Post on 19-Aug-2020
…………………………………………………..
Co to jest karnawał?
Karnawał to okres zimowych balów, zabaw, ulicznych korowodów i tańca.
Obchodzi się go głównie w krajach chrześcijańskich, gdyż wywodzi się on
z chrześcijańskiej tradycji. Karnawał to czas pomiędzy Bożym Narodzeniem, a
Wielkanocą.
Początek i koniec karnawału
Czas karnawału zaczyna się 6 stycznia, w święto Trzech Króli (helligkongersdag).
Karnawał trwa parę tygodni, a kończy się we wtorek przed Środą Popielcową.
Ostatni dzień karnawału, czyli wtorek, bywa w Polsce nazywany „Ostatki” lub
„Śledzik”. Po norwesku dzień ten nazywa się fetetirsdag.
Środa Popielcowa (askeonsdag) rozpoczyna następny okres roku: Wielki Post
(fastetiden), czyli oczekiwanie na Wielkanoc (påske).
W trakcie karnawału pojawia się kilka ważnych dni, np. polski Tłusty Czwartek lub
norweski fastelavn.
flickr.com
radiozet.pl
Karnawał
Karneval
Trwa około 7 tygodni
Trzech Króli 6 stycznia helligtrekongersdag
Tłusty Czwartek
Fastelavn (tłusta niedziela)
OSTATKI wtorek fetetirsdag
Wielki Post
fastetiden
Środa Popielcowa askeonsdag
Wielkanoc påske
Skąd wzięło się słowo „karnawał”?
Brak jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Niektórzy twierdzą, że to
zlepek dwóch łacińskich słów: ‘carne vale’ czyli ‘mięso żegnaj’. W
karnawale jadano tłusto i obficie, zaś w Wielkim Poście tradycyjnie ludzie
ograniczali jedzenie mięsa i tłustych potraw, na znak pokuty i
przygotowania do święta Wielkanocy.
Jakie inne nazwy ma karnawał?
W Polsce karnawał był nazywany ‘zapusty’. Według starego porzekadła:
„W zapusty nie chcą państwo kapusty,
wolą sarny, jelenie i żubrowe pieczenie”
W tym czasie urządzano zabawy, kuligi, pochody przebierańców i wielkie bale. Był to
czas, kiedy bawili się wszyscy, młodzi, starzy, bogaci i biedni.
Kulig
Wikipedia.org
Przebierańcy i kolędnicy
Na wsiach bardzo popularne były korowody przebierańców lub inaczej kolędników.
Młodzi ludzie przebierali się za diabły, konia, bociana, doktora, dziada, babę czy
księdza, a towarzyszyli im muzykanci.
Taka wesoła grupa odwiedzała wszystkie domy we wsi, śpiewając
i grając. W zamian kolędnicy dostawali od ludzi przysmaki lub pieniądze.
W niektórych rejonach Polski ta tradycja jest nadal żywa! (film z Kaszub)
Potrawy karnawałowe
Wiedząc, że już niedługo przyjdzie
czas postu i ograniczeń, w karnawale
ludzie jedli tłusto i dużo. Stoły uginały
się od pieczeni, mięs, ciast, pączków i
faworków.
Karnawałowa uczta z dawnych czasów
Commons.wikimedia.org
Bale przebierańców
Ulubiona karnawałowa rozrywka dzieci i dorosłych. Wszelkie przebrania są
dozwolone, często zakłada się na twarze maski. Czasami cały bal odbywa się w
jednym stylu, na przykład trzeba przebrać się za postać z bajki, za osobę przeciwnej
płci, albo założyć niezwykłe nakrycie głowy.
Karnawał na świecie
Na świecie wielką sławę zyskały karnawałowe bale w Wenecji we Włoszech,
karnawał w dzielnicy Notting Hill w Londynie oraz karnawał samby w Rio de Janeiro
w Brazylii.
Karnawałowa zabawa w Wenecji
Commons.wikimedia.org
Commons.wikimedia.org
Karnawałowa zabawa w Londynie
Karnawał w Rio de Janeiro
Commons.wikimedia.org
Commons.wikimedia.org
Ważne daty karnawału:
6 stycznia Święto Trzech Króli helligtrekongersdag, początek karnawału
2 lutego Święto Matki Boskiej Gromnicznej,
czyli koniec czasu Bożego Narodzenia.
Symbolem tego dnia jest gromnica czyli
duża woskowa świeca. Tego dnia według
starej tradycji, powinny już z wszystkich
domów zniknąć choinki i ozdoby
bożonarodzeniowe. Od tego dnia nie
wolno też było śpiewać kolęd. Był to też
ostatni dzień w roku, kiedy kolędnicy
mogli chodzić po wsi.
Gromnica według wierzeń miała chronić każde
domostwo przed uderzeniem pioruna (gromu), stąd jej nazwa.
W czasie burzy zawsze stawiano ją w oknie dla ochrony .
Tłusty Czwartek
czyli ostatni czwartek karnawału. Tego dnia w Polsce tradycyjnie je się
duże ilości pączków i faworków, a przed cukierniami ustawiają się długie
kolejki. Podobno ten, kto w Tłusty Czwartek nie zje ani jednego pączka,
nie będzie miał szczęścia w nadchodzącym roku ☺
Fastelavn czyli Tłusta Niedziela
To norweskie święto, odpowiednik polskiego Tłustego Czwartku. Tego dnia w
Norwegii zjada się fastelavensboller czyli pączki posmarowane dżemem i ozdobione
bitą śmietaną. Tradycyjna ozdoba tego dnia to fastelavensris czyli bukiet gałązek
ozdobiony kolorowymi piórkami.
pxfuel.com
Commons.wikimedia.org
Ostatki fetetirsdag
czyli ostatni dzień karnawału, wtorek, zwany też Śledzikiem. Tego dnia
organizowano huczne zabawy, potańcówki i bale. W wiejskich
gospodach bawiono się hucznie do północy. O północy muzyka cichła,
na podłodze rozsypywano popiół, a do jedzenia podawano śledzie, czyli
postną potrawę. Stąd właśnie nazwa ‘Śledzik’.
W okolicach Poznania, czyli w Wielkopolsce, Ostatki nazywano
Podkoziołek, a ulubioną potrawą był pieczony na rożnie baran lub
kozioł. Na stołach stawiano wyrzeźbioną z drewna lub z rzepy głowę
kozła.
Środa Popielcowa, Popielec askeonsdag
początek Wielkiego Postu (langfasten), czyli czasu oczekiwania na
Wielkanoc. Tradycyjnie tego dnia wierni kościoła katolickiego
przychodzą na nabożeństwo do kościołów. W czasie tego nabożeństwa
posypuje się głowy popiołem, na znak pokuty i smutku.
Oto opis starych polskich karnawałowych tradycji ze strony: www.pomorskie.eu
Tłusty czwartek był jednak tylko wstępem do hucznych zabaw, które odbywały
się w ostatnie trzy dni karnawału. Starano się wtedy przed zbliżającym się
Wielkim Postem najeść do syta dobrych rzeczy, wytańczyć, wybawić, wyśmiać i
wykrzyczeć. Tańczono więc do upadłego w domach i w karczmach, a na ulice wsi,
miasteczek i przedmieść wielkomiejskich ychodziły korowody płatających figle
przebierańców. Przebieranie się i wkładanie masek czy choćby tylko czernienie
sobie twarzy sadzą, było w ostatki regułą. Na wsi, która najdłużej zachowywała
dawne zwyczaje, biegały po drogach i przychodziły do domów przebrane postacie,
wśród nich zwierzęce, znane z wcześniejszych obchodów kolędniczych: koza,
turoń, niedźwiedź i konik, a także bocian i żuraw – zwiastuny wiosny. Wierzono
powszechnie, że wraz z nimi przychodzi do domów dostatek i urodzaj. Po ulicach
biegali mężczyźni poprzebierani za kobiety, czarne, rogate diabły i inne cudacznie
przyodziane postacie, zaczepiając przechodniów, porywając ich do tańca,
ściskając i całując, a przy okazji czerniąc im twarze i ubrania sadzą.
Oprac. Ludmiła Jezierska na podstawie „Polskie obrzędy i zwyczaje" Barbary Ogrodowskiej (Warszawa 2004)
Czy pamiętasz, co znaczą te słowa? Zaznacz słowo ☺, jeśli potrafisz wyjaśnić, co
oznacza.
CARNE VALE
FASTELAVENSBOLLER
FASTELAVENSRIS
FASTELAVN
GROMNICA
HUCZNY
KARNAWAŁ
KOLĘDNICY
KULIG
OSTATKI
PODKOZIOŁEK
PRZEBIERAŃCY
ŚLEDZIK
ŚRODA POPIELCOWA
TŁUSTY CZWARTEK
TRZECH KRÓLI
WIELKI POST
ZAPUSTY
Brawo TY!
Podpisz fotografie i ilustracje po polsku i norwesku
C H R Z E Ś C I J A Ń S T W O O I Ś T L
F A S T E L A V E N S B O L L E R P O M
Ł Ó P K W I E L K I P O S T Z T I Ą F R
U J N O F E R O F T H Z O P N Y R C P N
W B K R O S T A T K I U U Ś L E D Z I K
E R K O U Ć S Ł Ą C B H N D D Ż C K E I
N A I W Y W L C E C Ę H Ń Y S G Ź I N G
E Z H O T Ł U S T Y C Z W A R T E K F D
C Y S D B Ś R O D A P O P I E L C O W A
J L I Y A U B Ś D G Q F A S T E L A V N
A I Ó N L P R Z E B I E R A Ń C Y J T F
F A S T A L A V E N S R I S L Z W K R A
H B V R O T R Z E C H K R Ó L I P U A W
Y N P C W I E L K A N O C L Y U O L D O
K A R N A W A Ł U C Z T A A L F P I Y R
Z A P U S T Y B Z A B A W A Y H I G C K
F E T E T I R S D A G K N P W U Ó J J I
K E W O Ś S M A S K A G U H V Ó Ł M A S
F A S T E T I D E N G R A T U L A C J E
karnawał
Trzech Króli
bal
przebierańcy
korowody
zapusty kulig Tłusty Czwartek fastelavn fastelavensboller
fastalavensris pączki faworki uczta zabawa
Wenecja Brazylia maska ostatki śledzik
fetetirsdag Środa Popielcowa Wielki Post Wielkanoc popiół
chrześcijaństwo tradycja fastetiden
Wypytaj rodziców o ich zabawy karnawałowe, obchodzenie Tłustego Czwartku i
Śledzika. Zanotuj ich odpowiedzi.