เอกสารประกอบการสอนรายวชา 04-014-234 การพยาบาลชมชน 2

ขอบเขตเนอหา 1. หลกการประเมนและวนจฉยปญหาสขภาพในโรงเรยนและสถานประกอบการ 2. การวางแผนการพยาบาลในการปองกนและแกไขปญหาสขภาพในโรงเรยนและสถานประกอบการ 3. ประเดนและแนวโนมทางการพยาบาลในโรงเรยนและสถานประกอบการและความรและทรพยากรทเหมาะสมทางการพยาบาลชมชนทงในระดบทองถน และสากล

บทท 3 การประเมน วนจฉยและวางแผน

การพยาบาลในโรงเรยนและสถานประกอบการ ผศ.อชฌา สวรรณกาญจน

วตถประสงค 1. ระบหลกการประเมนและวนจฉยปญหาสขภาพในโรงเรยนและสถานประกอบการได 2. วางแผนการพยาบาลในการปองกนและแกไขปญหาสขภาพในโรงเรยนและ สถานประกอบการไดเหมาะสม 3. ระบประเดนและแนวโนมทางการพยาบาลในโรงเรยนและสถานประกอบการและเลอกใชความรและทรพยากรทเหมาะสมทางการพยาบาลชมชนทงในระดบทองถน และสากลได

บทท 3 การประเมน วนจฉยและวางแผนการพยาบาลในโรงเรยนและสถานประกอบการ

วชา 04-014-270 การพยาบาลชมชน 2ผสอน ผศ.อชฌา สวรรณกาญจน

อ.พรทวา คงคณ

2

บทท 3 การประเมนวนจฉยและวางแผนการพยาบาลในโรงเรยน

แนวคด1. ประชากรวยเรยน เปนประชากรกลมอาย 5-19 ป ทมการพฒนาและการเปลยนแปลง

ทางรางกาย สตปญญา อารมณ และสงคมอยางรวดเรว นอกจากนยงมปญหาสขภาพทพบบอยไดแก ฟนผ หวด กลากเกลอน หนาหนวก ปญหาดานโภชนาการ โรคททาใหอวยวะการเรยนรบกพรอง รวมทงปญหาดานพฤตกรรม ซงสงผลกระทบตอการศกษาเลาเรยนและการประกอบอาชพ จงจาเปนตองจดบรการอนามยโรงเรยนขน เพอสงเสรมสขภาพอนามยของเดกวยเรยนใหมความสมบรณ แขงแรง ทงรางการ จตใจและสตปญญา ตลอดจนมการพฒนาการตามวย อยางเหมาะสม ใหเดกไดศกษาเลาเรยนจนสาเรจปราศจากโรคภยและปญหาทจะบนทอนสขภาพและสตปญญา

2. การใหบรการอนามยโรงเรยน หรอการอนามยโรงเรยน (School HealthProgram) มววฒนาการตงแต การชวยแพทยรกษาพยาบาลในโรงเรยน มาจนถงปจจบน ตองอาศยหลกการใหบรการทครอบคลมและสมพนธกน 4 ประการ คอ การพฒนาสขภาพ โดยใหบรการสขภาพในโรงเรยน สงเสรมการอนามยสงแวดลอมในโรงเรยน สรางเสรมความรเพอการดแลสขภาพ โดยการสอนสขศกษาในโรงเรยน และการสรางความสมพนธดานสขภาพระหวางโรงเรยน และชมชน ซงมวตถประสงคทสาคญ เพอสงเสรมสขภาพอนามย ของนกเรยนและบคลากรในโรงเรยน ปองกนและควบคมโรคตดตอในโรงเรยน รกษาพยาบาลหรอแกปญหาสขภาพดานสขภาพอนามยแกนกเรยน ตลอดจนผสมผสานแนวคดการสาธารณสขมลฐาน โดยกระตนใหนกเรยนสามารถดแลสขภาพตนเอง รวมทงสามารถนาความรไปปฏบต เปนตวอยางทดแกครอบครวและชมชน

3. การสงเสรมสขภาพประชากรวยเรยน ทเหมาะสมกบสภาพปญหาของประชากรวยเรยนในปจจบน ทาไดโดย การปรบปรงคณภาพการจดกจกรรมการใหบรการอนามยโรงเรยน การสนบสนนใหเดกและเยาวชนวยเรยน มบทบาทในการพฒนาสขภาพของตนเองและเพอน การประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ เพอชวยแกปญหา การพฒนาบคลากรผรบผดชอบงานอนามยโรงเรยน การสงเสรมการใหสขศกษาและประชาสมพนธ ตลอดจนการศกษาวจย เพอปรบปรงคณภาพงานอนามยโรงเรยน ตามแนวนโยบายในแผนงานอนามยเดกวยเรยน ทมงสงเสรมสขภาพปองกนโรค และขจดปญหาทขดขวางการเรยน ใหแกเดกและเยาวชน กลมอาย 5-19 ป ทงในและนอกระบบโรงเรยน

4. บคลากรทมบทบาทหนาทในการใหบรการอนามยโรงเรยน ประกอบดวย เจาหนาทสาธารณสข คร ผปกครอง รวมทงนกเรยน ซงตองรวมมอปฏบตงานใหสอดคลองและสนบสนนตอกน ในแตละกจกรรม และขนตอนของการใหบรการอนามยโรงเรยน ทจดขนในสถานบรการสาธารณสขทกระดบ

3

5. กระบวนการดาเนนงานอนามยโรงเรยน เปนการดาเนนการตงแต การวางแผนใหบรการอนามยโรงเรยน การดาเนนงานอนามยโรงเรยนตามแผนงาน และกจกรรมอนามยโรงเรยน ทง 4 กจกรรมหลก ตลอดจนการประเมนผลกจกรรมตาง ๆ เพอใหการบรการอนามยโรงเรยนเปนไปอยางมระเบยบแบบแผน และมประสทธภาพ

6. โครงการสขภาพในโรงเรยน (School Health Program) เปนการจดกจกรรมทครอบคลมและสมพนธกน รวมทงเปนบรการทจาเปนตอสขภาพของนกเรยน 4 ประการ คอการใหบรการสขภาพในโรงเรยน การสอนสขศกษาในโรงเรยน การอนามยสงแวดลอมในโรงเรยนและการสรางความสมพนธดานสขภาพระหวางโรงเรยน บาน และชมชน พรอมทงมการลงบนทกรายงานไวเปนขอมลสาหรบใชในการปฏบตงานครงตอไป

7. การใหบรการสขภาพในโรงเรยน (School Health Service) เปนบรการสาธารณสขแบบผสมผสาน เพอประเมนสภาวะทางดานสขภาพ เพอปองกนโรค รกษาและสงเสรมสขภาพ ตลอดจนฟนฟสมรรถภาพของนกเรยนและบคลากรในโรงเรยน ซงเปนการดาเนนงานระหวาง แพทย พยาบาล ทนตแพทย เจาหนาทสาธารณสข คร และบคลากรอน ๆซงบรการสขภาพทจดขนจะครอบคลมถง การตรวจสขภาพ การรกษาพยาบาลและตดตามผล การสรางเสรมภมคมกนโรค และควบคมโรคตดตอ การบนทกสขภาพ การจดบรการอาหารกลางวนเปนสาคญ

8. การอนามยสงแวดลอมในโรงเรยน (School Health Environment) เปนการจดทากจกรรมตาง ๆ เพอสงเสรมสขภาพอนามยทางรางกายของนกเรยน ใหนกเรยนอยในสงแวดลอมทด ปลอดภยจากโรคตดตอและอบตเหตตาง ๆ ทาใหเกดสขภาพจตทดแกนกเรยนตลอดจนเปนตวอยางทดแกนกเรยน ผปกครอง และชมชน การจดสงแวดลอมใหถกสขลกษณะมหลกการหลายประการ ซงยดตามหลกการสขาภบาลโรงเรยน ของคณะกรรมการอนามยโรงเรยน ไดวางหลกเกณฑไวเพอใชเปนแนวทางในการจดโรงเรยนและสงแวดลอมในโรงเรยนใหถกสขลกษณะ คอ ใหปลอดภยจากอบตเหตและภยนตราย โรคตดตอ ใหเปนทนาสบาย เพอสงเสรมสขภาพจตและอารมณของเดกใหเกดความตองการไปโรงเรยน ซงมผลใหเดกไดรบการศกษาอยางตอเตมท ตลอดจนใหเหมาะสมกบสภาพสรรวทยาของรางกายเดกทกาลงเจรญเตบโต โดยจะตองคานงถงการจดหาปรบปรงสงแวดลอมในดาน นาดมนาใชและการระบายนา ตลอดจนการกาจดขยะมลฝอย

9. การสอนสขศกษาในโรงเรยน (School Health Education) เปนการจดโอกาสและประสบการณ การเรยนรทางดานสขภาพอนามยแกนกเรยน โดยมจดประสงคเพอชวยใหนกเรยนบคลากรและประชาชนในชมชนมสขภาพด และมพฤตกรรมทถกตอง โดยมความเชอกนวาโรงเรยนเปนศนยกลางของประชาชนในวยเดก เดกนกเรยน เปนเดกทเหมาะตอการปลกฝงความรใหม ๆ ทศนคตทดทางดานสขภาพอนามย จนนาไปสการปฏบตทถกตองและเปนตวอยางทดของประชาชนตอไป โดยทวไปแลว การสอนสขศกษาในเดกนกเรยนนน ตองการใหเดกเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมอนามยดานสขภาพ (Health Behavior Change) คอ ความรทางดานสขภาพ

4

(Health Knowledge) เปนผลขนตน ทศนคตทางดานสขภาพ (Health Attitude) เปนผลขนกลางตลอดจนการปฏบตและทกษะทางดานสขภาพ (Health Practice and Skill) เปนผลขนปลายซงวธการสอนแตละระดบชน จะมงใหนกเรยนมพฤตกรรมในแตละดานแตกตางกน ตามความสามารถในการเรยนรของนกเรยน การสอนสขศกษาในโรงเรยน อาจสอนตามหลกสตรวชาสขศกษา หรอสอนเสรมในวชาอน ๆ โดยการสอดแทรกความรดานสขภาพเขาไปสอน เมอมโรคระบาดโดยการจดสงแวดลอม หรอจดใหมบรการตาง ๆ เปนตวอยางแกนกเรยนตามทไดสอนไปแลวทงนวธการสอนสขศกษาในโรงเรยน โดยพยาบาล อาจทาไดโดยการสอนเปนรายบคคล การสอนเปนกลมและการจดนทรรศการ

นอกจากนควรมการใหคาปรกษา ตลอดจนการจดอบรมใหความรดานสขภาพอนามยแกครบคลากรในโรงเรยนและผปกครอง เปนครงคราวไป เพราะบคคลเหลานมความเกยวของกบสขภาพอนามย ของนกเรยนทงสน

10. การสรางความสมพนธดานสขภาพระหวางโรงเรยน บาน และชมชน (Schooland Home Relationship) เปนการสรางความรวมมอกนระหวางบคลากรในโครงการสขภาพผปกครอง นกเรยน ประชาชนในชมชน ตลอดจนองคกรตาง ๆ ในชมชน ในการรวมมอกนชวยใหเดกในโรงเรยนมสขภาพด มพฤตกรรมอนามยทถกตองทงทบานและโรงเรยน และเกดการเรยนรไปสผใหญ ผปกครอง และชมชนไปดวยในตว ทาใหลดปญหาสาธารณสขในเดกวยเรยนลงไดมากยงขน ซงหลกทวไปในการสรางความสมพนธนน กระทาโดยการประสานงานใหผปกครองประชาชน ตลอดจนองคกรตาง ๆ ในชมชน มโอกาสเขารวมกจกรรมในโครงการสขภาพของโรงเรยน จดและดาเนนงานโครงการสขภาพในโรงเรยน ใหสอดคลองสมพนธกบโครงการสขภาพในชมชนทโรงเรยนตงอย จดตงคณะกรรมการโรงเรยน เพอรบผดชอบเกยวกบสขภาพอนามยของนกเรยนในโรงเรยน ครและนกเรยนพยายามมสวนรวมในกจกรรมของชมชน ตลอดจนจดใหมการเยยมบานตามโอกาสอนสมควร นอกจากน ควรมการตดตอกบแหลงวชาการ ตลอดจนประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ ทรบผดชอบดาเนนงานเกยวกบสขภาพอนามยของนกเรยน เพอของความชวยเหลอในการจดดาเนนการสขภาพในโรงเรยน ทงทเปนหนวยงานของรฐบาล องคกรอาสาสมคร และมลนธตาง ๆ เชน กองสขศกษา กองโรงพยาบาลภมภาค กองอนามยโรงเรยนกองโภชนาการ มลนธสงเสรมเดกยากจน ซ.ซ.เอฟ. ในประเทศไทย

11. การจดระดบบรการอนามยโรงเรยน เปนการใชบรการอนามยขนพนฐาน 9 ประการเปนหลกในการจดกจกรรมอนามยโรงเรยน ระดบประถมศกษา และมธยมศกษา เพอกาหนดเปาหมายในการปฏบตงานอนามยโรงเรยนใหทวถง ครบถวนตามหลกการอนามยโรงเรยน ซงจะชวยใหผปฏบตงานไดใชในการประเมนผลงาน ตลอดจนหาแนวทางในการดาเนนงานอนามยใหดขนตอไป

12. การวางแผนใหบรการอนามยโรงเรยน เปนการจดกจกรรมทางดานสขภาพในโรงเรยน ใหเปนไปอยางมระเบยบแบบแผนทแนนอน และไดผลสมบรณ โดยมพยาบาลอนามยโรงเรยน หรอพยาบาลในชมชนนน รบผดชอบในการวางแผนประจาเดอน แผนประจาป และแผน

5

ระยะยาว ใหสอดคลองกบปญหาสขภาพในแตละแหง โดยยดนโยบายเปนหลก ประกอบกบการวางแผนรวมกนของฝายสาธารณสข ฝายการศกษา รวมทงชมชนเขามารวมดวย ทงนการวางแผนใหบรการอนามยโรงเรยนจะตองดาเนนตงแตการสารวจ เพอประเมนความตองการดานสขภาพของโรงเรยน จดระดบและวางแผนเลอนระดบบรการอนามยโรงเรยน กาหนดแผนงานและประชมชแจงผรบผดชอบ เพอดาเนนการใหบรการอนามยตามแผนงานในแตละกจกรรมอนามยโรงเรยน

13. การประเมนผลการใหบรการอนามยโรงเรยน เปนการประเมนการดาเนนงาน และการจดบรการอนามยทง 4 กจกรรมหลก และกจกรรมอน ๆ ทไดวางแผนไว ตลอดจนการเกบขอมลตาง ๆ จดทาบนทกรายงานการประเมนผลทครอบคลมถง การดาเนนงานของคณะกรรมการสขภาพในโรงเรยน การจดบรการสอนสขศกษาในโรงเรยน การสรางความสมพนธดานสขภาพระหวาง โรงเรยนและชมชน รวมทงภาวะทางดานสขภาพของนกเรยนและบคลากรในโรงเรยน

14. บทบาทหนาทของพยาบาลในการใหบรการอนามยโรงเรยน ครอบคลมบทบาทในการวางแผน การดาเนนงานอนามยโรงเรยน และการประเมนผลการใหบรการอนามยโรงเรยน

วตถประสงคเฉพาะ1. บอกมโนมตของการสงเสรมสขภาพเดกในวยเรยนได2. อธบายมโนมตของการใหบรการอนามยโรงเรยนได3. สรปนโยบายและเปาหมายการดาเนนงานอนามย โรงเรยนตามแผนพฒนาสาธารณสข

แหงชาตได4. เสนอการนาหลกการดาเนนงานอนามยโรงเรยน ทง 4 กจกรรมหลก (การใหบรการ

สขภาพ,การสอนสขศกษา,การอนามยสงแวดลอมและการสรางความสมพนธระหวางโรงเรยน บาน ชมชน) ไปใชในการใหการอนามยโรงเรยนได

5. ระบความแตกตางของแนวคดและนโยบายการดาเนนงานอนามยโรงเรยนในอดตและปจจบนได6. เสนอแนวคดการวางแผนดาเนนงานและปรมาณผลงาน อนามยโรงเรยนไดอยาง

เหมาะสม7. ระบบทบาทของพยาบาลและบคลากร ทเกยวของในการดาเนนงานอนามยโรงเรยนได

ขอบเขตของเนอหามโนมตของการสงเสรมสขภาพเดกในวยเรยน

- ความหมายของเดกวยเรยน- ปญหาสขภาพของเดกวยเรยน- ความสาคญของการสงเสรมสขภาพเดกวยเรยน

มโนมตของการใหบรการอนามยโรงเรยน- ความหมายของการอนามยโรงเรยน

6

- ความสาคญของการอนามยโรงเรยน- ววฒนาการของการอนามยโรงเรยน

- วตถประสงคของงานอนามยโรงเรยนนโยบายและเปาหมายของการดาเนนงานอนามยโรงเรยน ตามแผนพฒนาสาธารณสข

แหงชาตแนวคดและหลกการดาเนนงานอนามยโรงเรยน

- การใหบรการสขภาพในโรงเรยน- การสอนสขศกษาในโรงเรยน- อนามยสงแวดลอมในโรงเรยน

- การสรางความสมพนธระหวางบาน โรงเรยน ชมชนแนวคดการดาเนนงานอนามยโรงเรยนในปจจบน

-โครงการอบรมงานอนามยโรงเรยนแกครประถมศกษา และเจาหนาทสาธารณสขในสวนภมภาค- โครงการผนานกเรยนฝายสงเสรมอนามย

- โครงการอาสาสมครสาธารณสขโรงเรยน (อสร.)- โครงการผนาเยาวชนสาธารณสขในโรงเรยน (ยสร.)

การวางแผนและการประเมนผลงานอนามยโรงเรยน- การจดระดบบรการอนามยโรงเรยน

- การวางแผนการใหบรการอนามยโรงเรยน- การประเมนผลงานอนามยโรงเรยน

บทบาทหนาทของพยาบาลและบคลากรทเกยวของในการใหบรการอนามยโรงเรยน- บทบาทหนาทพยาบาลในการวางแผนงานอนามยโรงเรยน- บทบาทหนาทพยาบาลในการดาเนนงานอนามยโรงเรยน ทง 4 งานหลก- บทบาทหนาทพยาบาลในการประเมนผลงานอนามยโรงเรยน

- บทบาทหนาทของบคลากรทเกยวของในการใหบรการอนามยโรงเรยน- บทบาทเจาหนาทสาธารณสข- บทบาทคร- บทบาทผปกครอง

กจกรรมการเรยนการสอน1. ครชแจงวธการเรยนและนาเขาสบทเรยน2. ดาเนนการสอนตามขนตอนการเรยนการสอนแบบใชปญหาเปนหลก

โดยใชชดการเรยนการสอนประกอบ 5 ขนตอน2.1 คนหาปญหา

7

2.2 วเคราะหปญหาและกาหนดแนวทางแกไข2.3 ศกษาขอมลและทดสอบแนวทางแกไข2.4 กาหนดแนวทางแกไขในการใหบรการอนามยโรงเรยน2.5 สรปแนวคดสาคญและหลกการ

3. อภปราย ระดมสมอง4. คร และนกศกษา ชวยกนสรปแนวคดและหลกการทไดรบจากการเรยน5. สาธตการตรวจสขภาพ

สอการสอน1. เอกสารประกอบการสอน2. แผนใสและเครองฉายภาพขามศรษะ3. สไลดและเทปโทรทศน เกยวกบการใหบรการอนามยโรงเรยน4. แผนวดสายตา5. ชดการเรยนการสอนแบบใชปญหาเปนหลก เรองการใหบรการอนามยโรงเรยน

การวดและประเมนผล1. ความสนใจ การซกถาม2. การอภปรายปญหา3. บนทกการเรยนร4. แบบประเมนทกษะการเรยนแบบใชปญหาเปนหลก5. การสอบกลางภาคการศกษา

8

การประเมนวนจฉยและวางแผนการพยาบาลในโรงเรยน

มโนมตของการสงเสรมสขภาพของเดกวยเรยน

เดกในวยเรยน เปนวยทกาลงพฒนาทงทางรางกาย สตปญญา จตใจ อารมณ สงคมซงการเจรญเตบโตนเปนไปอยางรวดเรว และเดกในวยนใชเวลาสวนใหญอยในโรงเรยน ดงนนโรงเรยนจงจาเปนตองมการจดบรการอนามยโรงเรยน เพอสงเสรมใหเดกในวยเรยนมสขภาพดทงทางรางกาย สตปญญา จตใจ อารมณ สงคม เพอทเดกจะไดมการเจรญเตบโตไปอยางสมวยปราศจากโรคและปญหาเพอเปนทรพยากรทมคณภาพตอไป

1. ความหมายของเดกวยเรยน (School Child)วยเรยน หมายถง เดกอายตงแต 6 ป จนถงระยะกอนวยรน (Pre - Adolescent

Spurt) ซงจมอายประมาณ 10 ป ในเดกหญง และ 12 ป ในเดกชาย นอกจากนเดกวยเรยนยงรวมถงเดกวยรนทมอายไมเกน 19 ป และเดกอาย 5 ป ซงมาเรยนในโรงเรยน ปจจบนจงรวมกลมเดกวยเรยนตงแตอาย 5-19 ป

2. ปญหาสขภาพของเดกวยเรยนปญหาสขภาพของเดกวยนสวนมากไมคอยรนแรงถงชวต แตจะเปนปญหาเรอรงท

อาจบนทอนความแขงแรงของรางกาย หรอทาใหเดกขาดโรงเรยนบอย ๆปญหาทพบบอย เชน1. โรคตดเชอของทางเดนหายใจ เชน หวด คอเจบ ทอนซลอกเสบ และห

นาหนวก ฯลฯ2. โรคผวหนง เชน กลาก เกลอน หด เหา ฯลฯ3. อบตเหต ซงจะเรมมจานวนอบตเหตทเกดนอกบานเพมขน เชน อบตเหตจาก

การจราจร จมนา และจากอาวธปน ฯลฯ4. โรคฟนและปญหาในชองปาก ซงถาเปนเดกในเขตเมองปญหาฟนผ จะพบได

มากกวาเขตชนบท ซงมปญหาเหงอกอกเสบ หรอสขวทยาชองปากมากกวา5. โรคพยาธลาไส6. โรคอน ๆ นอกจากโรคทกลาวมาแลว พบวามโรคหรอภาวะอน ๆ อกบาง ไดแก

โรคตา เชน ตาแดง (Conjunctivitis) ภาวะโลหตจาง โรคขาดสารอาหารโรคหวใจ เปนตน7. ปญหาทางอารมณและพฤตกรรม

นอกจากปญหาโรคทางกาย เดกวยเรยนกมปญหาทางอารมณไดดวย เชนเดยวกบเดกวยอน ๆ ปญหาทางอารมณทพบบอย จะแสดงออกมาในรปของพฤตกรรมแปรปรวน นอกลนอกทาง (Conduct Disorder) เปนสวนใหญ อนไดแก ขโมย พดปด ดอรน ฝาฝนระเบยบ หนโรงเรยน หนออกจากบาน และสงเสพตด ฯลฯ

9

3. ความสาคญของการสงเสรมสขภาพเดกวยเรยนเดกวยเรยน เปนวยทมพฒนาการทางดานสงคม อารมณ และสตปญญามาก เดก

จาเปนตองไดมโอกาสฝกใหมความรบผดชอบ ไดกระทางานของตนและกลมใหประสบความสาเรจในอนทจะทาใหเกดความเชอมนในตนเอง และสามารตดสนใจเรองตางๆได นอกจากนเดกวยเรยนมความเสยงตอการเกดปญหาสขภาพตาง ๆ ดงทกลาวมาแลว จงจาเปนตองมการสงเสรมสขภาพเดกวยเรยน ใหเจรญเตบโตดวยดปราศจากโรคและปญหา อนจะเปนการบนทอนสขภาพและสตปญญา

มโนมตของการใหบรการอนามยโรงเรยน1. ความหมายของงานอนามยโรงเรยน

การอนามยโรงเรยน เปนบรการทจดขนเพอสงเสรมสขภาพเดกวยเรยนใหมสขภาพดและปราศจากโรคภยไขเจบตาง ๆ เพอเปนการขจดปญหาและอปสรรคตาง ๆ ทจะมผลตอการศกษาซงกจกรรมตาง ๆ ทจดขนนน คอ การบรการสขภาพ การจดสงแวดลอมในโรงเรยน และการสอนสขศกษา และการสรางความสมพนธระหวางโรงเรยน บานและชมชน

2. วตถประสงคของงานอนามยโรงเรยน2.1 เพอสงเสรมสขภาพและอนามยใหแกนกเรยนและบคลากรของโรงเรยน2.2 เพอสรางทกษะ และเจตคต ทางดานสขภาพอนามยแกนกเรยนและบคลากร

โรงเรยน2.3 เพอจดและดาเนนงานโครงการอนามยโรงเรยน ใหสอดคลองกบความตองการ

ของชมชนและแผนงานตาง ๆ ของโรงเรยน2.4 เพอปองกนและควบคมโรคตดตอภายในโรงเรยน2.5 เพอใหการพยาบาลเลก ๆ นอย ๆ การปฐมพยาบาลและการปองกนอบตเหตตาง

ๆ ในโรงเรยนดวย2.6 เพอประเมนผลทางดานสขภาพอนามย และดาเนนการแกไขขอบกพรองตาง ๆ

เหลานนไดอยางเหมาะสม3. ววฒนาการของงานอนามยโรงเรยน

ประเทศไทย แบงการพฒนางานอนามยโรงเรยน ออกเปน 3 ยค คอ3.1 ยคแรก (พ.ศ.2430-2480)

2438 มหลกสตรฉบบแรก ซงมการเรยนสขศกษาดวย โดยการกาหนดใหนกเรยนไดเรยนรเกยวกบ เรองสขภาพของรางกาย มหนงสออานชอ “วชานารเรองรางกายของเรา”ตามหลกสตรฉบบแรกของกระทรวงธรรมการ

2468 มการอนามยโรงเรยน โดยพระราชดารของ สมเดจเจาฟากรมหลวงสงขลานครนทร ซงเปนพระราชบดาแหงการแพทยของไทย โดยตงแผนกสขาภบาลโรงเรยน ในความดแลของกระทรวงธรรมการ เพอจดการดแลเกยวกบสขภาพอนามยของนกเรยน พระองคทรงจด

10

วาง “โครงการอนามยพทกษ” เพอเปนหลกปฏบตซงประกอบดวย การสขศกษา การสขาภบาลการควบคมสขภาพของนกเรยน และการแกไขความบกพรองหรอความพการทางสขภาพทตรวจพบจากเดกวยเรยน

2475 ประกาศใชแผนการศกษาแหงชาตฉบบแรก ซงบรรจวชาสขภาพและอนามยไวดวย

2476 แผนกสขาภบาลโรงเรยน ไดรบการยกฐานะเปนกองสขาภบาลโรงเรยนสงกดกรมพลศกษา

3.2 ยคฟนฟ (พ.ศ. 2480-2500)2485 มการปรบปรงกจการสาธารณสขและการแพทย ใหเหมาะสมกบความ

ตองการของประเทศ โอนการสขาภบาลโรงเรยน จากกรมพลศกษา กระทรวงธรรมการ มาอยในสงกดกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข และเปลยนชอจาก “กองสขาภบาลโรงเรยน” มาเปน“กองอนามยโรงเรยน”

2495 - 2497 เปนระยะของการขยายงานอนามยโรงเรยนไปยงสวนภมภาค3.3 ยคปจจบน (พ.ศ. 2500 - ปจจบน)

2504 ตงคณะกรรมการอนามยโรงเรยนระดบชาต เพอปรบปรงกจการอนามยโรงเรยน โดยมคณะกรรมการดาเนนงาน 3 ระดบ คอ ระดบกระทรวง กรมและจงหวด

2508 มสมาคมสขศกษา พลศกษาและสนทนาการแหงประเทศไทย2512 รฐบาลคณะปฏวต ไดประกาศยกเลกคณะกรรมการอนามยโรงเรยน

ระดบชาต และแตงตงคณะกรรมการอนามยโรงเรยนแหงชาตขนแทน มคณะกรรมการ 22 ทานโดยมอธบดกรมอนามยเปนประธานกรรมการ

2513 มการประชมระหวางประเทศ เกยวกบสขศกษาในโรงเรยนขนในประเทศไทย เรอง “การประชมเชงปฏบตการระหวางชาตเกยวกบการสขศกษาในโรงเรยน” โดยการสนบสนนขององคการอนามยโลก ณ โรงแรมเวยงใต กรงเทพมหานคร

2517 จดตงงานสงเสรมสขภาพนกเรยน ในกองสงเสรมพลศกษาและสขภาพ กรมพลศกษา เพอชวยดาเนนงานสขศกษาในโรงเรยน

2517 มการจดตง “โครงการสขศกษาในโรงเรยน อ.นครชยศร จ.นครปฐม” เปนโครงการ 5 ป (2517 - 2522) โดยความรวมมอของ

- หนวยศกษานเทศน กรมสามญศกษา กระทรวงศกษาธการ- กองสขศกษา สานกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข- สานกงานสาธารณสขจงหวดนครปฐม กระทรวงสาธารณสข- สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต

โครงการนเปนโครงการวจยเชงปฏบต ใชโรงเรยนประถมศกษา 9 โรง ใชเวลาทดลอง 5 ป มจดมงหมายเพอทดลองปรบปรงงานสขศกษาในโรงเรยน โดยการศกษาขอมลเกยวกบปญหาสขภาพ และหารปแบบของวธจดดาเนนงานสขศกษาในโรงเรยน

11

2520 - ตงคณะกรรมการสขศกษาแหงชาต มคณะอนกรรมการสขศกษา 3คณะ ไดแก คณะอนกรรมการสขศกษาสายการศกษา สายสาธารณสขและสายสอมวลชน

- คณะอนกรรมการสขศกษาสายการศกษา มหนาทวางแผนดาเนนงานสขศกษาในโรงเรยน ทงในระดบประถมศกษา มธยมศกษาและระดบอดมศกษา ใหเปนไปตามนโยบายของคณะกรรมการสขศกษาแหงชาต

- คณะอนกรรมการสขศกษาสายการศกษา ไดจดตงโครงการสขศกษาสายการศกษาตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 4 (2520-2524) ฉบบท 5(2525-2529) และฉบบท 6 (2530 - 2534) เพอพฒนาโรงเรยนทเขาในโครงการรวม 4 ดานคอ การพฒนาบคลากรดานสขศกษาการจดสงแวดลอมใหถกสขลกษณะ การบรการสขภาพ การสอนสขศกษา มเกณฑมาตรฐานขนตาสาหรบโรงเรยนในโครงการสขศกษาสายการศกษา

นโยบายและเปาหมายของการดาเนนงานอนามยโรงเรยนตามแผนพฒนาสาธารณสขแหงชาตงานอนามยโรงเรยน มนโยบายการดาเนนงานสอดคลองกบนโยบายของกระทรวง

สาธารณสขทสาคญ 4 ประการ คอ- การสงเสรมสขภาพนกเรยน โดยการสงเสรมความรความเขาใจทางดานอนามย และ

กจกรรมบรการดานสงเสรมสขภาพ- การปองกนโรค ใหนกเรยนไดรบการสรางเสรมภมคมกนโรค ครอบคลมทกระดบชนตาม

เปาหมายทกรมควบคมโรคตดตอกาหนด รวมถงการจดใหมสงแวดลอมในโรงเรยนทถกลกษณะ- การรกษาพยาบาล นกเรยนทเจบปวยทควรไดรบการรกษาเมอพบโรคทควรรกษาได หรอ

การนาสงสถานบรการของรฐเพอรกษาตอ- การฟนฟสภาพ นกเรยนทมความผดปกตเกยวกบอวยวะการเรยนร เชน ห ตา ควรไดรบ

การแกไขนอกจากนในแผนพฒนาสาธารณสขแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2540 - 2544) ไดกาหนด

เปาหมายและกจกรรมหลก ในงานสงเสรมสขภาพกลมเดกวยเรยนและเยาวชนไวดงน1. เปาหมาย

เพอใหเดกวยเรยนและเยาวชนไดรบการพฒนาสขภาพ โดยการสงเสรมปองกนรกษาและแกไขปญหาใหมสขภาพสมบรณทงรางกาย จตใจ และสตปญญา มพฒนาการเหมาะสมตามวย

2. กจกรรมหลก2.1 เฝาระวงและสงเสรมใหเดกวยเรยน มภาวะการเจรญเตบโตของรางกาย และ

พฒนาการตามวย2.2 กาหนดมาตรฐานสงเสรม สนบสนน การดแลสขภาพอนามยกลมเดกวยเรยน และ

เยาวชน2.3 สงเสรม ปองกนและควบคมโรคในเดกวยเรยน

12

2.4 สรางเสรมเจตคต ทกษะชวตและพฤตกรรมสขภาพทถกตอง เหมาะสมในกลมเดกวยเรยนและเยาวชน

2.5 สรางการมสวนรวมในการดแลสขภาพของเดก เยาวชน ครอบครวและชมชนในการดแลสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ โดยเนนบทบาทผนานกเรยนและบทบาทพอแม และผปกครอง

2.6 พฒนา สงเสรม และสนบสนนการใชเทคโนโลยทเหมาะสม เพอเพมประสทธภาพการดแลสงเสรมสขภาพเดกวยเรยน และเยาวชน

2.7 สนบสนนการศกษาวจยเพอปรบปรง พฒนา หารปแบบดานวชาการอนามยเดกวยเรยนและเยาวชนใหมคณภาพ

2.8 พฒนาระบบสารสนเทศและการบรหารจดการ ใหเอออานวยตองานสงเสรมสขภาพตามกลมเปาหมาย

2.9 สนบสนนการประสานงานและการมสวนรวมของภาครฐ องคกรทองถนภาคเอกชนและประชาชน ทเอออานวยตองานพฒนางานสงเสรมสขภาพอนามยเดกวยเรยน และอนามยสงแวดลอมในโรงเรยน ทจะสงผลตอการมสขภาพดของเดกวยเรยนและเยาวชน

2.10 สนบสนนและสงเสรมการดแลสขภาพอนามยเดกวยเรยนและเยาวชน ทดอยโอกาสและเฉพาะพนท

แนวคดและหลกการใหบรการอนามยโรงเรยนการใหบรการอนามยโรงเรยน หรอการอนามยโรงเรยน (School Health Program) ม

ววฒนาการเรมตงแตการชวยแพทยรกษา มาจนถงในปจจบนตองอาศยหลกการทสอดคลองสมพนธกน 4 ประการ คอ การใหบรการสขภาพในโรงเรยน การสอนสขศกษาในโรงเรยน การอนามยสงแวดลอมในโรงเรยน และการสรางความสมพนธระหวาง โรงเรยน บาน และชมชน จงสามารถบรรลวตถประสงคของงานอนามยโรงเรยนได ซงในทางปฏบตจดเปนบรการขนพนฐาน 9ประการ โดยมครและเจาหนาทสาธารณสข รวมกนจดทาใหแกเดกนกเรยน ดงน

1. การบรการสขภาพในโรงเรยน (School Health Service)การบรการสขภาพเปนงานอนามยขนพนฐาน ผมหนาทเกยวของรบผดชอบ

โดยตรงในการจดบรการ ไดแก เจาหนาทสาธารณสขทองถน เจาหนาทดานการศกษา และผทจะสนบสนนเกยวกบงานน ไดแก เจาหนาทดานการปกครองทองถน องคกรตาง ๆ ในระดบทองถน เชน คณะกรรมการสภาตาบล หรอผปกครองและตวของนกเรยนเอง ทกฝายจาเปนทจะตองใหความรวมมอตอกนในแตละขนตอนของการจดบรการเพอดแลพทกษสขภาพอนามยของนกเรยน งานอนามยโรงเรยนเปนบรการสาธารณสขแบบผสมผสาน จงมการจดบรการไปพรอม ๆกน ทงการสงเสรมสขภาพ การควบคมและปองกนโรค การรกษาพยาบาลและการฟนฟสภาพ

13

1.1 งานสงเสรมสขภาพทควรจดใหมบรการในโรงเรยน1.1.1 จดใหนกเรยนมบตรบนทกสขภาพประจาตว (สศ.3) บตรบนทกสขภาพ

ประจาตวนกเรยนมไวสาหรบจดบนทกประวตสวนตว ประวตสขภาพในอดตและปจจบนของนกเรยนและเพอบนทกประวตบรการอนามยทไดรบ เชน การตรวจสขภาพ การชงนาหนก วดสวนสงการสรางเสรมภมคมกนโรค การเจบปวยหรออบตเหตตลอดจนการรกษาพยาบาลทไดรบ บตรบนทกสขภาพนใชไดตลอดไปจนจบการศกษา หากนกเรยนยายไปอยโรงเรยนอนกควรนาตดตอไปโรงเรยนใหมดวย ครประจาชนควรเปนผดแลและเกบรกษาไว เมอนกเรยนเลอนชนใหมในแตละปการศกษา จะตองนาบตรดงกลาวนตดตวไปไวในชนใหมทกป จนกวาจะจบการศกษา บตรบนทกสขภาพนกเรยนนสวนมากใชแบบฟอรมของกรมอนามย ซงมทงแบบมาตรฐานและแบบยอ (ดในภาคผนวก ก) ซงการบนทกในบตรบนทกสขภาพประจาตวนกเรยนนน ตองดาเนนการดงน

(1) โรงเรยนจะตองทาบตรบนทกสขภาพของนกเรยนทกคนใหเรยบรอยเปนปจจบนอยเสมอ และครประจาชนเกบบตรใหอยในสภาพเรยบรอย พรอมทจะใชไดทกโอกาส

(2) เมอครตรวจพบวานกเรยนผดปกต จะตองบนทกลงในบตรสขภาพทกครง

(3) ครควรดแล ใหมการบนทกในบตรบนทกสขภาพประจาตวนกเรยนทกครง ทนกเรยนไดรบบรการสขภาพ

(4) เมอนกเรยนยายโรงเรยน มอบบตรบนทกสขภาพพรอมแบบ ป.04 เพอนาไปมอบใหกบโรงเรยนทนกเรยนศกษาตอ

(5) ครควรทวงถามบตรบนทกสขภาพจากนกเรยนใหมทยายโรงเรยนมา1.1.2 การเผยแพรความรดานสาธารณสขแกนกเรยน ควรใหความรทมเนอหา

สาระงายแตถกตองทเหมาะสมกบวย และระดบการศกษาของนกเรยน เปนเรองทสอดคลองกบสภาพของปญหาดานสาธารณสขในแตละทองถน วธการในการถายทอดความรควรพจารณาตามความเหมาะสมในแตละทองถน จะทาใหนกเรยนมความรความเขาใจทถกตองตงแตตนมอ ลบลางความเชอถอและคานยมทผด ๆ ในเรองทเกยวของกบสขภาพอนามย อาท เรองการบรโภคอาหารตองมเจตคตทด ยอมรบและนาไปปฏบตจนเกดเปนสขนสย

1.1.3 การจดบรการอาหารกลางวนโรงเรยน ควรจดบรการอาหารกลางวนในโรงเรยนใหเหมาะสม กบความตองการดานโภชนาการของนกเรยน และฐานะทางเศรษฐกจของผปกครอง ตลอดจนการควบคมดแลเกยวกบความสะอาดและปลอดภยของอาหารเหลานน ในกรณทโรงเรยนไมสามารถจดบรการดานนได จาเปนทจะตองใหนกเรยนนาอาหารมาจากบาน หรอใหมแมคานาอาหารมาจาหนายในโรงเรยน ควรมมาตรการควบคมและแนะนาในเรองคณคาความสะอาด ปลอดภย ของอาหารเหลานนดวย

1.1.4 การบรการแนะนาหรอปรกษาดานสขภาพ บรการนเปนวธหนงทจะชวยปองกน และแกไขปญหาสขภาพของนกเรยนทงทางกาย ทางจต และสงคมไดอยางทนตอเหตการณ ควรจะจดใหมขนในแตละโรงเรยน โดยมเจาหนาทของหนวยราชการตาง ๆ ทเกยวของ

14

รบผดชอบเกยวรวมกน ไดแก คร แพทย พยาบาล นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห โดยขอเทจจรงโรงเรยนในชนบทนน ขาดแคลนเจาหนาทเหลานบางประเภท จงจะจาเปนทจะตองสนบสนนหรอแกไขปญหา โดยการจดหาเจาหนาทประเภทอน ทเหมาะสมไปรบการฝกอบรมในดานนมาปฏบตงานแทน เมอนกเรยนไปขอรบบรการ เจาหนาทเหลานซงมความรและทกษะมาแลวเปนอยางดจะทาหนาทเปนทปรกษา เปนผใหคาแนะนาและจดบรการ หรอจดสงนกเรยนไปขอรบบรการทเหมาะสมตอไป

1.1.5 การออกกาลงกายเพอสขภาพ การออกกาลงกายมความสาคญตอมนษยทกเพศทกวย คนเราตองมการเคลอนไหวเปนประจา ถาทาการเคลอนไหวไมเพยงพอ จะทาใหสขภาพเสอมโทรมและอาจเปนโรคได เชน โรคหวใจ การออกกาลงกายโดยสมาเสมอจะทาใหรางกายเจรญเตบโต แขงแรง และทรวดทรงด ดงนน ในการสงเสรมสขภาพนกเรยน จงควรหาวธการทจะใหนกเรยนไดออกกาลงกายดวย เราสามารถหาวธการทจะสงเสรมใหเดกไดออกกาลงกายไดหลายทาง ไดแก การชวยพอแมทางานบาน การเดนออกกาลง การเลนกฬา การฝกกายบรหารเปนตน นอกจากน ในปจจบนยงนยมนาเอาบทเพลงมาประกอบทาทางในการออกกาลงกายเพอใหผปฏบตเกดความสนกสนานเพลดเพลน และหาวธการทจะสราง ใหเกดประโยชนดานอน ๆอกดวย ดงเชนททางกองอนามยโรงเรยน ไดนาเอาทาการตรวจสขภาพนกเรยนซงมอย 9 ทา มาประกอบเปนบทเพลงในการออกกาลงกาย โดยมจดมงหมายทจะใหนกเรยนไดรบความสนกสนานไดออกกาลงกาย พรอมทงไดตรวจสอบสขภาพของตนไปดวย

1.1.6 สงเสรมและสนบสนนใหทาสวนครวและสตวเลยง ควรสงเสรมและสนบสนนให นกเรยนปลกพชผกสวนครวและเลยงสตว ทมคณคาทางโภชนาการทงทโรงเรยนและทบาน เพอจะไดใชผลผลตเหลานเปนอาหารสาหรบตนเองและครอบครว เปนการปองกนและแกปญหาทางโภชนาการ และสงเสรมสขภาพใหสมบรณแขงแรง

1.1.7 การเฝาระวงสขภาพและเฝาระวงภาวะการเจรญเตบโต การเฝาระวงทางสขภาพนกเรยนอาจทาไดหลายวธดวยกน เชน การตรวจความสะอาดทวไปของรางกายของนกเรยนตอนเชา ครควรคนหาความผดปกตอน ๆ ดวย หรอใหนกเรยนรจกสงเกตอาการผดปกตตาง ๆ ทเกดขนกบตวเองแลวมาแจงใหครทราบ เพอหาทางแกไขตอไป สาหรบความผดปกตตางๆ ทอาจไดมาจากการตรวจสอบ เชน การชงนาหนก วดสวนสง เพอคนหาความผดปกตของการเจรญเตบโตของรางกาย การวดสายตาเพอตรวจสอบดความผดปกตของสายตาวาสายตาสนหรอไม นอกจากนการรจกสงเกตเกยวกบความผดปกตทวทงรางกาย เชน ผอมสง เหนอยงายไอเรอรง รมฝปากเขยว ซด บวม พดไมชด ใจลอย หงดหงด ครควรสงเกตและสอนใหนกเรยนไดสานกถงความผดปกตทเกดขนกบตวของนกเรยนและรบมาบอกคร ซงครอาจใหความชวยเหลอดวยตวครเอง หรอดาเนนการตอไปตามทเหนสมควรไดทนทวงท

การเปาระวงสขภาพทควรใหความสาคญเปนพเศษ ไดแก การเฝาระวงภาวะการเจรญเตบโต เพราะถาเดกทอยในวยเรยนไดรบสารอาหารไมเพยงพอ จะทาใหรางกายไม

15

สามารถเจรญเตบโตและพฒนาการไดเตมศกยภาพ เจบปวยงายและรนแรง แนวทางในการดาเนนการเฝาระวงภาวะการเจรญเตบโตของเดกวยเรยน อาจทาไดดงน

(1) ชงนาหนกเดก อาย 5-14 ป และแปลผลปละ 2 ครง(2) ใหโภชนศกษาในโรงเรยน(3) สงเสรมสขาภบาลอาหารในโรงเรยน(4) สนบสนนโครงการอาหารกลางวนในโรงเรยน(5) แกปญหานกเรยนทมนาหนกตากวาเกณฑ โดยการใหอาหารเสรมโปรตน

1.2 งานควบคมและปองกนโรคทควรจดใหมบรการในโรงเรยน1.2.1 ใหมการปรบปรงสขาภบาลสงแวดลอม และการสขาภบาลอาหารใน

โรงเรยน ใหถกสขลกษณะ (ดรายละเอยดในเรอง อนามยสงแวดลอมในโรงเรยน)1.2.2 ใหมการเฝาระวงเกยวกบโรคตดตอ ทเคยมการระบาดหรอเกดขนใน

โรงเรยนเปนประจาในโรงเรยน แตละทองถนมโรคตดตอระบาดหรอเกดขนเปนประจาแตกตางกนออกไปตามฤดกาลตาง ๆ ครและเจาหนาทสาธารณสขสามารถวางแผนรวมกนและดาเนนการปองกนและแกไขปญหาไดโดยวธการตาง ๆ คอ

(1)การใหบรการสรางเสรมภมคมกนโรคสาหรบโรคตดตอบางชนด ทสามารถปองกนได ซงควรจดบรการใหแกนกเรยนตามความเหมาะสม และเปนไปตามนโยบายของ กรมควบคมโรคตดตอ ซงดาเนนการดงน

(1.1) ใหการฉดวคซนปองกนวณโรค(B.C.G.)เฉพาะนกเรยนประถมปท 1(1.2) ใหการฉดวคซนปองกนโรคคอตบ บาดทะยก (DT) 1 ครง

กระตนใหนกเรยนทเขาใหมในชนประถมปท 1 ทเคยไดรบวคซนปองกนไอกรน คอตบ และบาดทะยก(DPT) มาครบชดแลว 1 ครง ถายงไมเคยรบวคซนดงกลาว (DPT) มากอนใหฉด 2 ครง หางกน 2เดอน

(1.3) ใหการฉดวคซนปองกนไขธยฟอยด แกนกเรยนทกคนปละ 1ครง ทงน ในการสรางเสรมภมคมกนโรคดงกลาว อาจเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสม ทงนใหสอดคลองกบ แผนการสรางเสรมภมคมกนโรคของการควบคมโรคตดตอ ตามแผนงานของจงหวด

(2) ใหสขศกษา ใหนกเรยนและบคลากรอน ๆ ภายในโรงเรยนเกดความรความเขาใจเปนการปองกนลวงหนากอนทการระบาดของโรค

(3) ในกรณทมการระบาดของโรคแลว จดใหมการแยกนกเรยนทปวยออกจากนกเรยนปกต ใหไดรบการตรวจวนจฉยโรคและใหการรกษาพยาบาลหรอสงตอเพอรบการรกษาพยาบาลตามทเหนสมควรและพจารณาใหหยดพกการเรยนจนกวาจะพนระยะตดตอของโรคเพอควบคมมใหมการแพรระบาดของโรคตอไป

1.2.3 ใหบรการเพอปองกนอบตเหต ทอาจเกดขนแกนกเรยน นบตงแตนกเรยนเดนทางออกจากบานมาโรงเรยน ชวงเวลาทอยโรงเรยนและเดนทางกลบไปบาน ทางโรงเรยนจะตองคานงถงบรการทควรจดใหมเพอใหนกเรยนปลอดภย ไมเปนอนตรายตอรางกายและ

16

สขภาพของนกเรยน เชน การจดสงแวดลอมในโรงเรยนใหเหมาะสม สนามของโรงเรยนไมเปนหลมเปนบอ ระเบยงมกนสาด มนคงแขงแรง หองเรยนมแสงสวางเพยงพอและมการระบายอากาศดมหองสวมทถกสขลกษณะ มเครองหมายบอกทางเขาทางออกของถนน และมลกศรบอกทศทางการจราจร มคณะกรรมการสวสดภาพของโรงเรยนรบผดชอบเรองเหลาน

1.3 งานรกษาพยาบาลทควรจดใหมบรการโรงเรยน1.3.1 จดใหมหองพยาบาลหรอมมพยาบาลของโรงเรยน พรอมทงอปกรณ

เครองมอและเวชภณฑทจาเปน ซงควรเปนยาทผลตโดยองคการเภสชกรรม โดยใหมจานวนครบถวนตามขนาดของจานวนนกเรยนในแตละโรงเรยน ทางโรงเรยนตองจดใหมบรการดานรกษาพยาบาลตามสมควร เพอเปนการปฐมพยาบาลเมอนกเรยนเจบปวยหรอประสบอบตเหตขนในโรงเรยน ตามขดความสามารถของครทจะใหความชวยเหลอนกเรยนได ในแตละโรงเรยนควรจะมครซงไดรบการอบรม และมทกษะในดานนรบผดชอบเกยวกบเรองนโดยเฉพาะ ถานกเรยนมอาการเจบปวยมากเกนขดความสามารถทครจะชวยเหลอได ควรสงตวนกเรยนไปรบการรกษาพยาบาลตอ ณ สถานบรการทเหมาะสมตอไป ซงการจดหองพยาบาล หรอมมพยาบาลของโรงเรยนขนอยกบจานวนนกเรยนของแตละโรงเรยน คอ

(1) มมพยาบาล โรงเรยนทมนกเรยนจานวนไมเกน 450 คน จะตองมมมพยาบาล 1 แหง มขนาด 1.5 X 3.5 เมตร เปนอยางตาประกอบดวยอปกรณเครองใชทจาเปนดงน

- เตยงพยาบาลพรอมเครองนอน 1 ชด- โตะหวเตยง 1 ตว- อางลางมอแบบงาย ๆ 1 ใบ- เครองชงนาหนก และสายวดระยะ หรอเครองวด

ความสง 1 ชด- กระโถนหวเตยง 1 ใบ- แผนปายวดสายตา 1 แผน- ตยา (ขนาดกวาง 60 ซม. สง 107 ซม. ลก 45 ซม

แบงเปน 3 ชน และมตทบชนลาง) 1 ต- กรรไกร 1 อน- ตลบหรอกลองอะลมเนยมเลก ๆ สาหรบใสสาล 1 ใบ- ชามรปไต หรอชามเคลอบหรออะลมเนยมขนาดเลก 1 ใบ- ปรอทวดไข 1 อน- กระเปานารอน 1 ใบ- แกวลางตา- แกวกนยา- ผาพนแผล

17

- พลาสเตอร- สาล- แอลกอฮอล 70 %- ยาตาราหลวง หรอยาสามญประจาบาน เพอใชในการปฐมพยาบาล- ฉาก หรอแผงกนหองเปนมมพยาบาล

(2) หองพยาบาล ในโรงเรยนทมนกเรยนจานวน 450 คนขนไป ควรมหองพยาบาลขนาด 3.5 X 5 เมตร โดยกนเปน 2 สวน คอ สวนทวางเตยงพยาบาลมขนาด 2.5 X 3.5เมตร และอกสวนใชเปนททาการปฐมพยาบาล อปกรณประจาหองพยาบาล เหมอนมมพยาบาล มเปลยนแปลงและเพมเตมจากมมพยาบาลบาง ดงน

- เตยงพยาบาลพรอมเครองนอน 2 ชด- ตยาขนาดกวาง 105 ซม. สง 150 ซม. ลก 40 ซม. 1 ตอปกรณประจาตยาเพมจากมมพยาบาล คอ- กระเปานารอน 1 ใบ- กระเปานาแขง 1 ใบ- เฝอกไมขนาดตาง ๆ ควรเตรยมไวอยางละ 2 อน- ผาขนหนเชดหนา 2 ผน- ผาขนหนเชดตว 2 ผน

1.3.2 ใหมการตรวจสอบสขภาพนกเรยนเปนประจาอยางสมาเสมอ ผทจะทาการตรวจสขภาพนกเรยน ไดแก คร เจาหนาทสาธารณสข พยาบาล และแพทย เมอตรวจแลว จะลงบนทกไวในบตรบนทกสขภาพประจาตวของนกเรยน การตรวจสขภาพของนกเรยนโดยครนนนอกจากจะตรวจสขภาพนกเรยนตอนเชากอนเขาเรยนแลว ยงสงเกตอาการผดปกตตาง ๆ ของนกเรยนในขณะเรยนและเลนอยในโรงเรยนดวย นอกจากนนครยงทาหนาทชงนาหนก วดสวนสงนกเรยน เทอมละ 1 ครง เพอตรวจสอบการเจรญเตบโตของนกเรยน วดสายตานกเรยนปละครงสาหรบการตรวจสขภาพนกเรยนโดยเจาหนาทสาธารณสขหรอพยาบาล นกเรยนควรจะไดรบรการทกคนปละครง โดยเฉพาะอยางยงนกเรยนเขาใหม สาหรบการตรวจสอบสขภาพนกเรยนโดยแพทยนน เนองจากแพทยทรบผดชอบในดานนมจานวนจากด จงสามารถใหบรการไดในขอบเขตจากดเฉพาะโรงเรยนทอยในเขตเมอง หรอโรงเรยนทอยใกลสถานบรการทมแพทยเทานน การตรวจสขภาพนกเรยนอยางสมาเสมอ ทาใหสามารถตรวจพบอาการหรอความผดปกตของนกเรยนไดแตเนน ๆ เปนประโยชนในการรกษาพยาบาล หรอมโอกาสแกไขความผดปกตเหลานนไดทนทวงท

(1) วตถประสงคของการตรวจสขภาพนกเรยน(1.1) เพอคนหานกเรยนทมความบกพรองทางดานสขภาพในระยะ

เรมแรก(1.2) ปองกนอาการทจะเกดขนอยางรนแรง หรอปองกนความพการ

18

(1.3) ปองกนไมใหเกดโรคตดตอในโรงเรยน(1.4) เพอจงใจใหนกเรยนเกดความสนใจสขภาพ และมสวนรวมในการ

ดแลสขภาพตนเอง(1.5) เพอฝกใหนกเรยนมสขนสยทดทางดานสขภาพ

(2) ขนตอนการตรวจสขภาพ(2.1) การเตรยมสถานท(2.1.1) หองตรวจควรเปนหองทมดชด มแสงสวางเพยงพอ

และมอางลางมอในหองหรอบรเวณใกลเคยงหองตรวจการไดยน จะตองเปนหองทไมมเสยงรบกวน

(2.1.2) แยกตรวจนกเรยน ชาย และหญง โดยเฉพาะนกเรยนระดบมธยมศกษา

(2.2) การเตรยมนกเรยนกอนตรวจ(2.2.1) อธบายวตถประสงคของการตรวจสขภาพ และสงท

นกเรยนตองปฏบตขณะตรวจสขภาพ(2.2.2) นกเรยนชายใหถอดรองเทา ถงเทา นกเรยนประถมอาจให

ถอดเสอได นกเรยนโต หรอมธยมใหดงเสอออกจากกางเกง และแกะกระดมเสอออกจากกางเกงและแกะกระดมเสอออก

(2.2.3) นกเรยนหญง ใหถอดรองเทา ถงเทา ถอดหกระตาย ดงเสอออกจากกระโปรง และแกะกระดมเสอเมดบน

(2.3) การตรวจสขภาพ(2.3.1) นกเรยนระดบประถมศกษา และมธยมศกษาทกคน

ไดรบการตรวจสขภาพ ปละ 1 ครง โดยการชงนาหนก วดสวนสง เทยบเกณฑ เพอเฝาระวงการเจรญเตบโตและตรวจสขภาพ โดยใชทาตรวจสขภาพ 10 ทา (ซงจะแสดงรายละเอยดในหอขอ (3) วธการตรวจสขภาพ)

(2.3.2) ใชหฟง (Stethoscope) ตรวจปอด และหวใจของนกเรยนเขาใหม (ป.1 และ ม.1 ) ทกคน และนกเรยนทมอาการนาสงสย เชน เปนไข ไขหวดเรอรง หอบเหนอย ซด ออนเพลย เปนตน

(2.3.3) วดสายตานกเรยนทกคน ปละครง ดวยแผนวดสายตารป ตวอ (E-chart) และถามความผดปกต ตรวจสอบดวยแวนรเขม (Pin Hole) (ศกษารายละเอยดเรองการวดสายตาในหอขอ (4) วธการวดสายตา)

(2.3.4) ทดสอบการไดยนของนกเรยนระดบประถมศกษาทกคนดวยเครองตรวจการไดยนชมชน (Audiometer)

(2.3.5) นกเรยนทตรวจพบโรคทกคน ไดรบการรกษา ใหคาแนะนาหรอสงตอตามแตกรณ

19

(2.3.6) ตดตามนกเรยนทไดรบการรกษา แนะนา หรอสงตอภายในระยะไมเกน 1 เดอน เพอใหรวาปญหาสขภาพของนกเรยนไดรบการแกไข

(2.4) บนทกลงบตรสขภาพบนทกผลการตรวจรางกาย การรกษา แนะนา และสงตอ

ลงในบตรสขภาพพรอมทงลงลายมอชอทกครง (ดตวอยางบตรบนทกสขภาพในภาคผนวก ก.)(3) วธการตรวจสขภาพ 10 ทา

(3.1) ทาท 1 ใหนกเรยนยนมอออกไปสดแขนขางหนา 2 ขาง ความอ กางนวทงหาออก ดงแสดงในภาพท 1

ภาพท 1 ทาตรวจสขภาพทาท 1

(3.2) ทาท 2 เหมอนทาท 1 หงายมอขน ดงแสดงในภาพท 2ทง 2 ทาน เพอดบรเวณแขน ทองแขน งามมอ ฝามอ เลบ

ซอกเลบ ในเรองความสะอาด สเลบ แผล ผน จดดา ตม โดยเฉพาะงามนวเพอดโรคหด

ภาพท 2 ทาตรวจสขภาพทาท 2

20

(3.3) ทาท 3 นกเรยนงอแขนขนใหปลายนวแตะทเหนอไหลทงสองขาง ใหขอศอกตงฉากหางกนเลกนอย ดงแสดงในรปท3 เพอดบรเวณขอศอกวามผน หรอลกษณะของโรคผวหนง เชน กลาก เกลอน การขาดวตามนตาง ๆ

ภาพท 3 ทาตรวจสขภาพทาท 3

(3.4) ทาท 4 นกเรยนใชนวกลางแตละขางแตะเปลอกตาลาง กดเบา ๆ ดงเปลอกตาลงพรอมกบเหลอกตาขน ลมตาโต กลอกตาไปมา ดงแสดงในภาพท 4 เพอดลกษณะ เยอบเปลอกตา ขอบตา ขนตา ลกตา และสเยอตา

ภาพท 4 ทาตรวจสขภาพทาท 4

(3.1) ทาท 5 นกเรยนยนตวตรงหนหนาไปทางซาย นกเรยนหญงใหใชมอขวาเสยผมดานขางเหนอหขวาขน ดงแสดงในภาพท 5

ภาพท 5 ทาตรวจสขภาพทาท 5

21

(3.6) ทาท 6 เหมอนทาท 5 แตหนไปทางขวา นกเรยนหญงใชมอซายเสยผมดานขางเหนอหซายขน ดงแสดงในภาพท 6

ทาท 5 และ 6 เปนการตรวจใบห และรห ตลอดจนคราบไคลหลงห ในกรณ เดกเปนหนาหนวก จะพบมนาหรอหนองไหลออกมาและอาจพบตอมนาเหลองโตเดกผหญงการใหเสยผมจะดวามไขเหาหรอไม

ภาพท 6 ทาตรวจสขภาพทาท 6(3.7) ทาท 7 ใหนกเรยนกดฟน แยกยมกวาง เหนเหงอกเหนอฟนบน

และใตฟนลางใหเตมท เพอสงเกตรมฝปาก มมปาก ฟนหนา รอยตอระหวางเหงอกกบฟนเหงอก ดงแสดงในภาพท 7

ภาพท 7 ทาตรวจสขภาพทาท 7(3.8) ทาท 8 ใหนกเรยนอาปาก เพอดฟนวาผหรอไม กซ ด

ความสะอาด ดลนและคอวามสงผดปกตหรอไม จากนน ใหแลบลนออกมาใหยาวทสดเหมอนจะจรดคางเพอดวาลนมฝา รอยแตกแลวใหนกเรยนแหงนหนาอาปากรอง “อา” ดงแสดงในภาพท8 เพอดจมกทงภายนอกภายในวามการอกเสบ มแผลหรอความพการ นามก ดเยอบปาก เหงอกฟน เพดาน คอ ตอมทอนซล จากนน หบปากกลนนาลาย เพอดวาตอมธยรอยดปกตหรอโต

ภาพท 8 ทาตรวจสขภาพทาท 8

22

(3.9) ทาท 9 นกเรยนยนตรง เทาทงสองขางหางกน 1 ฟตนกเรยนหญงจบชายกระโปรงดงขนเหนอเขาเลกนอย แลวชดเทาขนานกน ดงแสดงในภาพท 9เพอดขา เขา สวนโคงของฝาเทา นวเทา เลบเทา และลกษณะของผวหนง

ภาพท 9 ทาตรวจสขภาพทาท 9(3.10) ทาท 10 เหมอนทาท 9 แตใหนกเรยนหนหลงกลบแลวชดเทา

กาวเดนออกไป ดงแสดงในภาพท 10 เพอดลกษณะการเดน ทาทาง ทรวดทรง ความคลอง

ภาพท 10 ทาตรวจสขภาพทาท 10

(4) วธการวดสายตา(4.1) การเตรยมอปกรณ

(4.1.1) แผนวดสายตารปตวอ (E-chart) ดงแสดงในภาพท 11เปนเครองมอวดความสามารถในการมองเหนวาปกตหรอผดปกต

(4.1.2) แวนรเขม (Pin Hole) เปนเครองมอแยกความสามารถในการมองเหนทผดปกตนน วามเหตเกดจากโรคตา หรอสายตาผดปกต

(4.1.3) เทปวดระยะทาง(4.1.4) กระดาษแขงหรออปกรณอนทตดเปนรปตวอ (E)

23

ภาพท 11 แผนตรวจวดสายตา (E-chart)(4.2) การเตรยมสถานท

(4.2.1) สถานทมความยาวไมนอยกวา 6 เมตร(4.2.2) มพนท และแผนฝาทเรยบทบ(4.2.3) มแสงสวางในบรเวณพนอยางเพยงพอ (50 ฟต แรงเทยน

บรเวณทตดแผนปาย)(4.3) การตดแผนวดสายตาและเตรยมตวผทจะวดสายตา

(4.3.1) ชแจงใหนกเรยนเขาใจวธวดสายตา และจดประสงคในการวดสายตา

(4.3.2) ตดแผนวดสายตาทฝาผนงใหแถวสดทาย อยในระดบสายตาของนกเรยนโดยเฉลย

(4.3.3) ใชเทปวดระยะทางจากฝาผนงทตดแผนวดสายตา โดยลากเสนดงถงพนแลววดตอไปอก 6 เมตร แตละเมตรเขยนเลขกากบ แตละเมตรวา 1, 2, -6ตามลาดบ

(4.3.4) ทระยะทางทยน ตรงจด 6 เมตร ควรทา ไวใหนกเรยนยน (ใหวางเทาในกรอบสเหลยมทวาดใหน) ดงแสดงในภาพท 12

24

ภาพท 12 การตดแผนวดสายตา ระยะทางและตาแหนงทนกเรยนยนวดสายตา(4.3.5) ถานกเรยนสวมแวนสายตา ใหถอดแวนสายตา วดกอน

1 ครง แลวบนทกผลในชอง ”วดสายตา” ตอมาใหนกเรยนสวมแวนตาแลววดอก 1 ครง เพอจะไดทราบวาแวนสายตาของนกเรยนเหมาะสมกบสายตาหรอไม แลวบนทกผลวดสายตาในชอง “วดสายตาสวมแวน”

(4.4) ขนตอนการวดสายตา(4.4.1) วดสายตาทละขาง โดยวดขางขวากอนเสมอ(4.4.2) ใหนกเรยนยนในกรอบ (4.4.3) นกเรยนปดตาขางซายดวยมอซายเบา ๆ มอขวาถอตว

E แลวหนไปในทศทางเดยวกบตว E-chart โดยนกเรยนอานตงแตบรรทดบนสดลงมาจนถงบรรทดสดทาย ทนกเรยนสามารถอานไดเกนครงของตวอกษรบรรทดนน แลวบนทกลงในชอง “ขวา”

(4.4.4) ใหนกเรยนทาเชนเดยวกนเมอวดตาขางซาย(4.4.5) นกเรยนทมความสามารถในการมองเหนผดปกตจาก

6/6 เชน มความสามารถในการมองเหนตงแต 6/9, 6/12 ขนไป ตองใชแวนรเขม(Pin-hole)เปนเครองมอแยกความผดปกตเพอสงตอ ในการแกไขใหถกตองตอไป หากมองผาน Pin-holeแลวมองเหนไดชดเจนขน แสดงวาความสามารถในการมองเหนทผดปกตนน เกดจากสายตาทผดปกต (refraction error) ตองสงตอเพอวดสายตาประกอบแวน

ตวอยาง เชน ความสามารถในการมองเหนโดยการวด E-chartได ขวา 6/18 ซาย 6/36

ก. เมอมองผาน pin-hole ความสามารถในการมองเหนขวา 6/18 ซาย 3/36 (เทาเดม)หรอ ขวา 6/24 ซาย 6/60 (เลวลง)

แสดงวาผถกวดมความผดปกตเกยวกบโรคตาควรสงพบจกษแพทยเพอทาการตรวจหาสาเหต และแกไขตอไป

25

ข. เมอมองผาน pin-hole ความสามารถในการมองเหนเปน ขวา 6/12 ซาย 6/24หรอ ขวา 6/18 ซาย 6/24หรอ ขวา 6/12 ซาย 6/36

แสดงวาผถกวดมความผดปกตทเกดจากการหกเหของแสง

คอ สน,ยาว, เอยง ตองแกไขโดยใสแวนสายตา(4.5) การบนทกผล

การบนทกผลความสามารถในการมองเหน (Visual Acquity =V.A.) เปนเศษสวนโดย

เศษ = ระยะทางทนกเรยนยน (6, 5, 4, 3, 2, 1)สวน = ระยะตวอกษรทอานไดบนแผนวดสายตา

(6, 9, 12, 18, 24, 36, 60)ซงสามารถสรปไดดงนV.A. = visual acquity คอ ความสามารถในการมองเหน วตถ

ตาง ๆ ไดชดเจน

ความสามารถในการมองเหน = ระยะทางทนกเรยนยน ของนกเรยน(ผถกตรวจ)ระยะตวอกษรทอานไดบนแผนวดสายตา

(4.5.1) ระยะทางทนกเรยนยน (ผถกตรวจ) หมายถง ระยะทางทยนหางจากแผนวดสายตา E-chart เชน ระยะ 6,9,12,18,24,36,60 เมตร

ระยะตวอกษรทอานไดบนแผนวดสายตา หมายถง อานอกษรไดทกตวในแถวนน หรออานไดเกนครงของตวอกษรในแถวนน

(4.5.2) ระยะตวอกษรตาง ๆ ทอานไดบน E-chart หมายถงระยะทาง การเหนวตถไดชดของผทสายตาปกต เชน

- คนทสายตาปกตจะเหนตวอกษรแถวลางสด เมอยนหางจากแผนภาพ 6 เมตร- คนทสายตาปกตจะเหนตวอกษรแถวท 2 เมอยนหางจากแผนภาพ 9 เมตร- คนทสายตาปกตจะเหนตวอกษรแถวท 3 เมอยนหางจากแผนภาพ 12 เมตร

26

- คนทสายตาปกตจะเหนตวอกษรแถวท 4 เมอยนหางจากแผนภาพ 18 เมตร- คนทสายตาปกตจะเหนตวอกษรแถวท 5 เมอยนหางจากแผนภาพ 24 เมตร- คนทสายตาปกตจะเหนตวอกษรแถวท 6 เมอยนหางจากแผนภาพ 36 เมตร- คนทสายตาปกตจะเหนตวอกษรแถวบนสด เมอยนหางจากแผนภาพ 60 เมตร

(4.5.3) กรณนกเรยนยนอยทระยะ 6 เมตร มองเหนบรรทดบนสดไดบรรทดเดยว ใหบนทกผลวา 6/60 หมายถง สายตาของนกเรยนทยนอยระยะหาง 6เมตร มองเหนเทากบสายตาคนปกตทยนในระยะทาง 60 เมตร

(4.5.5) กรณทนกเรยนยนทระยะ 6 เมตร มองไมเหนบรรทดบนสดใหนกเรยนเดนมายน สนเทาชดเสน 5 เมตร แลวใหอานเฉพาะบนสดเทานน ถามองเหนใหบนทกวา 5/60 ซงหมายถง สายตาของนกเรยนทยนในระยะทาง 5 เมตร มองเหนเทากบ สายตาคนปกตทยนในระยะทาง 60 เมตร

(4.5.5) กรณนกเรยนยนทระยะ 5 เมตร มองไมเหนบรรทดบนสด ใหนกเรยนเดนมายน สนเทาชดเสน 4 เมตร, 3 เมตร, และ 1 เมตร ตามลาดบจนกวานกเรยนจะมองอกษรบรรทดสดเหนโดยบนทกวา 4/60 หรอ 3/60 หรอ 2/60 หรอ 1/60ตามลาดบ

(4.5.6) การลงบนทกการวดสายตา ลงบนทกบตร สศ.3 หนา 1ดงแสดงในตารางท 2ตารางท 2 การบนทกการวดสายตาลงในบตรสขภาพนกเรยน

วน เดอน ป20 20

พ.ค.33

15พ.ค.34

15พ.ค.35

20พ.ค.36

วดสายตา ขวา 6/6 6/9 6/12 6/12ไมสวมแวน ซาย 6/6 6/9 6/12 6/9วดสายตา ขวาสวมแวน ซายวดสายตาโดยใช ขวา 6/6 6/6Pin - Hole ซาย 6/6 6/6การไดยน ขวา

ซายหมายเหต แบบฟอรมจากบตรบนทกสขภาพนกเรยน (บตร สศ.3) หนา 1

27

(4.6) การวนจฉยภาวะสายตา(4.6.1) ความสามารถในการมองเหน 6/9, 6/12 ตองทาการเฝา

ระวงโดยการวดสายตาปละ 1 ครงโดยเฉพาะอยางยงในกรณทมอาการปวดศรษะ ปวดกระบอกตาสายตามวลง ฯลฯ ภายหลงการใชสายตา

(4.3.2) ความสามารถในการมองเหนนอยกวา 6/12 ตองสงพบจกษแพทย

ขวา 6/6 ซาย 6/24หรอ ขวา 6/6 ซาย 6/18

ตองรบสงจกษแพทยเพอวดสายตาประกอบแวน(4.7) อาการเตอนทแสดงใหทราบวาสายตานาจะผดปกต

(4.7.1) เวลามองมกตองเอามอเชดตา ขยตา เพราะเหนภาพไมชด(4.7.2) หยตาเวลามองเพราะเหนภาพไมชด,เอยงคอ,หนขาง,เขยน

หนงสอไมตรง(4.7.3) ตองจอง หรอเพงตาเวลามองดของเลก ๆ(4.7.4) เปนตากงยงเสมอ หนงตาอกเสบบอยๆ(4.7.5) นาตาไหล(4.7.6) ตาเหล เมอมองดของใกล ของไกล ชอบเดนไปดหนา

กระดานดา(4.7.7) ตาแดง หนงตาบวม(4.7.8) งวงนอนเวลาเรยน(4.7.9) ปวดศรษะปวดกระบอกตา หลงใชสายตาเปนประจา(4.7.10) เขยนหนงสอไมไดด

(4.8) ผลทเกดขนเนองจากไมแกไขเมอสายตาผดปกต(4.8.1) มองเหนไมชด(4.8.2) ปวดศรษะ,ปวดกระบอกตา,ปวดตา(4.8.3) เพลยตา และใชสายตาไมทน(4.8.4) นาตาไหล หนงตากระตก(4.8.5) บคคลทสายตาผดปกตไมเทากนมาก ๆ แลวไมไดรบการ

แกไข จะทาใหตาเหลแบบซอนเรน หรอตาบอดแบบไมใช (amblyopia)(5) การตรวจหและทดสอยการไดยน

(5.1) การตรวจสขภาพห(5.1.1) การตรวจหโดยใชกลองสองดภายในชองห(5.1.2) การตรวจการไดยนโดยใชเครอง audiometer

28

(5.1.3) ตรวจอาการ/ประวต(ผดปกต)(5.2) การใหสขศกษาเรองหและอธบายวธการตรวจห

(5.2.1) เจาหนาทอนามยจะทาการตรวจหนกเรยน โดยการใชกลองสองห สองเขาไปในหนกเรยนทงสองขาง เพอดวาคนใดมความผดปกตเกยวกบโรคหบาง เชนหเปนนาหนวก มเชอรา หมขหอดตน มแมลงหรออน ๆ อยในหนกเรยนหรอไม

(5.2.2) เมอตรวจชองหโดยใชกลองสงเสรจแลว กจะเปนขนตอนท2 คอ การตรวจการไดยน โดยอธบายใหนกเรยนฟงวา จะมทครอบห (head phone) ครอบหนกเรยนทง 2 ขาง แลวเจาหนาทผตรวจจะปลอยสญญาณเขาไปในหทละขาง เมอนกเรยนไดยนเสยงหรอไดยนสญญาณเสยงใหยกมอขนทกครง

(5.3) วธการตรวจการไดยน(5.3.1) หองทตรวจมเสยงรบกวนนอยทสด เชน หองสมด หอง

พยาบาล(5.3.2) เสยงหรอความดงทใชในการตรวจมาตรฐาน 35 เดซเบล

ตรวจทความถ 500, 1,000, 2,000, 40,000 เฮรท(5.3.3) ตรวจทง 2 ห ทละขาง

ตารางท 3 การแบงความพการของหและคาเดซเบลทเปนคามาตรฐานระหวางชาต (ISO)

คาทตรวจได ปรมาณของคาเฉลยของความถ500,1,000,2,000 HZ ความสามารถในการเขาใจ

คาพด(เดซเบล) ความพการ มากกวา ไมมากกวา0 - 25 db25 - 40 db40 - 55 db55 - 75 db

70 - 90 db

มากกวา 90 db

หปกตหตงนอยหตงปานกลางหตงมาก

หตงอยางรนแรง

หหนวก

-25 db40 db54 db

70 db

90 db

25 db40 db54 db70 db

90 db

- db

-ไมลาบากในการรบฟงคาพด-ไมไดยนเสยงกระซบ-พดเสยงปกตไมไดยน-พดเสยงดงมากๆ ไมไดยนตองตะโกน-ไดยนไมชดตองใชเครองขยายเสยงจงจะไดยน-ตะโกนกไมไดยน และไมเขาใจคาพด

db = decibel = หนวยวดความไดยนISO = International Standard OrganizationHZ = Hertz

29

(6) บทบาทเจาหนาทสาธารณสขในการตรวจสขภาพนกเรยน(6.1) ประสานงานกบโรงเรยน ใหมการจดหาบตรบนทกสขภาพประจาตว

นกเรยน ใหแกนกเรยนเขาใหมทกคน ทกตนปการศกษามอบบตรสขภาพใหแกนกเรยนทยายโรงเรยนหรอสาเรจการศกษา

ไปเขาโรงเรยนใหม เพอใหมการใชบตรสขภาพอยางตอเนอง(6.2) ใหคาแนะนา และสนบสนนใหผทเกยวของ เชน คร ผนา

เยาวชนสาธารณสขในโรงเรยน (ผนา ยสร.) และผนานกเรยนฝายสงเสรมอนามย (ผนานกเรยน)บนทกขอมลเกยวกบสขภาพนกเรยนลงในบตรสขภาพอยางถกตองและใชขอมลใหเกดประโยชน

(6.3) ตรวจสขภาพนกเรยนทอยในความดแลทกคนอยางนอย ปละ 1 ครง(6.4) สงเสรมสนบสนนใหคร ผนา ยสร. และผนานกเรยนฯ มสวน

รวมในการตรวจสขภาพนกเรยนในโรงเรยนอยางสมาเสมอ

1.4 งานฟนฟสภาพทควรจดใหมบรการในโรงเรยน1.4.1 การตดตามนกเรยนปวย เมอนกเรยนเจบปวยนอกจากจะใหการ

รกษาพยาบาลแลว ควรจะมการตดตามผลการรกษาพยาบาลดวย ในการตดตามผลการรกษานนเจาหนาทสาธารณสขหรอพยาบาลทรบผดชอบโรงเรยนนน ๆ อาจมอบใหครตดตามผลไดทงในโรงเรยนหรอตดตามไปถงบานของนกเรยน เพอจะไดมโอกาสชแจงแนะนาและขอความรวมมอจากผปกครอง ในการชวยดแลนกเรยนทไดรบการรกษาใหไดผลดยงขน

1.4.2 การจดใหมนกสงคมสงเคราะห อาการเจบปวยของนกเรยนบางประการอาจมความสมพนธเกยวของกบสภาพความเปนอย และฐานะทางเศรษฐกจทางครอบครวของนกเรยน อาทเชน นกเรยนเจบปวยเปนโรคขาดสารอาหาร ภาวะทางสขภาพจตไมปกต ตดสารเสพตดบางอยาง เปนตน ถาเปนไปไดควรจดใหมนกสงคมสงเคราะหชวยเหลอในการปฏบตงานจะทาใหการปฏบตงานดานนไดผลดยงขน

2. การสอนสขศกษาในโรงเรยน (School Health Education)การสอนสขศกษาในโรงเรยน หมายถง การถายทอดความรเรองสขภาพอนามย

ไปสนกเรยน โดยอาศยกระบวนการตาง ๆ เชน วธการถายทอดความร แผนการเรยนการสอนและอปกรณการสอนทจดทาขนเพอชวยใหนกเรยนไดรบความรเกยวกบสขภาพของตน ทงทางรางกาย จตใจ สงคม และชมชน

จดมงหมายของการสอนสขศกษาในโรงเรยน การจดสอนสขศกษาในโรงเรยนมจดมงหมาย เพอชวยใหนกเรยนไดรบความรเรองสขภาพอนามย มเจตคตทถกตองในการปฏบตตนเองใหมสขนสยทดตดตวไปในวนขางหนา โดยการปลกฝงนกเรยนใหเกดความรสกผดชอบ นาความรมาปฏบตดวยความพยายามของตนเองใหมสขภาพด

30

2.1 แนวคดเกยวกบเรองการสอนสขศกษาในโรงเรยน2.1.1 การสอนสขศกษาควรสอดแทรกหรอผสมผสานกบหลกสตรวชาอน ๆ

รวมทงกจกรรมนอกหลกสตรและเสรมหลกสตรอน ๆ ดวย2.1.2 โครงการสอนสขศกษาในโรงเรยน ควรมความสมพนธและรบผดชอบ

รวมกน ระหวางโรงเรยน บาน ชมชน2.1.3 การสอนสขศกษาควรมงทจะปรบปรงสงเสรมสขภาพในดานสงคม จตใจ

อารมณ ใหมากพอ ๆ กบสขภาพดานรางกายดวย2.1.4 การจดสงแวดลอมในโรงเรยนใหถกสขลกษณะ และจดบรการสขภาพใน

โรงเรยนจะมสวนสมพนธ และเปนแรงกระตนอนสาคญตอการสอนสขศกษา โรงเรยนจงควรจดโปรแกรมเหลานใหสอดคลอง และสมพนธกบการสอนสขศกษาดวย

2.1.5 การสอนสขศกษา ควรจดใหเหมาะสมตามสภาพความตองการของแตละบคคล สภาพปญหาของนกเรยน และความตองการของสงคมทโรงเรยนนน ๆ ตงอย

2.2 รปแบบการสอนสขศกษา2.2.1 การจดสอนแบบสอนโดยตรง

การจดสอนวชาสขศกษาแบบสอนโดยตรง หมายถง การจดสอนทเปนไปตามหลกสตรหรอประมวลการสอน แผนการสอน หรอโครงการสอนวชาสขศกษาของโรงเรยนตามกาหนดเวลาหรอชวโมงทไดระบไวในตารางสอน ซงเปนการจดสอนเปนรายวชา ๆ ไป โดยมตองคานงวาจะตองเตรยมบทเรยน (Lesson Plan) ใหสมพนธกบวชาอน ๆ แตอยางใด

2.2.2 การจดสอนแบบสหสมพนธการจดสอนแบบสหสมพนธ เปนการจดสอนเปนรายวชา ๆ ไป

เชนเดยวกบการจดสอนโดยตรงเหมอนกน แตจดใหมเนอหาหรอทกษะของบางวชาหรอทก ๆ วชาสมพนธกนเปนอยางด

การจดสอนวชาสขศกษาใหสมพนธกบวชาอน ๆ นน หมายถง การใชวชาอน ๆ ในหลกสตรชวยสอนเนอหาและทกษะของวชาสขศกษาบางเทาทโอกาสจะอานวย ดงนนการสอนสขศกษาจงมความสมพนธกบวชาตาง ๆ มากบางนอยบาง ตามลกษณะและธรรมชาตของวชานน ๆ วชาทสขศกษามความสมพนธมาก ไดแก พลศกษา วทยาศาสตร และสงคมศกษาสวนวชาทสขศกษามความสมพนธนอยลงมา ไดแก ภาษาไทย ศลปศกษา ภาษาองกฤษ และคณตศาสตรเปนตน

2.2.3 การจดสอนแบบบรณาการการจดสอนแบบบรณาการ หมายถง การจดสอนทเปนไปตามหลกสตร

หรอประมวลการสอนของแตละโรงเรยนหรอกลมโรงเรยนทจดขน ซงเรยกหลกสตรนนวา CoreCurriculum คอ หลกสตรไมไดระบวาใหแยกสอนเปนรายวชา ๆ ไป เหมอนกบการจดสอนโดยตรงและการจดสอนแบบสหสมพนธ ดงไดกลาวมาแลว แตเปนการสอนเรองใดเรองหนงซงเปนศนยกลาง โดยการนาเอาความรจากหลาย ๆ วชา หรอทก ๆ วชามาผสมผสานกน นบไดวา

31

เปนการสอนแบบหนวย (Unit teaching) นนเองซงหนวยการสอน (Teaching unit หรอResource unit) ทสรางขนเปนชนดหนวยการสอนแบบประสบการณ ไมใชหนวยการสอนแบบรายวชา

2.3 มาตรฐานขนตาของการสอนสขศกษาในสถานศกษา2.3.1 ระดบประถมศกษา

(1) ใชหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 โดยปรบเนอหาสาระใหสอดคลองกบปญหาสขภาพของนกเรยนและสภาพของทองถน

(2) ใชแผนการสอน/โครงการสอน/คมอการสอน ของกระทรวงศกษาธการ หรอของเขตการศกษา หรอของจงหวดทโรงเรยนไดพจารณาวามความเหมาะสม สอดคลองกบหลกสตรในขอ 1.

(3) จดใหมกาหนดการสอนทเหมาะสมและสอดคลองกบหลกสตรในขอ 1.(4) จดกจกรรมการเรยนการสอนใหผเรยนมสวนรวมมากทสด เพอให

เกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานสขภาพตามทพงประสงค โดยเนนความสาคญเปนลาดบดงตารางท 4

ตารางท 4 ความสาคญของการเปลยนพฤตกรรมสขภาพในการสอนสขศกษา ระดบประถมศกษา

ความสาคญ อนดบท 1 อนดบท 2 อนดบท 3ระดบชน

ป. 1-4 การปฏบต เจตคต ความรป. 5-6 เจตคต การปฏบต ความร

(5) ในการจดการเรยนการสอน โรงเรยนควรจดบรรยากาศ และสงแวดลอมใหเออตอการปลกฝงสขนสยทด และสงเสรมพฤตกรรมทางดานสขภาพของนกเรยนโดยใหสอดคลองกบมาตรฐานขนตา การจดสงแวดลอมในสถานศกษา

(6) ใชสอการเรยนการสอนอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ(6.1) หนงสอและเอกสารทางวชาการ อาท หนงสอเรยน หนงสอ

อานประกอบ หนงสออางอง(6.2) วสดอปกรณ และทรพยากรจากแหลงตาง ๆ ในทองถน รวมทง

สงแวดลอม สภาพสงคมและชวตจรง ตลอดจนแหลงวทยาการในทองถนและจดใหมแผนภาพแผนภม หน เทปเพลง จลสาร

32

(7) ใหมการวดผลและประเมนผลตามระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการประเมนผลการเรยนตามหลกสตรประถมศกษา พทธศกราช 2521 ทงน ใหครอบคลมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานสขภาพตามทพงประสงค

2.3.2 ระดบมธยมศกษา(1) ใชหลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 และหลกสตร

มธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 โดยปรบปรงเนอหาสาระใหสอดคลองกบปญหาสขภาพของนกเรยน และสภาพของทองถน

(2) ใชคมอการสอน/แผนการสอนของกระทรวงศกษาธการ ของเขตการศกษา หรอของจงหวดทโรงเรยนไดพจารณาวามความเหมาะสม สอดคลองกบหลกสตรในขอ(1)

(3) จดกจกรรมการเรยนการสอนใหผเรยนมสวนรวมมากทสด เพอใหเกดการ

เปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานสขภาพตามทพงประสงค โดยเนนความสาคญเปนลาดบ ดงแสดงในตารางท 5

ตารางท 5 ความสาคญของการเปลยนพฤตกรรมสขภาพในการสอนสขศกษา ระดบมธยมศกษา

ความสาคญ อนดบท 1 อนดบท 2 อนดบท3

ระดบชน

มธยมศกษาตอนตน เจตคต ความร การปฏบตมธยมศกษาตอนปลาย ความร เจตคต การปฏบต

(4) ในการจดการเรยนการสอน โรงเรยนควรจดบรรยากาศและสงแวดลอมใหเออตอการสรางสขนสยทด และสงเสรมพฤตกรรมทางดานสขภาพของนกเรยน โดยใหสอดคลองกบมาตรฐานขนตาของการจดสงแวดลอมในสถานศกษา

(5) ใชสอการเรยนการสอนอยางเหมาะสม มประสทธภาพ(5.1) หนงสอและเอกสารทางวชาการ อาท หนงสอเรยน หนงสอ

อานประกอบ หนงสออางอง วารสารทางการแพทยและสาธารณสข(5.2) วสดอปกรณ และทรพยากรจากแหลงตาง ๆ ในทองถน รวมทง

สงแวดลอมสภาพสงคม และชวตจรง ตลอดจนแหลงวทยาการในทองถน และจดใหมแผนภาพแผนภม หน เทปเพลง จลสาร

33

(6) ใหมการวดผล ประเมนผล และตดตามผลทางดานสขภาพของนกเรยนตามระเบยบ กระทรวงศกษาธการวาดวยการประเมนผลการเรยนหลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 และหลกสตรมธยมศกษาตอนปลาย พทธศกราช 2524 ทงนใหครอบคลมการเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานสขภาพตามทพงประสงค

3. การอนามยสงแวดลอมในโรงเรยน (School Health Environment)โรงเรยนและสงแวดลอมทถกสขลกษณะจะมผลตอสขภาพอนามย และความปลอดภย

ตอชวตเดกในโรงเรยน ตลอดจนเปนตวอยางทดแกชมชนอกดวย การจดโรงเรยนและสงแวดลอมใหถกสขลกษณะจงควรคานงถงหลก 4 ประการดวยกน คอ

- ใหปลอดภยจากอบตเหตและภยนตราย- ใหปลอดภยจากโรคตดตอ- ใหเปนทนาสบายใจ เพอสงเสรมสขภาพจตและอารมณของเดกใหเกดความ

ตองการอยากไปโรงเรยน มผลใหเดกไดรบการศกษาอยางเตมท- ใหเหมาะสมกบสภาพสรรวทยาของรางกายเดกทกาลงเจรญเตบโต3.1 สงแวดลอมทควรคานงในการจดหาและปรบปรงในโรงเรยน คอ

3.1.1 พนทสรางโรงเรยน ควรเปนสถานทในยานกลางทมการคมนาคมสะดวก ไมควรหางจากยานชมชนเกนกวา 2 กโลเมตร มเนอทไมนอยกวา 2 ไร หรอตามหลกเกณฑทกระทรวงศกษาธการกาหนด ปลอดภยจากอนตรายในทองถนนหลวง โดยแยกหางจากถนนใหญพอสมควร หางจากสถานทมเสยงรบกวน หรอสงรบกวนเปนประจาจนเปนเหตราคาญ เชนโรงงานทใชเสยง หรอโรงงานทเกดฝนละอองตลอดจนหางจากแหลงทงขยะมลฝอยและแหลงนาโสโครกไมนอยกวา 500 เมตร ลกษณะดนควรเปนดนซมไดงายมระดบสง นาทวมไมถง

3.1.2 อาคารเรยนและสงกอสราง ควรสรางอาคารเรยนใหพอเหมาะกบจานวนนกเรยน อยางไรกตามควรคานงถงจานวนนกเรยนในภายหนาไวดวย ขอใหคานงถงความมนคงแขงแรง พอทจะรบนาหนกนกเรยน และอปกรณการเรยนการสอน ตลอดจนภยธรรมชาตทอาจเกดขนไดเนอทไมนอยกวา 1.5 ตารางเมตรตอนกเรยน 1 คน ควรเพมเนอทเพอจดทาเฉลยง บนไดหองประชม หองพกคร หองสมด หองพยาบาล ตามความเหมาะสม อาคารเรยนควรหนหนาไปในทศทางทจะทาใหไดรบลมด แสงแดดและฝนไมรบกวนมากนก พนควรใชวสดทรกษาความสะอาดงาย ไมลนหกลมงาย สงกวาระดบพนดนพอสมควร ฝาหองควรใหปองกนเสยงรบกวนระหวางได หลงคาควรมงดวยกระเบองจะไดไมรอนมากและมความลาดพอสมควรชายคาและกนสาดทายนออกไปใหปองกนฝนสาดได เพดานทาสออนจะทาใหหองสวางขน บนไดไมชนเกนไป ขนบนไดกวางพอควรและมราวบนได เพดานทาสออนจะทาใหหองสวางขน บนไดไมชนเกนไป ขนบนไดกวางพอควรและมราวบนได ถาเปนไปไดควรมทางหนไฟหรอเหตฉกเฉน

3.1.3 หองเรยนและเครองใชในหองเรยน ขนาดของหองเรยนควรเปน 6 X 8เมตร หรอ 7 X 8 เมตร บรรจนกเรยนได 30 - 40 คน อตราเฉลยเนอทภายในหองเรยนควรเปน

34

1.50 - 2.00 ตารางเมตรตอนกเรยน 1 คน ใหแสงสวางเขาทางซาย ในหองเรยนมชองวางสะดวกแกการเดนตรวจของคร สามารถเขาถงนกเรยนไดทกโตะ หองเรยนสะอาดเปนระเบยบและมทใสผงขยะหรอเศษกระดาษประจาหองทกหอง ควรมเครองใชเทาทจาเปน เชน โตะ ทนง โตะเกาอสาหรบคร กระดาน ตหนงสอ เครองใชประจาหอง ภาพประดบ ขอความประกาศตาง ๆทงนตองใหเหมาะสมดสวยงาม โตะเรยนมความสงพอทนกเรยนจะวางขอศอกสบายบนฝาโตะเมอเขยนหนงสอ ความยาวของโตะเรยนใหเขยนไดสบาย ฝาโตะมความลาดประมาณ 15 องศา และระดบลางของฝาโตะควรมชองวางหนาตกใหผนงเขาออกสะดวก ทนงนกเรยนควรสงเทากบทอนขาสวนลางของเดก พนกพงไมสงเกนระดบสะบก กระดานชอลกควรเปนวตถทนทาน ทาสดวย ซงอาจใชสเขยวใบไมหรอสดา เปนแบบตดขางฝาดกวาใชขาตง ใหอยสงพอเหมาะกบระดบสายตาของนกเรยนในขณะนงเรยน ควรใหหางจากโตะเรยนหนาไมนอยกวา 2 เมตร และแถวหลงสดไมเกน 9 เมตร และควรมรางรองรบผงชอลกทขอบลางของกระดานชอลกดวย

3.1.4 การถายเทอาการและแสงสวาง ควรจดใหมชองลมและประตหนาตางใหเพยงพอในแตละหองเรยน ถาการถายเทอาการไมดพอ อากาศภายในหองเรยนจะอบอาว อาจทาใหนกเรยนมนซม งวงนอน ปวดศรษะ หงดหงดราคาญ เสยสมาธในการเรยน นอกจากนนยงเปนเหตหนงททาใหโรคตดตอแพรระบาดไดงายขน แสงสวางตองจดใหพอเหมาะแกสายตาและถกทศทาง โดยใหแสงสวางเขาทางดานซายและขวาของนกเรยน สวนใหญควรเขาทางดานซายถาแสงสวางตามธรรมชาตไมเพยงพอ ควรเพมแสงสวางจากไฟฟาใหพอเหมาะกบสายตาและมโปะไฟบงแสงมใหเขาตานกเรยนโดยตรง แสงสวางทใชในการอานหนงสอตามปกตใหอานไดอยางสบายนยตตามคาความเขมแหงการสองสวางประมาณ 20 - 30 ฟต-เทยน สาหรบหองทใชทาการฝมอหรองานทตองใชสายตาเพงมาก ๆ ควรเปน 50 ฟต-เทยน เนอทขอบประตหนาตางควรเปน 1ใน 4 ของเนอทพนหองเรยน ขนาดของชองหนาตางควรกวางไมนอยกวา 1 X 1.10 เมตร และขนาดของชองประตควรกวางไมนอยกวา 1.10 X 2.00 เมตร เพอมใหบงแสงสวางและขดขวางการระบายอากาศ ควรปลกตนไมใหญหางจากตวอาคารเรยนในระยะไมนอยกวา 8 เมตร สาหรบตวอาคารแตละหลงของโรงเรยนควรวางระยะใหหางกน ทงนเพอมใหบงลมและแสงสวางซงกนและกน

3.1.5 หองพยาบาลสาหรบโรงเรยนทมนกเรยนเกนกวา 1,000 คน ควรมเรอนพยาบาลโดยเฉพาะตางหากหนงหลงและควรมพยาบาลประจาโรงเรยน สาหรบโรงเรยนขนาดเลกควรจดหองพยาบาลไวอยางนอย 1 หอง สวนโรงเรยนทไมสามารถจดหองพยาบาลแยกตางหากจากหองเรยนไดอาจจดสวนหนงของหองใดหองหนงตามความเหมาะสม แบงเปนสดสวนโดยมฉากหรอตกน ใหมเตยงพกผปวยอยางนอย 1 เตยง มตเวชภณฑสาหรบปฐมพยาบาลหรบโรงเรยนทจดหองพยาบาลโดยเฉพาะได ควรมขนาดสามารถบรรจเตยงพยาบาลไดอยางนอย 2 เตยง มพนทวางเพอวางตเกบยาและอปกรณตาง ๆ ทจาเปน เชน โตะ เกาอ สาหรบวางเครองอปกรณการตรวจและรกษานกเรยน สาหรบเรอนพยาบาลทมอาคารเฉพาะนนควรแบงเปน 2 ตอน ตอนหนาเปนทนงคอยรบการตรวจและรกษา เครองชงนาหนก วดสวนสง แผนวดสายตาแผนปายตด

35

คาแนะนาหรอขอความใหสขศกษา โตะทาแผลเลก ๆ นอย ๆ อางลางมอและตใสเวชภณฑ ตอนในมโตะเกาอสาหรบแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสขหรอพยาบาลใชตรวจนกเรยน และปรกษาหารอกบผปกครองหรอครทเชญมาพบ มเตยงสาหรบผปวย ถาเปนสหศกษาควรแยกเตยงคนไขสาหรบนกเรยนชายไวในตอนหนา และตองมพยาบาลดและประจาหองพยาบาลโดยทวไปควรอยในบรเวณทสงบ ไมพลกพลาน ไมมเสยงรบกวน มทางเขาออกสะดวก ถาเปนอาคารหลายชนควรอยชนลางและใกลหองพกคร มแสงสวางเพยงพอและมระบบการหมนเวยนของอากาศด

3.1.6 โรงอาหาร แตละโรงเรยนมโรงอาหารหรอทรบประทานอาหาร มโตะอาหารและทนงเหมาะสมเพยงพอกบจานวนนกเรยน มนาสะอาดสาหรบดมและใช มทรองรบเศษอาหารทถกสขลกษณะ ถาโรงเรยนไมไดจดเลยงอาหารเอง ควรใหนกเรยนนาอาหารมาจากบานถาอนญาตใหแมคานามาขายจะตองใหมการควบคมอยางใกลชดในเรองความสะอาด ปลอดภยคณคาทางอาหารและราคาทจาหนาย

3.1.7 โรงครว ในกรณทโรงเรยนประกอบอาหารจาหนายเอง ควรจดใหมโรงครวซงไมตงอยใกลเคยงกบสงโสโครก หรอสงปฏกลตาง ๆ ฟนหองทาความสะอาดงายเปนวตถทนไฟประตหนาตางควรใสลวดตาขาย เพอปองกนแมลงวนและหน แสงสวางและการระบายอากาศดควรมเตาไฟและปลองไฟ มรางระบายนาด มถงรองรบขยะมลฝอยและเศษอาหารทถกสขลกษณะมตเกบอาหารทเหมาะสม มอางชนด 3 ตอน สาหรบใชลางภาชนะ มนาสะอาดใชในการปรงอาหารลางภาชนะ ลางมอ หรอทาความสะอาดอยางเพยงพอ

3.1.8 สนาม ทกโรงเรยนควรมสนามสาหรบนกเรยนเลนกฬากลางแจงตามหลกเกณฑและระเบยบของกระทรวงศกษาธการ โดยทวไปสนามควรมเนอทไมตากวาครงหนงของเนอท ทใชเปนบรเวณโรงเรยน สนามควรอยในสภาพเรยบรอยปลอดภยและใชไดอยเสมอ ควรอยดานหนาของโรงเรยน รมขอบสนามควรปลกตนไมใหญเพอไวกนแดด มมานงและถงรองรบขยะมลฝอย

3.1.9 นาดมนาใช ทกโรงเรยนจาเปนตองจดใหมนาสะอาด ไวใหนกเรยนดมและใช อยางเพยงพอ สาหรบนาดมนนประมาณคนละ 1 ลตรตอวน ในชวงระยะเวลาทเดกอยในโรงเรยน นาประปาเปนนาทปลอดภยแตมไมทวถง โรงเรยนใดมนาประปาควรใชนาประปาสาหรบดมเพราะเปนนาทไดรบการกรอง และใสยาฆาเชอโรคแลว นาฝน เปนนาทสะอาดทสดตามธรรมชาต โรงเรยนอาจกอสรางภาชนะสาหรบเกบกกนาฝนไวใชไดตลอดป เชน ถงเกบนาฝนคอนกรตในรปแบบตาง ๆ ตมนา หรอถงเหลกขนาดใหญ ควรเกบนาฝนไวใชในโรงเรยนจาเปนจะตองอาศยหลงคาโรงเรยนทรองรบ รางนาและทอนาทสะอาดจงจะไดนาฝนทสะอาดและปลอดภยไวใช ในบางพนทไมมนาประปา ไมมภาชนะรองรบนาฝนหรอมแตไมเพยงพอสาหรบใชตลอดปจาเปนตองนานาบอมาใหนกเรยนดม ในกรณเชนนจะตองคานงถงคณภาพของนาในบอวาปลอดภยตอนกเรยน ผใชดมหรอไม โดยการหาวธการปรบปรงบอใหถกสขลกษณะ และตดตงเครองสบนาหรอนานาทไดจากบอนน มาผานกรรมวธการกรองอยางงาย ๆ โดยเครองกรองนาของกองสขาภบาล กรมอนามย จะทาใหไดนาสะอาดปลอดภยไวดมได

36

ถาโรงเรยนยงไมสามารถจดหานาสะอาดเพอใหนกเรยนดมตามวธทง 3ดงกลาวแลวได จาเปนตองใชนาครองหรอนาจากแมนา ควรแกวงสารสมใหใสเสยกอนแลวใสคลอรนในขนาดทเหมาะสมไวไมนอยกวา 30 นาท กจะใชดมได อนง ถาไมแนใจในความสะอาดและปลอดภยควรตมนาใหเดอดประมาณ 5 นาท ทงไวใหเยนใชเปนนาดมไดอยางปลอดภย

ภาชนะใสนาสาหรบเกบนาจานวนมาก และภาชนะทใสนาไวบรโภคจาเปนตองรกษาใหสะอาดอยเสมอ จงควรเปนภาชนะชนดททาความสะอาดงาย สะอาดตอการใชและปลอดภยตอการปนเปอนของเชอโรค นกเรยนทกคนควรมถวยหรอแกว สาหรบรองรบนาดมของตนเอง หรอจดทาเปนแบบนาพ

3.1.10 สวมและทปสสาวะ โรงเรยนทกแหงจาเปนตองจดใหมสวม และทปสสาวะทถกสขลกษณะ สมดลกบจานวนนกเรยน สวมทใชกนอยโดยทวไปในชนบททนบวาถกสขลกษณะ ไดแก สวมราดนาหรอสวมซม สาหรบโรงเรยนทมฐานะด ซงสวนใหญอยในเขตเมองอาจมสวมซกโครกไวบรการแกนกเรยน ควรแยกสวมของนกเรยนชายและนกเรยนหญงไวคนละแหงและควรสรางอยนอกอาคารเรยนหางพอสมควร เพอมใหกลนรบกวน ใหมเจาหนาทดแลรกษาความสะอาดเปนประจา ควรมการแนะนาวธการใชสวมทถกตอง ถาเปนไปไดควรมอางลางมอและสบไวใกล ๆ สวมดวย

3.1.11 การกาจดขยะมลฝอย การระบายนา และการดแลรกษาความสะอาดของสถานททวไป

การกาจดขยะมลฝอย มภาชนะสาหรบทงเศษอาหารหรอมลฝอยอน ๆซงตงไวใน

ทตาง ๆ ตามความเหมาะสมในบรเวณโรงเรยน ควรมลกษณะทาความสะอาดงาย มฝาปดสาหรบโรงเรยนในชนบท ควรรวบรวมเศษกระดาษและขยะมลฝอยตาง ๆ จากหองเรยน และบรเวณทวไปในโรงเรยน ไปทงในหลมททงทกวนหรอเผาไฟในเตาเผาขยะเปนประจา สาหรบเศษอาหารหรอมลฝอยเปยก ซงจะรวบรวมไดจากโรงอาหารและโรคครว ควรนาไปทงในหลมทขดไวเมอใสขยะหนา 3 ฟต ใหเอาดนกลบหนาใหหนา 1 ฟต ทกครง สาหรบโรงเรยนในเขตเทศบาลหรอสขาภบาล มรถบรการเกบขยะมลฝอยเปนประจา ควรนาไปเทรวมไวในภาชนะทเจาหนาทนามาตงไว

การระบายนา โรงเรยนควรจดทาทางระบายนา เพอมใหนาฝนทตกลงมา หรอนาโสโครกบางสวนจากนาทง ขงอยภายในบรเวณโรงเรยน ควรจดทาใหมการระบายไหลสทอระบายนาสาธารณะ หรอทางนาไหลตามธรรมชาต อาจใชวตถถาวรจดทา เชน คอนกรตหรอกอดวยอฐ ในกรณทไมสามารถจดทาเชนนนได อาจทาโดยขดดนเปนทางระบายนาไปกอน สาหรบนาโสโครกจากหองนาหรอจากแหลงอน ๆ ควรไดจดทาทอตอลงถงเกรอะ บอซมแยกตางหาก เพอปองกนมใหนาเหลานไปทาความสกปรกมากขนกวานาทควร ระบายทงไป

3.1.12 สถานทพกผอนหยอนใจในโรงเรยน โรงเรยนควรจดใหมสถานทพกผอนหยอนใจขนในโรงเรยน อาทเชน จดใหสวนสมนไพร บอปลา สวนหยอม สนามเดกเลน ภายใน

37

บรเวณโรงเรยน อาจจดใหมขนดานใดดานหนงของโรงเรยนตามความเหมาะสม นอกจากจะชวยทาใหนกเรยน คร และชาวบาน ทมาพกผอนหยอนใจมสขภาพจตด อารมณแจมใส สนกสนานแลวครและนกเรยนยงสามารถใชสถานทเหลาน ในการเรยนการสอนเกยวกบ วชาสรางเสรมประสบการณของชวตไดอกดวย

3.1.13 การสขาภบาลอาหารในโรงเรยน การจดดาเนนการสขาภบาลอาหารในโรงเรยนนน ควรพจารณาในเรองตาง ๆ ตอไปน คอ

- สนบสนนใหมการจดโรงอาหารในโรงเรยนแตละแหง โดยโรงเรยนตดตอประสานงานกบกองออกแบบและกอสราง กรมสามญศกษา กระทรวงศกษาธการ ใหมการออกแบบแปลนโรงอาหาร ทไดมาตรฐานทางสขาภบาลอาหาร

- จดใหมการอบรมเพมพนความร ดานการสขาภบาลอาหาร แกกลมครผดแลโรงอาหารในโรงเรยน ผประกอบการและจาหนายอาหาร และนกเรยนโดยประสานกบกองและศนยของอนามยโรงเรยน และโครงการสขาภบาลอาหาร

- กาหนดใหมรปแบบ และ เทคนควธการควบคมการสขาภบาลอาหารในโรงเรยน รวมทงการจดใหนกเรยนมสวนรวมในการควบคมพฤตกรรมของผสมผสอาหาร

- กาหนดมาตรฐานกจกรรม ทตองดาเนนการสาหรบโรงอาหารในโรงเรยนและการวดผลสาเรจ ในการยกระดบความปลอดภยของโรงอาหาร

- สนบสนนใหมการแขงขนปรบปรงยกระดบโรงอาหาร และโรงอาหารตวอยาง ในโรงเรยน

- สนบสนนการเผยแพรวชาการสขาภบาลอาหารในโรงเรยน โดยใชรปแบบของนทรรศการ สขาภบาลอาหาร โปสเตอร สไลด ภาพยนต และเอกสารวชาการตาง ๆ

- สนบสนนการรณรงคการสขาภบาลอาหารในโรงเรยน- จดใหมคร อาจารยแตละโรงเรยน รบผดชอบการจดสขาภบาลอาหารใน

โรงเรยน4. ความสมพนธระหวางโรงเรยนกบบานและชมชน (School and Home Relationship)

บานหรอครอบครว นบไดวาเปนหนวยเลกทสดของสงคม เมอมบานจานวนมากรวมกนเขากเกดเปนชมชนหรอสงคมทใหญขนตามลาดบ ชมชนตาง ๆ ซงตงอยกระจดกระจายทวไปเหลานเอง ยอมมเดกเปนจานวนมาก ซงจาเปนตองไดรบการศกษาอบรม เพอใหเปนเดกดและเจรญเตบโตเปนพลเมองทด ของประเทศชาตสบตอไปในอนาคต สถานทซงเหมาะสมทสดในการสนองความตองการของชมชนในเรองน ไดแกโรงเรยน โรงเรยนจงนบวาเปนทรวมของเดกในชมชน นอกจากน โรงเรยนยงเปนทซงประชาชนโดยทวไปตองผานไปมาแวะเยยมเยยน หรอมธรกจเกยวของกบโรงเรยนอยเสมอ จงมผกลาววา “โรงเรยนเปนศนยกลางของชมชน” เมอเปนเชนน ทงโรงเรยน บานและชมชนจงจาเปนตองมความสมพนธกนเปนอยางด และตองใหความรวมมอชวยเหลอซงกนและกนอยโดยตลอด

38

4.1 ความมงหมายในการสรางความสมพนธ4.1.1 เพอรจกเดกและเรยนรปญหาสขภาพของเดกไดดยงขน4.1.2 เพอทางานรวมกบบานและชมชนในอนทจะพฒนาความร เจตคต และ

การปฏบตทางดานสขภาพของเดก4.1.3 เพอชวยใหบานและชมชนมความเขาอกเขาใจ เกดศรทธาหรอเกดความ

นยมชมชอบตองานอนามยโรงเรยน4.1.4 เพอเปดโอกาสใหบานและชมชนไดมสวนรวมในงานอนามยโรงเรยน4.1.5 เพอชวยใหการสขศกษาหรอการศกษาผใหญ แกบดามารดาหรอ

ผปกครองไปดวยในตว4.1.6 เพอใหการจดและดาเนนงานอนามยโรงเรยนในโรงเรยน มปญหาหรอ

ขอขดแยงหรออปสรรคนอยทสด4.2 วธสรางความสมพนธ

โรงเรยน อาจเลอกใชวธการหรอกจกรรม ในการสรางความสมพนธกบบานและชมชนไดหลายอยางดวยกน ไมวาจะตดตอหรอทางานรวมกนเปนรายบคคลหรอรายกลมกตาม ทงนยอมขนอยกบลกษณะของงาน เหตการณ สถานการณ และสงแวดลอมอน ๆ อกหลายอยางตวอยางกจกรรมตาง ๆ ทโรงเรยนอาจใชในการสรางความสมพนธ มดงน

4.2.1 คร (ครประจาชน ครพเศษ ครแนะแนว ครใหญ) หรอคณะครอาจไปเยยมบานหรอหนวยงานตาง ๆ ในชมชนตามโอกาสอนสมควร

4.2.2 เชญผปกครองมาเยยมโรงเรยน เชน เชญมาประชมเพอปรกษาหารอเชญมาฟงการอภปรายหรอปาฐกถา จดรายการ “คยกบคณคร” เชญมาชมภาพยนตหรอนทรรศการตาง ๆ

4.2.3 ใชโรงเรยนเปนสถานทใหบรการเปนครงคราว เกยวกบงานทางดานสาธารณสข สาหรบประชาชน เชน มการปลกฝฉดยา ตรวจและรกษาโรค ฉายเอกซเรย

4.2.4 จดตงสมาคม หรอคณะกรรมการ ซงเกยวกบงานอนามยโรงเรยนโดยเชญใหผปกครอง และบคคลทเหมาะสมอน ๆ ในชมชน ไดเขามามสวนรวมในการจดและดาเนนงานดวย เชน สมาคมผปกครองและคร คณะกรรมการสวสดภาพของโรงเรยน

4.2.5 ครและนกเรยนควรรวมในกจกรรมตาง ๆ ของทองถน แลวแตแกโอกาส4.2.6 ควรตดตอใหบานหรอชมชนไดทราบนโยบาย และขาวคราวการ

เคลอนไหวของงานอนามยโรงเรยน รวมทงการตดตอสอสารตาง ๆ ทเกยวของกบเรองสขภาพของเดกโดยใชจดหมาย ใบปลว โปสเตอร หนงสอพมพ อนสาร จลสาร วทย โทรทศน

4.2.7 ควรตดตอกบแหลงวทยาการ อปกรณการสอนและบรการสขภาพในชมชนเพอขอความรวมมอชวยเหลอในการจดและดาเนนงานอนามยโรงเรยน เชน เชญเจาหนาทจากหนวยงานสาธารณสขมาชวยตรวจสขภาพไดแกเดก

39

แนวคดการดาเนนงานอนามยโรงเรยนในปจจบนนโยบายการดาเนนงานอนามยโรงเรยนในปจจบน เปลยนแปลงไปจากเดมทมเจาหนาท

สาธารณสขและคร เปนผรเรมในการดแลรบผดชอบสขภาพอนามยใหแกนกเรยนฝายเดยว มาเปนการผสมผสาน การอนามยโรงเรยนกบการสาธารณสขมลฐาน โดยมเปาหมายใหทกคนมสขภาพดถวนหนา โดยหาวธการทจะสรางนกเรยนทกคนใหสามารถชวยเหลอตนเอง และสานกในหนาททตองรบผดชอบปฏบต ในเรองของสขภาพอนามยในชวตประจาวน ตลอดจนถายทอดสงเหลานไปสเพอนนกเรยนครอบครวและชมชน โดยมเจาหนาทสาธารณสขของรฐและครเปนผใหการสนบสนน โดยการดาเนนการในรปแบบตอไปน

- โครงการผนานกเรยน ฝายสงเสรมอนามย- โครงการอบรมงานอนามยโรงเรยน แกครประถมศกษา และเจาหนาทสาธารณสขใน

สวนภมภาค- โครงการอาสาสมครสาธารณสขในโรงเรยน (อสร.) และเยาวชนสาธารณสขในโรงเรยนซงในเอกสารฉบบน ขอนาเสนอกลมอาสาสมครทสาคญ 2 กลม ดงตอไปน1. อาสาสมครสาธารณสขในโรงเรยน

อาสาสมครสาธารณสขในโรงเรยน (อสร.) เปนโครงการรวมระหวางกระทรวงสาธารณสขและกระทรวงมหาดไทย (ฝายเทศบาลจงหวด) ทเรมดาเนนงาน ตงแต พ.ศ. 2525โดยคดเลอกนกเรยนเขามาอบรมใหมความรความสามารถ ในเรองสขภาพอนามย เพอเปนตวแทนในการดแลสขภาพ และใหคาแนะนาแกเพอนนกเรยนดวยกน หรอนยหนงกคอผททาหนาท ผสส./อสม. ในโรงเรยน และจะเปน ผสส./อสม. ทดตอไปในอนาคต

1.1 วตถประสงคของโครงการอาสาสมครสาธารณสขในโรงเรยน1.1.1 ใหมอาสาสมครสาธารณสขในโรงเรยนทมความร เจตคตและทกษะใน

ดานสขภาพอนามยทถกตอง เพอเปนประโยชนแกตนเอง ครอบครว เพอนนกเรยนและเปนตวอยางทดในชมชน

1.1.2 สามารถเผยแพรความร และใหบรการสาธารณสขมลฐานแกเพอนนกเรยนครอบครว และชมชนได

1.1.3 เพอสนบสนนใหม ผสส./อสม. ตามโครงการสาธารณสขมลฐานเมอจบการศกษาแลว

1.2 วธดาเนนการจะตองมการคดเลอกตวแทนนกเรยน เพอทาหนาทอาสาสมครสาธารณสขใน

โรงเรยน โดยมหลกเกณฑทว ๆ ไป คอ อาสาสมครสาธารณสขในโรงเรยน 1 คน จะดแลเพอนนกเรยน 20-25 คน อสร. 2 คน ตอนกเรยน 1 ชน แตเปนทนาสงเกตวา อาสาสมครสวนใหญจะเปนนกเรยนชนทสงกวาประถมปท 4 โดยมหลกเกณฑการคดเลอกอาสาสมคร ดงน

- อายไมตากวา 10 ป เปนนกเรยนชนประถมปท 5- บคลกภาพมลกษณะเปนผนา

40

- พนฐานความร เจตคตและพฤตกรรมในดานอนามยด- เสอผาสะอาด รางกายแขงแรง เปนตวอยางแกผอนได- มจตใจโอบออมอาร ชวยอาสา ชวยงานสวนรวมสงคมด- บานทอยอาศยถกสขลกษณะตามฐานะและสภาพในทองถน- เพอนยอมรบไววางใจ- ไดรบการยอมรบจากผปกครองนกเรยนคณะกรรมการทปรกษาอาสาสมครสาธารณสขในโรงเรยน ซงอาจประกอบดวย

ครใหญเจาหนาทสาธารณสขทใหบรการในโรงเรยน ผนาทองถน ครทาหนาทพยาบาลในโรงเรยนจะเปนผคดเลอกนกเรยนตามหลกเกณฑดงกลาว เมอไดนกเรยนทเปนอาสาสมครสาธารณสขในโรงเรยนแลว กจดการอบรมในเรองสขภาพอนามยใหกบนกเรยนเหลาน ในเรองตอไปน

- การทางานเปนกลม- อนามยของตวเรา- บรการสาธารณสขในชมชน- อนามยสงแวดลอมและสขาภบาลอาหาร- โภชนาการ- การปฏบตกจกรรมสงเสรมสขภาพ- อนามยในครอบครว- ยาสามญประจาบาน และสมนไพร- การเผยแพรความรและขาวสารดานสขภาพ- อนามยชองปาก- การปฐมพยาบาลและการดแลผปวยภายในบาน- บทบาทของผนานกเรยนฝายสงเสรมสขภาพระยะเวลาการอบรม 1 สปดาห เมอจบการอบรมจะไดรบวฒบตร และเขม

อาสาสมครสาธารณสขในโรงเรยน ผทไดรบการอบรมแลว เรยกวา “สมาชกกลมอาสาสมครสาธารณสขในโรงเรยน” โดยจะเลอกประธาน รองประธาน เลขานการ และผประสานงานเพอใหกลมทางานไดอยางคลองตวและมประสทธภาพ โดยมบทบาทหนาท ความรบผดชอบในการปฏบตงานดงน

- ปฏบตตนใหเกดสขนสย เปนตวอยางแกเพอนนกเรยนและบคคลอนในชมชนในเรองสขภาพอนามย

- ตรวจสขภาพนกเรยน และสงเกตความผดปกตของรางกาย ทเกดจากโรคทพบบอยในเดกนกเรยน

- ชวยเหลอครอนามยใหบรการแกเพอนนกเรยน- ชวยเหลอเจาหนาทสาธารณสข ขณะมาใหบรการแกเดกในโรงเรยน

41

- ใหความรดานอนามย แกเพอนนกเรยนทเหมาะสมกบปญหาทเกดขนในโรงเรยนเชน

การสรางเสรมภมคมกนโรคหลกการใชยาและชวยเหลอผบาดเจบเบองตนการเลอกรบประทานอาหารทสะอาด และมคณคาการรกษาความสะอาด สงแวดลอมในโรงเรยน

- ชวยเหลอพอแมทบานในดานการรกษาความสะอาดในบรเวณบาน ดแลนองเรองอาหาร การใหภมตานทานโรค ชวยเหลอเมอเจบปวย การทาความสะอาดรางกาย การสงเกตการเจรญเตบโตของรางกาย

- ชวยเหลอกจกรรมสาธารณสขในชมชนตามโอกาส เชนชวย ผสส./อสม. แจงขาวการเกด การเจบปวย การตาย การเกดโรค

ระบาดนดหมายคนในหมบานใหไปรบบรการกบเจาหนาทสาธารณสข

- ประสานงานตดตอผปกครองนกเรยน คณะกรรมการทปรกษาในโรงเรยนและหนวยงานทเกยวของ

- จดทาการบนทกผลการปฏบตงานเปนรายบคคล และสงครทปรกษาทกเดอน- สมาชกกลมอาสาสมครสาธารณสขในโรงเรยน รวมกนวางแผนงานเปนรายเดอน

ตลอดปการศกษา ประชมกลมอาสาสมครเดอนละครง โดยคณะกรรมการทปรกษาดวย และชกชวนนกเรยนทมคณสมบตตามเกณฑเขาเปนอาสาสมครในปตอไป และเสนอคณะกรรมการทปรกษา

2. ผนาเยาวชนสาธารณสขในโรงเรยนผนาเยาวชนสาธารณสขในโรงเรยน (ยสร.) เปนโครงการทดลองของกองอนามย

โรงเรยนซงเรมขนในป พ.ศ. 2530 เพอสนบสนนใหเปนผนาในการสงเสรมสขภาพอนามย ในระดบมธยมศกษา

2.1 วตถประสงคของโครงการอบรม ยสร.เพอใหมความสามารถดงน2.1.1 มความร ความเขาใจ เหนความสาคญ และปฏบตในเรองสขภาพอนามย

โดยเฉพาะความรเกยวกบเรองเพศศกษา และการวางแผนครอบครว การปองกนยาเสพตดสขภาพจตและโรคตดตอทางเพศสมพนธ

2.1.2 เปนทปรกษาเบองตน และเผยแพรความรใหแกเพอนในโรงเรยน ครอบครวและชมชน ในดานสขภาพอนามย

2.1.3 ปฏบตกจกรรมสงเสรมสขภาพอนเกยวกบ- การคนหาความผดปกตของสายตาในนกเรยน พรอมการชวยเหลอ

และการสงรกษาตอ

42

- การคนหานกเรยนทมภาวะโภชนการบกพรอง

- การจดการดแลสขาภบาลโรงเรยน ไดแก สขาภบาลสงแวดลอมและสขาภบาล

อาหาร- การปฐมพยาบาล- การปฏบตงานชวยคร อาจารย ผทาหนาทหองหรอมมพยาบาล

2.2 เกณฑในการคดเลอก ยสร.หลกเกณฑการคดเลอกนกเรยนเขารบการอบรมตามโครงการน คอ เลอก

เยาวชนทมสขภาพด สมครใจ เปนนกเรยนชน ม.4 สาหรบโรงเรยนทมชนมธยมตนและมธยมปลาย หรอเลอกจากชน ม.2 สาหรบโรงเรยนทมเฉพาะมธยมตน ระดบการเรยนไมควรตากวาปานกลางเปนทยอมรบของกลมเพอน แตไมควรเปนหวหนาชน และนกเรยนผนนไมควรมกจกรรมทตองรบผดชอบอยแลว กบทางโรงเรยนมากกวา 2 กจกรรม

2.3 หลกสตรการฝกอบรมการอบรมใชเวลา รนละ 3 วน : 1 โรงเรยน โดยมการใหความรในเรองตอไปน

- นาเยาวชนสาธารณสขในโรงเรยน- ความจาเปนพนฐาน (จปฐ.) เพอการพฒนาคณภาพชวต- กจกรรมสงเสรมคณภาพ 1 และ 2- เพศศกษากบการวางแผนครอบครว- โรคตดตอทางเพศสมพนธ- ศลปการใหคาปรกษา- เยาวชนกบการปองกนยาเสพตด- สขาภบาลสงแวดลอม และสขาภบาลอาหาร- สขภาพจตวยรน (การปรบตวในวยรน)- การปฐมพยาบาล- กจกรรมกลมสมพนธ

เมอสนสดการอบรมแลว ผนา ยสร. ทกคนจะไดรบประกาศนยบตรและบตรชอประจาตว ผนา ยสร. จะเรมปฏบตกจกรรมภายหลงการอบรม โดยมคมอแจกให สาหรบใชประกอบการศกษาดวยตนเอง

การวางแผนและการประเมนผลงานอนามยโรงเรยน1. การจดระดบบรการอนามยโรงเรยน

การจดระดบบรการอนามยโรงเรยน เปนการใชบรการอนามยขนพนฐาน 9 ประการเปนหลกในการจด เพอเปนการกาหนดเปาหมาย ในการปฏบตงานอนามยโรงเรยน ใหโรงเรยนไดรบ

43

บรการโดยทวถงครบถวนตามหลกการอนามยโรงเรยน จะชวยใหผปฏบตงานไดใชในการประเมนผลงาน ตลอดจนหาแนวทางในการดาเนนงานอนามยโรงเรยนใหดขนตอไป โดยบรการอนามยโรงเรยนทครบถวนตามหลกการประกอบดวยบรการ 9 ประการตามลาดบดงน

1.1 นกเรยนทกคนมบตรสขภาพ1.2 จดโรงเรยนใหถกสขลกษณะ1.3 การสรางเสรมภมคมกนโรค1.4 สงเสรมสขศกษา1.5 นกเรยนไดรบการตรวจสขภาพ1.6 นกเรยนทเจบปวยไดรบการศกษา1.7 มการตดตามผลการรกษา1.8 มประปาในโรงเรยน1.9 โภชนาการในโรงเรยน

โดยทบรการอนามยโรงเรยนระดบ 1 มบรการตงแตขอ 1 ถงขอ 9บรการอนามยโรงเรยนระดบ 2 มบรการตงแตขอ 1 ถงขอ 7บรการอนามยโรงเรยนระดบ 3 มบรการตงแตขอ 1 ถงขอ 4

สวนโรงเรยนทมการบรการไมเขาขายบรการระดบใดระดบหนงใน 3 ระดบดงกลาวจดอยในประเภท "โรงเรยนทไมถงระดบ" ซงควรนามาปรบปรงใหเขาระดบตอไป โรงเรยนทไมเขาระดบน แมจะไดรบบรการมากกวา 4 กจกรรม แตไมไดเรยงระดบกจกรรมทกาหนดไวกไมอาจเขาระดบได

สาหรบโรงเรยนมธยมศกษา กจกรรมอนามยโรงเรยน 5 ประการ คอ- นกเรยนไดรบการตรวจสขภาพ- นกเรยนทเจบปวยไดรบการรกษา- สงเสรมสขศกษา- จดโรงเรยนใหถกสขลกษณะ- โภชนาการในโรงเรยน

โดยท- โรงเรยนทมกจกรรมทง 5 ขอ จดเปนโรงเรยนบรการเขาระดบ- โรงเรยนทมกจกรรมไมครบทง 5 ขอ จดเปนโรงเรยนบรการไมเขาระดบ

การประเมนกจกรรมอนามยโรงเรยนทงในโรงเรยนประถมศกษา และมธยมศกษา เพอจดระดบนน ตองประเมนตามเกณฑขนตา ในการประเมนระดบบรการในแตละกจกรรม ดงแสดงในตารางท 6

44

ตารางท 6 เกณฑขนตาของแตละกจกรรม ในการประเมนระดบบรการอนามยโรงเรยนประถมศกษาและ มธยมศกษา

กจกรรม เกณฑ หมายประถมศกษา มธยมศกษา เหต

กจกรรมขอท 1นกเรยนทกคน มบตรบนทก

สขภาพประจาตว

- นกเรยนทกคนมบตรบนทกสขภาพประจาตว

-

กจกรรมขอท 2จดโรงเรยนใหถกสขลกษณะ2.1 สวมและทปสสาวะ - เปนสวมราดนาหรอสวมซม

- ภายในหองนามนาสาหรบทาความสะอาดพรอมภาชนะสาหรบเดก

- แยกสวม ชาย หญง- มอตราสวม ตอนกเรยน

ดงนสวมนกเรยนหญง 1 ท ตอนกเรยน 30สวมนกเรยนชาย 1 ท ตอนกเรยน 60ทปสสาวะ 1 ทตอนกเรยน30

- เปนสวมซมหรอสวมราด- ภายในหองสวมมนาสาหรบทา

ความสะอาดพรอมภาชนะสาหรบเดก

- แยกสวม ชาย หญง- มอตราสวมตอจานวน

นกเรยน ดงน- สวมนกเรยนหญง 1 ท ตอ

นกเรยน 50 คน- สวมนกเรยนชาย 1 ท ตอ

นกเรยน 90 คน- มทปสสาวะชาย 1 ท ตอ

นกเรยน 30 คน2.2 ขยะมลฝอย - มการรวบรวมขยะและกาจด

อยางถกวธ เชน มตะกราหรอ ถงใสขยะประจาทกหองเรยน มถงขยะเปยกทโรงอาหาร หรอโรงครวและกาจดขยะโดยการเผาหรอฝงสงรถขยะ

- มการรวบรวมขยะและกาจดอยางถกวธ เชน มตะกราหรอ ถงใสขยะประจาทกหองเรยน มถงขยะเปยกทโรงอาหารหรอโรงครวและกาจดขยะโดยการเผาหรอฝงหรอสงรถขยะ

45

ตารางท 6 (ตอ)กจกรรม เกณฑ หมาย

ประถมศกษา มธยมศกษา เหต2.3 หองหรอมมพยาบาล - มพยาบาลหรอคร

อนามยรบผดชอบมตยา เตยงนอนโตะ เกาอสาหรบเจาหนาทปฏบตงานและมโตะวางเครองมอเครองใช

- มพยาบาลหรอครอนามยรบผดชอบ

- มตยาเตยงนอน โตะเกาอ สาหรบเจาหนาทปฏบตงาน และมโตะวางเครองมอ เครองใช

2.4 แสงสวาง เสยง และการระบายอากาศใน

หองเรยน

- มแสงสวางเพยงพอ ไมมแสงจา หรอแสงกระพรบ

- มการถายเทอากาศทด- ไมมเสยงรบกวน

- มแสงสวางเพยงพอ ไมมแสงจา หรอแสงกระพรบ

- มการถายเทอากาศทด- ไมมเสยงรบกวน

2.5 นาโสโครก - นาโสโครกไดรบการกาจดอยางถกวธ

- นาโสโครกไดรบการกาจดอยางถกวธ

2.6 สขาภบาลอาหาร - อาหารทปรงแลวไดรบการปดอยางมดชดพนจากสตว แมลงนาโรคและสงสกปรกตาง ๆ

- มการลางภาชนะอปกรณถกวธ และเกบรกษาใหสะอาดอยเสมอ

- อาหารหรอเครองดมสาหรบนกเรยนตองสะอาด และปลอดภยจาก สารปรงแตงทเปนอนตราย ตอสขภาพ

- อาหารทปรงเสรจแลวไดรบ การปกปดอยางมดชด พนจากสตว แมลงนาโรค และสงสกปรกตาง ๆ

- มการลางภาชนะอปกรณถกวธ และเกบรกษาใหสะอาดอยเสมอ

- อาหารหรอเครองดมสาหรบนกเรยนตองสะอาด

- อาหารหรอเครองดมสาหรบนกเรยนตองสะอาดและปลอดภยจากสารปรงแตง ทเปนอนตรายตอสขภาพ

46

ตารางท 6 (ตอ)กจกรรม เกณฑ หมาย

ประถมศกษา มธยมศกษา เหตกจกรรมขอท 3

นกเรยนไดรบการสรางเสรม ภมคมกนโรค

- ตามนโยบายและเปาหมายของกรมควบคมโรคตดตอ

-

กจกรรมขอท 4สงเสรมสขศกษา

- นกเรยนไดรบวามรในดานสขภาพอนามยดวยวธการตาง ๆ ไมนอยกวา 9 เรอง/ป/โรงเรยน เชน -การใหสขศกษาในกลม- ผสมผสานงานสขศกษาเขากบงานบรการ

อนามยโรงเรยน

- จดนทรรศการ- เผยแพรขาวสารดาน

สาธารณสขผานเครอง

ขยายเสยง- จดปายนเทศ- จดกจกรรมพเศษดาน

สขภาพ เชน การรณรงค

ประกวดบทความบรรยายพเศษ ฯลฯ

- นกเรยนไดรบความรดานสขภาพอนามยทเหมาะสมไมนอยกวา 4 เรอง/ป/โรงเรยน เชน เรองสขภาพจตวยรน การปองกนการ ใชยาในทางทผด การปองกนโรคตดตอทางเพศสมพนธโดยเฉพาะโรคเอดส การวางแผนครอบครว เปนตนวธการใหสขศกษาอาจทาไดหลายวธ เชน- การใหสขศกษาในกลม- การผสมผสานงานสขศกษาเขากบงานบรการอนามยโรงเรยน

- จดนทรรศการ- เผยแพรขาวสารดานสาธารณสขผานเครองขยายเสยง

- จดปายนเทศ- จดกจกรรมพเศษดาน

สขภาพ เชน การรณรงค

ประกวดบทความ

47

ตารางท 6 (ตอ)กจกรรม เกณฑ หมาย

ประถมศกษา มธยมศกษา เหตกจกรรมขอท 5

นกเรยนไดรบการตรวจสขภาพ

- นกเรยนระดบกอนประถมศกษา และประถมศกษาไดรบการตรวจสขภาพ ทกคนจากเจาหนาทสาธารณสข ปละ 1ครง โดย- ตรวจสขภาพโดยใชทา

ตรวจสขภาพ 10 ทา- ตรวจปอดและหวใจโดย

ใชหฟง(stethoscope)เฉพาะนกเรยนเขา

ใหมและนกเรยนทม

อาการนาสงสย

- วดสายตาปละครงดวย

E-chart ถามความผด

ปกตตรวจสอบดวยpin-hole

- ทดสอบการไดยน

- นกเรยนชน ม.1 ทกคนไดรบการตรวจสขภาพจากเจาหนาทสาธารณสขปละ1 ครง รวมทงตรวจปอดและหวใจดวยการใชหฟง(stethoscope)

- นกเรยนชน ม.1 - ม.6ไดรบการตรวจวดสายตาปละครงดวย E-chart

- ถามความผดปกตตรวจสอบดวย pin-hole

กจกรรมขอท 6นกเรยนทเจบปวยไดรบ

การรกษา

- เจาหนาทสาธารณสขใหการรกษานกเรยนทกคนท รกษาไดและสงตอนกเรยน ทรกษาไมได

- เจาหนาทสาธารณสขใหการรกษานกเรยนทกคนทรกษาได และสงตอนกเรยนทรกษาไมได

48

ตารางท 6 (ตอ)

กจกรรม เกณฑ หมายประถมศกษา มธยมศกษา เหต

กจกรรมขอท 7มการตดตาม

ผลการรกษา

- มการตดตามรกษานกเรยนทกคนโดยครหรอเจาหนาทสาธารณสข(ครอาจมอบหมายใหผนานกเรยนฯ ตดตามผลแทนกไดแตใหลงในบนทกผลการตดตามในบตร สค.3ชองการบนทกของคร)

- มการตดตามการรกษาทกคนโดยคร หรอเจาหนาทสาธารณสข(ครอาจมอบหมายใหยสร. ตดตามแทนกไดแตใหลงบนทกผลการตดตามในบตร สศ.3ชองการบนทกของคร)

ในระดบมธยมศกษารวมกจกรรมขอ 6-7เปนขอเดยวกน

กจกรรมขอ 8มการจดหานาดม นาใช

- นกเรยนไดดมนาสะอาด(นาประปา หรอนาฝนหรอนาจากบอทถกลกษณะ)

- นาดมมปรมาณเพยงพอตลอดป หรอมปรมาณไมนอยกวา 2 ลตร/คน/วน

- มนาใชพอเพยงตลอดป

- นกเรยนไดดมนาสะอาด (นาประปาหรอ นาฝน หรอนาจากบอทถกสขลกษณะ)

- นาดมปรมาณเพยงพอตลอดป หรอมปรมาณไมนอยกวา2 ลตร/คน/วน

- มนาใชเพยงพอตลอดป

ในระดบมธยมศกษารวมกจกรรมขอ 8 อยในกจกรรมขอ 2หวขอสขาภบาลอาหาร

กจกรรมขอท 9โภชนาการในโรงเรยน

- นกเรยนทกคนไดรบประทานอาหารกลางวน ทกวน

- มการชงนาหนก วดสวนสง และประเมนภาวะการเจรญเตบโตปละ 2 ครง รวมทงการชวยเหลอ เพอแกไขนกเรยนทมปญหานาหนกตากวาเกณฑ

- นกเรยนทกคนไดรบประทานอาหารกลางวน ทกวน

- นกเรยนชน ม.1 - ม.3ไดรบการชงนาหนกวดสวนสง และปรมาณภาวะการเจรญเตบโตปละ 2 ครง รวมทงมการชวยเหลอ เพอแกไขนกเรยนทมปญหานาหนกตากวาเกณฑ

49

2. การวางแผนการใหบรการอนามยโรงเรยนการวางแผนใหบรการอนามยโรงเรยน เปนการจดกจกรรมทางดานสขภาพในโรงเรยน

ใหเปนไปอยางมระเบยบแบบแผนแนนอน และไดผลสมบรณ โดยจะมพยาบาลอนามยโรงเรยนหรอพยาบาลชมชนทปฏบตงานในชมชนนน รบผดชอบในการวางแผนประจาเดอน แผนประจาปและแผนระยะยาวใหสอดคลองกบปญหาสขภาพในโรงเรยน แตละแหงทมความแตกตางกน โดยมการยดนโยบายเปนหลก และอาศยการวางแผนรวมกนของฝายสาธารณสข ฝายการศกษาตลอดจนชมชนเขามารวมดวย ซงมหลกการและขนตอนในการวางแผนอนามยโรงเรยน ดงตอไปน

2.1 หลกการการวางแผนใหบรการอนามยโรงเรยน- วางแผนรวมกนตามความรบผดชอบ ระหวาง ฝายการศกษาและฝายสาธารณสข-วางแผนรวมกนระหวาง โรงเรยนกบเจาหนาทสาธารณสข ตามนโยบายของ

เจาหนาทระดบบรหาร-รวมมอกบสถาบนอนๆทงภาครฐบาลและเอกชนในการวางแผนงานอนามย

โรงเรยน- นาแหลงประโยชนตางๆในชมชนมาใชประโยชนกบงานอนามยโรงเรยน- จดการวางแผนเพอใหบรการตามปญหาและความตองการ

2.2 ขนตอนการวางแผนใหบรการอนามยโรงเรยน2.2.1 สารวจขอสมมตตางๆเพอนามาประกอบการวางแผน

- ขอมลทวไปของโรงเรยน- ขอมลทางดานสขภาพอนามยของนกเรยนและระดบบรการอนามย

โรงเรยน- ขอมลทางดานขมพลงในทองถน- ขอมลทางดานนโยบายในงานอนามยโรงเรยน

2.2.2 นาขอมลทสารวจไดไปวางแผนรวมกบบคลากรทรบผดชอบ2.2.3 จดตงคณะกรรมการโรงเรยนเพอสนบสนนงานอนามยโรงเรยน2.2.4 ประชมชแจงแผนงานใหบรการอนามยโรงเรยน ขอความรวมมอกบครและ

ผปกครองกอนเรมดาเนนงานอนามยโรงเรยน2.2.5 มอบหมายงานใหเจาหนาทผรบผดชอบดาเนนงาน

3. การประเมนผลการใหบรการอนามยโรงเรยนการประเมนผลงานอนามยโรงเรยนเปนการประเมนการดาเนนงานและการจดบรการ

ตามกจกรรมหลก 4 ประการและกจกรรมอนๆทไดวางแผนไว ตลอดจนการเกบขอมลตางๆเพอใชในการพฒนางานอนามยโรงเรยนตอไป ซงขอบขายการประเมนจะครอบคลมสงตอไปน คอ

3.1 การประเมนผลการดาเนนงานของคณะกรรมการสขภาพในโรงเรยน3.2 การประเมนผลการจดบรการสขภาพในโรงเรยน3.3 การประเมนผลการจดสงแวดลอมในโรงเรยนใหถกสขลกษณะ

50

3.4 การประเมนผลการจดบรการสอนสขศกษาในโรงเรยน3.5 การประเมนผลการทางานดานการสรางความสมพนธ ระหวางโรงเรยนและชมชน

ตลอดจนหนวยงานอน ๆ ทรบผดชอบ3.6 การประเมนผลภาวะทางดานสขภาพ (Health Status) ของนกเรยนและบคลากร

ในโรงเรยน

บทบาทหนาทของพยาบาล และบคลากรทเกยวของในการใหบรการอนามยโรงเรยน1. บทบาทหนาทของพยาบาลในการใหบรการอนามยโรงเรยน

บทบาทหนาทของพยาบาลในการใหบรการอนามยโรงเรยน จะมความแตกตางกนไปตามสถานทและระดบการปฏบตงานของพยาบาล แตจะมหนาทหลกโดยรวมทเหมอนกน คอ

1.1 บทบาทหนาทในการวางแผนงาน ไดแก- ประเมนความตองการทางดานสขภาพและระดบบรการอนามยโรงเรยนของ

โรงเรยน (โดยการศกษาปญหาทเกดกบเดกและโรงเรยน ตลอดจนสรปบรการทไดรบในปการศกษาทผานมา)

- นดประชมครเพอทาความเขาใจ และรวมวางแผนการปฏบตงานอนามยโรงเรยนและเลอนระดบบรการอนามยโรงเรยน

- กาหนดจดประสงคการปฏบตงานและกาหนดแผนงาน ใหสอดคลองกบแผนการปฏบตงานอนามยโรงเรยน ของสถานทปฏบตงาน

- ประชมชแจงใหโรงเรยนและบคลากร ทมสวนรวมทราบและแบงหนาทรบผดชอบในการใหบรการอนามยโรงเรยน

- สารวจและจดเตรยมอปกรณเครองใชและงบประมาณ1.2 บทบาทหนาทพยาบาล ในการดาเนนงานอนามยโรงเรยน เปนการดาเนนงาน

ตามกจกรรมตาง ๆ ทกาหนดไวในแผนงานและตามกจกรรมหลกทง 4 ประการ คอ การบรการสขภาพในโรงเรยน การใหสขศกษาในโรงเรยน การจดสงแวดลอมในโรงเรยนใหถกสขลกษณะและการสรางความสมพนธระหวางโรงเรยน บานและชมชน โดยการใหบรการเปนกจกรรมยอย ๆ ตามหลกการดาเนนงานอนามยโรงเรยน คอ

1.2.1 บทบาทการพยาบาลในการใหบรการสขภาพในโรงเรยน- จดใหนกเรยนทกคนมบตรบนทกสขภาพประจาตว และลงบนทกการ

ประเมนภาวะสขภาพ- การตรวจสขภาพ- การรกษาพยาบาลและการตดตามผลการรกษา- การสรางเสรมภมคมกนโรคและการปองกนควบคมโรคตดตอในโรงเรยน- การสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน

- การแนะแนวสขภาพแกนกเรยนและผปกครอง

51

- การดาเนนการโครงการพเศษตางๆ เชน แกไขการพด การตรวจสอบสขภาพจต

1.2.2 การสอนสขศกษาในโรงเรยน- สอนสขศกษาแกนกเรยนโดยตรง เปนรายบคคล รายกลมตามสภาพ

ปญหาและความเหมาะสม- การอบรมใหความรทางดานสขภาพแกนกเรยน ผปกครอง คร- เปนทปรกษาแกบคลากรและนกเรยนในดานสขภาพอนามยตาง ๆ

1.2.3 การจดสขาภบาลสงแวดลอมในโรงเรยน- สารวจสขาภบาลสงแวดลอมในโรงเรยน และปรบปรงสงแวดลอมใหถก

สขลกษณะ โดยจะตองใหความสนใจเปนพเศษเกยวกบนาดมนาใช สวม การกาจดสงปฏกล โรงอาหาร หองพยาบาลและแสงสวางในหองเรยน

- ใหคาแนะนาแกบคลากรในโรงเรยน และผรบผดชอบในการแกไขปรบปรงตามความเหมาะสม

1.2.4 การสรางความสมพนธระหวางโรงเรยน บานและชมชน- เชญประชมผทเกยวของกบงานอนามยโรงเรยน- เยยมบาน- การใหความรแกผปกครองและชมชนเกยวกบสขภาพอนามย- จดตงคณะกรรมการอนามยโรงเรยน เพอรบผดชอบเกยวกบสขภาพ

อนามยของนกเรยนในโรงเรยน- ประสานงานกบหนวยงานในชมชนทเกยวของกบงานอนามยโรงเรยน

ตลอดจนผนาใหมารวมมอในการดาเนนงานอนามยโรงเรยน1.3 บทบาทหนาทพยาบาลในการประเมนผลงานบรการอนามยโรงเรยน

1.3.1 จดสรปบรการตาง ๆ ทไดใหตลอดปการศกษาของแตละโรงเรยนลงในบนทกรายงาน แยกตามลกษณะกจกรรมหลกและกจกรรมยอย

1.3.2 วเคราะหผลทไดรบจากการใหบรการอนามยโรงเรยน สรปเปนแนวทางในการปฏบตงานในปการศกษาตอไป

1.3.3 จดทารายงานการประเมนผล ตลอดจนทาการศกษาวจยเกยวกบกจกรรมการใหบรการอนามยโรงเรยน และโครงการเฉพาะตางๆ ในชมชนทรบผดชอบ เพอใหทราบถงแนวทางการจดบรการอนามยโรงเรยนทเหมาะสมตอไป

นอกจากนไดมการกาหนดบทบาทของพยาบาลในรปกจกรรมตาง ๆ ดงน- ใหความคดเหนกบครใหญถงวธการควบคมโรคตดตอในโรงเรยน และใหเพอน คร

ผปกครองทราบถงวธการดงกลาวดวย- ชวยจดใหมหองปฐมพยาบาล และใหการพยาบาลเลก ๆ นอย ๆ ภายในโรงเรยน- ชวยโรงเรยนในการจดหาเวชภณฑและเครองมอเครองใชสาหรบหองปฐมพยาบาล

52

- จดใหมการตรวจ วดสายตา ตรวจห ชงนาหนก วดสวนสง- ดาเนนงานตามแผนทวางไว- แจงใหครทราบวามเดกนกเรยนทยงไมไดรบภมคมกนโรค และ ในกรณทจาเปนอาจ

ไปเยยมผปกครองเพอขอความรวมมอ- เยยมบานและจงใจใหผปกครองพาเดกไปรกษา เมอตรวจพบปญหาหรอความ

พการในเดกนกเรยน- ทางานรวมกบครและชมชนในการทจะทาใหโรงเรยนตาง ๆ ทอยในเขตรบผดชอบม

สงแวดลอมทด ถกสขลกษณะ- ควรสนบสนนใหมโครงการโภชนาการถาเปนไปได โดยสงเสรมใหมการจดอาหาร

กลางวน อาหารพเศษนกเรยน และการทาสวนครว- การเกบเอกสาร รายงานทสาคญและมประโยชน ชวยใหครรจกใชระเบยน

สขภาพประจาตวนกเรยนอยางมประสทธภาพ- ชวยครในการเตรยมการสอนสขศกษาในโรงเรยน และรวมสอนบางในบางเรองท

จาเปน หวขอการสอนตองใหตรงกบความตองการและคานงถงความเหมาะสม ทจะใหเดกในวยนนเขาใจและวางแผนใหเดกฝกหดทาดวย

2. บทบาทหนาทของบคลากรทเกยวของในการใหบรการอนามยโรงเรยนบคลากรทรบผดชอบในการดาเนนงานอนามยโรงเรยน ประกอบดวย บคลากรทงฝาย

การศกษาและฝายสาธารณสขทเปนบคลากรทรบผดชอบโดยตรง ไดแก ครอนามยโรงเรยน ครอนๆ แพทย พยาบาลอนามยโรงเรยน พยาบาลอนามยชมชนหรอเจาหนาทสาธารณสขประจาชมชนนน นอกจากน การใหบรการอนามยโรงเรยน จะดาเนนไปไดดวยดตองมผสนบสนนงานอนามยโรงเรยน ไดแก เจาหนาทปกครองทองถน บดามารดา หรอผปกครอง และตวนกเรยนเอง ซงทกฝายจาเปนตองใหความรวมมอตอกนและกน ในแตละขนตอนใหบรการอนามยโรงเรยน

โรงเรยนสงเสรมสขภาพโรงเรยนสงเสรมสขภาพคออะไร

คอโรงเรยนทมขดความสามารถ แขงแกรง มนคง ทจะเปนสถานททมสขภาพทดเพอการอาศยศกษา และทางาน โดยมบทบาทหนาทดงน

พฒนาสขภาพอนามยและการเรยนรของนกเรยน คร บคคลากรในโรงเรยนและสมาชกในชมชนภายใตการบรการจดการของโรงเรยน

ประสานการมสวนรวมของผเกยวของทงดานการศกษา สาธารณสข และชมชนเพอใหผทอยอาศยศกษาและทางานในโรงเรยนและชมชน สามารถดแลสขภาพของตนเองและผอนรวมทงมพฤตกรรมสขภาพทถกตองทามกลางสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพด

53

แนวคดโรงเรยนสงเสรมสขภาพแนวคดของโรงเรยนสงเสรมสขภาพ คอการรวมมอชวยกนใหโรงเรยนสามารถใชศกยภาพ

ทงหมดทมอยเพอพฒนาสขภาพของนเรยนบคลากรในโรงเรยน ตลอดจนครอบครวและ ชมชนโรงเรยนสงเสรมสขภาพเปนแนวคดทกวางขวางควบคมในดานสขภาพอนามยในทกแงมม

ของชวตทงในโรงเรยนและชมชน ในทกรงเรยนหรอแมแตในพนทตางชมชนและตางภาคในประเทศ แตละโรงเรยนจะมความตองการและความสามารถเฉพาะตวการใชความสามารถเหลานนในการแกปญหาเฉพาะเรอง ประกอบกบการใชจนตนาการเพอนาไปสการปรบวถชวตทสอดคลองกบการสรางเสรมพฤตกรรมสขภาพทถกตองของนกเรยน ผปกครอง คร และผบรหารทกโรงเรยนกสามารถเปนโรงเรยนสงเสรมสขภาพได

ประโยชนของแนวคดโรงเรยนสงเสรมสขภาพ นารปแบบของสขภาพแบบองครวมมาใชเนนความสาคญระหวางรางกาย จตใจ

สงคม และสงแวดลอม เชญชวนใหครอบครวมสวนรวมในการพฒนาทกษะและความรดานสขภาพใหแกบตร

หลานของตน กลาวถงความสาคญของสงแวดลอมทางกายภาพทสงผลตอสขภาพของนกเรยน

เชน อาคาร สขาภบาล นาสะอาด สนามเดกเลน เปนตน ใหความสาคญกบสภาพสงคมในโรงเรยนทเออตอการเรยนร ความสมพนธทด

และภาวะอารมณทดของเดกนกเรยน เปนตวเชอมระหวางบรกาสขภาพในพนทกบโรงเรยน เพอดาเนนการกบปญหา

สขภาพเฉาะเรอง ( เชน การตรวจพยาธ โรคตดเชอ การทดสอบสายตา การตรวจมาลาเรยและความเครยด )

เนนในนกเรยนมสวนรวมอยางเตมทสาหรบการเรยนในหลกสตรเพอพฒนาทกษะและความรเกยวกบสขภาพ

ทาใหเกดความเสมอภาคทางเพศในดานการศกษาและสขภาพดานการเพมความสามารถในการดแลสขภาพของสตร

ในสงแวดลอมในการทางานทดสาหรบคร ทาใหโรงเรยนและชมชนไดรวมกนทางานเพอประโยชนตอสขภาพของนกเรยน

ครอบครวและสมาชกในชมชน

องคประกอบโรงเรยนสงเสรมสขภาพการดาเนนงานโรงเรยนสงเสรมสขภาพมองคประกอบสาคญ 10 ประการ( WHO / SEARO 1997 ) ดงน

54

1. นโยบายของโรงเรยน( SCHOOL POLKLICIES )โรงเรยนกาหนดนโยบายสงเสรมสขภาพในดานตาง ๆ เพอเปนทศทางดาเนนงานแกผเกยว

ของทกฝายใหชดเจน เชนนโยบายคมครองผบรโภคในโรงเรยน นโยบายปลอดอบายมขและสารเสพตดในโรงเรยน2. การบรหารจดการในโรงเรยน

( SCHOOL MANAGENT PRACTICES )โรงเรยนควรจดระบบบรหารทมอยใหเออตอการพฒนาโรงเรยนสงเสรมสขภาพ รวมทงการ

กาหนดบทบาทภาระกจและขนตอนการดาเนนงานการสนบสนนงบประมาณ และทรพยากรของโรงเรยนเพอการสงเสรมสขภาพและการพฒนาบคลากรของโรงเรยน3. โครงการรวมระหวางโรงเรยนและชมชน

( SCHOOL / COMMUNITY PROJECT )การมโครงการรวมของครอบครวและชมชนเพอการสงเสรมสขภาพ เชนการแลกเปลยน

ขอมลขาวสารสขภาพระหวางบานและโรงเรยน การออกกาลงกายเพอสขภาพในชมชน4. การจดสงแวดลอมในโรงเรยนทเออตอสขภาพ

( HEALIHY SCHOOL ENVIRONMENT )การจดสงแวดลอมใหถกสขลกษณะ และเออตอการสขภาพด ทงสงแวดลอมทางกาย

ทางจตใจ และทางสงคม5. บรการอนามยโรงเรยน

( SCHOOL HEALTH SERVICES )การดแลสขภาพ ปองกนโรค รกษาพยาบาลและฟนฟสภาพ การตรวจสายตาและการ

ไดยนการเฝาระวง ปองกน ควบคม และขจดโรคตาง ๆ เชนโรคในชองปากโรคหนอนพยาธลาไสฯ ลฯ6. สขศกษาในโรงเรยน

( SCHOOL HEALTH EDUCATION )การกจกรรมสขศกษาทงในและนอกหลกสตรเพอใหเกดทกษะและสรางเสรมพฤตกรรม

สขภาพใหสอดคลองกบสขบญญตแหงชาตและลดปจจยเสยงตอพฤตกรรมทนาไปสปญหาสาธารณสขของทองถนและประเทศ7. โภชนาการและอาหารทปลอดภย

( NUTRITION / FOOD SAFETY )การเฝาระวงและแกไขปญหาโภชนาการการดาเนนงานสขาภบาลอาหารในโรงเรยน

55

8. การออกกาลงกาย กฬาและสนทนาการ( PHYSICAL EXERCISE , SPORT , RECREATION )การสงเสรมการออกกาลงกายเพอสขภาพและสนทนาการ เชน โรงเรยนเปนศนยกลาง

การออกกาลงกายและสนทนาการของชมชน9. การใหคาปรกษาและสนบสนนทางสงคม

( COUNSELLING / SOCIAL SUPPORT )การจดบรการปรกษาแนะแนวเพอแกไขปญหาสขภาพการสนบสนนการสงคม

10. การสงเสรมสขภาพบคลากรในโรงเรยน( HEALTH PROMOTION FOR STAFF )การตรวจสขภาพประจาปของบคลากรในโรงเรยน การเผยแพรขาวสารสขภาพแกบคลากร

โรงเรยนสงเสรมสขภาพเออประโยชนตอชมชนอยางไรการสรางโรงเรยนสงเสรมสขภาพจะควบคมการสงเสรมสขภาพในทกเรองทโรงเรยนและ

ชมชนดาเนนการ ผลกระทบของโรงเรยนสงเสรมสขภาพเปนสงทจะมองเหนไดในระยะยาวและเออประโยชนตอชมชน ดงน

1. เดกทไดรบการสอนและการดแลสขภาพอนามยของตนเองเมอเยาววย กจะสามารถดแลสขภาพของตนเองไดดเมอโตขนเปนผใหญและยงสามารถสอนลกหลานไดตอไปได

2. โรงเรยนจะไดรบประโยชน หากผปกครองและชมชนมสวนรวมในกจกรรมของโรงเรยน โดยการสนบสนนประสานการใหบรการตาง ๆ รวมทงทรพยากรในชมชน ยงกวานนระบบของโรงเรยนและบรการสขภาพ จะเออใหการใชทรพยากรทมอยอยางจากดเกดประสทธภาพสงสดและลดการสนเปลองโดยเปลาประโยชน

3. ผปกครองและสมาชกของชมชนจะไดรบประโยชนในเรอง ความรเกยวกบสขภาพอนามยในทองถน ไดเรยนรเกยวกบขอมลและทกษะการดแลสขภาพอนามยททนสมย ตลอดจนมสวนรวมในการศกษาของเดก โรงเรยนจะเปดกวางรบฟงความคดเหนและการมสวนรวมของผปกครอง

4. กลมชมชนและองคกรตาง ๆ กจะไดรบประโยชนโดยทนกเรยนและครจะเปนอาสาสมครรวมในกจกรรมชมชนตาง ๆ ซงประชากรทมการศกษาและมสขภาพดจะเปนทรพยากรสาคญสาหรบชมชน

5. ภาคธรกจจะมลกจางทมการศกษามากขนและสรางผลผลตไดมากขน ประชาชนสามารถแลกเปลยนขอมลเกยวกบอาชพและเปนการเตรยมใหเยาวชนไดพฒนาตนเองเพอใหตรงกบลกษณะงานทภาคธรกจตองการ

6. ในภาพรวม ประเทศชาตกจะพฒนา มพนฐานทแขงแกรงและนาไปสการพฒนาทางเศรษฐกจสงคมของประเทศ เมอประชากรทงชายและหญงมการศกษาและมสขภาพอนามยทดขน

56

7. โลกจะกาวไกลและจะเปนหลกประกนไดวาประชาชนมสทธมนษยชนขนพนฐานตามแนวทางทวางไวในปฏญญาและอนสญญานานาชาตทงหลายวาดวยการศกษาและสาธารณสข

ขนตอนสโรงเรยนสงเสรมสขภาพการดาเนนงานเพอเปนโรงเรยนสงเสรมสขภาพควรเกดจากการทคณะครและนกเรยนไดเลง

ถงความสาคญของการมสขภาพดตระหนกถงความจาเปนในการปลกฝงพฤตกรรมสขภาพทถกตองตงแตเดกและมงทจะสรางใหโรงเรยนเปนจดศนยกลางของการพฒนาความเปนอยอยางมสขภาพดของทกคนในชมชน ซงการดาเนนการการสนบสนนอยางกวางขวางจากผทเกยวของ ทงในและนอกโรงเรยน กาวแรกทสาคญ คอ การชแจงทาความเขาใจใหทกฝายรบทราบถงความสาคญของการมสขภาพดและประโยชนทไดรบ กาวถดไปคอการระดมความคดเกยวกบการทาใหเปนโรงเรยนสงเสรมสขภาพจากผนาชมชน ผปกครอง องคกรทองถน ผนาหนวยราชการในทองถนและเจาของธรกจในชมชนอาจเชญชวนประชาชนทวไปมารวมประชมอยางไมเปนทางการ หรอพบปะปรกษาหารอในโอกาสตาง ๆ ในชมชน เพอเปนการเรยกแรงสนบสนนในการดาเนนการ

การพฒนาเครอขายโรงเรยนสงเสรมสขภาพชมชนโรงเรยนรซงกนและกน โรงเรยนทมวตถประสงคคลายกนสามารถใหการ

สนบสนนกระตน และผลกดนการทางานซงกนและกนปฏสมพนธซงไดผลเหลานสามารถใชไดกบกลมผปกครอง คร นกเรยน และองคกรตาง ๆ ทไดการสนบสนน

การจดตงเครอขายของโรเรยนสงเสรมสขภาพเปนวธเออตอการมปฏสมพนธในเชงสงเสรมกนและกนเชนทวา ซงจะกอใหเกดประโยชนดงน

- รวมประสบการณตาง ๆ ไวดวยกน- แลกเปลยนขอมลขาวสาร แหลงทรพยากร และประสบการณ- ตดสนใจเรองทศทางในอนาคต- เปนศนยรวมตวเพอใหเกด “เสยงจากโรงเรยน” ในประเดนทเกยวกบสขภาพอยาง

แพรหลาย- เสรมแรงใหแนวคดโรงเรยนสงเสรมสขภาพแพรหลายออกไป- เปนกลไกควบคมกากบความกาวหนาของโรงเรยนทเรมตนใหมองคการและบคคลทมสวนรวมและใหการสนบสนนโรงเรยนสงเสรมสขภาพกจะไดรบ

ประโยชนมาจากการเขารวมเครอขายซงจะเปนเวทใหเกดการแลกเปลยนขอมลขาวสารประสบการณและทรพยากร หากเครอขายไดรบการสนบสนนโดยหนวยงานประสานงานและหนวยงานทสนบสนนทรพยากรอยางเหมาะสม จะสามารถเปนศนยรวมของโรงเรยนสงเสรมสขภาพในระดบอาเภอหรอระดบสงกวานนไดเปนอยางด เครอขายเหลานสามารถเชอมโยงกบเครอขายอน ๆ ทงในระดบชาตและนานาชาตทาใหเกดการพฒนาอยางตอเนองภายใตแนวคดโรงเรยนสงเสรมสขภาพ ดวยการรวบรวมประสบการณของสมาชก

57

ภาคผนวก ก

58

59

60

61

บทท 3(ตอ) การประเมนวนจฉยและวางแผนการพยาบาลในสถานประกอบการ

º··Õè 3¡ÒûÃaeÁi¹ Çi¹i¨© aÂæÅaÇҧ漹¡ÒÃ

¾ÂÒºÒÅã¹oçeÃÕ¹æÅaʶҹ»Ãa¡oº¡ÒÃ

ไปใ ใ ป หลกทวไปในในการปองกนและควบคม

ส ใ อนตรายจากสภาพแวดลอมในการทางาน #

วตถประสงควตถประสงค .

ไ ใ * หลกการทวไปในการควบคมปองกนอนตราย

จากการทางาน จากการทางาน

* วธการควบคมอนตรายจากสภาพแวดลอมในการ วธการควบคมอนตรายจากสภาพแวดลอมในการ

ทางาน

* หลกการควบคมปองกนอนตรายจากการประกอบ

อาชพดานบคคล

หลกการทวไปในการควบคมและปองกนอนตรายหลกการทวไปในการควบคมและปองกนอนตราย

อนตรายจากการทางาน : ม 3 วธหลก คอ

1. ควบคมทตนตอหรอแหลงกาเนด (Source)

2. ควบคมททางผาน (Path)

3. ควบคมทตวบคคล (Reciever)

หลกการทวไปในการควบคมและปองกนอนตรายหลกการทวไปในการควบคมและปองกนอนตราย

1.source 2.Path

3.Reciever

ควบคมทแหลงกาเนดควบคมทแหลงกาเนด

เชน ตวเครองจกร เครองมอ อปกรณตางๆ แหลงสารเคมทเปนพษ

* การควบคมทแหลง--มประสทธภาพมากทสด

ใวธทนยมใชคอ

1 ใชสารเคมหรออปกรณ ทมอนตราย/พษ นอย แทน1. ใชสารเคมหรออปกรณ ทมอนตราย/พษ นอย แทน

2 เลอกใชกระบวนการผลตทมอนตรายนอย ทดแทน2. เลอกใชกระบวนการผลตทมอนตรายนอย ทดแทน

ควบคมทแหลงกาเนดควบคมทแหลงกาเนดวธทนยมใชคอ วธทนยมใชคอ

3. ใชวธปดปกคลมใหมดชด

4. แยกเอากระบวนการผลตหรอเครองจกรทมอนตรายมากไวตางหาก

ใ ใ 5. ใชระบบทาใหเปยกชนแทน

6 ใชระบบระบายอากาศเฉพาะท6. ใชระบบระบายอากาศเฉพาะท

7. จดใหมวธการบารงรกษาเครองจกร7. จดใหมวธการบารงรกษาเครองจกร

ควบคมททางผานควบคมททางผาน

คอ วธการควบคมททางผานของอนตรายจาก

แหงกาเนดไปสคนปฏบตงาน แหงกาเนดไปสคนปฏบตงาน

วธทนยมคอวธทนยมคอ

* ปดกนเสนทางเดนของอนตราย ปดกนเสนทางเดนของอนตราย

* เกบรกษาวสดตางๆใหเปนระเบยบเรยบรอย เกบรกษาวสดตางๆใหเปนระเบยบเรยบรอย

* ออกแบบระบบระบายอากาศทด ออกแบบระบบระบายอากาศทด

ควบคมทตวบคคล

* ป ป

ควบคมทตวบคคล

* เปนวธการทยากทสด และเปนทางเลอกสดทาย

เนองจาก เปนวธการเปลยนแปลงพฤตกรรมเนองจาก เปนวธการเปลยนแปลงพฤตกรรม

วธทนยมวธทนยม

* ใหการศกษาอบรม ใหการศกษาอบรม

* หมนเวยนสบเปลยนหนาท

* ใชอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล

หลกการทวไปในการควบคมและปองกนอนตรายหลกการทวไปในการควบคมและปองกนอนตราย

pathsource

Reciever

วธการควบคมอนตรายจากสภาพแวดลอมวธการควบคมอนตรายจากสภาพแวดลอม

ใ สภาพแวดลอมในการทางาน

1 หลกการทดแทน (S b i i )1. หลกการทดแทน (Substitution)

2 การเปลยนแปลงกระบวนการผลต (Ch i h )2. การเปลยนแปลงกระบวนการผลต (Changing the process)

3 การแยกออกหรอใชระบบปด (I l ti E l )3. การแยกออกหรอใชระบบปด (Isolation or Enclosure)

4 วธการทาใหเปยก (Wet method)4. วธการทาใหเปยก (Wet method)

5 การระบายอากาศเฉพาะแหง (Local exhaust ventilation)5. การระบายอากาศเฉพาะแหง (Local exhaust ventilation)

วธการควบคมอนตรายจากสภาพแวดลอมวธการควบคมอนตรายจากสภาพแวดลอม

ใ สภาพแวดลอมในการทางาน

6 การระบายอากาศทวไป ( )6. การระบายอากาศทวไป (General or Dilution ventilation)

7 การใชอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล (PPE)7. การใชอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล (PPE)

8. การจดเกบรกษา การทาความสะอาด (Good House Keeping) ( p g)

9. การกาจดมลฝอย ของเสย หรอกากอตสาหกรรม

(Waste Disposal)

หลกการควบคมปองกนอนตรายหลกการควบคมปองกนอนตราย

ป จากการประกอบอาชพดานบคคล

* โดยวธการจดการ* โดยวธการจดการ

* โดยวธการดานการแพทย* โดยวธการดานการแพทย

โดยวธการจดการโดยวธการจดการ ป อนตรายจากการประกอบอาชพดานบคคล

1 จดใหมการปฐมนเทศ 1. จดใหมการปฐมนเทศ

2 ใหสขศกษาและสวสดศกษา2. ใหสขศกษาและสวสดศกษา

3 สบเปลยนหมนเวยนคนงาน3. สบเปลยนหมนเวยนคนงาน

4 คดเลอกคนใหเหมาะสมกบงาน4. คดเลอกคนใหเหมาะสมกบงาน

5 จดหาอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล5. จดหาอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล

โดยวธการดานการแพทย โดยวธการดานการแพทย อนตรายจากการประกอบอาชพดานบคคล

โ ใ โดยจดใหมการตรวจสขภาพเปนประจา

1. กอนเขาทางาน1. กอนเขาทางาน

2. ประจาทกป

3. พเศษเฉพาะกลม

4. คนทเสยงตออนตรายมาก----ตรวจบอยกวากลมอน

5 ตรวจรกษาเมอผานการเจบปวย--ฟนฟสรรถภาพการทางาน5. ตรวจรกษาเมอผานการเจบปวย--ฟนฟสรรถภาพการทางาน