dhe,
tyrsht, e dhu popull shqptr, drje kjo e t l uk
sht pjtur kurr?
EDINBURGU - LONDR E RE
Pr osdrysht t kujve (e dhu), q bshks dr-kobtre k proklur pr zjdhje e krzs juosllve dhe q
jhet s pr prjthssht bot, uk e prjshto uds e
drysht e rrveshje, pr yr pqsore, t kujve, e q
pk shtr e shtjes s tyre. korosh johje e kujve
ds dy vedeve, uk do t thot t os predet re hstor e
tyre. E vrtet hstorke uk duhet dhe uk ud t shhet s pr hr
t qjss s r, s pr hr t pqes e stbltett, e q pk pr
shkk t zht deokrtk t dkujt. Mrpo, qever e Shqprs
kt rst duket uk k peshur r jrt kur k vedosur t
lshoj kt deklrt dhe sdoos kur e k shkrur dhe votur tek-
st e sj. Duke u treur kq dorlr dj Mqedos, qever e
Shqprs k udur t krkoj prej sj q edhe jo t jet pk
koprre dj shqptrve: t yr q tu suroj tyre t jth
t drejtt dhe lrt kobtre dhe jerzore (dje edhe t kushtzoj
johje e sj s shtet e: johje e utoos poltko-terrtorle ose
t sttust shtetorues t shqptrve Mqedo), kurse prej bsh-
kss drkobtre t krkoj q tu rtoj to.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
62/315
61
Ndryshe ( drejt) sht veprur rezolut e prdodtshe t
Kuvedt t Shqprs, e l, edhe pse kushtohet kryessht Kosovs,
uk l ps dore s shqptrt e Mqedos, t l, dr t tjer,thuhet: Shqipria riarmon botrisht se ajo nuk krkon ndryshimin e
kujve me dhun, por krkon respektimin e t drejtave t shqiptarve
n Maqedoni, q prbjn 40 pr qind t popullsis, pr t qen subjekt
shtetormues n shtetin Maqedon,3 sdo q ktu prdoret bsht
ber qedo ved t ert jore e Mqedos.
N st kur ky shkr ud tu bjer dor lexuesve, Mqedo-, e djsht Shkup, e Vrdrt, Verore po ds dryshe,
ud t jet johur s shtet sovr dhe pvrur vedet e Bsh-
kt Evrop. Ps BE-s t do t joh edhe SHBA-t. Rus tsh
e k johur. tjert uk peshoj shu kdr e dplos.
Ps pr u pjtu (u detyru) pr kopros rreth ert, M-
qedo e pret e shpres st e Edburut. N Edbur, Evro-
p plk, do t jp vz Mqedos, duke e johur t e kujt
e sj t sot, pr edhe e j pjes t terrtort shqptr bred sj,
t l jo, sht e vrtet, e trsho sh-Juosllv, prkt-
ssht Serb, e l pushto e r Kosov dhe Mqedo
jt Lurve Bllkke (1912-1913).
Edburu, kryeqytet Skos (prsr j qytet lez), k js t
bhet kshtu j Lodr e re pr shqptrt.
Zr (Prsht), 12. XII. 1992.
3 Bujku, 4. XII. 1992, . 1.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
63/315
62
POLITIK PAQSORE APO TRADHTIKOMBTARE?
Deklarat lidhur me njohjen e Ish-Republiks Jugosllave t Ma-
qedonis nga ana e qeveris s Republiks s Shqipris
1. Njohj zyrtre e Ish-Republks Juosllve t Mqedos sshtet sovr dhe pvrur e qevers s Republks s
Shqprs sht j hp utsh poltk e psoj t rd
pr t e popullt shqptr q jeto trojet e vet Mqe-
do e sote dhe t popullt shqptr prjths.
2. Njohj zyrtre e Ish-Republks Juosllve t Mqedos
e qevers s Republks s Shqprs, pvrssht rre-tht q e k shtyr dhe qllet q k psur, eo
rd terest hstorke kobtre, sepse e kt kt t sj
qever shqptre koro opt dhe ropt e hp-
srs etke shqptre Bllk dhe prlj ve e kujve t
rj ds shqptrve.
3. Ish-Republk Juosllve e Mqedos po orohet s shtet,duke trshur bred kujve t sj edhe j pjes t terr-
tort etk shqptr, t l Serb e k pushtur e r jt
Lurve Bllkke 1912-1913.
4. Qever e Shqprs e k johur Ish-Republk Juosllve t
Mqedos e kujt e sj ekzstues, edhe pse t j kuj
dstrtv t ktur ps Lus s Dyt Botrore, kur M-qedo u kosttuu s republk kudr t sh-ederts ju-
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
64/315
63
osllve. Ndrkq, kur ds Shqprs dhe sh-Juosllvs
sht ku vtt 1913, kur, e ved e pdrejt t Koer-
es s Absdorve Lodr, tepr se jys e kobtdhe terrtort etk shqptr el jsht kujve t Shqprs.
5. N Ish-Republk Juosllve t Mqedos jeto, s dhet, j
ur dh shqptrsh (ky ur sllet prej 400-500 j,
sps pls qedoe, der 800 j - j lo, sps pls
shqptre), t lt jt jth perudhs s pslus k qe
t dskrur t jth sert e jets, dskr ky qvzhdo edhe sot.
6. Qever e Republks s Shqprs e k johur Ish-Repub-
lk Juosllve t Mqedos e Kushtetut e sj uq, t
rtur e bvot vt 1991, p vot e prqsuesve
lejt t popullt shqptr Mqedo. (Subjektet poltke
shqptre Mqedo, e shkret e 150 j qytetrve,
k krkur kryetr sj rtje e proedurs pr dry-
sh e ksj kushtetute, por s kjo krkes e tyre uk sht
prllur).
7. Qever e Shqprs e k johur Ish-Republk Juosllve t
Mqedos, edhe pse jo e oho vullet poltk t shqp-
trve q jetoj Mqedo - krkes e tyre pr t qe pop-
ull shtetorues ose pr t psur utoo poltko-terrtorle,
shtu s j deklrur e Reeredu e 11-12 jrt 1992.
8. Qever e Republks s Shqprs e k johur Ish-Repub-
lk Juosllve t Mqedos edhe pse shqptrve q jetoj
trojet e tyre kt republk dhe q prbj rreth 40 prqd t popullss s sj t prjthshe, vzhdoj tu shkele
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
65/315
64
brutlsht t drejtt e tyre eleetre kobtre dhe jerzore,
t rtur edhe e ktet drkobtre, s j: e drejt e
shkollt juh tre ( t jth velet), e drejt e pr-dort zyrtr t juhs shqpe jet publke dhe shu t
tjer.
9. Qever e Republks s Shqprs e jeh solesht Ish-Re-
publk Juosllve t Mqedos s shtet t pvrur dhe
sovr, edhe pse oret kutre t ksj republke qje, s-
kurse edhe to t Serbs (lete e tyrshe e s ls sht),vet 5-6 ujt e udt k vrr 7 shtets shqptr (t
Shqprs), drkoh q pol qedose, skurse edhe jo
serbe, orzo ekspedt dshkuese shtrt shqptre, -
skeo eksese dhe vret shqptr t pjsh Bt-Pzr t
Shkupt dhe jetu.
10. Duke shprehur ospjt to e kt kt t utsh e
t dsh t qevers s Shqprs, pr e kt e johjes
s Ish-Republks Juosllve t Mqedos e sj - p
u zjdhur pr shtj e shqptrve q jetoj ty dhe p
kurrr re drkobtre pr zjdhje e sj t drejt
t rdhe - uk ud t os theksoj se kjo k dodhur
edhe pr shkk t poltks s pqrt, t pvedosur e joko-
sekuete, por edhe krrerste, t subjekteve poltke shqptre
Mqedo, pr k t, tyrsht, bj brr kryesore t
prjejss pr popullt dhe hstors.
Prsht, Pro. dr. A V30. IV. 1993
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
66/315
65
Kjo deklrt u kutu koere pr shtyp t bjtur 4.
V. 1993 Prsht.
ekst sj u koetu Bujku dhe u botu plot zettZr Kosovs (Zvr) dhe Kob (r), drs zet Flk e
vllzrt e Shkupt uk e boto.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
67/315
66
KU DIGJEN FLAMUJT,KUPTIM KA POEZIA?!
N Stru, pr t 32- her e rdh, po bhe Mbrjet e Poezs.
N Mbrjet e Poezs Stru, pr t dyt her rdhz (edhe
vt e klur t jjt koh), u prdhos ur kobtr shqptr, vet es e shu ujve t tjer t v pr der t pjesr-
rsve q vj vede t dryshe t bots.
Nt drjet 25 e 26 ushtt, qytet e poezs, u doj (
j dor e pjohur!) ur kobtr shqptr. esre e hpjes
solee t estvlt, ort e hershe t jest, posht shtylls ku
j t pr vlote ur kuq e z, u jed j rusht h!Dje e urt kobtr shqptr qytet e poezs, Stru,
jo lr hotel ku j vedosur poett ysr, sht j yerje dhe
provok rd, pr s jthsh, pr pjesrrst Republk e
Shqprs kt est letrr drkobtr, pr der t t lve
edhe sht v , pr ur shqptr, prdor lr t lt Mqe-
do ede sht dlur (uk sht rreullur s duhet, e lj).Dje e urt kobtr shqptr do t duhej t shte (dhe sht) j
yerje dhe provok rd edhe pr krjuest letrr shqptr Re-
publk e Mqedos, t lt, sdo yr rjle e pruese,
ejtht, rr pjes pror e ktj est letrr, t
l, pr her t pr kt vt, uk err pjes sj krjues Kosov!
(Krjuest Kosov uk j ur Mbrjet e Poezs Stru, s
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
68/315
67
s shoqt, s s dvd, pr shkk se orztor e kosdero Kosov
pjes prbrse t Serbs, prktssht t RF t Juosllvs!).
Dje e urt kobtr shqptr do t duhej t shte (dhe shpreso-j se sht) j shqets dhe yerje edhe pr t jth krjuest e tjer
letrr pjesrrs kt est letrr drkobtr e reoe,
pr t jth t t lt ujt dhe sbolet e t tjerve oj dhe
deroj jsoj skur edhe t vett!
Dje e urt kobtr shqptr Stru, ud, sht j
yerje dhe provok rd pr popullt shqptre t ksj treve, qprb se jys e popullss s kous s Strus dhe pr br
popull shqptr kudo q jeto!
Aty ku dje dhe dlohe ujt dhe sbolet kobtre, skurse
edhe juh dhe shkoll e tyre q u prks to, ty dje e dlohe
edhe lbrt, edhe det, edhe jerzt.
Aty ku dje dhe dlohe ujt dhe sbolet kobtre (dhe pr
kt oret prktse t pushtett, dryshe tejet ekse, uk drrr
sj, kurse koqrt uk e shoh t udhs s t krkoj djes), sht
deoj t ssh pr ur qse ds popujve, kobeve e jerzve
dhe pr trjt t brbrt t tyre p dll re, kob e eje!
Aty ku dlohe dhe prdhose ujt dhe sbolet kobtre, q
shu to t tyre q ke qj dhe e t lt bshkjeto, ty e hub
kupt e vet edhe vet poez, kurse estet letrre shdrrohe
prd e skeble, t lt s q k kupt t rrsh pjes!
ekst shkrur s re drejtprdrejt dj ktt brbr t djees s
urt shqptr kudr t Mbrjeve t Poezs Stru. Botur teFlk e vllzrt, 29 usht 1993.
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
69/315
68
SHQIPTART - POPULLI M IDISKRIMINUAR I EVROPS
Ky sht shkaku kryesor i eksodit t tyre
Gjedj e rd poltke dhe ekooke Kosov dhe vset etjer ku jetoj shqptrt sh-Juosllv ( IRJ t Mqedos,
Ml t Z dhe Preshev, Bujo e Medvej) prqet otv krye-
sor t shpruljes s shqptrve Evrop - shtetet e zhvllur t
Evrops Perdore (versht Gjer, Zvr, Austr,
Sued, Drk, Norvej etj.), por edhe lr: Aer-
k, Austrl, Zeld e Re etj. N es e tyre q brktsvedldje bzotroj t rjt, por uk uoj edhe ljet
q pr t surur jet dhe ekzste rr rru e rt.
Proes shpruljes s shqptrve, johur s eksod tyre, sht br
edhe sv vtet e udt, pr shkk se edhe stut poltke dhe
ekooke ved ku jetoj t jo vet q sk prrse, por
k rdhur duke u keqsur.N rejo e Kosovs, s dhet, prej vtt 1981 e kdej (dhe
versht vt 1989, kur ksj krhe utooe q shte eleet
kosttutv sh-ederts juosllve u or e dhu utoo),
por edhe pr, bretro j jedje e rd dhue e terror t
prdtsh polor, q shprehet e preso t vzhduesh poltk,
ekook, pskolojk etj. Rrhjet, keqtrjtet, bstsjet, plktjet,lret pu, rrestet, plosjet e, dje, edhe vrsjet - j
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
70/315
69
br dukur pothujse e prdtshe. Jet e jerzve sht br e rd
dhe e psurt. Vet bred ktj vt Kosov, ku j stour
or t dh polore dhe ushtrke serbe (juosllve), pol serbek vrr 13 jerz t pjsh, es e t lve edhe r e j,
s sht rst volusht 7-vjer Fd Brestov Prsht dhe
rus s re 23-vjere Volet Dervsh De ( e dy jve
t tur), q prqes dy rstet t reskt dhe trjke t
drs kosovre.
Shrt dhe ktet q do t sjell posht (vet ds sosh) svetvetu pr jedje vrtet t rd t l dodhet popull shqp-
tr sh-Juosllv dhe versht Kosov, j q, tyrsht, xt
lr e tyre Atdheu. (Llortet se vet kto 2-3 po 3-4
vtet e udt Kosov j lrur rreth 300-500 j vet). Ksh-
tu, pr shebull, jo t pred kt se vet perudh
bred vteve 1981-1990 shqptrt sh-Juosllv u du e rreth
25.000 vjet bur t kuzur s olst, seprtst, rredetst,
kudrrevoluor, terrorst, udetlst etj., kurse, sps
poht t vet shet t thersh t pols Kosov, pol,
prej vtt 1981 e der t koh, u trjtu yr t dryshe
584.373 vet, q do t thot do dyt bor oshs dhore.
Po kq sv k qe edhe lr shqptrve pu. Kshtu,
prej vtt 1990 e der sot j prz vedet e tyre t pus
123.000 vet, es e t lve edhe ekspert t johur t ushve t
dryshe, kshtu q t rrdhe pue sektor shtetror
k elur jthsej 38.600 shqptr, pjes drruese e t lve b-
j put t rd dhe pk t pur. N vedet udhheqse
7/28/2019 Agim Vinca - SHQIPTART MES MITIT DHE REALITETIT
71/315
70
j v kudo kudrot serbe dhe lzeze, shu her edhe p kul-
ket e duhur proesole.
Rej serb Mlloshevqt zbto Kosov j terror t vrtetzk dhe shprtror. Prve vrsjeve t shut t jerzve t pjsh
e pqdshs - vktve zke t terrort shtetror, Kosov p-
lkohet edhe shtuqujtur terror pskolojk, q k pr qll de-
stblz dhe rreull etl dhe shprtror t jerzve. Sps
huluteve t ekspertve vet bred vteve 1981-1989 j botu-
r, eetur dhe publkur shtyp, rdo dhe televzo serb tBeordt rreth 800.000 rtkuj, koete, ejtoe, tervst, lbr, re-
portzhe, l etj., t lt stzohe shqptrt.
Me s t shut represve rej shovst Beordt syo t
drydh vullet poltk t shqptrve - lvzje e tyre pqsore pr
pv