1

สวนนำ�

วสยทศนหลกสตรสถานศกษาโรงเรยนอนบาลศรวฒนาวทยา มง

พฒนาผเรยนทกคน ซงเปนกำาลง ของชาตใหเปนมนษยทมความสมดลทงดานรางกาย ความร คณธรรม มจตสำานกในความเปนพลเมองไทยและเปนพลโลก ยดมนในการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข มความรและทกษะพนฐาน รวมทง เจตคต ทจำาเปนตอการศกษาตอ การประกอบอาชพและ การศกษาตลอดชวต โดยมงเนนผเรยนเปนสำาคญบนพนฐานความเชอวา ทกคนสามารถเรยนรและพฒนาตนเองไดเตมตามศกยภาพ

สมรรถนะสำ�คญของผเรยน๑. คว�มส�ม�รถในก�รสอส�ร เปนความสามารถในการรบ

และสงสาร มวฒนธรรมในการใชภาษาถายทอดความคด ความรความเขาใจ ความรสกและทศนะของตนเองเพอแลกเปลยน ขอมลขาวสารและประสบการณอนเปนประโยชนตอการพฒนาตนเองและสงคม รวมทงการเจรจาตอรองเพอขจดและลดปญหาความขดแยงตาง ๆ การเลอกรบหรอไมรบขอมลขาวสารดวยหลกเหตผลและความถกตอง ตลอดจนการเลอกใชวธการสอสารทมประสทธภาพโดยคำานงถงผลกระทบทมตอตนเองและสงคม

๒. คว�มส�ม�รถในก�รคด เปนความสามารถในการคดวเคราะห การคดสงเคราะห การคดสรางสรรค การคดอยางมวจารณญาณและการคดเปนระบบ เพอนำาไปสการสรางองคความรหรอสารสนเทศเพอการตดสนใจเกยวกบตนเองและสงคมไดอยางเหมาะสม

๓. คว�มส�ม�รถในก�รแกปญห� เปนความสามารถในการแกปญหาและอปสรรคตาง ๆ ทเผชญไดอยางถกตองเหมาะสมบน

2

พนฐานของหลกเหตผล คณธรรมและขอมลสารสนเทศ เขาใจความสมพนธและการเปลยนแปลงของเหตการณตาง ๆ ในสงคม แสวงหาความร ประยกตความรมาใชในการปองกนและแกไขปญหาและมการตดสนใจทมประสทธภาพโดยคำานงถงผลกระทบทเกดขนตอตนเอง สงคมและสงแวดลอม

๔. คว�มส�ม�รถในก�รใชทกษะชวต ความสามารถในการนำากระบวนการตาง ๆ ไปใชในการดำาเนนชวตประจำาวน การเรยนรดวยตนเอง การเรยนรอยางตอเนอง การทำางานและการอยรวมกนในสงคมดวยการสรางเสรมความสมพนธอนดระหวางบคคล การจดการปญหาและความ ขดแยงตาง ๆ อยางเหมาะสม การปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคมและสภาพแวดลอมและการรจกหลกเลยงพฤตกรรมไมพงประสงคทสงผลกระทบตอตนเองและผอน

๕. คว�มส�ม�รถในก�รใชเทคโนโลย เปนความสามารถในการเลอกและใชเทคโนโลยดานตาง ๆ และมทกษะกระบวนการทางเทคโนโลยเพอการพฒนาตนเองและสงคม ในดานการเรยนร การสอสาร การทำางาน การแกปญหาอยาสรางสรรคถกตองเหมาะสมและมคณธรรมคณลกษณะอนพงประสงค

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน มงพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะอนพงประสงค เพอใหสามารถอยรวมกบผอนในสงคมไดอยางมความสข ในฐานะเปนพลเมองไทยและพลโลก ดงน

๑. รกชาต ศาสน กษตรย๒. ซอสตยสจรต๓. มวนย๔. ใฝเรยนร๕. อยอยางพอเพยง๖. มงมนในการทำางาน๗. รกความเปนไทย๘. มจตสาธารณะ

3

ทำ�ไมตองเรยนสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรมสงคมโลกมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวตลอดเวลา กลม

สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ชวยใหผเรยนมความร ความเขาใจ วามนษยดำารงชวตอยางไร ทงในฐานะปจเจกบคคล และการอยรวมกนในสงคม การปรบตวตามสภาพแวดลอม การจดการทรพยากรทมอยอยางจำากด นอกจากน ยงชวยใหผเรยนเขาใจถงการพฒนา เปลยนแปลงตามยคสมย กาลเวลา ตามเหตปจจยตาง ๆ ทำาใหเกดความเขาใจในตนเอง และผอน มความอดทน อดกลน ยอมรบในความแตกตาง และมคณธรรม สามารถนำาความรไปปรบใชในการดำาเนนชวต เปนพลเมองดของประเทศชาต และสงคมโลก

เรยนรอะไรในสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรมกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมวา

ดวยการอยรวมกนในสงคม ทมความเชอมสมพนธกน และมความแตกตางกนอยางหลากหลาย เพอชวยใหสามารถปรบตนเองกบบรบทสภาพแวดลอม เปนพลเมองด มความรบผดชอบ มความร ทกษะ คณธรรม และคานยมทเหมาะสม โดยไดกำาหนดสาระตาง ๆ ไว ดงน

ศ�สน� ศลธรรมและจรยธรรม แนวคดพนฐานเกยวกบศาสนา ศลธรรม จรยธรรม หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ การนำาหลกธรรมคำาสอนไปปฏบตในการพฒนาตนเอง และการอยรวมกนอยางสนตสข เปนผกระทำาความด มคานยมทดงาม พฒนาตนเองอยเสมอ รวมทงบำาเพญประโยชนตอสงคมและสวนรวม

หน�ทพลเมอง วฒนธรรม และก�รดำ�เนนชวต ระบบการเมองการปกครองในสงคมปจจบนการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ลกษณะและความสำาคญ การเปนพลเมองด ความแตกตางและความหลากหลายทาง

4

วฒนธรรม คานยม ความเชอ ปลกฝงคานยมดานประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข สทธ หนาท เสรภาพการดำาเนนชวตอยางสนตสขในสงคมไทยและสงคมโลก

เศรษฐศ�สตร การผลต การแจกจาย และการบรโภคสนคาและบรการ การบรหาร จดการทรพยากรทมอยอยางจำากดอยางมประสทธภาพ การดำารงชวตอยางมดลยภาพ และการนำาหลกเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจำาวน

ประวตศ�สตร เวลาและยคสมยทางประวตศาสตร วธการทางประวตศาสตร พฒนาการของมนษยชาตจากอดตถงปจจบน ความสมพนธและเปลยนแปลงของเหตการณตาง ๆ ผลกระทบทเกดจากเหตการณสำาคญในอดต บคคลสำาคญทมอทธพลตอการเปลยนแปลงตาง ๆ ในอดต ความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรมและภมปญญาไทย แหลงอารยธรรมทสำาคญของโลก

ภมศ�สตร ลกษณะของโลกทางกายภาพ ลกษณะทางกายภาพ แหลงทรพยากร และภมอากาศของประเทศไทย และภมภาคตาง ๆ ของโลก การใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ความสมพนธกนของสงตาง ๆ ในระบบธรรมชาต ความสมพนธของมนษยกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และสงทมนษยสรางขน การนำาเสนอขอมลภมสารสนเทศ การอนรกษสงแวดลอมเพอการพฒนาทยงยน

ส�ระและม�ตรฐ�นก�รเรยนรส�ระท ๑     ศ�สน� ศลธรรม จรยธรรมมาตรฐาน  ส ๑.๑    ร และเขาใจประวต ความสำาคญ ศาสดา หลก

ธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอและศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมน และปฏบตตามหลกธรรม เพออยรวมกนอยางสนตสข

มาตรฐาน ส ๑.๒  เขาใจ ตระหนกและปฏบตตนเปนศาสนกชนทด  และธำารงรกษาพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ

5

ส�ระท ๒ หน�ทพลเมอง วฒนธรรม และก�รดำ�เนนชวตในสงคม

มาตรฐาน ส ๒.๑ เขาใจและปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด มคานยมทดงาม และธำารงรกษาประเพณและวฒนธรรมไทย ดำารงชวตอยรวมกนในสงคมไทย และ สงคมโลกอยางสนตสข

มาตรฐาน ส ๒.๒ เขาใจระบบการเมองการปกครองในสงคมปจจบน ยดมน ศรทธา และธำารงรกษาไวซงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

ส�ระท ๓ เศรษฐศ�สตรมาตรฐาน ส.๓.๑ เขาใจและสามารถบรหารจดการทรพยากรใน

การผลตและการบรโภคการใชทรพยากรทมอยจำากดไดอยางมประสทธภาพและคมคา รวมทงเขาใจหลกการของเศรษฐกจพอเพยง เพอการดำารงชวตอยางมดลยภาพ

มาตรฐาน ส.๓.๒ เขาใจระบบ และสถาบนทางเศรษฐกจตาง ๆ ความสมพนธทางเศรษฐกจ และความจำาเปนของการรวมมอกนทางเศรษฐกจในสงคมโลก

ส�ระท ๔ ประวตศ�สตรมาตรฐาน ส ๔.๑ เขาใจความหมาย ความสำาคญของเวลาและยค

สมยทางประวตศาสตร สามารถใชวธการทางประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตาง ๆ อยางเปนระบบ

มาตรฐาน ส ๔.๒ เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบน ในดานความสมพนธและการ

6

เปลยนแปลงของเหตการณอยางตอเนอง ตระหนกถงความสำาคญและสามารถ วเคราะหผลกระทบทเกดขน

มาตรฐาน ส ๔.๓ เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรม ภมปญญาไทย มความรก ความภมใจและธำารงความเปนไทย

ส�ระท ๕ ภมศ�สตร มาตรฐาน ส ๕.๑ เขาใจลกษณะของโลกทางกายภาพ และความ

สมพนธของสรรพสงซงมผล ตอกนและกนในระบบของธรรมชาต ใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ในการคนหาวเคราะห สรป และใชขอมลภมสารสนเทศอยางมประสทธภาพ

มาตรฐาน ส ๕.๒ เขาใจปฏสมพนธระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมทางกายภาพทกอใหเกดการสรางสรรควฒนธรรม มจตสำานก และมสวนรวมในการอนรกษ ทรพยากรและสงแวดลอม เพอการพฒนาทยงยน

คณภ�พผเรยนจบชนประถมศกษ�ปท ๓ ไดเรยนรเรองเกยวกบตนเองและผทอยรอบขาง ตลอด

จนสภาพแวดลอมในทองถน ทอยอาศย และเชองโยงประสบการณไปสโลกกวาง

ผเรยนไดรบการพฒนาใหมทกษะกระบวนการ และมขอมลทจำาเปนตอการพฒนาใหเปนผมคณธรรม จรยธรรม ประพฤตปฏบตตามหลกคำาสอนของศาสนาทตนนบถอ มความเปน พลเมองด มความรบผดชอบ การอยรวมกนและการทำางานกบผอน มสวนรวมในกจกรรมของ หองเรยน และไดฝกหดในการตดสนใจ

7

ไดศกษาเรองราวเกยวกบตนเอง ครอบครว โรงเรยน และชมชนในลกษณะการ บรณาการผเรยนไดเขาใจแนวคดเกยวกบปจจบนและอดต มความรพนฐานทางเศรษฐกจไดขอคดเกยวกบรายรบ-รายจายของครอบครว เขาใจถงการเปนผผลต ผบรโภค รจกการออมขนตนและ วธการเศรษฐกจพอเพยง

ไดรบการพฒนาแนวคดพนฐานเกยวกบศาสนา ศลธรรม จรยธรรม หนาทพลเมอง เศรษฐศาสตร ประวตศาสตร และภมปญญา เพอเปนพนฐานในการทำาความเขาใจในขนทสงตอไป

จบชนประถมศกษ�ปท ๖ ไดเรยนรเรองของจงหวด ภาค และประทศของตนเอง

ทงเชงประวตศาสตร ลกษณะทางกายภาพ สงคม ประเพณ และวฒนธรรม รวมทงการเมองการปกครอง สภาพเศรษฐกจโดยเนนความเปนประเทศไทย

ไดรบการพฒนาความรและความเขาใจ ในเรองศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ปฏบตตนตามหลกคำาสอนของศาสนาทตนนบถอ รวมทงมสวนรวมศาสนพธ และพธกรรมทางศาสนา มากยงขน

ไดศกษาและปฏบตตนตามสถานภาพ บทบาท สทธหนาทในฐานะพลเมองดของ ทองถน จงหวด ภาค และประเทศ รวมทงไดมสวนรวมในกจกรรมตามขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม ของทองถนตนเองมากยงขน

ไดศกษาเปรยบเทยบเรองราวของจงหวดและภาคตางๆของประเทศไทยกบประเทศเพอนบาน ไดรบการพฒนาแนวคดทางสงคมศาสตร เกยวกบศาสนา ศลธรรม จรยธรรม หนาท พลเมอง เศรษฐศาสตร ประวตศาสตร และภมศาสตรเพอขยายประสบการณไปสการทำาความเขาใจ ในภมภาค ซกโลกตะวนออกและตะวนตกเกยวกบศาสนา คณธรรม จรยธรรม คานยมความเชอ

8

ขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรม การดำาเนนชวต การจดระเบยบทางสงคมและการเปลยนแปลงทางสงคมจากอดตสปจจบน

โครงสร�งเวล�เรยนหลกสตรสถ�นศกษ� โรงเรยนอนบ�ลศรวฒน�วทย�

ร�ยวช� / กจกรรมเวล�เรยน

ระดบประถมศกษ�ป.๑ ป.๒ ป.๓ ป.๔ ป.๕ ป.๖

กลมส�ระก�รเรยนร

ภาษาไทย 200

200

200 ๑๖๐ ๑๖๐ ๑๖๐

คณตศาสตร ๒๐๐ ๒๐๐ ๒๐๐ ๑๖๐ ๑๖๐ ๑๖๐วทยาศาสตร ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม 40 40 4 ๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐

ประวตศาสตร ๔๐ ๔๐ ๔๐ ๔๐ ๔๐ ๔๐สขศกษาและพลศกษา 40 4 ๐ 4 ๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ศลปะ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐การงานอาชพและเทคโนโลย ๔๐ ๔๐ ๔๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐

ภาษาตางประเทศ 12๐

12๐

12๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐

รวมเวล�เรยน (พนฐ�น) ๘๔๐ ๘๔๐ ๘๔๐ ๘๔๐ ๘๔๐ ๘๔๐ร�ยวช�เพมเตมหนาทพลเมอง ๔๐ ๔๐ ๔๐ ๔๐ ๔๐ ๔๐

9

ภาษาองกฤษเพอการสอสาร 80 80 80 40 40 40รวมเวล�เรยน (เพมเตม) 12

0120

120 80 80 80

กจกรรมพฒน�ผเรยนกจกรรมแนะแนว 40 40 40 40 40 40กจกรรมนกเรยน- กจกรรมลกเสอ – เนตรนาร- กจกรรมเพอสงคมและสาธารณประโยชน

40(10

)

40(10

)

40(10

)

40(10

)

40(10

)

40(10

)- ชมนม 40 40 40 40 40 40

รวมเวล�กจกรรมพฒน�ผเรยน

120

120

120

120

120

120

รวมเวล�เรยนทงหมด๑,08 ๐ ชวโมง

/ ป๑,04 ๐ ชวโมง

/ ป

โครงสร�งหลกสตรชนป ระดบประถมศกษ�ชนประถมศกษ�ปท ๑

ร�ยวช� / กจกรรมเวล�เรยน (ช.ม. / ป)

ร�ยวช�พนฐ�น (๘ 4 ๐)ท๑๑๑๐๑ ภาษาไทย 200ค๑๑๑๐๑ คณตศาสตร ๒๐๐ว๑๑๑๐๑ วทยาศาสตร ๘๐ส๑๑๑๐๑ สงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม 40

ส๑๑๑๐๒ ประวตศาสตร ๔๐พ๑๑๑๐๑ สขศกษาและพลศกษา 40

10

ศ๑๑๑๐๑ ศลปะ ๘๐ง๑๑๑๐๑ การงานอาชพและเทคโนโลย ๔๐อ๑๑๑๐๑ ภาษาองกฤษ 120ร�ยวช�เพมเตม (120)ส 11231 หนาทพลเมอง 1 40อ 11201 ภาษาองกฤษเพอการสอสาร 1 80กจกรรมพฒน�ผเรยน (๑๒๐)กจกรรมแนะแนว ๔๐กจกรรมนกเรยน- กจกรรมลกเสอ – เนตรนาร- กจกรรมเพอสงคมและสาธารณประโยชน

40(10)

- ชมนม ๔๐รวมเวล�เรยนทงสน ๑,080

หม�ยเหต ผเรยนปฏบตกจกรรมเพอสงคมและสาธารณะประโยชน ในกจกรรมลกเสอและเนตรนาร

โครงสร�งหลกสตรชนป ระดบประถมศกษ�ชนประถมศกษ�ปท 2

ร�ยวช� / กจกรรมเวล�เรยน (ช.ม. / ป)

ร�ยวช�พนฐ�น (๘ 4 ๐)ท๑ 2 ๑๐๑ ภาษาไทย ๒ 0 ๐ค๑ 2 ๑๐๑ คณตศาสตร ๒๐๐

11

ว๑ 2 ๑๐๑ วทยาศาสตร ๘๐ส๑ 2 ๑๐๑ สงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม4 ๐

ส๑ 2 ๑๐๒ ประวตศาสตร ๔๐พ๑ 2 ๑๐๑ สขศกษาและพลศกษา 4 ๐ศ๑ 2 ๑๐๑ ศลปะ ๘๐ง๑ 2 ๑๐๑ การงานอาชพและเทคโนโลย ๔๐อ๑ 2 ๑๐๑ ภาษาองกฤษ 12 ๐ร�ยวช�เพมเตม (120)ส 12232 หนาทพลเมอง 2 40อ 12201 ภาษาองกฤษเพอการสอสาร 2 80กจกรรมพฒน�ผเรยน (๑๒๐)กจกรรมแนะแนว ๔๐กจกรรมนกเรยน- กจกรรมลกเสอ – เนตรนาร- กจกรรมเพอสงคมและสาธารณประโยชน

40(10)

- ชมนม ๔๐รวมเวล�เรยนทงสน ๑,๐ 8 ๐

หม�ยเหต ผเรยนปฏบตกจกรรมเพอสงคมและสาธารณะประโยชน ในกจกรรมลกเสอและเนตรนาร

โครงสร�งหลกสตรชนป ระดบประถมศกษ�ชนประถมศกษ�ปท 3

12

ร�ยวช� / กจกรรมเวล�เรยน (ช.ม. / ป)

ร�ยวช�พนฐ�น (๘ 4 ๐)ท๑ 3 ๑๐๑ ภาษาไทย ๒ 0 ๐ค๑ 3 ๑๐๑ คณตศาสตร ๒๐๐ว๑ 3 ๑๐๑ วทยาศาสตร ๘๐ส๑ 3 ๑๐๑ สงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม4 ๐

ส๑ 3 ๑๐๒ ประวตศาสตร ๔๐พ๑ 3 ๑๐๑ สขศกษาและพลศกษา 4 ๐ศ๑ 3 ๑๐๑ ศลปะ ๘๐ง๑ 3 ๑๐๑ การงานอาชพและเทคโนโลย ๔๐อ๑ 3 ๑๐๑ ภาษาองกฤษ 12 ๐ร�ยวช�เพมเตม/กจกรรมเพมเตม (120)ส 13233 หนาทพลเมอง 3 40อ 13201 ภาษาองกฤษเพอการสอสาร 3 80กจกรรมพฒน�ผเรยน (๑๒๐)กจกรรมแนะแนว ๔๐กจกรรมนกเรยน- กจกรรมลกเสอ – เนตรนาร- กจกรรมเพอสงคมและสาธารณประโยชน

40(10)

- ชมนม ๔๐รวมเวล�เรยนทงสน ๑,๐ 8 ๐

หม�ยเหต ผเรยนปฏบตกจกรรมเพอสงคมและสาธารณะประโยชน ในกจกรรมลกเสอและเนตรนาร

13

โครงสร�งหลกสตรชนป ระดบประถมศกษ�ชนประถมศกษ�ปท 4

ร�ยวช� / กจกรรมเวล�เรยน (ช.ม. / ป)

ร�ยวช�พนฐ�น (๘ 4 ๐)ท๑ 4 ๑๐๑ ภาษาไทย ๑๖๐ค๑ 4 ๑๐๑ คณตศาสตร ๑๖๐ว๑ 4 ๑๐๑ วทยาศาสตร ๘๐ส๑ 4 ๑๐๑ สงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม๘๐

ส๑ 4 ๑๐๒ ประวตศาสตร ๔๐พ๑ 4 ๑๐๑ สขศกษาและพลศกษา ๘๐ศ๑ 4 ๑๐๑ ศลปะ ๘๐ง๑ 4 ๑๐๑ การงานอาชพและเทคโนโลย ๘๐อ๑ 4 ๑๐๑ ภาษาองกฤษ ๘๐ร�ยวช�เพมเตม/กจกรรมเพมเตม (80)ส 14234 หนาทพลเมอง 4 40อ 14201 ภาษาองกฤษเพอการสอสาร 4 40กจกรรมพฒน�ผเรยน (๑๒๐)กจกรรมแนะแนว ๔๐กจกรรมนกเรยน- กจกรรมลกเสอ – เนตรนาร- กจกรรมเพอสงคมและสาธารณประโยชน

40(10)

- ชมนม ๔๐รวมเวล�เรยนทงสน ๑,๐ 4 ๐

14

หม�ยเหต ผเรยนปฏบตกจกรรมเพอสงคมและสาธารณะประโยชน ในกจกรรมลกเสอและเนตรนาร

โครงสร�งหลกสตรชนป ระดบประถมศกษ�ชนประถมศกษ�ปท 5

ร�ยวช� / กจกรรมเวล�เรยน (ช.ม. / ป)

ร�ยวช�พนฐ�น (๘ 4 ๐)ท๑ 5 ๑๐๑ ภาษาไทย ๑๖๐ค๑ 5 ๑๐๑ คณตศาสตร ๑๖๐ว๑ 5 ๑๐๑ วทยาศาสตร ๘๐ส๑ 5 ๑๐๑ สงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม๘๐

ส๑ 5 ๑๐๒ ประวตศาสตร ๔๐พ๑ 5 ๑๐๑ สขศกษาและพลศกษา ๘๐ศ๑ 5 ๑๐๑ ศลปะ ๘๐ง๑ 5 ๑๐๑ การงานอาชพและเทคโนโลย ๘๐อ๑ 5 ๑๐๑ ภาษาองกฤษ ๘๐ร�ยวช�เพมเตม/กจกรรมเพมเตม (80)ส 15235 หนาทพลเมอง 5 40อ 15201 ภาษาองกฤษเพอการสอสาร 5 40กจกรรมพฒน�ผเรยน (๑๒๐)กจกรรมแนะแนว ๔๐กจกรรมนกเรยน

15

- กจกรรมลกเสอ – เนตรนาร- กจกรรมเพอสงคมและสาธารณประโยชน

40(10)

- ชมนม ๔๐รวมเวล�เรยนทงสน ๑,๐ 4 ๐

หม�ยเหต ผเรยนปฏบตกจกรรมเพอสงคมและสาธารณะประโยชน ในกจกรรมลกเสอและเนตรนาร

โครงสร�งหลกสตรชนป ระดบประถมศกษ�ชนประถมศกษ�ปท 6

ร�ยวช� / กจกรรมเวล�เรยน (ช.ม. / ป)

ร�ยวช�พนฐ�น (๘ 4 ๐)ท๑ 6 ๑๐๑ ภาษาไทย ๑๖๐ค๑ 6 ๑๐๑ คณตศาสตร ๑๖๐ว๑ 6 ๑๐๑ วทยาศาสตร ๘๐ส๑ 6 ๑๐๑ สงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม๘๐

ส๑ 6 ๑๐๒ ประวตศาสตร ๔๐พ๑ 6 ๑๐๑ สขศกษาและพลศกษา ๘๐ศ๑ 6 ๑๐๑ ศลปะ ๘๐ง๑ 6 ๑๐๑ การงานอาชพและเทคโนโลย ๘๐อ๑ 6 ๑๐๑ ภาษาองกฤษ ๘๐ร�ยวช�เพมเตม/กจกรรมเพมเตม (80)

16

ส 16236 หนาทพลเมอง 6 40อ 16201 ภาษาองกฤษเพอการสอสาร 6 40กจกรรมพฒน�ผเรยน (๑๒๐)กจกรรมแนะแนว ๔๐กจกรรมนกเรยน- กจกรรมลกเสอ – เนตรนาร- กจกรรมเพอสงคมและสาธารณประโยชน

40(10)

- ชมนม ๔๐รวมเวล�เรยนทงสน ๑,๐ 4 ๐

หม�ยเหต ผเรยนปฏบตกจกรรมเพอสงคมและสาธารณะประโยชน ในกจกรรมลกเสอและเนตรนาร

ตวชวดชนป / ต�มหลกสตรแกนกล�งก�รศกษ�ขนพนฐ�น พทธศกร�ช ๒๕๕๑

กลมส�ระก�รเรยนร

ตวชวดชนปรวมส�ร

ะม�ตรฐ

�นป.๑ ป. ๒ ป. ๓ ป.๔ ป.๕ ป.๖

๑. ภาษาไทย ๕ ๕ ๒๒ ๒๗ ๓๑ ๓๓ ๓๓ ๓๔๑๘๐

๒. คณตศาสตร ๖ ๑๔ ๑๕ ๒๓ ๒๘ ๒๙ ๒๙ ๓๑๑๕๕

๓. วทยาศาสตร ๘ ๑๓ ๑๖ ๒๓ ๒๘ ๒๑ ๓๔ ๓๗๑๕๙

17

๔. สงคมศกษา ฯ ๕ ๑๑ ๓๒ ๓๔ ๓๙ ๓๘ ๓๗ ๓๙๒๑๙

๕. สขศกษาและพลศกษา

๕ ๖ ๑๕ ๒๑ ๑๘ ๑๙ ๒๕ ๒๒๑๒๐

๖. ศลปะ ๓ ๖ ๑๘ ๒๕ ๒๙ ๒๙ ๒๖ ๒๗๑๕๔

๗. การงานอาชพฯ

๔ ๔ ๕ ๑๐ ๘ ๑๐ ๑๓ ๑๓ ๕๙

๘. ภาษาตางประเทศ

๔ ๘ ๑๖ ๑๖ ๑๘ ๒๐ ๒๐ ๒๐๑๑๐

รวม ๔๐ ๖๗ ๑๓๙ ๑๗๙ ๑๙๙ ๑๙๙ ๒๑๗ ๒๒๓๑,๑๕

๖

ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�งและส�ระก�รเรยนรทองถนส�ระท ๑ ศ�สน� ศลธรรม จรยธรรมม�ตรฐ�น ส ๑.๑ ร และเขาใจประวต ความสำาคญ ศาสดา หลกธรรม

ของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอและศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมนและปฏบตตามหลกธรรม เพออยรวมกนอยางสนตสข

ชน ตวชวดส�ระก�รเรยนรแกน

กล�งส�ระก�รเรยนรทองถน

18

ป. ๑ ๑. บอกพทธประวต หรอประวตของศาสดาทตนนบถอโดยสงเขป

พทธประวต ประสต ตรสร ปรนพพาน

-

๒. ชนชมและบอกแบบอยางการดำาเนนชวตและขอคดจากประวตสาวกชาดก/เรองเลาและศาสนกชนตวอยางตามทกำาหนด

สามเณรบณฑต วณณปถชาดก สวณณสามชาดก พระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว ภมพลอดลยเดช เจาพระยาสธรรม

มนตร (หนพรอม)

-

๓. บอกความหมายความสำาคญ และเคารพพระรตนตรย ปฏบตตามหลกธรรมโอวาท ๓ ในพระพทธศาสนา หรอหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอตามทกำาหนด

พระรตนตรย ศรทธา พระพทธ พระธรรม พระสงฆ

โอว�ท ๓ ไมทำาชว

o เบญจศล ทำาความด

° เบญจธรรม° สงคหวตถ ๔° กตญญ

กตเวทตอพอแมและ ครอบครว

° มงคล ๓๘- ทำาตวด- วางาย- รบใชพอแม

ทำาจตใหบรสทธ (บรหารจตและเจรญปญญา)

-

ชน ตวชวดส�ระก�รเรยนรแกน

กล�งส�ระก�รเรยนร

ทองถน

19

พทธศ�สนสภ�ษต อตตา ห อตตโน

นาโถ ตนแลเปนทพงของตน

มาตา มตตำ สเก ฆเร มารดาเปนมตรในเรอนของตน

-

๔. เหนคณคาและสวดมนต แผเมตตา มสตทเปนพนฐานของสมาธในพระพทธศาสนา หรอการพฒนาจตตามแนวทางของศาสนาทตนนบถอตามทกำาหนด

ฝกสวดมนตและแผเมตต�

รความหมายและประโยชนของสต ฟงเพลงและรองเพลงอยางมสต เลนและทำางานอยางมสต ฝกใหมสตในการฟง

การอาน การคด การถามและการเขยน

-

ป.๒ ๑. บอกความสำาคญของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ

พระพทธศาสนาเปนเอกลกษณของ ชาตไทย

-

๒. สรปพทธประวตตงแตประสตจนถงการออกผนวชหรอประวตศาสดาทตน

สรปพทธประวต ประสต

o เหตการณหลง-

20

นบถอตามทกำาหนด

ประสตo แรกนาขวญo การศกษาo การอภเษกสมรสo เทวทต ๔o การออกผนวช

๓. ชนชมและบอกแบบอยางการดำาเนนชวตและขอคดจากประวตสาวก ชาดก/เรองเลาและศาสนกชนตวอยางตามทกำาหนด

สามเณรราหล วรณชาดก วานรนทชาดก สมเดจพระญาณ

สงวร (ศขไกเถอน) สมเดจพระญาณ

สงวร สมเดจพระสงฆราช

(เจรญ สวฑฒโน)

-

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�งส�ระก�รเรยนร

ทองถน๔. บอกความหมาย ความสำาคญ และเคารพพระรตนตรย ปฏบตตามหลกธรรมโอวาท ๓ ในพระพทธศาสนา หรอหลกธรรมของ

พระรตนตรย ศรทธา โอว�ท ๓ ไมทำาชว- เบญจศล ทำาความด- เบญจธรรม- หร-โอตตปปะ- สงคหวตถ ๔- ฆราวาสธรรม ๔

-

21

ศาสนาทตนนบถอตามทกำาหนด

- กตญญกตเวทตอคร อาจารย และโรงเรยน- มงคล ๓๘

- กตญญ - สงเคราะหญาตพนอง ทำาจตใหบรสทธ (บรหารจตและเจรญปญญา) พทธศ�สนสภ�ษต

นมตตำ สาธรปานำ กตญญ กตเวทตา ความกตญญ กตเวทเปนเครองหมายของคนด

พรหมาต มาตาปตโร มารดาบดาเปนพรหมของบตร

๕. ชนชมการทำาความดของตนเอง บคคลในครอบครวและในโรงเรยน ตามหลกศาสนา

ตวอยางการกระทำาความดของตนเองและบคคลในครอบครว และใน โรงเรยน (ตามสาระในขอ ๔)

ตวอยางการกระทำาความดของตนเองและบคคลในครอบครวและในโรงเรยน

๖. เหนคณคาและสวดมนต แผเมตตา มสตทเปนพนฐานของสมาธในพระพทธศาสนา หรอการพฒนาจต ตามแนวทางของศาสนาทตนนบถอ ตามทกำาหนด

ฝกสวดมนตไหวพระและแผเมตตา

รความหมายและประโยชนของสตและสมาธ

ฝกสมาธเบองตน ฝกสตเบองตนดวย

กจกรรมการเคลอนไหวอยางมสต

ฝกใหมสมาธในการฟง การอาน การคด การถาม และการเขยน

-

22

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�งส�ระก�รเรยนร

ทองถน๗. บอกชอศาสนา ศาสดา และความสำาคญของคมภรของศาสนาทตนนบถอและศาสนาอนๆ

ชอศ�สน� ศ�สด� และคมภรของศ�สน�ต�ง ๆ พระพทธศาสนาo ศาสดา : พระพทธเจาo คมภร : พระไตรปฎก

ศาสนาอสลามo ศาสดา : มฮมมดo คมภร : อลกรอาน

ครสตศาสนาo ศาสดา : พระเยซo คมภร : ไบเบล

ศาสนาฮนดo ศาสดา : ไมมศาสดาo คมภร : พระเวท

พราหมณะ อปนษท อารณยกะ

-

ป.๓ ๑. อธบายความสำาคญของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ ในฐานะทเปนรากฐานสำาคญของวฒนธรรมไทย

ความสมพนธของพระพทธศาสนากบการดำาเนนชวตประจำาวน เชน การสวดมนต การทำาบญ ใสบาตร การแสดงความเคารพ การใชภาษา

พระพทธศาสนามอทธพลตอการสรางสรรคผลงานทางวฒนธรรมไทยอนเกดจากความศรทธา เชน วด ภาพวาด พระพทธรป วรรณคด สถาปตยกรรมไทย

-

๒. สรปพทธประวตตงแตการบำาเพญ

สรปพทธประวต (ทบทวน) การบำาเพญเพยร

-

23

เพยรจนถงปรนพพาน หรอประวตของศาสดาทตนนบถอตามทกำาหนด

ผจญมาร ตรสร ปฐมเทศนา

ปรนพพาน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�งส�ระก�รเรยนร

ทองถน๓. ชนชมและบอกแบบอยางการดำาเนนชวตและขอคดจากประวตสาวก ชาดก/เรองเลาและศาสนกชนตวอยาง ตามทกำาหนด

สามเณรสงกจจะ อารามทสกชาดก มหาวาณชชาดก สมเดจพระพฒาจารย (โต พรหมรำส)

สมเดจพระเจาตากสนมหาราช

-

๔. บอกความหมาย ความสำาคญของพระไตรปฎก หรอคมภรของศาสนาทตนนบถอ

ความสำาคญของพระไตรปฎก เชน เปนแหลงอางอง ของหลกธรรมคำาสอน

๕. แสดงความเคารพพระรตนตรย และปฏบตตามหลกธรรมโอวาท ๓ ใน

พระรตนตรย ศรทธา

โอว�ท ๓ ไมทำาชว

24

พระพทธศาสนา หรอหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอตามทกำาหนด

° เบญจศล ทำาความด° เบญจธรรม° สต-สมปชญญะ° สงคหวตถ ๔° ฆราวาสธรรม ๔° อตถะ ๓ (อตตตถะ,

ปรตถะ, อภยตถะ) ° กตญญกตเวทตอ

ชมชน, สงแวดลอม° มงคล ๓๘

- รจกให- พดไพเราะ- อยในสงแวดลอมทด

ทำาจตใหบรสทธ (บรหารจตและเจรญ ปญญา)

พทธศาสนสภาษต ททมาโน ปโย โหต

ผใหยอมเปนทรก โมกโข กลยาณยา สาธ

เปลงวาจาไพเราะใหสำาเรจประโยชน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�งส�ระก�รเรยนร

ทองถน๖. เหนคณคาและสวดมนต แผเมตตา มสตทเปนพนฐานของสมาธในพระพทธศาสนา หรอการพฒนาจตตามแนวทางของ

ฝกสวดมนต ไหวพระ สรรเสรญคณพระรตนตรยและแผเมตตา

รความหมายและประโยชนของสตและสมาธ

รประโยชนของการฝกสต

ฝกสมาธเบองตนดวย

-

25

ศาสนาทตนนบถอตามทกำาหนด

การนบลมหายใจ ฝกการยน การเดน การ

นง และ การนอน อยางมสต

ฝกใหมสมาธในการฟง การอาน การคด การถาม และการเขยน

๗. บอกชอ ความสำาคญและปฏบตตนไดอยางเหมาะสมตอศาสนวตถ ศาสนสถาน และศาสนบคคลของศาสนาอนๆ

ชอและความสำาคญของศาสนวตถ

ศาสนสถานและ ศาสนบคคล ในพระพทธศาสนา ศาสนาอสลาม ครสตศาสนา ศาสนาฮนด

การปฏบตตนทเหมาะสมตอศาสนวตถ

ศาสนสถานและศาสนบคคลในศาสนาอน ๆ

-

ป.๔

๑. อธบายความสำาคญของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ ในฐานะเปนศนยรวมจตใจของศาสนกชน

พระพทธศาสนา ในฐานะทเปน เครองยดเหนยวจตใจ

เปนศนยรวมการทำาความด และพฒนาจตใจ เชน ฝกสมาธ สวดมนต ศกษาหลกธรรม

เปนทประกอบศาสนพธ (การทอดกฐน การทอด

ผาปา การเวยนเทยน การ

ทำาบญ) เปนแหลงทำากจกรรม

ทางสงคม เชน การจดประเพณทองถน การเผยแพรขอมลขาวสารชมชน และการสงเสรมพฒนาชมชน

26

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�งส�ระก�รเรยนร

ทองถน๒. สรปพทธประวตตงแตบรรลธรรมจนถงประกาศธรรม หรอประวตศาสดาทตนนบถอตามทกำาหนด

สรปพทธประวต (ทบทวน)

ตรสร ประกาศธรรม

ไดแก ° โปรดชฎล ° โปรดพระเจาพมพ

สาร ° พระอครสาวก ° แสดงโอวาทปาฏ

โมกข

-

๓. เหนคณคา และปฏบตตนตามแบบอยางการดำาเนนชวตและขอคดจากประวตสาวก ชาดก/เรองเลาและศาสนกชนตวอยาง ตามทกำาหนด

พระอรเวลกสสปะ กฏทสกชาดก มหาอกกสชาดก สมเดจพระมหตลาธเบ

ศร อดลยเดชวกรม พระบรมราชชนก

สมเดจพระศรนครนทรา

บรมราชชนน

-

27

๔. แสดงความเคารพ พระรตนตรย ปฏบตตามไตรสกขาและหลกธรรมโอวาท ๓ ในพระพทธศาสนา หรอหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอตามทกำาหนด

พระรตนตรยo ศรทธา ๔

พระพทธ° พทธคณ ๓

พระธรรม° หลกกรรม

พระสงฆ ไตรสกขา ศล สมาธ ปญญา โอวา

ท ๓ ไมทำาชว

o

o

ทำาความดo

o

o

o

ประเทศชาต o

- เคารพ - ถอมตน - ทำาความดใหพรอมไวกอน

-

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�งส�ระก�รเรยนรทองถน

ทำาจตใหบรสทธ (บรหารจตและเจรญปญญา)

พทธศาสนสภาษต สขา สงฆสส สามคค ความพรอมเพรยงของหมใหเกดสข

โลโกปตถมภกา เมตตา เมตตาธรรม คำาจนโลก

-

๕. ชนชมการ ตวอยางการกระ การกระทำาความด

28

ทำาความดของตนเอง บคคลในครอบครว โรงเรยนและชมชนตามหลกศาสนา พรอมทงบอกแนวปฏบตในการดำาเนนชวต

ทำาความดของตนเองและบคคลในครอบครว ในโรงเรยน และในชมชน

ของตนเองและบคคลในครอบครว ในโรงเรยน และชมชนทปฏบตตนตามหลกธรรมศาสนาไดอยางนายกยอง

๖. เหนคณคาและสวดมนต แผเมตตา มสตทเปนพนฐานของสมาธในพระพทธศาสนา หรอการพฒนาจตตามแนวทางของศาสนาทตนนบถอตามทกำาหนด

สวดมนตไหวพระ สรรเสรญ คณพระรตนตรยและแผเมตตา

รความหมายของสตสมปชญญะ สมาธและปญญา

รวธปฏบตของการบรหารจตและเจรญปญญา

ฝกการยน การเดน การนง และการนอน อยางมสต

ฝกการกำาหนดรความรสก เมอตาเหนรป หฟงเสยง จมกดมกลน ลนลมรส กายสมผสสงทมากระทบ ใจรบรธรรมารมณ

ฝกใหมสมาธในการฟง การอาน การคด การถาม และการเขยน

29

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�งส�ระก�รเรยนร

ทองถน๗. ปฏบตตนตามหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอ เพอการอยรวมกนเปนชาตไดอยางสมานฉนท

หลกธรรมเพอการอยรวมกนอยางสมานฉนท

o เบญจศล เบญจธรรม–o ทจรต ๓ สจรต ๓–o พรหมวหาร ๔o มงคล ๓๘

- เคารพ - ถอมตน- ทำาความดใหพรอมไวกอน

o พทธศาสนสภาษต : ความพรอมเพรยงของหมใหเกดสข เมตตาธรรมคำาจนโลก

กตญญกตเวทตอประเทศชาต

-

๘. อธบายประวตศาสดาของศาสนาอนๆ โดยสงเขป

ประวตศาสดาo พระพทธเจาo มฮมมดo พระเยซ

-

ป.๕ ๑. วเคราะหความสำาคญของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ ในฐานะทเปนมรดกทางวฒนธรรมและหลกในการพฒนาชาตไทย

มรดกทางวฒนธรรมทไดรบจากพระพทธศาสนาo มรดกทางดานรปธรรม

เชน ศาสนสถาน โบราณวตถ สถาปตยกรรม

o มรดกทางดานจตใจ เชน หลกธรรมคำาสงสอน ความเชอ และคณธรรมตาง ๆ

การนำาพระพทธศาสนาไปใชเปนแนวทางในการพฒนาชาตไทย

o พฒนาดาน

-

30

กายภาพ และสงแวดลอม เชน ภาวนา ๔ (กาย ศล จต ปญญา) ไตรสกขา (ศล สมาธ ปญญา) และอรยสจส

o พฒนาจตใจ เชน หลกโอวาท ๓

(ละความชว ทำาด ทำาจตใจใหบรสทธ) และการบรหารจตและเจรญปญญา

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๒. สรปพทธประวตตงแตเสดจกรงกบลพสดจนถงพทธกจสำาคญ หรอประวตศาสดาทตนนบถอตามทกำาหนด

สรปพทธประวต (ทบทวน) โปรดพระพทธบดา (เสดจ

กรงกบล- พสด) พทธกจสำาคญ ไดแก โลก

ตถจรยา ญาตตถจรยา และพทธตถจรยา

-

๓. เหนคณคา และประพฤตตนตามแบบอยางการดำาเนนชวตและขอคดจากประวตสาวก ชาดก/เรอง

พระโสณโกฬวสะ จฬเสฏฐชาดก วณณาโรหชาดก สมเดจพระสงฆราช (สา) อาจารยเสถยร โพธนนทะ

-

31

เลาและศาสนกชนตวอยาง ตามทกำาหนด

๔. อธบายองคประกอบ และความสำาคญของพระไตรปฎก หรอคมภรของศาสนาทตนนบถอ

องคประกอบของพระไตรปฎก พระสตตนตปฎก พระวนยปฎก พระอภธรรมปฎก

ความสำาคญของพระไตรปฎก

-

๕. แสดงความเคารพพระรตนตรย และปฏบตตามไตรสกขาและหลกธรรมโอวาท ๓ ในพระพทธศาสนาหรอ หลกธรรมของศาสนาทตนนบถอตามทกำาหนด

พระรตนตรยo ศรทธา ๔

พระพทธo พทธจรยา ๓

พระธรรมo อรยสจ ๔o หลกกรรม

พระสงฆ ไตรสกข�

ศล สมาธ ปญญา โอว�ท ๓

ไมทำาชวo เบญจศลo อบายมข ๔

-

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนร

32

ทองถน ทำาความด

o เบญจธรรมo บญกรยาวตถ ๓o อคต ๔o อทธบาท ๔o กตญญกตเวทตอ

พระพทธศาสนาo มงคล ๓๘

- ใฝร ใฝเรยน- การงานไมอากล- อดทน

ทำาจตใหบรสทธ (บรหารจตและเจรญปญญา)

พทธศาสนสภาษต วรเยน ทกขมจเจต

คนจะลวงทกขไดเพราะความเพยร

ปญญา โลกสม ปชโชโต ปญญา คอ แสงสวางใน

โลก

-

๖. เหนคณคาและสวดมนตแผเมตตา มสตทเปนพนฐานของสมาธในพระพทธศาสนา หรอการพฒนาจตตามแนวทางของศาสนาทตนนบถอตามทกำาหนด

สวดมนตไหวพระ สรรเสรญ คณพระรตนตรยและแผเมตตา

รความหมายของสตสมปชญญะ สมาธและปญญา

รวธปฏบตและประโยชนของ การบรหารจตและเจรญปญญา

ฝกการยน การเดน การนง และ การนอน อยางมสต

ฝกการกำาหนดรความรสก เมอตาเหนรป หฟงเสยง จมกดมกลน ลนลมรส กายสมผสสงทมา

-

33

กระทบใจรบรธรรมารมณ ฝกใหมสมาธในการฟง

การอาน การคด การถามและการเขยน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๗. ปฏบตตนตามหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอ เพอการพฒนาตนเองและสงแวดลอม

โอวาท ๓ (ตามสาระการเรยนร ขอ ๕) -

ป.๖ ๑. วเคราะหความสำาคญของพระพทธ- ศาสนาในฐานะเปนศาสนาประจำาชาต หรอความสำาคญของศาสนาทตนนบถอ

พระพทธศาสนาในฐานะเปนศาสนาประจำาชาต เชน เปนเอกลกษณของชาตไทย เปนรากฐานทางวฒนธรรมไทย เปนศนยรวมจตใจ เปนมรดกทางวฒนธรรมไทย และเปนหลก ในการพฒนาชาตไทย

-

๒. สรปพทธประวตตงแตปลง

สรปพทธประวต (ทบทวน)

34

อายสงขารจนถงสงเวชนยสถาน หรอประวตศาสดาทตนนบถอตามทกำาหนด

ปลงอายสงขาร ปจฉมสาวก ปรนพพาน การถวายพระเพลง แจกพระบรมสารรกธาต สงเวชนยสถาน ๔

-

๓. เหนคณคาและประพฤตตนตามแบบอยางการดำาเนนชวตและขอคดจากประวตสาวก ชาดก/เรองเลา และศาสนกชนตวอยางตามทกำาหนด

พระราธะ ทฆตโกสลชาดก สพพทาฐชาดก พอขนรามคำาแหงมหาราช สมเดจพระมหาสมณ

เจากรม-พระปรมานชตชโนรส

-

๔. วเคราะหความสำาคญและเคารพ พระรตนตรย ปฏบตตามไตรสกขาและหลกธรรมโอวาท ๓ ในพระพทธศาสนา หรอหลกธรรมของศาสนาทตนนบถอตามทกำาหนด

พระรตนตรยo ศรทธา ๔

พระพทธo พทธกจ ๕

พระธรรมo อรยสจ ๔o หลกกรรม

พระสงฆ ไตรสกข� ศล สมาธ ปญญา

-

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

35

โอว�ท ๓ ไมทำาชว

o เบญจศลo อบายมข ๖o อกศลมล ๓

ทำาความดo เ

บญจธรรมo กศลมล ๓o พละ ๔o คารวะ ๖o กตญญกตเวทตอพระมหากษตรย

o มงคล ๓๘- มวนย - การงานไมมโทษ- ไมประมาทใน

ธรรม ทำาจตใหบรสทธ

(บรหารจตและเจรญปญญา)

พทธศ�สนสภ�ษต สจเจน กตต ปปโปต

คนจะไดเกยรตดวยสจจะ ยถาวาท ตถาการ พดเชนไร ทำาเชนนน

-

๕. ชนชมการทำาความดของบคคลในประเทศตามหลกศาสนา พรอมทงบอกแนวปฏบตในการดำาเนนชวต

ตวอยางการกระทำาความดของบคคลในประเทศ

-

๖. เหนคณคาและสวดมนตแผเมตตา และบรหารจตเจรญปญญา ม

สวดมนตไหวพระ สรรเสรญ คณพระรตนตรยและแผเมตตา

36

สตทเปนพนฐานของสมาธในพระพทธศาสนา หรอการพฒนาจตตามแนวทางของศาสนา ทตนนบถอ

รความหมายของสตสมปชญญะ สมาธและปญญา

รวธปฏบตและประโยชนของ การบรหารจตและเจรญปญญา

ฝกการยน การเดน การนง และการนอนอยางมสต

-

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ฝกการกำาหนดรความรสกเมอตาเหนรป หฟงเสยง จมกดมกลน ลนลมรส กายสมผสสงทมากระทบ ใจรบรธรรมารมณ

ฝกใหมสมาธในการฟง การอาน การคด การถาม และการเขยน

-

๗. ปฏบตตนตามหลกธรรมของศาสนา ทตนนบถอ เพอแกปญหาอบายมขและ สงเสพตด

หลกธรรม : อรยสจ ๔ หลกกรรม

โอวาท ๓ : เบญจศล –เบญจธรรม อบายมข ๖ อกศลมล ๓ กศลมล ๓

-

๘. อธบายหลกธรรมสำาคญของ

หลกธรรมสำ�คญของศ�สน�ต�ง ๆ

-

37

ศาสนาอนๆ โดยสงเขป

พระพทธศาสนา : อรยสจ ๔ โอวาท ๓ ฯลฯ

ศาสนาอสลาม : หลกศรทธา หลกปฏบต หลกจรยธรรม

ครสตศาสนา : บญญต ๑๐ ประการ

๙. อธบายลกษณะสำาคญของศาสนพธพธกรรมของศาสนาอนๆ และปฏบตตนไดอยางเหมาะสมเมอตองเขารวมพธ

ศ�สนพธของศ�สน�ต�ง ๆ พระพทธศาสนาo ศาสนพธทเปนพทธ

บญญต เชน บรรพชา อปสมบท

o ศาสนพธทเกยวเนองกบพระพทธศาสนา เชน ทำาบญพธเนองในวนสำาคญทางศาสนา

o ศาสนาอสลาม เชน การละหมาด การถอศลอด การบำาเพญฮจญ ฯลฯ

o ครสตศาสนา เชน ศลลางบาป ศลอภยบาป ศลกำาลง ศลมหาสนท ฯลฯ

o ศาสนาฮนด เชน พธศราทธ พธบชาเทวดา

-

38

ส�ระท ๑ ศ�สน� ศลธรรม จรยธรรม

ม�ตรฐ�น ส ๑.๒ เขาใจ ตระหนกและปฏบตตนเปนศาสนกชนทด และธำารงรกษาพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๑ ๑. บำาเพญประโยชนตอวด หรอศาสนสถานของศาสนาทตนนบถอ

การบำาเพญประโยชนตอวด หรอศาสนสถาน การพฒนาทำาความ

สะอาด การบรจาค การรวมกจกรรมทาง

ศาสนา

-

๒. แสดงตนเปนพทธมามกะ หรอแสดงตนเปนศาสนกชนของศาสนาทตนนบถอ

การแสดงตนเปนพทธมามกะ ขนเตรยมการ ขนพธการ

-

๓. ปฏบตตนในศาสนพธ พธกรรม และวนสำาคญทางศาสนา ตามท

ประวตโดยสงเขปของวนสำาคญทางพระพทธศาสนา วนมาฆบชา

-

39

กำาหนดไดถกตอง วนวสาขบชา วนอาสาฬหบชา วนอฏฐมบชา

การบชาพระรตนตรย

ป.๒ ๑. ปฏบตตนอยางเหมาะสมตอสาวกของศาสนาทตนนบถอ ตามทกำาหนดไดถกตอง

การฝกปฏบตมรรยาทชาวพทธ การพนมมอ การไหว การกราบ การนง การยน การเดน

-

๒. ปฏบตตนในศาสนพธ พธกรรม และวนสำาคญทางศาสนา ตามทกำาหนดไดถกตอง

การเขารวมกจกรรมและพธกรรมท เกยวเนองกบวนสำาคญทางพทธศาสนา

ระเบยบพธการบชาพระรตนตรย

การทำาบญตกบาตร

-

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๓ ๑. ปฏบตตนอยางเหมาะสมตอสาวก ศาสนสถาน ศาสน

ฝกปฏบตมรรยาทชาวพทธ การลกขนยนรบ การตอนรบ

-

40

วตถของศาสนาทตนนบถอ ตามทกำาหนดไดถกตอง

การรบ สงสงของ–แกพระภกษ

มรรยาทในการสนทนา การสำารวมกรยา

มารยาท การแตงกายทเหมาะสมเมอ

อยในวดและพทธสถาน การดแลรกษาศาสน

วตถและ ศาสนสถาน

๒. เหนคณคา และปฏบตตนในศาสนพธพธกรรม และวนสำาคญทางศาสนา ตามทกำาหนดไดถกตอง

การอาราธนาศล การสมาทานศล เครองประกอบโตะหม

บชา การจดโตะหมบชา-

๓. แสดงตนเปนพทธมามกะ หรอแสดงตนเปนศาสนกชนของศาสนาทตนนบถอ

ความเปนมาของการแสดงตนเปน พทธมามกะ

การแสดงตนเปนพทธมามกะ ขนเตรยมการ ขนพธการ

-

ป.๔ ๑. อภปรายความสำาคญ และมสวนรวมในการบำารงรกษาศาสนสถานของศาสนาทตนนบถอ

ความรเบองตนและความสำาคญของ ศาสนสถาน

การแสดงความเคารพตอศาสนสถาน

การบำารงรกษาศาสนสถาน

-

๒. มมรรยาทของความเปนศาสนกชนทด ตามทกำาหนด

การปฏบตตนทเหมาะสมต พระภกษ

การยน การเดน และการ -

41

นงทเหมาะสมในโอกาสตาง ๆ

๓. ปฏบตตนในศาสนพธ พธกรรมและวนสำาคญทางศาสนา ตามทกำาหนดได ถกตอง

การอาราธนาศล การอาราธนาธรรม การอาราธนาพระปรตร ระเบยบพธและการปฏบต

ตนในวนพระ -

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๕ ๑. จดพธกรรมตามศาสนาทตนนบถออยางเรยบงาย มประโยชน และปฏบตตนถกตอง

การจดพธกรรมทเรยบงาย ประหยด มประโยชน และถกตองตามหลกทางศาสนาทตนนบถอ

-

๒. ปฏบตตนในศาสนพธ พธกรรม และวนสำาคญทางศาสนา ตามทกำาหนด และอภปรายประโยชนทไดรบจากการเขารวมกจกรรม

การมสวนรวมในการจดเตรยมสถานทประกอบศาสนพธ พธกรรมทางศาสนา

พธถวายสงฆทาน เครองสงฆทาน

ระเบยบพธในการทำาบญงานมงคล

ประโยชนของ การเขารวมศาสนพธ พธกรรมทางศาสนา หรอกจกรรม ในวนสำาคญทางศาสนา

-

๓. มมรรยาทของ การกราบพระรตนตรย

42

ความเปนศาสนกชนทด ตามทกำาหนด

การไหวบดา มารดา คร/อาจารย ผทเคารพนบถอ

การกราบศพ

-

ป.๖

๑. อธบายความรเกยวกบสถานทตาง ๆ ในศาสนสถาน และปฏบตตนไดอยางเหมาะสม

ความรเบองตนเกยวกบสถานทตาง ๆ ภายในวด เชน เขตพทธาวาส สงฆาวาส

การปฏบตตนทเหมาะสมภายในวด

-

๒. มมรรยาทของความเปนศาสนกชนทด ตามทกำาหนด

การถวายของแกพระภกษ การปฏบตตนในขณะฟง

ธรรม การปฏบตตนตามแนวทาง

ของพทธศาสนกชน เพอประโยชนตอศาสนา

-

๓. อธบายประโยชนของการเขารวมใน ศาสนพธ พธกรรม และกจกรรมในวนสำาคญทางศาสนา ตามทกำาหนด และปฏบตตนไดถกตอง

ทบทวนการอาราธนาศล อาราธนาธรรม และอาราธนาพระปรตร

พธทอดผาปา พธทอดกฐน ระเบยบพธในการทำาบญ

งานอวมงคล การปฏบตตนทถกตองใน

ศาสนพธพธกรรม และวนสำาคญทางศาสนา เชน วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอฐมบชา วนอาสาฬหบชา วนธรรมสวนะ

ประโยชนของการเขารวมในศาสนพธ/ พธกรรม และวนสำาคญทางศาสนา

-

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนร

43

ทองถน๔. แสดงตนเปนพทธมามกะ หรอแสดงตนเปนศาสนกชนของศาสนาทตนนบถอ

การแสดงตนเปนพทธมามกะ° ขนเตรยมการ° ขนพธการ

-

44

ส�ระท ๒ หน�ทพลเมอง วฒนธรรม และก�รดำ�เนนชวตในสงคมม�ตรฐ�น ส ๒.๑ เขาใจและปฏบตตนตามหนาทของการเปน

พลเมองด มคานยมทดงามและธำารงรกษาประเพณและวฒนธรรมไทย ดำารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสข

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๑ ๑. บอกประโยชนและปฏบตตนเปนสมาชกทดของครอบครวและโรงเรยน

การเปนสมาชกทดของครอบครวและโรงเรยน เชน - กตญญกตเวทและ

เคารพรบฟงคำาแนะนำาของพอแม ญาตผใหญ และคร

- รจกกลาวคำาขอบคณ ขอโทษ การไหวผใหญ

- ปฏบตตาม ขอตกลง กตกา กฎ ระเบยบของครอบครวและโรงเรยน

- มสวนรวมในกจกรรมของครอบครวและโรงเรยน

- มเหตผลและยอมรบฟงความคดเหนของผอน

- มระเบยบ วนย มนำาใจ ประโยชนของการปฏบตตน

เปนสมาชก ทดของครอบครว

45

และโรงเรยน

๒. ยกตวอยางความสามารถและความดของตนเอง ผอนและบอกผลจากการกระทำานน

ลกษณะความสามารถและลกษณะ ความดของตนเองและผอน เชน- ความกตญญกตเวท- ความมระเบยบวนย- ความรบผดชอบ - ความขยน - การเออเฟ อเผอแผและ

ชวยเหลอผอน- ความซอสตยสจรต - ความเมตตากรณา

ผลของการกระทำาความด เชน

- ภาคภมใจ - มความสข

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๒ ๑. ปฏบตตนตามขอตกลง กตกา กฎ ระเบยบและหนาททตองปฏบตในชวตประจำาวน

ขอตกลง กตกา กฎ ระเบยบ หนาททตองปฏบตในครอบครว โรงเรยน สถานทสาธารณะ เชน โรงภาพยนต โบราณสถาน ฯลฯ

ขอ ขอตกลง กตกา กฎระเบยบ หนาททตองปฏบตในครอบครว โรงเรยน สถานทสาธารณะในชมชน เชน กฎ ระเบยบของหองเรยน

๒. ปฏบตตนตนตามมารยาทไทย

มารยาทไทย เชน การแสดงความเคารพ การยน การเดน การนง การนอน การทกทาย การรบประทาน

๓. แสดงพฤตกรรมในการ

การยอมรบความแตกตางของคนในสงคม ในเรอง

46

ยอมรบความคด ความเชอและการปฏบตของบคคลอนทแตกตางกนโดยปราศจากอคต

ความคด ความเชอ ความสามารถและการปฏบตตนของบคคลอนท แตกตางกน เชน

- บคคลยอมมความคดทมเหตผล

- การปฏบตตนตามพธกรรมตามความ เชอของบคคล

- บคคลยอมมความสามารถแตกตางกน

- ไมพดหรอแสดงอาการดถกรงเกยจ ผอน ในเรองของรปรางหนาตา สผม สผว ทแตกตางกน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๔. เคารพในสทธ เสรภาพของผอน

สทธสวนบคคล เชน - สทธแสดงความคดเหน

47

- สทธเสรภาพในรางกาย - สทธในทรพยสน

ป.๓ ๑. สรปประโยชนและปฏบตตนตามประเพณและวฒนธรรมในครอบครวและทองถน

ประเพณและวฒนธรรมในครอบครว เชน การแสดงความเคารพและการเชอฟงผใหญ การกระทำากจกรรมรวมกน ในครอบครว

ประเพณและวฒนธรรมในทองถนอำาเภอวฒนานคร เชน การเขารวมประเพณทางศาสนา ประเพณเกยวกบการดำาเนนชวต ประโยชนของการปฏบตตนตามประเพณและวฒนธรรมในครอบครวและทองถน

๑. ประเพณและวฒนธรรมในครอบครว เชน การแสดงความเคารพและการเชอฟงผใหญ การกระทำากจกรรมรวมกนในครอบครว๒. ประเพณและวฒนธรรมในทองถน เชน ทำาบญตกบาตร ประเพณการแตงงาน งานบวช บายศรสขวญ ทำาบญกลางบานงานศพ ขนบานใหม วนสงกรานต

๒. บอกพฤตกรรมการดำาเนนชวตของ ตนเอง และผอนทอยในกระแส วฒนธรรมทหลากหลาย

พฤตกรรมของตนเองและเพอน ๆ ในชวตประจำาวน เชน การทกทาย การทำาความเคารพ การปฏบตตาม ศาสนพธ การรบประทานอาหาร การใชภาษา (ภาษาถนกบภาษาราชการ และภาษาอนๆ ฯลฯ )

สาเหตททำาใหพฤตกรรมการดำาเนนชวตในปจจบน

48

ของนกเรยน และผอนแตกตางกน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๓. อธบายความสำาคญขอวนหยดราชการทสำาคญ

วนหยดราชการทสำาคญ เชน

- วนหยดเกยวกบชาตและ พระมหากษตรย เชน วนจกร วนรฐธรรมนญ วนฉตรมงคล วนเฉลมพระชนมพรรษา

- วนหยดราชการเกยวกบศาสนา เชน วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอาสาฬหบชา วนเขาพรรษา

- วนหยดราชการเกยวกบประเพณและวฒนธรรม เชน วนสงกรานต วนพชมงคล

๔. ยกตวอยางบคคลซงมผลงานทเปนประโยชนแกชมชนและทองถนของตน

บคคลทมผลงานเปนประโยชนแกชมชนและทองถนของอำาเภออรญประเทศและจงหวดสระแกว

ลกษณะผลงานทเปนประโยชนแกอำาเภอวฒ นานครและจงหวดสระแกว

- บคคลทมผลงานเปนประโยชนแกชมชนและทองถนของตน- ลกษณะผลงานทเปน

49

ประโยชนแกชมชนและทองถนบคคลทมผลงานดเดน เชนพระครวฒนานครกจนายเสนาะ เทยนทอง นายวทยา เทยนทอง นายสำารวล มหทธบรนทร แพทยหญงเพญนภา ทรยเจรญนางสาวเผอ ทองเอยม เพลน พรมแดนประวต วะโฮรมย* บคคลทมผลงานดเดนทอยในอำาเภอ ตำาบล หมบาน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๔ ๑. ปฏบตตนเปน การเขารวมกจกรรม ๑. การเขารวม

50

พลเมองดตามวถประชาธปไตยในฐานะสมาชกทดของชมชน

ประชาธปไตยของอำาเภอวฒนานคร เชน การรณรงคการเลอกตง

แนวทางการปฏบตตนเปนสมาชกทดของชมชนวฒนานคร เชน อนรกษ สงแวดลอม สาธารณสมบต โบราณวตถและโบราณสถาน การพฒนาชมชน

กจกรรมประชาธปไตยของชมชน เชน การรณรงคการเลอกตง๒. แนวทางการปฏบตตนเปนสมาชกทดของชมชน เชน อนรกษสงแวดลอม สาธารณสมบต โบราณวตถและโบราณสถาน และการพฒนาชมชนของตนเอง

๒. ปฏบตตนในการเปนผนำาและผตาม ทด

การเปนผนำาและผตามทด - บทบาทและความรบผดชอบ ของผนำา

- บทบาทและความรบผดชอบของผตามหรอสมาชก

- การทำางานกลมใหมประสทธผลและประสทธภาพ และประโยชนของการทำางานเปนกลม

๓. วเคราะหสทธ สทธพนฐานของเดก เชน สทธทจะมชวต สทธทจะได

51

พนฐานทเดกทกคน พงไดรบตามกฎหมาย

รบการปกปอง สทธ ทจะไดรบการพฒนา สทธทจะม สวนรวม

๔. อธบายความแตกตางทางวฒนธรรมของกลมคนในทองถน

วฒนธรรม ๕ เชอชาต ของคนไทยในอำาเภอวฒนานครทแตกตางกน เชน การแตงกาย ภาษา อาหาร

๕. เสนอวธการทจะอยรวมกนอยาง สนตสขในชวตประจำาวน

ปญหาและสาเหตของการเกดความขดแยงในชวตประจำาวน

แนวทางการแกปญหาความขดแยงดวยสนตวธ

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๕ ๑. ยกตวอยางและปฏบตตนตามสถานภาพ บทบาท สทธเสรภาพ และหนาทในฐานะพลเมองด

สถานภาพ บทบาท สทธเสรภาพ

หนาทของพลเมองด เชน เคารพ เทดทนสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย อนรกษทรพยากรธรรมชาต อนรกษศลปวฒนธรรม ปฏบตตามกฎหมาย

คณลกษณะของพลเมองด เชน เหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน มความรบผดชอบ เสยสละ

52

๒. เสนอวธการปกปองคมครองตนเองหรอผอนจากการละเมดสทธเดก

เหตการณทละเมดสทธเดกในสงคมไทย

แนวทางการปกปองคมครองตนเองหรอผอนจากการละเมดสทธเดก

การปกปองคมครองสทธเดกในสงคมไทย

๓. เหนคณคาวฒนธรรมไทยทมผลตอการดำาเนนชวตในสงคมไทย

วฒนธรรมไทย ทมผลตอการดำาเนนชวตของคนในสงคมไทย

คณคาของวฒนธรรมกบการดำาเนนชวต

๔. มสวนรวมในการอนรกษและเผยแพรภมปญญาทองถนของชมชน

ความสำาคญของภมปญญาทองถนอำาเภอวฒนานคร

ตวอยางภมปญญาทองถนในชมชน วฒนานคร

การอนรกษและเผยแพรภมปญญาทองถนของชมชนวฒนานคร

- ตวอยางภมปญญาทองถนในชมชนของตน- การอนรกษและเผยแพรภมปญญาทองถนของชมชนตวอยางภมปญญาทองถน๑. นทานในทองถน เชน- พระลกพระราม ขลนางอว นางผมหอมสงขศลปชย จำาปาสตน ฯลฯ

53

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๒. ศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอ เชน - ประเพณการแตงงาน(ขนสาว ซสาว แลนนำา ฮาง) วนสงกรานต (สรงนำาพระ แหดอกไม รดนำาดำาหว สรงหกลางบาน) บายศรสขวญ เอาขวญคนปวย ทำาขวญขาวแหกณฑหลอน ลาบวช ทำาบญกลางบานทำาบญขาวประดบดน บญขาวจ บญขาวพนกอน แฮ

54

กนา แกบน ขนบานใหม งานศพ บญบงไฟ แหหอปราสาทผง กนตรม หมอลำาฯลฯ- ความเชอ เชน ฮต ๑๒ ครอง ๑๔ ขะลำา๓. เรองราวเกยวกบอาชพในจงหวดสระแกวทงระดบอำาเภอ / ตำาบล / หมบาน เชน การจกสานไมไผ ทอเสอกก ทอผาไหม ทอผาฝาย ทำาขาวหลาม ทำาอาหารพนบาน หตถกรรมจกสานลอมเซรามก ทำาไมกวาด ปลกแตงแคนตาลป ฯลฯ

55

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๖ ๑. ปฏบตตามกฎหมายทเกยวของกบชวตประจำาวนของครอบครวและชมชน

กฎหมายทเกยวของกบชวตประจำาวนเชน

- กฎหมายจราจร - กฎหมายทะเบยน

ราษฎร - กฎหมายยาเสพตดให

โทษ - เทศบญญต ขอ

บญญต อบต. อบจ.ของจงหวดสระแกว

ประโยชนของการปฏบตตนตามกฎหมายดงกลาว

-

๒. วเคราะหการเปลยนแปลงวฒนธรรมตามกาลเวลาและธำารงรกษาวฒนธรรม อนดงาม

ความหมายและประเภทของวฒนธรรม การเปลยนแปลงวฒนธรรมตาม กาลเวลาทมผลตอตนเองและสงคมไทย แนวทางการธำารงรกษาวฒนธรรมไทย

-

๓. แสดงออกถงมารยาทไทยไดเหมาะสมถกกาลเทศะ

ความหมายและสำาคญของมารยาทไทย มารยาทไทยและมารยาทสงคม เชน การแสดงความเคารพ การยน การเดน การนง การนอน การรบของสงของ การรบประทานอาหาร การ

-

56

แสดงกรยาอาการ การทกทาย การสนทนา การใชคำาพด

๔. อธบายคณคาทางวฒนธรรมท แตกตางกนระหวางกลมคนในสงคมไทย

ประโยชนและคณคาทางวฒนธรรม ความแตกตางทางวฒนธรรมระหวางกลมคนภาคตางๆ ในสงคมไทย แนวทางการรกษาวฒนธรรม

-

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๕. ตดตามขอมล ขาวสาร เหตการณตาง ๆ ในชวตประจำาวน เลอกรบและใชขอมล ขาวสารในการเรยนรไดเหมาะสม

ขอมล ขาวสาร เหตการณตาง ๆ เชน วทยโทรทศน หนงสอพมพ แหลงขาว

ตาง ๆ สถานการณจรง ประโยชนจากการตดตาม

ขอมล ขาวสาร เหตการณตาง ๆ

หลกการเลอกรบและใช

-

57

ขอมล ขาวสารจากสอตางๆ รวมทงสอทไรพรมแดน

ส�ระท ๒ หน�ทพลเมอง วฒนธรรม และก�รดำ�เนนชวตในสงคม

58

ม�ตรฐ�น ส ๒.๒ เขาใจระบบการเมองการปกครองในสงคมปจจบน ยดมน ศรทธาและธำารงรกษาไวซงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๑ ๑. บอกโครงสราง บทบาทและหนาทของสมาชกในครอบครวและโรงเรยน

โครงสรางของครอบครวและความสมพนธของบทบาท หนาทของสมาชกในครอบครว

โครงสรางของโรงเรยน ความสมพนธของบทบาท หนาทของสมาชกในโรงเรยน

๑. โครงสรางของครอบครวและความสมพนธของบทบาท หนาทของสมาชกในครอบครวของตนเอง๒. โครงสรางของโรงเรยน และความสมพนธของบทบาท หนาทของสมาชกในโรงเรยนของตนเอง

๒. ระบบทบาท สทธ หนาทของตนเองในครอบครวและโรงเรยน

ความหมายและความแตกตางของอำานาจตามบทบาท สทธ หนาทในครอบครวและโรงเรยน

การใชอำานาจในครอบครวตามบทบาท สทธหนาท

๑. ความหมายและความแตกตางของอำานาจตามบทบาท สทธ หนาทในครอบครวและโรงเรยนของ

59

ตนเอง๒. การใชอำานาจในครอบครวตามบทบาท สทธหนาทของตนเอง

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๓. มสวนรวมในการตดสนใจและทำากจกรรมในครอบครวและโรงเรยนตามกระบวนการประชาธปไตย

กจกรรมตามกระบวนการประชาธปไตยในครอบครว เชน การแบงหนาทความรบผดชอบในครอบครว การรบฟงและแสดงความคดเหน

กจกรรมตามกระบวนการประชาธปไตยในโรงเรยน เชน เลอกหวหนาหอง ประธานชมนม ประธานนกเรยน

๑. กจกรรมตามกระบวนการประชาธปไตยในครอบครวของตนเอง เชน การแบงหนาทความรบผดชอบในครอบครว การรบฟงและแสดงความคดเห

60

๒. กจกรรมตามกระบวนการประชาธปไตยในโรงเรยน ของตนเอง เชน เลอกหวหนาหอง ประธานชมนม ประธานนกเรยน

ป.๒ ๑. อธบายความสมพนธของตนเอง และสมาชกในครอบครวในฐานะเปนสวนหนงของชมชน

ความสมพนธของตนเอง และสมาชกในครอบครวกบชมชน เชน การชวยเหลอกจกรรมของชมชน

ความสมพนธของตนเอง และสมาชกในครอบครวกบชมชนของตนเอง เชน การชวยเหลอ

๒. ระบผมบทบาทอำานาจในการตดสนใจในโรงเรยน และชมชน

ผมบทบาท อำานาจในการตดสนใจในโรงเรยน และชมชน เชน ผบรหารสถานศกษา ผนำาทองถน กำานน ผใหญบาน

ผมบทบาท อำานาจในการตดสนใจในโรงเรยน และชมชนของตนเอง เชน ผบรหารสถานศกษา ผนำาทองถน กำานน ผใหญบาน

61

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง

ส�ระก�รรยนรทองถน

ป.๓ ๑. ระบบทบาทหนาทของสมาชกของชมชนในการมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ตามกระบวนการประชาธปไตย

บทบาทหนาทของสมาชกในชมชน

การมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ตามกระบวนการประชาธปไตย

บทบาทหนาทของสมาชกในชมชน ของตนเอง ในการมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ตามกระบวนการประชาธปไตย

๒. วเคราะหความแตกตางของกระบวนการการตดสนใจในชนเรยน/โรงเรยนและชมชนโดยวธการออกเสยงโดยตรงและการเลอกตวแทนออกเสยง

การออกเสยงโดยตรงและการเลอกตวแทนออกเสยง

การออกเสยงโดยตรงและการเลอกตวแทนออกเสยงในชนเรยนและชมชนของตนเอง

๓. ยกตวอยางการเปลยนแปลงในชนเรยน/โรงเรยนและชมชนท

การตดสนใจของบคคลและกลมทมผลตอการเปลยนแปลงในชนเรยน โรงเรยน

การตดสนใจของบคคลและกลมทมผลตอการเปลยนแปลงในชนเรยน โรงเรยน

62

เปนผลจากการตดสนใจของบคคลและกลม

และชมชน- การเปลยนแปลงในชนเรยน เชน การเลอกหวหนาหอง การเลอกคณะกรรมการหองเรยน -การเปลยนแปลงในโรงเรยน เชน เลอกประธานนกเรยน เลอกคณะกรรมการนกเรยน

การเปลยนแปลงในชมชน เชน การเลอกผใหญบาน กำานน สมาชก อบต. อบจ.

และชมชนของตนเอง เชน– การเปลยนแปลงในชนเรยน เชน การเลอกหวหนาหอง การเลอกคณะกรรมการหองเรยน - การเปลยนแปลงในโรงเรยน เชน เลอก ประธานนกเรยน เลอกคณะกรรมการนกเรยน - การเปลยนแปลงในชมชน เชน การเลอกผใหญบาน กำานน สมาชกอบต. อบจ.

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง

ส�ระก�รเรยนรทองถน

63

ป.๔ ๑. อธบายอำานาจอธปไตยและความสำาคญของระบอบประชาธปไตย

อำานาจอธปไตย ความสำาคญของ

การปกครองตามระบอบประชาธปไตย

๒. อธบายบทบาทหนาทของพลเมองในกระบวนการเลอกตง

บทบาทหนาทของพลเมองในกระบวนการเลอกตง ทงกอนการเลอกตง ระหวางการเลอกตง หลงการเลอกตง

๓. อธบายความสำาคญของสถาบนพระมหากษตรยตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

สถาบนพระมหากษตรยในสงคมไทย

ความสำาคญของสถาบนพระมหากษตรยในสงคมไทย

ป.๕๑. อธบายโครงสราง อำานาจ หนาทและความสำาคญของการปกครองสวนทองถน

โครงสรางการปกครองในทองถนเชน อบต. อบจ. เทศบาล ในอำาเภอวฒนานคร

อำานาจหนาทและความสำาคญของการปกครองสวนทองถน

๑. โครงสรางการปกครองในทองถนของจงหวดสระแกว เชน อบต. อบจ. เทศบาล ๒. อำานาจหนาทและความสำาคญของการปกครองสวนทองถนในจงหวดสระแกว เชน อบต. อบจ.

64

เทศบาล๒. ระบบทบาทหนาท และวธการเขาดำารงตำาแหนงของผบรหารทองถน

บทบาทหนาท และวธการเขาดำารงตำาแหนงของผบรหารทองถน เชน นายก อบต. นายกเทศมนตร นายก อบจ. ผวาราชการ กทม.

บทบาทหนาท และวธการเขาดำารงตำาแหนงของผบรหารทองถนในจงหวดสระแกว เชน นายก อบต. นายกเทศมนตร นายก อบจ.

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง

ส�ระก�รเรยนรทองถน

๓. วเคราะหประโยชนทชมชน จะไดรบจากองคกรปกครองสวนทองถน

องคกรปกครองสวนทองถนกบบรการสาธารณประโยชนในชมชนวฒนานคร

องคกรปกครองสวนทองถนในจงหวดสระแกว เชน อบต. อบจ. เทศบาลกบบรการสาธารณประโยชนในชมชนของตนเอง

ป.๖ ๑. เปรยบเทยบบทบาท หนาทขององคกร

บทบาท หนาท ขององคกรปกครองสวนทองถนและ

บทบาท หนาท ขององคกรปกครองสวนทองถนในจงหวด

65

ปกครองสวนทองถนและรฐบาล

รฐบาล สระแกว เชน อบต. อบจ. เทศบาล

๒. มสวนรวมในกจกรรมตางๆ ทสงเสรม ประชาธปไตยในทองถนและประเทศ

กจกรรมตางๆ เพอสงเสรม ประชาธปไตย ในทองถนวฒนานคร จงหวดสระแกว และประเทศ

กจกรรมตางๆ เพอสงเสรม ประชาธปไตยในทองถนของตนเองระดบจงหวด อำาเภอ ตำาบล หมบาน

๓. อภปรายบทบาท ความสำาคญในการใชสทธออกเสยงเลอกตงตามระบอบประชาธปไตย

การมสวนในการออกกฎหมาย ระเบยบ กตกา การเลอกตง

สอดสองดแลผมพฤตกรรมการกระทำาผดการเลอกตง และแจงตอเจาหนาทผรบผดชอบ

ตรวจสอบคณสมบต

การใชสทธออกเสยงเลอกตงตามระบอบประชาธปไตย

66

ส�ระท ๓ เศรษฐศ�สตร

ม�ตรฐ�น ส ๓.๑ เข�ใจและส�ม�รถบรห�รจดก�รทรพย�กรในก�รผลตและก�รบรโภค ก�รใชทรพย�กร ทมอยจำ�กดไดอย�งมประสทธภ�พและคมค� รวมทงเข�ใจหลกก�รของเศรษฐกจพอเพยง เพอก�รดำ�รงชวตอย�งมดลยภ�พ

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๑ ๑. ระบสนคาและบรการทใชประโยชนในชวตประจำาวน

สนคาและบรการทใชอยในชวตประจำาวน เชน ดนสอ กระดาษ

ยาสฟน สนคาและบรการทไดมา

โดยไมใชเงน เชน มผใหหรอการใชของแลกของ

สนคาและบรการทไดมาจากการใช เงนซอ

ใชประโยชนจากสนคาและบรการให คมคา

-

๒. ยกตวอยางการใชจายเงนในชวต ประจำาวนทไมเกนตวและเหนประโยชนของการออม

การใชจายเงนในชวตประจำาวนเพอซอสนคาและบรการ

ประโยชนของการใชจายเงนทไม

เกนตว

-

67

ประโยชนของการออม โทษของการใชจายเงน

เกนตว วางแผนการใชจาย

๓. ยกตวอยางการใชทรพยากรในชวตประจำาวนอยางประหยด

ทรพยากรทใชในชวตประจำาวน เชน ดนสอ กระดาษ เสอผา อาหาร

ทรพยากรสวนรวม เชน โตะ เกาอ นกเรยน สาธารณปโภคตาง ๆ

วธการใชทรพยากรทงของสวนตวและ

สวนรวมอยางถกตอง และประหยดและคมคา

-

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๒ ๑. ระบทรพยากรทนำามาผลตสนคาและบรการทใชในชวตประจำาวน

ทรพยากรทนำามาใชในการผลตสนคาและบรการทใชในครอบครวและ โรงเรยน เชน ดนสอและกระดาษทผลตจากไม รวมทงเครองจกรและแรงงาน

๑. ทรพยากรทนำามาใชในการผลตสนคาและบรการทใชในครอบครวและโรงเรยน เชน ดนสอและกระดาษ

68

การผลต ผลของการใชทรพยากร

ในการผลตทหลากหลายทมตอราคา คณคาและประโยชนของสนคาและบรการ รวมทงสงแวดลอม

ทผลตจากไม รวมทงเครองจกรและแรงงานการผลต เชนการทอผา การจกสาน ทอเสอกก การปลกหมอนเลยงไหม เครองเฟอรนเจอรจากไม การทำาขาวหลาม การเผาถาน๒. ผลของการใชทรพยากรในทองถนในการผลตทหลากหลายทมตอราคา คณคาและประโยชนของสนคาและบรการ รวมทงสงแวดลอม

๒. บอกทมาของรายไดและรายจายของตนเองและครอบครว

การประกอบอาชพของครอบครว การแสวงหารายไดทสจรตและเหมาะสม รายไดและรายจายในภาพ

รวมของ ครอบครว รายไดและรายจายของตนเอง

๑. การประกอบอาชพของครอบครว๒. การแสวงหารายไดทสจรตและเหมาะสมของครอบครว๓. รายไดและรายจายในภาพรวมของครอบครว๔. รายไดและรายจายของตนเอง

69

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๓. บนทกรายรบรายจายของตนเอง

วธการทำาบญชรายรบรายจายของตนเองอยางงาย ๆ

รายการของรายรบทเปนรายไดท เหมาะสม และไมเหมาะสม

รายการของรายจายทเหมาะสมและ ไมเหมาะสม

๑. วธการทำาบญชรายรบรายจายของตนเองอยางงาย ๆ ๒. รายการของรายรบทเปนรายไดทเหมาะสม และไมเหมาะสม๓. รายการของรายจายทเหมาะสมและไมเหมาะสม

๔. สรปผลดของการใชจายทเหมาะสมกบรายไดและการออม

ทมาของรายไดทสจรต การใชจายทเหมาะสม ผลดของการใชจายท

เหมาะสมกบรายได การออมและผลดของการ

ออม การนำาเงนทเหลอมาใชให

เกดประโยชน เชน การชวยเหลอสาธารณกศล

ป.๓ ๑. จำาแนกความตองการและความจำาเปนในการใชสนคาและบรการในการ ดำารง ชวต

สนคาทจำาเปนในการดำารงชวตท เรยกวาปจจย ๔

สนคาทเปนความตองการของมนษยอาจ เปนสนคาทจำาเปนหรอไมจำาเปนตอการดำารงชวต

ประโยชนและคณคาของ

70

สนคาและบรการ ทสนองความตองการของมนษย

หลกการเลอกสนคาทจำาเปน

ความหมายของผผลตและผบรโภค

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๒. วเคราะหการใชจายของตนเอง

ใชบญชรบจายวเคราะหการใชจายท จำาเปนและเหมาะสม

วางแผนการใชจายเงนของตนเอง

วางแผนการแสวงหารายไดทสจรตและเหมาะสม

วางแผนการนำาเงนทเหลอจายมาใชอยางเหมาะสม

๑. ใชบญชรบจายวเคราะหการใชจายทจำาเปนและเหมาะสมของตนเอง๒. วางแผนการใชจายเงนของตนเอง๓. วางแผนการแสวงหารายไดทสจรตและเหมาะสม๔. วางแผนการนำาเงนทเหลอจายมาใชอยางเหมาะสมของตนเอง

๓.อธบายไดวาทรพยากรทมอยจำากดมผลตอการ

ความหมายของผผลตและผบรโภค

ความหมายของสนคาและ

71

ผลตและบรโภคสนคาและบรการ

บรการ ปญหาพนฐานทาง

เศรษฐกจทเกดจากความหายากของทรพยากรกบความตองการของมนษยทมไมจำากด

ป.๔ ๑. ระบปจจยทมผลตอการเลอกซอสนคาและบรการ

สนคาและบรการทมอยหลากหลายในตลาดทมความแตกตางดานราคาและ คณภาพ

ปจจยทมผลตอการเลอกซอสนคาและบรการทมมากมาย ซงขนอยกบผซอ ผขาย และ ตวสนคา เชน ความพงพอใจของผซอ ราคาสนคา การโฆษณา คณภาพของสนคา

-

๒. บอกสทธพนฐานและรกษาผลประโยชนของตนเองในฐานะผบรโภค

สทธพนฐานของผบรโภค สนคาและบรการทม

เครองหมายรบรองคณภาพ

หลกการและวธการเลอกบรโภค

72

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๓. อธบายหลกการของเศรษฐกจพอเพยงและนำาไปใชในชวตประจำาวนของตนเอง

หลกการของเศรษฐกจพอเพยง

การประยกตใชเศรษฐกจพอเพยงในการดำารงชวต เชน การแตงกาย การกนอาหาร การใชจาย

-

ป.๕ ๑. อธบายปจจยการผลตสนคาและบรการ

ความหมายและประเภทของปจจยการผลตประกอบดวย ทดน แรงงาน ทนและผประกอบการ

เทคโนโลยในการผลตสนคาและบรการ

ปจจยอน ๆ เชน ราคานำามน วตถดบ

พฤตกรรมของผบรโภค ตวอยางการผลตสนคา

และบรการทมอยในทองถนหรอแหลงผลตสนคาและบรการในชมชน

ตวอยางการผลตสนคาและบรการทมอยในทองถนหรอแหลงผลตสนคาและบรการในชมชน เชนการทอผาฝาย สมนไพรพนบาน โรงงานทำาลกชน เซรามก ศลปะหนทราย การจกสาน ทอเสอกก ปลกหมอนเลยงไหม ขาวหลาม เครองเฟอรนเจอรจากไม การแปรรปอาหาร สหกรณโคนมวงนำาเยน หตถกรรมจกสานลอม

73

เซรามก ปลกแตงแคตาลปฯลฯ

๒. ประยกตใชแนวคดของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการทำากจกรรม ตาง ๆ ในครอบครว โรงเรยนและชมชน

หลกการปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

การประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในกจกรรมตาง ๆ ในครอบครว โรงเรยนและชมชน เชนการประหยดพลงงานและคาใชจายในบาน โรงเรยน การวางแผนการผลตสนคาและบรการเพอลดความสญเสยทกประเภท การใชภมปญญาทองถน

ตวอยางการผลตสนคาและบรการในชมชน เชน หนงตำาบลหนงผลตภณฑหรอโอทอป

๑. การประหยดพลงงานและคาใชจายในบาน โรงเรยน การวางแผนการผลตสนคาและบรการเพอลดความสญเสยทกประเภท การใชภมปญญาทองถน๒. ตวอยางการผลตสนคาและบรการในชมชนตางๆ ในจงหวดสระแกว

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

เชน หนงตำาบลหนงผลตภณฑหรอโอทอป- ศลปะหนทราย

74

-ผาไหมบานหนทราย-นำาหอมจากดอกไม- ผลตภณฑนมวงนำาเยน - ผลตภณฑอปโภค บรโภคจากการนำาพชสมนไพรนำามาแปรรปของโรงพยาบาลวงนำาเยน-หตถกรรมจกสานลอมเซรามกฯล

-๓. อธบายหลกการสำาคญและประโยชนของสหกรณ

หลกการและประโยชนของสหกรณ

ประเภทของสหกรณโดยสงเขป

สหกรณในโรงเรยน (เนนฝกปฏบตจรง)

การประยกตหลกการของสหกรณมาใชในชวตประจำาวน

ป.๖ ๑. อธบายบทบาทของผผลตทมความรบผดชอบ

บทบาทของผผลตทมคณภาพ เชน คำานงถงสงแวดลอม มจรรยาบรรณ ความรบผดชอบตอสงคม วางแผนกอนเรมลงมอทำากจกรรมตาง ๆ เพอลด

75

ความผดพลาดและการสญเสย ฯลฯ

ทศนคตในการใชทรพยากรอยางม ประสทธภาพและประสทธผล

ประโยชนของการผลตสนคาทมคณภาพ

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๒. อธบายบทบาทของผบรโภคทรเทาทน

คณสมบตของผบรโภคทด

พฤตกรรมของผบรโภคทบกพรอง

คณคาและประโยชนของผบรโภคทรเทาทนทมตอตนเอง ครอบครวและสงคม

-

๓. บอกวธและประโยชนของการใชทรพยากร

ความหมาย และความจำาเปนของทรพยากร

76

อยางยงยน หลกการและวธใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด (ลดการสญเสย ทกประเภท)

วธการสรางจตสำานกใหคนในชาตรคณคาของทรพยากรทมอยจำากด

วางแผนการใชทรพยากร โดยประยกตเทคนคและวธการใหม ๆ ใหเกดประโยชนแกสงคมและประเทศชาต และทนกบสภาพทางเศรษฐกจและสงคม

-

77

ส�ระท ๓ เศรษฐศ�สตร

ม�ตรฐ�น ส ๓.๒ เขาใจระบบและสถาบนทางเศรษฐกจตาง ๆ ความสมพนธทางเศรษฐกจและ ความจำาเปนของการรวมมอกนทางเศรษฐกจในสงคมโลก

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๑ ๑. อธบายเหตผลความจำาเปนทคนตองทำางานอยางสจรต

ความหมาย ประเภทและความสำาคญของการทำางาน

เหตผลของการทำางาน ผลของการทำางาน

ประเภทตาง ๆ ทมตอครอบครวและสงคม

การทำางานอยางสจรตทำาใหสงคมสงบสข

ป.๒ ๑. อธบายการแลกเปลยนสนคาและบรการโดยวธตาง ๆ

ความหมายและความสำาคญของการแลกเปลยนสนคาและบรการ

ลกษณะของการแลกเปลยนสนคา และบรการโดยไมใชเงน รวมทง การแบงปน การชวยเหลอ

ลกษณะการแลกเปลยนสนคาและบรการโดยการใชเงน

๒. บอกความสมพนธระหวางผซอและผขาย

ความหมายและบทบาทของผซอและ ผขาย ผ

78

ผลตและผบรโภคพอสงเขป

ความสมพนธระหวางผซอและผขายในการกำาหนดราคาสนคาและบรการ

ความสมพนธระหวางผซอและผขาย ทำาใหสงคมสงบสข และประเทศมนคง

ป.๓ ๑. บอกสนคาและบรการทรฐจดหาและใหบรการแกประชาชน

สนคาและบรการทภาครฐทกระดบ จดหาและใหบรการแกประชาชน เชน ถนน โรงเรยน สวนสาธารณะ การสาธารณสข การบรรเทาสาธารณภย

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๒. บอกความสำาคญของภาษและบทบาทของ

ความหมายและความสำาคญของภาษทรฐนำามาส

79

ประชาชนในการเสยภาษ

รางความเจรญและใหบรการแกประชาชน

ตวอยางของภาษ เชนภาษรายไดบคคลธรรมดา ภาษมลคาเพม ฯลฯ

บทบาทหนาทของประชาชนในการ เสยภาษ

๓. อธบายเหตผลการแขงขนทางการคา ทมผลทำาใหราคาสนคาลดลง

ความสำาคญและผลกระทบของการแขงขนทางการคาทมผลทำาใหราคาสนคาลดลง

ป.๔ ๑. อธบายความสมพนธทางเศรษฐกจของคนในชมชน

อาชพ สนคาและบรการตาง ๆ ทผลต ในชมชนวฒนานคร จงหวดสระแกว

การพงพาอาศยกนภายในชมชนทาง ดานเศรษฐกจ เชน ความสมพนธระหวางผซอ ผขาย การกหนยมสน

การสรางความเขมแขงใหชมชนดวย การใชสงของทผลตในชมชนวฒนานคร

๒. อธบายหนาทเบองตนของเงน

ความหมายและประเภทของเงน

หนาทเบองตนของเงนในระบบเศรษฐกจ

สกลเงนสำาคญทใชในการซอขายแลกเปลยนระหวางประเทศ

ป.๕ ๑. อธบายบทบาทหนาทเบองตนของ

บทบาทหนาทของธนาคารโดยสงเขป

80

ธนาคาร ดอกเบยเงนฝาก และดอกเบยกยม

การฝากเงน / การถอนเงน

๒. จำาแนกผลดและผลเสยของการกยม

ผลดและผลเสยของการกยมเงนทงนอกระบบและในระบบทมตอระบบเศรษฐกจ เชน การเสยดอกเบย การลงทน การซอของอปโภคเพมขน ทนำาไปสความฟงเฟอ ฟมเฟอย เปนตน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๖ ๑. อธบายความสมพนธระหวางผผลต ผบรโภค ธนาคาร และรฐบาล

ความสมพนธระหวางผผลต ผบรโภค ธนาคาร และรฐบาล ทมตอระบบเศรษฐกจอยางสงเขป เชนการแลก เปลยนสนคาและบรการ รายไดและรายจาย การออมกบธนาคาร การลงทน

แผนผงแสดงความสมพนธของ หนวยเศรษฐกจ

ภาษและหนวยงานทจดเกบภาษ

สทธของผบรโภค และสทธของผใชแรงงานในประเทศไทย

การหารายได รายจาย การ

81

ออม การลงทน ซงแสดง ความสมพนธระหวางผผลต ผบรโภค และรฐบาล

๒. ยกตวอยางการรวมกลมทางเศรษฐกจภายในทองถน

การรวมกลมเชงเศรษฐกจเพอประสานประโยชนในทองถนวฒนานคร จงหวดสระแกว เชน กลมออมทรพย กลมแมบาน กองทนหมบาน

ตวอยางการรวมกลมทางเศรษฐกจภายในทองถนระดบจงหวด อำาเภอ ตำาบล หมบาน เชน-กลมออมทรพย -กลมแมบาน -กองทนหมบาน-วสาหกจชมชน

ส�ระท ๔ ประวตศ�สตร

ม�ตรฐ�น ส ๔.๑ เขาใจความหมาย ความสำาคญของเวลา และยคสมยทางประวตศาสตร สามารถใชวธการทางประวตศาสตรมาวเคราะหเหตการณตาง ๆ อยางเปนระบบ

82

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๑ ๑. บอกวน เดอน ป และการนบชวงเวลาตามปฏทนทใชในชวตประจำาวน

ชอ วน เดอน ป ตามระบบสรยคตทปรากฏในปฏทน

ชอ วน เดอน ป ตามระบบจนทรคตในปฏทน

ชวงเวลาทใชในชวตประจำาวน เชน เชาวนน ตอนเยน

-

๒. เรยงลำาดบเหตการณในชวตประจำาวน ตามวนเวลาทเกดขน

เหตการณทเกดขนในชวตประจำาวนของนกเรยน เชน รบประทานอาหาร ตนนอน เขานอน เรยนหนงสอ เลนกฬา ฯลฯ

ใชคำาบอกชวงเวลา แสดงลำาดบเหตการณ ทเกดขนได

-

๓. บอกประวตความเปนมาของตนเองและครอบครวโดยสอบถามผเกยวของ

วธการสบคนประวตความเปนมาของตนเองและครอบครวอยางงาย ๆ

การบอกเลาประวตความเปนมาของตนเองและครอบครวอยางสน ๆ

๑. วธการสบคนประวตความเปนมาของตนเองและครอบครวอยางงาย ๒. การบอกเลาประวตความเปนมาของตนเองและครอบครวอยางสน

ป.๒ ๑. ใชคำาระบเวลาทแสดงเหตการณในอดต ปจจบน และอนาคต

คำาทแสดงชวงเวลาในอดต ปจจบน และอนาคต เชน วนน เมอวานน พรงน เดอนน เดอนหนา เดอน

-

83

กอน วนสำาคญทปรากฏในปฏทน

ทแสดงเหตการณสำาคญในอดตและปจจบน

ใชคำาบอกชวงเวลา อดต ปจจบน อนาคต แสดงเหตการณได

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๒. ลำาดบเหตการณทเกดขนในครอบครวหรอในชวตของตนเองโดยใชหลกฐานทเกยวของ

วธการสบคนเหตการณทผานมาแลว ทเกดขนกบตนเองและครอบครว โดยใชหลกฐานทเกยวของ เชน ภาพถาย

สตบตร ทะเบยนบาน ใชคำาทบอกชวงเวลา

แสดงเหตการณ ทเกดขนในครอบครวหรอในชวต ตนเอง

ใชเสนเวลา (Time Line) ลำาดบ เหตการณ ทเกดขนได

การสบคนเหตการณทเกดขนกบตนเองและครอบครว โดยใชหลกฐานทเกยวของ ชวงเวลาและเสนเวลา (Time Line) ลำาดบเหตการณ ทเกดขน

ป.๓ ๑. เทยบศกราชทสำาคญตามปฏทนทใชในชวตประจำาวน

ทมาของศกราชทปรากฏในปฏทน เชน พทธศกราช ครสตศกราชอยางสงเขป (ถาเปนมสลมควรเรยนฮจเราะห

84

ศกราชดวย ) วธการเทยบ พ.ศ. เปน

ค.ศ. หรอ ค.ศ. เปน พ.ศ.

ตวอยางการเทยบศกราช ในเหตการณ ทเกยวของกบนกเรยน เชน ปเกดของนกเรยน เปนตน

๒. แสดงลำาดบเหตการณสำาคญของโรงเรยนและชมชนโดยระบหลกฐานและแหลงขอมลทเกยวของ

วธการสบคนเหตการณสำาคญของ โรงเรยนและชมชนโดยใชหลกฐาน และแหลงขอมล ทเกยวของ

ใชเสนเวลา (Time Line) ลำาดบเหต-การณ ทเกดขนในโรงเรยนและชมชน

การสบคนเหตการณสำาคญของโรงเรยนและชมชนโดยใชหลกฐาน และหลงขอมลทเกยวของ และใชเสนเวลา (Time Line) ลำาดบเหตการณ ทเกดขนในโรงเรยนและชมชน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๔ ๑. นบชวง เวลา เปนทศวรรษ ศตวรรษ และสหสวรรษ

ความหมายและชวงเวลาของทศวรรษ ศตวรรษ และสหสวรรษ

การใชทศวรรษ ศตวรรษ และสหสวรรษเพอทำาความเขาใจชวงเวลาในเอกสารเชน หนงสอพมพ

85

๒. อธบายยคสมยในการศกษาประวตของมนษยชาตโดยสงเขป

เกณฑการแบงยคสมยในการศกษาประวตศาสตรทแบงเปนยคกอนประวตศาสตรและยคประวตศาสตร

ยคสมยทใชในการศกษาประวตศาสตรไทยเชนสมยกอนสโขทย สมยสโขทย สมยอยธยา สมยธนบร และสมยรตนโกสนทร

๓. แยกแยะประเภทหลกฐานทใชในการศกษาความเปนมาของทองถน

ประเภทของหลกฐานทางประวตศาสตร ทแบงเปนหลกฐานชนตน และหลกฐานชนรอง

ตวอยางหลกฐานทใชในการศกษา ความเปนมาของทองถนอรญประเทศของตน

การจำาแนกหลกฐานของทองถนเปนหลกฐานชนตนและหลกฐานชนรอง

๑. ตวอยางหลกฐานทใชในการศกษาความเปนมาของทองถนของตน เชน- โบราณสถาน- โบราณวตถ- เอกสาร(เชน ประตชยอรญประเทศ ศาลหลกเมองอรญประเทศ สระแกวสระขวญ ฯลฯ )๒. การจำาแนกหลกฐานของทองถนเปนหลกฐานชนตนและหลกฐานชนรอง

86

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๕ ๑. สบคนความเปนมาของทองถนโดยใชหลกฐานทหลากหลาย

วธการสบคนความเปนมาของทองถน

หลกฐานทางประวตศาสตรทมอยในทองถนทเกดขนตามชวงเวลาตางๆ เชน เครองมอเครองใช อาวธ โบราณสถาน โบราณวตถ

การนำาเสนอความเปนมาของทองถนโดยอางองหลกฐานทหลากหลายดวยวธการตาง ๆ เชน การเลาเรองการเขยนอยางงาย ๆ การจดนทรรศการ

๑. วธการสบคนความเปนมาของทองถน๒. หลกฐานทางประวตศาสตรทมอยในทองถนทเกดขนตามชวงเวลาตางๆ เชน เครองมอเครองใช อาวธ โบราณสถาน โบราณวตถ ๓. การนำาเสนอความเปนมาของทองถนโดยอางองหลกฐานทหลากหลายดวยวธการตางๆ เชน การเลาเรองการเขยนอยางงาย ๆ การจดนทรรศการ

๒. รวบรวมขอมลจากแหลงตาง ๆ

การตงคำาถามทางประวตศาสตรเกยวกบ

๑. การรวบรวมขอมลโดยการตง

87

เพอตอบคำาถามทางประวตศาสตร อยางมเหตผล

ความเปนมาของทองถนอำาเภอวฒนานคร เชน มเหตการณใดเกดขนในชวงเวลาใด เพราะสาเหตใดและมผลกระทบอยางไร

แหลงขอมลและหลกฐานทางประวตศาสตรในทองถนเพอตอบคำาถามดงกลาว เชน เอกสาร เรองเลา ตำานานทองถน โบราณสถาน โบราณวตถ ฯลฯ

การใชขอมลทพบเพอตอบคำาถามไดอยางมเหตผล

คำาถามทางประวตศาสตรเกยวกบความเปนมาของทองถนเกยวกบ เหตการณใดเกดขนแตละชวงเวลา สาเหต ผลกระทบ แหลงขอมลและหลกฐานทางประวตศาสตร๒. การใชขอมลทไดตอบคำาถามเกยวกบความเปนมาของทองถน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๓. อธบายความแตกตางระหวาง ความจรงกบขอเทจจรงเกยวกบ

ตวอยางเรองราวจากเอกสารตาง ๆ ทสามารถแสดงนยของความคดเหนกบขอมล เชน หนงสอพมพ

๑. ตวอยางขอมลจากหลกฐานทางประวตศาสตรในทองถนทแสดง

88

เรองราวในทองถน

บทความจากเอกสารตาง ๆ เปนตน

ตวอยางขอมลจากหลกฐานทางประวตศาสตร ในทองถนทแสดงความจรงกบขอเทจจรง

สรปประเดนสำาคญเกยวกบขอมลในทองถน

ความจรงกบขอเทจจรง ๒. การสรปประเดนสำาคญเกยวกบขอมลในทองถน

ป.๖ ๑. อธบายความสำาคญของวธการทางประวตศาสตรในการศกษาเรองราวทางประวตศาสตรอยางงาย ๆ

ความหมายและความสำาคญของวธการทางประวตศาสตรอยางงาย ๆ ท เหมาะสมกบนกเรยน

การนำาวธการทางประวตศาสตรไปใชศกษาเรองราวในทองถนอำาเภอวฒนานคร จงหวดสระแกว เชน ความเปนมาของภมน�มของสถานทในทองถน

การศกษาเรองราวในทองถน โดยวธการทางประวตศาสตร เชน ความเปนมาของภมน�ม ของสถานทในทองถน ไดแกประวตอำาเภอ ประวตหมบาน ประวตโบราณสถาน ประวตวด ประวตสถานทสำาคญ ฯลฯ

๒. นำาเสนอขอมลจากหลกฐานทหลากหลายในการทำาความเขาใจเรองราวสำาคญในอดต

ตวอยางหลกฐานทเหมาะสมกบนกเรยนทนำามาใชในการศกษาเหตการณสำาคญในประวตศาสตรไทยสมยรตนโกสนทร เชน พระราชหตถเลขาของรชกาลท ๔ หรอ รชกาลท ๕

89

กฎหมายสำาคญ ฯลฯ ( เชอมโยงกบ มฐ. ส ๔.๓ )

สรปขอมลทไดจากหลกฐานทงความจรงและขอเทจจรง

การนำาเสนอขอมลทไดจากหลกฐาน ทางประวตศาสตรดวยวธการตาง ๆ เชน การเลาเรอง การจดนทรรศการ การเขยนรายงาน

ส�ระท ๔ ประวตศ�สตร

ม�ตรฐ�น ส ๔.๒ เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบน ในดานความสมพนธ และการเปลยนแปลงของเหตการณอยางตอเนอง ตระหนกถงความสำาคญและสามารถวเคราะหผลกระทบทเกดขน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๑ ๑. บอกความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม สงของ เครองใช หรอการ ดำาเนนชวตของตนเองกบสมย

ความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม สงของ เครองใช หรอการดำาเนนชวตของอดตกบปจจบนทเปนรปธรรมและใกลตวเดก เชน การใชควายไถนา รถไถนา เตารด ถนน

๑. ความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมสงของเครองใช หรอการดำาเนนชวตของอดตกบปจจบนทเปนรป

90

ของพอแม ปยา ตายาย

เกวยน - รถอแตน สาเหตและผลของการ

เปลยนแปลงของสงตาง ๆ ตามกาลเวลา

ธรรมและใกลตวนกเรยน เชน การใชควาย ไถนา รถไถนา เตารด ถนน เกวยน รถอแตน ๒. สาเหตและผลของการเปลยนแปลงของสงตางๆ ตามกาลเวลา

๒. บอกเหตการณทเกดขนในอดตทมผลกระทบตอตนเองในปจจบน

เหตการณสำาคญทเกดขนในครอบครว เชน การยายบาน การหยาราง การสญเสยบคคลในครอบครว

เหตการณสำาคญทเกดขนในครอบครว เชน การยายบาน การหยาราง การสญเสยบคคลในครอบครว

ป.๒ ๑. สบคนถงการเปลยนแปลง ในวถชวตประจำาวนของคนในชมชน ของตนจากอดตถงปจจบน

วธการสบคนขอมลอยางงาย ๆ เชน การสอบถามพอแม ผร

วถชวตของคนในชมชน เชน การประกอบอาชพ การแตงกาย การสอสาร ประเพณใน ชมชนจากอดต

ถงปจจบน สาเหตของการ

เปลยนแปลงวถชวตของคนในชมชนวฒนานคร จงหวดสระแกว

๑. วธการสบคนขอมลอยางงาย ๆ เชน การสอบถามพอแม ผร ๒. วถชวตของคนในชมชน เชน การประกอบอาชพ การแตงกาย การสอสาร ประเพณในชมชนจากอดตถงปจจบน ๓. สาเหตของการเปลยนแปลงวถชวต

91

ของคนในชมชน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๒. อธบายผลกระทบของการเปลยนแปลง ทมตอวถชวตของคนในชมชน

การเปลยนแปลงของวถชวตของคนในชมชนทางดานตาง ๆ

ผลกระทบของการเปลยนแปลงทมตอ วถชวตของคนในชมชนวฒนานคร จงหวดสระแกว

๑. การเปลยนแปลงของวถชวตของคนในชมชนทางดานตาง ๆ ๒. ผลกระทบของการเปลยนแปลงทมตอวถชวตของคนในชมชน

ป.๓ ๑. ระบปจจยทมอทธพลตอการตงถนฐานและพฒนาการของชมชน

ปจจยการตงถนฐานของชมชนอำาเภอวฒนานคร ซงขนอยกบปจจยทางภมศาสตรและปจจยทางสงคม เชน ความเจรญทางเทคโนโลย การคมนาคม ความปลอดภย

ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการของชมชนทงปจจยทางภมศาสตร และปจจยทางสงคม

ปจจยการตงถนฐานของชมชนซงขนอยกบปจจยทางภมศาสตรและปจจยทางสงคม เชน ความเจรญทางเทคโนโลย การคมนาคม ความปลอดภย ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการของชมชนทงปจจยทางภมศาสตร และปจจยทางสงคม

92

๒. สรปลกษณะทสำาคญของขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมของชมชน

ขนบธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรมชมชนอำาเภอวฒนานคร จงหวดสระแกวทเกดจากปจจยทางภมศาสตรและปจจยทางสงคม

ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมของชมชน อน ๆ ทมความเหมอนและความตางกบชมชนของตนเอง

ขนบธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรมชมชนของตนทเกดจากปจจยทางภมศาสตรและปจจยทางสงคมขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมของชมชนอน ๆ ทมความเหมอนและความตางกบชมชนของตนเอง

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

93

๓. เปรยบเทยบความเหมอนและความตางทางวฒนธรรมของชมชนตนเองกบชมชนอน ๆ

ป.๔ ๑. อธบายการตงหลกแหลงและพฒนาการของมนษยยคกอนประวตศาสตรและยคประวตศาสตรโดยสงเขป

พฒนาการของมนษยยคกอนประวตศาสตรและยคประวตศาสตร ในดนแดนไทย โดยสงเขป

หลกฐานการตงหลกแหลงของมนษย ยคกอนประวตศาสตรในดนแดนไทยโดยสงเขป

หลกฐานทางประวตศาสตรทพบในทองถนทแสดงพฒนาการของมนษยชาตในดนแดนไทยโดยสงเขป

๒. ยกตวอยางหลกฐานทางประวตศาสตรทพบในทองถนทแสดงพฒนาการของมนษยชาต

หลกฐานทางประวตศาสตรทพบในทองถนทแสดงพฒนาการของมนษยชาตในดนแดนไทยโดยสงเขป

94

ป.๕ ๑. อธบายอทธพลของอารยธรรมอนเดยและจนทมตอไทย และเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยสงเขป

การเขามาของอารยธรรมอนเดยและจนในดนแดนไทยและภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตโดยสงเขป

อทธพลของอารยธรรมอนเดยและจน ทมตอไทย และคนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน ศาสนาและความเชอ ภาษา การแตงกาย อาหาร

๒. อภปรายอทธพลของวฒนธรรมตางชาตทมตอสงคมไทยปจจบน โดยสงเขป

การเขามาของวฒนธรรมตางชาตในสงคมไทย เชน อาหาร ภาษา การแตงกาย ดนตร โดยระบลกษณะ สาเหตและผล

อทธพลทหลากหลายในกระแสของ วฒนธรรมตางชาตตอสงคมไทยในปจจบน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๖ ๑. อธบายสภาพสงคม เศรษฐกจและการเมองของประเทศเพอนบานในปจจบน

ใชแผนทแสดงทตงและอาณาเขตของประเทศตาง ๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

สภาพสงคม เศรษฐกจและ-

95

การเมองของประเทศเพอนบานของไทยโดยสงเขป

ตวอยางความเหมอนและ ความตางระหวางไทยกบประเทศเพอนบาน เชน ภาษา ศาสนา การปกครอง

๒. บอกความสมพนธของกลมอาเซยนโดยสงเขป

ความเปนมาของกลมอาเซยนโดยสงเขป

สมาชกของอาเซยนในปจจบน

ความสมพนธของกลมอาเซยนทางเศรษฐกจ และสงคมในปจจบนโดยสงเขป

-

96

ส�ระท ๔ ประวตศ�สตร

ม�ตรฐ�น ส ๔.๓ เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรม ภมปญญาไทย มความรก ความ ภมใจและธำารงความเปนไทย

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๑ ๑. อธบายความหมายและความสำาคญ ของสญลกษณสำาคญของชาตไทย และปฏบตตนไดถกตอง

ความหมายและความสำาคญของสญลกษณทสำาคญของชาตไทย ไดแก ชาต ศาสนา พระมหากษตรย

(ธงชาต เพลงชาต พระพทธรป พระบรมฉายาลกษณ)

การเคารพธงชาต การรองเพลงชาต และเพลงสรรเสรญพระบารม เคารพ ศาสนวตถ ศาสนสถาน

เอกลกษณอน ๆ เชน แผนทประเทศไทย ประเพณไทย อาหารไทย (อาหารไทยทตางชาตยกยอง เชน ตมยำากง

ผดไทย) ทมความภาคภมใจ และมสวนรวมทจะอนรกษไว

๒. บอกสถานทสำาคญซงเปนแหลง วฒนธรรมในชมชน

ตวอยางของแหลงวฒนธรรมในชมชนอำาเภออรญประเทศ จงหวดสระแกวทใกลตวนกเรยน เชน วดหลวงอรญญ ตลาดโรงเกลอ โบสถครสต ปราสาทเขานอย

หลกฐานทางประวตศาสตรทพบในทองถนทแสดงพฒนาการของมนษยชาตในดนแดนไทยโดยสงเขป

97

สชมพ โบราณสถาน โบราณวตถ

คณคาและความสำาคญของแหลงวฒนธรรมในชมชนในดานตางๆ เชน เปนแหลงทองเทยว เปนแหลงเรยนร

๓. ระบสงทตนรก และภาคภมใจในทองถน

ตวอยางสงทเปนความภาคภมใจในทองถน เชน สงของ สถานท ภาษาถน ประเพณ และวฒนธรรม ฯลฯ ทเปน สงทใกลตวนกเรยน และเปนรปธรรมชดเจน

คณคาและประโยชนของสงตาง ๆ เหลานน

๑. ตวอยางสงทเปนความภาคภมใจในทองถนเชน สงของ สถานท ภาษาถน ประเพณ และวฒนธรรม ฯลฯ ทเปนสงทใกลตวนกเรยนและเปนรปธรรมชดเจน๒. คณคาและประโยชนของสงตางๆเหลานน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๒ ๑. ระบบคคลททำาประโยชนตอทองถนหรอประเทศชาต

บคคลในทองถนททำาคณประโยชนตอการสรางสรรควฒนธรรม และความ มนคงของทองถน และประเทศชาตในอดต ทควรนำาเปนแบบอยาง

ผลงานของบคคลในทอง

- บคคลในทองถนททำาคณประโยชนตอการสรางสรรควฒนธรรมและความมนคงของทองถนและประเทศชาต ในอดตทควรนำาเปนแบบอยาง โดยนำาเสนอผลงานของบคคลในทองถน

98

ถนทนา ภาคภมใจ ทนาภาคภมใจ เชน เจาพระยาบดนทรเดชา (สงห สงหเสน) เจาพระยาอภยภเบศร (ชม อภยวงศ) พระครวฒนานครกจนายเสนาะ เทยนทอง นายวทยา เทยนทอง นายสำารวล มหทธบรนทรแ พ ท ย ห ญ ง เ พ ญน ภ า ท ร พ ย เ จ ร ญ นางสาวเผอ ทองเอยม เพลน พรมแดน หรอบคคลสำาคญระดบอำาเภอ ตำาบล หมบาน ฯลฯ

99

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๒. ยกตวอยางวฒนธรรม ประเพณ และภมปญญาไทยทภาคภมใจและควรอนรกษไว

ตวอยางของวฒนธรรมประเพณไทย เชน การทำาความเคารพ อาหารไทย ภาษาไทย ประเพณสงกรานต ฯลฯ

คณคาของวฒนธรรม และประเพณไทย ทมตอสงคมไทย

ภมปญญาของคนไทยในทองถนของ นกเรยน

ภมปญญาของคนไทยในทองถนของนกเรยนเชน ๑. อาชพ ขาวหลามบานพราว แพทย ๒ . ศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม ประเพณ ความเชอ เชน- ประเพณการแตงงาน วนสงกรานต บายศรสขวญ เอาขวญคนปวย ทำาขวญขาว แหกณฑหลอน ลาบวช ทำาบญกลางบาน ทำาบญขาวประดบดน บญขาวจ บญขาวพนกอน แฮกนา แกบน ขนบาน

100

ใหม งานศพ บญบงไฟ แหปราสาทผง กนตรม หมอลำาฯลฯ- ความเชอ เชน ฮต ๑๒ ครอง ๑๔ ขะลำา๓. นทานในทองถนพระลกษณพระราม ขลนางอว นางผมหอมสงขศลปชย จำาปาสตนฯ ล ฯ

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๓

๑. ระบพระนามและพระราชกรณยกจโดยสงเขปของพระ

พระราชประวต พระราชกรณยกจ โดยสงเขปของพอขนศรอนทราทตย สมเดจพระรามาธบดท ๑ (

101

มหากษตรยไทยทเปนผสถาปนาอาณาจกรไทย

พระเจาอทอง) สมเดจพระเจาตากสนมหาราช และ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟา จฬาโลกมหาราช ผสถาปนาอาณาจกรไทย สโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทรตามลำาดบ

อาณาจกรไทยอนๆทผนวกรวมเขาเปนสวนหนงของชาตไทย เชน ลานนานครศรธรรมราช

๒. อธบายพระราชประวตและพระราชกรณยกจของพระมหากษตรย ในรชกาลปจจบน โดยสงเขป

พระราชประวตและพระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ภมพลอดลยเดช และสมเดจพระบรมราชนนาถโดยสงเขป

๓. เลาวรกรรมของบรรพบรษไทยทมสวนปกปองประเทศชาต

วรกรรมของบรรพบรษไทยทมสวน ปกปองประเทศชาต เชน ทาวเทพสตร ทาวศรสนทร ชาวบานบางระจน พระยาพชยดาบหก สมเดจพระนเรศวรมหาราช สมเดจพระเจาตากสนมหาราช

ป.๔ ๑. อธบายพฒนาการของอาณาจกรสโขทยโดย

การสถาปนาอาณาจกรสโขทยโดยสงเขป

พฒนาการของอาณาจกรสโขทยทางดานการเมองการปกครอง และ

102

สงเขป เศรษฐกจ โดยสงเขป

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๒. บอกประวตและผลงานของบคคลสำาคญสมยสโขทย

ประวต และผลงานของบคคลสำาคญ สมยสโขทย เชน พอขนศรอนทราทตย พอขนรามคำาแหงมหาราช พระมหาธรรมราชา ท ๑ (พระยาลไทยโดยสงเขป)

๓. อธบายภมปญญาไทยทสำาคญ สมยสโขทยทนาภาคภมใจ และควรคาแกการอนรกษ

ภมปญญาไทยในสมยสโขทย เชน ภาษาไทย ศลปกรรมสโขทยทไดรบการยกยองเปนมรดกโลก เครองสงคมโลก

คณคาของภมปญญาไทยทสบตอถงปจจบนทนาภาคภมใจและควรคาแกการอนรกษ

ป.๕ ๑. อธบายพฒนาการของอาณาจกรอยธยาและธนบรโดยสงเขป

การสถาปนาอาณาจกรอยธยา โดยสงเขป

๒. อธบายปจจยทสงเสรมความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจและการ

ปจจยทสงเสรมความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจ และการปกครองของอาณาจกรอยธยา

พฒนาการของอาณาจกรอยธยาการดานการเมอง การ

103

ปกครอง ของอาณาจกรอยธยา

ปกครอง และเศรษฐกจ โดยสงเขป

๓. บอกประวตและผลงานของบคคลสำาคญสมยอยธยาและธนบรทนาภาคภมใจ

ผลงานของบคคลสำาคญในสมยอยธยา เชน สมเดจพระรามาธบดท ๑ สมเดจ พระบรมไตรโลกนาถ สมเดจพระนเรศวรมหาราช สมเดจพระนารายณมหาราช ชาวบานบางระจน เปนตน

ภมปญญาไทยสมยอยธยาโดยสงเขป เชน ศลปกรรม การคา วรรณกรรม

การกอบกเอกราชและการสถาปนาอาณาจกรธนบรโดยสงเขป

พระราชประวต และผลงานของ

พระเจาตากสนมหาราช โดยสงเขป

ภมปญญาไทยสมยธนบรโดยสงเขป เชน ศลปกรรม การคา วรรณกรรม

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

104

๔. อธบายภมปญญาไทยทสำาคญ สมยอยธยาและธนบรทนาภาคภมใจและควรคาแกการอนรกษไว

ผลงานของบคคลสำาคญในสมยอยธยา เชน สมเดจพระรามาธบดท ๑ สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ สมเดจพระนเรศวรมหาราช สมเดจพระนารายณมหาราช ชาวบานบางระจน เปนตน ภมปญญาไทยสมยอยธยาโดย

สงเขป เชน ศลปกรรม การคา วรรณกรรม

การกอบกเอกราชและการสถาปนาอาณาจกรธนบรโดยสงเขป

พระราชประวตและผลงานของ พระเจาตากสนมหาราชโดย

สงเขป ภมปญญาไทยสมยธนบรโดย

สงเขป เชน ศลปกรรม การคา วรรณกรรม

ป.๖ ๑. อธบายพฒนาการของไทยสมยรตนโกสนทร โดยสงเขป๒. อธบายปจจยทสงเสรมความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจและการปกครองของไทยสมย

การสถาปนาอาณาจกรรตนโกสนทร โดยสงเขป

ปจจยทสงเสรมความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจและการปกครองของไทย ในสมยรตนโกสนทร

พฒนาการของไทยสมยรตนโกสนทร โดยสงเขป ตามชวงเวลาตางๆ เชน สมยรตนโกสนทรตอนตน สมยปฏรปประเทศ และสมยประชาธปไตย

105

รตนโกสนทร ๓. ยกตวอยางผลงานของบคคลสำาคญดานตางๆสมยรตนโกสนทร๔. อธบายภมปญญาไทยทสำาคญสมย รตนโกสนทรทนาภาคภมใจ และควรคาแกการอนรกษไว

ผลงานของบคคลสำาคญทางดานตางๆ ในสมยรตนโกสนทร เชน พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช สมเดจพระบวรราชเจามหาสรสงหนาท พระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกลาเจาอยหว ฯลฯ ภมปญญาไทยสมย

รตนโกสนทร เชน ศลปกรรม วรรณกรรม

ส�ระท ๕ ภมศ�สตร ม�ตรฐ�น ส ๕.๑ เขาใจลกษณะของโลกทางกายภาพ และความ

สมพนธของสรรพสงซงมผลตอกนและกน ในระบบของธรรมชาต ใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตรในการ คนหา วเคราะห สรป และใชขอมลภมสารสนเทศอยางมประสทธภาพ

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๑ ๑. แยกแยะสงตางๆ รอบตวทเกดขนเองตามธรรมชาตและทมนษยสรางขน

สงตาง ๆ รอบตว ทเกดขนเองตาม ธรรมชาตและทมนษยสรางขน

สงตาง ๆ รอบตว ทเกดขนเองตามธรรมชาตและทมนษยสรางขนในทองถนของตน

106

๒. ระบความสมพนธของตำาแหนง ระยะ ทศของสงตางๆ รอบตว

ความสมพนธของตำาแหนง ระยะ ทศของสงตางๆ รอบตว เชน ทอยอาศย บาน เพอนบาน ตนไม ถนน ทงนา ไร สวน ทราบ ภเขา แหลงนำา

ความสมพนธของตำาแหนง ระยะ ทศของสงตางๆรอบตว ในทองถน เชน ทอยอาศย บาน เพอนบาน ตนไม ถนน ทงนา ไร สวน ทราบ ภเขา แหลงนำา ฯลฯ

๓. ระบทศหลกและทตงของสงตางๆ

ทศหลก (เหนอ ตะวนออก ใต ตะวนตก) และ ทตงของสงตาง ๆ รอบตว

ทศหลก(เหนอ ตะวนออก ใต ตะวนตก)และ ทตงของสงตาง ๆ รอบตวในทองถนของตนเอง

๔. ใชแผนผงงาย ๆ ในการแสดงตำาแหนงของสงตางๆในหองเรยน

แผนผงแสดงตำาแหนงสงตาง ๆ ใน หองเรยน

แผนผงแสดงตำาแหนงสงตางๆในหองเรยนของตนเอง

๕. สงเกตและบอกการเปลยนแปลงของสภาพอากาศในรอบวน

การเปลยนแปลงของสภาพอากาศใน รอบวน เชน กลางวน กลางคน ความรอนของอากาศ ฝน - เมฆ - ลม

107

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๒ ๑. ระบสงตางๆ ทเปนธรรมชาตกบทมนษยสรางขน ซงปรากฏระหวาง โรงเรยนกบบาน

สงตาง ๆ ทเปนธรรมชาตกบทมนษยสรางขน ซงปรากฏระหวางโรงเรยน กบบาน

สงตางๆ ทเปนธรรมชาตกบทมนษยสรางขน ซงปรากฏระหวางโรงเรยนกบบานของตนเอง

๒. ระบตำาแหนงอยางงายและลกษณะทางกายภาพของสงตาง ๆทปรากฏในลกโลก แผนท แผนผง และภาพถาย

ตำาแหนงอยางงายและลกษณะทางกายภาพของสงตาง ๆทปรากฏในลกโลก แผนท แผนผง และภาพถายเชน ภเขา ทราบ แมนำา ตนไม อากาศ ทะเล

๓. อธบายความสมพนธ

ความสมพนธของปรากฏการณระหวางโลก ดวง

108

ของปรากฏการณระหวางโลก ดวงอาทตยและดวงจนทร

อาทตยและดวงจนทร เชน ขางขน ขางแรม ฤดกาลตาง ๆ

ป.๓ ๑. ใชแผนท แผนผง และภาพถายในการหาขอมลทางภมศาสตรในชมชนไดอยางมประสทธภาพ

แผนท แผนผง และภาพถาย ความสมพนธของตำาแหนง

ระยะ ทศทาง

๒. เขยนแผนผงงายๆ เพอแสดงตำาแหนงทตงของสถานทสำาคญในบรเวณโรงเรยนและชมชน

ตำาแหนงทตงสมพนธของสถานทสำาคญในบรเวณโรงเรยนและชมชน เชนสถานทราชการ อำาเภอ ตลาด โรงพยาบาล ไปรษณย ฯลฯ

ตำาแหนงทตงสมพนธของสถานทสำาคญในบรเวณโรงเรยน และชมชน ของตน เชน สถานทราชการ อำาเภอ ตลาด โรงพยาบาล ไปรษณย ฯลฯ

109

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนร๓ .บอกความสมพนธของลกษณะ กายภาพกบลกษณะทางสงคมของชมชน

ภมประเทศ และภมอากาศทมผลตอสภาพสงคมในชมชน

ภมประเทศ และภมอากาศทมผลตอสภาพสงคมในชมชนของตน

ป.๔ ๑. ใชแผนท ภาพถาย ระบลกษณะสำาคญทางกายภาพของจงหวดตนเอง

แผนท/ภาพถาย ลกษณะทางกายภาพของจงหวดตนเอง

แผนท/ภาพถายลกษณะทางกายภาพของจงหวดสระแกว

๒. ระบแหลงทรพยากรและสงตาง ๆ ในจงหวดของตนเองดวยแผนท

ตำาแหนง ระยะทางและทศของทรพยากรและสงตางๆ ในจงหวดของตนเอง

ตำาแหนง ระยะทางและทศของทรพยากรและสงตางๆ ในจงหวดสระแกว

๓. ใชแผนทอธบายความ

แผนทแสดงความสมพนธของสงตางๆ ทมอยในจงหวด

๑. แผนทแสดงความสมพนธ

110

สมพนธของสงตางๆ ทมอยในจงหวด

ลกษณะทางกายภาพ (ภมลกษณหรอภมประเทศและภมอากาศ) ทมผลตอสภาพสงคมของจงหวด

ของสงตางๆทมอยในจงหวดสระแกว๒. ลกษณะทางกายภาพ (ภมลกษณหรอภมประเทศและภมอากาศ) ทมผลตอสภาพสงคมของจงหวดสระแกว

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรป.๕ ๑. รตำาแหนง

(พกดภมศาสตร ละตจด ลองจจด) ระยะ ทศทางของภมภาคของตนเอง

ตำาแหนง (พกดภมศาสตร ละตจด ลองจจด) ระยะ ทศทาง ของภมภาคของตนเอง

ตำาแหนง(พกด ภมศาสตร ละตจดลองจจด) ระยะ ทศทาง ของภมภาคของตนเอง

๒. ระบลกษณะภมลกษณทสำาคญใน

ภมลกษณทสำาคญในภมภาคของตนเองเชน แมนำา ภเขา ปาไม

ภมลกษณทสำาคญในภมภาคของตนเอง เชน แมนำา ภเขา ปา

111

ภมภาคของตนเองในแผนท

ไม

๓. อธบายความสมพนธของลกษณะทางกายภาพกบลกษณะทางสงคมในภมภาคของตนเอง

ความสมพนธของลกษณะทางกายภาพ (ภมลกษณและภมอากาศ) และลกษณะทางสงคม (ภมสงคม)ในภมภาคของ ตนเอง

ความสมพนธของลกษณะทางกายภาพ (ภมลกษณและภมอากาศ) และลกษณะทางสงคม (ภมสงคม) ในภมภาคของตนเอง

ป.๖ ๑. ใชเครองมอทางภมศาสตร (แผนท ภาพถายชนดตาง ๆ) ระบลกษณะสำาคญทางกายภาพและสงคมของประเทศ

เครองมอทางภมศาสตร (แผนท ภาพถายชนดตาง ๆ ) ทแสดงลกษณะทางกายภาพของประเทศ

๒. อธบายความสมพนธระหวางลกษณะทางกายภาพกบปรากฏการณ

ความสมพนธระหวางลกษณะทางกายภาพกบปรากฏการณทางธรรมชาตของประเทศ เชน อทกภย แผนดนไหว วาตภย

ภมลกษณทมตอภมสงคมของ

112

ทางธรรมชาตของประเทศ

ประเทศไทย

ส�ระท ๕ ภมศ�สตรม�ตรฐ�น ส ๕.๒ เขาใจปฏสมพนธระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมทางกายภาพทกอใหเกด

การสรางสรรควฒนธรรม มจตสำานกและมสวนรวมในการอนรกษทรพยากร และสงแวดลอม เพอก�รพฒน�ทยงยน

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๑ ๑. บอกสงตาง ๆ ทเกดตามธรรมชาตทสงผลตอความเปนอยของมนษย

ลกษณะภมประเทศ ภมอากาศมผลตอความเปนอยของมนษย เชน ทอยอาศย เครองแตงกายและอาหาร

๒. สงเกตและ เปรยบเทยบการเปลยน แปลง ของสภาพ แวดลอม

การเปลยนแปลงของสภาพ แวดลอมทอยรอบตว

การเปลยนแปลงของสภาพ แวดลอมทอยรอบตว

113

ทอยรอบตว

๓. มสวนรวมในการจดระเบยบ สงแวดลอมทบานและชนเรยน

การรเทาทนสงแวดลอมและปรบตวเขากบ สงแวดลอม

การร เท าท นส งแ ว ด ล อ ม แ ล ะปร บต ว เข า ก บสงแวดลอมทบานและชนเรยน

ป.๒ ๑. อธบายความสำาคญและคณคา ของสงแวดลอมทางธรรมชาตและ ทางสงคม

คณคาของสงแวดลอมทางธรรมชาต เชน ในการประกอบอาชพ

คณคาของสงแวดลอมทางสงคม เชน สงปลกสรางเพอการดำารงชพ

๒. แยกแยะและใชทรพยากรธรรมชาตทใชแลวไมหมดไปและทใชแลวหมดไปไดอยางคมคา

ความหมายของทรพยากรธรรมชาต

ประเภททรพยากรธรรมชาต- ใชแลวหมดไป เชน แร - ใชแลวไมหมด เชน บรรยากาศ นำา

- ใชแลวมการเกดขนมา ทดแทนหรอรกษาไวได เชน ดน ปาไม สตวปา

- วธใชทรพยากรอยางคมคา

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

114

๓. อธบายความสมพนธของฤดกาลกบการดำาเนนชวตของมนษย

ความสมพนธของฤดกาลกบการดำาเนนชวตของมนษย

๔. มสวนรวมในการฟ นฟปรบปรงสงแวดลอมในโรงเรยนและชมชน

การเปลยนแปลงของสงแวดลอม

การรกษาและฟ นฟสงแวดลอม

๑. การเปลยนแปลงของสงแวดลอม๒. การรกษาและฟ นฟสงแวดลอม

ป.๓ ๑. เปรยบเทยบการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมในชมชนจากอดตถงปจจบน

สภาพแวดลอมในชมชนในอดตและปจจบน

สภาพแวดลอมในชมชนในอดตและปจจบน

๒. อธบายการพงพาสงแวดลอม และทรพยากรธรรมชาตในการสนองความตองการพนฐานของมนษย และการ

การพงพาสงแวดลอม ในการดำารงชวตของมนษย เชน การคมนาคม บานเรอน และการประกอบอาชพในชมชน

การประกอบอาชพทเปนผลมาจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาตในชมชน

๑. การพงพาสงแวดลอม ในการดำารงชวตของมนษย เชน การคมนาคม บานเรอน และการประกอบอาชพในชมชน๒. การประกอบอาชพทเปนผล

115

ประกอบอาชพ มาจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาตในชมชน

๓. อธบายเกยวกบมลพษและการกอใหเกดมลพษโดยมนษย

มลพษทเกดจากการกระทำาของมนษย

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

๔. อธบายความแตกตางของเมองและชนบท

ลกษณะของเมองและชนบท

๕. ตระหนกถงการเปลยนแปลงของ สงแวดลอมในชมชน

การเพมและสญเสยสงแวดลอมทำาใหชมชนเปลยนแปลง

การเพมและสญเสยสงแวดลอมทำาใหชมชนเปลยนแปลง

116

ป.๔ ๑. อธบายสภาพ แวดลอมทางกายภาพของชมชนทสงผลตอการดำาเนนชวตของคนในจงหวด

สภาพ แวดลอมทางกายภาพของชมชนทสงผลตอการดำาเนนชวตของคนในจงหวด เชน ลกษณะบาน อาหาร

สภาพ แวดลอมทางกายภาพของชมชนทสงผลตอการดำาเนนชวตของคนในจงหวดสระแกว เชน ลกษณะบาน อาหาร

๒. อธบายการเปลยนแปลงสภาพ แวดลอมในจงหวดและผลทเกดจากการเปลยนแปลงนน

การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมในจงหวดและผลทเกดจากการเปลยนแปลง เชน การตงถนฐาน การยายถน

การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมในจงหวดสระแกว และผลทเกดจากการเปลยนแปลง เชน การตงถนฐาน การยายถน

๓. มสวนรวมในการอนรกษสงแวดลอมในจงหวด

การอนรกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตในจงหวด

การอนรกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตในจงหวดสระแกว

117

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

ป.๕ ๑. วเคราะหสภาพแวดลอมทางกายภาพทมอทธพลตอลกษณะการตงถนฐานและการยายถนของประชากรในภมภาค

สภาพแวดลอมทางกายภาพทมอทธพล ตอลกษณะการตงถนฐานและการยายถนของประชากรในภมภาค

สภาพแวดลอมทางกายภาพทมอทธพลตอลกษณะการตงถนฐานและการยายถนของประชากรในภมภาคของตน

๒. อธบายอทธพลของสงแวดลอมทางธรรมชาตทกอใหเกดวถชวตและการสรางสรรควฒนธรรมในภมภาค

อทธพลของสงแวดลอมทางธรรมชาตทกอใหเกดวถชวตและการสรางสรรควฒนธรรมในภมภาค

อทธพลของสงแวดลอมทางธรรมชาตทกอใหเกดวถชวตและการสรางสรรควฒนธรรมในภมภาคของตน

๓. นำาเสนอตวอยางท

ผลจากการรกษาและการทำาลายสภาพแวดลอม

๑. ผลจากการรกษาและการ

118

สะทอนใหเหนผลจากการรกษาและการทำาลายสภาพ แวดลอม และเสนอแนวคดในการรกษาสภาพแวดลอมในภมภาค

แนวทางการอนรกษและรกษาสภาพแวดลอมในภมภาค

ทำาลายสภาพแวดลอมในภมภาคของตน๒. แนวทางการอนรกษและรกษาสภาพแวดลอมในภมภาคของตน

ป.๖ ๑. วเคราะหความสมพนธระหวาง สงแวดลอมทางธรรมชาตกบสงแวดลอมทางสงคมในประเทศ

สงแวดลอมทางธรรมชาต กบสงแวดลอมทางสงคมในประเทศ

ความสมพนธและผลกระทบ

ชน ตวชวด ส�ระก�รเรยนรแกนกล�ง ส�ระก�รเรยนรทองถน

119

๒. อธบายการแปลงสภาพธรรมชาตในประเทศไทยจากอดตถงปจจบน และผลทเกดขนจากการเปลยนแปลงนน

ผลทเกดจากการปรบเปลยน หรอดดแปลงสภาพธรรมชาตในประเทศจากอดต ถงปจจบน และผลทเกดขน (ประชากร เศรษฐกจ สงคม อาชพ และวฒนธรรม)

๓. จดทำาแผนการใชทรพยากรในชมชน

แนวทางการใชทรพยากรของคนใน ชมชนใหใชไดนานขน โดยมจตสำานกรคณคาของทรพยากร

แผนอนรกษทรยากรในชมชน หรอแผนอนรกษ

๑. แนวทางการใชทรพยากรของคนในชมชนใหใชไดนานขน โดยมจตสำานกรคณคาของทรพยากร๒. แผนอนรกษทรพยากรในชมชน หรอแผนอนรกษ

120

ส ๑๑๑๐๑ สงคมศกษ�ร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๑ เวล� ๔๐ ชวโมง---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บอก อธบาย ระบ ยกตวอยาง แยกแยะ หรอสรปความสำาคญ พทธประวตโดยสงเขป ประวตพทธสาวก พทธสาวกา ชาดก เรองเลาและศาสนกชนตวอยาง ความหมายและความสำาคญของพระรตนตรย หลกธรรมโอวาท ๓ โครงสราง บทบาทและหนาทของสมาชกใน ครอบครวและโรงเรยน สนคาและบรการทใชประโยชนในชวตประจำาวน การใชจายเงนใน ชวตประจำาวนประโยชนของการออม การการใชทรพยากรในชวตประจำาวนอยางประหยด เหตผลความจำาเปนทคนตองทำางานอยางสจรต สงตางๆ รอบตวทเกดขนเอง ตามธรรมชาตและทมนษยสรางขน ความสมพนธของตำาแหนง ระยะ ทศของสงตางๆ รอบตว ทศหลกและทตงของ สงตาง ๆ การเปลยนแปลงของสภาพอากาศในรอบวน การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทอยรอบตวแสดงตน มสวนรวม

121

หรอปฏบตตนตามหลกธรรมโอวาท ๓ บำาเพญประโยชนตอศาสนสถาน ศาสนพธ พธกรรม และวนสำาคญทางศาสนา เปนสมาชกทดของครอบครวและโรงเรยน ตดสนใจในการทำากจกรรมในครอบครวและโรงเรยนตามกระบวนการประชาธปไตย จดระเบยบ สงแวดลอมทบานและโรงเรยน ใชแผนผงงาย ๆ ในการแสดงตำาแหนงของสงตาง ๆ ในหองเรยน ชนชมการดำาเนนชวตของพทธสาวก พทธสาวกา และศาสนกชนตวอยางและนำามาเปนแบบอยาง เหนคณคาของการพฒนาจตามแนวทางของศาสนาทตนนบถอ ตวชวด ส ๑.๑ ป.๑/๑, ป.๑/๒, ป.๑/๓, ป.๑/๔ ส๑.๒ ป.๑/๑, ป.๑/๒ ป.๑/๓ส ๒.๑ ป.๑/๑, ป.๑/๒ ส ๒.๒ ป.๑/๑, ป.๑/๒, ป.๑/๓ส ๓.๑ ป.๑/๑, ป.๑/๒, ป.๑/๓ ส ๓.๒ ป.๑/๑ส ๕.๑ ป.๑/๑, ป.๑/๒, ป.๑/๓, ป.๑/๔, ป.๑/๕ส ๕.๒ ป.๑/๑, ป.๑/๒, ป.๑/๓

รวม ๒๔ ตวชวด

ส ๑๒๑๐๑ สงคมศกษ�ร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๒ เวล� ๔๐ ชวโมง

122

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บอก อธบาย ระบ สบคน ยกตวอยาง แยกแยะ หรอสรปความสำาคญ พทธประวต ความหมายและความสำาคญของพระรตนตรย หลกธรรมโอวาท ๓ ชอศาสนา ศาสดา และ ความสำาคญของคมภรของศาสนาทตนนบถอ สทธและเสรภาพของตนเองและผอน ความสมพนธของตนเองและสมาชกในครอบครวในฐานะเปนสวนหนงของชมชน ผมบทบาท อำานาจในการตดสนใจในโรงเรยนและชมชน ทรพยากรทนำามาผลตสนคาและบรการทใชในชวตประจำาวน รายไดและรายจายของตนเองและครอบครว การแลกเปลยนสนคาและบรการโดยวธตาง ๆ ความสมพนธระหวางผซอและผขาย สงตาง ๆ ทเปนธรรมชาตกบมนษยสรางขนในโรงเรยนและบาน ลกษณะทางกายภาพของสงตาง ๆ ทปรากฏในลกโลก แผนท แผนผง และภาพถาย สงแวดลอมทางธรรมชาตและทางสงคม ความสมพนธของฤดกาลกบการดำาเนนชวตของมนษย ปฏบตตนตามหลกธรรมโอวาท ๓ ตอสาวกของศาสนาทตนนบถอ ศาสนพธ พธกรรม และ วนสำาคญทางศาสนา ตามขอตกลง กตกา กฎ ระเบยบ และหนาททตองปฏบตในชวตประจำาวน แสดงพฤตกรรมในการยอมรบความคด ความเชอทแตกตางกนของแตละบคคลมสวนรวมในการฟ นฟ ปรบปรงสงแวดลอมมในโรงเรยนและชมชน ชนชมการดำาเนนชวตของพทธสาวก พทธสาวกา และศาสนกชนตวอยาง การทำาความดของตนเอง บคคลในครอบครวและในโรงเรยน เหนคณคาของการพฒนาจตามแนวทางของศาสนาทตนนบถอ

ตวชวด ส ๑.๑ ป.๒/๑, ป.๒/๒, ป.๒/๓, ป.๒/๔, ป.๒/๕, ป.๒/๖, ป.๒ /๗ ส ๑.๒ ป.๒/๑, ป.๒/๒ส ๒.๑ ป.๒/๑, ป.๒/๒, ป.๒/๓, ป.๒/๔ ส ๒.๒ ป.๒/๑, ป.๒/๒ส ๓.๑ ป.๒/๑, ป.๒/๒, ป.๒/๓, ป.๒/๔

123

ส ๓.๒ ป.๒/๑, ป.๒/๒ส ๕.๑ ป.๒/๑, ป.๒/๒, ป.๒/๓ ส ๕.๒ ป.๒/๑, ป.๒/๒, ป.๒/๓, ป.๒/๔

รวม ๒๘ ตวชวด

ส ๑๓๑๐๑ สงคมศกษ�ร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๓ เวล� ๔๐ ชวโมง---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บอก เลา อธบาย ระบ ยกตวอยาง วเคราะห จำาแนก เปรยบเทยบ หรอสรปความสำาคญของพทธศาสนาในฐานะทเปนรากฐานสำาคญของวฒนธรรมไทย พทธประวต ความหมายและความสำาคญของพระไตรปฎก พระรตนตรย หลกธรรมโอวาท ๓ ความสำาคญของวนหยดราชการทสำาคญ ผลงานของบคคลทเปนประโยชนแกชมชนและทองถน บทบาทหนาทของสมาชกในชมชนในกระบวนการเลอกตง ความตองการและความจำาเปนในการใชสนคาและบรการในการดำารงชวต ทรพยากรทมอยจำากดมผลตอการผลตและบรโภคสนคาและบรการ ความสำาคญของภาษและบทบาทของประชาชนในการเสยภาษ การแขงขนทาง ความสมพนธของลกษณะกายภาพกบลกษณะทางสงคมของชมชน สภาพแวดลอมในชมชนในอดตและปจจบน การพงพา สงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต มลพษทเกดจาการกระทำาของมนษย ความ

124

แตกตางของเมองและชนบท การเปลยนแปลงของสงแวดลอมในชมชน แสดงตน มสวนรวม หรอปฏบตตนตอสาวก ศาสนสถาน ศาสนวตถของศาสนาทตนนบถอ เปนพทมามกะของศาสนาทตนนบถอ ตามประเพณและวฒนธรรมในครอบครวและทองถน ใชแผนท แผนผงและภาพถายในการหา ขอมลทางภมศาสตรในชมชน ชนชมการดำาเนนชวตของพทธสาวก พทธสาวกา และศาสนกชนตวอยาง เหนคณคาของการสวดมนต แผเมตตา และตระหนกถงการเปลยนแปลงของสงแวดลอมในชมชน ตวชวด ส ๑.๑ ป.๓/๑, ป.๓/๒, ป.๓/๓, ป.๓/๔, ป.๓/๕, ป.๓/๖, ป.๓ /๗ ส ๑.๒ ป.๓/๑, ป.๓/๒, ป.๓/๓ส ๒.๑ ป.๓/๑, ป.๓/๒, ป.๓/๓, ป.๓/๔ ส ๒.๒ ป.๓/๑, ป.๓/๒, ป.๓/๓ส ๓.๑ ป.๓/๑, ป.๓/๒, ป.๓/๓, ส ๓.๒ ป.๓/๑, ป.๓/๒, ป.๓/๓ส ๕.๑ ป.๓/๑, ป.๓/๒, ป.๓/๓ ส ๕.๒ ป.๓/๑, ป.๓/๒, ป.๓/๓, ป.๓/๔, ป.๓/๕

รวม ๓๑ ตวชวด

ส ๑๔๑๐๑ สงคมศกษ�ร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๔ เวล� ๘๐ ชวโมง

125

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บอก อธบาย ยกตวอยาง เสนอวการ แยกแยะ วเคราะห อภปราย หรอสรปความสำาคญ ประวตศาสนา ศาสดา หลกธรรมทางศาสนาทตนนบถอ สทธพนฐานทเดกทกคนพงไดรบตามกฎหมาย ความแตกตางทางวฒนธรรมของกลมคนในทองถน การอยรวมกนอยางสนตสขในชวตประจำาวน อำานาจอธปไตยและความสำาคญของระบอบประชาธปไตย บทบาทหนาทขงพลเมองในกระบวนการเลอกตง ความสำาคญของสถาบนพระมหากษตรย ปจจยทมผลตอการเลอกซอสนคาและบรการ สทธพนฐานของผบรโภค หลกการของเศรษฐกจพอเพยง ความสมพนธทางเศรษฐกจ หนาทเบองตนของเงน แหลงทรพยากรและสงตางๆในจงหวด สภาพแวดลอมทางกายภาพของชมชนทสงผลตอการดำาเนนชวตขงคนในจงหวด การเปลยนแปลงสภาพแวดลอมในจงหวดและผลทเกดจากการเปลยนแปลงนน แสดงตน มสวนรวม หรอปฏบตตามหลกธรรมทางศาสนาทตนนบถอ บำารงรกษาศาสนาสถาน ศาสนพธ พธกรรม และวนสำาคญทางศาสนา เปนพลเมองดตามวถประชาธปไตยในฐานะสมาชกทดของชมชน เปนผนำาผตามทด อนรกษ สงแวดลอมในจงหวด ใชแผนทและภาพถายระบลกษณะสำาคญทางกายภาพของจงหวด ใชแผนทอธบายความสมพนธของสงตางๆทมอยในจงหวด ชนชมการทำาความดของตนอง บคคลในครอบครว โรงเรยนและชมชนตามหลกศาสนา พรอมทงบอกแนวปฏบตในการดำาเนนชวต เหนคณคาของการพฒนาจตตามแนวทางของศาสนาทตนนบถอ และมมารยาทของความเปนศาสนกชนทดตามทกำาหนด ตวชวด ส ๑.๑ ป.๔/๑, ป.๔/๒, ป.๔/๓, ป.๔/๔, ป.๔/๕, ป.๔/๖, ป.๔/๗, ป.๔/๘ส ๑.๒ ป.๔/๑, ป.๔/๒, ป.๔/๓ส ๒.๑ ป.๔/๑, ป.๔/๒, ป.๔/๓, ป.๔/๔, ป.๔/๕ ส ๒.๒ ป.๔/๑, ป.๔/๒, ป.๔/๓

126

ส ๓.๑ ป.๔/๑, ป.๔/๒, ป.๔/๓ ส ๓.๒ ป.๔/๑, ป.๔/๒ส ๕.๑ ป.๔/๑, ป.๔/๒, ป.๔/๓ ส ๕.๒ ป.๔/๑, ป.๔/๒, ป.๔/๓

รวม ๓๐ ตวชวด

ส ๑๕๑๐๑ สงคมศกษ�ร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๕ เวล� ๘๐ ชวโมง---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บอก อธบาย ระบ ยกตวอยาง เสนอวธการ รวบรวม วเคราะห จำาแนก อภปราย หรอสรปความสำาคญของพระพทธศาสนาในฐานะทเปนมรดกทางวฒนธรรมและหลกในการพฒนาชาตไทย พทธกจทสำาคญ องคประกอบและความสำาคญของพระไตรปฎก หลกธรรมของศาสนาทตนนบถอ สถานภาพ บทบาท สทธเสรภาพและหนาทในฐานะพลเมองด การละเมดสทธเดก โครงสราง อำานาจหนาทและความสำาคญของการปกครองสวนทองถน บทบาท หนาท และวธการเขาดำารงตำาแหนงของผบรหารทองถน ปจจยการผลตสนคาและบรการ แนวคดของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง หลกการสหกรณ หนาทเบองตนของธนาคาร ผลดผลเสยของการกยมเงน ความสมพนธของลกษณะทางกายภาพกบลกษณะทางสงคมใน

127

ภมภาค การตงถนฐานและการ ยายถนของประชากรในภมภาค อทธพลของสงแวดลอมทางธรรมชาตทมผลตอการสรางสรรควฒนธรรม แสดงตน มสวนรวม หรอปฏบตตามหลกธรรมทางศาสนาทตนนบถอ ศาสนพธ พธกรรม และวนสำาคญทางศาสนา อนรกษและเผยแพรภมปญญาทองถนและชมชน เหนคณคาของการดำาเนนชวตของศาสนกชนตวอยางและนำามาเปนแบบอยาง การพฒนาจตตามแนวทางของศาสนาทตนนบถอ และมมารยาทของความเปนศาสนกชนทดตามทกำาหนด

ตวชวด ส ๑.๑ ป.๕/๑, ป.๕/๒, ป.๕/๓, ป.๕/๔, ป.๕/๕, ป.๕/๖, ป.๕/๗ ส ๑.๒ ป.๕/๑, ป.๕/๒, ป.๕/๓ส ๒.๑ ป.๕/๑, ป.๕/๒, ป.๕/๓, ป.๕/๔ ส ๒.๒ ป.๕/๑, ป.๕/๒, ป.๕/๓ส ๓.๑ ป.๕/๑, ป.๕/๒, ป.๕/๓ ส ๓.๒ ป.๕/๑, ป.๕/๒ส ๕.๑ ป.๕/๑, ป.๕/๒, ป.๕/๓ ส ๕.๒ ป.๕/๑, ป.๕/๒, ป.๕/๓

รวม ๒๘ ตวชวด

ส ๑๖๑๐๑ สงคมศกษ�ร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรม

128

ชนประถมศกษ�ปท ๖ เวล� ๘๐ ชวโมง---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บอก อธบาย ระบ ยกตวอยาง เสนอวธการ รวบรวม วเคราะห อภปราย หรอสรปความสำาคญของพระพทธศาสนาในฐานะทเปนศาสนาประจำาชาต พระรตนตรย หลกธรรมของศาสนาทตนนบถอ ลกษณะสำาคญของศาสนพธ พธกรรมของศาสนา ความรเกยวกบสถานทตางๆในศาสนสถาน การเปลยนแปลงวฒนธรรมตามกาลเวลา วฒนธรรมทแตกตางกนระหวางกลมคนในสงคม บทบาทหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนและรฐบาล การใชสทธออกเสยงเลอกตงตามระบอบประชาธปไตย บทบาทของผผลตและผบรโภค วธและประโยชนของ การใชทรพยากร ความสมพนธระหวางผผลต ผบรโภค ธนาคาร และรฐบาล การรวมกลมทางเศรษฐกจในทองถน ความสมพนธระหวางลกษณะทางกายภาพกบปรากฏการณทางธรรมชาต สงแวดลอมทางธรรมชาตกบสงแวดลอมทางสงคม การแปลงสภาพธรรมชาตในประเทศไทยจากอดตจนถงปจจบน แสดงตน ปฏบตตามหลกธรรมทางศาสนาทตนนบถอ ศาสนพธ พธกรรม และวนสำาคญทางศาสนา เปนพทธมามกะ ตามกฎหมายทเกยวของในชวตประจำาวนของครอบครวและชมชน มสวนรวมในกจกรรมสงเสรมประชาธปไตยในทองถนและประเทศ ใชเครองมอทางภมศาสตรระบลกษณะทางกายภาพและสงคมของประเทศ ชนชมการทำาความดของบคคลในประเทศตามหลกศาสนา พรอมทงบอกแนวปฏบตในการดำาเนนชวตเหนคณคาของการพฒนาจตตามแนวของศาสนาทตนนบถอและมมารยาทของความเปนศาสนกชนทดตามทกำาหนด ตวชวด ส ๑.๑ ป.๖/๑, ป.๖/๒, ป.๖/๓, ป.๖/๔, ป.๖/๕, ป.๖/๖, ป.๖/๗, ป.๖/๘, ป.๖/๙ ส ๑.๒ ป.๖/๑, ป.๖/๒, ป.๖/๓, ป.๖/๔ ส ๒.๑ ป.๖/๑, ป.๖/๒, ป.๖/๓, ป.๖/๔, ป.๖/๕

129

ส ๒.๒ ป.๖/๑, ป.๖/๒, ป.๖/๓ส ๓.๑ ป.๖/๑, ป.๖/๒, ป.๖/๓ ส ๓.๒ ป.๖/๑, ป.๖/๒ส ๕.๑ ป.๖/๑, ป.๖/๒ ส ๕.๒ ป.๖/๑, ป.๖/๒, ป.๖/๓

รวม ๓๑ ตวชวด

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๑๑๐๑ ชอวช�สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๑ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๑ พทธประวต ส ๑.๑ ป.๑/๑ ๒ ๔๒ แบบอยางทด ส ๑.๑ ป.๑/๒ ๓ ๕

๓หลกธรรมนำาความสข

ส ๑.๑ ป.๑/๓ ป.๑/๔๓ ๕

๔ชาวพทธทด ส ๑.๒ ป.๑/๑ ,ป.๑/๒

ป.๑/๓ ๓ ๕

130

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๕ครอบครวเปนสข ส ๒.๑ ป.๑/๑,ป.๑/๒

ส ๒.๒ ป.๑/๑,ป.๑/๒ ๔ ๖

๖โรงเรยนนาอย ส ๒.๑ ป.๑/๑,ป.๑/๒

ส ๒.๒ ป.๑/๑,ป.๑/๒,ป.๑/๓

๓ ๕

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๗ชวตพอเพยง ส ๓.๑

ป.๑/๑,ป.๑/๒,ป.๑/๓ ๓ ๖

๘ สงคมสงบสข ส ๓.๒ ป.๑/๑ ๓ ๖

๙สงแวดลอมรอบตวเรา

ส ๕.๑ ป.๑/๑,ป.๑/๒,ป.๑/๕ ๔ ๖

๑๐ ทศและแผนผง ส ๕.๑ ป.๑/๓,ป.๑/๔ ๔ ๖

๑๑มนษยกบสงแวดลอม

ส ๕.๒ ป.๑/๑,ป.๑/๒,ป.๑/๓ ๔ ๖

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

131

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๒๑๐๑ ชอวช�สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๒ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๑ศาสนานาร ส ๑.๑ ป.๒/๑ ,ป.๒/๒

ป.๒/๗ ๓ ๕

๒ แบบอยางทด ส ๑.๑ ป.๒/๓ ๓ ๕

๓หลกธรรมนำาความสข

ส ๑.๑ ป.๒/๔ , ป.๒/๕๓ ๕

๔ชาวพทธทด ส ๑.๑ ป.๒/๖

ส ๑.๒ ป.๒/๑ ป.๒/๒ ๓ ๕

๕สงคมทนาอย ส ๒.๑ ป.๒/๑,ป.๒/๒,

ป.๒/๓,ป.๒/๔ ๓ ๕

๖ เรองราวในชมชน ส ๒.๒ ป.๒/๑,ป.๒/๒ ๓ ๕สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๗ชวตพอเพยง ส ๓.๑ ป.๒/๑,ป.๒/๒,

ป.๒/๓,ป.๒/๔ ๔ ๗

๘การผลตและการบรโภค

ส ๓.๒ ป.๒/๑,ป.๒/๒๓ ๕

๙ สงแวดลอมรอบ ส ๕.๑ ป.๒/๑, ๔

๖

132

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

ตวเรา ส ๕.๒ ป.๒/๑,ป.๒/๒,ป๒/๔

๑๐ตำาแหนงและลกษณะทางกายภาพ

ส ๕.๑ ป.๒/๒๔ ๖

๑๑ฤดกาล ส ๕.๑ ป.๒/๓

ส ๕.๒ ป.๒/๓ ๓ ๖

สรปทบทวนภาพรวม (สอบปลายป) ๒ ๓๐รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๓๑๐๑ ชอวช�สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๓ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

133

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๑ ศาสนาของเรา ส ๑.๑ ป.๓/๑ ,ป.๓/๒ ๓ ๕

๒ แบบอยางทด ส ๑.๑ ป.๓/๓ ๒ ๔

๓เครองยดเหนยวใจ

ส ๑.๑ ป.๓/๔ ป.๓/๕ ป.๓/๖ ป.๓/๗

๓ ๕

๔ชาวพทธทด ส ๑.๒ ป.๓/๑

,ป.๓/๒,ป.๓/๓ ๓ ๕

๕การดำารงชวตอยางวฒนธรรมไทย

ส ๒.๑ ป.๓/๑,ป.๓/๒, ป.๓/๓,ป.๓/๔ ๔ ๖

๖ประชาธปไตยในโรงเรยนและชมชน

ส ๒.๒ ป.๓/๑,ป.๓/๒,ป.๓/๓, ๓ ๕

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๗เศรษฐศาสตรเบองตน

ส ๓.๑ ป.๓/๑,ป.๓/๒,ป.๓/๓ส ๓.๒ ป.๓/๑

๔ ๗

๘ ภาษทควรร ส ๓.๒ ป.๓/๒ ๓ ๕

๙การผลตและการแขงขนทางการคา

ส ๓.๒ ป.๓/๓๓ ๕

๑๐ขอมลทางภมศาสตรในชมชน

ส ๕.๑ ป.๓/๑,ป.๓/๒ ,ป.๓/๓ ๔ ๖

๑๑ ชมชนทนาอย ส ๕.๒ ป.๓/๑,ป.๓/๒ ๔ ๗

134

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

,ป.๓/๓ ป.๓/๔,ป.๓/๕

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๔๑๐๑ ชอวช�สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๔ จำ�นวน ๘๐ ชวโมง

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๑ศาสนากบชวต ส ๑.๑

ป.๔/๑,ป.๔/๒,ป.๔/๘ ๔ ๓

๒พทธสาวก ชาดกและชาวพทธตวอยาง

ส ๑.๑ ป.๔/๓๔ ๓

135

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๓หลกธรรมคำาจนโลก

ส ๑.๑ ป.๔/๔,ป.๔/๗๖ ๕

๔ชาวพทธทด ชวตมสข

ส ๑.๑ ป.๔/๕ส ๑.๒ ป.๔/๑,ป.๔/๒ ๕ ๔

๕ศาสนพธนาร ส ๑.๑ ป.๔/๖

ส ๑.๒ ป.๔/๓ ๔ ๓

๖การเปนพลเมองดตามวถประชาธปไตย

ส ๒.๑ ป.๔/๑,ป.๔/๒, ป.๔/๓,ป.๔/๔,ป.๔/๕

๙ ๗

๗ระบอบประชาธปไตย

ส ๒.๒ ป.๔/๑,ป.๔/๒,ป.๔/๓ ๖ ๕

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๘ผผลตและผบรโภค

ส ๓.๑ ป.๔/๑,ป.๔/๒๖ ๕

๙เศรษฐกจพอเพยง

ส ๓.๑ ป.๔/๓๖ ๕

๑๐ เงนและเศรษฐกจในชมชน

ส ๓.๒ ป.๔/๑,ป.๔/๒ ๘ ๖

๑๑เรยนรทองถนดวยเครองมอทางภมศาสตร

ส ๕.๑ ป.๔/๑,ป.๔/๒,ป.๔/๓ ๘ ๖

๑๒ การตงถนฐานและการดำารงชวต

ส ๕.๒ ป.๔/๑,ป.๔/๒,ป.๔/๓ ๑๐ ๘

สรปทบทวนภาพรวม (สอบปลายป) ๒ ๓๐

136

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

รวมทงสน ตลอดป ๘๐ ๑๐๐หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๕๑๐๑ ชอวช�สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๕ จำ�นวน ๘๐ ชวโมง

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๑ประวตและความสำาคญของพระพทธศาสนา

ส ๑.๑ ป.๕/๑,ป.๕/๒๔ ๓

๒ เรยนรสงทด ส ๑.๑ ป.๕/๓,ป.๕/๔ ๕ ๔

๓ หลกธรรมคำาจน ส ๑.๑ ป.๕/๕,ป.๕/๗ ๖ ๕

137

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

โลก

๔ศาสนกชนทด ส ๑.๑ ป.๕/๖

ส ๑.๒ ป.๕/๑,ป.๕/๒,ป.๕/๓

๗ ๕

๕ พลเมองดทนาชนชม

ส ๒.๑ ป.๕/๑,ป.๕/๒๖ ๕

๖ วฒนธรรมและภมปญญาทองถน

ส ๒.๑ ป.๕/๓, ป.๕/๔๔ ๓

๗ การเมอง การปกครอง

ส ๒.๒ ป.๕/๑,ป.๕/๒,ป.๕/๓ ๖

๕สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๘การผลตสนคาและบรการ

ส ๓.๑ ป.๕/๑๗

๕

๙เศรษฐกจพอเพยงกบสหกรณ

ส ๓.๑ ป.๕/๒,ป.๕/๓๗ ๖

๑๐ธนาคารและการกยม

ส ๓.๒ ป.๕/๑,ป.๕/๒๗

๖๑๑ ภมศาสตรในทอง

ถนส ๕.๑ ป.๕/๑,ป.๕/๒,ป.๕/๓ ๙

๗๑๒ มนษยกบสง

แวดลอมส ๕.๒ ป.๕/๑,ป.๕/๒,ป.๕/๓ ๘

๖สรปทบทวนภาพรวม (สอบปลายป) ๒ ๓๐รวมทงสน ตลอดป ๘๐ ๑๐๐

138

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๖๑๐๑ ชอวช�สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๖ จำ�นวน ๘๐ ชวโมง

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแน

น

๑ประวตและความสำาคญของพระพทธศาสนา

ส ๑.๑ ป.๖/๑,ป.๖/๒๔ ๓

๒ เรยนรสงทด ส ๑.๑ ป.๖/๓,ป.๖/๕,ป.๖/๖ ๕ ๔

๓หลกธรรมคำาจนโลก ส ๑.๑

ป.๖/๔,ป.๖/๗,ป.๖/๘ ๖ ๔

๔

ศาสนกชนทดและศาสนพธนาร

ส ๑.๑ ป.๖/๙ส ๑.๒ ป.๖/๑,ป.๖/๒,ป.๖/๓, ป.๖/๔

๗ ๖

๕ กฎหมายและ ส ๒.๑ ป.๖/๑,ป.๖/๕ ๔ ๓

139

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแน

นขาวสารใกลตว

๖วฒนธรรมกบการดำารงชวต

ส ๒.๑ ป.๖/๒,ป.๖/๓, ป.๖/๔ ๖ ๕

๗ประชาธปไตยในทองถน

ส ๒.๒ ป.๖/๑,ป.๖/๒,ป.๖/๓ ๖ ๕

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๘ผผลตและผบรโภค ส ๓.๑

ป.๖/๑,ป.๖/๒,ป.๖/๓ ๗ ๕

๙ความสมพนธทางเศรษฐกจ

ส ๓.๒ ป.๖/๑,ป.๖/๒๘ ๗

๑๐ ลกษณะทางกายภาพของประเทศไทย

ส ๕.๑ ป.๖/๑๘ ๗

๑๑ ลกษณะทางกายภาพกบปรากฏการณทางธรรมชาต

ส ๕.๑ ป.๖/๒

๗ ๕

๑๒ มนษยกบสงแวดลอม

ส ๕.๒ ป.๖/๑,ป.๖/๒,ป.๖/๓ ๘ ๖

สรปทบทวนภาพรวม (สอบปลายป) ๒ ๓๐รวมทงสน ตลอดป ๘๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

140

ส ๑๑๑๐๒ ประวตศ�สตรร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๑ เวล� ๔๐ ชวโมง---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บอก อธบาย ระบ วน เดอน ป และการนบชวงเวลาตามปฏทนในชวตประจำาวน เรยงลำาดบเหตการณในชวตประจำาวนตามวนเวลาทเกดขน ประวตความเปนมาของตนเองและครอบครว ความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม สงของ เครองใช หรอการดำาเนนชวตของตนเองกบสมยของพอแม ปยา ตายาย เหตการณทเกดขนในอดตทมผลกระทบตอตนเองในปจจบน ความหมายและความสำาคญของสญลกษณสำาคญของชาตไทย สถานทสำาคญซงเปนแหลง วฒนธรรมในชมชน สงทตนรกและภาคภมใจในทองถน

โดยใชกระบวนการสบคน กระบวนการทำางานกลม กระบวนการปฏบต และกระบวนการสรางความคดรวบยอด

เพอใหมความรบผดชอบ รกการคนควา รกทองถน รกครอบครว ภมใจในความเปนไทย

ตวชวดส ๔.๑ ป.๑/๑, ป.๑/๒, ป.๑/๓ ส ๔.๒ ป.๑/๑, ป.๑/๒ ส ๔.๓ ป.๑/๑, ป.๑/๒, ป.๑/๓

รวม ๘ ตวชวด

141

ส ๑๒๑๐๒ ประวตศ�สตรร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๒ เวล� ๔๐ ชวโมง---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

สบคน อธบาย ยกตวอยาง การใชคำาระบเวลาทแสดงเหตการณในอดต ปจจบน และอนาคตการลำาดบเหตการณทเกดขนในครอบครวหรอในชวตของตนเองโดยใชหลกฐานทเกยวของ การเปลยนแปลงในวถชวตประจำาวนของคนในชมชนของตนจากอดตถงปจจบน และผลกระทบทเกดขนตอชวตของคนในชมชน บคคลททำาประโยชนตอทองถนหรอประเทศชาต วฒนธรรม ประเพณ และภมปญญาไทยทภาคภมใจและควรอนรกษไว

โดยใชกระบวนการสบคน กระบวนการทำางานกลม กระบวนการปฏบต และกระบวนการสรางความคดรวบยอด

142

เพอใหมความรบผดชอบ รกการคนควา รกทองถน รกครอบครว ภมใจในความเปนไทย

ตวชวดส ๔.๑ ป.๒/๑, ป.๒/๒ ส ๔.๒ ป.๒/๑, ป.๒/๒ ส ๔.๓ ป.๒/๑, ป.๒/๒

รวม ๖ ตวชวด

ส ๑๓๑๐๒ ประวตศ�สตรร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๓ เวล� ๔๐ ชวโมง

143

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

อธบาย ระบ สรป เปรยบเทยบ แสดงลำาดบเหตการณสำาคญของโรงเรยนและชมชนโดยระบหลกฐานและแหลงขอมลทเกยวของ การเทยบศกราชตามปฏทนทใชในชวตประจำาวน ปจจยทมอทธพลตอการตงถนฐานและพฒนาการของชมชน ลกษณะทสำาคญของขนบธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรมของชมชน ความเหมอนและความตางทางวฒนธรรมของชมชนตนเองและชมชนอน พระนามและพระราชกรณยกจโดยสงเขปของพระมหากษตรยไทยทเปนผสถาปนาอาณาจกรไทย พระราชประวตและพระราชกรณยกจของพระมหากษตรยในรชกาลปจจบน วรกรรมของบรรพบรษไทยทมสวนปกปองประเทศชาต

โดยใชกระบวนการสบคน กระบวนการทำางานกลม กระบวนการปฏบต และกระบวนการสรางความคดรวบยอด

เพอใหมความรบผดชอบ รกการคนควา รกทองถน รกครอบครว ภมใจในความเปนไทย

ตวชวดส ๔.๑ ป.๓/๑, ป.๓/๒ ส ๔.๒ ป.๓/๑, ป.๓/๒, ป.๓/๓ ส ๔.๓ ป.๓/๑, ป.๓/๒, ป.๓/๓

รวม ๘ ตวชวด

144

ส ๑๔๑๐๒ ประวตศ�สตรร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๔ เวล� ๔๐ ชวโมง---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

อธบาย แยกแยะ ยกตวอยาง นบชวงเวลาเปนทศวรรษ ศตวรรษและสหสวรรษ ยคสมยในการศกษาประวตของมนษยชาตโดยสงเขป ประเภทหลกฐานทใชในการศกษาความเปนมาของทองถน การตงหลกแหลงและพฒนาของมนษยยคกอนประวตศาสตรและยคประวตศาสตรโดยสงเขป หลกฐานทางประวตศาสตรทพบในทองถนทแสดงพฒนาการของมนษยชาต พฒนาการของอาณาจกรสโขทยโดยสงเขป ประวตและผลงานของบคคลสำาคญสมยสโขทย ภมปญญาไทยทสำาคญสมยสโขทยทนาภาคภมใจและควรคาแกการอนรกษ

โดยใชกระบวนการสบคน กระบวนการทำางานกลม กระบวนการปฏบต และกระบวนการสรางความคดรวบยอด

เพอใหมความรบผดชอบ รกการคนควา รกทองถน รกครอบครว ภมใจในความเปนไทย

ตวชวดส ๔.๑ ป.๔/๑, ป.๔/๒, ป.๔/๓ ส ๔.๒ ป.๔/๑, ป.๔/๒ ส ๔.๓ ป.๔/๑, ป.๔/๒, ป.๔/๓

145

รวม ๘ ตวชวด

ส ๑๕๑๐๒ ประวตศ�สตรร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๕ เวล� ๔๐ ชวโมง---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บอก อธบาย สบคน รวบรวมขอมล อภปราย ความเปนมาของทองถนโดยใชหลกฐานทหลากหลาย เพอตอบคำาถามทางประวตศาสตรอยางมเหตผล ความแตกตางระหวางความจรงกบขอเทจจรงเกยวกบเรองราวในทองถน อทธพลของอารยธรรมอนเดยและจนทมตอไทย และเอเชยตะวนออกเฉยงใต อทธพลของวฒนธรรมตางชาตทมตอสงคมไทยปจจบน พฒนาการของอาณาจกรอยธยาและธนบร ปจจยทสงเสรมความเจรญรงเรองทาง

146

เศรษฐกจและการปกครองของอาณาจกรอยธยา ประวต และผลงานของบคคลสำาคญสมยอยธยาและธนบรทนาภาคภมใจ ภมปญญาไทยทสำาคญสมยอยธยาและธนบรทนาภาคภมใจและควรคาแกการอนรกษไว

โดยใชกระบวนการสบคน กระบวนการทำางานกลม กระบวนการปฏบต และกระบวนการสรางความคดรวบยอด

เพอใหมความรบผดชอบ รกการคนควา รกทองถน รกครอบครว ภมใจในความเปนไทย

ตวชวดส ๔.๑ ป.๕/๑, ป.๕/๒, ป.๕/๓ ส ๔.๒ ป.๕/๑, ป.๕/๒ ส ๔.๓ ป.๕/๑, ป.๕/๒,ป.๕/๓, ป.๕/๔

รวม ๙ ตวชวด

ส ๑๖๑๐๒ ประวตศ�สตร

147

ร�ยวช�พนฐ�น กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๖ เวล� ๔๐ ชวโมง---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บอก อธบาย ยกตวอยาง ความสำาคญของวธการทางประวตศาสตรในการศกษาเรองราวทางประวตศาสตร นำาแสนอขอมลจากหลกฐานทหลากหลายในการทำาความเขาใจเรองราวสำาคญในอดต สภาพสงคม เศรษฐกจ และการเมองของประเทศเพอนบานในปจจบน ความสมพนธของกลมอาเซยน พฒนาการของสงคมไทยสมยรตนโกสนทร ปจจยทสงเสรมความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจและการปกครองของไทยสมยรตนโกสนทร ผลงานของบคคลสำาคญดานตาง ๆ สมยรตนโกสนทร ภมปญญาไทยสมยรตนโกสนทรทนาภาคภมใจและควรคาแกการอนรกษไว

โดยใชกระบวนการสบคน กระบวนการทำางานกลม กระบวนการปฏบต และกระบวนการสรางความคดรวบยอด

เพอใหมความรบผดชอบ รกการคนควา รกทองถน รกครอบครว ภมใจในความเปนไทย

ตวชวดส ๔.๑ ป.๖/๑, ป.๖/๒ ส ๔.๒ ป.๖/๑, ป.๖/๒ ส ๔.๓ ป.๖/๑, ป.๖/๒, ป.๖/๓, ป.๖/๔

รวม ๘ ตวชวด

148

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๑๑๐๒ ชอวช�ประวตศ�สตร กลมส�ระก�รเรยนร

สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๑ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๑การใชปฏทนในชวตประจำาวน

ส ๔.๑ ป.๑/๑,ป.๑/๒ ๖ ๑๐

๒ความเปนมาของเรา

ส ๔.๑ ป.๑/๓ ๖ ๑๐

๓ชวตทเปลยนแปลง

ส ๔.๒ ป.๑/๑ ๖ ๑๐

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๔เหตการณในอดตทมผลกบปจจบน

ส ๔.๒ ป.๑/๒ ๖ ๑๐

149

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๕สญลกษณของชาตไทย

ส ๔.๓ ป.๑/๑ ๖ ๑๐

๖แหลงวฒนธรรมในชมชน

ส ๔.๓ ป.๑/๒,ป.๑/๓ ๖ ๑๐

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐

รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๒๑๐๒ ชอวช�ประวตศ�สตร กลมส�ระก�รเรยนร

สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๒ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

150

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๑จากวนวานสวนพรงน

ส ๔.๑ ป.๒/๑ ๙ ๑๕

๒ ฉนเปนใคร ส ๔.๑ ป.๒/๒ ๙ ๑๕

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๓วถชวตของคนในชมชน

ส ๔.๒ ป.๒/๑,ป.๒/๒ ๖ ๑๐

๔ คนดในทองถน ส ๔.๓ ป.๒/๑ ๖ ๑๐

๕วฒนธรรม ประเพณทดงาม

ส ๔.๓ ป.๒/๒ ๖ ๑๐

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐

รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

151

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๓๑๐๒ ชอวช�ประวตศ�สตร กลมส�ระก�รเรยนร

สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๓ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๑ ศกราช ส ๔.๑ ป.๑/๑ ๔ ๗

๒ เรองราวสำาคญ ส ๔.๑ ป.๑/๒ ๔ ๗

๓การตงถนฐานของคนในชมชน

ส ๔.๒ ป.๓/๑ ๕ ๘

๔การดำาเนนชวตในชมชน

ส ๔.๒ ป.๓/๒, ป.๓/๓ ๕ ๘

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๕ผสถาปนาอาณาจกรไทย

ส ๔.๓ ป.๓/๑ ๖ ๑๐

๖ลนเกลาของชาวไทย

ส ๔.๓ ป.๓/๒ ๖ ๑๐

๗ บรรพบรษไทย ส ๔.๓ ป.๓/๓ ๖ ๑๐

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐

รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

152

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๔๑๐๒ ชอวช�ประวตศ�สตร กลมส�ระก�รเรยนร

สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๔ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๑ การนบชวงเวลา ส ๔.๑ ป.๔/๑ ๕ ๘

๒ยคสมยทางประวตศาสตร

ส ๔.๑ ป.๔/๒๕ ๘

๓การศกษาประวตศาสตรทองถน

ส ๔.๑ ป.๔/๓๔ ๗

๔พฒนาการของมนษยสมยประวตศาสตร

ส ๔.๒ ป.๔/๑๔ ๗

153

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๕หลกฐานทางประวตศาสตรในทองถน

ส ๔.๒ ป.๔/๒๕ ๘

๖พฒนาการของอาณาจกรสโขทย

ส ๔.๓ ป.๔/๑๕ ๘

๗บคคลสำาคญในสมยสโขทย

ส ๔.๓ ป.๔/๒๔ ๗

๘ภมปญญาไทยสมยสโขทย

ส ๔.๓ ป.๔/๓๔ ๗

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐

รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

154

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๕๑๐๒ ชอวช�ประวตศ�สตร กลมส�ระก�รเรยนร

สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๕ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๑การศกษาประวตศาสตรทองถน

ส ๔.๑ ป.๕/๑,ป.๕/๒๕ ๘

๒ความจรงกบขอเทจจรง

ส ๔.๑ ป.๕/๓๕ ๘

๓อทธพลของอารยธรรมอนเดยและจน

ส ๔.๒ ป.๕/๑๔ ๗

๔อทธพลของวฒนธรรมตางชาต

ส ๔.๒ ป.๕/๒๔ ๗

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๕การสถาปนาอาณาจกรอยธยา และธนบร

ส ๔.๓ ป.๕/๑๕ ๘

๖พฒนาการของอาณาจกรอยธยา

ส ๔.๓ ป.๕/๒๕ ๘

๗ บคคลสำาคญสมย ส ๔.๓ ป.๕/๓ ๔ ๗

155

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

อยธยา และธนบร

๘ภมปญญาไทยสมยอยธยาและธนบร

ส ๔.๓ ป.๕/๔๔ ๗

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐

รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

โครงสร�งร�ยวช�รหสวช� ส ๑๖๑๐๒ ชอวช�ประวตศ�สตร กลมส�ระก�รเรยนร

สงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๖ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

156

ลำ�ดบ

ชอหนวยก�รเรยนร

ม�ตรฐ�นก�รเรยนร / ตวชวด

เวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนกคะแนน

๑วธการทางประวตศาสตร

ส ๔.๑ ป.๖/๑๕ ๘

๒เรองราวสำาคญในอดต

ส ๔.๑ ป.๖/๒๕ ๘

๓ ประเทศเพอนบาน ส ๔.๒ ป.๖/๑ ๔ ๗๔ กลมอาเซยน ส ๔.๒ ป.๖/๒ ๔ ๗

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐

๕การสถาปนาอาณาจกรรตนโกสนทร

ส ๔.๓ ป.๖/๑๕ ๘

๖พฒนาการของไทยสมยรตนโกสนทร

ส ๔.๓ ป.๖/๒๕ ๘

๗บคคลสำาคญสมยรตนโกสนทร

ส ๔.๓ ป.๖/๓๔ ๗

๘ภมปญญาไทยสมยรตนโกสนทร

ส ๔.๓ ป.๖/๔๔ ๗

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐

รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

157

ส ๑๑๒๓๑ หน�ทพลเมอง ๑ร�ยวช�เพมเตม กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๑ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ปฏบตตนเปนผมมารยาทไทยในเรองการแสดงความเคารพการรบประทานอาหารการทกทายดวยวาจาและยมแสดงออกถงความกตญญกตเวทตอพอแมและญาตผใหญเหนความสำาคญของภาษาไทยปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

เขารวมกจกรรมเกยวกบชาตศาสนาและสถาบนพระมหากษตรยปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทในเรองการออมและการประหยดหลกการทรงงานในเรองการประหยดความเรยบงายไดประโยชนสงสดความซอสตยสจรตและจรงใจตอกนและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

ปฏบตตนตามขอตกลงกตกาและหนาททตองปฏบตในหองเรยนในเรองการรกษาความสะอาดการรกษาของใชรวมกนและการสงงานปฏบตตนตามบทบาทหนาทในฐานะสมาชกทดของครอบครวและหองเรยนในเรองการเชอฟงคำาสงสอนของพอแมญาตผใหญและครปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบ

158

ผลทเกดจากการกระทำาของตนเองยอมรบความเหมอนและความแตกตางของตนเองและผอนใน

เรองเชอชาตภาษาเพศสขภาพความพการความสามารถถนกำาเนดฯลฯยกตวอยางความขดแยงในหองเรยนในกรณความคดเหนไมตรงกนการละเมดสทธของผอนและเสนอวธการแกปญหาโดยสนตวธปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

โดยใชกระบวนการคดกระบวนการกลมกระบวนการปฏบตกระบวนการเผชญสถานการณและกระบวนการแกปญหา

เพอใหผเรยนมลกษณะทดของคนไทยภาคภมใจและรกษาไวซงความเปนไทยแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนาเทดทนสถาบนพระมหากษตรยดำาเนนชวตตามวถประชาธปไตยอยรวมกบผอนอยางสนตสามารถจดการความขดแยงดวยสนตวธและมวนยในตนเองผลก�รเรยนร

1. ปฏบตตนเปนผมมารยาทไทย2. แสดงออกถงความกตญญกตเวทตอบคคลในครอบครว3. เหนความสำาคญของภาษาไทย4. เขารวมกจกรรมเกยวกบชาตศาสนาและสถาบนพระมหา

กษตรย5. ปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทหลกการทรงงานและหลก

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง6. ปฏบตตนตามขอตกลงกตกาและหนาททตองปฏบตใน

หองเรยน7. ปฏบตตนตามบทบาทหนาทในฐานะสมาชกทดของครอบครว

และหองเรยน8. ยอมรบความเหมอนและความแตกตางของตนเองและผอน

159

9. ยกตวอยางความขดแยงในหองเรยนและเสนอวธการแกปญหาโดยสนตวธ

10. ปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองรวมทงหมด ๑๐ ผลก�รเรยนร

ส ๑๒๒๓๒ หน�ทพลเมอง ๒ร�ยวช�เพมเตม กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๒ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ปฏบตตนเปนผมมารยาทไทยในเรองการพดดวยถอยคำาไพเราะและการมกรยาสภาพออนนอมแสดงออกถงความกตญญกตเวทตอบคคลในโรงเรยนเหนประโยชนของการแตงกายดวยผาไทยปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

เขารวมกจกรรมเกยวกบชาตศาสนาและสถาบนพระมหากษตรยปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทในเรองความขยนและความอดทนหลกการทรงงานในเรองการพงตนเองและรรกสามคคและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

ปฏบตตนตามกฎระเบยบและหนาททตองปฏบตในโรงเรยนในเรองการแตงกายการเขาแถวการดแลพนททไดรบมอบหมายปฏบตตนตามบทบาทหนาทในฐานะสมาชกทดของหองเรยนและโรงเรยนในเรองการเปนผนำาและการเปนสมาชกทดหนาทและความรบผดชอบปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

160

ยอมรบความเหมอนและความแตกตางของตนเองและผอนในเรองเชอชาตภาษาเพศสขภาพความพการความสามารถถนกำาเนดฯลฯยกตวอยางความขดแยงในโรงเรยนในกรณหนาทและความรบผดชอบและการใชของสวนรวมและเสนอวธการแกปญหาโดยสนตวธปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตอดทนและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

โดยใชกระบวนการคดกระบวนการกลมกระบวนการปฏบตกระบวนการเผชญสถานการณและกระบวนการแกปญหา

เพอใหผเรยนมลกษณะทดของคนไทยภาคภมใจและรกษาไวซงความเปนไทยแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนาเทดทนสถาบนพระมหากษตรยดำาเนนชวตตามวถประชาธปไตยอยรวมกบผอนอยางสนตสามารถจดการความขดแยงดวยสนตวธและมวนยในตนเอง

ผลก�รเรยนร1. ปฏบตตนเปนผมมารยาทไทย2. แสดงออกถงความกตญญกตเวทตอบคคลในโรงเรยน3. เหนประโยชนของการแตงกายดวยผาไทย4. เขารวมกจกรรมเกยวกบชาตศาสนาและสถาบนพระมหา

กษตรย5. ปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทหลกการทรงงานและหลก

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง6. ปฏบตตนตามกฎระเบยบและหนาททตองปฏบตในโรงเรยน7. ปฏบตตนตามบทบาทหนาทในฐานะสมาชกทดของหองเรยน

และโรงเรยน8. ยอมรบความเหมอนและความแตกตางของตนเองและผอน9. ยกตวอยางความขดแยงในโรงเรยนและเสนอวธการแก

ปญหาโดยสนตวธ10. ปฏบตตนเปนผมวนยในตนเอง

161

รวมทงหมด ๑๐ ผลก�รเรยนร

ส ๑๓๒๓๓ หน�ทพลเมอง ๓ร�ยวช�เพมเตม กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๓ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ปฏบตตนเปนผมมารยาทไทยในเรองการตอนรบผมาเยอนและการปฏบตตนตามกาลเทศะแสดงออกถงความกตญญกตเวทตอบคคลในชมชนเหนคณคาของภมปญญาทองถนในเรองตางๆปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

เขารวมกจกรรมเกยวกบชาตศาสนาและสถาบนพระมหากษตรยปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทในเรองความซอสตยและความเสยสละหลกการทรงงานในเรองการมสวนรวมและความเพยรและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

ปฏบตตนตามขอตกลงกตกากฎระเบยบและหนาททตองปฏบตในหองเรยนและโรงเรยนในเรองการใชและการดแลรกษาสงของเครองใชและสถานทของสวนรวมปฏบตตนตามบทบาทหนาทในฐานะสมาชกทดของหองเรยนและโรงเรยนในเรองการใชสทธและหนาทและการใชเสรภาพอยางรบผดชอบมสวนรวมในกจกรรมตางๆของหองเรยนและโรงเรยนปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

ยอมรบความเหมอนและความแตกตางระหวางบคคลในเรองเชอชาตภาษาเพศสขภาพความพการความสามารถถนกำาเนดสถานะของบคคลฯลฯอยรวมกบผอนอยางสนตและพงพาซงกนและกนดวย

162

การไมรงแกไมทำารายไมลอเลยนชวยเหลอซงกนและกนและแบงปนยกตวอยางความขดแยงในชมชนในกรณการใชสาธารณสมบตและการรกษาสงแวดลอมและเสนอวธการปญหาโดยสนตวธปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตอดทนและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

โดยใชกระบวนการคดกระบวนการกลมกระบวนการปฏบตกระบวนการเผชญสถานการณและกระบวนการแกปญหา nn เพอใหผเรยนมลกษณะทดของคนไทยภาคภมใจและรกษาไวซงความเปนไทยแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนาเทดทนสถาบนพระมหากษตรยดำาเนนชวตตามวถประชาธปไตยอยรวมกบผอนอยางสนตสามารถจดการความขดแยงดวยสนตวธและมวนยในตนเองผลก�รเรยนร

1. ปฏบตตนเปนผมมารยาทไทย2. แสดงออกถงความกตญญกตเวทตอบคคลในชมชน3. เหนคณคาของภมปญญาทองถน4. เขารวมกจกรรมเกยวกบชาตศาสนาและสถาบนพระมหา

กษตรย5. ปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทหลกการทรงงานและหลก

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง6. ปฏบตตนตามขอตกลงกตกากฎระเบยบและหนาททตองปฏบต

ในหองเรยนและโรงเรยน7. ปฏบตตนตามบทบาทหนาทและมสวนรวมในกจกรรมตางๆ

ของหองเรยนและโรงเรยน8. ยอมรบและอยรวมกบผอนอยางสนต9. ยกตวอยางความขดแยงในชมชนและเสนอวธการแกปญหา

โดยสนตวธ10. ปฏบตตนเปนผมวนยในตนเอง

รวมทงหมด ๑๐ ผลก�รเรยนร

163

ส ๑๔๒๓๔ หน�ทพลเมอง ๔ร�ยวช�เพมเตม กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๔ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

เหนคณคาและปฏบตตนเปนผมมารยาทไทยในพธการตางๆในเรองการกลาวคำาตอนรบการแนะนำาตวเองและแนะนำาสถานทแสดงออกถงความกตญญกตเวทตอผทำาประโยชนในสงคมมสวนรวมในขนบธรรมเนยมประเพณไทยในทองถนปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตอดทนและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

เหนความสำาคญและแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนาและเทดทนสถาบนพระมหากษตรยในเรองการใชสนคาไทยดแลรกษาโบราณสถานโบราณวตถและสาธารณสมบตปฏบตตนเปนศาสนกชนทดปฏบตตนตามพระราชจรยวตรและพระจรยวตรปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทในเรองการมวนยและการขมใจหลกการทรงงานในเรองประโยชนสวนรวมและพออยพอกนและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

มสวนรวมในการสรางและปฏบตตามขอตกลงกตกาของหองเรยนในเรองการรกษาความสะอาดการรกษาของใชรวมกนและการสงงานโดยใชกระบวนการมสวนรวมในการสรางขอตกลงกตกาดวยหลกเหตผลและยดถอประโยชนสวนรวมปฏบตตนตามบทบาทหนาทของการเปนสมาชกทดของครอบครวและหองเรยนในเรองการเปนผนำาและการเปนสมาชกทดการมเหตผลยอมรบฟงความคดเหนของผอนและการปฏบตตามเสยงขางมากและยอมรบเสยงขางนอยมสวนรวมและรบผดชอบในการตดสนใจในกจกรรมของครอบครวและหองเรยนปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรต

164

ขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

ยอมรบความเหมอนและความแตกตางระหวางบคคลในเรองเชอชาตภาษาเพศสขภาพความพการความสามารถถนกำาเนดสถานะของบคคลฯลฯอยรวมกบผอนอยางสนตและพงพาซงกนและกนในเรองการไมรงแกไมทำารายไมลอเลยนชวยเหลอซงกนและกนและแบงปนวเคราะหปญหาความขดแยงในทองถนในกรณการใชสาธารณสมบตและการรกษาสงแวดลอมและเสนอแนวทางการแกปญหาโดยสนตวธปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตอดทนและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

โดยใชกระบวนการคดกระบวนการกลมกระบวนการปฏบตกระบวนการเผชญสถานการณและกระบวนการแกปญหา เพอใหผเรยนมลกษณะทดของคนไทยภาคภมใจและรกษาไวซงความเปนไทยแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนาเทดทนสถาบนพระมหากษตรยดำาเนนชวตตามวถประชาธปไตยอยรวมกบผอนอยางสนตสามารถจดการความขดแยงดวยสนตวธและมวนยในตนเอง

ผลก�รเรยนร1. เหนคณคาและปฏบตตนเปนผมมารยาทไทย2. แสดงออกถงความกตญญกตเวทตอผทำาประโยชนในสงคม3. มสวนรวมในขนบธรรมเนยมประเพณไทย4. เหนความสำาคญและแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนา

และเทดทนสถาบนพระมหากษตรย5. ปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทหลกการทรงงานและหลก

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง6. มสวนรวมในการสรางและปฏบตตามขอตกลงกตกาของ

หองเรยน7. ปฏบตตนตามบทบาทหนาทมสวนรวมและรบผดชอบในการตดสนใจ

ในกจกรรมของครอบครวและหองเรยน

165

8. ยอมรบและอยรวมกบผอนอยางสนตและพงพาซงกนและกน9. วเคราะหปญหาความขดแยงในทองถนและเสนอแนวทางการ

แกปญหาโดยสนตวธ10. ปฏบตตนเปนผมวนยในตนเอง

รวมทงหมด ๑๐ ผลก�รเรยนร

166

ส ๑๕๒๓๕ หน�ทพลเมอง ๕ร�ยวช�เพมเตม กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๕ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

เหนคณคาและปฏบตตนเปนผมมารยาทไทยในการสนทนาการปฏบตตนตามกาลเทศะและการตอนรบผมาเยอน รคณคาใชอยางประหยดคมคาและบำารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมสวนรวมในศลปวฒนธรรมไทยปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

เหนคณคาและแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนาและเทดทนสถาบนพระมหากษตรยดวยการใชสนคาไทยดแลรกษาโบราณสถานโบราณวตถและสาธารณสมบตปฏบตตนเปนศาสนกชนทดปฏบตตนตามพระราชจรยวตรและพระจรยวตรปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทในเรองความเออเฟ อเผอแผและความสามคคหลกการทรงงานในเรองการทำาตามลำาดบขนและทำางานอยางมความสขและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

มสวนรวมในการสรางและปฏบตตนตามกฎระเบยบของโรงเรยนในการรกษาความสะอาดการรกษาของใชรวมกนและการดแลพนททไดรบมอบหมายโดยใชกระบวนการมสวนรวมในการสรางกฎระเบยบดวยหลกเหตผลและยดถอประโยชนสวนรวมปฏบตตนตามบทบาทหนาทของการเปนสมาชกทดของหองเรยนและโรงเรยนในเรองการยดถอหลกความจรงความดงามความถกตองและหลกเหตผลการยดถอประโยชนของสวนรวมเปนสำาคญการยดหลกความเสมอภาคและความยตธรรมมสวนรวมและรบผดชอบในการตดสนใจในกจกรรมของหองเรยนและโรงเรยนปฏบตตน

167

เปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

ยอมรบความหลากหลายทางสงคมวฒนธรรมในทองถนในเรองวถชวตวฒนธรรมศาสนาและสงแวดลอมอยรวมกบผอนอยางสนตและพงพากนดวยการเคารพซงกนและกนไมแสดงกรยาวาจาดหมนผอนชวยเหลอซงกนและกนและแบงปนวเคราะหปญหาความขดแยงในภมภาคของตนเองในเรองการจดการทรพยากรและการขดแยงทางความคดและเสนอแนวทางการแกปญหาโดยสนตวธปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตความอดทนและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

โดยใชกระบวนการคดกระบวนการกลมกระบวนการปฏบตกระบวนการเผชญสถานการณและกระบวนการแกปญหา

เพอใหผเรยนมลกษณะทดของคนไทยภาคภมใจและรกษาไวซงความเปนไทยแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนาเทดทนสถาบนพระมหากษตรยดำาเนนชวตตามวถประชาธปไตยอยรวมกบผอนอยางสนตสามารถจดการความขดแยงดวยสนตวธและมวนยในตนเอง

ผลก�รเรยนร1. เหนคณคาและปฏบตตนเปนผมมารยาทไทย2. รคณคาและบำารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม3. มสวนรวมในศลปวฒนธรรมไทย4. เหนคณคาและแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนาและ

เทดทนสถาบนพระมหากษตรย5. ปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทหลกการทรงงานและหลก

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง6. มสวนรวมในการสรางและปฏบตตามกฎระเบยบของโรงเรยน7. ปฏบตตนตามบทบาทหนาทมสวนรวมและรบผดชอบในการตดสนใจ

ในกจกรรมของหองเรยนและโรงเรยน

168

8. ยอมรบความหลากหลายทางสงคมวฒนธรรมในทองถนและอยรวมกบผอนอยางสนตและพงพาซงกนและกน

9. วเคราะหปญหาความขดแยงในภมภาคของตนเองและเสนอแนวทางการแกปญหาโดยสนตวธ

10. ปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองรวมทงหมด ๑๐ ผลก�รเรยนร

๑๑๔

ส ๑๖๒๓๖ หน�ทพลเมอง ๖ร�ยวช�เพมเตม กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๖ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ปฏบตตนและชกชวนผอนใหมมารยาทไทยในเรองการแสดงความเคารพการสนทนาการปฏบตตนตามกาลเทศะและการตอนรบผมาเยอนมสวนรวมและชกชวนผอนใหอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมสวนรวมในขนบธรรมเนยมประเพณศลปวฒนธรรมและภมปญญาไทยปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

เหนคณคาและแนะนำาผอนใหแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนาและเทดทนสถาบนพระมหากษตรยดวยการใชสนคาไทยดแลรกษาโบราณสถานโบราณวตถและสาธารณสมบตปฏบตตนเปนศาสนกชนทดปฏบตตนตามพระราชจรยวตรและพระจรยวตรปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทในเรองความใฝรความกตญญหลกการทรงงานในเรององครวมและทำาใหงายและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

ปฏบตตนและแนะนำาผอนใหปฏบตตามขอตกลงกตกากฎระเบยบของหองเรยนและโรงเรยนในการใชและดแลรกษาสงของเครองใชวสดอปกรณและสถานทของสวนรวมเหนคณคาและปฏบตตนตามบทบาทหนาทของการเปนสมาชกทดของหองเรยนและโรงเรยนดวยการเปนผนำาและการเปนสมาชกทดการยดถอประโยชนของสวนรวมเปนสำาคญการใชสทธและหนาทการใชเสรภาพอยางรบผดชอบมสวนรวมและรบผดชอบในการตดสนใจในกจกรรมของ

หองเรยนและโรงเรยนปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทนใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

ยอมรบความหลากหลายทางสงคมวฒนธรรมในประเทศไทยในเรองวถชวตวฒนธรรมศาสนาและสงแวดลอมอยรวมกบผอนอยางสนตและพงพากนในเรองการเคารพซงกนและกนไมแสดงกรยาวาจาดหมนผอนชวยเหลอซงกนและกนและแบงปนวเคราะหปญหาความขดแยงในประเทศไทยในเรองการการละเมดสทธการรกษาสงแวดลอมและเสนอแนวทางการแกปญหาโดยสนตวธปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองในเรองความซอสตยสจรตอดทนและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

โดยใชกระบวนการคดกระบวนการกลมกระบวนการปฏบตกระบวนการเผชญสถานการณและกระบวนการแกปญหา

เพอใหผเรยนมลกษณะทดของคนไทยภาคภมใจและรกษาไวซงความเปนไทยแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนาเทดทนสถาบนพระมหากษตรยดำาเนนชวตตามวถประชาธปไตยอยรวมกบผอนอยางสนตสามารถจดการความขดแยงดวยสนตวธและมวนยในตนเอง

ผลก�รเรยนร1. ปฏบตตนและชกชวนผอนใหมมารยาทไทย2. มสวนรวมและชกชวนผอนใหอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม3. มสวนรวมในขนบธรรมเนยมประเพณศลปวฒนธรรมและ

ภมปญญาไทย4. เหนคณคาและแนะนำาผอนใหแสดงออกถงความรกชาตยดมนใน

ศาสนาและเทดทนสถาบนพระมหากษตรย5. ปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทหลกการทรงงานและหลก

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

115

6. ปฏบตตนและแนะนำาผอนใหปฏบตตามขอตกลงกตกากฎระเบยบของหองเรยนและโรงเรยน

7. เหนคณคาและปฏบตตนตามบทบาทหนาทมสวนรวมและรบผดชอบในการตดสนใจในกจกรรมของหองเรยนและโรงเรยน

8. ยอมรบความหลากหลายทางสงคมวฒนธรรมในประเทศไทยและอยรวมกบผอนอยางสนตและพงพาซงกนและกน

9. วเคราะหปญหาความขดแยงในประเทศไทยและเสนอแนวทางการแกปญหาโดยสนตวธ

10. ปฏบตตนเปนผมวนยในตนเองรวมทงหมด ๑๐ ผลก�รเรยนร

116

โครงสร�งร�ยวช�เพมเตมรหสวช� ส ๑๑๒๓๑ หน�ทพลเมอง ๑ กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรม

ชนประถมศกษ�ปท ๑ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

หนวยท

ชอหนวยก�รเรยนร

ผลก�ร

เรยนร

(ขอท)

ส�ระสำ�คญเวล�(ชวโมง)

นำ�หนก

๑ ง�มอย�งไทย -การแสดงความเคารพ การรบประทานอาหาร การทกทายดวยวาจาและยม

๑ การแสดงความเคารพ การทกทายดวยวาจาและยมแยม รวมทงการมมารยาทในการรบประทานอาหารนบเปนมารยาททดงามของคนไทย

๓ ๕

๒ คณค�ของคนด-ความกตญญกตเวทตอบคคลในครอบครว

๒ การแสดงความกตญญกตเวทตอบคคลในครอบครวกระทำาไดหลายวธและเปนสงดงามสำาหรบผปฏบต

๕ ๘

๓ คณค�ภ�ษ�ไทย-ความสำาคญของภาษาไทย

๓ ภาษาไทยมความสำาคญและจำาเปนในการตดตอสอสารและวถชวตความเปนอยของคนไทยทกคน

๓ ๕

๔ ช�ต ศ�สน� และสถ�บนพระมห�กษตรย

๔ การเขารวมกจกรรมทางสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรยเปนการแสดงออกถงความเคารพสถาบน ซงเปนวธหนงของความเปนพลเมองด

๗ ๑๒

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐๕ ในหลวง -พระบรม

ราโชวาท หลกการทรงงาน และหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

๕ การปฏบตตนตามพระบรมราโชวาท หลกการทรงงาน และหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของในหลวงจะชวยใหการดำาเนนชวตมความสข ความเจรญทงตอตนเอง สงคม และประเทศชาต

๕ ๘

117

๖ หองเรยนน�อย -ขอตกลง กตกา และหนาททตองปฏบตในหองเรยน

๖ การปฏบตตนตามขอตกลง กตกาและหนาททตองปฏบตในหองเรยนเปนสงสำาคญทชวยใหอยรวมกนมความสข

๓ ๕

๗ หน�ทเดกด -บทบาทหนาทในฐานะสมาชกทดของครอบครวและหองเรยน

๗ การปฏบตตามบทบาทหนาทในฐานะสมาชกทดของครอบครวและหองเรยนกระทำาไดหลายวธซงชวยใหสมาชกครอบครวและหองเรยนอยอยางเปนสข

๓ ๕

๘ มองเข�มองเร�-ความเหมอนและความแตกตางของตนเองและผอน

๘ การอยรวมกนอยางมความสขตองอาศยการปฏบตตอกนดวยความเขาใจวาตนเองและบคคลอนมทงความเหมอนและความแตกตางกน

๓ ๕

๙ อยรวมกนฉนและเธอ - ความขดแยงในหองเรยนและเสนอวธการแกปญหาโดยสนตวธ

๙ การแกไขความขดแยงมหลายวธการ วธการทดทสดคอแกปญหาโดยสนตวธ

๔ ๗

(วนยในตนเอง - ความซอสตยสจรต ขยนหมนเพยร อดทน ใฝหาความร ตงใจปฏบตหนาท และยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง)

๑๐ นำาไปบรณาการกบทกหนวยการเรยนรทมผลการเรยนร และสาระการเรยนรสอสอดคลองสมพนธกบความมวนยในตนเองในเรองตางๆ

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

โครงสร�งร�ยวช�เพมเตมรหสวช� ส ๑๒๒๓๒ หน�ทพลเมอง ๒ กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชน ประถมศกษ�ปท ๒ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

118

ลำ�ดบท

ชอหนวยก�รเรยนร

ผลก�รเรยนร(ขอท)

ส�ระสำ�คญเวล�(ชวโมง)

นำ�หนก

๑ ง�มอย�งไทย การพด–ดวยถอยคำาไพเราะ การมกรยาสภาพออนโยน

๑ การพดดวยคำาไพเราะ และการมกรยาสภาพ ออนนอม นบเปนมารยาททดของคนไทย

๓ ๕

๒ คณค�ของคนด ความ–กตญญกตเวทตอบคคลในโรงเรยน

๒ การแสดงความกตญญกตเวทตอบคคลในโรงเรยนทำาไดหลายวธและเปนสงดงามสำาหรบผปฏบต

๕ ๘

๓ คว�มเปนไทย ประโยชน–ของการแตงกายดวยผาไทย

๓ การแตงกายดวยผาไทยเปนการบงบอกถงเอกลกษณความเปนไทย

๓ ๕

๔ ช�ต ศ�สน� และสถ�บนพระมห�กษตรย

๔ การเขารวมกจกรรมทางสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรยเปนการแสดงออกถงความเคารพสถาบน ซงเปนวธหนงของความเปนพลเมองด

๗ ๑๒

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐๕ ในหลวงของเร� พระบรม–

ราโชวาท หลกการทรงงานและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

๕ การปฏบตตามพระบรมราโชวาท หลกการทรงงาน และหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของในหลวง จะชวยใหการดำาเนนชวตมความสข ความเจรญทงตอตนเอง สงคม และประเทศชาต

๕ ๘

๖ โรงเรยนน�อย กฎ –ระเบยบและหนาททตองปฏบตในโรงเรยน

๖ การปฏบตตนตามกฎ ระเบยบและหนาททตองปฏบตในโรงเรยนเปนสงสำาคญทชวยใหอยรวมกนอยางมความสข

๓ ๕

๗ หน�ทเดกด บทบาทหนาท–ในฐานะสมาชกทดของหองเรยนและโรงเรยน

๗ การปฏบตตามบทบาทหนาทในฐานะสมาชกทดของหองเรยนและโรงเรยนกระทำาไดหลายวธ ซงจะชวยใหสมาชกในหองเรยนและโรงเรยนอยอยางมความสข

๓ ๕

๘ มองเข�มองเร� ความ– ๘ การอยรวมกนอยางมความสขตอง ๓ ๕

119

เหมอนและความแตกตางของตนเองและผอน

อาศยการปฏบตตอกนดวยความเขาใจวาตนเองและบคคลอนมทงความเหมอนและความแตกตางกน

๙ อยรวมกนฉนและเธอ –ความขดแยงในโรงเรยนและเสนอวธการแกปญหาโดยสนตวธ

๙ การแกไขความขดแยงมหลายวธการ วธการทดทสดคอ แกปญหาโดยสนตวธ

๔ ๗

(วนยในตนเอง ความ–ซอสตยสจรต ขยนหมนเพยร อดทน ใฝหาความร ตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

๑๐ นำาไปบรณาการกบทกหนวยการเรยนรทมผลการเรยนร และสาระการเรยนรสอดคลองสมพนธกบความมวนยในตนเองในเรองตางๆ

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

โครงสร�งร�ยวช�เพมเตมรหสวช� ส๑๓๒๓๓ หน�ทพลเมอง ๓ กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๓ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ลำ�ดบท

ชอหนวยก�รเรยนร

ผลก�รเรยนร(ขอท)

ส�ระสำ�คญเวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนก

๑ ง�มอย�งไทย-การตอนรบผมาเยอน

๑ การตอนรบผมาเยอนการปฏบตตามกาลเทศะเปนมารยาททดงามของคน

๓ ๕

120

การปฏบตตามกาลเทศะ ไทย๒ คนดของชมชน

-ความกตญญกตเวทตอบคคลในชมชน

๒ การแสดงความกตญญกตเวทตอบคคลในชมชนกระทำาไดหลายวธและเปนสงทดงามสำาหรบผปฏบต

๕ ๘

๓ คณค�ของภมปญญ�ทองถน-ความสำาคญของภมปญญาทองถน

๓ ภมปญญาทองถนมความสำาคญตอวถชวตและความเปนอยของคนไทยทกคน

๓ ๕

๔ ช�ต ศ�สน�และสถ�บนพระมห�กษตรย

๔ การเขารวมกจกรรมทางสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรยเปนการแสดงออกถงความรกเคารพ และเทดทนชาต ศาสนาและพระมหากษตรย

๗ ๑๒

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐๕ ในหลวงของเร�

-พระบรมราโชวาท (ความซอสตยและความเสยสละ)-หลกการทรงงาน(การมสวนรวมและความเพยร)-หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

๕ การปฏบตตนตามพระบรมราโชวาทหลกการทรงงานและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของในหลวงจะชวยใหการดำาเนนชวตมความสข ความเจรญทงตอตนเองสงคมและประเทศชาต

๕ ๘

๖ หองเรยนและโรงเรยนน�อย-ปฏบตตนตามขอตกลง กตกา หนาททตองปฏบตในหองเรยนและโรงเรยน

๖ การปฏบตตนตามขอตกลง กตกา และหนาทตองปฏบตในหองเรยนและโรงเรยน เปนสงสำาคญทชวยใหอยรวมกนอยางมความสข

๓ ๕

๗ เดกดของไทย-บทบาทหนาทและมสวนรวมในกจกรรมตางๆของหองเรยนและโรงเรยน

๗ การปฏบตตนบทบาทหนาทการเปนสมาชกทดและมสวนรวมในหองเรยนและโรงเรยนกระทำาไดหลายวธซงชวยใหสมาชกในหองเรยนและโรงเรยนอยรวมกนอยางมความสข

๓ ๕

๘ ใจเข�ใจเร�-ยอมรบและอยรวมกนอยางสนต

๘ การอยรวมกนในสงคมอยางมความสขตองอาศยการปฏบตทดตอกนดวยการยอมรบความเหมอนและความแตกตางของแตละบคคล ซงตองมการพงพาอาศยซงกนและกน

๓ ๕

๙ รกกนฉนพนอง-ความขดแยงในชมชนและเสนอวธการแกปญหาโดยสนตวธ

๙ การแกไขปญหาความขดแยงมหลายวธ แตวธการทดทสดคอการแกปญหาโดยสนตวธ

๔ ๗

(วนยในตนเอง - ความซอสตยสจรต ขยนหมนเพยร

๑๐ นำาไปบรณาการกบทกหนวยการเรยนรทมผลการเรยนร และสาระการเรยนรสอดคลองสมพนธกบความมวนยใน

121

อดทน ใฝหาความร ตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง)

ตนเองในเรองตางๆ

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

โครงสร�งร�ยวช�เพมเตมรหสวช� ส๑๔๒๓๔ หน�ทพลเมอง ๔ กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๔ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ลำ�ดบท

ชอหนวยก�รเรยนร

ผลก�ร

เรยนร

(ขอท)

ส�ระสำ�คญเวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนก

๑ ง�มต�มแบบไทย-การกลาวคำาตอบรบ การแนะนำาตวเองและแนะนำาสถานท

๑ การเหนคณคาและปฏบตตนเปนผมมารยาทไทยในพพธการตางๆ นบวาเปนมารยาททดงามตามแบบไทย

๓ ๕

๒ กตญญรคณ-การแสดงออกถงความกตญญกตเวทตอผทำาประโยชนในสงคม

๒ การแสดงออกถงความกตญญกตเวทตอผทำาประโยชนในสงคม กระทำาไดหลายวธ เปนสงทดงามสำาหรบผประพฤตปฏบต.

๕ ๘

๓ ประเพณดททองถน-ขนบธรรมเนยมประเพณไทยในทองถน

๓ การมสวนรวมในขนบธรรมเนยมประเพณไทยในทองถนตามโอกาสทเหมาะสม เปนสงทควรปฏบต

๓ ๕

122

๔ ส�มสถ�บนอนทรงคณค�-การใชสนคาไทย ดแลรกษาโบราณสถาน โบราณวตถและสาธารณสมบต-การปฏบตตนเปนศาสนกชนทด

๔ การเหนความสำาคญและแสดงออกถงความรกชาตยดมนในศาสนา เปนการปฏบตตนในฐานะพลเมองและศาสนกชนทด

๗ ๑๒

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐๕ ก�วย�งต�มพอหลวง

-พระราชจรยวตร-พระบรมราโชวาท(การมวนยและการขมใจ)หลกการทรงงาน(ประโยชนสวนรวมและพออยพอกน)-หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

๕ การปฏบตตนตามพระราชจรยวตรพระบรมราโชวาทหลกการทรงงานและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนการแสดงถงการเทดทนพระมหากษตรยและชวยใหการดำาเนนชวตมความสขความเจรญทงตอตนเองสงคมและประเทศชาต

๕ ๘

๖ อยต�มกฎ ปฏบตต�มระเบยบ-ขอตกลง กตกาของหองเรยนในเรองการรกษาความสะอาด การรกษาของใชรวมกนและการสงงาน

๖ การมสวนรวมในการสรางและการปฏบตตามขอตกลง กตกาของหองเรยนโดยใชกระบวนการมสวนรวมในการสรางขอตกลงกตกาดวยหลกเหตผลและยดถอประโยชนสวนรวมเปนสงสำาคญทชวยใหอยรวมกนอยางเขาใจ

๓ ๕

๗ รหน�ทมสวนรวม-บทบาทหนาทของการ - ผนำาสมาชกทดการมเหตผล การยอมรบฟงความคดเหนของผอนการปฏบตตามเสยงขางมากยอมรบเสยงขางนอยการมสวนรวมรบผดชอบในการตดสนใจในกจกรรมของครอบครวและหองเรยน

๗ การปฏบตตนตามบทบาทหนาทของการเปนสมาชกทดของครอบครวและหองเรยนกระทำาไดหลายลกษณะหลายวธซงจะชวยใหสมาชกครอบครวและหองเรยนอยอยางเปนสข

๓ ๕

๘ สม�นฉนเพอสนตสข-การยอมรบความเหมอนและ

๘ การอยรวมกนอยางมสงบสขตองอาศยการยอมรบความเหมอนและความแตก

๓ ๕

123

ความแตกตางระหวางบคคล เรองเชอชาต ภาษา เพศ สขภาพ ความพการ ความสามารถ ถนกำาเนด สถานะของบคคล ฯลฯ อยรวมกบผอนอยางสนตและพงพาซงกนและกน เรอง การไมรงแก ไมทำาราย ไมลอเรยน ชวยเหลอกนและกน

ตางระหวางบคคล การอยรวมกนอยางสนตและการพงพาอาศยกน

ลำ�ดบท

ชอหนวยก�รเรยนร

ผลก�ร

เรยนร

(ขอท)

ส�ระสำ�คญเวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนก

๙ มปญหาใชปญญาหาทางออก-ความขดแยงในทองถนเรองการใชสาธารณะสมบตและการรกษาสงแวดลอม การเสนอแนวทางการแกไขปญหาโดยสนตวธ

๙ การวเคราะหความขดแยงในทองถนในกรณการใชสาธารณะสมบตและการรกษาสงแวดลอม การเสนอแนวทางการแกไขปญหาโดยสนตวธ.เปนวธการทดในการแกปญหาแบบสนตวธ

๔ ๗

๑๐ ม�กมวนยในตนเอง-ความซอสตย สจรต ขยนหมนเพยร

๑๐ บรณาการกบทกหนวย

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

124

โครงสร�งร�ยวช�เพมเตมรหสวช� ส ๑๕๒๓๕ หน�ทพลเมอง ๕ กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชนประถมศกษ�ปท ๕ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

หนวยท

ชอหนวยก�รเรยนร

ผลก�ร

เรยนร

(ขอท)

ส�ระสำ�คญเวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนก

๑ ม�รย�ทไทย -การสนทนา การปฏบตตนตามกาลเทศะ การตอนรบผมาเยอน

๑ การสนทนาทกทายดวยวาจาและยมแยมแจมใส ปฏบตตนตามกาลเทศะและตอนรบผมาเยอนเปนมารยาททดงามของคนไทย

๓ ๕

125

๒ ทรพย�กรธรรมช�ตมค� -การรคณคา การใชอยางประหยดและคมคา และการบำารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

๒ การรคณคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยใชอยางประหยดและคมคาและการบำารงรกษาเปนสงสำาคญจำาเปนทจะทำาใหการดำาเนนชวตเปนไปอยางปกตสขและมคณภาพชวตทด

๕ ๘

๓ ศลปวฒนธรรมไทย -การมสวนรวมในกจกรรมศลปวฒนธรรมไทย

๓ การมสวนรวมในกจกรรมศลปวฒนธรรมไทย เปนการสบทอดและอนรกษศลปวฒนธรรมไทยใหคงอยสบไป

๓ ๕

๔ รกช�ต ยดมนศ�สน�-การใชสนคาไทย ดแลรกษาโบราณสถาน โบราณวตถและสาธารณสมบต-การปฏบตตนเปนศาสนกชนทด

๔ การเหนความสำาคญและแสดงออกถงความรกชาต ยดมนในศาสนา เปนการปฏบตตนในฐานะพลเมองและศาสนกชนทด

๗ ๑๒

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐๕ ต�มรอยพอหลวง

-พระราชจรยวตร-พระบรมราโชวาท(ความเออเฟ อเผอแผและความสามคค) -หลกการทรงงาน(การทำาตามลำาดบขนและทำางานอยางมความสข)-หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

๕ การปฏบตตนตามพระราชจรยวตร พระบรมราโชวาท หลกการทรงงานและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนการแสดงถงการเทดทนพระมหากษตรยและชวยใหการดำาเนนชวตมความสขความเจรญทงตอตนเอง สงคม และประเทศชาต

๕ ๘

๖ โรงเรยนน�อย -การสรางกฎ ระเบยบโรงเรยนโดยใชกระบวนการมสวนรวม

๖ การมสวนรวมในการสรางกฎระเบยบโรงเรยนโดยใชกระบวนการมสวนรวมและการปฏบตตามบทบาทหนาทสมาชกทดของหองเรยน โรงเรยนเปนสงสำาคญทชวยใหอยรวมกนอยางมความสข

๓ ๕

๗ หน�ทเดกด -บทบาทหนาทในฐานะ

๗ การปฏบตตามบทบาทหนาทของการเปนสมาชกทดของหองเรยนและโรงเรยน โดยยดหลกความถก

๓ ๕

126

สมาชกทดของหองเรยนและโรงเรยน

ตอง ดงาม มเหตผล ยดถอประโยชนของสวนรวมเปนสำาคญ ชวยใหอยรวมกนอยางเปนสข

๘ ก�รพงพ�ซงกนและกน -ความหลากหลายทางสงคมวฒนธรรมในทองถนและการอยรวมกนอยางสนตพงพาอาศยซงกนและกน

๘ การยอมรบความหลากหลายทางสงคมวฒนธรรมในทองถนและการอยรวมกนอยางสนตดวยการพงพาอาศยซงกนและกนนำาความสงบสขมาให

๓ ๕

หนวยท

ชอหนวยก�รเรยนร

ผลก�ร

เรยนร

(ขอท)

ส�ระสำ�คญเวล�(ชวโม

ง)

นำ�หนก

๙ เร�คอพนอง-ปญหาความขดแยงในภมภาคของตนเองและวธแกปญหาโดยสนตวธ

๙ การวเคราะหและการเสนอแนวทางแกปญหาความขดแยงในภมภาคตนเองโดยสนตวธแบบมสวนรวมเปนการแกไขปญหาความขดแยงทด

๔ ๗

๑๐ (วนยในตนเอง –ซอสตยสจรต ขยนหมนเพยร อดทน ใฝหาความรตงใจปฏบตหนาท ยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง)

๑๐ นำาไปบรณาการกบทกหนวยการเรยนรทมผลการเรยนรและสาระการเรยนรสอดคลองสมพนธกบความมวนยในตนเองในเรองตางๆ

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๒ ๓๐รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

127

โครงสร�งร�ยวช�เพมเตมรหสวช� ส ๑๖๒๓๖ หน�ทพลเมอง ๖ กลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน�และวฒนธรรมชน ประถมศกษ�ปท ๖ จำ�นวน ๔๐ ชวโมง

ลำ�ดบท

ชอหนวยก�รเรยนร

ผลก�ร

เรยนร

(ขอท)

ส�ระสำ�คญเวล�(ชวโมง)

นำ�หนก

๑ ง�มอย�งวถไทย– การแสดงความเคารพ - การสนทนา - การปฏบตตามกาลเทศะ -

๑ การแสดงความเคารพ การสนทนา การปฏบตตามกาลเทศะ การตอนรบผมาเยอนเปนมารยาททดของคน

๓ ๕

128

การตอนรบผมาเยอน ไทย

๒ โลกสวยดวยมอเร� – การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

๒ การเขารวมกจกรรมและชกชวนผอนใหอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนสงสำาคญทจะทำาใหการดำาเนนชวตเปนไปอยางปกตสขและมคณภาพชวตทดขน

๕ ๘

๓ ภมใจไทย – ขนบธรรมเนยม ประเพณ ศลปวฒนธรรมและภมปญญาไทย

๓ การมสวนรวมในขนบธรรมเนยมประเพณ ศลปวฒนธรรมและภมปญญาไทยเปนการสบทอดและอนรกษศลปวฒนธรรมไทยใหคงอยสบไป

๓ ๕

๔ รกช�ต ยดมนศ�สน�นำ�พ�เกดสข– การใชสนคาไทย - การดแลรกษาโบราณสถานและโบราณวตถ- การรกษาสาธารณสมบต- การปฏบตตนเปนศาสนกชนทด

๔ การเหนคณคาและแนะนำาผอนใหแสดงออกถงความรกชาต ยดมนในศาสนา เปนการปฏบตตนเปนพลเมองและศาสนกชนทด

๗ ๑๒

สรปทบทวนสอบ(สอบกล�งป) ๒ ๑๐๕ ต�มรอยเท�พอของแผนดน

- พระราชจรยวตร- พระบรมราโชวาท (ความใฝรความกตญญกตเวท)- หลกการทรงงาน (องครวมและทำา ใหงาย)

๕ การปฏบตตนตามพระราชจรยวตร พระบรมราโชวาท หลกการทรงงานและหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนการแสดงถงการเทดทนพระมหากษตรยและชวยใหการดำาเนนชวตมความสขความเจรญทงตอตนเอง สงคม และประเทศชาต

๕ ๘

๖ ประช�ธปไตยในโรงเรยน- การใชสงของ เครองใช วสดอปกรณและสถานทสวนรวม- การดแลรกษาสงของ เครองใช วสดอปกรณและสถานทสวนรวม

๖ การปฏบตตนและแนะนำาผอนใหปฏบตตามบทบาทและหนาทของแตละคนเปนสงสำาคญทจะทำาใหเราอยรวมกนไดอยางมความสข

๓ ๕

๗ สวนรวมเพอสวนรวม- การเปนผนำาและสมาชกทด- การยดถอประโยชนของสวนรวม

๗ การปฏบตตนและแนะนำาผอนใหปฏบตตามขอตกลง กตกา กฎ ระเบยบของหองเรยนและโรงเรยน

๓ ๕

129

เปนสำาคญ- การใชสทธและหนาท- การใชเสรภาพอยางรบผดชอบ

เปนการสงเสรมการมวนยในตนเองของนกเรยน

๘ แตกต�งทไมต�ง- เคารพซงกนและกน – ไมแสดงกรยาและวาจาดหมนผอน – ชวยเหลอซงกนและกนแบงปน

๘ การยอมรบความหลากหลายทางสงคมวฒนธรรมในทองถนและการอยรวมกนอยางสนตดวยการพงพาอาศยซงกนและกนนำาความสงบสขมาให

๓ ๕

ลำ�ดบท

ชอหนวยก�รเรยนร

ผลก�ร

เรยนร

(ขอท)

ส�ระสำ�คญเวล�(ชวโมง)

นำ�หนก

๙ สนตทรวมสร�ง- การละเมดสทธ- การรกษาสงแวดลอม

๙ การวเคราะหและการเสนอแนวทางแกปญหาความขดแยงในประเทศไทยโดยสนตวธแบบมสวนรวมเปนการแกไขปญหาความขดแยงทด ชวยใหอยรวมกนอยางสงบสข

๔ ๗

๑๐ (วนยในตนเอง)- ความซอสตยสจรตขยนหมนเพยรอดทน- ใฝหาความรตงใจปฏบตหนาทและยอมรบผลทเกดจากการกระทำาของตนเอง

๑๐ นำาไปบรณาการกบทกหนวยการเรยนรทมผลการเรยนรและสาระการเรยนรสอสอดคลองสมพนธกบความมวนยในตนเองในเรองตางๆ

สรปทบทวนภ�พรวม (สอบปล�ยป) ๔ ๓๐รวมทงสน ตลอดป ๔๐ ๑๐๐

หมายเหต : อตราสวนคะแนนระหวางเรยนและการสอบปลายป ๗๐ : ๓๐

130

ก�รจดก�รเรยนรและก�รวดและประเมนผล

กระบวนก�รเรยนรการจดการเรยนรกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

ตองจดใหเหมาะสมกบวยและวฒภาวะของผเรยน ใหผเรยนมสวนรวมจดการเรยนรของตนเอง พฒนาและขยายความคดของตนเองจากความรทไดเรยน ผเรยนตองไดเรยนกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ทงในสวนกวางและลก และจดในทกภาคและชนป

หลกการเรยนการสอนกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ใหมประสทธภาพ ไดแก

๑. จดการเรยนการสอนทมความหมาย โดยเนนแนวคดทสำาคญ ๆ ทผเรยนสามารถนำาไปใชทงในและนอกโรงเรยน เปนแนวคด ความร ทคงทน ยงยน มากกวาทจะศกษาในสงทเปนเนอหาหรอขอเทจจรงทมากมายกระจดการะจายแตไมเปนแกนสาร

131

ดวยการจดกจกรรมทมความหมายตอผเรยนและดวยการประเมนผลททำาใหผเรยนตองใสใจในสงทเรยน เพอแสดงใหเหนวาเขาไดเรยนร และสามารถทำาอะไรไดบาง

๒. จดการเรยนการสอนทบรณาการ การบรณาการตงแตหลกสตร หวขอทจะเรยนโดยเชอมโยงเหตการณ พฒนาการตาง ๆ ทงในอดตและปจจบนทเกดขนในโลกเขาดวยกน บรณาการความร ทกษะคานยมและจรยธรรมลงสการปฏบตจรงดวยการใชแหลงความร สอและเทคโนโลยตาง ๆ และสมพนธกบวชาตาง ๆ

๓. จดการเรยนการสอนทเนนการพฒนา คานยม จรยธรรม จดหวขอหนวยการเรยนทสะทอน คานยม จรยธรรม ปทสถานในสงคม การนำาไปใชในการดำาเนนชวต ชวยผเรยนใหไดคดอยางมวจารณญาณ ตดสนใจแกปญหาตาง ๆ ยอมรบและเขาใจในความคดเหนทแตกตางไปจากตน และรบผดชอบตอสงคมสวนรวม

๔. จดการเรยนการสอนททาทาย คาดหวงใหผเรยนไดบรรลเปาหมายทวางไว ทงในสวนตนและการเปนสมาชกกลม ใหผเรยนใชวธการสบเสาะจดการกบการเรยนรของตนเอง

๕. จดการเรยนการสอนทเนนการปฏบต ใหผเรยนไดพฒนาการคด ตดสนใจสรางสรรคความรดวยตนเอง จดการตวเองได มวนยในตนเองทงดานการเรยนและการดำาเนนชวต เนนการจดกจกรรมทเปนจรง เพอใหผเรยนนำาความรความสามารถไปใชในชวตจรง

ขอบข�ยและลำ�ดบประสบก�รณก�รเรยนรในการจดทำาหลกสตรกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

คณะกรรมการสถานศกษาทมหนาทพฒนาหลกสตรกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม จำาเปนตองมความร ความเขาใจ ในธรรมชาตของขอบขายและการจดลำาดบประสบการณการเรยนร (Scope and Sequence) เพอใหการจดสาระทจะเรยนและกจกรรมการเรยนการสอนเปนลำาดบตามกระบวนการเรยนรและธรรมชาตของกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

132

กลมสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม ระดบมธยมศกษา ชวงชนท ๑ (ชนประถมศกษาปท ๑-๓)

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมในระดบประถมศกษาเปนเรองละเอยดออนทตองจดทำาดวยความรอบคอบ เพราะสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมในระดบชวงชนนจะตองเนนการชวยเหลอใหผเรยนมทกษะ กระบวนการ และมขอมลทจำาเปนตอการทจะทำาใหเขาเปนพลเมองทมสวนรวมและมความรบผดชอบในอนทจะรกษาคานยมประชาธปไตยทหลอมรวมความเปนชาตเอาไวได กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมในระดบประถมศกษาตองเนนผเรยนไดเรยนรวาพวกเขามหนาทอยางไร เนนใหผเรยนไดแสวงหาและใชทกษะ กระบวนการ และขอมลตาง ๆ ในโลกของเขาและในสงคม

ตลอดระยะเวลา ๑๒ ป ทเรยน ผเรยนตองเรยนทกสาระหลกทง ๕ สาระในทกชนป สำาหรบในชวงชนท ๑ (ชนประถมศกษาปท ๑ ๓– ) การลำาดบประสบการณการเรยนรจะเรมจากการใหผเรยนได

เรยนในสงทเขาคนเคย ไดเรยนรเรองราวกบตวของเขาเองและผคนทอยรอบ ๆ ตวเขา ตลอดจนสภาพแวดลอมในทองถนทเขาอยอาศยแลวเชอมโยงประสบการณขยายไปสโลกกวาง มสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ทจะนำาไปสการพฒนาเรองความรบผดชอบ การรวมมอกนและการมสวนรวมในการตดสนใจตาง ๆ เพราะผเรยนในวยนเปนวนทไมอยนง ชอบสำารวจ จงควรใหเขามสวนรวมในการศกษาคนควาดวยตนเอง ไดตดสนใจเรองทเกดขนในสงคม ไดพฒนาทกษะการอยรวมกนกบผเรยน ทำางานรวมกบผอน มสวนรวมในกจกรรมของหองเรยน ไดฝกหดการตดสนใจในปญหาตาง ๆ และพฒนาความเปนพลเมองด

การศกษาเรองราวเกยวกบตวเอง ครอบครว โรงเรยนและชมชน ควรจะตองเชอมโยงสมพนธกน และเปรยบเทยบกบผอน ครอบครว โรงเรยนและชมชนอนในประเทศและในโลกพรอม ๆ กน

133

ไปดวย ในลกษณะของการบรณาการแนวคดทางประวตศาสตรและสงคมศาสตร จากการบรณาการ แมวาเดกเลก ๆ จะยงมความเขาใจเรองการลำาดบเวลาไมคอยดนก แตกเปนสงสำาคญทควรจะเรมตงแตชวงชนนใหผเรยนไดเขาใจแนวคดเรองปจจบนและอดต ในขณะทเขาศกษาประวตความเปนมาของครอบครว ประวตศาสตรทองถน ชมชน และวนสำาคญตาง ๆ

นอกจากนนการบรณาการแนวคดทางภมศาสตร ความรพนฐานทางเศรษฐกจการทำาความเขาใจในบรรทดฐาน คานยมประชาธปไตย คณธรรมของศาสนาทตนนบถอ และจรยธรรมตาง ๆ ไมวาจะเปนเรองของความยตธรรม ความเสมอภาค ความรบผดชอบ เสรภาพ บรณภาพ ความรกชาต ความซอสตย ความกลาหาญ ความเมตตา กรณา เรองของอำานาจ ลทธอำานาจและกฎหมายเหลาน เปนตน เปนสาระและประสบการณทสำาคญของหลกสตรในชวงชนท ๑ นดวย

โดยสรปกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ในชวงนควรมลกษณะดงน

มลกษณะบรณาการ โดยนำาประเดนแนวคดทางสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมทง ๕ สาระมาบรณาการในการเรยน

ใหผเรยนไดรบประสบการณรอบ ๆ ตว ตงแตครอบครว โรงเรยน เพอนบาน และ ชมชนในสงคมอนทงในระดบประเทศและโลก

ควรพฒนาแนวคดเกยวกบเรองกาลเวลา อดต ปจจบน ในขณะทศกษาประเดนตาง ๆ ทงในบรบทตนเอง ครอบครว โรงเรยน เพอนบาน และชมชน เพอเปนพนฐานในการทำาความเขาใจเรองสถานทและเวลาในชนทสงขน

กลมสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม ระดบมธยมศกษา ชวงชนท ๒ (ชนประถมศกษาปท ๔ ๖– )

134

ในระดบชนประถมศกษาปท ๔ ๖ ผเรยนควรจะไดศกษา–เปรยบเทยบเรองราวของจงหวดและภาคทอยอาศยในประเทศไทยกบของภมภาคอนในโลก การศกษาเชนนจะทำาใหผเรยนไดพฒนาแนวคดเรองภมภาค เพอขยายประสบการณไปสการทำาความเขาใจในภมภาคซกโลกตะวนออกและซกโลกตะวนตกเมอไดเรยนในชวงชนสงขนตอไป

การศกษากลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมในปแรกของชวงชนนอาจเรมตงแตการศกษาเรองราวของจงหวดและภาคของตน ทงเชงประวตศาสตร ลกษณะทางกายภาพ สงคมและวฒนธรรม การเมองการปกครองและสภาพเศรษฐกจ สวนอก ๒ ปถดไป คอ ชวงชนประถมศกษาปท ๕ ๖ จะ–เนนการศกษาความเปนประเทศไทยใหมากขน รวมทงประเทศเพอนบานของไทย ซงไมจำาเปนตองศกษาทกประเทศอาจเลอกเปนกรณศกษาเพอเปรยบเทยบกบประเทศไทย

ในการศกษาประเทศอนในภมภาคตาง ๆ ผเรยนจะไดพฒนาความเขาใจศาสนา สงคม วฒนธรรม และคานยม จรยธรรม ทผคนในประเทศนน ๆ ยดถออย รวมทงสภาพเศรษฐกจการเมองการปกครอง ตลอดจนประวตศาสตรของประเทศเหลานน ซงจะทำาใหผเรยนไดเขาใจวาสภาพสงคมในทตาง ๆ มการเปลยนแปลงไปตามกาลเวลาอยางไร มนษยมสวนรวมตอการเปลยนแปลงเหลานอยางไร สภาพสงคมพฒนามาสปจจบนอยางไร และแนวโนมจะเปนอยางไรในอนาคต

ขณะทศกษาเรองราวของจงหวด ภาค ประเทศไทย ประเทศใกลเคยงและภมภาคอนในโลก ในลกษณะกรณศกษาน ควรใหผเรยนไดสำารวจแนวคดตาง ๆ ทางสงคมศาสตรประเดนคำาถามเพอการเรยนรในชวงชนนไดแก

ผคนในสงคมนนเปนอยางไร มคานยม จรยธรรมและความเชออยางไร (มานษยวทยา จตวทยา สงคมวทยา ศาสนา และจรยธรรม)

135

สภาพแวดลอมทผคนในสงคมนนอาศยอยเปนอยางไร (ภมศาสตร) สงคมนนมการจดระเบยบทางสงคมอยางไร (การเมอง

การปกครอง) ผคนเหลานดำาเนนชวตกนอยางไรในสงคมนน

(เศรษฐศาสตร) สงคมนนมการเปลยนแปลงอยางไรจากอดตสปจจบน

(ประวตศาสตร)

กลมสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม ระดบมธยมศกษา ชวงชนท ๓ (ชนมธยมศกษาปท ๑ ๓– )

เปนการขยายประสบการณตอเนองมาจากชนประถมศกษา เมอผเรยนเรยนจบชนมธยมศกษาตอนตน เขาควรไดศกษาความเปนไปในโลกเรยบรอยแลว ในลกษณะการศกษาภมภาคตาง ๆ ในโลก และยงควรจะตองเปนการศกษาในลกษณะบรณาการเชนกน นอกจากนผเรยนควรจะไดสำารวจในสงทเขาสนใจการเรยนวชาเลอกตางทสถานศกษาจดไวให

การเรยนในกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ระดบมธยมศกษา ชวงชนน มงใหผเรยนมทกษะทจำาเปนตอการเปนนกคดอยางมวจารณญาณ จงควรเนนใหผเรยนไดเรยนรและแสดงความคดเหนในประเดนปญหาหลากหลายมมมองทเกดขนในสงคม

ประสบการณการเรยนรจากระดบประถมศกษายงคงขยายตอเนองมาในระดบมธยมศกษา ผเรยนคงตองไดเรยนเรองราวความเปนไปในโลกจากการศกษาประเทศของตนเอง เปรยบเทยบกบการศกษาความเปนไปในของประเทศตาง ๆ ในซกโลกตะวนออก เพอพฒนาแนวคดเรองการอยรวมโลกเดยวกนทตองพงพากน

นอกจากซกโลกตะวนออกแลว ผเรยนควรไดขยายประสบการณตอไปยงซกโลกตะวนตกเพอเปรยบเทยบประเทศไทยกบซกโลกตะวนออก การศกษาภมภาคในโลกชวงชนนพรอม ๆ กบ

136

การศกษาประเทศไทย ไดแก การศกษาภมภาคในเอเซย โอเซยเนย แอฟรกา ยโรป อเมรกาเหนอ อเมรกาใต ทงในดานภมศาสตร ประวตศาสตร สงคมและวฒนธรรม เศรษฐกจ การเมองการปกครอง คานยม ศาสนาและจรยธรรม ดวยวธการทางประวตศาสตรและสงคมศาสตร ทงในอดต ปจจบน และสรางมมมองในอนาคตดวยประเดนคำาถามเพอการเรยนรในชวงชนนยงคงเชนเดยวกบการเรยนในชวงชนท ๒ นนคอ

- ผคนในสงคมนนเปนใคร พวกเขายดมนในศาสนา จรยธรรม คานยม ความเชออะไรบาง (มานษยวทยา จตวทยา สงคมวทยา ศาสนาและจรยธรรม )

- สงคมนนมก�รจดระเบยบท�งสงคมอย�งไร (ก�รเมอง ก�รปกครอง)

- ผคนในสงคมนนดำาเนนชวตกนอยางไร (เศรษฐศาสตร)- สงคมนนมพฒนาการการเปลยนแปลงเปนมาอยางไร

(ประวตศาสตร)- สภาพแวดลอมทเขาอาศยอยเปนอยางไร (ภมศาสตร)

ก�รวดผลประเมนผลกลมส�ระก�รเรยนรสงคมศกษ� ศ�สน� และวฒนธรรม

มาตรฐานการเรยนรกลมสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม นอกจากจะใชเปนทศทางในการจดทำาหลกสตรและจดการเรยนการสอนของสถานศกษา เพอพฒนาผเรยนใหมคณสมบตตามมาตรฐานแลว ยงใชเปนกรอบในการวดและประเมนผลเพอตรวจสอบวาผเรยนมพฒนาการ มความสามารถและมความสำาเรจทางการเรยนในระดบใด เพอนำาผลมาใชในการสงเสรมใหผเรยนเกดการพฒนาและเรยนรอยางเตมศกยภาพ ซงสถานศกษาจะตองมผลการเรยนรของผเรยนทงในระดบชน ระดบเขตพนทการศกษา ระดบชาต รวมทงรบการประเมนจาก ภายนอกดวย

เนองจากการเรยนรในกลมสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม มงพฒนาผเรยนใหมความร ทกษะ กระบวนการคณธรรม และคา

137

นยมทดงาม มงใหผเรยนเปนผลงมอปฏบตแสวงหาความร มการทำาโครงการ / โครงงาน เปนผผลตผลงาน รวมทงมการทำางานกลม และการจดทำาแฟมสะสมงาน (portfolio) ดวย ดงนนการวดประเมนผลการเรยนรดงกลาว จะเนนการประเมนผลจากสภาพจรง (authentic assessment) อนเปนการประเมนผลการเรยนรทเออตอการคนหาความสามารถทแทจรงของผเรยน รวมทงสามารถประเมนคณลกษณะพงประสงคทเกดขนแกผเรยน อนเปน แนวทางทพฒนาผเรยนไดเตมศกยภาพเพอบรรลมาตรฐานการเรยนรทกำาหนด การวดและประเมนจงตองใชวธการทหลากหลายทสอดคลอง เหมาะสมกบสาระการเรยนร กระบวนการเรยนร โดยดำาเนนการอยางตอเนองควบค ผสมผสานไปกบกจกรรมการเรยนรของผเรยน โดยการประเมนจะ ครอบคลมความร ทกษะ ความประพฤต พฤตกรรมการเรยน การรวมกจกรรม และผลงานจากโครงงานหรอแฟมสะสมงาน สะทอนการสงสมการเรยนของผเรยนมาอยางตอเนอง การวดและประเมนผลจะตองกระทำาในหลายบรบทอนไดแก ครผสอนเปนผประเมน ผเรยนประเมนตนเอง เพอนประเมนเพอน รวมทงผปกครองจะมสวนรวมในการประเมนและแสดงความคดเหน

วธก�รและเครองมอในก�รวดและประเมนผลในการวดและประเมนผลเพอใหไดขอมลทเนนความสามารถและ

คณลกษณะทแทจรงของผเรยน จะตองใชวธการและเครองมอทหลากหลาย เชน

๑. การทดสอบ เปนการประเมนเพอตรวจสอบความร ความคด ความกาวหนาในสาระการเรยนร มเครองมอวดหลายแบบ เชน แบบเลอกตอบ แบบเขยนตอบ บรรยายความ แบบเตมคำาสน ๆ แบบถกผด แบบจบค เปนตน

๒. การสงเกต เปนการประเมนพฤตกรรม อารมณ การมปฏสมพนธของผเรยน ความสมพนธในระหวางทำางานกลม ความ

138

รวมมอในการทำางาน การวางแผน ความอดทน วธการแกปญหา ความคลองแคลวในการทำางาน การใชเครองมออปกรณตาง ๆ ในระหวางการเรยนการสอนและการทำากจกรรมตาง ๆ การสงเกตนนครผสอนสามารถทำาไดตลอดเวลา ซงอาจจะมการสงเกตอยางเปนทางการ โดยกำาหนดเวลาและบคคลทจะสงเกตหรอการสงเกตอยางไมเปนทางการซงเปนการสงเกตโดยทวไปไมเฉพาะเจาะจง โดยครผสอนจดทำาเครองมอประกอบการสงเกต โดยการวเคราะหองคประกอบของสงทสงเกต กำาหนดเกณฑและรองรอยทจะใชเปนแนวทางในการสงเกตดวย แลวจดทำาเปนแบบตรวจสอบรายการ (checklist) แบบประมาณคา (rating scale)

๓. การสมภาษณ เปนการสนทนาซกถามพดคยเพอคนหาขอมลทไมอาจพบเหนอยางชดเจน ในสงท นกเรยนประพฤตปฏบตในการทำางานโครงการ / โครงงาน การทำางานกลม กจวตรประจำาวน ผใหขอมลในการสมภาษณอาจเปนตวผเรยนเอง เพอนรวมงาน รวมทงผปกครองนกเรยนดวย การสมภาษณอาจทำาอยางเปนทางการ โดยกำาหนดวน เวลา และเรองทสมภาษณอยางแนนอน และการสมภาษณอยางไมเปนทางการเปนการพดคยไมเฉพาะเจาะจง ซงจะทำาใหเกดสมพนธภาพทดและไดขอมลทชดเจนสอดคลองกบสภาพความเปนจรง โดยครผสอนจะตงขอคำาถามไวลวงหนาเพอจะไดพดคยไดตรงประเดน

๔. การประเมนภาคปฏบต เปนการประเมนการกระทำา การปฏบตงานเพอประเมนการสรางผลงานชนงาน ใหสำาเรจ การสาธต การแสดงออกถงทกษะและความสามารถทผเรยนใหปรากฏในงาน ทตนสรางขน การประเมนภาคปฏบตจะตองจดทำาเครองมอประเมนโดยครผสอนจดทำาประเดนการประเมน และองคประกอบการประเมน และจดทำาเครองมอประกอบการประเมนดวย เชน scoring rubric , rating scale และ checklist เปนตน

๕. scoing rubric เปนการวเคราะหองคประกอบและประเดนทจะประเมน เพออธบายลกษณะของคณภาพของงานหรอ

139

การกระทำาเปนระดบคณภาพหรอปรมาณ หรอระดบความสามารถเพอเปนแนวทางในการประเมน และเปนขอมลสำาคญแกครผสอน ผปกครองหรอผสนใจอน ๆ ไดทราบวาผเรยนรอะไร ทำาไดมากเพยงใด มคณภาพผลงานเปนอยางไร โดยผประเมนอาจจะใหคะแนนเปนภาพรวม หรอจำาแนกองคประกอบกได

๖. การประเมนแฟมสะสมงาน (portfolio assessment) เปนการประเมนความสามารถในการผลตผลงานการบรณาการความร ประสบการณ ความพยายาม ความรสก ความคดเหนของนกเรยนทเกดจากการสะสม รวบรวมผลงาน การคดเลอกผลงาน การสะทอนความคดเหนตอ ผลงาน รวมทงการประเมนผลงาน การประเมนแฟมสะสมผลงานจะประเมนการจดการ ความคดสรางสรรค หลกฐานแสดงความรความสามารถในผลงานอนแสดงถงความสมฤทธผล ศกยภาพของผเรยนในสาระการเรยนรนน

แหลงก�รเรยนรทผานมาสอการเรยนรทสำาคญของการเรยนการสอนกลม

สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม คอ หนงสอเรยนและแบบฝกหด การเรยนกลมสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ตองมชวตชวา มสสนของการทำากจกรรมตาง ๆ ทงในและนอกหองเรยน เครองมออปกรณการเรยน อาจมตงแตของงาย ๆ จำาพวก กระดาษ ดนสอ ไปจนถงอปกรณการสอสารเทคโนโลย คอมพวเตอร บคคล ภมปญญาทองถน ฯลฯ นอกจากนน การใหผเรยนไดมประสบการณตรงดวยการลงมอปฏบตจรง กถอเปนสอและแหลงการเรยนรทสำาคญดวย

หองเรยน ควรประกอบดวย สอ อปกรณการเรยนตาง ๆ มผนงหองทมสสนไวจดแสดงผลงานตาง ๆ มลกโลก แผนทใหผเรยนไดสมผสจดตองได มแหลงความร เอกสารหลกฐานทงทเปนแหลงปฐมภม ทตยภม ของจำาลอง ภาพงานศลปะ ดนตร วรรณกรรมตาง ๆ ทเกยวของกบเรองทศกษา มสอประกอบคอมพวเตอร สอ

140

การเรยนการสอนททนสมย ซอฟทแวรเพอการสบคนขอมล และสอตาง ๆ ทใชเพอใหเรยนรสงทเปนสภาพทเปนจรง

สอก�รเรยนรบ�งอย�ง ควรใหผเรยนสามารถยมกลบไปบานได เพอใหเขานำาไปเรยน ศกษารวมกนกบคนในครอบครว โดยถอวาสมาชกในครอบครวกเปนแหลงการเรยนรอก แหลงหนง

141

อภธ�นศพท

กตญญกตเวท ผรอปการะททานทำาแลวและตอบแทน แยกออกเปน ๒ ขอ ๑. กตญญ รคณทาน ๒. กตเวทตอบแทนหรอสนองคณทาน ความกตญญกตเวท

วาโดยขอบเขต แยกได เปน ๒ ระดบ คอ

๒.๑ กตญญกตเวทตอบคคลผมคณความดหรออปการะตอตนเปนสวนตว

๒.๒ กตญญกตเวทตอบคคลผไดบำาเพญคณประโยชนหรอมคณความด เกอกลแกสวนรวม (พ.ศ. หนา ๒-๓)

กตญญกตเวทตออ�จ�รย / โรงเรยน ในฐานะทเปนศษย พงแสดงความเคารพนบถออาจารย ผ

เปรยบเสมอนทศเบองขวา ดงน ๑. ลกตอนรบ แสดงความเคารพ ๒. เขาไปหา เพอบำารง รบใช ปรกษา ซกถาม รบคำาแนะนำา

เปนตน ๓. ฟงดวยด ฟงเปน รจกฟง ใหเกดปญญา ๔. ปรนนบต ชวยบรการ ๕. เรยนศลปวทยาโดยเคารพ เอาจรงเอาจงถอเปนกจสำาคญดวยด

กรรมการกระทำา หมายถง การกระทำาทประกอบดวยเจตนา คอ ทำา

ดวยความจงใจ ประกอบดวยความจงใจหรอจงใจทำาดกตาม ชวกตาม เชน ขดหลมพรางดกคนหรอสตวในตกลงไปตายเปนกรรม แตขด

142

บอนำาไวกนไวใช สตวตกลงไปตายเองไมเปนกรรม (แตถารอยวาบอนำาทตนขดไวอยในทซงคนจะพลดตกไดงายแลวปลอยปละละเลย มคนตกลงไปกไมพนกรรม) การกระทำาทด เรยกวา กรรมด“ ” ทชวเรยกวา กรรมชว “ ” (พ.ศ. หนา ๔)

กรรม ๒ กรรมจำาแนกตามคณภาพ หรอตามธรรมทเปนมลเหตม ๒ คอ ๑. อกศลกรรม กรรมทเปนอกศล กรรมชว คอเกดจากอกศลมล ๒. กศลกรรม กรรมทเปนกศล กรรมด คอกรรมทเกดจากกศลมล

กรรม ๓ กรรมจำาแนกตามทวารคอทางทกรรมม ๓ คอ ๑. กายกรรม การกระทำาทางกาย ๒. วจกรรม การกระทำาทางวาจา ๓. มโนกรรม การกระทำาทางใจ

กรรม ๑๒ กรรมจำาแนกตามหลกเกณฑเกยวกบการใหผล ม ๑๒ อยาง คอ

หมวดท ๑ ว�ดวยป�กก�ล คอจำาแนกตามเวลาทใหผล ไดแก ๑. ทฏฐธรรมเวทนยกรรม กรรมทใหผลในปจจบน คอในภพน ๒. อปชชเวทนยกรรม กรรมทใหผลในภาพทจะไปเกด คอ ในภพหนา ๓. อปราบปรเวทนยกรรม กรรมทใหผลในภพตอ ๆ ไป ๔. อโหสกรรม กรรมเลกใหผล

หมวดท ๒ ว�โดยกจ คอการใหผลตามหนาท ไดแก ๕. ชนกกรรม กรรมแตงใหเกด หรอกรรมทเปนตวนำาไปเกด ๖. อปตถมภกกรรม กรรมสนบสนน คอ เขาสนบสนนหรอซำาเตมตอจากชนกกรรม ๗. อปปฬกกรรม กรรมบบคน คอเขามาบบคนผลแหงชนกกรรม และอปตถมภกกรรมนนใหแปรเปลยนทเลาเบาลงหรอสนเขา ๘. อปฆาตกกรรม กรรมตดรอน คอ กรรมแรงฝายตรงขามทเขาตดรอนใหผลของกรรมสองอยางนนขาดหรอหยดไปทเดยว

หมวดท ๓ ว�โดยป�นท�นปรย�ย คอจำาแนกตามลำาดบความแรงในการใหผล ไดแก ๙. ครกรรม กรรมหนก ใหผลกอน ๑๐. พหลกรรม หรอ อาจณกรรม กรรททำามากหรอกรรมชนใหผลรองลงมา ๑๑. อาสนนกรรม กรรมจวนเจยน หรอกรรมใกลตาย ถาไมมสองขอกอนกจะใหผลกอนอน ๑๒. กตตตากรรม หรอ กตตตา

143

วาปนกรรม กรรมสกวาทำา คอเจตนาออน หรอมใชเจตนาอยางนน ใหผลตอเมอไมมกรรมอนจะใหผล (พ.ศ. หนา ๕)

กรรมฐ�น ทตงแหงการงาน อารมณเปนทตงแหงการงานของใจ อบาย

ทางใจ วธฝกอบรมจต ม ๒ ประเภท คอ สมถกรรมฐาน คอ อบายสงบใจ วปสสนากรรมฐาน อบายเรองปญญา (พ.ศ. หนา ๑๐)

กลจรฏตธรรม ๔ ธรรมสำาหรบดำารงความมนคงของตระกลใหยงยน เหตททำาให

ตระกลมงคงตงอยไดนาน (พ.ธ. หนา ๑๓๔) ๑. นฏฐคเวสนา คอ ของหายของหมด รจกหามาไว ๒. ชณณปฏสงขรณา คอ ของเกาของชำารด รจกบรณะซอมแซม ๓. ปรมตปานโภชนา คอ รจกประมาณในการกนการใช ๔. อธปจจสลวนตสถาปนา คอ ตงผมศลธรรมเปนพอบานแมเรอน (พ.ธ. หนา ๑๓๔)

กศล บญ ความด ฉลาด สงทด กรรมด (พ.ศ. หนา ๒๑)

กศลกรรม กรรมด กรรมทเปนกศล การกระทำาทดคอเกดจากกศลมล

(พ.ศ. หนา ๒๑)

กศลกรรมบถ ๑๐ ทางแหงกรรมด ทางทำาด กรรมดอนเปนทางนำาไปสสคตม ๑๐

อยาง ไดแก * ก�ยกรรม ๓ (ทางกาย) ๑. ปาณาตปาตา เวรมณ เวนจาก

การทำาลายชวต ๒. อทนนาทานา เวรมณ เวนจากถอเอาของทเขามไดให ๓. กาเมสมจฉาจารา เวรมณ เวนจากประพฤตผดในกาม

* วจกรรม ๔ (ทางวาจา) ไดแก ๔. มสาวาทา เวรมณ เวนจากพดเทจ ๕. ปสณายวาจาย เวรมณ เวนจากพดสอเสยด ๖. ผรสาย วาจาย เวรมณ เวนจากพดคำาหยาบ ๗. สมผปปลาปา เวรมณ เวนจากพดเพอเจอ

* มโนกรรม ๓ (ทางใจ) ๘. อนภชฌา ไมโลกคอยจองอยากไดของเขา ๙. อพยาบาท ไมคดรายเบยดเบยนเขา ๑๐. สมมาทฏฐ เหนชอบตามคลองธรรม (พ.ศ. หนา ๒๑)

144

กศลมล รากเหงาของกศล ตนเหตของกศล ตนเหตของความด ๓

อยาง ๑. อโลภะ ไมโลภ (จาคะ) ๒. อโทสะ ไมคดประทษราย (เมตตา) ๓. อโมหะ ไมหลง (ปญญา) (พ.ศ. หนา ๒๒)

กศลวตก ความตรกทเปนกศล ความนกคดทดงาม ๓ คอ ๑. เนกขมม

วตก ความตรกปลอดจากกาม ๒. อพยาบาทวตก ความตรกปลอดจากพยาบาท ๓. อวหสาวตก ความตรกปลอดจากการเบยดเบยน (พ.ศ. หนา ๒๒)

โกศล ๓ ความฉลาด ความเชยวชาญ ม ๓ อยาง ๑. อายโกศล คอ

ความฉลาดในความเจรญ รอบรทางเจรญและเหตของความเจรญ ๒. อปายโกศล คอ ความฉลาดในความเสอม รอบรทางเสอมและเหตของความเสอม ๓. อปายโกศล คอ ความฉลาดในอบาย รอบรวธแกไขเหตการณและวธทจะทำาใหสำาเรจ ทงในการปองกนความเสอมและในการสรางความเจรญ (พ.ศ. หนา ๒๔)

ขนธ กอง พวก หมวด หม ลำาตว หมวดหนง ๆ ของรปธรรมและ

นามธรรมทงหมดทแบงออกเปนหากอง ไดแก รปขนธ คอ กองรป เวทนาขนธ คอ กองเวทนา สญญาขนธ คอ กองสญญา สงขารขนธ คอ กองสงขาร วญญาณขนธ คอ กองวญญาณ เรยกรวมวา เบญจขนธ (พ.ศ. หนา ๒๖ - ๒๗)

ค�รวธรรม ๖ ธรรม คอ ความเคารพ การถอเปนสงสำาคญทจะพงใสใจและ

ปฏบตดวย ความเออเฟ อ หรอโดยความหนกแนนจรงจงม ๖ ประการ คอ ๑. สตถคารวตา ความเคารพในพระศาสดา หรอพทธคารวตา ความเคารพในพระพทธเจา ๒. ธมมคารวตา ความเคารพในพระธรรม ๓.สงฆคารวตา ความเคารพในพระสงฆ ๔.สกขาคารวตา ความเคารพในการศกษา ๕.อปปมาทคารวตา

145

ความเคารพในความไมประมาท ๖. ปฏสนถารคารวตา ความเคารพในการปฏสนถาร (พ.ธ. หนา ๒๒๑)

คหสข (กามโภคสข ๔) สขของคฤหสถ สขของชาวบาน สขทชาวบาน

ควรพยายามเขาถงใหไดสมำาเสมอ สขอนชอบธรรมทผครองเรอนควรม ๔ ประการ ๑. อตถสข สขเกดจากความมทรพย ๒. โภคสข สขเกดจากการใชจายทรพย ๓. อนณสข สขเกดจากความไมเปนหน ๔. อนวชชสข สขเกดจากความประพฤตไมมโทษ (ไมบกพรองเสยหายทงทางกาย วาจา และใจ) (พ.ธ. หนา ๑๗๓)

ฆร�ว�สธรรม ๔ ธรรมสำาหรบฆราวาส ธรรมสำาหรบการครองเรอน หลกการ

ครองชวตของคฤหสถ ๔ ประการ ไดแก ๑. สจจะ คอ ความจรง ซอตรง ซอสตย จรงใจ พดจรง ทำาจรง ๒. ทมะ คอ การฝกฝน การขมใจ ฝกนสย ปรบตว รจกควบคมจตใจ ฝกหด ดดนสย แกไขขอบกพรอง ปรบปรงตนใหเจรญกาวหนาดวยสตปญญา ๓. ขนต คอ ความอดทน ตงหนาทำาหนาทการงานดวยความขยนหมนเพยร เขมแขง ทนทาน ไมหวนไหว มนในจดหมาย ไมทอถอย ๔. จาคะ คอ เสยสละ สละกเลส สละความสขสบาย และผลประโยชนสวนตนได ใจกวาง พรอมทจะรบฟงความทกข ความคดเหนและความตองการของผอน พรอมทจะรวมมอชวยเหลอ เออเฟ อเผอแผไมคบแคบเหนแกตวหรอ เอาแตใจตว (พ.ธ. หนา ๔๓)

จต ธรรมชาตทรอารมณ สภาพทนกคด ความคด ใจ ตามหลก

ฝายอภธรรม จำาแนกจตเปน ๘๙ แบงโดยชาตเปนอกศลจต ๑๒ กศลจต ๒๑ วปากจต ๓๖ และกรยาจต ๘ (พ.ศ. หนา ๔๓)

146

เจตสก ธรรมทประกอบกบจต อาการหรอคณสมบตตาง ๆ ของจต

เชน ความโลภ ความโกรธ ความหลง ศรทธา เมตตา สต ปญญาเปนตน ม ๕๒ อยาง จดเปนอญญสมานาเจตสก ๑๓ อกศลเจตสก ๑๔ โสภณเจตสก ๒๕ (พ.ศ. หนา ๔๙)

ฉนทะ ๑. ความพอใจ ความชอบใจ ความยนด ความตองการ ความ

รกใครในสงนน ๆ ๒. ความยนยอม ความยอมใหทประชมทำากจนน ๆ ในเมอตน

มไดรวมอยดวย เปนธรรมเนยมของภกษทอยในวดซงมสมารวมกน มสทธทจะเขาประชมทำากจของสงฆ เวนแตภกษนนอาพาธ จะเขารวมประชมดวยไมได กมอบฉนทะคอ แสดงความยนยอมใหสงฆทำากจนน ๆ ได (พ.ศ. หนา ๕๒)

ฌ�น การเพง การเพงพนจดวยจตทเปนสมาธแนวแน ม ๒ ประเภท

คอ ๑. รปฌาน ๒. อรปฌาน (พ.ศ. หนา ๖๐)

ฌ�นสมบต การบรรลฌาน การเขาฌาน (พทธธรรม หนา ๙๖๔)

ดรณธรรม ธรรมทเปนหนทางแหงความสำาเรจ คอ ขอปฏบตทเปนดจ

ประตชยอนเปดออกไปสความสข ความเจรญกาวหนาแหงชวต ๖ ประการ คอ ๑. อาโรคยะ คอ รกษาสขภาพด มใหมโรคทงจต และกาย ๒. ศล คอ มระเบยบวนย ไมกอเวรภยแกสงคม ๓. พทธานมต คอ ไดคนดเปนแบบอยาง ศกษาเยยงนยมแบบอยางของมหาบรษพทธชน ๔. สตะ คอ ตงเรยนรใหจรง เลาเรยนคนควาใหร เชยวชาญใฝสดบเหตการณใหรเทาทน ๕. ธรรมานวต คอ ทำาแตสงทถกตองดงาม ดำารงมนในสจรต ทงชวตและงานดำาเนนตามธรรม ๖. อลนตา คอ มความขยนหมนเพยร มกำาลงใจแขงกลา ไมทอแทเฉอยชา เพยรกาวหนาเรอยไป (ธรรมนญชวต บทท ๑๕ คนสบตระกล ขอ ก. หนา๕๕)

147

หม�ยเหต หลกธรรมขอนเรยกชออกยางหนงวา วฒนมข “ ”ตรงคำาบาลวา อตถทวาร ปร“ ” ะตแหงประโยชน

ตณห� (๑) ความทะยานอยาก ความดนรน ความปรารถนา ความแสหา ม

๓ คอ ๑. กามตณหา ความทะยานอยากในกาม อยากไดอารมณอนนารกนาใคร ๒. ภวตณหา ความทะยานอยากในภพ อยากเปนนนเปนน ๓. วภวตณหา ความทะยานอยากในวภพ อยากไมเปนนนไมเปนน อยากพรากพนดบสญ ไปเสย

ตนห� (๒) ธดามารนางหนงใน ๓ นาง ทอาสาพระยามารผเปนบดา เขาไป

ประโลมพระพทธเจาดวยอาการตาง ๆ ในสมยทพระองคประทบอยทตนอชปาลนโครธ ภายหลงตรสรใหม ๆ (อก ๒ นางคอ อรด กบราคา) (พ.ศ. หนา ๗๒)

ไตรลกษณ ลกษณะสาม คอ ความไมเทยง ความเปนทกข ความไมใชตว

ตน ๑. อนจจตา (ความเปนของไมเทยง) ๒. ทกขตา (ความเปนทกข) ๓. อนตตา (ความเปนของไมใชตน) (พ.ศ. หนา ๑๐๔)

ไตรสกข� สกขาสาม ขอปฏบตทตองศกษา ๓ อยาง คอ ๑. อธศลสกขา หมายถง สกขา คอ ศลอนยง ๒. อธจตตสกขา หมายถง สกขา คอ จตอนยง ๓. อธปญญาสกขา หมายถง สกขา คอ ปญญาอนยง

เรยกกนงาย ๆ วา ศล สมาธ ปญญา (พ.ศ. หนา ๘๗)

ทศพธร�ชธรรม ๑๐ ธรรม สำาหรบพระเจาแผนดน คณสมบตของนกปกครองทด

สามารถปกครองแผนดนโดยธรรม และยงประโยชนสขใหเกดแก

148

ประชาชน จนเกดความชนชมยนด ม ๑๐ ประการ คอ ๑. ทาน การใหทรพยสนสงของ ๒. ศล ประพฤตดงาม ๓. ปรจจาคะ ความเสยสละ ๔. อาชชวะ ความซอตรง ๕. มททวะ ความออนโยน ๖. ตบะ ความทรงเดช เผากเลสตณหา ไมหมกมนในความสขสำาราญ ๗. อกโกธะความไมกรวโกรธ ๘. อวหงสา ความไมขมเหงเบยดเบยน ๙. ขนต ความอดทนเขมแขง ไมทอถอย ๑๐. อวโรธนะ ความไมคลาดธรรม (พ.ศ. หนา ๒๕๐)

ทฏธมมกตถสงวตตนกธรรม ๔ธรรมทเปนไปเพอประโยชนในปจจบน คอ ประโยชนสขสามญ

ทมองเหนกนในชาตน ทคนทวไปปรารถนา เชน ทรพย ยศ เกยรต ไมตร เปนตน ม ๔ ประการ คอ ๑.อฏฐานสมปทา ถงพรอมดวยความหมน ๒. อารกขสมปทา ถงพรอมดวยการรกษา ๓. กลยาณมตตตา ความมเพอนเปนคนด ๔. สมชวตา การเลยงชพตามสมควรแกกำาลงทรพยทหาได (พ.ศ. หนา ๙๕)

ทกข ๑. สภาพททนอยไดยาก สภาพทคงทนอยไมได เพราะถกบบคน

ดวยความเกดขนและดบสลาย เนองจากตองไปตามเหตปจจยทไมขนตอตวมนเอง ๒. สภาพททนไดยาก ความรสกไมสบาย ไดแก ทกขเวทนา (พ.ศ. หนา ๙๙)

ทกรกรย� กรยาททำาไดยาก การทำาความเพยรอนยากทใคร ๆ จะทำาได เชน

การบำาเพญเพยรเพอบรรลธรรมวเศษ ดวยวธทรมานตนตาง ๆ เชน กลนลมอสสาสะ (ลมหายใจเขา) ปสสาสะ (ลมหายใจออก) และอดอาหาร เปนตน (พ.ศ. หนา ๑๐๐)

ทจรต ๓ ความประพฤตไมด ประพฤตชว ๓ ทาง ไดแก ๑. กายทจรต

ประพฤตชวทางกาย ๒. วจทจรต ประพฤตชวทางวาจา ๓. มโนทจรต ประพฤตชวทางใจ (พ.ศ. หนา ๑๐๐)

เทวทต ๔ ทตของยมเทพ สอแจงขาวของมฤตย สญญาณทเตอนให

ระลกถงคตธรรมดาของชวต มใหมความประมาท ไดแก คนแก คน

149

เจบ คนตาย และสมณะ ๓ อยางแรกเรยกเทวทต สวนสมณะเรยกรวมเปนเทวทตไปดวยโดยปรยายเพราะมาในหมวดเดยวกน แตในบาลทานเรยกวานมต ๔ ไมไดเรยกเทวทต (พ.ศ. หนา ๑๐๒)

ธ�ต ๔ สงททรงภาวะของมนอยเองตามธรรมดาของเหตปจจย ไดแก

๑. ปฐวธาต หมายถง สภาวะทแผไปหรอกนเนอท เรยกชอสามญวา ธาตเขมแขงหรอธาตดน ๒. อาโปธาต หมายถง สภาวะทเอบอาบดดซม เรยกสามญวา ธาตเหลว หรอธาตนำา ๓. เตโชธาต หมายถง สภาวะททำาใหรอน เรยกสามญวา ธาตไฟ ๔. วาโยธาต หมายถง สภาวะททำาใหเคลอนไหว เรยกสามญวา ธาตลม (พ.ศ. หนา ๑๑๓)

น�ม ธรรมทรจกกนดวยชอ กำาหนดรดวยใจเปนเรองของจตใจ สงท

ไมมรปราง ไมมรปแตนอมมาเปนอารมณของจตได (พ.ศ. หนา ๑๒๐)

นย�ม ๕ กำาหนดอนแนนอน ความเปนไปอนมระเบยบแนนอนของ

ธรรมชาต กฎธรรมชาต ๑. อตนยาม (กฎธรรมชาตเกยวกบอณหภม หรอปรากฏการณธรรมชาตตาง ๆ โดยเฉพาะ ดน นำา อากาศ และฤดกาล อนเปนสงแวดลอมสำาหรบมนษย) ๒. พชนยาม (กฎธรรมชาตเกยวกบการสบพนธ มพนธกรรมเปนตน) ๓. จตตนยาม (กฎธรรมชาตเกยวกบการทำางานของจต) ๔. กรรมนยาม (กฎธรรมชาตเกยวกบพฤตกรรมของมนษย คอ กระบวนการใหผลของการกระทำา) ๕. ธรรมนยาม (กฎธรรมชาตเกยวกบความสมพนธและอาการทเปนเหต เปนผลแกกนแหงสงทงหลาย(พ.ธ. หนา ๑๙๔)

นวรณ ๕ สงทกนจตไมใหกาวหนาในคณธรรม ธรรมทกนจตไมใหบรรล

คณความด อกศลธรรมททำาจตใหเศราหมองและทำาปญญาใหออน

150

กำาลง ๑. กามฉนทะ (ความพอใจในกาม ความตองการ กามคณ) ๒. พยาบาท (ความคดราย ความขดเคองแคนใจ) ๓. ถนมทธะ (ความหดหและเซองซม) ๔. อทธจจกกกจจะ (คามฟงซานและรอนใจ ความกระวนกระวายกลมกงวล) ๕. วจกจฉา (ความลงเลสงสย) (พ.ธ. หนา ๑๙๕)

นโรธ ความดบทกข คอดบตณหาไดสนเชง ภาวะปลอดทกข เพราะ

ไมมทกขทจะเกดขนได หมายถง พระนพพาน (พ.ศ. หนา ๑๒๗)

บ�รมคณความดทบำาเพญอยางยงยวด เพอบรรลจดหมายอนสงยง

ม ๑๐ คอ ทาน ศล เนกขมมะ ปญญา วรยะ ขนต สจจะ อธษฐาน เมตตา อเบกขา (พ.ศ. หนา ๑๓๖)

บญกรย�วตถ ๓ ทตงแหงการทำาบญเรองทจดเปนการทำาความด หลกการ

ทำาความด ทางความดม ๓ ประการ คอ ๑. ทานมย คอทำาบญดวยการใหปนสงของ ๒. ศลมย คอ ทำาบญดวยการรกษาศล หรอประพฤตดมระเบยบวนย ๓. ภาวนมย คอ ทำาบญดวยการเจรญภาวนา คอฝกอบรมจตใจ (พ.ธ. หนา ๑๐๙)

บญกรย�วตถ ๑๐ ทตงแหงการทำาบญ ทางความด ๑. ทานมย คอทำาบญดวย

การใหปนสงของ ๒. สลมย คอ ทำาบญดวยการรกษาศล หรอประพฤตด ๓. ภาวนมย คอ ทำาบญดวยการเจรญภาวนา คอฝกอบรมจตใจ ๔. อปจายนมย คอ ทบญดวยการประพฤตออนนอมถอมตน ๕. เวยยาวจจมย คอ ทำาบญดวยการชวยขวนขวาย รบใช ๖. ปตตทานมย คอ ทำาบญดวยการเฉลยสวนแหงความดใหแกผอน ๗. ปตตานโมทนามย คอ ทำาบญดวยการยนดในความดของผอน ๘.

151

ธมมสสวนมย คอ ทำาบญดวยการฟงธรรม ศกษาหาความร ๙. ธมมเทสนามย คอทำาบญดวยการสงสอนธรรมใหความร ๑๐. ทฏฐชกรรม คอ ทำาบญดวยการทำาความเหนใหตรง (พ.ธ. หนา ๑๑๐)

บพนมตของมชฌม�ปฏปท� บพนมต แปลวา สงทเปนเครองหมายหรอสงบงบอกลวงหนา

พระพทธองคตรส เปรยบเทยบวา กอนทดวงอาทตยจะขน ยอมมแสงเงนแสงทองปรากฏใหเหนกอนฉนใด กอนทอรยมรรคซงเปนขอปฏบตสำาคญในพระพทธศาสนาจะเกดขน กมธรรมบางประการปรากฏขนกอน เหมอนแสงเงนแสงทองฉนนน องคประกอบของธรรมดงกลาว หรอบพนมตแหงมชฌมาปฏปทา ไดแก ๑. กลปยาณมตตตา ความมกลยาณมตร ๒. สลสมปทา ถงพรอมดวยศล มวนย มความเปนระเบยบในชวตของตนและในการอยรวมในสงคม ๓. ฉนทสมปทา ถงพรอมดวยฉนทะ พอใจใฝรกในปญญา สจธรรม ในจรยธรรม ใฝรในความจรงและใฝทำาความด ๔. อตตสมปทา ความถงพรอมดวยการทจะฝกฝน พฒนาตนเอง เหนความสำาคญของการทจะตองฝกตน ๕. ทฏฐสปทา ความถงพรอมดวยทฏฐ ยดถอ เชอถอในหลกการ และมความเหนความเขาใจพนฐานทมองสงทงหลายตามเหตปจจย ๖. อปปมาทสมปทา ถงพรอมดวยความไมประมาท มความกระตอรอรนอยเสมอ เหนคณคาของกาลเวลา เหนความเปลยนแปลงเปนสงกระตนเตอนใหเรงรดการคนหาใหเขาถงความจรงหรอในการทำาชวตทดงามใหสำาเรจ ๗. โยนโสมนสการ รจดคดพจารณา มองสงทงหลายใหไดความรและไดประโยชนทจะเอามาใชพฒนาตนเองยง ๆ ขนไป (แสงเงนแสงทองของชวตท ดงาม: พระธรรมปฎก) (ป.อ. ปยตโต)

เบญจธรรม ธรรม ๕ ประการ ความด ๕ อยาง ทควรประพฤตคกนไปกบการ

รกษาเบญจศลตามลำาดบขอ ดงน ๑. เมตตากรณา ๒. สมมาอาชวะ

152

๓. กามสงวร (สำารวมในกาม) ๔. สจจะ ๕. สตสมปชญญะ (พ.ศ. หนา ๑๔๐ ๑๔๑– )

เบญจศล ศล ๕ เวนฆาสตว เวนลกทรพย เวนประพฤตผดในกาม เวนพด

ปด เวนของเมา (พ.ศ. หนา ๑๔๑)

ปฐมเทศน� เทศนาครงแรก หมายถง ธมมจกรกปปวตตนสตรท

พระพทธเจาทรงแสดงแกพระปญจวคคยในวนขน ๑๕ คำา เดอน ๘ หลงจากวนตรสรสองเดอน ทปาอสปตนมฤคทายวน เมองพาราณส (พ.ศ. หนา ๑๔๗)

ปฏจจสมปบ�ท สภาพอาศยปจจยเกดขน การทสงทงหลายอาศยกนจงมขน

การททกขเกดขนเพราะอาศยปจจยตอเนองกนมา (พ.ศ. หนา ๑๔๓)

ปรยต พทธพจนอนจะพงเลาเรยน สงทควรเลาเรยน การเลาเรยนพระ

ธรรมวนย (พ.ศ. หนา ๑๔๕)

ปธ�น ๔ ความเพยร ๔ อยาง ไดแก ๑. สงวรปธาน คอ การเพยรระวง

หรอเพยรปดกน (ยบยงบาปอกศลธรรมทยงไมเกด ไมใหเกดขน) ๒. ปหานปธาน คอ เพยรละบาปอกศลทเกดขนแลว ๓. ภาวนาปธาน คอ เพยรเจรญ หรอทำากศลธรรมทยงไมเกดใหเกดขน ๔. อนรกขนาปธาน คอ เพยรรกษากศลธรรมทเกดขนแลวไมใหเสอมไปและทำาใหเพมไพบลย (พ.ศ. หนา ๑๔๙)

ปปญจธรรม ๓ กเลสเครองเนนชา กเลสทเปนตวการทำาใหคดปรงแตงยดเยอ

พสดาร ทำาใหเขาหางออกไปจากความเปนจรงงาย ๆ เปดเผย กอใหเกดปญหาตาง ๆ และขดขวางไมใหเขาถงความจรง หรอทำาให ไม

153

อาจแกปญหาอยางถกทางตรงไปตรงมา ม ๓ อยาง คอ ๑. ตณหา (ความทะยานอยาก ความปรารถนาทจะบำารงบำาเรอ ปรนเปรอตน ความยากไดอยากเอา) ๒. ทฏฐ (ความคดเหน ความเชอถอ ลกธ ทฤษฎ อดมการณตาง ๆ ทยดถอไวโดยงมงายหรอโดยอาการเชดชวาอยางนเทานนจรงอยางอนเทจทงนน เปนตน ทำาใหปดตวแคบ ไมยอมรบฟงใคร ตดโอกาสทจะเจรญปญญา หรอคดเตลดไปขางเดยว ตลอดจนเปนเหตแหงการเบยดเบยนบบคนผอนทไมถออยางตน ความยดตดในทฤษฎ ฯลฯ คอความคดเหนเปนความจรง) ๓. มานะ (ความถอตว ความสำาคญตนวาเปนนนเปนน ถอสง ถอตำา ยงใหญ เทาเทยมหรอดอยกวาผอน ความอยากเดนอยากยกชตนใหยงใหญ) (พ.ธ. หนา ๑๑๑)

ปฏเวธ เขาใจตลอด แทงตลอด ตรสร รทะลปรโปรง ลลวงดวยการ

ปฏบต (พ.ศ. หนา ๑๔๕)

ปฏเวธสทธรรม สทธรรม คอ ผลอนจะพงเขาถงหรอบรรลดวยการปฏบตไดแก

มรรค ผล และนพพาน(พ.ธ. หนา ๑๒๕)

ปญญ� ๓ ความรอบร เขาใจ รซง ม ๓ อยาง คอ ๑. สตมยปญญา

(ปญญาเกดแตการสดบการเลาเรอง) ๒. จนตามนปญญา (ปญญาเกดแตการคด การพจารณาหาเหตผล) ๓. ภาวนามยปญญา (ปญญาเกด แตการฝกอบรมลงมอปฏบต) (พ.ธ. หนา ๑๑๓)

ปญญ�วฒธรรม ธรรมเปนเครองเจรญปญญา คณธรรมทกอใหเกดความเจรญ

งอกงามแหงปญญา ๑. สปปรสสงเสวะ คบหาสตบรษ เสวนาทานผทรง ๒. สทธมมสสวนะ ฟงสทธรรม เอาใจใส เลา

154

เรยนหาความรจรง ๓. โยนโสมนสการ ทำาในใจโดยแยบคาย คดหาเหตผลโดยถกวธ ๔. ธมมานธมมปฏบต ปฏบตธรรมถกตองตามหลก คอ ใหสอดคลองพอด ขอบเขตความหมาย และวตถประสงคทสมพนธกบธรรมขออน ๆ นำาสงทไดเลาเรยนและตรตรองเหนแลวไปใชปฏบตใหถกตองตามความมงหมายของสงนน ๆ (พ.ธ. หนา ๑๖๒ ๑๖๓– )

ป�ปณกธรรม ๓ หลกพอคา องคคณของพอคาม ๓ อยาง คอ ๑ จกขมา ตาด

(รจกสนคา) ดของเปน สามารถคำานวณราคา กะทน เกงกำาไร แมนยำา ๒. วธโร จดเจนธรกจ (รแหลงซอขาย รความเคลอนไหวความตองการของตลาด สามารถในการจดซอจดจำาหนาย รใจและรจกเอาใจลกคา) ๓. นสสยสมปนโน พรอมดวยแหลงทนอาศย (เปนทเชอถอไววางในในหมแหลงทนใหญ ๆ หาเงนมาลงทนหรอดำาเนนกจการโดยงาย ๆ) (พ.ธ. หนา ๑๑๔)

ผสสะ หรอ สมผส การถกตอง การกระทบ ความประจวบกนแหงอายตนะภายใน

อายตนะภายนอก และวญญาณ ม ๖ คอ ๑. จกขสมผส (ความกระทบทางตา คอ ตา + รป + จกข - วญญาณ) ๒. โสตสมผส (ความกระทบทางห คอ ห + เสยง + โสตวญญาณ) ๓. ฆานสมผส (ความกระทบทางจมก คอ จมก + กลน + ฆานวญญาณ) ๔. ชวหาสมผส (ความกระทบทางลน คอ ลน + รส + ชวหาวญญาณ) ๕. กายสมผส (ความกระทบทางกาย คอ กาย + โผฏฐพพะ + กายวญญาณ) ๖. มโนสมผส (ความกระทบ ทางใจ คอ ใจ + ธรรมารมณ + มโนวญญาณ) (พ.ธ. หนา ๒๓๓)

ผวเศษ หมายถง ผสำาเรจ ผมวทยากร (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.

๒๕๒๕)

พระธรรม

155

คำาสงสอนของพระพทธเจาทงหลกความจรงและหลกความประพฤต (พ.ศ. หนา ๑๘๓)

พระอนพทธะ ผตรสรตาม คอ ตรสรดวยไดสดบเลาเรยนและปฏบตตามทพระ

สมมาสมพทธเจาทรงสอน (พ.ศ. หนา ๓๗๔)

พระปจเจกพทธะ พระพทธเจาประเภทหนง ซงตรสรเฉพาะตว มไดสงสอนผอน

(พ.ศ. หนา ๑๖๒)

พระพทธคณ ๙ คณของพระพทธเจา ๙ ประการ ไดแก อรหำ เปนผไกลจาก

กเลส ๒. สมมาสมพทโธ เปนผตรสรชอบไดโดยพระองคเอง ๓. วชชาจรณสมปนโน เปนผถงพรอมดวยวชชาและ จรณะ ๔. สคโต เปนผเสดจไปแลวดวยด ๕. โลกวท เปนผรโลกอยางแจมแจง ๖. อนตตโร ปรสทมมสารถ เปนผสามารถฝกบรษทสมควรฝกไดอยางไมมใครยงกวา ๗. สตถา เทวมนสสานำ เปนครผสอนเทวดาและมนษยทงหลาย ๘. พทโธ เปนผร ผตน ผเบกบาน ๙. ภควา เปนผมโชค มความเจรญ จำาแนกธรรม สงสอนสตว (พ.ศ. หนา ๑๙๑)

พระพทธเจ� ผตรสรโดยชอบแลวสอนผอนใหรตาม ทานผรด รชอบดวย

ตนเองกอนแลว สอนประชมชนใหประพฤตชอบดวยกาย วาจา ใจ (พ.ศ. หนา ๑๘๓)

พระภกษ ชายผไดอปสมบทแลว ชายทบวชเปนพระ พระผชาย แปลตาม

รปศพทวา ผขอหรอผมองเหนภยในสงขารหรอผทำาลายกเลส ดบรษท ๔ สหธรรมก บรรพชต อปสมบน ภกษสาวกรปแรก ไดแก พระอญญาโกณฑญญะ (พ.ศ. หนา ๒๐๔)

156

พระรตนตรย รตนะ ๓ แกวอนประเสรฐ หรอสงลำาคา ๓ ประการ หลกท

เคารพบชาสงสดของพทธศาสนกชน ๓ อยาง คอ ๑ พระพทธเจา (พระผตรสรเอง และสอนใหผอนรตาม) ๒.พระธรรม (คำาสงสอนของพระพทธเจา ทงหลกความจรงและหลกความประพฤต) ๓. พระสงฆ (หมสาวกผปฏบตตามคำาสงสอนของพระพทธเจา) (พ.ธ.หนา ๑๑๖)

พระสงฆ หมชนทฟงคำาสงสอนของพระพทธเจาแลวปฏบตชอบตามพระ

ธรรมวนย หมสาวกของพระพทธเจา (พ.ศ. หนา ๑๘๕)

พระสมม�สมพทธเจ� หมายถง ทานผตรสรเอง และสอนผอนใหรตาม (พ.ศ. หนา ๑๘๙)

พระอนพทธะ หมายถง ผตรสรตาม คอ ตรสรดวยไดสดบเลาเรยนและปฏบต

ตามทพระสมมาสมพทธเจา ทรงสอน ไดแก พระอรหนตสาวกทงหลาย (พ.ศ. หนา ๓๗๔)

พระอรยบคคล หมายถง บคคลผเปนอรยะ ทานผบรรลธรรมวเศษ มโสดาปตตผล เปนตน ม ๔ คอ๑. พระโสดาบน๒. พระสกทาคาม (หรอสกทาคาม)๓. พระอนาคาม๔. พระอรหนตแบงพสดารเปน ๘ คอพระผตงอยในโสดาปตตมรรค และพระผตงอยในโสดาปตตผลค ๑พระผตงอยในสกทาคามมรรค และพระผตงอยในสกทาคามผลค ๑พระผตงอยในอนาคามมรรค และพระผตงอยในอนาคามผลค ๑

157

พระผตงอยในอรหตตมรรค และพระผตงอยในอรหตตผลค ๑ (พ.ศ. หนา ๓๘๖)

พร�หมณ หมายถง คนวรรณะหนงใน ๔ วรรณะ คอ กษตรย พราหมณ

แพศย ศทร ; พราหมณเปนวรรณะนกบวชและเปนเจาพธ ถอตนวาเปนวรรณะสงสด เกดจากปากพระพรหม (พ.ศ. หนา ๑๘๕)

พละ ๔ กำาลง พละ ๔ คอ ธรรมอนเปนพลงทำาใหดำาเนนชวตดวยความ

มนใจ ไมตองหวาดหวนภยตาง ๆ ไดแก ๑. ปญญาพละ กำาลงคอปญญา ๒. วรยพละ กำาลงคอความเพยร ๓. อนวชชพละ กำาลงคอการกระทำาทไมมโทษ ๔. สงคหพละ กำาลงการสงเคราะห คอ เกอกลอยรวมกบผอนไดด (พ.ศ. หนา ๑๘๕ ๑๘๖– )

พละ ๕ พละ กำาลง พละ ๕ คอ ธรรมอนเปนกำาลง ซงเปนเครองเกอ

หนนแกอรยมรรค จดอยในจำาพวกโพธปกขยธรรม ม ๕ คอ สทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา (พ.ศ. หนา ๑๘๕ ๑๘๖– )

พทธกจ ๕ พระพทธองคทรงบำาเพญพทธกจ ๕ ประการ คอ ๑. ปพพณเห

ปณฑปาตญจ ตอนเชาเสดจออกบณฑบาต เพอโปรดสตว โดยการสนทนาธรรมหรอการแสดงหลกธรรมใหเขาใจ ๒. สายณเห ธมมเทสนำ ตอนเยน แสดงธรรมแกประชาชนทมาเฝาบรเวณทประทบ ๓. ปโทเส ภกขโอวาทำ ตอนคำา แสดงโอวาทแกพระสงฆ ๔. อฑฒรตเต เทวปญหนำ ตอนเทยงคนทรงตอบปญหาแกพวกเทวดา ๕. ปจจเสว คเต กาเล ภพพาภพเพ วโลกนำ ตอนเชามด จวนสวาง ทรงตรวจพจารณาสตวโลกวาผใดมอปนสยทจะบรรลธรรมได (พ.ศ. หนา ๑๘๙ - ๑๙๐)

พทธคณ

158

คณของพระพทธเจา คอ ๑. ปญญาคณ (พระคณ คอ ปญญา) ๒. วสทธคณ (พระคณ คอ ความบรสทธ) ๓. กรณาคณ (พระคณ คอ พระมหากรณา) (พ.ศ. หนา ๑๙๑)

ภพ โลกเปนทอยของสตว ภาวะชวตของสตว ม ๓ คอ ๑. กามภพ

ภพของผยงเสวยกามคณ ๒. รปภพ ภพของผเขาถงรปฌาน ๓. อรปภพ ภพของผเขาถงอรปฌาน (พ.ศ. หนา ๑๙๘)

ภ�วน� ๔ การเจรญ การทำาใหมขน การฝกอบรม การพฒนา แบงออก

เปน ๔ ประเภท ไดแก ๑. กายภาวนา ๒. สลภาวนา ๓. จตตภาวนา ๔. ปญญาภาวนา (พ.ธ. หนา ๘๑ ๘๒– )

ภม ๓๑ ๑.พนเพ พน ชน ทดน แผนดน ๒. ชนแหงจต ระดบจตใจ

ระดบชวต ม ๓๑ ภม ไดแก อบายภม ๔ (ภมทปราศจากความเจรญ) - นรยะ (นรก) – ตรจฉานโยน (กำาเนดดรจฉาน) – ปตตวสย (แดนเปรต) - อสรกาย (พวกอสร) กามสคตภม ๗ (กามาวจรภมทเปนสคต ภมทเปนสคตซง

ยงเกยวของกบกาม) - มนษย (ชาวมนษย) – จาตมหาราชกา (สวรรคชนททาวมหาราช ๔ ปกครอง) - ดาวดงส (แดนแหงเทพ ๓๓ มทาวสกกะเปนใหญ) -ยามา (แดนแหงเทพผปราศจากความทกข) - ดสต (แดนแหงผเอบอมดวยสรสมบตของตน) - นมมานรด (แดนแหงเทพผยนดในการเนรมต) - ปรนมมตวสวตต (แดนแหงเทพผยงอำานาจใหเปนไปในสมบตทผอนนรมตให) (พ.ธ. หนา ๓๑๖-๓๑๗) โภคอ�ทยะ ๕

ประโยชนทควรถอเอาจากโภคทรพย ในการทจะมหรอเหตผลในการทจะมหรอครอบครองโภคทรพย ๑. เลยงตว มารดา บดา บตร ภรรยา และคนในปกครองทงหลายใหเปนสข ๒. บำารงมตรสหายและ

159

รวมกจกรรมการงานใหเปนสข ๓. ใชปองกนภยนตราย ๔. ทำาพล คอ ญาตพล สงเคราะหญาต อตถพล ตอนรบแขก ปพพเปตพล ทำาบญอทศใหผลวงลบ ราชพล บำารงราชการ เสยภาษ เทวตาพล สกการะบำารงสงทเชอถอ ๕. อปถมภบำารงสมณพราหมณ ผประพฤตชอบ (พ.ธ. หนา ๒๐๒ -๒๐๓)

มงคล สงททำาใหมโชคดตามหลกพระพทธศาสนา หมายถง ธรรมทนำา

มาซงความสข ความเจรญ มงคล ๓๘ ประการ หรอ เรยกเตมวา อดมมงคล (มงคลอนสงสด) ๓๘ ประการ (ดรายละเอยดมงคลสตร) (พ.ศ. หนา ๒๑๑)

มจฉ�วณชช� ๕ การคาขายทผดศลธรรมไมชอบธรรม ม ๕ ประการ คอ ๑.

สตถวณชชา คาอาวธ ๒. สตตวณชชา คามนษย ๓. มงสวณชชา เลยงสตวไวขายเนอ ๔. มชชวณชชา คาขายนำาเมา ๕. วสวณชชา คาขายยาพษ (พ.ศ. หนา ๒๓๓)

มรรคมองค ๘ ขอปฏบตใหถงความดบทกข เรยกเตมวา อรยอฏฐงคก“

มรรค ไดแก ๑” . สมมาทฎฐ เหนชอบ ๒. สมมาสงกปปะ ดำารชอบ ๓. สมมาวาจา เจรจาชอบ ๔. สมมากมมนตะ ทำาการชอบ ๕. สมมาอาชวะ เลยงชพชอบ ๖. สมมาวายามะ เพยรชอบ ๗.สมมาสต ระลกชอบ ๘. สมมาสมาธ ตงจตมนชอบ (พ.ศ. หนา ๒๑๕)

มจฉตตะ ๑๐ ภาวะทผด ความเปนสงทผด ไดแก ๑. มจฉทฏฐ (เหนผด ไดแก

ความเหนผดจากคลองธรรมตามหลกกศลกรรมบถ และความเหนทไมนำาไปสความพนทกข) ๒. มจฉาสงกปปะ (ดำารผด ไดแก ความดำารทเปนอกศลทงหลาย ตรงขามจากสมมาสงกปปะ) ๓. มจฉาวาจา (วาจาผด ไดแก วจทจรต ๔) ๔. มจฉากมมนตะ (กระทำาผด ไดแก กายทจรต ๓) ๕. มจฉาอาชวะ (เลยงชพผด ไดแก เลยงชพในทางทจรต)

160

๖. มจฉาวายามะ (พยายามผด ไดแก ความเพยรตรงขามกบสมมาวายามะ) ๗. มจฉาสต (ระลกผด ไดแก ความระลกถงเรองราวทลวงแลว เชน ระลกถงการไดทรพย การไดยศ เปนตน ในทางอกศล อนจดเปนสตเทยม) เปนเหตชกนำาใจใหเกดกเลส มโลภะ มานะ อสสา มจฉรยะ เปนตน ๘. มจฉาสมาธ (ตงใจผด ไดแก ตงจตเพงเลง จดจอปกใจแนวแนในกามราคะพยาบาท เปนตน หรอเจรญสมาธแลว หลงเพลน ตดหมกมน ตลอดจนนำาไปใชผดทาง ไมเปนไปเพอญาณทสสนะ และความหลดพน) ๙. มจฉาญาณ (รผด ไดแก ความหลงผดทแสดงออกในการคดอบายทำาความชวและในการพจารณาทบทวน วาความชวนน ๆ ตนกระทำาไดอยางดแลว เปนตน) ๑๐. มจฉาวมตต (พนผด ไดแก ยงไมถงวมตต สำาคญวาถงวมตต หรอสำาคญผดในสงทมใชวมตต) (พ.ธ. หนา ๓๒๒)

มตรปฏรป คนเทยมมตร มตรเทยม มใชมตรแท ม ๔ พวก ไดแก ๑. คนปอกลอก มลกษณะ ๔ คอ ๑.๑ คดเอาไดฝายเดยว

๑.๒ ยอมเสยแตนอยโดยหวงจะเอาใหมาก ๑.๓ ตวเองมภย จงมาทำากจของเพอน ๑.๔ คบเพอนเพราะ เหนแกประโยชนของตว

๒. คนดแตพด มลกษณะ ๔ คอ ๒.๑ ดแตยกเรองทผานมาแลวมาปราศรย ๒.๒ ดแต อางสงทยงมด แตอางสงทยงไมมมาปราศรย ๒.๓ สงเคราะหดวยสงทไรประโยชน ๒.๔ เมอเพอนมกจอางแตเหตขดของ

๓. คนหวประจบมลกษณะ ๔ คอ ๓.๑ จะทำาชวกคลอยตาม ๓.๒ จะทำาดกคลอยตาม ๓.๓ ตอหนาสรรเสรญ ๓.๔ ลบหลงนนทา

๔. คนชวนฉบหายมลกษณะ ๔ ๔.๑ คอยเปนเพอนดมนำาเมา ๔.๒ คอยเปนเพอนเทยวกลางคน ๔.๓ คอยเปนเพอนเทยวดการเลน ๔.๔ คอยเปนเพอนไปเลนการพนน (พ.ธ. หนา ๑๕๔ ๑๕๕– )

มตรนำ�ใจ ๑. เพอนมทกขพลอยทกขดวย ๒. เพอนมสขพลอยดใจ ๓.

เขาตเตยนเพอน ชวยยบยง แกไขให ๔. เขาสรรเสรญเพอน ชวยพดเสรมสนบสนน (พ.ศ. หนา ๒๓๔)

รป ๑.

161

สงทตองสลายไปเพราะปจจยตาง ๆ อนขดแยง สงทเปนรปรางพรอมทงลกษณะอาการของมน สวนรางกาย จำาแนกเปน ๒๘ คอ มหาภตรป หรอธาต ๔ และอปาทายรป ๒. อารมณทรไดดวยจกษ สงทปรากฏแกตา ขอ ๑ ในอารมณ ๖ หรออายตนะภายนอก ๓. ลกษณนามใชเรยก พระภกษสามเณร เชน ภกษรปหนง (พ.ศ. หนา ๒๕๓)

วฏฏะ ๓ หรอไตรวฎฎ การวนเวยน การเวยนเกด เวยนตาย การเวยน

วายตายเกด ความเวยนเกด หรอวนเวยนดวยอำานาจกเลส กรรม และวบาก เชน กเลสเกดขนแลวใหทำากรรม เมอทำากรรมแลวยอมไดผลของกรรม เมอไดรบผลของกรรมแลว กเลสกเกดอกแลว ทำากรรมแลวเสวยผลกรรมหมนเวยนตอไป (พ.ธ. หนา ๒๖๖)

ว�สน� อาการกายวาจา ทเปนลกษณะพเศษของบคคล ซงเกดจาก

กเลสบางอยาง และไดสงสมอบรมมาเปนเวลานานจนเคยชนตดเปนพนประจำาตว แมจะละกเลสนนไดแลว แตกอาจจะละอาการกายวาจาทเคยชนไมได เชน คำาพดตดปาก อาการเดนทเรวหรอเดนตวมเตยม เปนตน ทานขยายความวา วาสนา ทเปนกศลกม เปนอกศลกม เปนอพยากฤต คอ เปนกลาง ๆ ไมดไมชวกม ทเปนกศลกบอพยากฤตนนไมตองละ แตทเปนอกศลซงควรจะละนน แบงเปน ๒ สวน คอ สวนทจะเปนเหตใหเขาถงอบายกบสวนทเปนเหตใหเกดอาการแสดงออกทางกายวาจาแปลก ๆ ตาง ๆ สวนแรก พระอรหนตทกองคละได แตสวนหลงพระพทธเจาเทานนละได พระอรหนตอนละไมได จงมคำากลาววาพระพทธเจาเทานนละกเลสทงหมดได พรอมทงวาสนา; ในภาษาไทย คำาวาวาสนามความหมายเพยนไป กลายเปนอำานาจบญเกา หรอกศลททำาใหไดรบลาภยศ (ไมมใน พ.ศ. ฉบบทพมพเปนเลม แตคนไดจากแผนซดรอม พ.ศ. ของสมาคมศษยเกามหาจฬาฯ)

วตก

162

ความตรก ตร กายยกจตขนสอารมณ การคด ความดำาร ไทย“ใชวาเปนหวงกงวล แบงออกเปนกศลวตก ๓ และอกศลวตก ๓ ” (พ.ศ. หนา ๒๗๓)

วบต ๔ ความบกพรองแหงองคประกอบตาง ๆ ซงไมอำานวยแกการท

กรรมดจะปรากฏผล แตกลบเปดชองใหกรรมชวแสดงผล พดสน ๆ วาสวนประกอบบกพรอง เปดชองใหกรรมชววบตม ๔ คอ ๑. คตวบต วบตแหงคต หรอคตเสย คอเกดอยในภพ ภม ถน ประเทศ สภาพแวดลอมทไมเหมาะ ไมเกอกล ทางดำาเนนชวต ถนทไปไมอำานวย ๒. อปธวบต วบตแหงรางกาย หรอ รปกายเสย เชน รางกายพกลพการ ออนแอ ไมสวยงาม กรยาทาทางนาเกลยด ไมชวนชมตลอดจนสขภาพทไมด เจบปวย มโรคมาก ๓. กาลวบต วบตแหงกาลหรอหรอกาลเสย คอเกดอยในยคสมยทบานเมองมภยพบต ไมสงบเรยบรอย ผปกครองไมด สงคมเสอมจากศลธรรม มากดวยการเบยดเบยน ยกยองคนชว บบคนคนด ตลอดจนทำาอะไรไมถกาลเวลา ไมถกจงหวะ ๔. ปโยควบต วบตแหงการประกอบ หรอกจการเสย เชน ฝกใฝในกจการหรอเรองราวทผด ทำาการไมตรงตามความถนด ความสามารถ ใชความเพยร ไมถกตอง ทำาการครง ๆ กลาง ๆ เปนตน (พ.ธ. หนา ๑๖๐- ๑๖๑)

วปสสน�ญ�ณ ๙ ญาณในวปสสนา ญาณทนบเขาในวปสสนา เปนความรททำาให

เกดความเหนแจง เขาใจสภาวะของสงทงหลายตามเปนจรง ไดแก๑. อทยพพยานปสสนาณาณ คอ ญาณอนตามเหนความเกดและดบของเบญจขนธ ๒. ภงคานปสสนาญาณ คอ ญาณอนตามเหนความสลาย เมอเกดดบกคำานงเดนชด ในสวนดบของสงขารทงหลาย ตองแตกสลายทงหมด ๓. ภยตปฏฐานญาณ คอ ณาณอนมองเหนสงขาร ปรากฏเปนของนากลว ๔. อาทนวานปสสนาญาณ คอ ญาณ

163

อนคำานงเหนโทษของสงขารทงหลาย วาเปนโทษบกพรองเปนทกข ๕. นพพทานปสสนาญาณ คอ ญาณอนคำานงเหนความหนายของสงขาร ไมเพลนเพลน ตดใจ ๖. มญจตกมยตาญาณ คอ ญาณอนคำานงดวย ใครพนไปเสย คอ หนายสงขารทงหลาย ปรารถนาทจะพนไปเสย ๗. ปฏสงขานปสสนาญาณ คอ ญาณอนคำานงพจารณาหาทาง เมอตองการจะพนไปเสย เพอมองหาอบายจะปลดเปลองออกไป ๘. สงขารเปกขาณาณ คอ ญาณอนเปนไปโดยความเปนกลางตอสงขาร คอ พจารณาสงขารไมยนดยนรายในสงขารทงหลาย ๙. สจจานโลมกญาณ หรอ อนโลมญาณ คอ ณาณอนเปนไปโดยอนโลกแกการหยงรอรยสจ แลวแลวมรรคญาณใหสำาเรจความเปนอรยบคคลตอไป (พ.ศ. หนา ๒๗๖ ๒๗๗– )

วมตต ๕ ความหลดพน ภาวะไรกเลส และไมมทกข ม ๕ ประการ คอ ๑.

วกขมภนวมตต ดบโดยขมไว คอ ดบกเลส ๒. ตทงควมตต ดบกเลสดวยธรรมทเปนคปรบธรรมทตรงกนขาม ๓. สมจเฉทวมตต ดบดวยตดขาด ดบกเลสเสรจสนเดดขาด ๔. ปฏปสสทธวมตต ดบดวยสงบระงบ โดยอาศย โลกตตรมรรคดบกเลส ๕. นสรณวมตต ดบดวยสงบระงบ คอ อาศยโลกตตรธรรมดบกเลสเดดขาดเสรจสน (พ.ธ. หนา ๑๙๔)

โลกบ�ลธรรม ธรรมคมครองโลก ไดแก ปกครองควบคมใจมนษยไวใหอยใน

ความด มใหละเมดศลธรรม และใหอยกนดวยความเรยบรอยสงบสข ไมเดอดรอนสบสนวนวาย ม ๒ อยางไดแก ๑. หร ความอายบาป ละอายใจตอการทำาความชว ๒. โอตตปปะ ความกลวบาปเกรงกลวตอความชว และผลของกรรมชว (พ.ศ. หนา ๒๖๐)

ฤ�ษ

164

หมายถง ผแสวงธรรม ไดแก นกบวชนอกพระศาสนาซงอยในปา ชไพร ผแตงคมภร พระเวท (พ.ศ. หนา ๒๕๖)

สตปฏฐ�น ๔ ทตงของสต การตงสตกำาหนดพจารณาสงทงหลายใหรเหน

ตามความเปนจรง คอ ตามสง นน ๆ มนเปนของมนเอง ม ๔ ประการ คอ

๑. กายานปสสนาสตปฏฐาน (การตงสตกำาหนดพจารณากายใหรเหนตามเปนจรงวา เปนแตเพยงกาย ไมใชสตวบคคล ตวตนเราเขา) ทานจำาแนกวธปฏบตไดหลายอยาง คอ อานาปานสต กำาหนดลมหายใจ ๑ อรยาบถ กำาหนดรทนอรยาบถ ๑) สมปชญญะ สรางสมปชญญะในการกระทำาความเคลอนไหวทกอยาง ๑) ปฏกลมนสการ พจารณาสวนประกอบอนไมสะอาดทงหลายทประชมเขาเปนรางกายน ๑) ธาตมนสการ พจารณาเหนรางกายของตน โดยสกวาเปนธาตแตละอยางๆ

๒. เวทนานปสสาสตปฏฐาน (การตงสตกำาหนดพจารณาเวทนาใหรเหนตามเปนจรงวา เปนแตเพยงเวทนา ไมใชสตวบคคลตวตนเราเขา) คอ มสตรชดเวทนาอนเปนสขกด ทกขกด เฉย ๆ กด ทงทเปนสามสและเปนนรามสตามทเปนไปอยขณะนน ๆ

๓. จตตานปสสนาสตปฏฐาน (การตงสตกำาหนดพจารณาจต ใหรเหนตามเปนจรงวาเปนแตเพยงจต ไมใชสตวบคคลตวตนเราเขา ) คอ มสตรชดจตของตนทมราคะ ไมมราคะ มโทสะ ไมมโทสะ มโมหะ ไมมโมหะ เศราหมองหรอผองแผว ฟงซานหรอเปนสมาธ ฯลฯ อ ย า ง ไ ร ๆ ต า ม ท เ ป น ไ ป อ ย ใ น ข ณ ะ น น ๆ

๔. ธมมานปสสนาสตปฏฐาน (การตงสตกำาหนดพจารณาธรรม ใหรเหนตามเปนจรงวา เปนแตเพยงธรรม ไมใชสตวบคคลตวตนของเรา) คอ มสตรชดธรรมทงหลาย ไดแก นวรณ ๕ ขนธ ๕ อายตนะ ๑๒ โพชฌงค ๗ อรยสจ ๔ วาคออะไร เปนอยางไร มในตนหรอไม เกดขน

165

เจรญบรบรณและดบไดอยางไร เปนตน ตามทเปนจรงของมนอยางนน ๆ (พ.ธ. หนา ๑๖๕)สมณะ

หมายถง ผสงบ หมายถงนกบวชทวไป แตในพระพทธศาสนา ทานใหความหมายจำาเพาะ หมายถง ผระดบบาป ไดแก พระอรยบคคล และผปฏบตเพอระงบบาป ไดแก ผปฏบตธรรมเพอเปนพระอรยบคคล (พ.ศ. หนา ๒๙๙)

สมบต ๔คอ ความเพยบพรอมสมบรณแหงองคประกอบตาง ๆ ซง

ชวยเสรมสงอำานวยโอกาสใหกรรมดปรากฏผล และไมเปดชองใหกรรมชวแสดงผล ม ๔ อยาง คอ ๑. คตสมบต สมบตแหงคต ถงพรอมดวยคต หรอคตให คอ เกดอยในภพ ภม ถน ประเทศทเจรญ เหมาะหรอเกอกล ตลอดจนในระยะสนคอ ดำาเนนชวตหรอไปในถนทอำานวย ๒. อปธสมบต สมบตแหงรางกาย ถงพรอมดวยรางกาย คอมรปรางสวย รางกายสงางาม หนาตาทาทางด นารก นานยมเลอมใส สขภาพด แขงแรง ๓. กาลสมบต สมบตแหงกาล ถงพรอมดวยกาลหรอกาลให คอ เกดอยในสมยทบานเมองมความสงบสข ผปกครองด ผคนมคณธรรมยกยองคนด ไมสงเสรมคนชว ตลอดจนในระยะเวลาสน คอ ทำาอะไรถกกาลเวลา ถกจงหวะ ๔. ปโยคสมบต สมบตแหงการประกอบ ถงพรอมดวยการ ประกอบกจ หรอกจการให เชน ทำาเรองตรงกบทเขาตองการ ทำากจตรงกบความถนดความสามารถของตน ทำาการถงขนาดถกหลกครบถวน ตามเกณฑหรอเตมอตรา ไมใชทำาครง ๆ กลาง ๆ หรอเหยาะแหยะ หรอไมถกเรองกน รจกจดทำา รจกดำาเนนการ (พ.ธ. หนา ๑๖๑ –๑๖๒)

สม�บต ภาวะสงบประณตซงพงเขาถง; สมาบตมหลายอยาง เชน

ณานสมบต ผลสมาบต อนปพพวหารสมาบต (พ.ศ. หนา ๓๐๓)

166

สต ความระลกได นกได ความไมเผลอ การคมใจไดกบกจ หรอ

คมจตใจไวกบสงทเกยวของ จำาการททำาและคำาพดแมนานได (พ.ศ. หนา ๓๒๗)

สงฆคณ ๙ คณของพระสงฆ ๑. พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเปนผ

ปฏบตด ๒. เปนผปฏบตตรง ๓. เปนผปฏบตถกทาง ๔. เปนผปฏบตสมควร ๕. เปนผควรแกการคำานบ คอ ควรกบของทเขานำามาถวาย ๖. เปนผควรแกการตอนรบ ๗. เปนผควรแกทกษณา ควรแกของทำาบญ ๘. เปน ผควรแกการกระทำาอญชล ควรแกการกราบไหว ๙. เปนนาบญอนยอดเยยมของโลก เปนแหลงปลกฝงและเผยแพรความดทยอดเยยมของโลก(พ.ธ. หนา ๒๖๕-๒๖๖)

สงเวชนยสถ�น สถานทตงแหงความสงเวช ททใหเกดความสงเวช ม ๔ คอ ๑.

ทพระพทธเจาประสต คอ อทยานลมพน ปจจบนเรยกลมพนหรอรมมนเด (Lumbini หรอ Rummindei) ๒. ทพระพทธเจาตรสร คอ ควงโพธ ทตำาบลพทธคยา (Buddha Gaya หรอ Bodh – Gaya) ๓. ทพระพทธเจาแสดงปฐมเทศนา คอปาอสปตนมฤคทายวน แขวงเมองพาราณส ปจจบนเรยกสารนาถ ๔. ทพระพทธเจาปรนพพาน คอทสาลวโนทยาน เมองกสนารา หรอกสนคร บดนเรยกกาเซย (Kasia หรอ Kusinagara) (พ.ศ. หนา ๓๑๗)

สนโดษ ความยนด ความพอใจ ยนดดวยปจจย ๔ คอ ผานงหม อาหาร

ทนอนทนง และยาตามมตามได ยนดของของตน การมความสข ความพอใจดวยเครองเลยงชพทหามาไดดวยเพยรพยายามอนชอบธรรมของตน ไมโลภ ไมรษยาใคร (พ.ศ. หนา ๓๒๔)

สนโดษ ๓

167

๑. ยถาลาภสนโดษ ยนดตามทได คอ ไดสงใดมาดวยความเพยรของตน กพอใจดวยสงนน ไมไดเดอดรอนเพราะของทไมได ไมเ พ ง เ ล ง อ ย า ก ไ ด ข อ ง ค น อ น ไ ม ร ษ ย า เ ข า

๒. ยถาพลสนโดษ คอ ยนดตามกำาลง คอ พอใจเพยงแคพอแกกำาลงรางกาย สขภาพ และขอบเขตการใชสอยของตน ของทเกนกำาลงกไมหวงแหนเสยดายไมเกบไวใหเสยเปลา หรอฝนใชใหเปนโทษแกตน

๓. ยถาสารปปสนโดษ ยนดตามสมควร คอ พอใจตามทสมควร คอ พอใจตามทสมควรแกภาวะฐานะแนวทางชวต และจดหมายแหงการบำาเพญกจของตน เชน ภกษพอใจแตองอนเหมาะกบสมณภาวะ หรอไดของใชทไมเหมาะสมกบตนแตจะมประโยชนแกผอนกนำาไปมอบใหแกเขา เปนตน (พ.ศ. หนา ๓๒๔)

สทธรรม ๓ ธรรมอนด ธรรมทแท ธรรมของสตบรษ หลกหรอแกนศาสนา

ม ๓ ประการ ไดแก๑. ปรยตสทธรรม (สทธรรมคอคำาสงสอนอนจะตองเลา

เรยน ไดแก พทธพจน)๒. ปฏบตสทธรรม (สทธรรมคอสงพงปฏบต ไดแก

ไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา)๓. ปฏเวธสทธรรม (สทธรรมคอผลอนจะพงเขาถง หรอบรรล

ดวยการปฏบต ไดแก มรรค ผล และนพพาน (พ.ธ. หนา ๑๒๕)

สปปรสธรรม ๗ ธรรมของสตบรษ ธรรมททำาใหเปนสตบรษ คณสมบตของคน

ด ธรรมของผด ๑. ธมมญญตา คอ ความรจกเหต คอ รหลกความจรง ๒. อตถญญตา คอ ความรจกผล คอรความมงหมาย

168

๓. อตตญญตา คอ ความรจกตน คอ รวาเรานนวาโดยฐานะ ภาวะ เพศ กำาลงความร ความสามารถ ความถนด และคณธรรม เปนตน

๔. มตตญญตา คอ ความรจกประมาณ คอ ความพอด ๕. กาลญญตา คอ ความรจกกาล คอ รจกกาลเวลาอนเหมาะ

สม ๖. ปรสญญตา คอ ความรจกบรษทคอรจกชมชนและรจกท

ประชม ๗. ปคคลญญตา หรอ ปคคลปโรปรญญตา คอ ความรจก

บคคล คอความแตกตางแหงบคคล (พ.ธ. หนา ๒๔๔)

สมปชญญะ ความรตวทวพรอม ความรตระหนก ความรชดเขาใจชด ซงสงนก

ได มกมาคกบสต (พ.ศ. หนา ๒๔๔)

ส�ร�ณยธรรม ๖ ธรรมเปนทตงแหงความใหระลกถง ธรรมเปนเหตใหระลก

ถงกน หลกการอยรวมกน เรยกอกอยางวา สาราณยธรรม ๑“ ” . เมตตากายกรรม มเมตตากายกรรมทงตอหนาและลบหลง ๒. เมตตาวจกรรม มเมตตาวจกรรมทงตอหนาและลบหลง ๓. เมตตา มโนกรรม มเมตตามโนกรรมทงตอหนาและลบหลง ๔. สาธารณโภค แบงปนสงของทไดมาไมหวงแหน ใชผเดยว ๕. สลสามญญตา มความประพฤตรวมกนในขอทเปนหลกการสำาคญทจะนำาไปสความหลดพนสนทกขหรอขจดปญหา ๖.ทฏฐสามญญตา มความเหนชอบดงาม เชนเดยวกบหมคณะ (พ.ธ. หนา ๒๓๓-๒๓๕)

สข ๒ ความสบาย ความสำาราญ ม ๒ อยาง ไดแก ๑. กายกสข สข

ทางกาย ๒. เจตสกสข สข ทางใจ อกหมวดหนงม ๒ คอ ๑. สามสสข สของอามส คอ อาศยกามคณ ๒. นรามสสข สขไมองอามส คอ องเนกขมมะ (พ.ศ. หนา ๓๔๓)

169

ศรทธ� ความเชอ ความเชอถอ ความเชอมนในสงทดงาม (พ.ศ. หนา

๒๙๐)

ศรทธ� ๔ ความเชอทประกอบดวยเหตผล ๔ ประการคอ ๑. กมมสทธา

(เชอกรรม เชอวากรรมมอยจรง คอ เชอวาเมอทำาอะไรโดยมเจตนา คอ จงใจทำาทงทร ยอมเปนกรรม คอ เปนความชว ความด มขนในตน เปนเหตปจจยกอใหเกดผลดผลรายสบเนองตอไป การกระทำาไมวางเปลา และเชอวาผลทตองการจะสำาเรจไดดวยการกระทำา มใชดวยออนวอนหรอนอนคอยโชค เปนตน ๒. วปากสทธา (เชอวบาก เชอผลของกรรม เชอวาผลของกรรมมจรง คอ เชอวากรรมทสำาเรจตองมผล และผลตอง มเหต ผลดเกดจากกรรมด และผลชวเกดจากกรรมชว ๓. กมมสสกตาสทธา (ความเชอทสตวมกรรมเปนของตน เชอวาแตละคนเปนเจาของจะตองรบผดชอบเสวยวบากเปนไปตามกรรมของตน ๔. ตถาคตโพธสทธา (เชอความตรสรของพระพทธเจา มนใจในองคพระตถาคตวาทรงเปนพระสมมาสมพทธะ ทรงพระคณทง ๙ ประการ ตรสธรรม บญญตวนยไวดวยด ทรงเปนผนำาทางทแสดงใหเหนวามนษย คอเราทกคนน หากฝกตนดวยดกสามารถเขาถงภมธรรมสงสด บรสทธหลดพนไดดงทพระองคไดทรงบำาเพญไว (พ.ธ. หนา ๑๖๔)

สงเคร�ะห การชวยเหลอ การเออเฟ อเกอกล (พ.ศ. หนา ๒๒๘)

สงคหวตถ ๔ เรองสงเคราะหกน คณธรรมเปนเครองยดเหนยวใจของผอน

ไวได หลกการสงเคราะห คอ ชวยเหลอกนยดเหนยวใจกนไว และเปนเครองเกาะกมประสานโลก ไดแก สงคมแหงหมสตวไว ดจสลกเกาะยดรถทกำาลงแลนไปใหคงเปนรถ และวงแลนไปไดม ๔ อยางคอ

๑. ทาน การแบงปนเออเฟ อเผอแผกน

170

๒. ปยวาจา พดจานารก นานยมนบถอ ๓. อตถจรยา บำาเพญประโยชน ๔.สมานตตนา ความมตนเสมอ คอ ทำาตวใหเขากนได เชน ไม

ถอตว รวมสข รวมทกขกน เปนตน (พ.ศ. หนา ๓๑๐)

สมมตตะ ความเปนถก ภาวะทถก ม ๑๐ อยาง ๘ ขอตน ตรงกบองค

มรรคทง ๘ ขอ เพม ๒ ขอทาย คอ ๙. สมมาญาณ รชอบไดแกผลญาณ และปจจเวกขณญาณ ๑๐. สมมาวมตต พนชอบไดแก อรหตตผลวมตต; เรยกอกอยาง อเสขธรรม ๑๐ (พ.ศ. หนา ๓๒๙)

สจรต ๓ ความประพฤตด ประพฤตชอบตามคลองธรรม ม ๓ คอ ๑.

กายสจรต ประพฤตชอบทางกาย ๒. วจสจรต ประพฤตชอบทางวาจา ๓. มโนสจรต ประพฤตชอบทางใจ (พ.ศ. หนา ๓๔๕)

หร ความละอายตอการทำาชว (พ.ศ. หนา ๓๕๕)

อกศลกรรมบถ ๑๐ ทางแหงอกศลกรรม ทางความชว กรรมชวอนเปนทางนำาไปส

ความเสอม ความทกข หรอทคต ๑. ปาณาตบาต การทำาชวตใหตกลวง ๒. อทนนาทาน การถอเอาของทเขามไดให โดยอาการขโมย ลกทรพย ๓. กาเมสมจฉาจาร ความประพฤตผดทางกาม ๔. มสาวาท การพดเทจ ๕. ปสณวาจา วาจาสอเสยด ๖. ผรสวาจา วาจาหยาบ ๗. สมผปปลาปะ พดเพอเจอ ๘. อภชฌา เพงเลงอยากไดของเขา ๙. พยาบาท คดรายผอน ๑๐. มจฉาทฏฐ เหนผดจากคลองธรรม (พ.ธ. หนา ๒๗๙, ๓๐๙)

อกศลมล ๓

171

รากเหงาของอกศล ตนตอของความชว ม ๓ คอ ๑. โลภะ (ความอยากได) ๒. โทสะ (ความคดประทษราย) ๓. โมหะ (ความหลง) ๘ (พ.ธ. หนา ๘๙)

อคต ๔ ฐานะอนไมพงถง ทางความประพฤตทผด ความไมเทยงธรรม

ความลำาเอยง ม ๔ อยางคอ๑. ฉนทาคต (ลำาเอยงเพราะชอบ) ๒. โทสาคต (ลำาเอยงเพราะชง) ๓. โมหาคต (ลำาเอยงเพราะหลง พลาดผดเพราะเขลา) ๔. ภยาคต (ลำาเอยงเพราะกลว) (พ.ธ. หนา ๑๗๔)

อนตต� ไมใชอตตา ไมใชตวตน (พ.ศ. หนา ๓๖๖)

อบ�ยมข ชองทางของความเสอม เหตเครองฉบหาย เหตยอยยบแหง

โภคทรพย ทางแหงความพนาศ (พ.ศ. หนา ๓๗๗)

อบ�ยมข ๔ ๑. อตถธตตะ (เปนนกเลงหญง นกเทยวผหญง) ๒. สราธตตะ (เปนนกเลงสรา นกดม) ๓. อกขธตตะ (เปนนกการพนน) ๔. ปาปมตตะ (คบคนชว) (พ.ศ. หนา ๓๗๗)

อบ�ยมข ๖ ๑. ตดสราและของมนเมา ๑.๑ ทรพยหมดไป ๆ เหนชด ๆ

๑.๒ กอการทะเลาะววาท ๑.๓ เปนบอเกดแหงโรค ๑.๔ เสยเกยรต เสยชอเสยง ๑.๕ ทำาใหไมรอาย ๑.๖ ทอนกำาลงปญญา ๒. ชอบเทยวกลางคน มโทษ ๖ อยางคอ ๒.๑ ชอวาไมรกษาตน ๒.๒ ชอวาไมรกษาลกเมย ๒.๓ ชอวาไมรกษาทรพยสมบต ๒.๔ เปนทระแวงสงสย ๒.๕ เปนเปาใหเขาใสความหรอขาวลอ ๒.๖ เปนทมาของเรองเดอดรอนเปนอนมาก ๓. ชอบเทยวดการละเลน มโทษ

172

โดยการงานเสอมเสยเพราะมใจกงวลคอยคดจอง กบเสยเวลาเมอไปดสงนน ๆ ทง ๖ กรณ คอ ๓.๑ รำาทไหนไปทนน ๓.๒ ๓– .๓ ขบรอง ดนตร เสภา เพลงเถดเทงทไหนไปทนน ๔. ตดการพนน มโทษ ๖ คอ ๔.๑ เมอชนะยอมกอเวร ๔.๒ เมอแพกเสยดายทรพยทเสยไป ๔.๓ ทรพยหมดไป ๆ เหนชด ๆ ๔.๔ เขาทประชมเขาไมเชอถอถอยคำา ๔.๕ เปนทหมนประมาทของเพอนฝง ๔.๖ ไมเปนท พงประสงคของผทจะหาคครองใหลกของเขา เพราะเหนวาจะเลยงลกเมยไมได ๕. คบคนชว มโทษโดยนำาใหกลายเปนคนชวอยางทตนคบทง ๖ ประเภท คอ ไดเพอนทจะนำาใหกลายเปน ๕.๑ นกการพนน ๕.๒ นกเลงหญง ๕.๓ นกเลงเหลา ๕.๔ นกลวงของปลอม ๕.๕ นกหลอกลวง ๕.๖ นกเลงหวไม ๖. เกยจครานการงาน มโทษโดยทำาใหยกเหตตาง ๆ เปนขออางผดเพยน ไมทำาการงานโภคะใหมกไมเกด โภคะทมอยกหมดสนไป คอ ใหอางไปทง ๖ กรณวา ๖.๑ ๖– .๖ หนาวนก รอนนก เยนไปแลว ยงเชานก หวนก อมนก แลวไมทำาการงาน (พ.ธ. หนา ๑๗๖ ๑๗๘– )

อปรห�นยธรรม ๗ ธรรมอนไมเปนทตงแหงความเสอม เปนไปเพอความเจรญ

ฝายเดยวม ๗ ประการ ไดแก ๑. หมนประชมกนเนองนตย ๒. พรอมเพรยงกนประชม พรอมเพรยงกนเลกประชม พรอมเพรยงกนทำากจกรรมทพงทำา ๓. ไมบญญตสงทมไดบญญตไว (อนขดตอหลกการเดม) ๔. ทานเหลาใดเปนผใหญ ควรเคารพนบถอทานเหลานน ๕. บรรดากลสตร กลกมารทงหลาย ใหอยดโดยมถก ขมเหง หรอฉดครา ขนใจ ๖. เคารพสกการบชา เจดยหรออนสาวรยประจำาชาต ๗. จดใหความอารกขา คมครอง ปองกนอนชอบธรรมแกพระอรหนตทงหลาย (รวมถงพระภกษ ผปฏบตด ปฏบตชอบดวย) (พ.ธ. หนา ๒๔๖ ๒๔๗– )

อธปไตย ๓ ความเปนใหญ ม ๓ อยาง คอ ๑. อตตาธปไตย ความมตน

เปนใหญ ถอตนเปนใหญ กระทำาการดวยปรารภตนเปนประมาณ ๒. โลกาธปไตย ความมโลกเปนใหญ ถอโลกเปนใหญ กระทำาการดวยปรารภนยมของโลกเปนประมาณ ๓. ธมมาธปไตย ความมธรรมเปน

173

ใหญ ถอธรรมเปนใหญ, กระทำาการดวยปรารภความถกตอง เปนจรง สมควรตามธรรมเปนประมาณ (พ.ธ. หนา ๑๒๗-๑๒๘)

อรยสจ ๔ ความจรงอนประเสรฐ ความจรงของพระอรยะ ความจรงททำาให

ผเขาถงกลายเปนอรยะม ๔ คอ ๑. ทกข (ความทกข สภาพททนไดยาก สภาวะทบบคน ขดแยง

บกพรอง ขาดแกนสารและความเทยงแท ไมใหความพงพอใจแทจรง ไดแก ชาต ชรา มรณะ การประจวบกบสงอนไมเปนทรก การพลดพรากจากสงทรก ความปรารถนาไมสมหวง โดยยอวา อปาทานข น ธ ๕ เ ป น ท ก ข

๒. ทกขสมทย (เหตเกดแหงทกข สาเหตใหทกขเกด ไดแก ตณหา ๓ คอ กามตณหา ภวตณหา และ วภวตณหา) กำาจดอวชชา สำารอกตณหา สนแลว ไมถกยอม ไมตดขด หลดพน สงบ ปลอดโ ป ร ง เ ป น อ ส ร ะ ค อ น พ พ า น )

๓. ทกขนโรธ (ความดบทกข ไดแก ภาวะทตณหาดบสนไป ภาวะทเขาถงเมอกำาจดอวชชา สำารอกตณหาสนแลว ไมถกยอม ไมตดข อ ง ห ล ด พ น ส ง บ เ ป น อ ส ร ะ ค อ น พ พ า น )

๔. ทกขนโรธคามนปฏปทา (ปฏปทาทนำาไปสความดบแหงทกข ขอปฏบตใหถงความดบทกข ไดแก อรยอฏฐงคกมรรค หรอเรยกอกอยางหนงวา มชฌมปฏปทา แปลวา ทางสายกลาง มรรคมองค ๘ น สรปลงในไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา) (พ.ธ. หนา ๑๘๑)

อรยอฏฐคกมรรค ทางสายกลาง มรรคมองค ๘ (ศล สมาธ ปญญา) (พ.ธ. หนา

๑๖๕)

อญญ�ณเบกข� เปนอเบกขาฝายวบต หมายถง ความไมรเรอง เฉยไมรเรอง

เฉยโง เฉยเมย (พ.ธ. หนา ๑๒๖)

174

อตต� ตวตน อาตมน ปถชนยอมยดมนมองเหนขนธ ๕ อยางใด

อยางหนง หรอทงหมดเปนอตตา หรอยดถอวามอตตา เนองดวยขนธ (พ.ศ. หนา ๓๙๘)

อตถะ เรองราว ความหมาย ความมงหมาย ประโยชน ม ๒ ระดบ คอ

๑. ทฏฐธมมกตถะ ประโยชนในชวตนหรอประโยชนในปจจบน เปนทมงหมายกนในโลกน ไดแก ลาภ ยศ สข สรรเสรญ รวมถงการแสวงหาสงเหลานมาโดยทางทชอบธรรม ๒. สมปรายกตถะ ประโยชน เบองหนา หรอประโยชนทลำาลกกวาทจะมองเหนกนเฉพาะหนา เปนจดหมายขนสงขนไปเปนหลกประกนชวตเมอละจากโลกนไป ๓. ปรมตถะ ประโยชนสงสด หรอประโยชนทเปนสาระแทจรงของชวตเปนจดหมายสงสดหรอทหมายขนสดทาย คอ พระนพพาน อกประการหนง หมายถง ๑. อตตตถะ ประโยชนตน ๒. ปรตถะ ประโยชนผอน ๓. อภยตถะ ประโยชนทงสองฝาย (พ.ธ. หนา ๑๓๑ –๑๓๒)

อ�ยตนะ ทตอ เครองตดตอ แดนตอความร เครองร และสงทถกร

เชน ตาเปนเครองร รปเปน สงทร หเปนเครองร เสยงเปนสงทร เปนตน จดเปน ๒ ประเภท ไดแก

๑. อาตนะภายใน ๖ อายตนะภายนอก ๖ ๒. อายตนะภายนอก หมายถง เครองตอภายนอก สงทถกร

ม ๖ คอ ๒.๑ รป คอ รป ๒.๒ สททะ คอ เสยง ๒.๓ คนธะ คอ กลน ๒.๔ รส คอ รส ๒.๕ โผฏฐพพะ คอ สงตองกาย ๒.๖ ธมมะ หมายถง ธรรมารมย คอ อารมณทเกดกบใจ หรอสงทใจร อารมณ ๖ กเรยก (พ.ศ. หนา ๔๑๑)

อ�ยตนะภ�ยใน

175

เครองตอภายใน เครองรบร ม ๖ คอ ๑. จกข คอ ตา ๒. โสตะ คอ ห ๓. ฆานะ คอ จมก ๔. ชวหา คอ ลน ๕. กาย คอ กาย ๖. มโน คอ อนทรย ๖ กเรยก (พ.ศ.หนา ๔๑๑)

อรยวฑฒ ๕ ความเจรญอยางประเสรฐ หลกความเจรญของอารยชน ม ๕

คอ ๑. ศรทธา ความเชอ ความมนใจในพระรตนตรย ในหลกแหงความจรง ความดอนมเหตผล ๒. ศลความประพฤตด มวนย เลยงชพสจรต ๓. สตะ การเลาเรยน สดบฟง ศกษาหาความร ๔. จาคะ การเผอแผเสยสละ เออเฟ อ มนำาใจชวยเหลอ ใจกวาง พรอมทจะรบฟงและรวมมอ ไมคบแคบ เอาแตตว ๕. ปญญา ความรอบร รคด รพจารณา เขาใจเหตผล รจกโลกและชวตตามความเปนจรง (พ.ธ. หนา ๒๑๓)

อทธบ�ท ๔ คณเครองใหถงความสำาเรจ คณธรรมทนำาไปสความสำาเรจ

แหงผลทมงหมาย ม ๔ ประการ คอ ๑. ฉนทะ ความพอใจ คอ ความตองการทจะทำาใฝใจรกจะทำาสง

น นอย เ สมอแล วปรารถนาจะท ำา ให ได ผลด ย ง ๆ ข น ไป ๒. วรยะ ความเพยร คอ ขยนหมนประกอบสงนนดวยความ

พยายาม เขมแขง อดทน เอาธระไมทอถอย ๓. จตตะ ความคด คอ ตงจตรบรในสงททำาและทำาสงนนดวย

ความคด เอาจตฝกใฝไมปลอยใจใหฟงซานเลอนลอย ๔. วมงสา ความไตรตรอง หรอทดลอง คอ หมนใชปญญา

พจารณา ใครครวญ ตรวจตราหาเหตผล และตรวจสอบขอยงหยอนในสงททำานน มการวางแผน วดผลคดคนวธแกไขปรบปรง ตวอยางเชน ผทำางานทว ๆ ไปอาจจำาสน ๆ วา รกงาน สงาน ใสใจงาน และทำางานดวยปญญา เปนตน (พ.ธ. หนา ๑๘๖-๑๘๗)

อบ�สกธรรม ๗

176

ธรรมทเปนไปเพอความเจรญของอบาสก ๑. ไมขาดการเยยมเยอนพบปะพระภกษ ๒. ไมละเลยการฟงธรรม ๓. ศกษาในอธศล ๔. มความเลอมใสอยางมากในพระภกษทกระดบ ๕. ไมฟงธรรมดวยตงใจจะคอยเพงโทษตเตยน ๖. ไมแสวงหาบญนอกหลกคำาสอนในพระพทธศาสนา ๗. กระทำาการสนบสนน คอ ขวนขวายในการอปถมภบำารงพระพทธศาสนา (พ.ธ. หนา ๒๑๙ ๒๒๐– )

อบ�สกธรรม ๕ สมบตของอบาสก ๕ คอ ๑. มศรทธรา ๒. มศลบรสทธ ๓.

ไมถอมงคลตนขาว เชอกรรม ไมเชอมงคลคอมงหวงผลจากการกระทำา และการงานมใชจากโชคลาภ และสงทตนกนวาขลง ศกดสทธ ๔. ไมแสวงหาเขตบญนอกหลกพระพทธศาสนา ๕. ขวนขวายในการอปถมภบำารง พระพทธศาสนา (พ.ศ. หนา ๓๐๐)

อบ�สกธรรม ๗ ผใกลชดพระศาสนาอยางแทจรง ควรตงตนอยในธรรมทเปน

ไปเพอความเจรญของอบาสก ม ๗ ประการ ไดแก ๑. ไมขาดการเยยมเยอนพบปะพระภกษ ๒. ไมละเลยการฟงธรรม ๓. ศกษาในอธศล คอ ฝกอบรมตนใหกาวหนาในการปฏบตรกษาศลขนสงขนไป ๔. พรงพรอมดวยความเลอมใส ในพระภกษทงหลายทงทเปนเถระ นวกะ และปนกลาง ๕. ฟงธรรมโดยความตงใจ มใช มาจบผด ๖. ไมแสวงหาทกขไณยภายนอก หลกคำาสอนน คอ ไมแสวงหาเขตบญนอกหลกพระพทธศาสนา ๗. กระทำาความสนบสนนในพระพทธศาสนาน คอ เอาใจใสทำานบำารงและชวยกจกรรม (ธรรมนญชวต, หนา ๗๐ ๗๐– )

อเบกข� ม ๒ ความหมายคอ ๑. ความวางใจเปนกลาง ไมเองเอยงดวย

ชอบหรอชง ความวางใจเฉยได ไมยนดยนราย เมอใชปญญาพจารณาเหนผลอนเกดขนโดยสมควรแกเหตและรวาพงปฏบตตอไป

177

ตามธรรม หรอตามควรแกเหตนน ๒. ความรสกเฉย ๆ ไมสข ไมทกข เรยกเตมวาอเบกขาเวทนา (อทกขมสข) (พ.ศ. หนา ๔๒๖ ๔๒๗– )

อป�ท�น ๔ ความยดมน ความถอมนดวยอำานาจกเลส ความยดตดอน

เนองมาแตตณหา ผกพนเอาตวตนเปนทตง ๑. กามปาทาน ความยดมนในกาม คอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะทนาใคร นาพอใจ ๒. ทฏฐปาทาน ความยดมนในทฏฐหรอทฤษฎ คอ ความเหน ลทธ หรอหลกคำาสอนตาง ๆ ๓. สลพพตปาทาน ความยดมนในศลและพรต คอ หลกความประพฤต ขอปฏบต แบบแผน ระเบยบวธ ขนบธรรมเนยมประเพณ ลทธพธตาง ๆ กน ไปอยางงมงายหรอโดยนยมวาขลง วาศกดสทธ มไดเปนไปดวยความร ความเขาใจตามหลกความสมพนธแหงเหตและผล ๔. อตตาวาทปาทาน ความยดมนในวาทะวาตวตน คอ ความถอหรอสำาคญ หมายอยในภายในวามตวตน ทจะได จะม จะเปน จะสญสลาย ถกบบคน ทำาลายหรอเปนเจาของ เปนนายบงคบบญชาสงตาง ๆ ไดไมมองเหนสภาวะของสงทงปวง อนรวมทงตวตนวาเปนแตเพยงสงทประชมประกอบกนเขา เปนไปตามเหตปจจยทงหลายทมาสมพนธกนลวน ๆ (พ.ธ. หนา ๑๘๗)

อปนสย ๔ ธรรมทพงพง หรอธรรมชวยอดหนน ๑. สงขาเยกำ ปฏเสวต

พจารณาแลวจงใชสอยปจจย ๔ คอ จวร บณฑบาต เสนาสนะ คลานเภสช เปนตน ทจำาเปนจะตองเกยวของและมประโยชน ๒. สงขาเยกำ อธวาเสต พจารณาแลวอดกลนไดแก อนฏฐารมณ ตาง ๆ มหนาวรอน และทกขเวทนา เปนตน ๓. สงขาเยกำ ปรวชเชต พจารณาสงทเปนโทษ กออนตรายแกรางกาย และจตใจแลว หลกเวน ๔. สงขาเยกำ ปฏวโนเทต พจารณาสงทเปนโทษ กออนตรายเกดขนแลว เชน อกศลวตก มกามวตก พยาบาทวตก และวหงสาวตก และความชวรายทงหลายแลวพจารณาแกไข บำาบดหรอขจดใหสนไป (พ.ธ. หนา ๑๗๙)

178

โอตตปปะ ความเกรงกลวตอความชว (พ.ศ. หนา ๔๓๙)

โอว�ท คำากลาวสอน คำาแนะนำา คำาตกเตอน โอวาทของพระพทธเจา ๓

คอ ๑. เวนจากทจรต คอ ประพฤตชวดวยกาย วาจา ใจ (ไมทำาชวทงปวง) ๒.ประกอบสจรต คอ ประพฤตชอบดวยกาย วาจา ใจ (ทำาแตความด) ๓. ทำาใจของตนใหหมดจดจากเครองเศราหมอง โลภ โกรธ หลง เปนตน (ทำาจตของตนใหสะอาดบรสทธ) (พ.ศ. หนา ๔๔๐)

สงคมศ�สตร การศกษาความสมพนธของมนษย โดยใชกระบวนการ

วทยาศาสตร

สงคมศกษ� การเรยนรเพอพฒนาตนใหอยรวมในสงคมไดอยางมคณภาพ

คณธรรม(virtue) และจรยธรรรม(moral or morality or ethics) คณธรรม หม�ยถง สภ�พคณง�มคว�มด

จรยธรรมมความหมายเชนเดยวกบ ศลธรรม หมายถง ธรรมทเปนขอประพฤตกรรมปฏบตความประพฤตหรอหนาททชอบ ทควรปฏบตในการครองชวต ดงนนคณธรรมจรยธรรม จงหมายถง สภาพคณงามความดทประพฤตปฏบตหรอหนาททควรปฏบตในการครองชวต หรอ คณธรรมตามกรอบจรยธรรม สวนศลธรรมและจรยธรรม มความหมายใกลเคยงกน คณธรรมจะมความหมายทเนนสภาพ ลกษณะ หรอคณสมบตทแสดงออกถงความดงาม สวนจรยธรรม มความหมายเนนท ความประพฤตหรอการปฏบตทดงาม เปนทยอมรบของสงคม นกวชาการมกใชคำา ทงสองคำานในความหมายนยเดยวกนและมกใชคำาสองคำาดงกลาวควบคกนไป เปนคำาวา คณธรรม จรยธรรม ซงรวมความหมายของคณธรรมและจรยธรรม นนคอมความหมายเนนทงสภาพ ลกษณะหรอคณสมบต

179

และความประพฤตอนดงาม เปนทยอมรบของสงคม (โครงการเรงสรางคณลกษณะทดของเดกและเยาวชนไทย ศนยคณธรรม หนา ๑๑ -๑๒)

ก�รเมอง ความรเกยวกบความสมพนธระหวางอำานาจในการจดระเบยบ

สงคมเพอประโยชนและความสงบสขของสงคม มความสมพนธตอกนโดยรวมทงหมดในสวนหนงของชวตในพนทหนงทเกยวของกบอำานาจ อำานาจชอบธรรม หรออทธพล และมความสามารถในการดำาเนนการได

ขอมล สงทไดรบรและยงไมมการจดประมวลใหเปนระบบ เมอจด

ระบบแลวเรยกวา สารสนเทศ

ค�นยม การกำาหนดคณคาและพฒนาจนเปนบคลกภาพประจำาตว

คณค� ลกษณะทพงประสงค เชน ความด ความงาม ความดเปน

คณคาของจรยธรรม ความงามเปนคณคาทางสนทรยศาสตร สงทตอบสนองความตองการไดเปนสงทมคณคา คณคาเปนสงเปลยนแปลงได คณคาเปลยนไปไดตามเวลา และคณคามกเปลยนแปลงไปตามววฒนาการของความเจรญ

บทบ�ท การกระทำาทสงคมคาดหวงตามสถานภาพทบคคลครองอย

หน�ท เปนความรบผดชอบทางศลธรรมของปจเจกชนซงสงคม

ยอมรบ

สถ�นภ�พ

180

ตำาแหนงทแตละคนครองอยในสถานทหนง ในชวงเวลาหนง

บรรทดฐ�น ขอตกลงของสงคมทกำาหนดใหสมาชกประพฤต ปฏบต บางท

เรยกปทสถาน สามารถใชบรรทดฐานของสงคม (social norms) เปนมาตรฐานความประพฤตในทางจรยธรรมได ซงแยกออกเปน

* วถประชา (folkways) ไดแก แบบแผนพฤตกรรมในชวตประจำาวนทสงคมยอมรบ และไดประพฤตปฏบตสบตอกนมา มกเกยวของกบเรองการดำาเนนชวต และในสวนทเกยวของกบจรยธรรมจะไมมกฎเกณฑเครงครดแนนอนตายตว

* กฎศลธรรมหรอจารต (mores) เปนมาตรฐานความประพฤตของสงคมทมการกำาหนดเกยวกบจรยธรรมทเขมขน ในกรณมผฝาฝนอาจมการลงโทษ แมวาในบางครงจะไมมการเขยนไวเปนลายลกษณอกษรกตาม เชน การลวนลามสตรในชนบท ตองลงโทษดวยการเสยผ

* กฎหมาย (law) เปนมาตรฐานความประพฤตทรฐกำาหนดใหสมาชกของรฐพงปฏบตหรอละเวนการปฏบต และกำาหนดวธการปฏบตการลงโทษสำาหรบผฝาฝน

สทธ ขอเรยกรองของปจเจกชนซงสงคมยอมรบ

สทธท�งศลธรรม เปนขอเรยกรองทางศลธรรมของปจเจกชนซงสงคมยอมรบ

ประเพณ เปนความประพฤตของคนหมหนง อยในทแหงหนง ถอเปน

แบบแผนกนมาอยางเดยวกนและสบกนมานาน ประเพณ คอ กจกรรมทมรปแบบของชมชนหรอสงคมหนงทจดขนมาดวย จดประสงคใด จดประสงคหนง และกำาหนดการจดกจกรรมในชวง

181

เวลาแนนอนสมำาเสมอ กจกรรมทเปนประเพณอาจมองไดอกประการหนงวาเปนแบบแผนการปฏบตของกลมเฉพาะหรอทางศาสนา

ปฏญญ�ส�กลว�ดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights sinv UDHR) คอการประกาศเจตนารมณ ในการรวมมอระหวางประเทศทม

ความสำาคญในการวางกรอบเบองตนเกยวกบสทธมนษยชนและเปนเอกสารหลกดานสทธมนษยชนฉบบแรก ซงทประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาต ใหการรบรองตามขอมตท ๒๑๗ A (III) เมอวนท ๑๐ ธนวาคม ๒๔๙๑ โดยประเทศไทยออกเสยงสนนสนน

วฒนธรรม และภมปญญ�ไทย เปนการศกษา วเคราะหเกยวกบวฒนธรรมและภมปญญาใน

เรองเกยวกบความเปนมา ปจจยพนฐานและผลกระทบจากภายนอกทมอทธพลตอการสรางสรรควฒนธรรมไทย วฒนธรรมทองถน ภมปญญาไทย รวมทงวฒนธรรมและภมปญญาของมนษยชาตโลก ความสำาคญ และผลกระทบทมอทธพลตอการดำาเนนชวตของคนไทยและมนษยชาต ตงแตอดตถงปจจบน

สมม�ชพ การประกอบอาชพสจรตและเหมาะสมในสงคม

ประสทธภ�พ ความสามารถในการทำางานจนสำาเรจ หรอผลการกระทำาทได

ผลออกมาดกวาเดม รวมทงการใชทรพยากรตางๆ อยางคมคา โดยไมใหเกดความสญเปลาหรอความสญเสย ทรพยาการตางๆ พจารณาไดจากเวลา แรงงาน วตถดบ เครองจกร ปรมาณและคณภาพ ฯลฯ

ประสทธผล ระดบความสำาเรจของวตถประสงค หรอ ผลสำาเรจของงาน

สนค�

182

หมายความวาสงของทสามารถซอขาย แลกเปลยน หรอโอนกนได ไมวาจะเกดโดย ธรรมชาตหรอเปนผลตผลทางการเกษตร รวมตลอดถงผลตภณฑทางหตถกรรมและอตสาหกรรม

ภมปญญ� สวนหนงของประเพณ หรอเปนกจกรรมเฉพาะตวกได เชน

พธถวายสงฆทาน พธบวชนาค พธบวชลกแกว พธขอฝน พธไหวคร พธแตงงาน

มนษยช�ต การเกดเปนมนษยมาจาก มนษย = ผมจตใจสง กบชาต =

เกด โดยปกตหมายถง มนษย ทว ๆ ไป

มรรย�ท พฤตกรรมทสงคมกำาหนดวาควรประพฤตเปนวฒนธรรม วด

จากความเหมาะสมและ ไมเหมาะสม

ระบบ การนำาสวนตาง ๆ มาปรบเรยงตอใหทำางานประสานตอเนอง

กนจนดเปนสงเดยวกน

กระบวนก�ร กรรมวธหรอลำาดบการกระทำาซงดำาเนนการตอเนองกนไปจน

สำาเรจลง ณ ระดบหนง

วเคร�ะห การแยกแยะใหเหนคณลกษณะของแตละองคประกอบ

เศรษฐกจ ความรเกยวกบการกน การอยของมนษยในสงคม วาดวย

ทรพยากรทมจำากดการผลต การกระจายผลผลต และการบรโภค

183

สหกรณ แปลวาการทำางานรวมกน การทำางานรวมกนนลกซงมาก

เพราะวาตองรวมมอกนในทกดาน ทงในดานงานททำาดวยรางกาย ทงในดานงานททำาดวยสมอง และงานการททำาดวยใจ ทกอยางนขาดไมไดตองพรอม (พระราชดำารสพระราชทานแกผนำาสหกรณการเกษตร สหกรณนคมและ

สหกรณประมงทวประเทศ ณ ศาลาดสตดาลย ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๒๖) ทรพยสนท�งปญญ�

หมายถง ผลงานอนเกดจากการประดษฐคดคน หรอสรางสรรคของมนษย ซงเนนทผลผลตของสตปญญาและความชำานาญ โดยไมคำานงถงชนด ของการสรางสรรคหรอวธในการแสดงออก ทรพยสนทางปญญา อาจเปนสงทจบตองได เชนสนคา ตาง ๆ หรอ เปนสงทจบตองไมได เชน บรการ แนวความคด กรรมวธและทฤษฎตาง ๆ เปนตน ทรพยสนทางปญญาม ๒ ประเภท ทรพยสนทางอตสาหกรรม (Industrial property) และลขสทธ (Copyright)

๑. ทรพยสนท�งอตส�หกรรม มสทธบตร แบบผงภมของวงจรรวม เครองหมายการคา ความลบทางการคา ชอทางการคา สงบงชทางภมศาสตร สงบงชท�งภมศ�สตร หมายความวา ชอ สญลกษณ หรอสงอนใดทใชเรยกหรอใชแทนแหลงภมศาสตร และทสามารถบงบอกวาสนคาทเกดจากแหลงภมศาสตรนนเปน สนคาทมคณภาพ ชอเสยง หรอคณลกษณะเฉพาะของแหลงภมศาสตรดงกลาว

๒. ลขสทธ คอ งานหรอความคดสรางสรรคในสาขาวรรณกรรม ศลปกรรม ดนตรกรรม งานภาพยนตร หรองานอนใดในแผนกวรณคด หรอแผนกศลปะ แผนกวทยาศาสตร ลขสทธยงรวมทงสทธขางเคยง (Neighbouring Right) เหต

ภาวะเงอนไขทจำาเปนททำาใหสงหนงเกดขนตามมา เรยกวา ผล

184

เหตก�รณ ปรากฏการณทเกดขน

อำ�น�จ ความสามารถในการบบบงคบใหสงหนง (คนหนง...) กระทำา

ตามทปรารถนา

อทธพล อำานาจบงคบทกอใหเกดความสำาเรจในสงใดสงหนง

เอกลกษณ ลกษณะทมความเปนหนงเดยว ไมมทใดเหมอน

ตำ�น�น เปนเรองเลาตอกนมาและถกบนทกขนภายหลง

พงศ�วด�ร คอ การบนทกเหตการณทเกดขนตามลำาดบเวลา ซงสวนใหญ

จะเปนเรองราวทกบ พระมหากษตรย และราชสำานก

อดต คอ เวลาทลวงมาแลว ความสำาคญของอดต คอ อดตจะ

ครอบงำาความคดและความรของเราอยางกวางขวางลกซง อดตทเกยวของกบกลมคน/ความสำาคญทมตอเหตการณและกลมคนจะถกนำามาเชอมโยงเขาดวยกน

นกประวตศ�สตร เปนผบนทกเหตการณทเกดขน ผสรางประวตศาสตรขนจาก

หลกฐานประเภทตาง ๆ ตามจดมงหมายและวธการคด ซงงานเขยนอ า จ น ำา ไ ป ส ก า ร เ ป น ว ช า ป ร ะ ว ต ศ า ส ต ร ไ ด ใ น ท ส ด

คว�มมงหม�ยในก�รเขยนประวตศ�สตร- นกประวตศาสตรรนเกา มงสการรวมชาต/รบใชการเมอง- นกประวตศาสตรรนใหม มงทจะหาความจรง (truth) จาก

อดตและตความโดยปราศจากอคต (bias)

185

หลกฐ�นประเภท ต�ง ๆ จะใหขอเทจจรงบางประการ ซงจะนำาไปสความจรงในทสดโดย

มวธการแบงประเภทของหลกฐานหลายแบบ เชน หลกฐานสมยกอนประวตศาสตรและหลกฐานสมยประวตศาสตรแบบหนง หลกฐานประเภทลายลกษณอกษรและหลกฐานทไมใชลายลกษณแบบหนง หรอหลกฐานชนตนและหลกฐานชนรอง (หรอหลกฐานชนทหนง ชนทสอง ชนทสาม) อกแบบหนง หลกฐานทจะถกประเมนวานาเชอถอทสด คอ หลกฐานทเกดรวมสมยหรอเกดโดยผทรเหนเหตการณนน ๆ แตกระนนนกประวตศาสตรกจะตองวเคราะหทงภายในและภายนอกกอนดวยเชนกน เนองจากผทอยรวมสมยกยอมมจดมงหมายสวนตวในการบนทก ซงอาจทำาใหเลอกบนทกเฉพาะเรองบางเรองเทานน

อคต คอ ความลำาเอยง ไมตรงตามความเปนจรง เปนธรรมชาต

ของมนษยทกคน ซงผทเปนนกประวตศาสตรจะตองตระหนกและค ว บ ค ม ใ ห ไ ด

คว�มเปนกล�ง คอ การมองดวยปราศจากความรสกอคตจะเกดขนไดหาก

เขาใจธรรมชาตของหลกฐานแตละประเภท เขาใจปรชญาและวธการทางประวต ศาสตร เข า ใจจ ดม งหมายของผ เ ร ยน ผ บ นท กประวต ศาสตร (นนค อ เขาใจวาบนท กเพออะไร เพราะเหตใด)คว�มจรงแท (real truth)

คอ ความจรงทคงอยแนนอนนรนดร เปนจดหมายสงสดทนกประวตศาสตรมงแสวงหาซงจะตองอาศยความเขาใจและความจรงทอยเบองหลงการเกดพฤตกรรมและเหตการณตาง ๆ (ทมนษยเปนผสราง) ซงการแสวงหาความจรงแท ตองอาศยความสมบรณของหลกฐาน และกระบวนการทางประวตศาสตรทละเอยด ถถวน กนเวลายาวนาน แตนคอ ภาระหนาทของ นกประวตศาสตร

186

ผสอนวช�ประวตศ�สตร คอ ผนำาความรทางประวตศาสตรมาพฒนาใหผเรยนเกด

ความร เจตคตและทกษะในการใชกระบวนการวทยาศาสตรในการแสวงหาความจรงและความจรงแทจะตองศกษาผลงานของ นกประวตศาสตรและเลอกเนอหาประวตศาสตรทเหมาะสมกบวยของผเรยน โดยตองเปนไปตามจดประสงคของหลกสตรและสอดคลองธรรมชาตของประวตศาสตร

เวล�และยคสมยท�งประวตศ�สตร เปนการศกษาเรองการนบเวลา และการแบงชวงเวลาตาม

ระบบตาง ๆ ทงแบบไทย สากล ศกราชทสำาคญ ๆ ในภมภาคตาง ๆ ของโลก และการแบงยคสมยทางประวตศาสตร ทงนเพอให ผเรยนมทกษะพนฐานสำาหรบการศกษาหลกฐานทางประวตศาสตร สามารถเขาเหตการณทางประวตศาสตรทสมพนธกบอดต ปจจบน และอนาคต ตระหนกถงความสำาคญในความตอเนองของเวลา อทธพลและความสำาคญของเวลาทมตอวถการดำาเนนชวตของมนษย

วธก�รท�งประวตศ�สตร หมายถงกระบวนการในการแสวงหาขอเทจจรงทาง

ประวตศาสตร ซงเกดจากวธวจยเอกสารและหลกฐานประกอบอนๆ เพอใหไดมาซงองคความรใหมทางประวตศาสตรบนพนฐานของความเปนเหตเปนผล และการวเคราะหเหตการณตาง ๆ อยางเปนระบบ ประกอบดวยขนตอนตอไปน

หนง การกำาหนดเปาหมายหรอประเดนคำาถามทตองการศกษา แสวงหาคำาตอบดวยเหต และผล (ศกษาอะไร ชวงเวลาไหน สมยใด และเพราะเหตใด)

สอง การคนหาและรวบรวมหลกฐานประเภทตาง ๆ ทงทเปนลายลกษณอกษร และไมเปนลายลกษณอกษร ซงไดแก วตถโบราณ รองรอยถนทอยอาศยหรอการดำาเนนชวต

187

ส�ม การวเคราะหหลกฐาน (การตรวจสอบ การประเมนความนาเชอถอ การประเมนคณคาของหลกฐาน) การตความหลกฐานอยางเปนเหตเปนผล มความเปนกลาง และปราศจากอคต

ส การสรปขอเทจจรงเพอตอบคำาถาม ดวยการเลอกสรรขอเทจจรงจากหลกฐานอยางเครงครดโดยไมใชคานยมของตนเองไปตดสนพฤตกรรมของคนในอดต โดยพยายามเขาใจความคดของคนในยคนนหรอนำาตวเขาไปอยในยคสมยทตนศกษา

ห� การนำาเสนอเรองทศกษาและอธบายไดอยางสมเหตสมผล โดยใชภาษาทเขาใจงาย มความตอเนอง นาสนใจ ตลอดจนมการอางองขอเทจจรง เพอใหไดงานทางประวตศาสตรทมคณคาและมความหมาย

พฒน�ก�รของมนษยช�ตจ�กอดตถงปจจบน เปนการศกษาเรองราวของสงคม มนษยในบรบทของเวลา

และสถานท โดยทวไปจะแยกเรองศกษาออกเปนดานตาง ๆ ไดแก การเมองการปกครอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม เทคโนโลย และความสมพนธระหวางประเทศ โดยกำาหนดขอบเขตการศกษาในกลมสงคม มนษยกลมใดกลมหนง เชน ในทองถน/ประเทศ/ภมภาค/โลก โดยมงศกษาวาสงคมนน ๆ ไดเปลยนแปลงหรอพฒนาตามลำาดบเวลาไดอยางไร เพราะเหตใด จงเกดความเปลยนแปลงมปจจยใดบาง ทงทางดานภมศาสตรและปจจยแวดลอมทางสงคม ทมผลตอพฒนาการหรอการสรางสรรควฒนธรรม และผลกระทบของการสรางสรรคของมนษยในดานตาง ๆ เปนอยางไร ทงนเพอใหเขาใจอดตของสงคมมนษยในมตของเวลาและความตอเนอง

ภมศ�สตร เป นค ำาท มาจากภาษากรก (Geography) หมายถงการ

พรรณนาลกษณะของโลกเปนศาสตรทางพนท เปนความรทวาดวยป ฏ ส ม พ น ธ ข อ ง ส ง ต า ง ๆ ใ น ข อ บ เ ข ต ห น ง

ลกษณะท�งก�ยภ�พ ของภมศ�สตร

188

หมายถง ลกษณะทมองเหนเปนรปราง รปทรง โดยสามารถมองเหนและวเคราะหไปถงกระบวนการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนในสภาพแวดลอมตาง ๆ ซงเกยวของกบลกษณะของธรณสณฐานวทยาภมอากาศวทยา ภมศาสตรดน ชวภมศาสตรพช ภมศาสตรสตว ภมศาสตรสงแวดลอมตาง ๆ เปนตน

ปฏสมพนธระหว�งกน หมายถงวธการศกษา หรอวธการวเคราะห พจารณาสำาหรบ

ศาสตรทางภมศาสตรไดใชสำาหรบการศกษาพจารณา คดวเคราะห สงเคราะหถงสงตาง ๆ ทมผลตอกนระหวางสงแวดลอมกบมนษย (Environment) ทางกายภาพ ดวยวธการศกษา พจารณาถงความแตกตาง ความเหมอนระหวางพนทหนงๆ กบอกพนทหนง หรอระหวางภมภาคหนงกบภมภาคหนง โดยพยายามอธบายถงความแตกตาง ความเหมอน รปแบบของภมภาค และพยายามขดเสนสมมต แบงภมภาคเพอพจารณาวเคราะห ดสมพนธภาพของภมภาคเหลานนวาเปนอยางไร

ภมศ�สตร คอ ภาพปฏสมพนธของธรรมชาต มนษย และวฒนธรรมรป

แบบตาง ๆ ถาพจารณาเฉพาะปจจยทางธรรมชาต จะเปนภมศ�สตรก�ยภ�พ (Physical Geography) ถาพจารณาเฉพาะปจจยทเกยวของกบมนษย เชน ประชากร วถชวต ศาสนา ความเชอ การเดนทาง การอพยพจะเปน

ภมศ�สตรมนษย (Human Geography) ถาพจารณาเฉพาะปจจยทเปนสง

ทมนษยสรางขน เชน การตง ถนฐาน การคมนามคม การคา การเมอง จะเปนภมศ�สตรวฒนธรรม (Cultural Geography) ภมอ�ก�ศ

คอ ภาพปฏสมพนธขององคประกอบอตนยมวทยา รปแบบตาง ๆ เชน ภมอากาศ แบบรอนชน ภมอากาศแบบอบอนชน ภมอากาศแบบรอนแหงแลง ฯลฯ

189

ภมประเทศ คอ ภาพปฏสมพนธขององคประกอบแผนดน เชน หน ดน

ความตางระดบ ทำาใหเกดภาพลกษณะรปแบบตาง ๆ เชน พนทแบบภเขา พนทระบบลาด เชงเขา พนทราบ พนทลม ฯลฯ

ภมพฤกษ คอ ภาพปฏสมพนธของพชพรรณ อากาศ ภมประเทศ ดน

สตวปา ในรปแบบตาง ๆ เชน ปาดบ ปาเตงรง ปาเบญจพรรณ ปาทงหญา ฯลฯ

ภมธรณ คอ ภาพปฏสมพนธของแร หน โครงสรางทางธรณ ทำาใหเกด

รปแบบทางธรณชนดตาง ๆ เชน ภเขาแบบทบตว ภเขาแบบยกตว ทราบนำาทวมถง ชายฝงแบบยบตว ฯลฯ

ภมปฐพ คอ ภาพปฏสมพนธของแร หน ภมประเทศลกษณะอากาศ พช

พรรณทำาใหเกดดนรปแบบตาง ๆ เชน แดนดนดำา มอดนแดง ดนทรายจด ดนกรด ดนเคม ดนพร ฯลฯ

ภมอทก คอ ภาพปฏสมพนธของแผนดน ภมประเทศ ภมอากาศ ภม

ธรณ พชพรรณ ทำาใหเกด รปแบบแหลงนำาชนดตาง ๆ เชน แมนำา ลำาคลอง หวย หนอง บง ทะเล ทะเลสาบ มหาสมทร นำาใตดน นำาบาดาล ฯลฯภมด�ร�

คอ ภาพปฏสมพนธของดวงดาว กลมดาว เวลา การเคลอนการโคจรของ ดาวฤกษ ดาวเคราะห ทำาใหเกดรปแบบปรากฏการณตาง ๆ เชน การเกดกลางวนกลางคน ขางขน-ขางแรม สรยปราคา ตะวนออมเหนอ ตะวนออมใต ฯลฯ

190

ภยพบต เหตการณทกอใหเกดความเสยหายและสญเสยอยางรนแรง

เกดขนจากภยธรรมชาตและกระทำาของมนษย จนชมชนหรอสงคมทเผชญปญหาไมอาจรบมอ เชนดนถลม สนาม ไฟปา ฯลฯ

แหลงภมศ�สตร หมายความวา พนทของประเทศ เขต ภมภาคและทองถน และ

ใหหมายความรวมถงทะเล ทะเลสาบ แมน ำา ลำานำา เกาะ ภเขา หรอพ น ท อ น ท ำา น อ ง เ ด ย ว ก น ด ว ย

เทคนคท�งภมศ�สตร หมายถง แผนท แผนภม แผนภาพ และกราฟ ภายถายทาง

อากาศ และภาพถายจาก ดาวเทยม เทคโนโลยภมสารสนเทศ สอทสามารถคนขอมลทางภมศาสตรได

มตท�งพนท หมายถง การวเคราะห พจารณาในเรองขององคประกอบทาง

ภมศาสตรทเกยวของกบเวลา สถานท ปจจยแวดลอม และการกระจายของพนทในรปแบบตาง ๆ ทงความกวาง ยาว สง ตามขอบเขตทก ำา ห น ด ห ร อ ส ม ม ต พ น ท ข น ม า พ จ า ร ณ า

ก�รศกษ�รปแบบท�งพนท หมายถงการศกษาเรองราวเกยวกบพนทหรอมตทางพนท

ของสงคมมนษย ทตงถนฐานอย มการใชและกำาหนดหนวยเชงพนท ทชดเจน มการอาศยเสนทเราสมมตขน อาศยหนวยตาง ๆ ขนมากำาหนดขอบเขต ซงมองคประกอบลกษณะทางกายภาพ ทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การเมอง และลกษณะทางพฒนาการของมนษยทเดนชด สอดคลองกนเปนพนฐานในการศกษา แสวงหา ขอมล

ภมศ�สตรก�ยภ�พ หมายถง ศาสตรทศกษาเร องเกยวกบระบบธรรมชาต ถง

ความเปนมา ความเปลยนแปลง และพฒนาการไปตามยคสมย โดยม

191

ขอบเขตท กล าวถ ง ล กษณะภมประเทศ ล กษณะภมอากาศ ภมปฐพ (ดน) ภมอากาศ (ลมฟาอากาศ บรรยากาศ) และภมพฤกษ (พชพรรณ ปาไม ธรรมชาต) รวมทงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตามธรรมชาต การเปลยนแปลงของธรรมชาตทมผลตอช ว ต แ ล ะ ค ว า ม เ ป น อ ย ข อ ง ม น ษ ย

สงแวดลอม สงทอยรอบ ๆ สงใดสงหนงและมอทธพลตอสงนน อาท

อากาศ นำา ดน ตนไม สตว ซงสามารถถกทำาลายไดโดยการขาดความร ะ ม ด ร ะ ว ง

สงแวดลอมท�งภ�ยภ�พ หมายถง ทกสงทกอยาง ยกเวนตวมนษยและผลงาน และ

มนษย สงแวดลอมทางกายภาพ ไดแก ภมอากาศ ดน พชพรรณ สตวปา ธรณสณฐาน (ภเขาและทราบ) บรรยากาศ มหาสมทร แรธาต และนำา

อนรกษ การรกษา จดการ ดแลทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม

หรอการรกษาปองกนบางสงไมให เปลยนแปลง สญหายหรอถกทำาลาย

ภมศ�สตรมนษย และสงแวดลอม หมายถง ศาสตรทศกษาเร องราวเกยวกบมนษย วถชวตและ

ความเปนอย กจกรรมทางเศรษฐกจและสงคม สงแวดลอมดานสงคมทงในเมองและทองถน การเปลยนแปลงทางสงแวดลอม สาเหตและผลกระทบทมตอมนษย ปญหาและแนวทางแกปญหาทางส ง ค ม

กรอบท�งพนท (Spatial Framework)

192

หมายถง การวางขอกำาหนดหรอขอบเขตของพนทในการศกษาเรองใดเรองหนง หรอแบบรปแบบกระจายของสงตาง ๆ บนผวโลกสวนใดสวนหนง เพอใหเราเขาใจลกษณะโลกของมนษยดขน เชน การกำาหนดใหมนษย และวฒนธรรมของมนษยดขน เชน การกำาหนดใหมนษยและวฒนธรรมของมนษยกรอบพนทของโลกทมลกษณะเปนภมภาค ประเทศ จงหวด เมอง ชมชน ทองถน ฯลฯ สำาหรบการวเคราะห หรอศกษาองคประกอบใดองคประกอบหนง เฉพาะเรอง

รปแบบท�งพนท (Spatial Form) หมายถง ขอเทจจรง เคร องมอ หรอวธการ โดยเฉพาะกลม

ของขอมลทไดมา เปนตนวา ความสมพนธทางพนทแบบรปแบบของการกระจาย การกระทำาระหวางกน เคร องมอทใช ไดแก แผนท ภ า พ ถ า ย ฯ ล ฯ

พนทหรอระว�งท(Space) หมายถง ขอบเขตทางพนทในการวเคราะหทางภมศาสตร

เปนการศกษาพนทในมตตาง ๆ ตามระวางท (Spatiak study) ทกำาหนดขนมขอบเขตชดเจน อาจจะมการกำาหนดเปนเขตบรเวณ สถานท นำามตของความกวาง ความลก ความสง ความยาว รวมทงมตทางเวลา ในเขตพนทตาง ๆ ตามทเรากำาหนด ขอบเขตระหวางท ดวยเครองมอ เสนสมมตและเทคนคทางภมศาสตรตาง ๆ เชน แผนท ภาพถาย ฯลฯ อาจจะจำาแนกเปนเขต ภมภาค ประเทศ จงหวด เมอง ชมชน ทองถน ฯลฯ ทเฉพาะเจาะจงไป มการพจารณา วเคราะหถงการกระจายและสมพนธภาพของมนษยบนผวโลก และลกษณะทางพนทของการตงถนฐานของมนษย และการทใชประโยชนจากพนโลก สมพนธจาก ถนฐานของมนษย และการทใชประโยชนจากพนโลก สมพนธภาพระหวางสงคมมนษยกบ สงแวดลอมทางกายภาพ ซงถอวาเปนสวนหนงในการศกษาความแตกตางเชงพนท (Area difference)มตสมพนธเชงทำ�เลทตง

193

หมายถง การศกษาความแตกตางหรอความเหมอนกนของสงคมมนษยในแตละสถานท ในฐานะทความแตกตางและเหมอนกนนนอาจมความเกยวเนองกบความแตกตางและความเหมอนกนในสงแวดลอมทางกายภาพ ทางเศรษฐกจ ทางสงคม ทางวฒนธรรม ทางการเมอง และการศกษาภมทศนทแตกตางกนในเร ององคประกอบ ปจจย ตลอดจนแบบรปการกระจายของมนษยบนพนโลก และการทมนษยใชประโยชนจากพนโลก เหตไรมนษยจงใชประโยชนจากพนโลก แตกตางกนในสถานทตางกน และในเวลาทตางกน มผ ล ก ร ะ ท บ อ ย า ง ไ ร

ภ�วะประช�กร รายละเอยดขอเทจจรงเกยวกบประชากรในเรองสำาคญ ๓ ดาน

คอขนาดประชากร การกระจายตวเชงพนท และองคประกอบของประชากร

ขน�ดของประช�กร จำานวนประชากรทงหมดของเขตพนทหนงพนท ณ เวลาท

กลาวถง

ก�รกระจ�ยตวเชงพนท การทประชากรกระจายตวกนอยในสวนตางๆ ของพนทหนง

พนท ณ เวลาทกลาวถง

องคประกอบของประช�กร ลกษณะตาง ๆ ทมสวนผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงขนาด

หรอจำานวนประชากร องคประกอบของประชากรเปนดชนอยางหนงทชใหเหนถงคณภาพของประชากร องคประกอบประชากรทสำาคญ ไดแก เพศ อาย การศกษา อาชพ การสมรส

ก�รเปลยนแปลงประช�กร องคประกอบสำาคญททำาใหเกดกรเปลยนแปลงประชากร คอ

ก า ร เ ก ด ก า ร ต า ย แ ล ะ ก า ร ย า ย ถ น

194

195

ภ�คผนวก

196