บทท 4การตดสนใจ

อาจาร ย ดร . เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

กระบวนการจดการนนแมจะประกอบดวยองคประกอบชดเจน ไดแก การวางแผน การจดการองคการ การอ านวยการ และการควบคม แตคณสมบตทส าคญทสดประการหนงของผบรหาร ไดแก การตดสนใจ ซงเปนคณสมบตทผผบรหารจะตองใชในทกขนตอนของกระบวนการบรหาร แมวาการตดสนใจของบคคลจะอยทการเลอกทาง เลอกไดจากหลายทางทมอย เชนครอบครวหนงทตดสนทจะเลอกการไปเชยงใหมจากหลายแหลงทองเทยวหลายแหลง เชน หวหน ภเกต หรอระยองในการตดสนใจดงกลาวจะเหนไดวามปจจยอยในระดบหนง และการตดสนใจอาจท าไดไมยาก แตการบรหารองคการซงประกอบดวยปจจยภายในและภายนอกเปนขอจ ากด

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

การตดสนใจทาทงการจดการ(Managerial Decision Making)

การตดสนใจทางการจดการ หมายถง “การทผมหนาทรบผดชอบในเรองใดเรองจะท าการเลอกทางเลอกใดทางเลอกหนงจากหลายทางเลอก เพอใหแผนการบรรลวตถประสงคตามทก าหนดไว โดยแตละทางเลอกจะมขอไดเปรยบ เสยเปรยบ และความเสยงปรากฏแตกตางกนออกไป” ตวอยางเชนถาบคคลหนงจะเลอกลงทนจากวงเงน 10 ลานบาททตนมอย โดยมทางเลอกหลายทาง เชน ธรกจรานอาหาร ธรกจจ าหนายคอมพวเตอร ธรกจสถานบรหารซอมรถยนต จะเหนวาแตละทางเลอกจะมผลประโยชนตอผลงทนมความเสยงและปญหาทแตกตางออกไป

การตดสนใจตามระเบยบวาระ (programmed decision making) เปนการตดสนใจส าหรบ งานประจ าทเกดขนตามระบบขององคการ ซงมกจะมระเบยบขอบงคบหรอขอเสนอแนะหรอแมกระทงแบบแผนดงเดมไวใชอางองในการตดสนใจ ตวอยางเชนการทผบรหารจะตดสนใจอนมตการจดซอวตถดบตามระเบยบขอบงคบและกฎเกณฑก าหนดขนลวงหนา ดงนนการตดสนใจจแตละครงกคอการพจารณาวาเปนไปตามกฎเกณฑหรอไม กฎเกณฑเหลานนจะท าหนาทก าหนดใหผบรหารตองตดสนใจเลอกทางใดทางหนงอยแลว

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

การตดสนใจตามสถานการณ (non-programmed decision making) การตดสนใจทเกดขนจากสงทเปลยนแปลงไป โดยไมไดมขอก าหนดใดก าหนดแนวทางการตดสนใจไวชดเจน เชนการตดสนใจขยายตลาดไปยงประเทศออน เนองจากสถานการณบงคบ หรอหนงสอชนดหนงขายไมด ท าใหผบรหารตองตดสนใจน าสนคาอกชนดหนงมาขายเพอใหเกดรายได หรอการทกจการถกยนเงอนไขใหช าระหนมฉะนนจะถกฟองลมละลาย ท าใหผบรหารตองตดสนใจวาจะยอมจายช าระคาเสยหายโยการไปกจากแหลงอนมา หรอยอมหฟองไปแลวสคด หรอหาวธเจรจาประนอมหนกบเจาหน การตดสนในเหลานมไดเกดจากเหตการณประจ าวน ซงตดสนใจไดจากหลกเกณฑทปรากฏแตผบรหารองพจารณาปจจยตางๆเฉพาะสถานการณนเทานน กอนทจะท าการตดสนใจเลอกทางเลอกใดในสถานการณางการบรหารในยคปจจบน ผบหารตองตดสนใจตามสถานการณบอยครง การจดองคการและการกระจายอ านาจจงควรมเพมขนเพอชวยใหผรบผดชอบมอสระและคลองตวมากขน

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

แบบจ าลองการตดสนใจ(The Decision Making Model)

แมวาในโลกของความเปนจรงแลวผบรหารจ านวนมากจะมไดตดสนใจเปนขนตอนทเหมอนกนทกครง และท าการตดสนใจไปตามเหตการณเฉพาะหนาและตามความรสกซงเปนกรตดสนใจทไมเปนระบบ อยางไรกดการตดสนใจส าหรบเหตการณทมปจจยเกยวของมาก และมผลกระทบตอองคการควรท าการตดสนใจอยางเปนระบบ ดงนนนการศกษาเรองการตดสนใจวธตดสนใจสองแบบดงตอไปน

แบบจ าลองคลาสสก (The Classical Model) เปนแบบจ าลองท “สรปวาผตดสนใจมขอมลทเพยงพอของแตละทางเลอก ท าใหสามารถสรปขอดขอเสยของแตละทางเลอกได จงสามารถเลอกทางเลอกทเหมาะสมทสด (optimum decision) จากการเปรยบเทยบทางเลอกแตละทาง” วธการดงกลาวมาแลวขางตนเปนวธการในอดมคตทไดรบการยอมรบทวไป แตในทางปฏบตโดยเฉพาะการตดสนใจครงส าคญ ผตดสนใจอาจไมไดน าวธการดงกลาวมาใชตวอยางของการตดสนใจแบบคลาสสก

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

แบบจ าลองเชงบรหาร (The Administrative Model) เปนแบบจ าลองทมงอธบายสาเหตทผตดสนใจมกจะตดสนใจจากความพอใจมากกวาจากการมงผลประโยชนสงสด และมงเนนไปทการพจารณาความเสยง ความไมชดเจนของขอมลและขอจ ากดในเรองเวลาในการตดสนใจ โดยการตดสนใจของผบรหารมขอจ ากดในเรองการใชเหตผล (bound rationality) มปจจยทเกยวของหลายประการเชน ความเสยงและความไมแนนอน (risk and uncertainty) ความคลมเครอขอขอมล ขอจ ากดในดานเวลาและตนทนของขอมล

ความเสยง (risk) เปนสงไมพงประสงคทอาจจะเกดขนจากผลของการตดสนใจแตละครง เชนการตดสนใจลงทน 100 ลานบาท โดยมวตถประสงคทจะไดก าไรและไดทนคน สวนความเสยงกไดแกอาจจะขาดทน และตองสญเสยเงนทนดงกลาวไป ถาความเสยงมผลตอผลงทนมาก การตดสนใจกจะมแรงกดดนสง

ความไมแนนอน (uncertainty) จะหมายถงปจจยแวดลอมอาจเปลยนแปลงไปโดยคาดเดาไดยาก เชนในชวงของการตดสนใจภาวะเงนเฟออยในระดบ 1 เปอรเซนต แตเมอสถานการณจรงมาถงเงนเฟอกลายเป 5 เปอรเซนตท าใหผลทเกดขนจรงแตกตางไปจากทคาดการณในขณะตดสนใจ อยางไรกดสถานการณความไมแนนอน เปนสงทผตดสนใจพอจะท าการคาดการณได ท าใหการตดสนใจแตละครงอาจแตกตางกน ในสภาวะทเหนไดชดวาความไมแนนอนมสง ผท าการตดสนใจกอาจมภาวะแรงกดดนจากการตดสนใจ แมจะมเหตผลและขอมลตางๆเพอการตดนใจ เนองจากความไมแนใจในการเปลยนแปลงทจะเกดขนในอนาคต

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

ความไมชดเจนของขอมล (ambiguous information) ในหลายๆกรณทขอมลทมอยไมสามารถใชชชดลงไปดวาควรจะตดสนใจเลอกทางใดทางหนงได ท าใหแมจะมขอมลผบรหารกยงไมสามารถตดสนใจลงไปไดวาควรจะเลอกทางเลอกใด ตวอยางเชนเมอลกหนธนาคารรายหนง กเงนไปสรางอาคารชด ขณะนอยในสภาวะหนทไมกอใหเกดรายได เนองจากไดกเงนจากธนาคารไปแลว แตยงสรางอาคารไมส าเรจจงยงใหเชาไมได จงยงไมมรายไดทจะสงเงนตนและดอกเบยตอธนาคาร ขอมลทบงชไดแกสถานการณทางเศรษฐกจทไมแนชดวาผบรโภคจะมอ านาจซออาคารชดหรอไม ถาใหกเงนเพมลกหนกจะไมมรายไดมาสงใชเงนตนและดอกเบยแนนอน แตถาใหกไปกอาจจะยงเสยหายตอธนาคารเพมไปอก ท าใหผบรหารธนาคารตดสนใจไดล าบาก

ขอจ ากดในเรองเวลาและตนทนของขอมล (time constraints and information costs) ขอมลหลาชนดตองใชเวลาในการรวบรวมในระดบหนง เชนการพจารณาขอมลทางเศรษฐกจทเชอถอไดอาจตองใชระยะเวลาชวงหนง แตเวลาทจะตองวางแผนและตดนใจตองเสรจกอนทขอมลทเชอถอไดจะออกมา นอกจากนขอมลบางชนดตองใชตนทนและเวลาในการรวบรวม กจการบางกจการอาจไมเหนคณคาและไมไดลงทนการรวบรวมขอมลดงกลาว จงไมมขอมลทชดเจนเพอใชในกรตดสนใจ

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

ขนตอนการตดสนใจ (The Stages of Decision Making)

ดงทไดกลาวมาแลวาการตดสนใจของผบรหารทตองรบผดชอบองคการธรกจในสภาพแวดลอมทไดรบผลกระทบจากปจจยหลายชนดในเวลาเดยวกน ท าใหการตดสนใจของผบรหารมความส าคญตอความส าเรจและลมเหลวขององคการ ดงนนการตดสนใจทปราศจากอคตและความล าเอยงจงเปนสงจ าเปน ในขณะเดยวกนท าอยางไรจงจะตดสนใจไดอยางปราศจากความล าเอยงและมประสทธภาพ ค าตอบในปจจบนกคอการตดสนใจดวยรปแบบทเปนระบบ ส าหรบขนตอนในการตดสนใจทางธรกจนนอธบายไดดงน

ก าหนดปญหาและวเคราะหสาเหตของปญหา (identifying and diagnosing the problem) ในการทตดสนใจเรองใดกตาม ปจจยทส าคญไดแกผตดสนใจจะตองมความชดเจนกอนวาตน าลงจะตดสนใจเรองหรอปญหาใด ค าวาปญหาหมายถงสงทตองการหาค าตอบ และผลลพธทตองการคออะไร โดยควรพยายามแสดงใหเหนในลกาณะทวดไดอยางเปนรปธรรม ()(measurable factors) ตวอยางเชนผบรหารบรษทแหงหนง ก าหนดวาจะหาทางเพมยอดขายของบรษทอก 20 เปอรเซนตภายในปนไดอยางไร ความชดเจนจะอยทประเดนปญหาคอ “ตองการเพมยอดขายใหสงขนกวาปทแลว” และสงทวดไดคอ “20เปอรเซนต” หรอถากจการตองการจะลงทนในธรกจแขนงใหมเพอเพมผลก าไร ประเดนปญหาคอ “จะลงทนธรกจอะไร” สงทวดไดคอ “ก าลงทไดจากการลงทนในธรกจนนมมลคาเทาใด” อยางไรกดในบางครงการตดสนใจมลกษณะเปนการแกปญหา ท าใหตองมการวนจฉยสาเหตของญหา (diagnostic) เพอหาตนตอทเปนสาเหตของปญหาทก าลงจะแกไข

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

ก าหนดแนวทางเลอกทจะใชแกปญหา (generating alternative solutions) การตดสนใจอาจกระทบถงผลก าไรมหาศาล จงควรมทางเลอกหลายทางไวเปรยบเทยบขอดขอเสยและยงตองสรปขอไดเปรยบเสยเปรยบส าหรบเคยกลาวถงกอนหนานนน เมอบคคลจะจายเงน 3,000-5,000 บาทเพอซอลงทนประมาณ 200-5,000 ลานบาทควรมทางเลอกหรอไม ทางเลอกจงเปนสงจ าเปนในการตดสนใจทางธรกจเชน ตวอยางเชนถาผบรหารรายหนงไดรบการแนะน าจากผขายเครองจกรใหท าการเปลยนเครองจกร จากเครองจกรเดมทลาสมยมาเปนเครองจกรใหมททนสมยกวาผบรหารควรเปรยบเทยบกอนการลงทนในเครองจกรใหม จะตองใชเงนลงทนเทาใดและไดผลตอบแทนในรปแบบตางๆเปนเทาใดเมอเทยบกบการใชเครองจกเดมในระยะเวลาทเทากน

ประเมนทางเลอก (Evaluating Alternatives) เปนขนตอนของการเปรยบเทยบเพอเลอกทางใดทางหนงทเหมาะสมกบองคการ โดยทวไปแลวเปนทเขาใจกนวาจะตองเลอก ทางเลอกทดทสดเมอเปรยบเทยบแตละทางเลอก แตในความเปนจรงแลวจะตองมองผลไดในระยะยาวคกบขอจ ากดทกจการมอย ท าใหผบรหารตองตดสนใจเลอกทางเลอกทดทสดในระยะยาวบนขอจ ากดทองคการมอย การประเมนทางเลอกนจะตองพจารณาผลทไดจากทางเลอกแตละทางเปรยบเทยบกน ซงในบางครงอาจเปนการเปรยบเทยบคนละปจจย ตวอยาง เชนทางเลอกหนงอาจใหผลก าไรกลบคนมาสง สวนอกทางเลอกหนงอาจใหผลในดานภาพลกษณในขณะทผลก าไรทวดเปนตวเงนต า

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

การตดสนใจทางเลอกทเหมาะสม (making decision for appropriate alternative)เนองจากการตดสนใจในโลกของความเปนจรง จะไมใชเลอกทางเลอกทดทสด แตเปนการเลอกทางเลอกทดทสดบนความเปนไปไดจรงและสงผลดในระยะยาวดวยการตดสนใจเลอกทางเลอกใดนน สงทจะแสดงใหชดเจนไดแกการตอบค าถามวาเหตใดจงเลอกทางเลอกดงกลาว และเหตใดจงไมเลอกทางเลอกทเหลอ หากตอบค าถามดงกลาวไดจะแสดงใหเหนชดเจนถงความเหมาะสมของทางเลอกทเลอกมา

ด าเนนการตามใจทไดตดสนใจ (implementing the decision) เมอไดตดสนใจเลอกทางเลอกใดไปแลวในชนนกจะเปนเพยงปฏบตตามทไดตดสนใจตามระบบองคการ

ประเมนผลการตดสนใจ (evaluating the decision) โดยทวไปแลวผบรหารจ านวนไมนอยทไมนยมท าขนตอนน โดยเฉพาะอยางยง เมอผลการตดสนใจไมเปนไปตามทคาด เพราะคดวาเปนการแสดงใหเหนถงความบกพรองของตน แตในความเปนจรงแลวการประเมนดงกลาว จะชวยในการพฒนาศกยภาพในการตดสนใจครงตอๆไป การประเมนผลการตดสนใจสวนหนงจะไดจากการประเมนผลการปฏบตงานซงสบเนองมาจากการตดสนใจนนเอง

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

การตดสนใจโดยกลม (Group Decision Making)

การตดสนใจในองคการขาดใหญในปจจบนอาจตองตดสนใจในรปของกลมหรอแมกระทงการตดสนใจในระดบสงและก าหนดโดยนโยบายกอจตองใชในการตดสนโดยกลม ตวอยางเชนการจะตดสนใจพฒนาผลตภณฑใหม จะไมขนกบนกวจยผลตภณฑแตตเพยงฝายเดยว แตยงตองรวมกบนกการตลาด ซงเปนผรความตองการของผบรโภค และยงรวมกฝายผลตทจะตองแนะน าผลตภณฑทกจการสามารถผลตไดโดยใชตนทนต า ดงนนผบรหารจงตองเขาใจวธการทจะบรหารกลมและใชประโยชนจากศกยภาพของกลมในการตดสนใจ ขอสรปถงผลดผลเสยของการตดนใจโดยกลมมดงน

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

ขอดของการตดสนใจโดยกลม1. มแหลงขอมลจากหลายแหลงมากกวาการตดสนใจโดยคนเดยว เนองจากแตละคนมของสมาชกในกลมอาจจะมขอมลคนละ

เลกคนละนอย เมอรวมกนแลวอาจเปนขอมลทมประโยชน

2. มมมมองหลายมมมองในการพจารณาปญหาหนงๆ ท าใหการตดสนใจโดยกลมเปนกระบวนการทรอบคอบกวา ตวอยางเชนการจะตดสนใจทจะผลตสนคาชดใมหออกสตลาด มมมองจะมใชมาจากมมมองทางการตลาดแตเพยงอยาเดยว แตตองรวมทงการผลต การเงน และการบรหารจดการอยางอนดวย ซงการตดสนใจเพยงคนเดยวอาจไมสามารถมมมมองครอบคลมทกปจจยดงกลาว แตการตดสนใจโดยกลมอาจชวยไดดกวา

3. ความคดอนหลากหลายของกลมอาจกอใหเกดความคดรเรมใหมๆขนมาเสมอ ซงความคดรเรมใหมๆอาจชวยใหเกดทางออกในการตดสนใจหลายๆเรองทยงตดสนใจไมได

4. สมาชกในกลมทท าการตดสนใจรวมกน จะเขาใจสาเหตทตองเลอกทางนนๆ และชวยท าความเขาใจใหกบพนกงาน และยงพยายามชวยใหผลการตดสนใจบรรลตามทก าหนดไว

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

ปญหาทอาจเกดจากการตดสนใจโดยกลม1. สมาชกทบางคนในกลมอาจเปนผมบทบาทในการพดแตผเดยว หรอบางครงลกษณะการพดอาจขมผอนจนคนอนไมอยาก

แสดงความคดเหน

2. หลายคนมกไมนยมการประชมและเบอทจะอภปรายและหาทางสรปโดยเรวเพอการประชมไดสนสด โดยไมค านงถงผลของการตดสนใจเทาใด

3. การหลกเลยงแสดงความเหนคดคานผอน เพอสามารถประนประนอมกนไดจะน ามาซงความเหนรวมของกลม (groupthink) แตมใชสงทสมาชกเหนชอบ

4. เปาหมายทแทจรงของขอสรปจากการตดสนใจ อาจถกเบยงเบนไป เนองจกมผอกความเหนหลายคน และการควบคมการประชมไมดพอ ท าใหเกดเปาหมายใหมโดยละเลยเปาหมายเดมโดยทกลมไมรตว

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

องคกรแหงการเรยนรและสรางสรรค (Organizational Learning and Creativity)

ผลของการทผบรหารสรางการตดสนใจแบบกลมขนมา จะกอใหเกดการสรางสรรคความสามารถในการตดสนใจใหกบสมาชก และจะชกน าไปสการทบคลากรจะท าการเรยนรอยางตอเนองเพอเตรยมการไวในกรตดสนใจเรองตางๆเพอเสรมสรางศกยภาพของบคลากรแตละบคคลและกลมในการคดแลพสรางสรรคจะชวยเสรมสรางการพมนาองคความรอยางตอเนองใหกบองคการนน (learning organization) ส าหรบการสรางองคการธรกจใหเปนองคกรแหงการเรยนรนน ท าไดดงตอไปน

1. ผบรหารตองเปดโอกาสใหทกคนในองคการพฒนาความรสกในการทจะแสวงหาความรหมๆ โดยทวไปแลวสงเหลานยงเกดจากการเปนแบบอยางทด (role model) ในดานการแสวงหาความร

2. ตองหาทางทจะใหพนกานสามารถใชศกยภาพทางความคดในการสรางสรรคสงใหมๆแมวาจะตองเผชญความเสยงตางๆ และกระตนในการเกดความกลาทจะทท าสงใหมๆภายใตความเสยงตางๆเหลานน

3. ผบรหารจะตองหาทางสรางแนวททางในการตดสนใจเปนกลม เนองจากการตดสนใจเปนกลมจะเปนปจจยสนสนนในการพฒนาองคการแหงการเรยนร

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล

4.ผบรหารจะตองสนบสนนใหเกดมการมองอนาคตขงองคการรวมกน (shared vision) ทงนเพราะไมวาจะมความคกรเรมใหมๆอยางไร จะท างานในสวนใดขององคการรวมกนกตามยอมจะตองหาทางใหไปถงจดหมายเดยวกน ดงนนบคลากรจงตองมวสยทศนรวมกน

5.ผบรหารควรเสรมสรางใหเกดการคดอยางเปนระบบ ปจจยนเปนสงส าคญมากโดยเฉพาะในกรณทมปจจยเกยวของหลายปจจย

อาจารย ดร.เจตนสฤษฏ องศภกาญจนกล