1

Α. ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

2

Συγγραφέας: Συλλογικό έργο. Επιμέλεια Άγγελος ΠαληκίδηςΤίτλος:

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΑΖΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥΑπό την ιστοριογραφία και την πολιτική θεωρία στη σχολική ιστορική μάθηση

Εκδοτικός οίκος: Εκδόσεις Επίκεντρο- Epikentro

Τόπος και χρόνος Έκδοσης: Πρώτη έκδοση, εκδόσεις Επίκεντρο Α.Ε. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2013.

Σελίδες: 304Είδος κειμένου: Βιβλίο για την εκπαίδευση,

ιστορία και κοινωνία. 3

Β. ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

4

Ναζισμός είτε αναβιώνει απροκάλυπτα είτε προβάλλεται κεκαλυμμένα με τις μορφές του:

21ος αιώνας

5

Το συλλογικό αυτό πόνημα επισημαίνει εμφατικά πως:

6

Η ελληνική σχολική εκπαίδευση παρουσιάζεται αδύναμη να ανταποκριθεί στις θεμελιώδεις

καταστατικές της υποχρεώσεις.

7

Οι εκπαιδευτικοί:

8

Από την άλλη οι επίσημοι εκπαιδευτικοί φορείς επιδεικνύουν ασύγγνωστη αδιαφορία.

9

Η σχολική ιστορία ελάχιστα παρακολουθεί τις εξελίξεις στο χώρο της επιστημονικής ιστοριογραφίας.

▲ Το βιβλίο της Γ' Γυμνασίου, το

επαρκέστερο από όσα διδάσκονται

σήμερα στην ελληνική εκπαίδευση

10

Σ τα επίμαχα και συγκρουσιακά ιστορικά θέματα, όπως ο Ναζισμός, η επίσημη σχολική εκπαίδευση

προτιμά :

11

Αδυναμίες = κοινωνία εύκολα χειραγωγήσιμη,

έκθετη στην προπαγάνδα που

παράγουν:

Άγγελος Παληκίδης:«Πόσο, άραγε,

ιστορικά εγγράμματοι μπορεί να είναι όσοι χωρίζουν τους λαούς

σε αγαθούς και σατανικούς, όσοι

γοητεύονται από τη ρητορεία του

Ναζισμού και του Φασισμού, όσοι ασπάζονται τις

θεωρίες του μίσους, όσοι επικροτούν ή

ανέχονται την τυφλή και ωμή βία εναντίον

αδύναμων και ανυπεράσπιστων μεταναστών»;

▲ Ο Ουαλίντ Ταλέμπ όπως βρέθηκε κακοποιημένος και δεμένος σε δέντρο από

τον εργοδότη του στα Αμπελάκια Σαλαμίνας, 2012.

13

14

Η σχολική Ιστορία ελάχιστα παρακολουθεί εξελίξεις της επιστημονικής ιστοριογραφίας,

αποφεύγει να ενστερνιστεί νέες επιστημολογικές αντιλήψεις

και γενικά μένει σταθερά προσηλωμένη στο εθνοκεντρικό αφήγημα.

Ο Άγγελος Παληκίδης επισημαίνει εμφατικά μια σειρά παραμέτρων για το σχολείο και την ιστορική εκπαίδευση που

προσφέρει:

1.

15

16

Η υποβάθμιση του μαθήματος της Ιστορίας αποτελεί πολιτική επιλογή.

Η ανάθεση, για παράδειγμα, της διδασκαλίας σε

εκπαιδευτικούς άσχετων με την Ιστορία ειδικοτήτων έχει

πάρει ενδημικές διαστάσεις. Ανεπαρκείς –από

μεθοδολογική άποψη τουλάχιστον– και αυτοί που

αποκαλούνται γενικώς «φιλόλογοι».

5.

17

18

▲ Μασκοφόρος συνεργάτης των κατοχικών δυνάμεων.

7. Στα επίμαχα και συγκρουσιακά ιστορικά θέματα,

όπως ο Ναζισμός, η επίσημη σχολική εκπαίδευση προτιμά:

19

Γιατί να γραφτεί σήμερα ένα βιβλίο αποκλειστικά για τη διδασκαλία του ιστορικού φαινομένου του Ναζισμού και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και όχι για κάποια άλ λη ιστορική περίοδο

ή κάτι γενικότερο;

20

Πέρα από την προφανή απάντηση της εμφάνισης και εξάπλωσής του νεοναζισμού στην κοινωνία σήμερα και ιδιαίτερα στους νέους, ο Άγγελος Παληκίδης επισημαίνει επιγραμματικά

τα εξής:

• Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν ήταν απλώς ένας εθνικός πόλεμος. Πρόκειται για έναν ολοκληρωτικό πόλεμο μεταξύ

διαφορετικών κοσμοθεωριών και διαφορετικών μοντέλων πολιτισμού: Του ευρισκόμενου σε βαθιά κρίση

Φιλελευθερισμού, του αναδυόμενου Μποσελβικισμού και του Φασισμού.

21

▲ Οι σημαίες των συμμαχικών κρατών (αφίσα εποχής).

Οι ιδεολογικοί επίγονοι του Διαφωτισμού ενάντια στον

Άξονα

22

Η «εβραιοκτονία είναι το τέλος του ευρωπαϊκού πολιτισμού και του ευρωπαϊκού πνεύματος έτσι όπως έζησε αιώνες τώρα. Για πρώτη φορά στην ιστορία ο

άνθρωπος αρνήθηκε το συνάνθρωπό του, όχι την ιδιότητα να είναι Εβραίος, την ιδιότητα να είναι

άνθρωπος».

Η ιδεολογία του Ναζισμού βρίσκει την απόλυτη έκφρασή της στο

Ολοκαύτωμα, σε ένα γεγονός μοναδικό στην ιστορία της ανθρωπότητας με ανυπολόγιστη παιδευτική αξία, παρά την ασύλληπτη για

το ανθρώπινο μυαλό φρίκη που προκαλεί. Σε ένα εμπνευσμένο κείμενο η Ελένη Αρβελέρ παρατηρεί:

▲ Στην πύλη του στρατοπέδου Ι παραμένει αναρτημένη η επιγραφή "ARBEIT MACHT FREI", δηλαδή "Η εργασία απελευθερώνει".

Δυστυχώς, στη χώρα μας το Ολοκαύτωμα δεν διδάσκεται

καθόλου ή διδάσκεται υποτυπωδώς και εσφαλμένα

στα σχολεία.

▲ Κρεβάτια κρατούμενων στο Άουσβιτς - Μπίρκεναου, 

Primo Levi«Συνέβη, άρα μπορεί να ξανασυμβεί»

▲ Παιδί από τη Ρόδο με το κίτρινο άστρο

στο πέτο του (1943). Οι Ροδίτες

Εβραίοι που πέθαναν στο

στρατόπεδο του Άουσβιτς ήταν περίπου 1.500

26

Από παιδαγωγική άποψη η ιστορική αυτή περίοδος αποτελεί προνομιακό πεδίο για την εφαρμογή

σύγχρονων στρατηγικών διδασκαλίας και την αξιοποίηση ποικίλων και πολυτροπικών ιστορικών

πηγών, οι οποίες να στοχεύουν στην πολυπρισματική εστίαση και την ενσυναισθητική κατανόηση.

▲  Βέρες Εβραίων που δολοφονήθηκαν σε

στρατόπεδο θανάτου.

27

28

Χρήση πολυτροπικών ιστορικών πηγών

Γ. Η ΔΟΜΗ ΤΟ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

29

30

Το συλλογικό αυτό πόνημα εκτός από την εισαγωγή περιλαμβάνει τρεις ενότητες.

31

1ο ΜΕΡΟΣΘεωρητικές προσεγγίσεις του

ναζιστικού φαινομένου

32

ΕΙΣΑΓΩΓΗΆγγελος Παληκίδης 7

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ:Θεωρητικές προσεγγίσεις του ναζιστικού φαινομένου 17Βασίλης Μπογιατζής«Μελετώντας το Απόλυτο Κακό:μια επισκόπηση της ιστοριογραφίας του Ναζισμού απότις πρώτες ερμηνείες ως τη New Consensus καιτη συνθετική προσέγγιση του Roger Griffin» 19Έλλη Λεμονίδου«Ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος: ιστοριογραφία,δημόσια ιστορία και ιστορική εκπαίδευση» 43Γιώργος Κόκκινος«Ιστορικός αναθεωρητισμός και άρνησητου Ολοκαυτώματος (negationnisme)» 57Άγγελος Παληκίδης«Ο Ναζισμός στα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας» 75Βασίλης Δαλκαβούκης«Η μνήμη της ναζιστικής Κατοχής στο δημόσιο χώρο.Η περίπτωση των οδωνυμίων» 129

33

στο πρώτο μέρος : εξέλιξη της ιστοριογραφίας και των ερμηνευτικών σχημάτων για το Ναζισμό. Στο δεύτερο μέρος: πολύ ενδιαφέρουσα πολυεπίπεδη ενσυναισθητική ερμηνεία του ναζιστικού φαινομένου που διατύπωσε ο βρετανός καθηγητής πολιτικής θεωρίας Roger Griffin.

Βασίλης Μπογιατζής: «Μελετώντας το Απόλυτο Κακό: μια επισκόπηση της ιστοριογραφίας του Ναζισμού από τις πρώτες

ερμηνείες ως τη New Consensus και τη συνθετική προσέγγιση του Roger Griffin».

ΔΡ. ΕΜΠ/ΕΚΠΑ, εργάζεται στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, συγγραφέας της μελέτης Μετέωρος μοντερνισμός

Τεχνολογία, ιδεολογία της επιστήμης και πολιτική στην Ελλάδα του μεσοπολέμου (1922-1940), εκδ. Ευρασία, Αθήνα, 2012

Η εργασία χωρίζεται σε δυο μέρη:

34

Έλλη Λεμονίδου: «Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος: ιστοριογραφία, δημόσια ιστορία και ιστορική εκπαίδευση» .

Λέκτορας Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών

35

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣΗ Γερμανία το κράτος – θύτης: Ο κινηματογράφος ενισχύει τη

συλλογική αθωωτική αυτό – εικόνα.

Το Ταμπούρλο (1979). Αλληγορική παρουσίαση της Γερμανίας ως μικρού παιδιού που δεν έχει συναίσθηση των πράξεών του. Λίστα του Σίντλερ (1993).

Πρωταγωνιστής ένας καλός ναζί που διακινδυνεύει για να σώσει εβραίους.

6.000.000 είδαν την ταινία στη Γερμανία. Παράβλεψαν πως

συμπεριφορές όπως του Σίντλερ υπήρξαν εξαιρετικά μειοψηφικές.

36

► Η πτώση (2004). Εμφανίζονται αρκετοί συμπαθητικοί ναζί, ακόμη κι ο ίδιος ο Χίτλερ δεν παρουσιάζεται ως ανθρωπόμορφο

τέρας.

▲ Σόφι Σολ (2005). Ιστορία νεαρής φοιτήτριας στο Μόναχο, η

οποία θυσιάστηκε στον αγώνα κατά του Ναζισμού.

37

Κινηματογράφος και σχολική πραγματικότητα

Οι εκπαιδευτικοί δεν υποστηρίζονται επαρκώς να αξιοποιούν τον κινηματογράφο. Επομένως προτείνεται πως θα πρέπει να

διατεθούν τα κατάλληλα παιδαγωγικά εργαλεία:

38

Γιώργος Κόκκινος: «Ιστορικός αναθεωρητισμός και άρνηση του ολοκαυτώματος» .

Καθηγητής Ιστορίας και Διδακτικής της Ιστορίας στο Παιδαγωγικό τμήμα Δημοτικής εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου

Αιγαίου.

▲ Αριστερά: Άδεια δοχεία του θανατηφόρου αερίου Zyklon B. Δεξιά: Το μαλλί των θυμάτων, το οποίο προοριζόταν για την περαιτέρω βιομηχανική

επεξεργασία.

40

Άγγελος Α. Παληκίδης: « Ο Ναζισμός στα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια ιστορίας» .

Λέκτορας Διδακτικής της Ιστορίας στο τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.

Πώς παράγονται και χρησιμοποιούνται τα σχολικά εγχειρίδια; Προτείνει στην εργασία του τέσσερις ερευνητικές δομές:

Α. Επικαιροποίηση: ο τρόπος παρουσίασης του Ναζισμού στα σχολικά εγχειρίδια = συνδέεται με το παρόν και το μέλλον των μαθητών.Β. Το Ολοκαύτωμα: Ποια θέση έχει το Ολοκαύτωμα στο κεφάλαιο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου; Πώς προσεγγίζεται και πώς ερμηνεύεται; Προβάλλεται ως γενικό ιστορικό φαινόμενο ή αναδεικνύονται και οι τοπικές του εκφάνσεις, η σύλληψη π.χ. των Εβραίων σε ελληνικές πόλεις και η μεταφορά τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία;Γ. Η κατασκευή και διαχείριση της μετα-μνήμης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στα σχολικά εγχειρίδια.Δ. Η λειτουργία των ιστορικών πηγών στα σχολικά εγχειρίδια και οι δυνατότητες που προσφέρουν στην άσκηση ιστορικών δεξιοτήτων.

41

Σχολικά εγχειρίδια που δέχτηκαν τη μεγαλύτερη πολεμική:

42

Σχολικά εγχειρίδια που δέχτηκαν τη μεγαλύτερη πολεμική:

Απόσυρση: Τα νέα εγχειρίδια στη λογική της «Ακαδημαϊκής Ιστορίας» με την έννοια ενός συντηρητικού από

ιστοριογραφική, επιστημολογική, παιδαγωγική άποψη παραδείγματος.

◄ Σελίδα από χειρόγραφο ημερολόγιο που μπόρεσε να κρατήσει μέσα στο Άουσβιτς ο Έλληνας Εβραίος Μαρσέλ Νατζαρί. Το

ημερολόγιο βρέθηκε θαμμένο στο στρατόπεδο, εκεί που υπήρχαν τα

κρεματόρια, οι φούρνοι δηλαδή που έκαιγαν τους νεκρούς

▲ Εβραίοι της Θεσσαλονίκης κάνουν γυμναστικές ασκήσεις όπως τους

διατάζει ένας Γερμανός στρατιώτης. 11 Ιουνίου 1942.

Τοπική Ιστορία και Ολοκαύτωμα: Παραδείγματα μαζικής σύλληψης κι εκτοπισμού Ελλήνων Εβραίων μέσα από πηγές = οι

μαθητές θα συνειδητοποιήσουν ότι το Ολοκαύτωμα δεν είναι μακρινή υπόθεση, αλλά συνδέθηκε με ανθρώπους που ανήκαν στη

γενιά των παππούδων τους.

44

ΣΤ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥΟΠΤΙΚΗ ΕΘΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΘΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ ΓΕΡΜΑΝΟΙ, ΙΤΑΛΟΙ ΝΑΖΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ, ΙΤΑΛΟΙΜΕΤΑΞΑΣ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ Φασιστικός

χαρακτήρας 4ης Αύγουστου

ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ

ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑλαού εκκλησίας

Αδυναμία ερμηνευτικού πλαισίου

ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ λαού και εκκλησίας

Δωσιλογικές κυβερνήσεις

Καμιά αναφορά Τσολάκογλου – μέλη μεταξικού καθεστώτος .

Καμιά αναφορά

Τάγματα Ασφαλείας Καμιά αναφορά Ανάδειξη θηριωδιώνσε βάρος Ελλήνων

Καμιά αναφορά

Καθεστώς Βισύ (Γαλλία)

αποσιωπάται Μόρφωμα διοικητικού χαρακτήρα

Αυστριακό Άνσλους Προϊόν συναίνεσης Αυστριακών - Γερμανών

Βιαίως επιβληθέν από το Χίτλερ

Τσώρτιλ Χαρισματικός Χαρισματικός ΧαρισματικόςΠηγές Εθνικό συγκινησιακό

φορτίοΠανανθρώπινες αξίες – αντιπολεμικά μηνύματα

Εθνικό συγκινησιακό φορτίο

πολυτροπικότηταπολυπρισματικότητα - - -

45

Βασίλης Δαλκαβούκης: «Η μνήμη της ναζιστικής Κατοχής στο δημόσιο χώρο. Η περίπτωση των οδωνυμίων» .

Επίκουρος καθηγητής Εθνογραφίας του Ελλαδικού Χώρου στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου

Πανεπιστημίου Θράκης.

•Με τη θέαση της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και της Εθνογραφίας ερμηνεύει την επίμαχη δεκαετία του 1940 στα οδωνύμια των δήμων της Βέροιας

και του Βόλου. •Αντιπαραθέτοντας έννοιες, όπως η επίσημη, η

θεσμική και η διαιρεμένη μνήμη ή η αντι-μνήμη, αντιμετωπίζει τους οδωνυμικούς χάρτες των

πόλεων ως μνημονικούς τόπους.•Παράλληλα αποκαλύπτει τα επάλληλα στρώματα

μνημών που σχηματίστηκαν μέσα από την αντιπαράθεση ή και την ανοχή των λόγων της

δεξιάς και της αριστεράς στη μεταπολεμική και μεταπολιτευτική Ελλάδα.

46

Η ανάδυση σε Ελλάδα κι Ευρώπη ενός πολιτικού χώρου που αντιμετωπίζει φιλικά το Ναζισμό οδηγεί την ακαδημαϊκή κοινότητα στην ανάγκη να επαναφέρει στη συγχρονία μια μνήμη που δείχνει

να έχει λησμονηθεί από πολλούς, συχνά υπό το κράτος της «οργής» για την πολιτική διαχείριση της σύγχρονης κρίσης.

ω

47

2ο ΜΕΡΟΣΔιδακτικές προσεγγίσεις: διδακτική

μεθοδολογία και σενάρια διδασκαλίας

48

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ:Διδακτικές προσεγγίσεις:Διδακτική μεθοδολογία και σενάρια διδασκαλίας 145Δημήτρης Μαυροσκούφης«Στρατηγικές για την αξιοποίησητων πηγών και τη μεθόδευση της διδασκαλίας» 147Κατερίνα Μπρεντάνου«Αποκαλύπτοντας τη συνενοχή» 169Βασιλική Σακκά«Εμείς και οι ‘‘άλλοι’’: η εμπειρία του ανεπαίσθητουεκφασισμού μιας κοινωνίας και η σύγχρονη συγκυρία» 203Ζέτα Παπανδρέου«Ναζιστική κατοχή στην Ελλάδα και άσκησηαντιποίνων» 253

Στη δεύτερη ενότητα με τίτλο Διδακτικές προσεγγίσεις: διδακτική μεθοδολογία και σενάρια διδασκαλίας προτείνονται στρατηγικές διδασκαλίας και σχεδιάζονται διδακτικά σενάρια που αξιοποιούν με σύγχρονες ενσυναισθητικές και ανακαλυπτικές μεθόδους πολύμορφες ιστορικές πηγές.

49

Δημήτρης Κ. Μαυροσκούφης : «Στρατηγικές για την αξιοποίηση των πηγών και τη μεθόδευση της διδασκαλίας»» .

Καθηγητής Διδακτικής Μεθοδολογίας και Ιστορίας της Εκπαίδευσης στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του

Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Η εργασία διαμορφώνει ένα σύγχρονο μεθοδολογικό πλαίσιο διδασκαλίας ιστορικών φαινομένων που έχουν συγκρουσιακό χαρακτήρα, όπως ο Ναζισμός. Αφού διευκρινίζει την έννοια του ιστορικού γραμματισμού,προτείνει έντεκα στρατηγικές διδασκαλίας που έχουν ως βασικά εργαλεία τις ιστορικές πηγές και προσφέρει ευσύνοπτες και χρήσιμες συμβουλές για τη συνεργατική οργάνωση και λειτουργία της σχολικής τάξης.

50

Κατερίνα Μπρεντάνου : « Πρόταση βιωματικής διδασκαλίας του φαινομένου του Ναζισμού» .

Διδάκτωρ Ιστορικός – Θεατρολόγος, Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Πειραιά.

Η εργασία προτείνει ένα βιωματικό εργαστήριο διδασκαλίας: «Αποκαλύπτοντας τη συνενοχή».

Πολυτροπικές πηγές = προσέγγιση ενσυναισθητικά και επεξεργασία με ανακαλυπτικές

και διερευνητικές τεχνικές. Έτσι επιχειρεί να ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον των μαθητών για το Ναζισμό και να αποκρυπτογραφήσει

την εγκληματική γοητεία του μέσα από πέντε στάδια που τα ονομάζει Φονικές Ταυτότητες, Η ναζιστική

ιδεολογία, Η υλοποίηση της ιδεολογίας, Υπακοή – Συμμόρφωση – Συνενοχή και Βραδυ-φλεγής

διάτρηση συνειδήσεων. Στο εργαστήριο αυτό ο Ναζισμός όχι μόνο

ιστορικοποιείται αλλά και επικαιροποιείται = σύνδεση με στερεοτυπικές αντιλήψεις της σημερινής

κοινωνίας.

51

▲ Η ταυτότητα Ερυθρού Σταυρού, με την οποία το

1950 ο Άιχμαν φυγαδεύτηκε στην Αργεντινή.

Χάνα Άρεντ: «Ο Άιχμαν ότι έκανε ήταν πράξεις ενός νομοταγούς πολίτη. Έκανε το καθήκον του. Υπάκουε όχι μόνο σε διαταγές αλλά στο νόμο… Ο συνήγορος

υπεράσπισης δήλωσε ότι ο πελάτης του έχει την προσωπικότητα ενός «κοινού ταχυδρόμου». Ο Άιχμαν

φαίνεται ότι είναι ένας τρομακτικά συνηθισμένος

άνθρωπος. Το μόνο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του: δεν ήταν η

ανοησία αλλά μια παράξενη, σχεδόν αυθεντική ανικανότητα

να σκεφτεί. Το ηθικό σοκ δεν ήταν τι έκαναν οι SS, αλλά το

πόσο εύθραυστη αποδεικνύεται η προσωπική ηθική, η ευκολία με

την οποία οι καθημερινοί άνθρωποι προσαρμόστηκαν κι

αντικατέστησαν το ου φονεύσεις με το ναζιστικό κανόνα που

υπαγόρευε το φόνο ως φυλετικό καθήκον».

52

Ποια χαρακτηριστικά είχαν οι άνθρωποι που δεν υπάκουσαν;

Και η απάντηση τόσο απλή και μεγαλειώδης: Η κριτική ικανότητα είναι το μόνο μας όπλο ενάντια στις δυνάμεις

της υπακοής και της συμμόρφωσης. Η ικανότητά μας δηλαδή να σκεπτόμαστε, να αξιολογούμε, να

προβληματιζόμαστε, να στοχαζόμαστε να αμφισβητούμε , να ρωτάμε γιατί….

53

Βασιλική Σακά : «Εμείς και οι ‘‘άλλοι’’: η εμπειρία του ανεπαίσθητου εκφασισμού μιας κοινωνίας και η σύγχρονη συγκυρία» .

Ιστορικός, Διδάκτωρ στην εκπαίδευση Ενηλίκων και Ιστορία – Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Μεσσηνίας.

Διδασκαλία του Ολοκαυτώματος: ενός εξαιρετικά κρίσιμου γεγονότος για την προσέγγιση

του ναζιστικού φαινομένου, αναδεικνύοντας όχι μόνο τις γενικές αλλά και τις τοπικές διαστάσεις του.

Σχεδιάζει ένα εξαιρετικά πλούσιο σε υλικό διαθεματικό project, συμβατό με το Αναλυτικό Πρόγραμμα του ελληνικού σχολείου (για όλες τις

σχολικές βαθμίδες). Το ιστορικό υλικό που προσκομίζει (πρωτογενές και δευτερογενές) περιλαμβάνει φωτογραφίες,

κινηματογραφικές ταινίες, ντοκιμαντέρ, προπαγανδιστικές αφίσες και γελοιογραφίες,

σχολικά ναζιστικά προγράμματα και επιτραπέζια παιχνίδια κτλ.

► Πίνακας του Βόλφγκανγκ Βίλριχ που δείχνει την ιδανική

ναζιστική οικογένεια. Το ναζιστικό καθεστώς απαγόρευσε στους Άριους να παντρεύονται ή να έχουν κοινωνικές σχέσεις με

τις «κατώτερες φυλές».

▲ Κρατικός υπάλληλος μετράει τη μύτη ενός άντρα για να

διαπιστώσει αν είναι Άριος ή όχι

▲ «Πέταξε τους Εβραίους έξω», γερμανικό παιδικό παιχνίδι. Το 1938 πουλήθηκαν ένα

εκατομμύριο τέτοια παιχνίδια.

▲ Το κίτρινο άστρο που

υποχρεώθηκαν να φορούν οι Εβραίοι στα

ρούχα τους (στο πέτο ή στο

μανίκι) για να τους ξεχωρίζουν,

ώστε όλοι να καταλαβαίνουν

ότιείναι Εβραίοι και να τους αποφεύγουν

Περιγραφή εικονιζόμενου

θέματος,Εντοπισμός χώρου

και χρόνου.Προσδιορισμός σχολιαζομένου

θέματος. Σκοπιμότητα.

Πολυσημία, περιεκτικότητα της

εικόνας. Με ποιο τρόπο αντανακλά την εποχή (ήθη,

νοοτροπία) και το θέμα; Πόσο πειστικά

γίνεται αυτό;Συσχετισμός με το

λεκτικό σχόλιοπου συνοδεύει τη

γελοιογραφία.Ερμηνεία,

συμπεράσματα, σύνθεση.

Ο αιώνιος Εβραίος

57

Έχει Καμπούρα .Ποια ιδέα υποβάλλει η προπαγανδιστική αφίσα;

Το απλωμένο χέρι;

Το σφυροδρέπανο;

Το

Το μαστίγιο;

58

ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗΟι μαθητές θα χωριστούν σε 4 ομάδες και θα αναλάβουν να «οικοδομήσουν» από δύο χαρακτήρες η καθεμιά. Στη συνέχεια θα αυτοσχεδιάσουν εκθέτοντας τα αισθήματα, τις σκέψεις τους για το παρόν και το μέλλον. Έπειτα θα κάνουν το ίδιο μεταφερόμενοι στο 1944.

59

Ζέτα Παπανδρέου: «Ναζιστική κατοχή στην Ελλάδα και άσκηση αντιποίνων» .

Διδάκτωρ Διδακτικής της Ιστορίας – εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης

Ιστορικό διδακτικό εργαστήριο: αναφορά στις θηριωδίες των κατοχικών στρατευμάτων στην

Ελλάδα. Πεδίο μελέτης: σφαγή του Διστόμου. Κατεξοχήν πολυπρισματική προσέγγιση: όχι μόνο

περιγραφή της φρίκης του Ναζισμού, αλλά και την ιστορική κατανόηση των πολλαπλών όψεων του

γεγονότος. Με χρήση πολυτροπικών πηγών φωτίζει σε βάθος

χρόνου την περίοδο που ακολούθησε τη σφαγή. Αντιμετωπίζοντας το χώρο και τους επιζήσαντες

ως μνημονικό τόπο και ως μνημονική κοινότητα αντίστοιχα, εστιάζει στα στάδια διαχείρισης της

τραυματικής μνήμης και του πένθους των επιζησάντων και αναδεικνύει τις πολλαπλές όψεις των

θυτών και των θυμάτων.

60

5ο φύλλο ΕργασίαςΔραστηριότητα η οποία αφορά τη ναζιστική άσκηση αντιποίνων στην Ελλάδα. Θέμα:

Εάν οι τόποι είχαν φωνή τι θα μας έλεγαν;Κάθε ομάδα παίρνει φωτογραφίες περιοχών που υπέστησαν τη βία του εθνικοσοσιαλισμού και τους δίνει «λαλιά» δημιουργώντας στίχους ή ένα σύμβολο για πανό ή γκράφιτι.

61

► Μία ταινία για την αντιμετώπιση του

προσωπικού θρήνου και του ιστορικού χρέους.

Σκηνοθεσία Στεφαν Χαουπτ-Director Stefan

Hauppt(2006)

62

ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ:Εκπαιδευτικό υλικό 277ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ 299ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΡΩΝ 300

Στο τρίτο μέρος προσφέρεται και προτείνεται στους εκπαιδευτικούς πρόσθετο Εκπαιδευτικό Υλικό (φωτογραφίες, κινηματογραφικές ταινίες, γραπτές πηγές, ιστότοποι κτλ.) προκειμένου να συνθέσουν τα δικά σχέδια μαθήματος ή εργασίας.

Τι νέο προσφέρει στη βιβλιογραφία και κυρίως στην εκπαίδευση και τη

διδασκαλία;

63

Δ. ΠΟΙΑ ΕΊΝΑΙ Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΥ;

«Το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να αποτελέσει μια γέφυρα ανάμεσα στην ακαδημαϊκή ιστορική θεωρία και τη σχολική ιστορική εκπαίδευση,

ανάμεσα στη σύγχρονη επιστημονική γνώση και τη διδακτική πράξη –μια γέφυρα που την έχουμε ανάγκη όσο ποτέ. Οι εκπαιδευτικοί όλων

των βαθμίδων, οι φοιτητές των ιστορικών και παιδαγωγικών τμημάτων, καθώς και όσοι προσβλέπουν σε μια εκπαίδευση δυναμικά

συνδεδεμένη με τη ζωή και τον άνθρωπο, θα βρουν στον τόμο αυτό σύγχρονες προσεγγίσεις και οπτικές για το ναζιστικό φαινόμενο, διδακτική μεθοδολογία, προτάσεις διδασκαλίας και πολυτροπικό

διδακτικό υλικό».

64