PROTOKOLL PËR KOORDINIM

DHE

KOM

UNIK

IM

Q E N D R A P Ë R P Ë R K R A H J E N Ë L EHTËS IMIN E K ONTESTEVE NDËRETNIKE

ПРО Т О КО Л З А К О О РД И Н А ЦИЈА И К ОМУНИКАЦИЈА ЦЕНТАР ЗА ПОДДРШКА НА ОЛЕ

СНУВ

АЊЕ Н

А МЕЃУ

ЕТНИЧКИ СПОРОВИ

1

ВОВЕД1

УЧЕНИЦИТЕ МАКЕДОНЦИ ЈА

БОЈКОТИРААТ НАСТАВАТА ВО

ТЕТОВСКАТА ФИМНАЗИЈА

МЕЃУЕТНИЧКИ ТЕНЗИИ ВО СЕЛО

ПЕШТАЛЕВО

КРВАВ МЕЃУЕТНИЧКИ СУДИР

МЕЃУЕТНИЧКИ БОЈКОТ НА НАСТАВАТА ВО РОПОВО

ПРОДОЛЖУВА ШИРЕЊЕТО ЕТНИЧКА

ОМРАЗА НА ТРИБИНИТЕ

ЕТНИЧКИТЕ СМЕНИ ЌЕ ГИ СОПРАТ ТЕПАЧКИТЕ ВО СТРУГА

ВО КАЛИШТА ПОЛИЦИЈАТА СПРЕЧИ ЕТНИЧКА ТЕПАЧКА

Разрешувањето на конфликтите/споровите претставува дел од напорите на луѓето да го избегнат насилството. Разновидноста на начини на разрешување на еден спор карактеристични за одредено културно поднебје се поврзани со базичните вредности на заедницата и со спремноста тие да бидат имплементирани во практика.

Државите кои (како Република Македонија) претставуваат збир на различни етнички заедници, со различни културни корени и религиски определби, се исправени пред посебен предизвик во справувањето со споровите и менаџирањето на конфликтите. Во овие држави мора да се посвети посебно внимание на конфликтите/споровите во кои се инволвирани припадници на различни етнички, културни и религиски заедници, а кои многу лесно, доколку невремено не се разрешат, може да прераснат во меѓуетнички спорови/конфликти.

Поддржано од Заедничката програма на Обединетите нации „Подобрување на меѓуетничкиот дијалог и соработка помеѓу заедниците“, со финансиска поддршка од Владата на Шпанија преку Фондот за остварување на милениумските развојни цели (МДГ-Ф).

2

ПОВРЗУВАЊЕ НА ЕКСПЕРТИТЕ И НЕФОРМАЛНИТЕ ЗАЕДНИЦИ ВОСПОСТАВУВАЊЕ ВРСКИ СО ФОРМАЛНИТЕ СТРУКТУРИ ИСКОРИСТУВАЊЕ Н

А АЛТ

ЕРНАТ

ИВНИ

ОТ ПР

ОСТО

Р ВО ЗАЕДНИЦАТА ЗАЕДНИЧКО ДЕЛУВАЊЕ

ПРОМОВИРАЊЕ НА МЕДИЈАЦИЈАТА КАКО НАЧИН НА РЕШАВАЊ

НА СП

ОРОВИТЕ

ДА ПРОБАМЕ НЕШТО ДРУГО

ПОЛИ

ТИЧК

А СПО

ГОДБА

ПОЛИ

ЦИЈА

ПОДЕЛ

БИ

ЗАБРАН

И

Споровите/конфликтите меѓу заедниците може да создадат недоверба, страв и дури и омраза. Оставени сами на себе можат да ескалираат и да се претворат во општествени потреси и како најлошо, во директни насилни судири.

Превенцијата на конфликтите/споровите,

брзата реакција, нивното менаџирање

и постапувањето по избивањето на конфликт

или после одреден спор бара многу

комплексен настап на различни фактори во

заедницата (формално-институционални или

неформални).

КОНФЛИКТИТЕ ЗАВРШУВААТ СО

2

3

Зелс...

Органи на национално

ниво

Цивилно општество

Медиуми

Општини

Организираниот и координиран настап, меѓусебната поддршка и соодветната употреба на професионална помош во дадени ситуации, претставуваат посакувани начини на постапување во вакви случаи. Доколку конфликтите/споровите се менаџираат на соодветен начин, тие не само што нема да предизвикаат ескалација на непријателство и да продуцираат насилство, туку може да бидат процес на прочистување и ослободување низ кој може да се расчистат низа недоразбирања и погрешни информации.На тој начин може да станат можност за промена и креирање на почитување, разбирање и помирување.

Комплексниот приод подразбира примена на соработувачкото право во кое професионалците соработуваат со застапниците на одредени идеи и со поддржувачи во заедницата.

3

4

Протокол

База на податоци

Коодинативно тело

Информации

ЗА ДА ГО ПОСТИГНЕМЕ ОВАЦентар за поддршка на олеснување

на меѓуетнички споровиМрежи од олеснувачи/

поддржувачи на олеснувањето

Доколку на заедницата погледнеме како на систем, може да се добие подобра перспектива за тоа кои видови на интервенции се соодветни.

Формирањето на канцеларија/центар за поддршка на олеснување на меѓуетничкиспорови претставува основа на вакво делување. Овој центар ќе соработува со групи за поддршка (мрежи на олеснувачи) кои се формираат на локално ниво од институции и индивидуи кои можат да придонесат за конструктивно разрешување на споровите. Членовите на групите за поддршка се составени од институции,

организации и индивидуи кои се спремни, имаат капацитет и поседуваат вештини да учествуваат во процесите на разрешување спорови или да ги поддржуваат овие процеси.

Во системот за разрешување на меѓуетничките спорови клучно место има локалната самоуправа. Околу неа се гради мрежа на државни и невладини организации и индивидуи кои стануваат дел од разрешувањето на споровите. Општината претставува врска меѓу граѓаните и институциите кои делуваат на локално и централно ниво.

4

5

ЗОШТО ПРОТОКОЛ?

2 Протоколот треба да помогне во идентификувањето на начините и механизмите кои им стојат на располагање на заинтересираните страни за разрешување на споровите кои имаат меѓуетничка димензија. Протоколот треба да овозможи да се идентификуваат институциите и структурите кои може да се појават како поддржувачи во процесот на разрешување на споровите и процедурите/чекорите кои треба да бидат преземени со цел разрешување на споровите.

КАКО ДА ПРЕПОЗНАЕМЕ? ШТО ДА ПРАВИМЕ? КОМУ ДА СЕ ОБРАТИМЕ?

5

6

3ВИДОВИ

СПОРОВИ И КОНФЛИКТИ

Според тоа кои се страните во спорот/конфликтот може да се прави разлика меѓу интерперсонални, интергрупни и интрагрупни конфликти. Интерперсоналните конфликти/спорови се случуваат меѓу поединци (на пример, меѓу двајца соседи, меѓу сопружници, меѓу двајца колеги итн.), а интергрупните меѓу групи (како на пример, меѓу наставници и ученици, меѓу политички партии, меѓу навивачки групи итн.). Интрагрупните конфликти/спорови се одвиваат меѓу припадници на формални групи и по правило ги вклучуваат или се одразуваат на сите припадници на групата. Такви конфликти/спорови се случуваат во рамки на семејствата, на спортските екипи, на работните организации итн.

Според тоа во кој контекст се одвиваат, споровите/конфликтите можат да бидат во семејство, во работна организација, во образование, во заедница итн., но можат да бидат и од меѓународен карактер.

Во некои интерперсонални или интрагрупни конфликти/спорови што се одвиваат во различните контексти, спротивставените страни може да бидат припадници на различни меѓуетнички групи. Доколку во поширокиот општествен контекст, меѓу групите чии припадници се спротивставените страни постои тензија, многу често се случува таквите спорови/конфликти да прераснат во меѓуетнички. Пролонгираното (не)решавање на проблемот кој го иницирал спорот/конфликтот може да го подигање спорот/конфликтот на интергрупно ниво како резултат на вклучување на дополнителни припадници на меѓуетничките групи како дел од конфронтираните страни. Така на пример, во спорот/конфликтот во едно двојазично училиште околу тоа кое одделение прво ќе ја користи фискултурната сала, доколку едното одделение е со македонски наставен јазик, а другото со албански, наместо конфликтот/спорот да се третира како проблем предизвикан од ограничени ресурси, може да прерасне во интермеѓуетнички, во чиј фокус ќе биде проблемот на тоа која етничка група треба да добие приоритет.

1

2

3

6

7

Меѓуетничките спорови/конфликти се интергрупни – спротивставените страни се групи со различен меѓуетнички идентитет, меѓу кои постојат разлики во интересите/потребите што се резултат на етничката припадност. Таков, на пример, може да биде конфликтот/спорот меѓу наставниците Македонци и наставниците Албанци околу тоа на кој јазик ќе се водат наставничките совети во училиштето.

Понекогаш споровите/конфликтите меѓу припадници на различни етнички заедници може да се однесуваат на потреби/интереси кои не се поврзани со етничката припадност, меѓутоа самиот спор/конфликт се перцепира од нив самите или од средината како меѓуетнички.

4 5

7

8

ШТО Е ЦЕНТАРОТ ЗА ПОДДРШКА

НА ОЛЕСНУВАЊЕ НА МЕЃУЕТНИЧКИ

СПОРОВИ?4

ШТО Е ЦЕНТАРОТ ЗА ПОДДРШКА

НА ОЛЕСНУВАЊЕ НА МЕЃУЕТНИЧКИ

СПОРОВИ?

Центарот за поддршка на олеснување на

меѓуетнички спорови (понатаму во текстот - ЦПОМС) е работна

единица во рамките на Институтот за социолошки

и политичко-правни истражувања која треба да им помогне на заедниците

во олеснувањето на споровите и

разрешувањето на конфликтите.

НЕПО

СРЕД

НА ПО

МОШ

УЧЕСТВО ВО ОЛЕСНУВАЊЕТО

КОНСУЛТАЦИИ

БАЗА НА ПОДАТОЦИ

КОНТИНУИРАНА ПОДДРШКА НА МРЕЖИТЕ НА ОЛЕСНУВАЧИ

ИНТЕРНЕТ ПОДДРШКА

МОНИТОРИНГ НА ОЛЕСНУВАЊЕТО

КОМУНИКАЦИЈА СО МЕДИУМИ

КОМУНИКАЦИЈА СО МОЖНИ УЧЕСНИЦИ ВО ОЛЕСНУВАЊЕТО

ПОСР

ЕДНА

ПОМО

Ш

Каква помош може да пружи ЦПОМС

8

9

ШТО Е ЦЕНТАРОТ ЗА ПОДДРШКА

НА ОЛЕСНУВАЊЕ НА МЕЃУЕТНИЧКИ

СПОРОВИ?

ПОСРЕДНА ПОМОШ:

Учество во олеснувањето – директно вклучување на експерти од ЦПОМС во процесот на олеснување;

Мониторинг на олеснувањето – присуство на претставници од ЦПОМС со цел гаранција на објективноста и непристрасноста во олеснувањето;

Комуникација со медиуми – давање експертско мислење на медиумите во врска со одреден спор или конфликт;

Комуникација со можни учесници во олеснувањето – воспоставување врска меѓу заинтересираните страни и организации и институции на локално и национално ниво.

НЕПОСРЕДНА ПОМОШ:

Консултации – давање мислење и упатства на заинтересирани страни во врска со процесите на олеснување и разрешување конфликти во конкретни случаи;

База на податоци – формирање и одржување на база на податоци за организации и поединци кои се дел од мрежата на олеснувачи, на медијатори и новинари кои имаат поминато соодветна обука и на институции и организации кои можат да бидат искористени во процесот на олеснување;

Континуирана поддршка на мрежите на олеснувачи – обезбедување континуирана едукација, консултации, потребни материјали и контакти;

Интернет поддршка – формирање и одржување на интернет страна на која ќе бидат достапни информации поврзани со мрежите на олеснувачи, медијаторите, локалните и национални организации и институции и публикации и документи поврзани со процесот на олеснување

1

1

2

2

3

3

4

49

10

5ПРОЦЕДУРА1 -

КООРДИНАТИВНИ И КОМУНИКАЦИСКИ

КАНАЛИ ВО СЛУЧАЈ НА МЕЃУЕТНИЧКИ СПОРОВИ

1 Види Прилог 2 – општи параметри на процедурите

Идентификување на спор со етничка

димензија

Засегнати субјекти

Хиерархиска пирамида на инволвирање

во самата структура

Можни олеснувачи од

заедницата

Претставување во јавноста

(информирање и известување)

Професионална помош –

медијатори

Хиерархиска пирамида на инволвирање

во пошироката заедница

Поширок круг на олеснувачи (национално

ниво)

Центар за поддршка на

олеснување на меѓуетнички

спорови

10

11

Кога има меѓуетнички спор? Како да препознаеме меѓуетнички спор?Кога предмет на спорот е прашање кое засега барем два етникума (на пример: употреба на јазик, употреба на симболи на меѓуетничките заедници, примена на одредбите за правична застапеност, ...)

Кога предмет на спорот е прашање кое има посебна важност за барем еден етникум (на пример: градење или користење на одредена инфраструктура, решенија на локален сообраќај, искористување на води, ...)

Кога страни на спорот се луѓе од различна етничка припадност (на пример: спор меѓу ученици од различна етничка/јазична припадност)

Основната рамка во која треба да се одвива процесот на олеснување ја сочинуваат пет основни принципи:

Што да се прави?

Разрешување на

најниско ниво

Разр

ешув

ање

меѓ

у

дире

ктни

те у

чесн

ици

Пос

тоја

на в

клуч

енос

т на

дир

ектн

ите

учес

ници

Кр

еати

вно

и кв

алит

етно

разр

ешув

ање

на сп

орот

Гр

адење на врски

11

12

Споровите најдобро се разрешуваат на нивото на кое што настанале затоа што тоа значи можност да се решава вистинскиот проблем (извор) на спорот и да се најдат решенија кои им помагаат на директните учесници во спорот. Решавањето на споровите треба да се подигнат на повисоко ниво дури тогаш кога се искористени можностите за нивно разрешување на ова ниво.

Разрешувањето на спорот мора да се случува меѓу оние кои се директно вклучени во проблемот. Само вака можеме да бидеме сигурни дека го адресираме вистинскиот проблем околу кој настанал спорот и дека решавањето ќе има непосреден ефект во заедницата.

Подигањето на разрешувањето на спорот на повисоко ниво не смее да значи дека тие кои се иницијално инволвирани во спорот да ја избегнат одговорноста за проблемот и неговото разрешување, односно да бидат изолирани од изнаоѓањето на решението.

Креативните и соработувачки решенија подразбираат искористување на сите алатки кои ни стојат на располагање, а кои не се забранети со закон. Креативноста не смее да да го компромитира квалитетот на поддршката која што на индивидуите им ја даваат претставниците на заедницата

Разрешувањето на споровите треба да биде насочено кон изградбата на врски, почитување и доверба. Решението кое се базира на поделба, изолација или ексклузија, вообичаено не носи долготрајна корист за заедницата и ги репродуцира условите во кои настанал првобитниот спор/конфликт.

1

2

3

4

5

Про

фес

иона

лна

пом

ош

Пол

итич

ки ст

рукт

ури

Mре

жа

на о

лесн

увач

и /Ц

ента

р за

под

дрш

ка н

а ол

есну

вањ

е на

меѓ

уетн

ички

спор

ови

/ зае

дниц

а

Неф

орм

ално

раз

реш

увањ

е до

нај

висо

ко р

аков

одно

ни

во в

о ор

гани

заци

јата

/инс

титу

ција

та

СКАЛИЛА НА ДЕЛУВАЊЕ:

12

13

Во процесот на разрешување на споровите во заедницата на располагање стојат повеќе органи, институции и поединци. Секој спор претставува уникатен проблем кој бара инволвирање на различни структури во зависност од тоа кој е вклучен во спорот, каде настанал спорот, за што е спорот, на кое ниво од структурата на заедницата.2

1. ПРВО НИВО НА РАЗРЕШУВАЊЕ НА СПОРОТПрвото скалило на делување е неформално и ги опфаќа сите структури на заедницата/организацијата/институцијата во која настанал спорот, се до највисокото раководно ниво на таа заедница/организација/институција. На пример: доколку спорот настанал во рамките на едно училиште, тоа подразбира инволвирање на учениците, наставниците, стручната служба, администрацијата (на чело со директорот), родителите и училишниот одбор.

Пожелно е на ниво на секоја организација/институција однапред да се изработи план за постапување во случај на спор/конфликт3. Првото ниво на разрешување на конфликтот треба да ги вклучи директно заинтересираните страни и првиот организационо одговорен чинител.

2. ВТОРО НИВО НА РАЗРЕШУВАЊЕ НА СПОРОТИнформацијата за спорот/конфликтот може да биде проследена до Центарот за

2 Види Прилог 3 – шема за можна комуникација во услови на спор во училиште3 Види Прилог4 – шема за изработка на план за постапување во случај на спор/конфликт

поддршка на олеснување на меѓуетничките спорови со цел рано алертирање и подигање на системот на готовност. Во секој момент од олеснувањето на спорот може да се побара помош/поддршка од мрежата на олеснувачи која е формирана во рамките на општината4 од Центарот за поддршка на олеснување на меѓуетничките спорови5 и од претставници на пошироката заедница (претседател на месната заедница, советници во општината, градоначалник ...).

Кога не може да се разреши спорот на нивото на неговото настанување (училиште, месна заедница, работна единица) се бара поддршка од заедницата и од мрежата на олеснувачи изградена на ниво на секоја општина. Вклучувањето на одделни претставници од мрежата на олеснувачи зависи од предметот на спорот и од инволвираните страни. Доколку не се постигне решение на спорот со вклучување на соодветните партнери од мрежата се преминува на наредното ниво.

3. ТРЕТО НИВО НА РАЗРЕШУВАЊЕ НА СПОРОТДоколку неформалното делување не даде резултат може да се побара помош од професионалци – медијатори.6 На ова ниво е добро да се вклучат професионални медијатори од листата за поддршка на секоја општина. Со медијаторите се склучува договор за медијација7 и двете страни се согласни да ја прифатат медијацијата. Во

4 Види Прилог5 – мрежи на олеснувачи5 Види Прилог6 – контакт со Центарот6 Види Прилог7 – листа на медијатори 7 Види Прилог8 – шаблон за договор за медијација

14

услови на меѓуетнички спор најдобро е учество на два медијатора претставници на секоја од инволвираните меѓуетнички заедници.8 Посебно важен аспект претставува родовата димензија и потребата од инволвирање на жени медијатори или претставници на групите за поддршка. Доколку спорот не може да се разреши со професионална медијација тој се подига на повисоко ниво и добива национален третман.

8 Обврски на професионалниот медијатор во случаи на меѓуетнички спор:1. Договор за согласност за медијација 2. Настапување во тим со партнер медијатор од другата етничка заедница страна на

спорот3. Комуникација со општината и месната заедница4. Комуникација со партнерските организации и поединци во заедницата

4. ЧЕТВРТО НИВО НА РАЗРЕШУВАЊЕ НА СПОРОТКога станува збор за меѓуетнички спорови, на ова ниво во процесот се инволвираат политички субјекти на национално ниво9, соодветни министерства, пратеници во Собранието на Република Македонија, Претседателот на државата, можат да дадат инпут во разрешувањето на спорот, односно, да се побараат генерални решенија кои може да се применат и на конкретната ситуација. Во овој процес ќе бидат собрани сите релевантни информации за контекстот во кој настанал спорот/конфликтот и ќе бидат идентификувани евентуални слични ситуации во други општини или региони. Се заземаат ставови кои може да имаат пошироко значење и евентуално се иницираат законски промени.

9 Види Прилог9 – национални тела кои имаат мандат да се бават со олеснување на споровите

14

15

СПЕЦИФИЧНИ СУБЈЕКТИ ВО ОЛЕСНУВАЊЕТО10

610 Види Прилог 10 – шема за антиципирање на реакцијата на одделни субјекти во процесот на оеснување

6.1 ЛОКАЛНА САМОУПРАВАЛокалната самоуправа претставува прво скалило во институционалното разрешување на споровите и прво скалило на поддршка која може да ја даде заедницата во овој процес.

Локалната самоуправа претставува пожелно ниво за олеснување на споровите/конфликтите и не смее да биде заобиколена во процесот на олеснување.

Суштински елементи на делувањето:

1. Обезбедување на официјални и/или проверени информации (од надлежни институции);

2. Обезбедување на прецизни информации (информации од сведоци, учесници...);

3. Контакт со страните во конфликтот и обезбедување натамошна перманентна комуникација;

4. Информации за можна инволвираност на поединци од органите на локалната самоуправа во конфликтот и нивно неутрализирање во процесот на решавање;

5. Свикување и информирање на надлежните органи;

6. Процена на тоа дали за намалување на можните реакции кај јавноста е подобро донесување формална одлука или само договор за теренско дејствување;

7. Процена на степенот на информирање и инволвирање на јавноста;

8. Избор на институции од кои ќе се бара соработка (образовни, невладини, медиуми, правосудни и сл.). Прецизен и договорен начин на соработка;

9. Креирање на соопштение за јавноста;

Предности на инволвирање на единиците на локалната самоуправа во медијацијата:

Заинтересираност за решавањето на конфликтот;

Пристап до информации;

Меѓуетнички мешан состав на телата кои донесуваат одлуки;

Капацитети (финансиски, просторни, човечки ресурси, врски со националните институции).

16

10. Дополнителни активности кои би ја смириле можната тензија кај јавноста (отворање расправи, тркалезни маси, ...);

11. Задржување на олеснувањето на спорот/конфликтот на локално ниво се додека постојат шанси да биде разрешен на ова ниво.

Локалната заедница може да се појави во повеќе улоги:

1. да биде дел од спорот и заинтересирана страна (на пример: спор меѓу две или повеќе општини);

2. да обезбеди услови и место на разрешување на спорот (искористување на сите расположиви капацитети на општината во функција на создавање поволни услови за справување со спорот);

3. да се појави во улога на неутрален медијатор или арбитер (Претседателот на Советот на општината, Градоначалникот или друг претставник на општината се појавуваат во улога на олеснувачи на спорот);

4. да биде поддржувач на процесот на разрешување на спорот (со давање на потребни информации, консултации, јавно изразена поддршка, создавање погодни услови ...). Во случаите кога е утврдена потреба од професионална медијација, општината може да обезбеди финансиска поддршка за остварување на оваа медијација;

5. да се употреби како канал кон повисока – национална медијација (контакти со ЗЕЛС, обезбедување комуникација со парламентарци избрани од конкретната општина или регион, со министерства и соодветни парламентарни тела).

16

17

Со цел позиционирање на медиумите во процесот на олеснување на разрешувањето на споровите потребно е воспоставување и почитување на одредени принципи:

1. Обезбедување на прецизни информации (информации од сигурни извори, сведоци, учесници...);

2. Обезбедување на официјални информации (од надлежни институции);

3. Процена на информациите (споредување на официјалните со теренските информации);

4. Анализа и селекција на информациите кои ке бидат презентирани (процена на тоа што е помалку штетно за ескалација на конфликтот);

5. Процена на тајмингот на објавување;

6. Процена на тоа колку треба да биде нагласена етничката димензија на конфликтот;

7. Прикажување на конфликтот низ призмата на двете конфронтирани страни;

8. Избор на терминологија (одбегнување на зборови кои поттикнуваат предрасуди, нетолеранција, говор на омраза);

9. Употреба на сопствени коментари (избор на коментари и анализи кои би ја смириле можната тензија кај јавноста);

10. Употреба на илустрации (аудио, визуелни) кои би ја смириле можната тензија кај јавноста;

11. Процена на статусот на информацијата (дали е за смирување на меѓуетничките конфликти подобро веста да е ударна или сместена меѓу други информации);

12. Процена на должината и развојот на приказната;

13. Перманентно лоцирање на конфликтот на локално ниво.

6.2 МЕДИУМИМедиумите имаат специфична улога во процесот на олеснување на споровите/конфликтите.

Тие можат да се појават како олеснувачи или како отежнувачи на процесот на разрешување на споровите. Посебно усложнување на улогата на медиумите претставува нивната етничка поврзаност, односно, јазикот на кој се пишуваат. По правило, медиумите поврзани со одредена етничка заедница стануваат и поддржувачи на таа заедница во било кој спор со етничка димензија.

Сензационализмот, партиските влијанија врз уредувачката политика, етничката “боја“ на медиумите и сл. се негативни фактори кои го оневозможуваат нивното работење согласно споменатата дефинициона рамка. Со тоа, го отежнуваат и нивното користење како медијатори.

По дефиниција медиумите се неспорно фактор кој може да влијае врз решавањето на меѓуетничките конфликти. Во идеални услови тие ги

исполнуваат предусловите да бидат партнери во процесот

на олеснување:

не се конфронтираната страна

обврзани се на објективност

обврзани се на независност

обврзани се на непристрасност

18

Учесниците во олеснувањето мора да имаат однапред разработена стратегија за комуникација со медиумите која ќе овозможи медиумите да ја добијат улогата на партнери во олеснувањето. Во стратегијата треба да биде дефинирано:

1. Кој ги дава информациите поврзани со конкретен спор и со процесот на олеснување;

2. Кому се даваат информациите (избрани новинари кои се обучени да обработуваат материја од ваков вид)11;

3. Постоење на пишани соопштенија кои се презентираат во целина со цел пружање информација за фактите, избегнување на несоодветна терминологија и заштита на учесниците во спорот.

11 Види Прилог 11 – листа на новинари кои поминале обука за информирање во случаи на спорови со етничка димензија

6.3 Улогата на НВО-ата и цивилното општество пошироко, во процесот на олеснување/медијација

Значајна улога во процесот на олеснувањето на споровите со етничка димензија може да имаат структурите на цивилното општетсво (НВО-ата, спортски/струкови/културни здруженија, синдикати, верски заедници и религиозни групи...).

Вклучувањето на овие структури во процесот на олеснување на споровите може да го олесни дистрибуирањето на информациите, добивањето поддршка од пошироката заедница, искористувањето на капацитетите на заедницата во функција на олеснување на спорот, минимизирање на негативните ефекти и градење атмосфера за полесно справување со ваков вид спорови во иднина.

НВО-ата12 имаат посебна улога во процесот на олеснување на споровите и во активностите поврзани со медијацијата.Тие можат да станат дел од процесот во секој момент и на секое ниво во зависност од потребите и желбите на директните учесници во спорот или инволвираните во неговото олеснување и разрешување.

НВО-ата можат да се појават во улога на:

1. Олеснувачи во спор/конфликт (посебно во ситуација кога самата НВО е мултикултурна и ја одразува разновидноста на заедницата во која што делува;

2. Поддржувачи на актите на олеснување и/или медијација;

3. Извор на информации;

4. Страни во спор/конфликт.

12 Види Прилог 12 – листа на НВО-а кои учествувале во активностите на проектот по општини

19

ПРИЛОЗИ

20

Термини кои се употребуваат:

Дијалог: клучни играчи кои комуницираат со цел постигнување на подобро разбирање и идентификување заеднички работи, проблеми или идеи.

Преговарање: директен процес на размена на информации и мислења меѓу клучните играчи со цел постигнување на договор за размена на ресурси, воспоставување на процедури или решавање на споровите.

Повеќестран процес: процес на преговарање или дијалог во кој учествуваат повеќе од две страни. Вообичаено е покомплексен и посложен. Корисен е кога во процесот се инволвирани владини и невладини структури.

Мисија за откривање факти: трета неутрална страна се повикува да го истражи спорот и да напише извештај базиран на факти. Страните во спорот не се врзани за наодите и можат да ги прифатат или да ги игнорираат.

Фацилитирање: соработувачки процес со кој им се помага на страните со различни погледи да ги решат своите проблеми. Не се прават суштински предлози туку олеснувачот обезбедува фер процедура, ги држи работите во посакуваната насока, дава соодветни информации и појаснувања. Многу важен момент е независноста и непристрасноста на олеснувачот.

Медијација: генерички термин за сите активности кои подразбираат обиди на трета страна да им помогне на страните на спорот да најдат решенија и да ги разрешат различностите ненасилно. Подразбира постигнување формална согласност (договор).

Арбитража: процес во кој страните на спорот се подредуваат на одредена форма на авторитет кој донесува пресуда или нуди решение. Ова е обврзувачко и подразбира употреба на правни аргументи.

1ПРИЛОГ

20

21

2ПРИЛОГ

Општи параметри на процедурата

КОГА СЕ ПОСРЕДУВА

Кога постои конфликт меѓу две или повеќе страни, а страните не успеале самите да го разрешат, постои основа за започнување медијација. Со оглед на тоа дека медијацијата е доброволен процес во којшто трето лице во улога на посредник им помага на страните самите да најдат решение кое ги задоволува нивните интереси/потреби, медијацијата е можна доколку се задоволени следните услови:

�� Засегнатите страни доброволно пристапуваат кон процесот – страните сакаат да се разреши конфликтот/спорот и бараат помош од трето лице;

�� Посредникот е независен – не е засегнат од конфликтот/спорот и од неговите исходи;

�� Двете страни го перципираат посредникот како непристрасен во текот на целиот процес (како некој што не застанува на едната или на другата страна);

�� Засегнатите страни даваат максимум од себе за да изнајдат решение.

ПРЕДИЗВИЦИ НА МЕДИЈАЦИЈАТА

Дури и кога сите претходно наведени услови се задоволени, медијацијата може да биде отежната од најразлични фактори, меѓу кои, најчести се следните:

1. Постои можност страните да ги искривуваат информациите што ги даваат. Тоа може да го прават свесно или несвесно, особено во почетната фаза од процесот. Целта на ваквото однесување на страните е да се прикажат во социјално пожелно светло, во обид колку што е можно повеќе да го „придобијат“ посредникот на своја страна.

21

22

2. Доколку постои видлива или скриена асиметрија во моќта на страните, посредникот има дополнителна задача да ја неутрализира разликата. Тоа е неопходно за да може страните во спорот/конфликтот да имаат чувство дека процесот е фер. Разликите во моќ многу често се основната причина заради која страните не можат самите да го разрешат конфликтот, па мора да побараат помош од трето лице. Типичен пример за таква ситуација се конфликтите што се јавуваат меѓу наставници и ученици.

3. Може да се случи особините на медијаторот да се совпаднат со некоја релевантна особина на една од страните и да го направат да изгледа понаклонет кон таа страна. Во такви ситуации на медијаторот му треба да вложи дополнителна енергија не само за да го задржи имиџот на неутралност, туку и за да оневозможи сличноста во осбините да го направат поемпатичен кон едната страна. Така на пример, кога во спор околу старателство медијаторот е маж, постои опасност тој повеќе да се идентификува со таткото и/или да биде перципиран како пристрасен врз основа на полот.

4. Доколку не се обезбедат соодветни физички услови во просторијата во која се одвива посредувањето, може да се наруши целиот процес. Треба да се има предвид просторијата да биде обезбедена од упаѓање на други лица и да нема звуци кои можат да го одвлечат вниманието од процесот (како на пример,

ѕвонење на телефон). Местата за седење треба да бидат така распоредени за да не го загрозуваат доживувањето на посредникот како неутрален. На каква маса и да се седи додека се разговара (тркалезна, тријаголна или четиријаголна), медијаторот треба да е позициониран меѓу двете страни и на еднакво растојание од двете страни, на начин кој обезбедува визуелен контакт со страните и меѓу страните. Важно е и столчињата да бидат подеднакво удобни да не се случи тиа да бидат знак на поголема/помала моќ на засегнатите страни и/или на медијаторот.

5. Не е сеедно дали во поширокиот контекст се случуваат нешта кои може да влијаат врз процесот, а се надвор од контрола на медијаторот или страните. Тоа е особено проблем кога посредувањето трае подолго време (повеќе денови). На пример, може да се случи, за време на медијација на меѓуетнички конфликт, медиумите да известат дека во некој регион во земјата дошло до насилни протести на едната од меѓуетничките групи. Во ваква ситуација на медијаторот ќе му треба дополнителна енергија за да се справи со создадените негативни перцепции што може да се рефлектираат врз динамиката и исходот од посредувањето.

22

23

СУБЈЕКТИ ВО МЕДИЈАЦИЈАТА

Кога конфликтот/спорот е од интерперсонална природа, самите поединци кои ги претставуваат конфронтираните страни се субјекти во медијацијата. По исклучок, страните може да легитимираат свои застапници, кои ќе учествуваат во медијацијата наместо нив.

Кога се работи за интергрупни конфликти, логично е дека групите како целина не може да бидат доведени на медијација. Тогаш, како субјекти во медијацијата се јавуваат делегирани претставници на групите како конфронтирани страни. Притоа, секоја страна во конфликтот/спорот може да одбере да биде претставена од едно или повеќе лица, но делегираните лица мора да бидат вклучени во процесот сè додека не заврши.

Самата страна или лицето што ја претставува треба да биде во можност да носи одлуки и да одговара на прашањата. Други лица може да бидат присутни само доколку тоа го дозволат двете страни во спорот/конфликтот. Вакав дозвола се бара дури и за технички лица и за експерти (правници, психолози и сл.).

Со тоа што се назначени како страни во медијацијата, односно како претставници на страните, овие субјекти имаат потполн авторитет да бараат решение и да дадат согласност, освен ако не се изјаснат поинаку.

По правило, медијацијата ја води еден посредник. Кога страните во конфликтите/споровите претставуваат припадници

на меѓуетнички групи меѓу кои постојат тензии, заради што конфликтот/спорот од интерперсонален може да прерасне во интра/интергрупен, се препорачува медијацијата да ја води или лице кое е припадник на друга етничка заедница што се доживува како неутрална, или двајца посредници, по еден од секоја етничка заедница.

УЛОГА НА МЕДИЈАТОРОТ

Медијаторот е одговорен за водење на процесот на посредување. Тој/таа мора да има целосна контрола на процесот за време на целиот тек на посредувањето. Од него се очекува да го олеснува процесот на тој начин што ќе обезбеди:

�� безбедна атмосфера за водење на процесот;

�� комуникација со/меѓу страните базирана на принципот на меѓусебно почитување.

Медијаторот треба да биде независен посредник, а не застапник на некоја од страните во конфликтот/спорот. Од тие причини, медијаторот не смее:

�� да принудува ниту една од страните да се вклучи во преговарањето;

�� да натера некоја од страните да прифати решение што не го смета за соодветно;

�� да носи одлуки во име на едната или двете страни во конфликтот/спорот.

23

24

ИНИЦИРАЊЕ НА МЕДИЈАЦИЈА И

ОПРЕДЕЛУВАЊЕ НА МЕДИЈАТОРОТ

Медијацијата може да ја иницира било која од страните во конфликтот/спорот преку пишано барање до другата страна. Доколку и другата страна се согласи во пишана форма, се пристапува кон бирање на медијаторот.

Медијаторот може да го изберат страните во конфликтот или да им биде назначен од страна на институцијата на која се обраќаат. При тоа е многу важно како медијатор да се избере лице кое нема личен интерес поврзан со конфликтот/спорот. Се очекува избраниот медијатор да се обврзе дека нема да има лични контакти со конфронтираните страни сè додека трае процесот на посредување.

Доколку има и други што се засегнати од исходот на спорот/конфликтот (индивидуи или институции/организации), може да бидат вклучени во посредувањето по покана на едната страна или на медијаторот, но со согласност на двете страни.

ИЗВЕДУВАЊЕ НА МЕДИЈАЦИЈАТА

(ФАЗИ НА МЕДИЈАЦИЈАТА)

Медијацијата се одвива во четири последователни фази:

1. Создавање клима за посредување

Преговарањето започнува со воведно излагање кое треба да воспостави клима на доверба и соработка за цело време додека

трае процесот. Елементи на воведното излагање се: претставување, објаснување на улогата на медијаторот, објаснување на текот на процесот и укажување на правилата на однесување за време на медијацијата.

2. Дефинирање на спорните прашања

Во оваа фаза се сослушува секоја страна поединечно со цел да добие што е можно повеќе информации за спорот/конфликтот од перспектива на спротивставените страни. По потреба, медијаторот може да закаже и средби на само со секоја од страните. Доколку се идентификуваат повеќе спорни прашања, тие се редат по приоритет и се решаваат едно по едно.

3. Барање решенија

Медијаторот ги поттикнува страните да наведуваат можни решенија на конфликтот, оневозможувајќи нивно вреднување. Само доколку страните не успеат да продуцираат конструктивни решенија, медијаторот може да понуди свои идеи.

4. Постигнување согласност

Медијаторот им помага на страните да ги вреднуваат можните решенија и да го изберат она што го сметаат за најдобро (ги задоволува потребите/интересите на двете страни). Се препорачува избраното решение околку кое се согласиле страните во конфликтот/спорот, да се потврди со пишан договор меѓу нив.

24

25

ДОГОВОР

Медијаторот нема мандат да им го наметне решението на спорот/конфликтот на страните, иако е обврзан да им помогне да постигнат согласност околу решението. Вообичаено е постигнатата согласност да се стави во пишана форма, во вид на договор, кој може, но не мора да има правно обврзувачки карактер. Кога договорот има правно обврзувачки карактер, се препорачува да се имаат предвид и правните импликации од решението, со оглед на тоа што решението постигнато со медијацијата може да ги смени законските права на страните. Доколку медијаторот смета дека постигнатата согласност се коси со законските прописи или е невозможно да се спроведе, треба да им препорача на страните да побараат независна правна помош.

ЕТИЧКИ ПРИНЦИПИ ПРИ СПРОВЕДУВАЊЕ

НА МЕДИЈАЦИЈАТА

Главни етички принципи на кои треба да се придржува медијаторот се:

�� компетентност

За да се биде медијатор, треба да се поседуваат соодветни вештини и знаења стекнати преку обука и супервизирана пракса. Принципот на компетентност наложува континуирано самостојно надоградување и покрај вака стекнатата компетентност. Освен тоа, медијаторот има морална обврска да се повлече од

посредување доколку ќе се почувствува недоволно компетентен во конкретна ситуација.

�� доверливост

Медијацијата е процес кој се одвива исклучиво меѓу страните кои учествуваат во него. Тоа значи дека сè што се случува за време на медијацијата мора „да остане таму“ – ниту медијаторот, ниту конфронтираните страни не смеат да зборуваат за она што било изнесено за време на медијацијата. Кога медијаторот се среќава со една од страните на издвоена средба посебно треба да внимава да не пренесува информации за кои не добил/а експлицитна согласност од другата страна. Посебно внимание треба да се обрне на пишаните белешки, кои треба да се чуваат на сигурно место во текот на медијацијата, а да се уништат по нејзиното завршување.

�� непристрасност

Непристрасноста на медијаторот се гледа во неговата неутралност .Тоа значи дека во ниту еден момент од медијацијата, медијаторот не смее да заземе нечија страна, колку и да му изгледа дека една од страните е во право или дека е помалку моќна.

�� ненанесување штета

Медијаторот е задолжен да работи во интерес на добросостојбата на двете страни во конфликтот/спорот. Тоа значи дека треба да внимава да не им нанесува

25

26

штета, односно да не им дозволи да си нанесат штета еден на друг или самите на себе. Притоа, треба да се има предвид дека штетата може да биде од психичка, од физичка или од материјална природа.

�� независност

�� Овој принцип бара од медијаторот да оневозмо�жи некој (поединец, група, институција и сл.) да влијае врз процесот и врз исходот на медијацијата. посветеност

Овој принцип се однесува на барањето медијаторот секогаш да работи давајќи сè од себе во интерес на обезбедување решение, што е можно побрзо и поквалитетно.

Етичките принципи што се однесуваат на процесот се дефинираат и се оддржуваат преку правилата на однесување што ги наметнува медијаторот во првата фаза од медијацијата, а страните се должни да ги прифатат и почитуваат. Тие правила типично вклучуваат: дефинирање дискреција, взаемно почитување (ненапаѓање, ненавредување, сослушување и сл.), активно учество, давање податоци и сл.

Етичките принципи што се однесуваат на изборот на најдобро решение на конфликтот/спорот наложуваат да се води сметка за праведноста и реалистичноста на решението.

2626

27

Комуникација во ситуација на меѓуетнички спор во училиштеУчилиште Заинтересирани

страни

(кој може да иницира медијација)

Институција по редослед на обраќање

Структури за поддршка

Подигање на свеста и информирање на јавноста

Можни страни на спорот

ученици

наставници

администрација

родители

ИЛИ

комбинации (на пример, наставници и администрација на една страна и родители и ученици на друга)

ученици

наставници

администрација

родители

Стручна служба во училиштето

Центар за поддршка на олеснување на меѓуетнички спорови

Директор на училиштето НВО

Комисја за односи меѓу заедниците

Струкови здруженија (наставници, родители)

Изјава за медиуми

Совет на општината Центар за социјална работа

Интервју или расправа

Градоначалник ЗЕЛС Дискусија на интернет

Професионален медијатор Дискусии во други училишта

Комитет за меѓуетнички односиВо секој момент доколку има елементи на кривично дело - полиција

3ПРИЛОГ

ШЕМА ЗА МОЖНА КОМУНИКАЦИЈА ВО УСЛОВИ НА СПОР ВО УЧИЛИШТЕ:

28

4ПРИЛОГ

ШЕМА ЗА ИЗРАБОТКА НА ПЛАН ЗА ПОСТАПУВАЊЕ ВО СЛУЧАЈ НА СПОР/КОНФЛИКТ СО ЕТНИЧКА ДИМЕНЗИЈА:

5 6 7 8

Дефинирање на спор/конфликт со етничка димензија;

Идентификување на субјекти кои може да бидат засегнати со конфликтот или инволвирани во конфликтот;

Идентификување на хиерархиската пирамида на инволвирање на субјекти во разрешувањето на спорот во рамките на структурата во која настанал;

Идентификување на можните олеснувачи од заедницата;

Идентификување на хиерархиската пирамида на инволвирање во пошироката заедница;

Дефинирање на момент на потреба од професионална помош на медијатори;

Дефинирање на момент на проширување на кругот на олеснувачи на национално ниво;

Идентификување на начин на комуникација со медиумите (момент и начин на известување).

1 2 3 4

28

5 6 7 8

29

име и презиме организација / институција општина телефон и-маилЛулзим Мехмети СОУ Санде Штерјоски Кичево 070/328 003 lulzimmehmedi@yahoo.comРаим Пињоли СОУ Санде Штерјоски Кичево 070/223-134 hejmi63@yahoo.comТеута Зенку СОУ Дрита Кичево 070/571 588 teuta_zenku@yahoo.comИзабела Агата Пејоска ОСУ Мирко Милески Кичево 078/481 947 izabelapejoska@yahoo.comЕлизабета Сајкоска ОСУ Мирко Милески Кичево 071/907 400 elizabetasaj@yahoo.comМирлинда Балаши СОУ Дрита Кичево 071/691 272 bu-terfly@hotmail.comГордана Колеска ОУ д-р Владо Полежиноски Кичево 078/663-692 gkoleska@yahoo.comСлавица Буреска ОУ д-р ВладоПолежиноски Кичево 078/310-157 slavica_bureska@yahoo.comИсмет Балажи НВО - ЦРЗ Кичево 070/586 142 temsi20@yahoo.comАрбен Ристеми НВО - ЦРЗ Кичево 070/423 205 aristemi@gmail.comМладен Ванчоски НВО - Бисер Кичево 070/280 717 mladen.vancoski@yahoo.comЈовче Трајаноски НВО - Преродба Кичево 078/560 547 trajanoski@gmail.comЕмин Мамудоски НВО - Преродба Кичево 070/691 913 ro.nvo.prerodba@t-home.mkЗенел Зулбеари НВО - Здружение на слепи лица Кичево 070/223 356 neli223@yahoo.com

5ПРИЛОГ

МРЕЖИ НА ОЛЕСНУВАЧИ ПО ОПШТИНИ

29

30

име и презиме организација / институција општина телефон и-маилСеада Рахмани НВО - Здружение на слепи лица Кичево 071/900 984 neli223@yahoo.comКоста Галиманоски НВО - ЦМСРЦ Чекор плус Кичево 070/827 627 galimanoski@yahoo.comХристијан Стојаноски НВО - Бела Кула Кичево 076/476-623 kiko_skic@hotmail.comЕлвис Реџепоски НВО - Бела Кула Кичево 071/845-153 eki-x@hotmail.comМиде Неџипи НВО - Здружение на албанска жена Кичево 076/424 471 midenexhipi@yahoo.comСтојче Смилески КОМЗ Кичево 071/221 365 familijasmileski@gmail.comСузана Тасевска Советник во општина Кичево Кичево 078/301 915 suze.tasevska@gmail.comСоња Коцоска Координатор на КЕМ Кичево 075/212 529 sonjakochoska@yahoo.comМарин Војнески м.з. Горица Кичево 071/360 021 нема Цане Горгиоски м.з. Горица Кичево 078/630 429 gjorgjioskicane@yahoo.comХасан Лена м.з. Пашино Кичево 070/223 121 немаЈулка Дервиши СОУ Нико Нестор Струга 070/482 153 yllkanice@hotmail.comЈехона Даути СОУ Нико Нестор Струга 071/618 556 jehonadauti@hotmail.com Ирена Дончевска СОУ Нико Нестор Струга 072/242 067 idoncevska30@hotmail.comВасил Максимоски СОУ Нико Нестор Струга 071/390 917 sounikonestor@gmail.comЈасмина Маркоска СОУ Нико Нестор Струга 070/212 855 sounikonestor@gmail.comНаташа Трајкоска ОУ Страшо Пинџур - Вевчани Струга 070/352-772 natalytrajkoska@yahoo.comКимете Бекири СОУ Нико Нестор Струга 070/768 418 katia.bug@hotmail.comМустафа Калиќи ОУ Башкими - Октиси Струга 070/347 216 m.kalici@yahoo.comДаниела Затаракоска СОУ Нико Нестор Струга 071/245 966 dani_zatarakoska@yahoo.comЛорета Матовска ОУ Браќа Миладиноцки Струга 071/543 198 loreta_matovska@yahoo.comРужди Смајлоски м.з Боровец Струга 070/635 045 smajloski-ruzdi@hotmail.comДрагица Павлеска Попоска м.з. Мислешево Струга 070/536-592 ezerka.struga@yahoo.comШериат Арслами м.з. Богојци, Тоска, Лакајца Струга 070/838 410 arsllanycompany@gmail.comАбдулакадри Шеј м.з. Велешта Струга 070/515-312 islam_66al@hotmail.comУрим Каба НВО - Визион Вел Струга 070/394 663 urimkaba@yahoo.comНаум Дуноски НВО - Пунте Струга 071/385 296 ndunoski@yahoo.comМаријана Пипилева НВО - ЛДА Струга 077/944 004 marijanamk@yahoo.comДијана Пејчиноска НВО - Форум ЗФД Струга 070/762 128 dijana_pejcinoska@yahoo.comШериф Ајрадиноски НВО - Румелија Струга 070/347 232 a.serif59@hotmail.com

30

31

име и презиме организација / институција општина телефон и-маилМате Гогоски НВО - Енхалон Струга 075/362 245 enhalon1990@yahoo.comКатерина Стојановска индивидуалец Струга 078/234 698 katerinastojanovska5@yahoo.comМајлинда Мифтари индивидуалец Струга 072/531 537 majlinda.miftari@gmail.comИмрије Хоџа индивидуалец Струга 070/804 002 ymrije_h@hotmail.comСлободан Новковиќ КОМЗ Струга 071/349-675 s.novkovic@hotmail.comХанифе Лимани ОУ Наим Фрашери Куманово 070/480-010 aurrela_15@live.comДемир Шабани НВО - ИЦЗ - К Куманово 070/645-669 demir_shabani@yahoo.comЛиндита Реџепи НВО - ЦИД Куманово 070/350 173 lindita@cid.mkЛидија Илијевска НВО - Мајка Куманово 075/702-446 lidija63@hotmail.comКристијан Горгијевски НВО - ЦИД Куманово 078/211-308 kristijan_gorgieski@yahoo.comСефедин Зимбери НВО - ЦИД Куманово 078/643-218 rrufeja20_ku@live.com Феат Камберовски НВО - Арка Куманово 078/319-600 fkamberovski@hotmail.comКети Дончевска Илиќ НВО - Про Арте Куманово 070/822-138 doncevskailik@yahoo.comЖивка Христовска НВО - Коло српских сестара Куманово 075/301-897 kss_ku@yahoo.comМикерем Таири КОМЗ Куманово 071/696-937 mikitairi@hotmail.comМуарем Казимовски КОМЗ Куманово 076/904-158 muarem.kazimovski@yahoo.comВиолета Богдановска СВР Куманово 070/325-749 violeta_bogdanovska@moi.gov.mkНасер Весели Заменик народен правобранител Куманово 070/226 573 nveseli@ombudsman.mkЗоран Јордановски СВР Куманово 070/258 833 zjordanovski2000@yahoo.comКруме Јовановски м.з Перо Чичо Куманово 070/900-952 немаСолидар Сулејмани Министерство за труд и социјална политика Скопје 070/560-968 solidarsulejmani@gmail.comЖарко Станимировиќ Министерство за култура Скопје 071/719-793 zharkostanimirovikj@yahoo.com

31

32

6ПРИЛОГ

Центарот за поддршка на олеснување на меѓуетничките спорови (ЦПОМС) се наоѓа во просториите на УКИМ Институт за социолошки и полтичко-правни истражувања - Скопје на бул. Партизански одреди бб. тел. 3061-119 лок 101

Лице за контакт м-р. Дијана Стојановиќ Ѓорѓевиќ, тел. 070/699-148, e-mail: stojanovic@isppi.ukim.edu.mk

КОНТАКТ СО ЦЕНТАРОТ ЗА ПОДДРШКА НА ОЛЕСНУВАЊЕ НА МЕЃУЕТНИЧКИТЕ СПОРОВИ (ЦПОМС)

32

33

7ПРИЛОГ

име и презиме организација/институција/професија општина телефон и-маилЛидија Михајловска Директор на ОУ Наце Буѓони Куманово 078/478-400 lidijamihajlovska@yahoo.comАсие Пашоли Центар за социјални работи - Скопје Кичево 070/880 019 asiepasholli@hotmail.comАтина Мургашанска Центар за развој на СИПР Куманово 070/628 555 atinaa2004@yahoo.comАрсе Петрески Универзитетски професор Скопје 070/702-133 dr_arse_petreski@yahoo.comФилјана Кока Новинар МТВ Скопје 070/221-697 filjanakoka@yahoo.comЗоран Петковиќ Бакли Правник Скопје 070/685-130 zoran_petkovic@yahoo.comЛенче Величковска Министерство за правда Скопје 070/801-680 lvelickovska@mjustice.gov.mkЕлизабета Спироска Асистент на ЕУРМ Скопје 070/391-357 e.spiroska979@gmail.comЈане Петровски Професор по одделенска настава Скопје 071/373-304 ptrjanne@yahoo.comМирјана Мандиќ Правник Скопје 070/268-025 mirjana.mandic@gmail.comЗорка Златановиќ Медијатор Скопје 071/218-527 zorka_zlatanovic@yahoo.comЉатиф Шабани М-р на правни науки Тетово 071/224-171 latif_54@live.comИрена Цветковска Адвокат Куманово 075/994-444 irenacvetkovska@yahoo.com

ЛИСТА НА МЕДИЈАТОРИ КОИ ПОМИНАЛЕ ОБУКА ЗА МЕДИЈАЦИЈА ВО СПОРОВИ/КОНФЛИКТИ СО ЕТНИЧКА ДИМЕНЗИЈА

34

Дивна Јанкова Психолог во ОУ Наце Буѓони Куманово 070/380-381 doverbaku@hotmail.comВасил Ристевски М-р на социолошки науки Охрид 075/261-126 imperator_ohrid@yahoo.comМирослав Стојанов Педагог во ОУ Ѓорѓи Наумов Битола 075/570-100 miroslav_stojanov@yahoo.comВенко Калачоски Адвокат Охрид 070/391-501 venkokalacoski@yahoo.com Гордана Атанасова Социјален работник Охрид 075/468-549 gatanasova2007@yahoo.com Предраг Усовиќ Правник Oхрид 075/261-128 predrag_oh@yahoo.com Славица Караникиќ Професор по биологија Куманово 075/368-073 karanikik_slavica@yahoo.com Розетка Влаховиќ М-р по социјална политика Скопје 070/393-446 arozy71@hotmail.com Трендафилка Сандева Адвокат Скопје 075/269-492 trendafilkas@yahoo.comЗоран Вучев Министерство за труд и социјална политика Скопје 075/402-571 zoranvucev@t-home.mkСаветка Димоска Адвокат Скопје 070/234-717 savedim@yahoo.com

34

35

Договор за прифаќање на постапка за медијација(Во постапка за решаванње на меѓуетнички конфликти)

Медијатор:

Предмет:

Страни во спорот:

Вредност на спорот:

Согласно чл.1 став 4 и став 5 и чл.13, став1 од Законот за медијација, а во врска со Законот за облигациони односи, со оваа спогодба страните ги одредуваат условите под кои ќе се води постапка и заради тоа:

1. Страните доброволно, со својата слободна волја ја прифаќаат медијацијата како начин на решавање на овој предмет во согласнот со нивните интереси.

2. Страните спогодбено прифаќаат дека во постапката на медијација ќе постапуваат совесно и искрено со вложување на напор за постигнување на заедничко прифатливо решение.

3. Оваа спогодба ги обврзува страните и сите присутни на доверливост во врска со процесот и информациите изнесени во текот на постапката.

4. Со цел решавање на спорот неопходно е сите релевантни факти да бидат предочени на медијаторот. Поради тоа судот на медијаторот му го доставува предметот бр._____________________

8ПРИЛОГ

ШАБЛОН ЗА ДОГОВОР ЗА МЕДИЈАЦИЈА

35

36

5. Медијаторот е олеснувач кој им помага на неутрален начин на двете страни во нивните напори за постигнување на спогодба и заради тоа:

а. Страните согласно чл.1 ст.5 од Законот за медијација, а во врска со чл.18 ст.1 како и чл.22 ст.1 од истиот закон се договорија да го овластат медијаторот да може во било кое време во тек на постапката да изнесува свои ПРЕДЛОЗИ со кои ќе се реши спорот.

б. Истовремено страните да побараат од медијаторот кога тој ќе оцени дека се созреани условите за исготвување на СПОГОДБАТА, и истата да ја изготви.

6. Кога во текот на постапката медијаторот оцени дека е потребно поради подобро разбивање на спорот, може да одржат одвоени разговори со секоја од страните и нивните полномошници (законски застапници).

7. Страните се обврзуваат меѓусебно и спрема медијаторот да:

а. се воздржат од активности или дела кои можат да загрозат или предизвикаат потешкотии во процесот на медијација.

б. меѓусебно да се слушаат, да не се прекинуваат во изнесувањето на аргументите и да предлагаат барања за решавање на спорот.

8. Секоја страна или медијаторот може да ја прекинат медијацијата во било кое време во водењето на постапката за медијација, и во законски рок да го известат судот за истото.

9. Страните се согласија дека во врска со оваа постапка во никој случај нема да го повикаат медијаторот како сведок во било која судска или вонсудска постапка.

10. Согласно чл.24 и чл.25 ст.1 од Законот за медијација, а во врска со тарифникот за наградата и надоместокот за трошоците на медијаторот, страните се согласија пред отпочнување на стапката за медијација да депонираат АВАНС за трошоците на постапката во износ од ______________ денари како и да уплатат __________ денари како трошоци за евидентирање на предметот.

Спогодбата за прифаќање на медијацијата е заклучена на ден ___________ во Скопје.

Медијатор

_________________________

Страна А

_______________

Полномошник – име и презиме

Страна Б

_______________

Полномошник – име и презиме

36

37

9ПРИЛОГ

НАЦИОНАЛНИ ТЕЛА/ИНСТИТУЦИИ КОИ ИМААТ МАНДАТ ДА СЕ БАВАТ СО ОЛЕСНУВАЊЕ НА СПОРОВИ/КОНФЛИКТИ СО ЕТНИЧКА ДИМЕНЗИЈА

Комисија за односи со верските заедници

тел. 3226-777; факс: 3226-353

бул. Кочо Рацин бр.14,бл.9 1000 Скопје

Комора на медијатори на Република Македонија

070/685 130 075/389 713 Kmrm.info@gmail.com

Ул.Даме Груев бр.7/7-31000 Скопје

Агенција за остварување на правата на заедниците

тел. 3253-971 факс 3253-974 contact@aopz.gov.mk

ул. Даме Груев бр.11000 Скопје

Заедница на единиците на локалната самоуправа на Република Македонија - ЗЕЛС

тел. 3099-033 факс: 3061-994 contact@zels.org.mk

ул. женевска“ бб п.фах: 32 1000 Скопје

Комисија за политички систем и односи меѓу заедниците - Собрание на Република Македонија

тел. 3182-277k-polsis@sobranie.mk

бул. 11 Октомври бб.1000 Скопје

Постојана анкетна комисија за заштита на слободите и правата на граѓанинот - Собрание на Република Македонија

тел. 3182-333

panketnak@sobranie.mk

бул. 11 Октомври бб.1000 Скопје

Комитет за односи меѓу заедниците - Собрание на Република Македонија

тел. 3182-163 komonosi@sobranie.mk

бул. 11 Октомври бб.1000 Скопје

Министерство за локална самоуправа

тел. 3253-921 info@mls.gov.mk

ул. Мито Хаџивасилев Јасмин бб 1000 Скопје

Секретаријат за спроведување на Рамковен договор

Tел. 3114- 397 Факс: 3114- 031

бул. Илинден б.б., кула бр.71000 Скопје

Министерство за образование тел.3140-102 contact@mon.gov.mk

ул. Мито Хаџивасилев - Јасмин бб1000 Скопје

Народен правобранител тел. 3129-353 contact@ombudsman.mk

ул. “Димитрие Чупоски” бр.2 1000 Скопје

Агенција за млади и спорт тел. 3126-270 contact@ams.gov.mk

ул. Пузвелтова бр.34 1000 Скопје

38

ПРОЦЕС НА ОЛЕСНУВАЊЕКОЛКАВО ВЛИЈАНИЕ МОЖЕ ДА ОЧЕКУВАМЕ

КАКОВ ВИД ВЛИЈАНИЕ МОЖЕ ДА ОЧЕКУВАМЕ

0ПРИЛОГ

Во процесот на планирање на активностите, пожелно е да се направи обид за предвидување на реакциите, улогата и активностите на одделни субјекти кои имаат или може да имаат влијание врз процесот на одлучување. Оваа шема ни овозможува да ги антиципираме проблемите, да ги концентрираме силите во насока на амортизирање на големите пречки и спротиставувања и да ги лоцираме субјектите од кои може да очекуваме помош и поддршка.

1ШЕМА ЗА АНТИЦИПИРАЊЕ НА РЕАКЦИЈАТА НА ОДДЕЛНИ СУБЈЕКТИ ВО ПРОЦЕСОТ НА ОЛЕСНУВАЊЕ

ПОДДРШКА(субјектот ја поддржува активноста и ги користи своите капацитети во таа насока)

НЕУТРАЛНО(субјектот не е заинтересиран за активностите)

ПОПРЕЧУВАЊЕ(субјектот не обезбедува потребни услови или пак создава пречки во процесот на олеснување)

СПРОТИСТАВУВАЊЕ(субјектот отворено се спротиставува на активностите и на постигнатите решенија)

РЕШАВАЧКО(конечното решение на случајот зависи од субјектот)

ГОЛЕМО(конечното решение на случајот во голема мера е под влијание на субјектот

МАЛО(конечното решение на случајот многу малку зависи од субјектот)

НИКАКВО(субјектот нема никакво влијание врз конечното решение)

38

39

ПРИЛОГ1 ЛИСТА НА НОВИНАРИ

КОИ ПОМИНАЛЕ ОБУКА ЗА ИНФОРМИРАЊЕ ВО СЛУЧАИ НА СПОРОВИ СО ЕТНИЧКА ДИМЕНЗИЈА

име и презиме медиум општина телефон и-маилДраган Секуловски Здружение на новинари Скопје 070/385-585 dragan.sekulovski@gmail.comИскра Опетческа Нова Македонија Скопје 071/386-144 sparcle24@yahoo.comЕдин Хајдарпашиќ 24 Вести Скопје 077/704-759 edin24vesti@hotmail.comГордана Цветаноска ТВ Канал Визија Прилеп 075/235-665 cvetanoskagordana@hotmail.comПараскева Петроска МТВ - Влашка редакција Скопје 070/270-697 paraskevapetroska@yahoo.comЖаклина Хаџи-Зафирова Утрински весник Скопје 070/235-630 zaklina.zafirova@gmail.comГордана Милковска ТВ - Далга Крт Куманово 075/265-660 dalgamg@yahoo.comФилјана Кока МТВ Скопје 070/221-697 filjanakoka@yahoo.com

39

40

2ПРИЛОГ

ЛИСТА НА НВО-А КОИ УЧЕСТВУВАЛЕ ВО АКТИВНОСТИТЕ НА ПРОЕКТОТ ПО ОПШТИНИ

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

НВО Бисер - Кичево

НВО Преродба - Кичево

Здружение на слепи лица - Кичево

НВО ЦМСРЦ Чекор плус - Кичево

ЦРЗ - Кичево

НВО Бела кула - Кичево

Асоцијација на албанската жена - Кичево

Еколошко здружение Ековизион - Струга

НВО Пунте - Струга

Агенција за локален развој - Струга

НВО Форум ЗФД - Струга

НВО Румелија - Струга

Еколошко здружение Енхалон - Струга

НВО Бујрум - Куманово

НВО ИЦЗ-К - Куманово

НВО Мајка - Куманово

НВО ЦИД - Куманово

НВО - Арка - Куманово

НВО Мулти - култи - Куманово

НВО Streetsfestival - Куманово

НВО Коло српских сестра - Куманово

40

41

42