ภมปญญาทองถ� น ของจงหวดเพชรบรณ

รศ.วชย ประสทธ�วฒเวชช บรรณาธการ

คณะครศาสตร คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณมหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

ของจงหวดเพชรบรณ

ภมปญญาทองถ�นของจงหวดเพชรบรณ

บรรณาธการ รศ.วชย ประสทธ�วฒเวชช

กองบรรณาธการ น.ส.กนกพร ออนพรม น.ส.กมลชนก สปนะ

น.ส.กรรณกา แกวพวง น.ส.กญภาภค ขนทะเสน

น.ส.เขมพร หวงคมกลาง น.ส.จารวรรณ พมพสงห

น.ส.จนตนา มนตร น.ส.ชฎาภรณ กมลเสถยร

น.ส.ฐดาพร แกวเขยว น.ส.ฐาปน นนทะโคตร

น.ส.ธนฐภทร ภครกลธเนษฐ น.ส.ธนยมย ภกดสอน

น.ส.นภาพร พลม น.ส.นฤมล ยศปญญา

น.ส.นชตา เวยงสมด น.ส.เบญจมาศ ธาตจนทร

นายเบญจรงค เพชรเวยง น.ส.เบญจวรรณ คาพา

นายปฏภาณ รสฉ�า น.ส.ผกามาศ นามส

น.ส.พสดา เสนา น.ส.พสมร ผองใส

นายภาณพงศ ผานอน น.ส.มยร สสก

น.ส. เมธรา โพธมาศ น.ส.รตตกาล บวระพา

น.ส.รศม กงเกยน น.ส.ลทธวรรณ พรหมม

น.ส.วนเพญ อนทล น.ส.วรรณวภา นาคเพชร

น.ส.วรรณวภา นาคเพชร น.ส.ศรรตน นาคม

น.ส.ศภรตน แสงรจ น.ส.โศรญา พนอะ

น.ส.สมหมาย มบญพอ น.ส.สวนย สงหแกว

น.ส.สนษา ชางเขยว น.ส.สภาพร แซจ�ง

น.ส.สภาพร บวพรวน นายแสงเทยน อนเปด

น.ส.อภญญา ศรจนทร น.ส.องคณา ภาคา

น.ส.อมพร ปนตะราศร น.ส.อไรวรรณ ใจสาราญ

ภมปญญาทองถ�นของจงหวดเพชรบรณ

รศ.วชย ประสทธ�วฒเวชช และคณะ

คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

เพชรบรณ 15 สงหาคม 2555

คานา

ภมปญญาเปนส�งท�ทรงคณคา ควรไดรบการยกยองเชดชและเกบรกษาไว สบทอดใหอนชนรนหลง

ไดเรยนร เกดความตระหนก และภาคภมใจ บคคลในฐานะสมาชกคนหน�งของชมชนหรอทองถ�น มโอกาส

ไดอยใกลชดกบภมปญญาทองถ�นหรอภมปญญาชาวบาน สมควรเรยนร สบทอด ธารงไว ซ�งภมปญญาดาน

ตางๆ เปนการชวยสงเสรม อนรกษจนกลายเปนภมปญญาไทย การศกษาระดบอดมศกษาของคณะครศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ มสวนชวยผลกดนโดยเปดสอนบางรายวชา ใหมความผกพนกบเร�องทองถ�น

ใหนกศกษาฝกปฏบต การสบคนขอมลท�เปนปฐมภม ใชเทคนคการสงเกต การบนทกภาพท�งภาพน�ง และ

ภาพเคล�อนไหว การสมภาษณ ขอมลเครอขายในท�อยเวบ การศกษาในศนยวฒนธรรมฯลฯ ภายใตการดแล

ของผสอน ผลงานของนกศกษาบางคนเม�อนามาปรบปรงและจดรปแบบ จะเกดเปนการรวบรวมงานท�มคา

สาหรบบคคลท�สนใจไดเรยนรสบตอกนไป

ความท�กลาวขางตน จงกลายเปนเอกสารช�อวา “ภมปญญาทองถ�นของจงหวดเพชรบรณ” โดยใชงบ

ประมาณท�ไดรบการจดสรรจากมหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ เพ�อเปนบรการทางวชาการแกทองถ�นรวมท�ง

บคคลท�วไป ซ�งเปนหนาท�หลกของสถาบนอดมศกษา

(รศ.วชย ประสทธ� วฒเวชช)

บรรณาธการ

สารบญ

หนา

ความนา 1

พระเทพรตนดลก เจาคณะจงหวดเพชรบรณ ฝายธรรมยต 8

พระราชพชราภรณ เจาคณะจงหวดเพชรบรณ ฝายมหานกาย 10

พระครเวฬคณารกษ พระนกพฒนา 12

นายศรชย กปตพล การทาเกษตรแบบผสมผสาน 15

นายจาลอง จนทรา หมอดนอาสา 17

นาย จรญ ทนรกษา การจกสาน 19

นางเพยร ประเสรฐสง การทอผามดหม� 21

นางละมอม แกวเหล�ยม การทอผามดหม� 23

นางผาน ลอกจ การทอผามก 25

นายรน สอนหลวย การตมด 27

นางไม ชาวววฒน สมนไพรพ�นบาน 30

นางสนวล บวพรวน หมอชาวบาน(หมอเปา) 35

นายเชน ป� นส ตบเกง 36

นายหมาย คดวงศ ตบเกง 37

นายย ป� นส ตบเกง 38

นางเตอนใจ สงหนนท แมงตบเตา (ลเกลาว) 43

นายเฉลยง พมพสงห การตราสง 46

นายบญยง อนตา ศาสนา ขนบธรรมเนยม ประเพณ 51

นายณรงค จนทรเช�อ การทาขวญนาค 63

นายสาล แยมยบล การตกปลาเนา 65

นายสพวน จนเหลอง ท�ดกกงฝอย 68

นายผจญ มแสงแวว ขนมจน 70

นางบญม เจรญจตร ขนมจน 72

นางละเอยด บญเหลอ มะขามกวน 75

นางสรนทร ภมเขต แยมมะขาม 76

นายณฐพงศ บานช�น การแปรรปผลตผลทางการเกษตร 79

1

ความนา

ความหมายของภมปญญา

ภมปญญา (Wisdom) หมายถง ความร ความสามารถ ความเช�อ ความสามารถทางพฤตกรรมและ

ความสามารถในการแกไขปญหาของมนษย

ภมปญญา เปนเร�องท�ส�งสมกนมาต�งแตอดต และ เปนเร�องของการจดการความสมพนธ ระหวางคน

กบคน คนกบธรรมชาต คนกบส�งท�เหนอธรรมชาต โดยผานกระบวนการทางจารตประเพณ วถชวต การ

ทามาหากนและพธกรรมตาง ๆ เพ�อใหเกดความสมดลระหวางความสมพนธ

ภมปญญา หมายถง ประสบการณในการประกอบอาชพ ในการศกษาเลาเรยน

ภมปญญา เปนผลกขององคความรท�มกระบวนการส�งสม สบทอด กล�นกรองกนมายาวนาน มท�มา

หลากหลาย แตไดประสานกนจนเปนเหล�ยมกรณท�จรสแสงคงทนและทาทายตลอดกาลเวลา ความรอาจจะ

ไมไดเปนเอกภาพ แตภมปญญาจดวาเปนเอกลกษณ

ภมปญญา หมายถง แบบแผนการดาเนนชวตท�มคณคาแสดงถงความเฉลยวฉลาดของบคคล และ

สงคม ซ�งไดส�งสมและปฏบตสบตอกนมา ภมปญญาจะเปนทรพยากรบคคลหรอทรพยากรความรกได

สรปไดวา ภมปญญาหมายถง องคความร ความเช�อ ความสามารถของคนในทองถ�น ท�ได

จากการส�งสมประสบการณและการเรยนรมาเปนระยะเวลายาวนาน มลกษณะเปนองครวม และม

คณคาทางวฒนธรรม

ความสาคญของภมปญญา

ความสาคญของภมปญญาม 4 ประการ คอ (www.ipesp.ac.th 7 สค. 2555,13.25 น.)

1.ความรและระบบความร ภมปญญาไมใชส�งท�เกดอยางฉบพลน แตเปนระบบความรท�ชาวบาน

มองเหนความสมพนธของส�งตาง ๆ เปนระบบความรท�ไมเปนวทยาศาสตร ฉะน�นในการศกษาตองศกษา

ใหเหนความสมพนธของส�งตาง ๆ เหลาน�น

2. การส�งสมและการกระจายความร ภมปญญาเกดจากการส�งสมและกระจายความร ความรน�น

ไมไดลอยอยเฉยๆ แตถกนามาบรการคนอ�น เชน หมอพ�นบาน ชมชน ส�งสมความรทางการแพทยไวในตว

คนๆ หน�ง โดยมกระบวนการท�ทาใหเขาไดส�งสมความร

3. การถายทอดความร ภมปญญาชาวบานมไดมสถาบนถายทอดความรแตมกระบวนการถายทอด

ท�ซบซอน ถาตองการเขาใจภมปญญาทองถ�น ตองเขาใจกระบวนการถายทอดความรจากคนรนหน�งไปส

คนอกรนหน�งดวย

2

4. การสรางสรรคและปรบปรง ระบบความรของชาวบานไมไดหยดน�งอยกบท� แตถกปรบเปล�ยน

ตลอดมา โดยอาศยประสบการณของชาวบานเอง

ระดบของภมปญญา

การกาหนดขอบขายคาศพทท�ใชกนอยางแพรหลาย บางคร�งอาจทาใหผพด ผอาน เกดความสบสน

จงใครนาเสนอดงน� (www.it4social.net 1 สค. 2555,11.30 น.)

ภมปญญาพ�นบาน เปนองคความรความสามารถและประสบการณท�ส�งสมและสบทอดกนมา เปน

ความสามารถและศกยภาพในเชงการแกปญหา การปรบตวเรยนรและสบทอดไปสคนรนตอไป เพ�อการ

ดารงอยของเผาพนธ จงเปนมรดกทางวฒนธรรมชาต ของเผาพนธหรอเปนวถชวตของชาวบาน

ภมปญญาชาวบาน เปนวธการปฏบตของชาวบานไดมาจากประสบการณ แนวทางแกปญหาแตละ

เร�อง แตละประสบการณ แตละสภาพแวดลอม ซ�งจะมเง�อนไขปจจยเฉพาะแตกตางกนไป นามาใชแกไข

ปญหา โดยอาศยศกยภาพท�มอยโดยชาวบานคดเอง เปนความรท�สรางสรรคและมสวนเสรมสรางการผลต

หรอเปนความรของชาวบานท�ผานการปฏบตมาแลวอยางโชกโชน เปนสวนหน�งของมรดกทางวฒนธรรม

เปนความรท�ปฏบตไดมพลงและสาคญย�ง ชวยใหชาวบานมชวตอยรอดสรางสรรคการผลตและชวยในดาน

การทางาน เปนโครงสรางความรท�มหลกการ มเหต มผลในตวเอง

ภมปญญาชาวบานเปนความรเร�องการทามาหากน เชน การจบปลา การปลกพช การเล�ยงสตว การ

ทอผา ทอเส�อ การสานตะกราและเคร�องใชดวยไมไผ ดวยหวาย การทาเคร�องป� นดนเผา การทาเคร�องมอ

ทางการเกษตร นอกจากน�น ยงมศลปะ ดนตร การฟอนรา และการละเลนตางๆ การรกษาโรคดวยวธตางๆ

เชน การใชยาสมนไพร การนวด เปนตน ภมปญญาเหลาน� เปนความรความสามารถท�บรรพบรษไดสราง

สรรค และถายทอดมาใหเรา มวธการหลายอยางท�ทาใหความรเหลาน� เกดประโยชนแกสงคมปจจบน

ภมปญญาทองถ�น เปนความรจากประสบการณในชวตของคน ผานกระบวนการศกษาสงเกต คด

วเคราะห จนเกดปญญาและตกผลก เปนองคความรท�ประกอบกนข�นมาจากความรเฉพาะหลาย ๆ เร�อง จด

วาเปนพ�นฐานขององคความรสมยใหมท�จะชวยในการเรยนร การแกปญหา การจดการ และการปรบตวใน

การดาเนนชวตของคนเรา ภมปญญาทองถ�นเปนความรท�มอยท�วไปในสงคม ชมชนและในตวผรเอง จง

ควรมการสบคน รวบรวม ศกษา ถายทอด พฒนาและนาไปใชประโยชนไดอยางกวางขวาง

ภมปญญาทองถ�น หรอ ภมปญญาชาวบาน หมายถง ความรของชาวบานในทองถ�น ซ�งไดมาจาก

ประสบการณ และความเฉลยวฉลาดของชาวบาน รวมท�งความรท�ส�งสมมาแตบรรพบรษ สบทอดจากคน

รนหน�งไปสคนอกรนหน�ง ระหวางการสบทอด มการปรบ ประยกต และเปล�ยนแปลง จนเกดเปนความร

ใหมตามสภาพการณทางสงคมวฒนธรรมและส�งแวดลอม

3

ภมปญญาไทย หมายถง องคความร ความสามารถ ทกษะ ของคนไทยท�เกดจากการมประสบการณ

ท�ผานกระบวนการการเลอกสรร เรยนรปรงแตงและถายทอดสบตอกนมา เพ�อใชแกปญหาและพฒนาวถ

ชวตของคนไทยใหสมดลกบสภาพแวดลอมและเหมาะ สมกบยคสมย

ประเภทของภมปญญา

นกการศกษามแนวคดในการแบงภมปญญาออกเปน 4 กลมดงน� (www.ipesp.ac.th 7 สค. 2555,

13.45 น.)

1.คต ความคด ความเช�อ ภาษาและหลกการ เปนพ�นฐานขององคความร ท�ถายทอดกนมา

องคความรท�ปรากฏในปจจบน ท�งท�เปนการประกอบพธกรรม การปลกพช การเล�ยงสตวและการ

ใชแรงงานของตนเอง รวมถงการหาผลผลตตางๆท�มอยในธรรมชาตมาใชประโยชน เพ�อการยงชพประกอบ

กบความเช�อทางศาสนา มสวนเก�ยวของกบคตธรรมคาสอนทางศาสนา คต คาคม สภาษต คาพงเพย นทาน

หรอตานานพ�นบาน ปรศนาคาทายตาง ๆ ภาษาถ�นหรอภาษาพ�นบาน

2.ศลปะ วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณท�เปนแบบแผนของการดาเนนชวตท�ไดปฏบตสบทอด

กนมา

ตวบงช� ท�สาคญตอการแสดงออกถงภมปญญาชาวบานแตละหมบานตอการดาเนนชวตกคอ ผลงาน

หรอกจกรรมท�เกดจากความคดของชาวบาน อนแสดงใหเหนคณคาแหงการดาเนนชวต วถชวต ความเปนอย

ท�ไดรบการถายทอดสบตอกนมาเฉพาะกลมชนหรอทองถ�นน�น ๆ เชน การละเลนพ�นบาน ศลปะการแสดง

เพลงพ�นบานประเภทตาง ๆ ศลปะดานโบราณสถาน โบราณวตถของทองถ�น ขนบธรรมเนยมประเพณหรอ

วฒนธรรมทองถ�น

3. การประกอบอาชพในแตละทองถ�นท�ไดรบการพฒนาใหเหมาะสมกบกาลสมย

วถชวตของคนไทยในอดต มความเปนอยกบธรรมชาต เล�ยงชพดวยการเพาะปลก เล�ยงสตว จบ

สตวน� าโดยใชเคร�องมอท�ประดษฐเอง เพ�อใหมกนมากกวาท�จะทาเพ�อความม�งม ร� ารวย โดยไมจาเปนตอง

อาศยปจจยภายนอกมาเปนตวกาหนดหรอมอทธพลในการผลต แตปจจบนเกดการเปล�ยนแปลงไปซ�งเปน

ผลมาจากการมงเนนพฒนาประเทศ เปล�ยนจากประเทศเกษตรกรรมเปนประเทศอตสาหกรรมใหม ทาให

ระบบการผลตของชาวบานไดรบผลกระทบไปดวย จงกอใหเกดความลมเหลวทางเศรษฐกจในชนบทอยาง

รนแรง ผลจากความลมเหลวและความผดพลาดท�เกดข�นจงเกดแนวคดการพ�งพาตนเองและการพ�งพาอาศย

ซ�งกนและกนในชนบท มการรเร�มฟ� นฟทรพยากรในทองถ�นท�ไดมการสญเสยไป ใหมสภาพอดมสมบรณ

พรอมปรบสภาพการดาเนนชวตท�เคยถกครอบงาดวยระบบธรกจการคา กลบมาสอาชพเกษตรกรรม เพ�อ

ความอยรอดโดยอาศยความสมดลทางธรรมชาต จงควรนาหลกการ ความร แนวคดและประสบการณใน

อดตไปถายทอดใหกบอนชนรนตอไป

4

4. แนวคด หลกปฏบต และเทคโนโลยสมยใหม ท�ชาวบานนามาใชในชมชนอนเปนอทธพลของ

ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย

เศรษฐกจและสงคมของประเทศท�เปล�ยนจากสงคมเกษตรกรรมไปสสงคมอตสาหกรรม สงผลให

นาแนวความรและหลกการท�เคยปฏบตกนมานามาผสมผสานกบเทคโนโลยสมยใหม เพ�อเพ�มผลผลตหรอ

ประกอบกจกรรมในการดาเนนชวตในครอบครวและทองถ�น เกดภมปญญาท�มความรความสามารถในการ

พฒนาตนเองและชวยเหลอสงคม เชน การทาไรนาสวนผสมตามแนวเกษตรทฤษฎใหม การแปรรปอาหาร

การประดษฐโดยใชวสดในทองถ�น การนาสมนไพรเพ�อใชรกษาโรค

ประเภทของภมปญญาทองถ�นไดกาหนดไว 10 กลม

1. ดานเกษตรกรรม เชน การเพาะปลก การขยายพนธ การเล�ยงสตว การเกษตรผสมผสาน การทาไร

นาสวนผสม การปรบใชเทคโนโลยท�เหมาะสมกบการเกษตร เปนตน

2. ดานอตสาหกรรมและหตถกรรม เชน การจกสาน ทอ การชาง การทอผา การแกะสลก เปนตน

3. ดานการแพทยแผนไทย เชน หมอสมนไพร หมอยากลางบาน หมอนวดแผนโบราณ หมอยาหมอ

4. ดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอม เชน การสบชะตาแมน� า การอนรกษปาชาย

เลน การบวชปา

5. ดานกองทนและธรกจชมชน เชน ผนาในการจดการกองทนของชมชน ผนาในการจดต�งกองทน

สวสดการรกษาพยาบาล ผนาในการจดระบบสวสดการ บรการชมชน เปนตน

6. ดานศลปกรรม เชน วาดภาพ(จตรกรรม) การป� น(ประตมากรรม) นาฎศลป ดนตร การแสดง

การละเลนพ�นบาน นนทนาการ เปนตน

7. ดานภาษาและวรรณกรรม เชน การจดทาสารานกรมภาษา ความสามารถในการอนรกษ และ

สรางผลงานดานภาษา วรรณกรรมทองถ�น หนงสอโบราณ การฟ� นฟ การเรยนการสอนภาษาถ�น เปนตน

8. ดานปรชญา ศาสนาและประเพณ เชน ความสามารถประยกตและปรบใชหลกธรรมคาสอนทาง

ศาสนา ปรชญา ความเช�อ และ ประเพณท�มคณคาใหเหมาะสมตอบรบททางเศรษฐกจ สงคม การถายทอด

วรรณกรรม คาสอน การประยกตประเพณบญ เปนตน

9. ดานโภชนาการ เชน ความสามารถในการสรรหา เลอกสรร ประดษฐและปรงแตงอาหารและยา

ไดเหมาะสมกบความตองการของรางกายในสภาวการณตาง ๆ ตลอดจนผลตเปนสนคาบรการสงออกท�ได

รบความนยมแพรหลาย เปนตน

10. ดานองคกรชมชน เชน รานคาชมชน ศนยสาธตการตลาด กลมออมทรพย องคกรดานการตด

เยบเส�อผา กลมจกสาน กลมทอผา กลมทอเส�อ กลมตมด เคร�องมอท�ทาจากเหลก กองทนสวสดการชมชน

การอนรกษทรพยากรธรรมชาต เปนตน

5

จากการแบงประเภทของภมปญญาทองถ�น สรปไดวา ภมปญญาทองถ�นสามารถแบงตามลกษณะ

ของคนในทองถ�นหรอชมชนท�ไดคด หรอ ไดรบการถายทอดและถอปฏบตสบตอกนมาจากบรรพบรษ ซ�ง

เกดจากความเช�อ ความรสก ความนกคด ในการสรางสรรคแบบแผนของการดาเนนชวต รวมถงการนา

เทคโนโลยพ�นบานมาประยกตใชใหเกดประโยชน

ลกษณะของภมปญญา

ภมปญญามลกษณะเปนนามธรรมอยางนอยตองประกอบดวยองคประกอบตาง ๆ เหลาน� คอ

1.ความคด เปนส�งท�ตดตวมาแตกาเนด ท�เรยกวา Cognitive System ซ�งประกอบดวยระบบประสาท

ระบบสมอง และตอมตาง ๆ ทาหนาท�คดใหแกรางกาย นกมานษยวทยาเช�อวาทางานอยนอกเหนอจาก การ

ส�งการของรางกาย ท�งสวนท�เปนจนตนาการและผลของการวเคราะหและสงเคราะหจากสภาพแวดลอม ท�ง

ทางธรรมชาตและสงคมวฒนธรรม ซ�งความคดดงกลาวน� เปนแหลงสาคญหรอท�มาของความรอนเปนองค

ประกอบของภมปญญาในลาดบถดไป

2.ความร มการนามาใชในลกษณะตางๆเชนองคความร ภมร ปรากฏอยในแนวคดทฤษฏญาณวทยา

ท�วาดวยทฤษฏแหงความร การสบคนกาเนดแหงความร และธรรมชาตของความร การหาคาตอบวาตรงกบ

ความเปนจรงหรอไม หรอวาความรเปนเพยงการพจารณาเทยบเคยง ซ�งไมตรงกบขอเทจจรงและยงสบคน

ความรเร�องกาล (Time) อวกาศ (Space) เน�อสาร (Substance) สมพนธภาพ (Relation) และความเปนเหตเปน

ผล (Causality) องคความรเปนหมวด ๆ (Category)

3.ความเช�อ เปนพ�นฐานสาคญของสงคมมนษย มนษยแตละกลมมความเช�อแตกตางกน ความเช�อ

กคอความศรทธาหรอยดม�นถอม�น ซ�งเปนแกนสาคญในการดาเนนชวตและความม�นคงของสงคม ความเช�อ

มอยหลายระดบท�งในการดาเนนชวตประจาวน อนเปนความเช�อโดยท�วไป และความเช�อท�เก�ยวกบวญญาณ

โลกน� โลกหนา ความด ความช�ว นรก สวรรค บาปบญคณโทษ ซ�งเปนองคประกอบสาคญในภมปญญา

4. คานยม คอ ส�งท�คนสนใจ ความปรารถนาอยากจะม อยากจะเปนท�ยกยอง สรรเสรญ หรอเปนส�ง

ท�บงคบตองทา ตองปฏบต มความรกและมความสขเม�อไดเหนหรอไดส�งเหลาน�นมา คานยมจงเปนพ�นฐาน

ของการจดรปแบบพฤตกรรมท�ปรากฏอยภายใน แสดงออกเปนพฤตกรรมในลกษณะตาง ๆ ทางกาย วาจา

และความคดเหน

5.ความเหน คอ ภาวะท�เกดข�นหลงจากบคคลหรอชมชน ไดพจารณาใครครวญโดยรอบคอบแลวจง

ลงมตตดสนใจวา ควรจะแสดงออกในลกษณะอยางไร เชน เหนดวย ทาตาม ยอมรบ ปฏเสธ รวมมอ กระทา

หรอดาเนนการ ดวยเหนวาด ช�ว เหมาะสม ไมเหมาะสม เปนบาป เปนบญ เปนตน ซ�งความเหนในลกษณะ

ดงกลาวน� เปนภมปญญาประการหน�งท�มผลสาคญย�ง ตอพฤตกรรมท�แสดงออกมาท�งกาย วาจา และจตใจ

6. ความสามารถ หมายถง ศกยภาพและประสทธภาพท�มอยภายในบคคล ในการจดการเร�องใดเร�อง

หน�ง ซ�งเปนผลมาจากลกษณะทางกายและจตใจรวมกน โดยแตละคนหรอชมชน ยอมจะตองมแตกตางกน

6

เชน การท�บางคนสามารถปาฐกถาไดด ลาดบเน�อหาและการแสดงทกอยางเปนท�ช�นชม ถอวาเปนผลมาจาก

ความสามารถท�มอยในบคคลน�น ๆ

7.ความฉลาดไหวพรบ หมายถง ทกษะท�ปรากฏอยภายในจตใจ หรอจตวญญาณ เปนส�งท�สามารถ

นามาใชแกไขปองกนควบคมเหตการณตางๆ ไมใหเกดเปนปญหาข�นหรอใหเปนไปตามท�ตนเองหรอชมชน

ตองการ

ดงน�น องคประกอบของภมปญญาจงมสวนสาคญท�จะทาใหภมปญญาท�มอยเกดคณคา ไดแก ความ

คดท�เกดจากการจนตนาการจากสภาพแวดลอมท�มอยในสงคม ความรอาจเกดจากภมความรท�ไดจากการ

ทดสอบทดลองหลายคร�งจนไดความรท�แทจรง ความเช�อถออนเปนพ�นฐานในการดารงชวตท�มบาปบญคณ

โทษและจตวญญาณเขามาเก�ยวของ คานยมท�คนในสงคมใหการยกยองเชดชวาเปน ส�งดงาม ควรคาแกการ

อนรกษใหมการสบทอดแกลกหลาน ความเหนท�เกดจากพจารณารอบคอบจากชมชนจนเกดการยอมรบดวย

ความจรงใจ ความสามารถอนเกดจากพรสวรรคหรอจากการฝกฝนจนสามารถแกปญหาของชมชนได ความ

ฉลาดไหวพรบการแกไข ยอมเกดข �นจากจนตนาการ ความร ความสามารถ ความเช�อ และคานยม การส�งสม

ประสบการณดงท�ไดกลาวมาแลว จนสามารถสรางองคความรและสงเคราะหใหมใหมความกาวหนาและนา

มาใชงาน ไดดมประสทธภาพย�งข �น

การอนรกษภมปญญาไทย

การอนรกษภมปญญาไทยเปนส�งท�ควรปลกฝงเยาวชนในวยเรยนไดทกระดบ ผานทางกระบวนการ

จดการเรยนรดวยวธการท�หลากหลาย อาทเชน ttps://krasalong.wordpress.com 20 กค. 2555,14.30 น.)

1.การคนควาวจย ควรศกษาและเกบรวบรวมขอมลภมปญญาไทยดานตางๆ ทกระดบ ท�งในระดบ

ทองถ�น จงหวด ภมภาค และประเทศ โดยเฉพาะอยางย�งภมปญญาท�เปนภมปญญาของทองถ�น ศกษาและให

ความสาคญถงความเปนมาในอดต และสภาพการณในปจจบน

2.การอนรกษ โดยการปลกจตสานกใหคนในทองถ�นตระหนกถงคณคา แกนสาระและความสาคญ

ของภมปญญาทองถ�น สงเสรมสนบสนนการจดกจกรรมตามประเพณและวฒนธรรมตางๆ สรางจตสานก

ของความเปนคนทองถ�นน�นๆท�จะตองรวมกนอนรกษภมปญญาอนเปนเอกลกษณของทองถ�น สนบสนนให

มพพธภณฑทองถ�นหรอพพธภณฑชมชน เพ�อแสดงสภาพชวตและความเปนมาของชมชน อนจะสราง

ความรและความภมใจในชมชนทองถ�นดวย

3.การฟ� นฟ โดยการเลอกสรรภมปญญาท�กาลงสญหาย หรอท�สญหายไปแลวมาทาใหมคณคาและม

ความสาคญตอการดาเนนชวตในทอง ถ�น โดยเฉพาะพ�นฐานทางจรยธรรม คณธรรม และคานยม

4.การพฒนา ควรรเร�มสรางสรรคและปรบปรงภมปญญาใหเหมาะสมกบยคสมยและเกด ประโยชน

ในการดาเนนชวตประจาวน โดยใชภมปญญาเปนพ�นฐานในการรวมกลมการพฒนาอาชพควรนาความร

7

ดาน วทยาศาสตร และเทคโนโลยมาชวยเพ�อตอยอดใชในการผลต การตลาด และการบรหาร ตลอดจนการ

ปองกนและอนรกษส�งแวดลอม

5.การถายทอด โดยการนาภมปญญาท�ผานมาเลอกสรรกล�นกรองดวยเหตและผลอยางรอบคอบและ

รอบดานแลวไปถายทอดใหคนในสงคมไดรบร เกดความเขาใจ ตระหนกในคณคา คณประโยชนและปฎบต

ไดอยางเหมาะสม โดยผานสถาบนครอบครว สถาบนการศกษา และการจดกจกรรมทางวฒนธรรมตางๆ

6.สงเสรมกจกรรม โดยการสงเสรมและสนบสนนใหเกดเครอขายการสบสานและพฒนาภมปญญา

ของชมชนตางๆ เพ�อจดกจกรรมทางวฒนธรรมและภมปญญาทองถ�นอยางตอเน�อง

7.การเผยแพรแลกเปล�ยน โดยการสงเสรม สนบสนน ใหเกดการเผยแพรและแลกเปล�ยนภมปญญา

และวฒนธรรมอยางกวางขวาง ดวยส�อและวธการตางๆ รวมท�งการเผยแพรกบประเทศอ�นๆ ท�วโลก

8.การเสรมสรางปราชญทองถ�น โดยการสงเสรมและสนบสนนการพฒนาศกยภาพของชาวบาน ผ

ดาเนนงานใหมโอกาสแสดงศกยภาพดานภมปญญา ความรความสามารถอยางเตมท� มการยกยองประกาศ

เกยรตคณในลกษณะตางๆ

ภมปญญาทองถ�นจงเปนส�งท�ทรงคณคา สรางความภาคภมใจ กอใหเกดวฒนธรรมประเพณ ส�อให

เหนถงเอกลกษณและอตตลกษณความเปนไทย ควรสนบสนน สงเสรม อนรกษ ใหเปนมรดกแกอนชนรน

หลงผานกระบวนการทางการศกษา ปลกฝงใหตระหนกและเหนคณคาสบสานตอไป

8

เจาคณพระเทพรตนดลก (ชะลอ กตตสาโร)

เพชรบรณดอทคอม

นาม

เจาคณพระเทพรตนดลก (ชะลอ กตตสาโร)

เจาคณะจงหวดเพชรบรณ ฝายธรรมยต

เจาอาวาสวดเพชรวราราม อาเภอเมองฯ จงหวดเพชรบรณ

ประวต

พระเทพรตนดลก เกดเม�อเดอนมกราคม พ.ศ.2472 ท�บานหม 10 ตาบลบางล� อาเภอทาวง จงหวดลพบร

ไดรบการศกษาเบ�องตนจากโรงเรยนประชาบาลตาบลบางล� ไดบรรพชาเปนสามเณรเม�ออาย 13 ท�วดบางล�

ตาบลบางล� อาเภอทาวง จงหวดลพบร ไดศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรมจนสอบไดนกธรรมเอก อาย 20 ป

ไดอปสมบท ณ วดบรมนวาส กรงเทพมหานคร โดยมพระมหาวรวงศ (อวน ดสโส ) เปนพระอปชฌาย ได

ศกษาเลาเรยนภาษาบาลจนสอบไดเปรยญธรรม 5 ประโยค

9

พ.ศ. 2508 ไดรบพระราชทานสมณศกด� เปนพระครสญญาบตรผชวยเจาอาวาสพระอารามหลวง วดบรม

นวาส กรงเทพมหานคร ท�พระครสงวรคณ

พ.ศ. 2515 ยายจากวดบรมนวาส มาดารงตาแหนงเจาอาวาสวดเพชรวราราม จงหวดเพชรบรณ และไดพระ

บญชาแตงต�งเปนเจาคณะจงหวดเพชรบรณ (ฝายธรรมยต)

พ.ศ. 2516 ไดรบพระราชทานเล�อนสมณศกด� เปนพระราชาคณะช�นสามญท�พระกตสารโสภณ

พ.ศ. 2538 ไดรบพระราชทานเล�อนสมณศกด� เปนพระราชาคณะช�นราชท�พระราชพศาลสธ

พ.ศ. 2539 ไดรบพระราชทานเล�อนสมณศกด� เปนพระราชาคณะช�นเทพท�พระเทพรตนดลก

ผลงานหรอเกยรตคณท�ไดรบ

เจาคณพระเทพรตนดลก เปนพระเถระท�ทรงไวซ�งศลาจารวตรอนงดงามไดประกอบเกยรตคณท�เปน

ประโยชนแกชาต ศาสนาเปนอเนกประการ นบต�งแตป พ.ศ. 2515 ท�ไดมอบหมายใหมาเปนเจาอาวาส วด

เพชรวราราม ทานไดทมเทกาลงกาย กาลงความคดในการพฒนาอารามใหเจรญกาวหนา ทานไดสงเสรม

การศกษาของพระสงฆอยางดย�ง สภาสถาบนราชภฏ โดยสถาบนราชภฏเพชรบรณไดถวายปรญญา

กตตมศกด� ครศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา เม�อ พ.ศ. 2543 เจาคณพระเทพรตนดลก เปน

พระเถระผใหญท�ทรงสมณศกด� สงสดของคณะสงฆฝายธรรมยตจงหวดเพชรบรณ เปนท�เคารพศรทธาของ

ชาวจงหวดเพชรบรณ

phetchabun@gmail.com 30 กค.2555, 10.15 น.

10

พระราชพชราภรณ เจาคณะจงหวดเพชรบรณ

เพชรบรณดอทคอม

นาม

พระราชพชราภรณ เจาคณะจงหวดเพชรบรณ ฝายมหานกาย

ประวต

พระราชพชราภรณ มนามเดมวา ไพฑรย ไชยสงห ภมลาเนาเดมอยท� อาเภอเสลภม จงหวดรอยเอด อดตเจา

อาวาสวดไพรสณฑศกดาราม ตาบลหลมสก อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ ฝายมหานกาย

ผลงาน

ดานการศกษา พระราชพชราภรณไดรบหนาท�เปนครสอนพระปรยตธรรมท�งแผนกธรรมและบาล ต�งแต

กอนท�จะเปนเจาสานกศาสนศกษา วดไพรสณฑศกดารามและเจาคณะจงหวดเพชรบรณ และหลงจากไดรบ

แตงต�งใหดารงตาแหนงท�งสองแลว ไดสงเสรมการศกษาดานปรยตธรรมท�งภายในสานกและเขตปกครองท�

รบผดชอบ โดยจดหาทนการศกษาแกนกเรยน นตยภต สวสดการและอปกรณการศกษา จนเปนเหตให

สานกศาสนศกษาวดไพรสณฑศกดาราม ไดรบการยกยองวาเปนสานกเรยนตวอยางดวยมจานวนนกเรยน

มากและมผสอบไลไดมากในแตละปเสมอมา

พระราชพชราภรณ

11

ดานการเผยแพรศาสนา เปนพระธรรมฑตใหการอบรมมศลธรรมแกนกเรยน นกศกษาและ ประชาชนท�วไป

ตลอดจนผตองขงในฑณฑสถาน ไดจดต�งศนยศกษาศาสนาและวฒนธรรมหนวยท� 101 และมลนธพระ

ปรยตธรรมเพชรบรณ สนบสนนการเผยแพรศาสนา รวมท�งบรรยายธรรมทางสถานวทยทองถ�น

ดานสาธารณปการและสาธารณสงเคราะห เปนประธานการกอสรางและปฏสงขรณศาสนสถาน หลายแหง

เชน กฏพระ ศาลาธรรมสงเวช ศนยปรยตนเทศ และโรงเรยนพระปรยตธรรม นอกจากน� ยงไดรวม กบหนวย

ราชการจดหาเคร�องอปโภค บรโภค ไปแจกจายแกประชาชนผยากไรและผประสบภยตาง ๆ อยาง สม�าเสมอ

phetchabun@gmail.com 30 กค.2555, 10.45 น.

12

พระครเวฬคณารกษ (หลวงปเวน)

เพชรบรณดอทคอม

นาม

พระครเวฬคณารกษ (หลวงป เวน)

ประวต

พระครเวฬคณารกษ ฉายา กลยาณธมโม วทยฐานะ น.ธ.เอก ป.4 วดน� าว�ง ตาบลบววฒนา อาเภอ หนองไผ

จงหวดเพชรบรณ ปจจบนเปนเจาอาวาสวดน� าว�ง เจาคณะอาเภอหนองไผ จงหวดเพชรบรณ เดมช�อ นายเวน

พลจนทก เกดเม�อวนท� 11 กมภาพนธ พ.ศ. 2471 บดาช�อ นายจนทร มารดาช�อ นางกา มพ�นอง รวม 4 คน

บานเดมอยท�บานหวดง หมท� 16 ตาบลดงบง อาเภอพยคฆภมพสย (ปจจบนเปนอาเภอนาดน) จงหวด

มหาสารคาม อปสมบท เม�อวนท� 27 มนาคม พ.ศ. 2491 ท�วดศรโพธ� ทอง ตาบลดงบง อาเภอพยคฆภมพสย

จงหวดมหาสารคาม

วทยฐานะ

1. สาเรจการศกษาช�นประถมศกษาปท� 4 จากโรงเรยนบานหวดงราษฎรศกษา ตาบลหวดง อาเภอพยคฆภม

พสย จงหวดมหาสารคาม

13

2. สอบไดนกธรรมช�นเอก จากสานกเรยนวดศรศรพนาวาส ตาบลปาหวายน�ง อาเภอเมองฯ จงหวดขอนแกน

3. ความรพเศษ เรยนบญชทางไปรษณย จบบญชช�นตน สอบไดวชาภาษาไทยและวชาคร ชดครมล

4. ความชานาญพเศษ สอนวปสสนากมมฏฐาน การออกแบบและวางผงวด

ผลงาน

การพฒนาวด

1. จดบรเวณวดเปนสดสวน แบงเปนเขตพทธาวาส สงฆาวาส เขตวปสสนาฯ นอกจากน�นยงไดทาปาย เขต

อภยทาน ปายบอกสถานท�สาคญ กฏเจาอาวาส กฏ หองสขา และคตธรรมตาง ๆ ตามตนไม หรอเรยกวา

ตนไมพดได

2. จดต�งถงขยะในวด ปลกไมดอกไมประดบ ไมรมเงา จดทาสวนหยอมภายในวดใหสวยงามอยเสมอ

สงเสรมวดในเขตปกครอง อาเภอหนองไผ ใหไดเปนวดพฒนาตวอยาง 3 วด เชน วดบานโภชน วดหนองไผ

พทยาราม และวดน� าว�ง

งานสาธารณประโยชน

1. จดซ�อท�ดนตดกบวดจานวน 9 ไรเศษ เพ�อขดสระน� า กวาง 90 เมตร ยาว 16 เมตร ลก 2 เมตร และต�งช�อ

สระวา สระกาญจนาภเษก พรอมจดทาน� าประปาใหมใชในหมบานน� าว�ง

2. แจกส�งของเพ�อบรรเทาความเดอดรอนในฤดหนาวแกชาวเขาบานเหลาลอและบานเพชรดา อาเภอ เขาคอ

จงหวดเพชรบรณ และเดกนกเรยนเพ�อบรรเทาความเดอดรอนท� โรงเรยนบานเนนสวรรค - โรงเรยน บาน

ซบเด�อ ตาบลบานโภชน อาเภอหนองไผ จงหวดเพชรบรณ

3. จดทาโครงการชบชวตหลวงตาข�นท�วดน� าว�ง อาเภอหนองไผ โดยเปน โครงการท�จดทาข�นเพ�อชวยเหลอ

พระอาวโสท�ดอยการศกษา ใหไดมโอกาสเรยนรพระธรรมและ เร�องราวอ�น ๆ จากการฟง โดยปจจบนน� ได

ช�แจงใหทกตาบลในเขตการปกครอง จดทาใหทกตาบลเรยบรอยแลว

งานศกษาสงเคราะห

จดต�งทนเพ�อการศกษา มอบเงนใหแกนกเรยนโรงเรยนประถมและโรงเรยนมธยม จนถงปจจบน ป พ.ศ.

2544 เปนยอดเงนไมต �ากวา 3 ลานบาท

งานพเศษ

1. เปนประธานอบรมประชาชนประจาอาเภอหนองไผ (อปอ.)

2. เปนประธานอานวยการศนยอบรมเดกกอนเกณฑ ณ วดน� าว�งวราราม ตาบลลาบววฒนา อาเภอหนองไผ

จงหวดเพชรบรณ

3. เปนวปสสนาจารยอบรมพระภกษ สามเณรและประชาชน ณ วดน� าว�งวราราม ตาบลลาบววฒนา อาเภอ

หนองไผ จงหวดเพชรบรณ

4. เปนกรรมการอปถมภโรงเรยนหนองไผ โรงเรยนบานโภชน และโรงเรยนบานลาบววฒนา จงหวด

เพชรบรณ

14

5. เปนประธานศนยพฒนาจตเฉลมพระเกยรตของคณะสงฆ จงหวดเพชรบรณ

เกยรตคณท�ไดรบ

1. พ.ศ. 2512 เปนพระปลดฐานานกรม ของพระครวเชยรบรารกษ เจาคณะอาเภอวเชยรบร จงหวด

เพชรบรณ

2. พ.ศ. 2517 ไดรบพระราชทานเปนพระครสญญาบตร เจาคณะอาเภอช�นโท ท�พระครเวฬคณารกษ

3. พ.ศ. 2522 ไดรบพระราชทานเล�อนสมณศกด� พระครเจาคณะอาเภอช�นเอก ในราชทนนามเดม

4. พ.ศ. 2535 ไดรบพระราชทานเล�อนสมณศกด� พระครเจาคณะอาเภอช�นพเศษ ในราชทนนามเดม

เกยรตบตร

1. พ.ศ. 2532 วนท� 6 ธนวาคม ไดรบวฒบตรจากสถาบนพระวปสสนาจารยในพระสงฆราชปถมภ สานกงาน

ใหญ กองการวปสสนาธระแหงประเทศไทย

2. พ.ศ. 2536 ไดรบใบประกาศนยบตร จากสมเดจพระธรญาณมน

3. พ.ศ. 2540 วนท� 19 พฤศจกายน ไดรบใบประกาศเกยรตคณ จากโรงเรยนมธยมหนองไผ จงหวด

เพชรบรณ

4. พ.ศ. 2542 วนท� 4 พฤษภาคม ไดรบใบตราต�งจากกระทรวงศกษาธการ ใหเปนศนยพฒนาจต เฉลมพระ

เกยรต

5. พ.ศ. 2542 วนท� 23 พฤษภาคม ไดรบเสมาธรรมจกร ใบตราต�ง และเขมบคคลดเดน สาขาสงเสรมผปฏบต

ธรรม จาก ฯพณฯ พลตรสน�น ขจรประสาสน รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย

6. พ.ศ. 2542 วนท� 25 พฤศจกายน ไดรบเกยรตบตรผใหการสนบสนนการประถมศกษาดเดน ป 2542

7. พ.ศ. 2543 วนท� 22 พฤษภาคม กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ ไดคดเลอกเปนวดพฒนาตวอยาง

ประจาป 2543

phetchabun@gmail.com 30 กค.2555, 11.30 น.

15

นายศรชย กปตพล

ภมปญญาทองถ�น การทาเกษตรแบบผสมผสาน

เกดเม�อวนท� 7 มกราคม พ.ศ.2507

สถานภาพครอบครว สมรส มบตร 3 คน

ท�อยปจจบน บานเลขท� 124 ต.ตาลเด�ยว อ.หลมสก จ.เพชรบรณ 67110

การศกษาในระบบ ปรญญาตร วชาเอกเกษตรกรรม วทยาลยครเพชรบรณ ป พ.ศ.2529 การศกษาตามอธยาศย -

ความรความสามารถ

มความรความสามารถในการทาเกษตรกรรมแบบผสมผสาน ตามแนวพระราชดารของพระบาท -

สมเดจพระเจาอยหว ฯ จนประสบความสาเรจ ไดรบคดเลอกใหเปนเกษตรกรดเดนและไดรบรางวลตาง ๆ

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

ไดรบคดเลอกใหเปนเกษตรกรดเดน ชนะเลศรางวลเกษตรกรดเดนระดบประเทศ ป พ.ศ.2549

จตอาสาทางสงคม

เปดใหผท�สนใจเขามาศกษาดงานไดฟร ไดรบเชญไปเปนวทยากรใหความรใหกบชมชนตาง ๆ ใน

เร�องของการทาเกษตรแบบผสมผสานหรอท�เรยกวาเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดารของ

16

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ฯ และเปนวทยากรใหกบชมชนใกลเคยง หรอ มาจากสถานท�ตาง ๆ ท�เขามา

ศกษาดงานในสถานท�ทางานของตน

น.ส.วนเพญ อนทล และ น.ส.กญภาภค ขนทะเสน

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณเม�อวนท� 15 และ 22 มถนายน 2555

บานเลขท� 48 หมท� 19 ต.บานกลาง อ.หลมสก จ. เพชรบรณ

17

นายจาลอง จนทรา

ภมปญญาทองถ�น หมอดนอาสา

เกดเม�อวนท� 3 มนาคม 2491

สถานภาพครอบครว สมรสกบนางกมเหม�ยง จนทรา โดยมบตรจานวน 2 คน

ท�อยปจจบน 15 หมท� 3 บานเฉยงลบ ต.นาปา อ.เมองฯ จ.เพชรบรณ

โทรศพท 081-1649028

การศกษาในระบบ ประถมศกษาปท� 4 การศกษาตามอธยาศย -

ความรและความสามารถ

ประสบความสาเรจจากการประกอบอาชพดานการเกษตร ท�งปศสตวและกสกรรม สามารถสราง

เครอขายการสรางอาชพแกชมชนในทองถ�น และยงมความมงม�นท�จะสรางสนคาปศสตวอนทรยและสราง

รานคาเพ�อจดจาหนาย

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

1.หมอดนดเดน ระดบจงหวด ป 2545 กรมพฒนาท�ดน

2.เกษตรกรดเดน ระดบภาค ป 2545

3.รางวลแปรรปวตถดบท�เหลอใชจากการเกษตร อนดบท� 2 ป 2546

4.รางวลชนะเลศอนดบท� 1 ผลงานดานการเกษตร ระดบจงหวด ป 2547

18

5.รางวลชนะเลศอนดบท� 1 ผลงานภมปญญาทองถ�น ระดบประเทศ ป 2549

6.เปนผส�อขาวเกษตรอนทรยชวภาพ ระดบประเทศ ป 2550

จตอาสาทางสงคม

1.หมอดนอาสาระดบจงหวด

2.ประธานกลมวสาหกจชมชนผลตปยอนทรยอดเมดและปยน� าชวภาพ

3.ผนาวสาหกจชมชนกลมปยอนทรย - ชวภาพ ตาบลนาปา

4.สรางเครอขายการสรางอาชพแกชมชนในทองถ�น

5.อาสาพฒนาปศสตว ประจาหมบาน

6.สรางเครอขายเกษตรกรท�เล�ยงเปดเน�อ

รางวลผลงานท�ไดรบจากหนวยงานราชการ

น.ส.วรรณวภา นาคเพชร และ น.ส.กนกพร ออนพรม

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

ผสบคน

19

นายจรญ ทนรกษา

ภมปญญาทองถ�น การจกสาน

เกดเม�อวนท� 1 กนยายน พ.ศ. 2481

สถานภาพครอบครว หยาราง

ท�อยปจจบน 1693/1 หม 1 ตาบลเพชรละคร อาเภอหนองไผ จงหวดเพชรบรณ 67140

การศกษาในระบบ ประถมศกษาปท� 4 การศกษาตามอธยาศย -

ความร และความสามารถ

เปนผท�มความรดานการจกสานเปนระยะเวลามากกวา 20 ป

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

เปนผท�ชาวบานยกยองและใหเกยรตวาเปนบคคลตวอยางภมปญญาไทย สงเสรมขนบธรรมเนยม

ประเพณไทย ดานจกสาน ระดบตาบล

จตอาสาทางสงคม

ดวยความสามารถในการจกสานทกชนดและยงไดรบคดเลอกใหงานจกสานเปนสนคาOTOP ไดรบ

การยอมรบจากสถานศกษาวาเปนแบบอยางในดานการจกสาน สามารถถายทอดองคความรใหแกเยาวชนใน

สถานศกษาตาง ๆ

20

น.ส.สภาพร แซจ�ง และ น.ส.พสดา เสนา

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

ผสมภาษณ

21

นางเพยร ประเสรฐสง

ภมปญญาทองถ�น การทอผามดหม�

เกดเม�อวนท� (ไมระบ)

สถานภาพครอบครว สมรส

ท�อยปจจบน 58 หมท� 17 ตาบลคลองกระจง อาเภอศรเทพ จงหวดเพชรบรณ 67170

โทรศพท 089-6416512

การศกษาในระบบ (ไมระบ)

การศกษาตามอธยาศย -

ความรและความสามารถ

ผชานาญในเร�องการทอผา การออกแบบลายผา แบบด�งเดม

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

มาตรฐานผลตภณฑชมชน เลขท� มผช.63/2546 ผลตภณฑท�ไดรบการรบรอง คอ ผายกดอก ชนด

เสนดายใยประดษฐ

มาตรฐานผลตภณฑชมชน เลขท� มผช.17 (1)/2546 ผลตภณฑท�ไดรบการรบรอง คอ ผามดหม� ชนด

เสนดายใยประดษฐ

มาตรฐานผลตภณฑชมชน เลขท� มผช.18 (1)/2546 ผลตภณฑท�ไดรบการรบรอง คอ ผาทอมอลาย

ขดพ�นฐาน ชนดเสนดายใยประดษฐ

ไดรบหนงสอรบรองภมปญญาทองถ�นไทย ประเภท องคความรของกลมบคคลทองถ�น สาขาการ

ผลตผลตภณฑจากไม หน โลหะ แกว เซรามค ดนเผา เคร�องหนง และอ�น ๆ ช�อเร�อง การทอผามดหม�ลายขอ

22

โบราณ จากกรมทรพยสนทางปญญา ตามคาขอแจงขอมลภมปญญาทองถ�นไทย เลขท� ภป3107 เม�อวนท� 23

กนยายน พ.ศ.2547

ผลงานไดรบการคดสรรเปนผลตภณฑ ระดบ 4 ดาว ประเภทผาและเคร�องแตงกาย ผายกดอก ใน

โครงการคดสรรสดยอดหน�งตาบล หน�งผลตภณฑไทย ป พ.ศ.2553

จตอาสาทางสงคม

มการรวมกลมและสรางรายไดใหแกผวางงานในชมชน เปนประธานสตรหมบาน

การเตรยมดายมดหม� การยอมสดายมดหม�

การแกปอดายท�ยอมสแลว การป�นดายใสหลอดดาย

น.ส.กรรณกา แกวพวง และ น.ส.สวนย สงหแกว

โปรแกรมวชาวทยาศาสตรท�วไป คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

ผสมภาษณ

23

นางละมอม แกวเหล�ยม

ภมปญญาทองถ�น การทอผามดหม�

เกดเม�อวนท� พ.ศ.2496

สถานภาพครอบครว หมาย

ท�อยปจจบน 32 หมท� 7 หมบานภผกไซ ตาบลหนฮาว อาเภอหลมเกา จงหวดเพชรบรณ

67120

โทรศพท 087-0402680

การศกษาในระบบ มธยมศกษาตอนปลาย

การศกษาตามอธยาศย การทอผา การศกษานอกระบบ

ความรและความสามารถ

การทอผามดหม�การของกลมทอผาบานภผกไซ

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

เกยรตบตรการคดสรรเปนผลตภณฑระดบสามดาวประจาป พ.ศ.2547

ผามดหม�ไดรบการรองรบมาตรฐานจากสานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

24

จตอาสาทางสงคม

เปนกรรมการของกลมทอผาบานภผกไซ

เปนผถายทอดความรวธการทอผามดหม�ไหมใหกบบคคลท�สนใจ

ผสมภาษณ น.ส.ผกามาศ นามส และ น.ส.อมพร ปนตะราศร

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ ท�ทาการกลมทอผาบานภผกไซ หมท� 7 ตาบลหนฮาว อาเภอหลมเกา จงหวดเพชรบรณ

25

นางผาน ลอกจ

ภมปญญาทองถ�น การทอผามก

เกดเม�อวนท� พ.ศ.2481

สถานภาพครอบครว สมรส มบตร 3 คน

ท�อยปจจบน 153 หม 3 ตาบลบานต�ว อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ 67110

โทรศพท 086-7373965 , 056-759356

การศกษาในระบบ ประถมศกษาปท� 4

การศกษาตามอธยาศย เรยนรการตดผาดวยตนเองจากหนงสอขวญเรอน

ความรและความสามารถ

ทากจการการทอผามกมาเปนเวลามากกวา 10 ป ในอดตเคยตดผารบจางจงทาใหมความชานาญใน

เร�องการตดผา ทอผา

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

- พ.ศ. 2546 ,2547 และ 2549 ไดรบรางวลผลตภณฑ OTOP ระดบ 4 ดาว

- พ.ศ. 2551 ไดรบรางวลผลตภณฑ OTOP ระดบ 5 ดาว

26

ตวอยางลายผา

ลายมก ลายราชวต

ลายดอกพกล ลายสายฝน

ลายเกลดเตา

ผสมภาษณ น.ส.อไรวรรณ ใจสาราญ และ น.ส.เบญจวรรณ คาพา โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 153 หม 3 ตาบลบานต�ว อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ

27

นายรน สอนหลวย

ภมปญญาทองถ�น การตมด

เกดเม�อวนท� 2 พฤษภาคม พ.ศ.2478

สถานภาพครอบครว สมรส มบตรธดา 9 คน

ท�อยปจจบน 20 หม 9 ตาบลตาลเด�ยว อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ 67110

การศกษาในระบบ ประถมศกษาปท� 4

การศกษาตามอธยาศย งานตมดสบทอดจากบรรพบรษ 3 ชวงอายคน

ความรและความสามารถ

มความสามารถในการตมด จนเปนท�ยอมรบในเขตพ�นท�ใกลเคยง เชน พษณโลก เลย เมอง

เพชรบรณ

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

เคยไปประกวดการทามดท�กรงเทพฯ เปนผนาในการต�งกลมการตมด เม�อ พ.ศ.2553

จตอาสาทางสงคม

ถายทอดองคความรในการตมดใหกบผท�สนใจไมวาจะเปนนกเรยน นกศกษาหรอสอนใหแกผท�

สนใจ ท�งในเขตอาเภอหลมเกาและหลมสก

28

แบบราง

ของมด

29

ผสมภาษณ น.ส.ลทธวรรณ พรหมม และ น.ส. เมธรา โพธมาศ

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 20 หม 9 ตาบลตาลเด�ยว อาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ 67110

30

นางไม ชาวววฒน

ภมปญญาทองถ�น สมนไพรพ�นบาน

เกดเม�อวนท� พ.ศ.2482

สถานภาพครอบครว สมรส

ท�อยปจจบน บานเขกนอย ต.เขกนอย อ.เขาคอ จ.เพชรบรณ

การศกษาในระบบ -

การศกษาตามอธยาศย -

ความรและความสามารถ

มความรดานสมนไพรมง และเปนท�ยอมรบของคนบานเขกนอย

จตอาสาทางสงคม

การรกษาผปวยดวยสมนไพร

ผสมภาษณ น.ส.พสมร ผองใส และ น.ส.สมหมาย มบญพอ

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

31

ภมปญญาดานสมนไพรของชาวมง

1. กระชายจน

สรรพคณในการรกษาโรค

แกโรคหวใจ แกช �าใน

วธการใช

ห�นเปนแผนบางๆ นาไปทาเปนสวนผสมของ

ไกตนยาจน หรอ รบประทานสดๆกได

2. ใบปลาแดง

สรรพคณในการรกษาโรค

แกโรคน�ว

วธการใช

รบประทานเมลดของลกใบปลาแดงสดๆ กๆได

ประมาณ 3 นาทกหาย , เมลดแหงกนได รบประทานเขา

ไปอาการท�ปสสาวะไมออกกจะเปนปกต

3. กลวยร�า

สรรพคณในการรกษาโรค

แกโรค ปวดทอง อาหารเปนพษ ทองเสย

ทองรวง

วธการใช

รบประทานแบบสดๆ หรอจะทานเปนผงท�ได

จากการตากแหงแลวมาตาจนแหลกละเอยดกได

32

4. กระชายดา

สรรพคณในการรกษาโรค

แกโรค ช�าใน, ปวดหว, ปวดเอว, ความดนสง

วธการใช

ทานแบบสดๆ หรอจะทานเปนผงกได

5. กระชายขาว

สรรพคณในการรกษาโรค

แกโรคกระเพาะ, หามเลอดดวยการประคบ

เพ�อใหเลอดแขงตวไดด วธการหามเลอดโดยการใช

กระชายขาว ใหนากระชายขาวแบบสดๆ มาบดให

ละเอยดแลวนามาประคบท�งไวสกครเลอดจะหยด

ไหลเอง

วธการใช

ทานแบบสดกได หรอนากระชายขาวท�ตากแหงแลว มาตมในน� าจนเดอดแลวกรองใหสะอาด แลว

นาน� าท�ไดจาการกรองมาทาน กจะชวยในเร�องโรคกระเพาะ กระเพาะเปนแผล

6. ผงดา

สวนผสม

๑. ซงขาวโพดแดง/แกน

๒. ขาวสารเหลอง

๓. เปย

ในการทาผงดาน�ผใหสมภาษณบอกวาใหนาซง

ขาวโพดสแดงตากแหงมในเฉพาะถ�น ขาวเหลองแหง

และเปยแหงมาเผาไฟ จนดาแลวจงนามาบดใหละเอยด

33

สรรพคณในการรกษาโรค

แกโรคดซาน, โลหตจาง

วธการใช

นามาผสมกบน� าเพยงเลกนอยแลว ทาบรเวณรมฝปากบางๆ และในปาก ประมาณ 3 – 4 วน วนละ 2

คร� ง อาการเหลาน�กจะดข�น

7. หญาเซอ

สรรพคณในการรกษาโรค

แกปวดหว, ไมเกรน, หนามดเปนลม, หนา

มดเวยนศรษะ

วธการใช

นาตนหญาเซอมาห�นใหไดขนาดแลวตาก

แดดจนแหงสนท เวลาจะนามาตมใหนายาใสลงไป

ในผากรองกอนท�จะตม ตมจนเดอดและนาน� ามาด�ม

8. ยาตนหนาม

สรรพคณ แกโรคเบาหวาน

วธใช

ยาตนหนามไดจากตนไมท�มขนาดใหญ ชาวบานจะ

นาลาตนท�ลอกเปลอกออกแลว ฝานดวยมดใหเปน

แผนบาง ๆ จากน�นนาไปตากแหงสก 2-3 วน ใส

ภาชนะเกบไว เวลาทานใหหอดวยผากรอง ตมน� า

ใหเดอด ท�งไวพออนๆ ด�มแตน� า มรสชาตหวาน

34

ตนสมนไพรทองถ�นของบานเขกนอย

ตนกวาง

(ตนไมท�กวางบาดเจบแลวนาลาตวไปถกบลาตนบาดแผลกอาการดข�น)

ตนใบปลาแดง

(มลกษณะใบคลายกบตนพทธรกษา แตมความแตกตางกนกานใบปลาแดงจะสแดงและสวนดอกจะมสแดง)

35

นางสนวล บวพรวน

ภมปญญาทองถ�น หมอชาวบาน (หมอเปา)

เกดเม�อวนท� พ.ศ.2471

สถานภาพครอบครว สมรสกบนายลาน บวพรวน มบตรธดา 9 คน

ท�อยปจจบน 15 หมท� 2 ต.ลานบา อ.หลมสก จ. เพชรบรณ 67110

การศกษาในระบบ -

การศกษาตามอธยาศย -

ความรและความสามารถ

การเปาคาถาดวยพทธคณ ไมวาจะเปนการเปาฝหนอง สะดอเดกทารก น� ารอนลวก อาการบวม

ปวดเม�อย ฯลฯ จงทาใหเปนท�รจกกนในชมชนวามความเช�ยวชาญทางดานการรกษาดวยวธการเปา

บทสวดท�ใชน�นเปนบทสวดพทธคณท�วไป ซ�งบคคลท�จะเปาไดน�นตองเปนคนถอศล ไมฆาสตว

ไมลกทรพย ไมผดลกผดเมย ไมพดปดและไมด�มสรา จงจะไดผลด เม�อสวดพทธคณแลวกขออโหสกรรม

เจากรรมนายเวรของคนเจบปวย ใชแตคาพดดๆ ขอขมา เปนการรกษาท�ไมรบคาตอบแทนใดๆ นอกจากใช

ดอกไม 1 ค

ผสมภาษณ น.ส.สภาพร บวพรวน และ นายแสงเทยน อนเปด

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

36

นายเชน ป� นส

ภมปญญาทองถ�น ตบเกง

เกดเม�อวนท� มนาคม พ.ศ.2484

สถานภาพครอบครว สมรสกบนางรด สใส มบตรธดา 6 คน

ท�อยปจจบน 19 หมท� 3 ตาบลปาเลา อาเภอเมองฯ จงหวดเพชรบรณ 67000

การศกษาในระบบ ประถมศกษาปท� 4

การศกษาตามอธยาศย -

ความรและความสามารถ

หวหนาวงการบรรเลงดนตรท�มช�อทองถ�นในตาบลสะเดยง อาเภอเมองเพชรบรณ วา “ตบเกง” ม

ความสามารถในการเปา “ป� แต”

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

เคยแสดงระดบจงหวดในงานประเพณ “อมพระดาน� า” เปนตวแทนแสดงเผยแพรวฒนธรรมท�

จงหวดพษณโลก แพร สโขทย และกรงเทพมหานคร

จตอาสาทางสงคม

เม�อมงานฌาปนกจศพจะไปชวยบรรเลงตบเกงหนาไฟ เพ�อเปนการเคารพศพอนเปนวฒนธรรม

ทองถ�นเฉพาะท�ตาบลสะเดยง

37

นายหมาย คดวงศ

ภมปญญาทองถ�น ตบเกง

เกดเม�อวนท� เมษายน พ.ศ.2489

สถานภาพครอบครว สมรสกบนางลอง คดวงศ มบตรธดา 3 คน

ท�อยปจจบน 83 หมท� 11 ตาบลปาเลา อาเภอเมองฯ จงหวดเพชรบรณ 67000

การศกษาในระบบ ประถมศกษาปท� 4

การศกษาตามอธยาศย -

ความรและความสามารถ

สมาชกวงการบรรเลงดนตรท�มช�อทองถ�นในตาบลสะเดยง อาเภอเมองเพชรบรณ วา “ตบเกง” ม

ความสามารถในการต “กลองเดนและกลองออก”

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

เคยแสดงระดบจงหวดในงานประเพณ “อมพระดาน� า” เปนตวแทนแสดงเผยแพรวฒนธรรมท�

จงหวดพษณโลก แพร สโขทย และกรงเทพมหานคร

จตอาสาทางสงคม

เม�อมงานฌาปนกจศพจะไปชวยบรรเลงตบเกงหนาไฟ เพ�อเปนการเคารพศพอนเปนวฒนธรรม

ทองถ�นเฉพาะท�ตาบลสะเดยง

38

นายย ป� นส

ภมปญญาทองถ�น ตบเกง

เกดเม�อวนท� พฤศจกายน พ.ศ.2488

สถานภาพครอบครว สมรสกบนางแตว ป� นส มบตรธดา 3 คน

ท�อยปจจบน 14 หมท� 11 ตาบลปาเลา อาเภอเมองฯ จงหวดเพชรบรณ 67000

การศกษาในระบบ ประถมศกษาปท� 4

การศกษาตามอธยาศย -

ความรและความสามารถ

สมาชกวงการบรรเลงดนตรท�มช�อทองถ�นในตาบลสะเดยง อาเภอเมองเพชรบรณ วา “ตบเกง” ม

ความสามารถในการเลน “ฆองราว”

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

เคยแสดงระดบจงหวดในงานประเพณ “อมพระดาน� า” เปนตวแทนแสดงเผยแพรวฒนธรรมท�

จงหวดพษณโลก แพร สโขทย และกรงเทพมหานคร

จตอาสาทางสงคม

เม�อมงานฌาปนกจศพจะไปชวยบรรเลงตบเกงหนาไฟ เพ�อเปนการเคารพศพอนเปนวฒนธรรม

ทองถ�นเฉพาะท�ตาบลสะเดยง

ผสมภาษณ น.ส.จนตนา มนตร และน.ส.มยร สสก

โปรแกรมวชาวทยาศาสตรท�วไป คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

39

ตบเกง : ดนตรพ�นบานอตตลกษณเมองเพชรบรณ

ดนตรและเคร�องดนตรพ�นบาน เปนส�งท�แสดงถงอตตลกษณของชมชนใดชมชนหน�งไดเปนอยางด

เพราะต�งแตคร� งโบราณกาลดนตรจะเปนกจกรรมและกระบวนการท�เกดข�น และดาเนนไปควบคกบวถชวต

และพธกรรมของคนในชมชนทกชาต ทกภาษา ทกวฒนธรรม เมองเพชรบรณกเชนกนเปนเมองท�มประวต

มายาวนาน มวฒนธรรม ประเพณ อนเปนอตตลกษณของตนเอง รวมท�งดนตรพ�นบานท�มช�อวา“ตบเกง”

ตบเกงเปนดนตรพ�นบานของเมองเพชรบรณท�จดเปนดนตรพธกรรมท�ใชบรรเลงเพ�อเพ�มความขลง

ความศกด� สทธ� ของพธกรรม มตนกาเนดไมต �ากวา 100 ปจากบานปาแดง ตาบลปาเลา อาเภอเมองเพชรบรณ

และไดถายทอดหรอเผยแพรออกไปสชมชนอ�นๆ โดยเฉพาะในเขตอาเภอเมองเพชรบรณไดพบท�บานนาง�ว

บานสะเดยง และบานปาเลา นอกจากน�นยงมการคนพบวาเคยมการเลนท�บานน� าเลา บานหวยไคร และบาน

ทาดวง แตปจจบนน� ยงคงพอมวงดนตรตบเกงเหลออยเฉพาะในบานปาแดงเทาน�น

ช�อ “ตบเกง”มาจากเสยงของเคร�องดนตรท�สาคญ 2 ชนดในวงน�นคอ“ตบ” หมายถงเสยงของกลอง

และ“เกง”หมายถงเสยงของฆองกระแตน�นเอง

ดนตรตบเกงเลนเปนวงผสม ประกอบดวยเคร�องดนตร 3 ชนด 5 ช�น ไดแก ป� แต 1 เลา กลองเดน 1

ใบ กลองออก 1 ใบ และ ฆองราว 1 ชดประกอบดวย กระแต 1 ใบ และ ฆองโหมงตางขนาดกน 2 ใบ ปกต

มผเลน 5 คน ดนตรมลกษณะเจ�อยแจว ชวงเสยงแคบต�า ทานองเพลงม 3 ลกษณะคอ ลกษณะชาราบเรยบ

ลกษณะกระชบเรวข�น และ ลกษณะจงหวะเรว โดยมป� แตเปนตวดาเนนทานอง ซ�งจะตองมการทาเสยงได

อยางตอเน�องกนตลอดเพลง สวนเคร�องดนตรชนดอ�นจะเปนตวใหจงหวะ ป� แตจะตองบรรเลงทานองเพลง

ใหสมพนธกบกระสวนจงหวะกลองเดนและกลองออก ซ�งจะมลกษณะเฉพาะของแตละเพลง เพลงท�เลนจะ

เรยบงายไมซบซอน เปนเพลงทอนเดยวบรรเลงซ�าไปเร�อย ๆ ในแตละเท�ยวผเปา จะคดดนทานองออกไป

สวนฆองกระแตใบเลกเสยงสงและฆองขนาดกลางเสยงคอนขางต�าและฆองขนาดใหญเสยงต�าจะเปนตวยน

แนวจงหวะใหกบวง วธการสรางเคร�องมอน�นนกดนตรจะเปนผสรางข�น เพ�อเอาไวใชเองเปนสวนตว โดย

สรางตามลกษณะของดนตรพ�นบานคอ ใชวสดท�มอยในทองถ�นของตน วธการสรางกเรยบงายไมพถพถน

หรอไมกไดรบการสบทอดมาจากบรรพบรษ

เพลงท�ใชบรรเลงในวงตบเกง มประมาณ 32 เพลง แตท�นยมมเพยง 8 - 9 เพลง คอ เพลงสาธการ

เพลงสามใบหยก เพลงปลงศพ เพลงเดนหน เพลงแกวนอยดบไฟ เพลงตะเขลากหาง เพลงนางชอง เพลง

แกะชนกน

เคร�องยกคร ท�ใชไหวครกอนจะทาการบรรเลงตบเกง ประกอบดวยกรวยหมาก 1 ค บายศร 1 ใบ

ดาย 1ไจ ปลายาง 1 ตว เทยนน� ามนต 1 เลม บหร� 1 ซอง เหลาขาว 1 ขวด เงน 66 บาท แกว 1 ใบ ขนน� ามนต

1 ใบ ธป 9 ดอก ขาวเหนยว 1 ป�น เจาภาพจะเปนผเตรยมเคร�องยกคร การยกครทาท�บานโดยใชป� นาวง

40

โอกาสท�ใชดนตรตบเกงบรรเลงน�น ในอดตจะใชบรรเลงประกอบพธกรรมท�งในงานมงคลและงาน

อวมงคล แตในปจจบนเปนท�นาเสยดายวงดนตรตบเกง นยมใชบรรเลงแตเพยงในงานศพเทาน�น ย�งกวาน�น

ในดานสถานภาพและบทบาทในชมชนของดนตรตบเกง ยงมบทบาทลดนอยลงไปจนปจจบนน�มเหลอเพยง

ไมก�วงและผเลนกลวนแตอายมากแลว ท�งน� เพราะมปญหาจากปจจยหลายประการ เชนการเปาป� แตเปนเร�อง

ท�ยากมากเพราะจะตองท�งเปาและดดใหมเสยงตอเน�องตลอด หาคนเปาเปนไมคอยได การเลนดนตรตบเกง

ไมเปนท�นาจงใจใหคนรนใหม ๆ หนมาฝกฝนสบทอดไดเพราะทานองชา ไมเราใจอยางดนตรสมยใหมและ

ท�สาคญไมสามารถทาเปนอาชพหารายไดอยางม�นคง คานยมในสงคมปจจบนนยมจางวงดนตรประเภทอ�น

ท�เราใจ ทนสมยกวา มาบรรเลงในงานตาง ๆ ของตนเอง ดนตรตบเกงจงรอเวลานบวนท�จะสญหายไปจาก

ชมชนและชวตของคนเพชรบรณอยางนาเสยดาย

แนวทางท�คนเพชรบรณจะรวมกนอนรกษเผยแพรดนตรพ�นเมองอนเปนอตตลกษณเฉพาะของเมอง

เพชรบรณกอนท�จะหายสญสลายไปกคอ จะตองทาใหดนตรตบเกงกลบมาเปนท�นยม โดยจะตองมการแตง

เพลงและทานองใหมใหเรวเราใจ เพ�อจะไดกลบมาเปนท�นยมของผคนและตองรวมกนผลกดนใหมการใช

ดนตรตบเกงบรรเลงในงานมงคลตาง ๆ อยางเชนกลองมงคละของพษณโลก มเพลงท�เหมาะสมกบลกษณะ

ของงานตาง ๆ เชน งานบวช แหนาค งานแตงงาน งานข�นบานใหม ฯลฯ ซ�งจะตองแตกตางไปจากเพลงใน

งานศพ

41

เคร�องดนตรในวงตบเกง ประกอบดวย

1.ป� แต

ป� ม 2 สวนประกอบคอ

1. สวนหว ทามาจากไมลวก

2. สวนหางทามาจากไมสกา

ป� จะใหเสยงท�แหลมดง ใหความรสก

เศรา

2. กลองเดน 1 ใบ และกลองออก 1 ใบ

กลองเดนและกลองออกทามาจากหนง

วว ท�งหวและทายลากลองทามาจากไม

ขนน บรเวณขอบหนงววท�ขงหนา

กลองท�งสองดานจะถกเจาะแลวรอย

เชอกเพ�อดงใหหวและทายตงเม�อต

ไมตกลอง ทามาจากไมมะขาม สวน

ดามจบทามาจากทองเหลอง

กลองเดนและกลองออก จะเปนตวคอย

คมจงหวะของวงมเสยงทม หนกเบา

แลวแตจงหวะในการต

42

3.ฆองราว 1 ชด

ฆองราว ประกอบ

1. ฆองโหมง ทามาจากทองเหลองเม�อตจะ

เกดเสยงดงโหมง โหมง

2. ฆองหม ทามาจากทองเหลอง เกดเสยง

ดงโมงโมง

3. กระแต ทามาจากทองเหลอง เม�อตจะเกด

เสยงดง เตงเตง

ไมตฆองโหมงและฆองหม ทามา

จากฝายท�ทอเปนเสนแลวพนเปนวงกลมใช

สาหรบต สวนตวจบทามาจาก ไมไผ

43

นางเตอนใจ สงหนนท

ภมปญญาทองถ�น แมงตบเตา (ลเกลาว)

เกดเม�อวนท� 12 มกราคม พ.ศ.2484

สถานภาพครอบครว สมรส

ท�อยปจจบน 115 หมท� 3 ต.บานโสก อ.หลมสก จ. เพชรบรณ 67110

การศกษาในระบบ (ไมระบ)

การศกษาตามอธยาศย -

ความรและความสามารถ

ความสามารถดานศลปะการแสดงแมงตบเตา (ลเกลาว)

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

เปนบคคลท�มความสามารถหลากหลายจนเปนท�ยอมรบ ไดรบเกยรต ไดรบรางวล อาทเชน การ

ฟอนเส�อแถบลาน การรองเพลงกลอมเดก การราวงชาวบาน การเซ�ง การจดดอกไมสด งานใบตอง ผนา

ปรศนาคาทาย การเลานทานพ�นบาน นทานตลกขบขน กฬาพ�นบาน

จตอาสาทางสงคม

ประทานชมรมผสงอายตาบลบานโสก

44

“แมงตบเตา” เปนเอกลกษณเกาแกของชาวตาบลบานโสก เคยเปนการละเลนท�แพรหลายในอดต

ลกษณะใกลเคยงกบหมอลาหมของชาวอสาน กลาวคอ มการรอง การรา บทรองมลกษณะคลายทานอง

กลอนของหมอลา แตใชภาษาและสาเนยงพ�นบาน การแสดงมตวพระ ตวนาง และตวประกอบ การแตง

กายคลายลเก ใชเคร�องดนตรคอ กลอง ระนาด ฉ�ง แคน ซอ (กะโหลกซอนยมใชป� บ) เตง(พณ)

รางวลการแขงขนวดบอลระดบจงหวด รางวลการละเลนพ�นบานและกฬาผสงอาย

45

ผสมภาษณ น.ส.โศรญา พนอะ และน.ส.ธนฐภทร ภครกลธเนษฐ

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 115 หมท� 3 ต.บานโสก อ.หลมสก จ. เพชรบรณ

เม�อวนท� 23, 30 มถนายน และ 7 กรกฎาคม 2555

46

นายเฉลยง พมพสงห

ภมปญญาทองถ�น การตราสง

เกดเม�อวนท� พ.ศ.2479

สถานภาพครอบครว สมรสกบนางแกว กาแกว มบตรธดา 5 คน

ท�อยปจจบน 12 หม 10 ต.หนองไขว อ.หลมสก จ.เพชรบรณ 67110

การศกษาในระบบ ประถมศกษาปท� 4

การศกษาตามอธยาศย -

ความรและความสามารถ

เปนเกษตรกรท�มความรและความสามารถหลายดาน เคยเขารวมแขงขนการเสงกลอง ในงานเสง

กลองลองโคมไฟไหวพอขนผาเมอง ต�งแตป 2551- ปจจบน

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

ไดรบรางวลผสงอายสขภาพดเดนประจาตาบลหนองไขว

จตอาสาทางสงคม

การเปนหมอขวญในงานพธมงคลตางๆ

ผสมภาษณ น.ส.ฐดาพร แกวเขยว และน.ส.จารวรรณ พมพสงห

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 12 หม 10 ต. หนองไขว อ.หลมสก จ.เพชรบรณ

เม�อวนท� 16, 23 และ 25 มถนายน 2555 เวลา 10.50 น,15.30 น.,16.45 น. ตามลาดบ

47

การตราสง

หมายความวา การมดศพ หรอการผกศพใหเปนเปลาะ ๆ ดวยดายดบ "ดอยใน" กเรยก อน� งคาวา

"ตราสง" น� ถงแมจะเปนคากรยาอยแลว แตบางทกมผเรยกวา "มดตราสง" อาจเปนการซอนกรยา หรออาจ

มองวา "ตราสง" เปนคานามกได

คา "สง" ใน "ตราสง" น�น นกปราชญบางคนสนนษฐานวามาจากคา "สงขาร" แต ศ.พระยาอนมาน

ราชธน (ยง เสฐยรโกเศศ) สนนษฐานวา นาจะมาจากคา "สาง" ซ�งแปลวา ผ หรอซากศพ สาหรบคาวา "ดอย

ใน" น�น "ดอย" เปนกรยา มความหมายวา ผก มด ตอก ชก ต ปา หรอทอย "ดอยใน" จงหมายถง ผกหรอมด

อยขางใน

ความเปนมา

การตราสงศพน� ราชบณฑตยสถานสนนษฐานวา เหนจะเปนประเพณเกาแกสบมาแตโบราณ ดงม

กลาวถงในเร�องลลตพระลอแหงหน�งวา 'ธ ใหสามกษตรย จดสรรภษา ตราสงท�งสามองค ผจงโลงทองหน�ง

ใหญ ใสสามกษตรยแลวไสร ความโบราณเชนวาน� จะโบราณเพยงไรไมอาจทราบได

วธการตราสง

เม�อนาบวงคลองคอ สปเหรอจะวาคาถา ปตโต คว หมายความวา ลกคอหวง ผกคอ เม�อเวลามดวา

คาถารดประดอก เปนหวงท� 1 แลวโยงเชอกมากลางตว ทาเปนหวงตะกรดเบดผกหวแมมอของศพท�พนมมอ

กรวยดอกไมธปเทยนอย รวบมอศพผกใหพนมไวท�หนาอกวาคาถา ธน หตเถ ความหมายวา ทรพยคอหวง

ผกมอ ในเวลามดวาคาถารดประคดเอวเปนหวงท� 2 แลวโยงเชอกมาท�เทาทาเปนบวงผกหวแมเทารวบรดเทา

ผกใหขอเทาท�งสองตดกนวาคาถา ภรยา ปาเท หมายความวา ภรรยา คอ หวงผกเทาเปนหวงท� 3 (แมศพ

ผหญงกวาคาถาแบบเดยวกน) บางตาราวาใชคาถา ธน ปาเทไมใช ภรยา ปาเท และบางตารากใหผกจากเทา

ข�นมากอน

เสรจแลวใหเอาผาขาวผนใหญหอตวศพโดยขมวดไวดานศรษะ เพ�อจะไดเปนการสะดวกเม�อเวลาเปด

เอาน� ามะพราวลางหนาศพกอนเผา แลวเอาดายดบขนาดน�วหวแมมอมดเปนเปลาะ ๆ ใหแนนเปน 5 เปลาะ

เปนปรศนาธรรม หมายถง นวรณ 5 คอ

1.กามฉนทะ

2.ความพยาบาท

3.ความงวงเหงาหาวนอน

4.ความฟ งซานราคาญใจ

5.ความลงเลใจ

48

ท�ง 5 ประการน� คอส�งขวางก�นจตไมใหบรรลความด

เหตท�ตองมดศพอยางแนนหนา เพราะในสมยโบราณไมมยาสาหรบฉดรกษาศพจงตองมดไวใหด

เพ�อใหผาซบเลอดน� าเหลองและปองกนโลงแตกเพราะศพข�นอด

ความแนนหนาของการมดศพ

การมดศพในการตราสงน� จะแนนหนาเพยงไร สาสนสมเดจมอยตอนหน�งวา คร� งหน�งมฝร�งเขามา

เลนมายากลถวายพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาจฬาลงกรณ พระจลจอมเกลาเจาอยหวท�พระราชวงบาง

ปะอน ณ หองช�นลางของพระท�น�งวโรภาสพมานองคเดม ฝร�งคนน�นทาใหคนดเอาเชอกมดตววาถงมด

อยางไรกจะเอาตวหลดออกมาใหได จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหตารวจสองสามนายเขาไปมดด ตารวจ

เขาไปมดในมานซ�งฝร�งขอใหก�นไว มดไปครหน�งฝร�งกรองโวยวายออกมาวาไมยอมใหมดแลว และโกรธ

เอาวามดอยางปาเถ�อนทนไมไหว เม�อตารวจออกมาคนดขางนอกกพากนถามวาไปมดอยางไรฝร�งจงไมยอม

ใหมด ตารวจกบอกวามดอยางตราสง ฝร�งเลยยอมแพ

วตถประสงคของการตราสง

การตราสงศพน�นกเพ�อไมใหศพพองข�นจนดนโลงแตกเม�อตอนข�นอด จงตองมการมดใหแนนและ

จดใหศพนอนตะแคงในโลง

สวนการปลอยเชอกมดออกมานอกโลงน�น กเพ�อผกผาโยงใหพระบงสกล บญจะไดแลนเขาถงตว

ศพ นอกจากน� ราชบณฑตยสถานยงแถลงวา "...การตราสงน�นกเพราะกลวผจะมารงควาน จงมดเสยแนน

หนา ไมตองการใหผเดนมาได..."

การตราสงในวฒนธรรมอ�น

การตราสงน� ชาตอ�นกมทากน เชน ชาวอนเดยไมเฉพาะแตชาวฮนด กใชเชอกมดหวแมมอศพใหมอ

อยในทาพนม และมดหวแมเทาศพใหแนน แลวจงเอาผาหอมดใหกระชบอกท จะตดเชอกออกตอเม�อฝงหรอ

เผา ชาวทมฬในกรงเทพมหานครกมประเพณเชนเดยวกน

49

เคร�องคายและข�นตอนการมดตราสง

เคร�องคาย ประกอบไปดวย

1. ดอกไมขาว 5 ค

2. เทยนนอย(เลก) 5 ค

3. เทยนเวยนหว 1 เลม

4. ฝาย 2 มวน

5. เงนคาคาย 24 บาท

ข�นตอนการมด

1. อาบน� าผตาย ชาระรางกาย เปล�ยนเส�อผาใหผตาย

2. นาเงนใสปากผตาย พรอมนาข�ผ�งปดทวารท�ง 5 คอ ตา ห จมก ปาก และรทวาร

ขณะนาเงนใสปากและนาข�ผ�งมาปดน�นตองทองบทสวดคาถาดงน�

พทธะสาสะเนปญญะนธ เสฏฐาลทธา (เอาเงนใสปากผตาย)

จกขนา สงวะโรสาธ สาธ มเขนะ สงวะโร (เอาข�ผ�งปดทวารท�ง 5 ของผตาย)

3. นาฝายมามดท�คอ โยงมามดขอมอ และโยงมามดท�น�วหวแมเทาของผตาย

4. นาผตายลงโลง พรอมกบบรกรรมคาถา วา

อะจยง วะตะยงกาโย ปะฐะวง อะธเสสสะต

เปนอนเสรจพธมดตราสง

บทสวดคาถาในระหวางการทาพธ ( เอาเงนใสปากผตาย )

พทธะสาสะ เนปณณะนธ เสฏฐาลทธา

( คาเอาข�ผ�ง ปดตา ปดปากผตาย )

จกขนา สงวะโรสาธ สาธ มเขนะ สงวะโร

( คาหาขาวใหผตาย )

อทงเม โภชนง มะตะญาตะกสสะทนนง เอหภญ ชตะวา ตะวง

คาแปล ขาพเจาแตงใหญาต (ตาย จงมากน กนแลวจะไปสสคตเถด

( คาคารวะศพ )

50

กายะกมมง วจกมมง มโนกมมง สพพะปาปง วนสสน

คาแปล ขาพเจาท�งหลายผเปนลกหลานไดประมาท พลาดพล�งตอ ( ระบช�อ ) ดวยกายกด ดวยใจก

ด ดวยวาจากด ท�งตอหนาและลบหลง ขอใหอโหสกรรมนาเสยซ�งโทษ อยาไดมบาปมาของและจองเวรตอ

กนเทอญ

( คาถามดตราสง )

ปตโต คเว ธะนงปาเทภะรยา หตเถ สะกโณ ชาละมตโตวะสคคง คจฉะต อปปะโก

คาดอยศพ (การมด)

ฉทโท อะเปตะวญยาโน วะยง กาโย นรตถง วะกะลง คะลง

( คายกศพลงโลง )

อะจยง วะตะยง กาโย ปะฐะวง อะธเสสสะต

( คาจดธปไหวศพ )

กายะกมมง วะจกมมง มะโนกมมง ตยหง มะยะกะตง สพพะปาปง วนสสะต

( คาอาบน�าศพ )

อทงมะตะกะสะรรง อททะกง วยะสญจตง อะโหสกมมง

51

นายบญยง อนตา

ภมปญญาทองถ�น ศาสนา ขนบธรรมเนยม ประเพณ

เกดเม�อวนท� 24 พฤศจกายน พ.ศ.2488

สถานภาพครอบครว สมรส กบ นางมะรต อนตา มบตรธดา 2 คน

ท�อยปจจบน 52/8 หมท� 5 บานป จาว ต.หวยโปง อ.หนองไผ จ.เพชรบรณ 67220

การศกษาในระบบ -

การศกษาตามอธยาศย มธยมศกษาตอนตน กศน.หนองไผ

ความร และความสามารถ

1.ตวามเช�ยวชาญเฉพาะ

เร�องภมปญญาของคนโบราณ เชน พธสบชะตา พธบายศรสขวญ พธต�งศาลพระภม พธต�งศาลเจา

ท� พธบวชพระ พธต�งศาลเพยงตา

2.ความสามารถพเศษ

การเปนมคนายกใหชมชน และโรงเรยน

ต�งแตเยาววยอยทามกลาง พอ – แม - ยาย ท�ชอบทาบญ ปฏบตธรรม ชอบไปนอนวดกบคณยาย ได

ยนเสยงพระ คนแกสวดมนต กสวดมนตดวย เปนเสยงท�ไพเราะ จงไดฝกสวดมนตแบบทานเหนอเชน สวด

กมมฏฐาน สวดบารม จนจบประถมศกษากออกมาอยวด เลาเรยนกบพระซ�งมความชานาญทางเทศนาธรรม

พ�นเมอง และคนควาประวตศาสตร

52

เกยรตคณ / รางวลท�ไดรบ

ผมผลงานดเดนทางวฒนธรรมและภมปญญาทองถ�น ไดรบยกยองเปนชาวพทธตวอยาง ประเภท

สงเสรมกจกรรมคณะสงฆ เคยดารงตาแหนงในองคการบรหารสวนตาบลเปนเวลา 4 ป เคยผานการอบรม

โครงการไกลเกล�ยขอพพากษาและกระบวนการยตธรรมเบ�องตนสาหรบประชาชน ผานการอบรมหลกสตร

เพ�มประสทธภาพคณะกรรมการกองทนหมบานและชมชนเมอง เปนอนกรรมการหนวยอบรมประชาชน

ประจาตาบลหวยโปง เปนสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลหวยโปง และ เปนกรรมการสถานศกษา

โรงเรยนบานป จาว

จตอาสาทางสงคม

ดวยความรความสามารถในการเปนท�งหมอพราหมณและมคนายก จงทาใหนายบญยง อนตาเปน

ท�นบถอของชาวบานป จาว เม�อมงานทาบญหรอพธกรรมใดๆ นายบญยง อนตา จะเขารวมงานทกคร� งและ

ยงเปนผทรงคณวฒของชาวบานอกดวย เปนท�ปรกษาของชาวบานในปญหาตางๆ ดงน�น ความรและการส�ง

สมประสบการณท�ดทาใหชมชนและสงคมยอมรบ นอกจากน� ยงสามารถสอนเดกๆดานการจกสานไดดอก

การถายทอดความรใหเยาวชน เชน การจดกจกรรม ฝกปฏบต ใหผท�สนใจเปนมคทายก

ผสมภาษณ น.ส.ศภรตน แสงรจ และน.ส.องคณา ภาคา

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 52/8 หมท� 5 บานป จาว ต.หวยโปง อ.หนองไผ จ.เพชรบรณ

เม�อวนท� 7 กรกฎาคม 2555

53

มคนายก หรอ มคทายก

ความหมายของ "มคนายก" กบคาวา "มคทายก"

คาวา "มคนายก" เปนคาท�คนสวนใหญไมคอยจะไดยน ไมคอยไดใช แตมกจะไดยน คาวา "มค

ทายก" มากกวา และคดวาคาๆ น� เปนคาท�ใชเรยก คนแกๆ ท�คอยนากลาวคาบชา คาอาราธนาพระ และพธ

การทางสงฆตางๆ ในวดเปนประจา ซ�งเปนความเขาใจผดมานาน

แตในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ฉบบ พ.ศ.2525 ไดใหความหมาย คาวา "มคนายก"

หมายถง ผจดการทางกศล ผช�แจงทางบญ แตไมมการใหความหมายของ"มคทายก"ไว ดงน�น ถาจะใชคา

เพ�อเรยกคนแกๆ ท�คอยนาเรากลาวคาบชา คาอาราธนา คาถวายส�งของใหพระท�วดแลว คาวา "มคนายก"

จงเปนคาท�ถกตองมากกวา "มคทายก"

"มคทายก" เปนคาสมาส มาจากภาษาบาล 2 คา คอ "มคค"(แปลวา ทาง) "ทายก" (แปลวา ผถวาย

จตปจจยแดภกษสงฆ ผนบถอศาสนา ) รวมความแลวจงหมายถง ทางของผนบถอศาสนา สวน "มคนายก"

เปนคาสมาสเชนกน มาจากภาษาบาล 2 คาคอ "มคค" (แปลวา ทาง) "นายก" (แปลวา ผนา ) รวมความแลว

จงหมายถง ผนาทาง

พธบวชพระ

คาวา บวช มาจากศพทวา ปะวะชะ แปลวา งดเวน ไดแก งดเวนในส�งท�ควรงดเวน คอ เวนจากกจ

บานการเรอนมาบาเพญเพยรทากจพระศาสนา มสวดมนต ภาวนา เปนตน

การบวชน�นถาเปน สามเณร เรยก บรรพชา ถาเปน พระภกษ เรยก อปสมบท

1. โกนผมนาค เร�มโดยพอแมและญาตผใหญ หรอผท�มารวมบญงานบวชพระในคร� งน�น ทาการ

ขลบผมใหนาคเปนปฐมฤกษ จากน�นพระสงฆจะทาการโกนผมใหนาค ตามประเพณการบวชพระท�

ปฏบตโดยท�วกนน�น ผมนาคท�โกนแลวจะหอดวยใบบวแลวนาไปลอยท�แมน� าหรอวางไวใตรมโพธ� โดย

เช�อวาจะทาใหเกดความรมเยนเปนสข ในการปลงผมน�นจะปลงท�บานหรอท�วดกไดแลวแตความสะดวก

แตโดยท�วไปนยมปลงผมท�วดมากกวา เน�องจากญาตหรอแขกผมเกยรตท�มารวมงานจะไดมโอกาสรวมพธ

ตดผมนาค อกท�งยงเปนการประหยดเวลาของเจาภาพและแขกท�มารวมงานอกดวย เพราะเม�อปลงผมเสรจ

จะไดทาพธเวยนประทกษณรอบสมา และเขาอโบสถประกอบพธอปสมบทตอไป

2. แตงตวนาค การแตงตวนาคน�นควรแตงดวยชดขาวท�งหมดซ�งจะบงบอกถงความสะอาดบรสทธ�

ท�งกาย วาจา ใจ ของผท�จะบวช การแตงตวนาค ไมควรมเคร�องประดบประดามากจนเกนไป จงขอแนะนา

เคร�องแตงตวนาคตามประเพณนยมดงน� 1. เส�อเช�ตแขนยาวสขาว 2. สบงขาว 3. องสะขาว 4. เขมขดหรอ

สายรดสาหรบรดสบง ในสวนเขมขดน� ใชสาหรบรดสบงขาว ซ�งสวนใหญจะนยมใชเขมขดนาค ในกรณท�

54

ไมมเขมขดนาคจะใชเขมขดอยางอ�นหรอสายรดแทนกได ไมใชขอกาหนดตายตว แตการใชเขมขดนาคเปน

การปฏบตตามประเพณการบวชพระท�นยม เพ�อใหสอดคลองกบคาวา "นาค" ซ�งเปนช�อเรยกผท�จะบวช

ในพระพทธศาสนาเทาน�น 5. เส�อคลมนาค 6. สรอยคอ หากมสรอยคอจะสวมใหนาคกได หรอไมสวมกได

แตไมควรคลองพวงมาลยใหนาค เพราะจากนาคจะกลายเปนนกรองแทน

3. การเดนประทกษณเวยนขวารอบสมา ในทางพระพทธศาสนา คอ การกระทาท�สจรตถกตอง

ชอบธรรม ท�งทางกาย ทางวาจา และทางใจ การหมนไปทางขวา คอการหมนไปสความดท�งทางกาย วาจา

และใจ ตรงกนขามกบการหมนไปดานซายเปนการหมนทวนความด คอ การกระทาท�เปนทจรตทางกาย

วาจา และใจ การทาประทกษณเวยนขวารอบสมากอนเขาอโบสถของผท�จะบวชพระน� นอกจากจะเปน

การแสดงความเคารพตามธรรมเนยมโบราณแลว ยงเปนอบายท�คนโบราณสอนใหรวา ส�งท�จะทาตอไปน�

เปนการกระทาท�สจรตถกตองชอบธรรมท�งทางกาย ทางวาจา และทางใจ

เม�อเดนครบ 3 รอบแลว นาคตองวนทาสมาหนาอโบสถกอนเขาไปในเขตสมา นาควางดอกไม

เคร�องสกการะไวบนพานท�เตรยมไว บางแหงใหจดธปเทยนดวย แตโดยมากนยมใหดอกไมธปเทยนไวบน

พานหรออปกรณอยางอ�นท�จดเตรยมไว โดยมากไมจดธปเทยน นาคกราบสมา 3 หน แลวยนข�นกลาวคา

วนทาสมา จากน�นใหนาคน�งคกเขากราบ 3 หนแลวเขาไปภายในอโบสถในขณะเขาประตโบสถไมควรยก

นาคขามธรณประตหรอยกข�นเพ�อเอามอแตะคานประตตามท�นยมปฏบตกนโดยขาดความเขาใจ เพราะอาจ

55

พลดตกลงมาแขนขาหกได ใหนาคเดนเขาอโบสถตามปกต โดยบดามารดาและญาตจะแตะท�ตวนาคตาม

เขาไปกได

4. การอปสมบท (การบวชพระ) การอปสมบทบวชเปนพระภกษน� มขอท�ควรทาความเขาใจ คอ

ถงแมจะบวชเปนพระภกษ แตกตองเร�มตนดวยการบวชเปนสามเณรกอนทกคร� ง ผท�จะบวชเปนพระภกษ

ตองขอนสยจากพระอปชฌาย การจะอปสมบทบวชเปนพระภกษบรขารตองครบทกอยางท�เรยกวาบรขาร 8

จงจะสามารถบวชได สามเณรรบบาตรจากบดามารดาท�นามาประเคนเดนดวยเขาเขาไปหาพระอปชฌาย

นอมบาตรถวายทาน กราบลง 3 หน แลวยนข�นกลาวคาขออปสมบท

พธต�งศาลพระภม

การต�งศาลพระภม

ส�งท�ตองคานงในการต�งศาลพระภม คอ สถานท�ต�ง,ทศทาง,วนและฤกษต�ง,ความสงของศาลพระภม

และผประกอบพธกรรมการต�งศาลพระภม

สถานท�ท�ต�งศาล มหลกการพจารณาดงน�

1.ท�ต�งศาลตองเปนบรเวณพ�นดน มใชบรเวณเดยวกบพ�นของตวบาน

2.หากไมมพ�นท�ท�เปนพ�นดน สามารถทาการต�งศาลบนช�นดาดฟาได แตสวนใหญศาลท�ต�งบน

ดาดฟาจะเปนศาลเทพตางๆ เชนพระพรหม หรอ พระนารายณ มใชพระภมเจาท�

3.จดท�ต�งของศาลตองไมถกเงาของตวบานทอดลงมาทบ

4.ท�ต�งของศาลควรอยหางจากบรเวณท�ต�งของหองน� า

5.อยาต�งศาลใหอยใกลกบตวบานมากนก

6.อยาหนหนาศาลเขาสบรเวณท�ต�งของหองน� า

7.ไมควรต�งศาลใหหนหนาตรงกบประตหนาบาน

8.ต�งศาลใหหางจากร� วหรอกาแพงบานอยางนอย 1 เมตร

9.ถาสามารถยกพ�นท�ต�งศาลใหสงข�นสก 1 คบ จากพ�นดนได กเหมาะสมอยางย�ง

10.ความสงของศาล ควรสงเหนอระดบสายตาของผเปนเจาของบานข�นไปเลกนอย

56

ความสงของศาล

ข�นอยกบ ตวเจาของบาน โดยใหระดบฐานหรอชานชาลาพระภมอยเหนอระดบปาก (บางตาราวาอย

เหนอค�วพอด ) ของผเปนเจาของบาน ดงน�นเม�อมการเปล�ยนเจาบาน กควรจะต�งศาลพระภมข�นใหม การใช

ศาลพระภมรวมกน กรณท�เปนหมบาน,ชมชนหรอตกแถว ใหยดเอาความสงจาก เจาของผสรางเร�มแรกหรอ

หวหนาชมชนน�นๆโดยใหเปนตวแทนเพ�อมาทาการยกศาลพระภมข�นเพ�อบอกกลาวและสกการะขอใหทาน

ดแลปกปกษรกษาใหคณ ใหโชคลาภ ความเจรญรงเรองแกผอยอาศยทกคน

การปกเสาต�งศาล

ตองเตรยมหลมใหเสรจกอนเร�มพธ (คอยมพธในวนรงข�น) โดยตองเตรยมของดงน� พานคร 1 พาน

ใชสาหรบใสขาว ธป เทยนขาว ดอกไมหรอพวงมาลยสด เหลา บหร� ผาขาว เงน 6 สลงหรอ 99 บาท

ผประกอบพธกรรมการต�งศาลพระภม

ควรจะเปนผท�ปฏบตธรรมมศลธรรม ทาบญทาทานประจา มความซ�อสตยสจรต ยตธรรม จะทาให

การต�งศาลพระภมบงเกดผลด มความเจรญรงเรองแกเจาของบาน หรอเจาบานจะเปนผกระทาพธกรรมกได

โดยศกษาข�นตอนพธกรรมตางๆ และใหถอศลกนเจ 7 วน ( 3,5,7 วนกได หรอมากกวาน�กได )

สวนประกอบสาคญของศาลพระภม

จะเหวดศาลพระภม จะเปนรปพระภมอยในแผนคลายแผนเสมา มอขวาถอพระขรรค มอซายถอถง

เงนหรอสมด(หนงสอ) และการปลกเสกจะเหวดใหเปนองคพระภมมดงน� บรรจธาตท�ง 6 คอ บรรจพระ

พทธคณ, บรรจพระธรรมคณ, บรรจพระสงฆคณ ตลอดเทวคณ และ วญญาณธาตเขาไปในจะเหวด จากท�

เรยกวา จะเหวดเม�อปลกเสกแลวกจะเรยกวา "พระภม" บรวารของพระภมจะม

57

1.ตกตาชาย-หญง อยางละ 1 ค

2.ตกตาชาง-มา อยางละ 1 ค

3.ละครยก 2 โรง

เคร�องประดบตกแตง จะประกอบดวย

เคร�องประดบตกแตง จานวน

1 แจกน 1 ค

2 เชงเทยน 1 ค

3 กระถางธป 1 ใบ

4 ผาผกจะเหวด 1 ผน

5 ผาพนศาล (ผาแพร 3 ส คอ สเขยว,สเหลอง

และสแดง) 1 ชด

6 ฉตรเงน-ทอง 2 ค

7 ดายสายสญจน 1 มวน

8 ผาขาว 1 ผน

9 ทองคาเปลว -

10 แปงเจม 1 ถวย

11 ดอกบว 9 ดอก

12 ดอกไม ◌(มาลย 7 ส ) 7 ส

58

เคร�องสงเวยสาหรบต�งศาล

จะประกอบดวยอาหารคาวหวานดงน�

เคร�องประดบตกแตง จานวน

1 หวหม 1 หว

2 ขนมตมขาว 2 จาน

3 ไกตม 1 ตว

4 ขนมถ�วงา 2 จาน

5 เปด 1 ตว

6 ขนมถวยฟ 2 จาน

7 ปลาน�ง 1 ตว

8 ขนมหชาง 2 จาน

9 ป หรอ กง 1 จาน

10 เผอก-มนตม 2 จาน

11 บายศรปากชามยอดไข 1 ค

12 ฟกทอง 2 ผล

13 น� าจ�ม 2 ถวย

14 แตงไทย 2 ผล

15 ขาวสวย 2 ถวย

16 ขนน 2 จาน

17 เหลา 1 ขวด

18 สบปะรด 2 ผล

19 น� าชา 2 ถวย

20 กลวย 2 หว

21 น� าสะอาด 2 แกว

22 ผลไม 5 ชนด 2 จาน

23 มะพราวออน 1 ค

24 พานหมาก พล บหร� 1 ค

25 ขนมตมแดง 2 จาน

59

ผลไมท�หามนาถวาย

มงคด มะเฟอง นอยหนา

ลกจาก มะตม ละมด

มะไฟ กระทอน ลกพลบ

พทรา ระกา นอยโหนง

ลกทอ มะขวด ลางสาด

คนไทยโบราณมความเช�อวาผลไมท�ง 15 ชนดน� เปนอปมงคล ไมควรนามาถวายเปนเคร�องสงเวย

หนาศาลพระภมเปนอนขาด

60

พธบายศรสขวญ

พธสขวญ บางทเรยกวา "พธบายศร" หรอ "บายศรสขวญ" เปนประเพณสาคญอยางหน�งของชาว

อสาน ประเพณสขวญทากนแทบทกโอกาส ท�งในมลเหตแหงความดและไมด ชาวอสานถอวาเปนประเพณ

เรยกขวญ ใหมาอยกบตว พธสขวญน� เปนไดท�งการแสดงความช�นชมยนด และเปนการปลอบใจใหเจาของ

ขวญจากคณะ ญาตมตรและบคคลท�วไป

ผไดดมโชคหรอผหลกผใหญท�เราเคารพนบถอมาเย�ยมเรากยนดจดพธสขวญให ประเพณสขวญจง

เปนประเพณทากนอยางกวางขวาง คาวา "ขวญ" น�น เช�อวาเปนส�งไมมตวตนคลายกบจตหรอวญญาณแฝง

อยในตวคนและสตว ต�งแตเกดมาทกคนมขวญกนท�งน�นและในบางแหงเรามกแปลวา "กาลงใจ" กมคาวา

"ขวญ" ยงมความหมายอกวาเปนท�รกท�บชา เชนเรยกเมยท�รกวา"เมยขวญ" หรอ"จอมขวญ" เรยกลกรกหรอ

ลกแกววา "ลกขวญ" ส�งของท�ผเคารพรกใครนบถอกนนามาฝาก นามาใหเพ�อเปนการทะน ถนอมน� าใจกน

เรากเรยกวา "ของขวญ"

"ขวญ"อกความหมายหน�ง หมายถง ขนหรอผม ท�ข�นเวยนเปนกนหอย พธสขวญเปนพธเกาแกของ

ชาวไทยเราแทบทกภาค การทาพธกผดเพ�ยนกนไปบางแตกยงยดหลกใหญอยเหมอนกน พธสขวญใน

บทความน� จะกลาวถงพธของชาวอสานเปนสวนใหญ การทาพธสขวญเราอาจทาไดถง 2 วธพรอม ๆ กน

คอวธทางพทธศาสนาและวธทางพราหมณศาสนา

พาขวญหรอพานบายศร คาวา "บายศร" น� นาจะมาจากภาษาเขมร คอคาวา บาย + ศรขาว (สก) ท�

เปนมงคลขาวน� จะเปนสวนประกอบของการจดพานบายศรจะขาดไมได การจดพาขวญน� ปกตตองจดดวย

พาน ทองเหลองและมสมฤทธ� (ขนลงหน) หลาย ๆใบ ซอนกน มใบตอง ดอกไมสด ดายสาหรบผกขอมอ

(ผกแขน) ปจจบนเร�มมการนาเอากระดาษสตางๆ แตกผดธรรมเนยมของทองถ�นไป

พาขวญอาจจดเปนช�นๆ จะเปน 3 ช�น 5 ช�น 7 ช�น แลวแตความสามารถ แตคนเกาคนแกของเมอง

อบลฯ กลาววาพาขวญ 3 ช�น 5 ช�น เปนของบคคลธรรมดา สวน 7 ช�น และ 9 ช�นนยมจดเฉพาะสาหรบเช�อ

พระวงศ และพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

61

ช�นลางของพาขวญจะเปนพานมบายศร (ทาดวยใบตอง) ดอกไม ขางตม ไขตม ขนม กลวย ออย ป� น

ขาว เงนฮาง มดดามแกว ช�น 2 , 3, 4 จะไดรบการตกแตงดวยใบศร และ ดอกไมซ�ง มกจะเปนดอกฝาง ดอก

ดาวเรอง ดอกรก ใบเงน ใบคา ใบคณ ใบยอปาอยางสวยงาม สวนช�นท� 5 จะมใบศร และดายผกขอมอ เทยน

เวยนหว (ทาดวยข�ผ�ง) ของเจาของขวญ นอกจากพาขวญแลวจะมเคร�องบชาและอ�น ๆ เชน ขนบชา มพาน

ขนาดกลางสาหรบวางผา 1 ผน แพร 1 วา หว กระจกเงา น�าอบ น� าหอม สรอย แหวน ของผเปนเจาของขวญ

ดายสาหรบผกขอมอ(ดายผกแขน)น�นตองเปนดายดบนามาจบเปนวงยาวพอท�จะพนรอบขอมอได

โบราณถอวา คนธรรมดาวงละ 3 เสน ผดมศกด� ตระกล 5 เสน (อาชญา 5 ข�ขา 3) เม�อวงแลวใหเดดหรอดงให

ขาด เปนเสนๆหามใชมดตด จะใชมดตดไดเฉพาะดายท�มดศพเทาน�น ถาเปนพาขวญงานแตง คนจะเร�มจด

พาขวญตองเปนคนบรสทธ� (ปลอด) คอ เปนคนดผวเดยวเมยเดยว ถาจดไมเปนเพยงมาจบพอเปนพธแลวให

คนอ�นจดตอไปจนเสรจตองจดท�งฝายชายและฝายหญง พาขวญฝายชายจะใหหญงบรสทธ� (เดกหญงยงไมม

ประจาเดอน)หาบดวยไมมวนผาทอหกเพราะถอเคลดเอาความสามคครกใครของผากบไมและการสตรขวญ

ตองสตรเวลาค�าประมาณ 3 - 4 ทม หลงรบประทานอาหารค�าเสรจถอวาเปนเวลาหนเขาร (ยามหนเขาฮ) พา

ขวญงานแตง จะตองมอาหารคาวหวานเปนสวนประกอบอกดวย

62

พาขวญแตงเสรจแลว จะต�งวางไวในท�อนเหมาะสมกอนพอไดเวลาสตรขวญ คอจะทาพธจงใหยก

ไป ต�งทามกลางญาตมตรบนผาหมหรอผาเชดตวของเจาของขวญ ขาง ๆ พาขวญนอกจากจะมอปกรณตางๆ

ดงกลาวแลว ยงตองมแกวน� าเยน แกวใสน� าสมปอย (กระถนปา) และแกวเหลาสาหรบหมอสตรขวญจะได

ด�ม หรอพนหรอจดวยดอกไมสลดใสพาขวญซ�งเรยกวา "ฮดฟาย"

การสวดหรอการสตรขวญ เจาภาพผจดพธสขวญจะตองจดหาหมอนวดหรอสตรขวญซ�งมกเรยกวา

"พราหมณ"หรอ"พอพราหมณ" ไวลวงหนา ปกตน�พอพราหมณมกจะเปนผท�ทราบประเพณสขวญเปนท�นบ

ถอของ ชาวบานในหมบานน�น หมอสตรขวญสมยกอนๆ นงหมธรรมดาเพยงใหมผาขาวหรอใหมผาขาวมา

พาดบา กพอปจจบนนยมนงขาวหมขาว นบวาเปนการพฒนาใหเหมาะสมกบสงคมสมยใหม

กอนลงมอสวด เจาภาพตองเตรยม "ดายผกแขนพราหมณ" ไวเปนดายผกขอมอธรรมดาเปนแตเพยง

มดธนบตรเปนคาบชาพราหมณจานวนมากหรอนอยแลวแตเจาภาพจะเหนสมควร และเจาภาพจะเปนคนผก

ขอมอพราหมณดวยดายผกแขนพเศษน�

63

นายณรงค จนทรเช�อ

ภมปญญาทองถ�น การทาขวญนาค

เกดเม�อวนท� 30 กรกฎาคม พ.ศ.2498

สถานภาพครอบครว สมรส กบ นางเฉลยว กนทด มบตร 2 คน

ท�อยปจจบน 8 /2 หม 2 ตาบลสะเดยง อาเภอเมองฯ จงหวดเพชรบรณ 67000

การศกษาในระบบ ปรญญาโท

โทรศพท 056-722500 , 086-1992122

ความรและความสามรถ

มความรความสามารถในการทาขวญนาค โดยเร�มจากการชวยบดาทาขวญนาค บายศรสขวญและ

นาความรสบทอดตอมา ไดเปนครสอนพระเณรเพ�อออกเทศนแสดงธรรมตามวดตาง ๆ พรอมท�งอบรม

คณธรรมจรยธรรมไปดวย

เกยรตภม/รางวลท�ไดรบ

-ผประกอบพธมหาบณฑตพราหมณ งานประเพณอมพระดาน� า ประจาป 2553

-วทยากรการอบรม โครงการเขาคายคณธรรมนกเรยนระดบประถมศกษา ปการศกษา 2553

จตอาสาทางสงคม

-ชวยทาขวญนาค ต�งศาลพระภม การบวงสรวง การวางศลาฤกษ ชวยงานพระพทธศาสนา

-เปนพธกร งานบวช งานแตง และงานศพ ชวยเหลอทางวดมาตลอด และไมคดคาแรง

64

น.ส.สนษา ชางเขยว และ น.ส.เขมพร หวงคมกลาง

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 8/2 หม 2 ตาบลสะเดยง อาเภอเมองฯ จงหวดเพชรบรณ

เม�อวนท� 28 มถนายน 2555 เวลา 13.30 น.

65

นายสาล แยมยบล

ภมปญญาทองถ�น การตกปลาเนา

เกดเม�อวนท� พ.ศ.2499

สถานภาพครอบครว สมรส กบ นางซอนกล�น น� าเพชร

ท�อยปจจบน 33 บานทะเลทอง ถ.ประตดาว ต.ในเมอง อ.เมองฯ จ.เพชรบรณ 67000

การศกษาในระบบ ประถมปท� 4

การศกษาตามอธยาศย ไดรบการถายทอดวชาตกปลามาจาก คณตาทวด ช�อนายอน นลเพชร

ความรและความสามารถ

วธการทาเหย�อลอปลา การคดหาทาเลท�เหมาะสมกบการตกปลา วธการทาสะพานใหพอเหมาะกบ

การใชซอนตกปลา การถกแห ทาสวงแบบมดามไมไผยาว เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

เคยไดรบรางวลชนะเลศในการชกมวย

ฉายา “เซยนตกปลาเนา” จนไดเผยแพรทางเคเบลทวของเพชรบรณ

จตอาสาทางสงคม

ชอบชวยเหลอผอ�นในการหาปลา แบงปนใหกบผอ�นนอกจากการนาไปจาหนาย

น.ส.นชตา เวยงสมด และ น.ส.อภญญา ศรจนทร

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 33 บานทะเลทอง ถ.ประตดาว ต.ในเมอง อ.เมองฯ จ.เพชรบรณ

เม�อวนท� 16 มถนายน 2555 เวลา 11:30 น.

66

เหย�อท�ใชดกปลา

สวงตกปลา

67

การตกปลาเนา

วธการทาเหย�อ

1. นาปลาขาว (ประเภทปลาสรอย ปลาซว ปลาแปบ ตวเลก ๆ ) ท�ตายแลวท�งจนเนา หมกไว 1 คน

2. นาปลาเนาท�หมกไวน�นมาโขลกหยาบ ๆ รวมกบปลารานดหนอยพอใหมกล�น แลวจงผสมสบกรด

ท�เรยกวาสบลาย วางลงไปท�งกอน

3. เม�อใชเหย�อใหตกบางสวนวางลงในตะกรา กนตะกราจะตองสานเปนตาหาง ๆ เพ�อใหช�นปลาเนา

สามารถเลดลอดออกไปไดเพยงเลกนอย เปนแรงจงใจใหปลานอยใหญท�มาเวยนวนอยรอบ ๆ

ตะกรา เพ�อใหปลาสนใจท�จะกนเหย�อของเราน�นเอง (เหตผลท�ตองใสสบลายเพ�อทาใหปลาเนาท�

โขลกรวมไวกบปลาราน�นมกล�นหอม)

สถานท�ดกตกปลาเนาและวธการจบปลา

1. พ�นท�สาหรบใชเปนบรเวณท�ตกปลาใหเลอกบรเวณท�น� าลกไมมากนก แตควรเปนบรเวณท�น� าวน

อาจนาก�งไม หรอใบมะพราวสด ๆ หรอตนกลวย มาก�นบรเวณใหกวางเพ�อใหเกดน� าวนท�งน�มเคลด

ลบวา ใหปลามท�กาบงแลวมาอาศยอยในบรเวณน�นกอน และใหถางหญา วชพช หรอ ส�งกดขวาง

ตางๆ บรเวณใตน� าใหเตยน

2. ทาหลกสะพานย�นลงในบรเวณน�น ยาวประมาณ 2-2.5 เมตร

3. ปกไมไผลาเลก ๆ เปนหลกผกตะกราใหแนนตดกบปลายไมไผ แลวนาเหย�อท�ผสมไวตกใสตะกรา

ลงไปปรมาณพอสมควร

4. เม�อปลามากนเหย�อท�กนตะกรา จะสงเกตเหนวาตะกราจะส�นไหวกระดกกระดก แลวชอนตกปลา

ซ�งทามาจากดายท�ใชสาหรบถกสวง ชอนหรอแห ซ�งจะใชไดแบบเดยวกน แตชอนท�ใชตกปลาน�ม

ลกษณะเปนรปสามเหล�ยมผกตดอยกบไมไผ 2 ลา ยาวประมาณลาละเมตรคร� งชอนลงไปใตตะกรา

ท�ใสเหย�อ แลวยกข�นอยางรวดเรว

5. ปลาท�ตกไดซ�งสวนใหญ ประมาณ 80-90 % จะเปนปลากดแมน� าตวใหญ ๆ อาจมปลายแขยงหรอ

ปลาดกผสมมาบางกสวนนอย เวลาท�เหมาะสมควรเปนเวลาพลบค�าไปจนถงกลางดก เพราะเปน

เวลาเงยบสงบและควรชมอยเงยบๆ อยบนชายตล�งใหไกลจากสะพานพอสมควร ใหปลาท�กนเหย�อ

เพลน เม�อโอกาสเหมาะสมคอยๆ เดนใหเงยบท�สด แลวใชชอนตกลงไปใตตะกราและยกข�นมา

โดยเรว

68

นายสพวน จนเหลอง

ภมปญญาทองถ�น ท�ดกกงฝอย

เกดเม�อวนท� 5 กนยายน พ.ศ.2478

สถานภาพครอบครว สมรส

ท�อยปจจบน 76 หมท� 4 ต.น� าชน อ.หลมสก จ.เพชรบรณ 67110

การศกษาในระบบ ประถมปท� 4

การศกษาตามอธยาศย นกธรรมโท

ความรและความสามารถ

การเทศนาท�วๆไป การถกแห จกตอก สานกระบง สานตะกรา และสานอ�นๆ ท�ใชไมไผเปนวสด

ผสมภาษณ นายปฏภาณ รสฉ�า นายภาณพงศ ผานอน และ นายเบญจรงค เพชรเวยง

โปรแกรมวชาวทยาศาสตรท�วไป คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 76 หมท� 4 ต.น� าชน อ.หลมสก จ.เพชรบรณ

69

ท�ดกกงฝอย

กงฝอยชอบอยบรเวณผวน� าตามชายรมตล�ง ซ�งเปนแหลงน�าน�งท�มหญาและรากพนธไมน� า จงรวม

กลมอยกนชกชมในหนอง บอ บง หรอตามบรเวณแหลงน� าซ�งมกระแสน� าข�นลงไหลเอ�อย ๆ กนจลนทรย

และตวออนของสตวน� าขนาดเลกเปนอาหาร เกษตรกรจงนามาเปนอาหาร ใหคณคาอาหารดานโปรตนได

จากเดมการดกกงฝอยมาประกอบอาหารใชลอบดก ทาใหกงท�ตดมากบลอบตายกอนหรอการใชสวง ซ�งทา

ใหเวลาชอนกงจะตดเศษใบไมหรอก�งไมมาดวย ตองมาคดแยกกงอกคร� งกอนนาไปประกอบอาหาร ทาให

เสยเวลามาก การทาอปกรณจากขวดพลาสตกเหลอใช เปนอปกรณดกกงท�ทางายและตนทนการผลตต�าและ

หาไดงายสะดวกในการใชเน�องจากมน� าหนกเบาและเปนภมปญญาทองถ�น กงท�ตดกบดกจากขวดพลาสตก

ไมตาย จะไดกงท�สด นาไปทาเปนอาหารรบประทานหรอใชขาย นาไปเล�ยงเพ�อขยายพนธ และจาหนาย

หรอปลอยในแหลงน� าอ�น ๆ ได

อปกรณ

1. ขวดพลาสตกทรงกลม

2. กรรไกร หรอ คทเตอร

3. เชอกปอ

4. ราผสมขาวสก หรอ อาหารเมดท�ใชเล�ยงปลา

วธทา

1. ตดขวดน� าพลาสตกตรงรองคอขวดออกแลวกลบเอาปากขวดเขาไปในตวขวด

2. เจาะรท�กนขวด เพ�อระบายน� าและอากาศ

3. นาเชอกปอมามดท�ดานปากขวด 2 ขาง

4. มดเชอกกบเชอกท�มดปากขวด สาหรบยดกบฝ�งไมใหท�ดกกงลอยหายไป

วธการดกกง

1. ใชราขาวผสมขาวสกป�นใหเปนลกกลม ๆ ใสในปากขวดพลาสตกใหลงสดานกนขวด

2. ปกไมดานแหลมรมน� าสาหรบยดท�ดกกง

3. โยนท�ดกกงลงไปในน� า ใหท�ดกกงจมอยในน� า

4. ผกเชอกยดกบไมท�ปกไว

5. ท�งไวประมาณ 10 – 12 ช�วโมง นาขวดข�นมาเพ�อเกบกงหรอเกบอปกรณตอนเชา

70

นายผจญ มแสงแวว

ภมปญญาทองถ�น ขนมจน

เกดเม�อวนท� พ.ศ.2474

สถานภาพครอบครว สมรส

ท�อยปจจบน 5 /12 หลงศาลากลางเกา ถ.พรพฒนา ต.ในเมอง อ.เมองฯ จ.เพชรบรณ 67000

การศกษาในระบบ ปรญญาตร

โทรศพท 056 - 720553

ความรและความสามารถ

มความรความสามารถในการคดคนสตรการทาน� ายาขนมจนข�นเอง

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

-ใบประกาศเกยรตคณประกอบอาหารรสละมนไดมาตรฐานไดรบการพสจนโดยรายการเท�ยวละไม

ไทยแลนด

-ประกาศนยบตรไดมาตรฐานการสขาภบาลอาหาร ระดบ “ด” ของกรมอนามย

น.ส.รตตกาล บวระพา และ น.ส.ฐาปน นนทะโคตร โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 5/12 ถ.พรพฒนา ต.ในเมอง อ.เมองฯ จ.เพชรบรณ

เม�อวนท� 20 มถนายน พ.ศ. 2555 เวลา 14.00 น.

71

72

นางบญม เจรญจตร

ภมปญญาทองถ�น ขนมจน

เกดเม�อวนท� 22 เมษายน พ.ศ.2500

สถานภาพครอบครว สมรส กบ นายกาพล เจรญจตร มบตร 2 คน

ท�อยปจจบน 135 รมถนนเพชรบรณ-หลมเกา เย�อง ร.ร.หลมเกาพทยาคม อาเภอหลมเกา

จงหวดเพชรบรณ 67120

การศกษาในระบบ ประถมศกษาปท� 6

ความรและความสามารถ

ทาขนมจนสตรด�งเดมของอาเภอหลมเกา จดตกแตงรานสวย ดด หาอปกรณท�มในทองถ�นมา

ประดบตกแตงราน

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม ไดรบการคดสรรเปนผลตภณฑ ระดบสามดาว

รานขนมจนแมบญมเปนท�รจกของคนท�วไปและมรายการโทรทศนชองตางๆ มาถายทารายการ เชน

- รายการ ประชาช�น ชอง Itv

- รายการ คทเชนโชว โอลาลา ชอง 9

- รายการเท�ยวละไม ไทยแลนเวลค

- รายการ เค เบ�ล ทว ท�งในและตางจงหวด

- รายการดวยลาแขง ชอง 7

- รายการ เชลลชวนชม

- ลงหนงสอ คสราง คสม ของคณดารง พฒตาล

73

- ลงหนงสอ การทองเท�ยวแหงประเทศไทย (จงหวดเพชรบรณ)

- ลงหนงสอสมบตเมองเพชรบรณ

- “เกษตรวฒนธรรม สญจร” ท�คณะของทวร “มตชนออนไลน”

จตอาสาทางสงคม

เขารวมกจกรรมการจดงานวฒนธรรมไทหลม เขารวมกจกรรมงานเทศกาลขนมจนและของดหลม

เกา และสาธตการทาขนมจน

น.ส.นฤมล ยศปญญา และ น.ส.ธนยมย ภกดสอน

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 135 ถ.เพชรบรณ-หลมเกา อ.หลมเกา จ.เพชรบรณ 67120

74

กระบวนการผลตเสนขนมจน

กระบอกพมพ ตกแปงขนมจนใสกระบอกพมพ

วธการโรยเสนขนมจน แปงสกแลวจะลอยข�นมา

75

นางละเอยด บญเหลอ

ภมปญญาทองถ�น มะขามกวน

เกดเม�อวนท� พ.ศ.2492

สถานภาพครอบครว สมรส กบ นายจรญ พบาลบตร มบตรธดา 5 คน

ท�อยปจจบน 26/1 หมท� 2 บานหนกล�ง ต.หลมเกา อ.หลมเกา จ.เพชรบรณ 67120

การศกษาในระบบ ประถมศกษาปท� 4

ความรและความสามารถ

ประสบการณท�ไดพบผลไมกวนจากจงหวดอ�น จงคดสรางสรรคทามะขามกวน

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

มะขามกวนสตรพเศษ ระดบหาดาว

จตอาสาทางสงคม

สาธตการกวนมะขามตามสถานท�ตางๆ

น.ส.รศม กงเกยน และน.ส.ชฎาภรณ กมลเสถยร

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 135 ถ.เพชรบรณ-หลมเกา อ.หลมเกา จ.เพชรบรณ 67120

76

นางสรนทร ภมเขต

ภมปญญาทองถ�น แยมมะขาม

เกดเม�อวนท� 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493

สถานภาพครอบครว สมรส

ท�อยปจจบน 12 หมท� 1 บานยาว ตาบลวงชมพ อาเภอเมองฯ จงหวดเพชรบรณ

การศกษานอกระบบ มธยมศกษาตอนปลาย

ความรและความสามารถ

การทาแยมมะขาม

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

-ไดรบคดเลอกเปน “แมดเดน” ประเภท แมผบาเพญประโยชนตอสงคม เน�องในโอกาสวนแมแหง

ชาต 12 สงหาคม และวนสตรไทย 1 สงหาคม ซ�งจงหวดเพชรบรณไดจดงาน “รอยดวงใจแตงผาไทยเทดไท

มหาราชน” ในวนท� 10 สงหาคม พ.ศ. 2552

-อาสาพฒนาชมชนดเดน ดานการพฒนาเดก เม�อ พ.ศ.2553 จากสมาคมผนาอาสาพฒนาชมชนไทย

-เกยรตบตรการปฏบตหนาท�ผนาอาสาพฒนาชมชน (ผนา อช.) พ.ศ. 2553

-รางวลชนะเลศ การประกวดอาหารใสเกลอไอโอดน คร� งท� 5 พ.ศ. 2545

-รางวลชนะเลศ การประกวดผลตภณฑดเดน (แยมมะขาม) วนท� 15 กรกฏาคม พ.ศ. 2545

77

จตอาสาทางสงคม

เปนวทยากรใหกบองคกรการพกชาระหน� หน�นอกระบบใหธนาคารเพ�อการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร, สกต. ท�เขาคอ , เทศบาลตาบลวงชมภ ชมชนท� 4 ชมชนท� 5 สอนทาแยมมะขาม การทาแหนม

ใหแกผท�สนใจ

ความเปนมาของแยมมะขาม

ป พ.ศ.2540 ราคามะขามหวานของเพชรบรณตกต�า แมบานของหมท� 1 บานยาว ซ�งมความคดท�จะ

ดาเนนการแปรรปมะขาม รวมตวกนไดเพยง 4 คนในชวงแรก ทดลองแปรรปมะขามโดยทาเปนเยลล�กอน

แตไมประสบความสาเรจ เน�องจากการเกบรกษายาก ถกอากาศรอนไมได ตองอยในอณหภมท�เหมาะสม

และความตองการในทองตลาดไมดเทาท�ควร จงหนมาทดลองทาแยมมะขาม เม�อเดอนพฤศจกายน พ.ศ.

2544 โดยการลองผดลองถกจนไดรสชาตท�อรอยและกลมกลอม ไดรบความนยมจากผบรโภคหลายระดบ

เปนอยางด ปจจบนไดปรบปรงและพฒนาแยกมะขามเปน 3 รส คอ แยมมะขาม รสเปร� ยว รสหวาน และ

แยมมะขามกระชายดา

กระบวนการผลต

สวนผสมแยมมะขาม

เน�อมะขาม 50 กรม

น� า 500 กรม

น� าตาลทราย 500 กรม

เพคตน 4 กรม

กรดมะนาว 2 กรม

เกลอ 4 กรม

มะขามแชอ�มห�นละเอยด 200 กรม

วธทา

1. นาน� าเปลามาตมดวยความรอนปานกลาง ประมาณ 5 นาท นาเน�อมะขามใส และช�งใหได 400

กรม

2. แบงน� าตาลทราย 100 กรม ผสมเพคตน คนใหเขากน แลวพกไว

3. นาน� ามะขามท�ช�งแลว มาต�งไฟ ความรอนเลกนอย คอยๆใสเพคตนท�ผสมกบน� าตาลทรายท�พก

ไวจนหมด ใสมะขามแชอ�มห�นละเอยด น� าตาลทรายท�เหลอ ใสกรดเกลอ และคอยคน

ตลอดเวลา วดความหวานใหได 68-70 องศาบรกซ

4. บรรจใสขวดท�สะอาดขณะรอน ปดฝาใหสนท น�งฆาเช�ออกคร� งในน� าเดอด 100 องศา ประมาณ

10 นาท นาออกมาพกไวใหเยน ตดฉลากพรอมจาหนาย

78

คณคาทางอาหาร

ใหคารโบไฮเดรต แคลเซยม ฟอสฟอรส โปรตน ธาตเหลก วตามนเอ

การตลาด การบรหารจดการ

ประธานกลมตดตอท�ลงสนคาเพ�อเปนการจาหนาย

ปจจบนสงใหบรษท เอเค (ประเทศไทย) จากด 6/17 ซอยพรอมศร สขมวท 39 แขวงคลองตนเหนอ

เขตวฒนา กรงเทพมหานคร 10110

ผสมภาษณ น.ส.ศรรตน นาคม และ น.ส.เบญจมาศ ธาตจนทร

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท�12 หมท� 1 บานยาว ตาบลวงชมภ อาเภอเมองฯ จงหวดเพชรบรณ

79

นายณฐพงศ บานช�น

ภมปญญาทองถ�น การแปรรปผลตผลทางการเกษตร

เกดเม�อวนท� 9 กรกฎาคม 2524

สถานภาพครอบครว โสด

ท�อยปจจบน 64 ถ.สามคคชย ต.ในเมอง อ.เมองฯ จ.เพชรบรณ 67000

โทรศพท 056-722699 , 086-5167672 , 081-2330882

การศกษาในระบบ ปรญญาตร

ความรและความสามารถ

การแปรรปผลตผลทางการเกษตร

เกยรตภม / รางวลท�ไดรบ

ไดรบรางวลผประกอบการ O-TOP

ไดรบรางวลตวแทนผประกอบการ (ผานการคดสรร)

จตอาสาทางสงคม

เคยไปสอนการทาไวน การแปรรปผลตภณฑ การทาน� าผลไม (น� ามะเมา) ใหกบชมชน

ผลตภณฑท�ขายด : กลวยไสมะขาม (ขายดท�สด)

: น� าผลไม (น� ามะเมา)

: ไวนกระชายดา ไวนมะเมา

80

ผสมภาษณ น.ส.กมลชนก สปนะ และ น.ส.นภาพร พลม

โปรแกรมวชาภาษาองกฤษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ

สมภาษณ ณ บานเลขท� 64 รานของฝาก อ.สมพนธ ถ.สามคคชย ต.ในเมอง อ.เมองฯ จ.เพชรบรณ 67000

เม�อวนท� 6 กรกฎาคม 2555

81

บรรณานกรม

phetchabun@gmail.com

www.ipesp.ac.th

www.it4social.net

www.ipesp.ac.th

ttps://krasalong.wordpress.com