Zaopatrzenie ortotyczne
kończyn górnych
i dolnych
Klinika Rehabilitacji
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Kierownik: dr n. med. Marek Krasuski
lek. med. Izabella Nyka
• Ortoza- każde urządzenie kompensujące
dysfunkcję układu sensomotorycznego
- Wooldridge 1972
• Urządzenie techniczne indywidualnie
dopasowane do pacjenta, dobrane pod kątem
dysfunkcji narządu ruchu
• Stosowane w celu stabilizacji, korekcji
ustawienia lub odciążenia elementów narządu
ruchu
Ortoza powinna być:
-indywidualnie dopasowana do powierzchni ciała pacjenta, oś
obrotu przegubu mechanicznego powinna być zgodna z osią
obrotu odpowiadającego stawu anatomicznego
- funkcjonalna w użyciu, tj. podtrzymywać kończynę w pozycji
funkcjonalnej lub zapewniającej wykonanie określonej czynności
-prosta w użyciu, tj. w zdejmowaniu, zakładaniu, utrzymaniu
higieny, powinna mieć możliwość łatwej konserwacji lub
wymiany poszczególnych elementów.
-blokada stabilizująca staw powinna być łatwo dostępna i w prosty
sposób uruchamiana
Materiały wykorzystywane współcześnie
w ortotyce to:
• tworzywa termoplastyczne i termoutwardzalne
• materiały oparte na włóknach węglowych
• skóra
• stal, aluminium
•żywica epoksydowa
• guma
Właściwy dobór ortozy wymaga:
• prawidłowej oceny upośledzenia funkcjonalnego narządu
ruchu i ustalenia dokładnych założeń ortotycznych
• dobrania odpowiedniej konstrukcji do przyjętych założeń
• prawidłowego i dokładnego wykonania aparatu ortotycznego
z materiałów, które spełniają wymagania mechaniczne,
estetyczne, higieniczne
• dokładnego dopasowania aparatu i kontroli zaordynowanego
zaopatrzenia przez lekarza
Niezbędnym warunkiem efektywnego wykorzystania ortozy
jest ścisła współpraca lekarza, ortotyka i pacjenta.
Przy ustalaniu założeń konstrukcyjnych ortoz dla dzieci
należy brać pod uwagę:
• zamierzoną poprawę funkcji kończyn
• konieczność zapobiegania wtórnym zniekształceniom
kompensacyjnym
• wytrzymałość aparatu ortotycznego
• możliwość dostosowania ortozy do procesu wzrastania dziecka
(wymiana elementów ortozy)
• założeniu niezbędnego minimum konstrukcji dla możliwie
największych możliwości swobodnego poruszania się (samodzielnego lub z
pomocą kul łokciowych)
• możliwie największej do uzyskania czynności chwytnej rąk
Zaopatrzenie ortotyczne dorosłych opiera się na:
Każdy rodzaj zaopatrzenia ortotycznego
kończyn górnych jest dodatkowym obciążeniem
niepełnosprawnej kończyny, dlatego też
konstrukcja każdej ortozy kończyny górnej
powinna być ograniczona do elementów
bezwzględnie koniecznych.
• stabilizacja struktur anatomicznych w korzystnym funkcjonalnie ustawieniu
• korekcja nieprawidłowego ustawienia, tj. zapobieganie przykurczom lub
deformacjom lub stopniowe pokonywanie przykurczów
• kontrolowanie zakresu, kierunku oraz siły ruchu w stawach przy istniejącej
niewydolności układu motorycznego, wspomaganie niedowładnych lub
porażonych mięśni
• substytucja funkcjonalna porażonych mięśni
• zabezpieczenie wyników leczenia chirurgicznego
Rola ortoz kończyn górnych:
Wzorce ruchów chwytnych ręki
• Chwyt dłoniowy – od pełnego rozwarcia ręki do pełnego zaciśnięcia ręki
w pięść (np.: piłka, poręcz schodów). Siła chwytu odpowiada sumie sił
wywieranych przez kciuk i pozostałe palce
• Chwyt palcowy
- boczny (np..: kartka papieru); Siła chwytu odpowiada sile kciuka
- opuszkowy (np..: śrubka, gwóźdź); Siła chwytu równa jest mniejszej z sił
wywieranych przez kciuk i wskaziciela
• Chwyt hakowy (np..: walizka); Siła jest równa sile mięśni zginaczy
palców, zdolnych przeciwstawić się niesionemu przedmiotowi
Ortozy kończyn górnych
• Ortozy o przewadze działania statycznego – szyny lub łuski
• Ortozy o przewadze działania dynamicznego – aparaty
Zaopatrzenie ortotyczne
ręki i nadgarstka
Szyny i łuski ręki i nadgarstka pełnią rolę stabilizującą dla
struktur anatomicznych.
• Działanie ich polega na wyłączeniu ruchu w określonych stawach i
ustaleniu sąsiadujących z nimi elementów kończyny w ustawieniu
najkorzystniejszym ze względu na funkcję ręki.
• Często działanie stabilizacyjne połączone jest z działaniem
korekcyjnym.
• Ortozy te obejmują staw i tworzące go kości w możliwie
najdłuższych odcinkach.
Szyny i łuski ręki i nadgarstka
Stosowane są w leczeniu:
• stanów zapalnych,
• dla zabezpieczenia wyników leczenia operacyjnego,
• przy stabilizacji po urazach i złamaniach
• przy korekcji w niedowładach (np. po udarze mózgu)
• dla ochrony porażonych mięśni przed rozciągnięciem,
• dla eliminacji ruchów przeszkadzających w odtworzeniu funkcji chwytnej
ręki
Łuska na przedramię i rękę
Działanie stabilizujące po urazach, złamaniach:
• nadgarstek w zgięciu dłoniowym ok. 20°, przedramię w pronacji.
Działanie korekcyjne w niedowładach:
• nadgarstek w zgięciu grzbietowym ok. 20° i odwiedzeniu łokciowym ok. 15°,
palce II-V w lekkim zgięciu, kciuk w zgięciu i opozycji ( pozycja funkcjonalna)
Ustawienie ręki i przedramienia w pozycji funkcjonalnej to
najdogodniejsze ustawienie dla czynności chwytnych.
Ortozy na rękę i przedramię:
Szyna naparstkowa Stacka:
Szyna stabilizująca palcowa, obejmująca
staw DIP oraz dwa połączone z nim
paliczki obwodowy i środkowy.
Stosowana w:
• w leczeniu palca młoteczkowanego, do
ustalenia paliczka obwodowego w
przeproście,
• celem wygojenia oderwanego przyczepu
ścięgna prostownika długiego
Ortotyczne zaopatrzenie palców ręki
•Wspomagają ruch zgięcia lub wyprostu w stawach ręki lub nadgarstka, działając
poprzez wykorzystanie gumowego lub sprężynowego oporu
•Stosowane w przypadku zaburzeń czynności: przykurcze, zniekształcenia po
urazach, w przebiegu stanów zapalnych
•Ortozy pozwalające na samodzielne wykonywanie przez pacjenta ćwiczeń
usprawniających po instruktażu terapeuty.
Aparat Capenera- ortoza korekcyjna biernie
korygująca przykurcz zgięciowy w stawach
międzypaliczkowych przy wykorzystaniu czynnego
zginania palca do napięcia sprężyny
Dynamiczne aparaty ręki
Dynamiczne aparaty ręki
• Aparat typu Bunnela redukujący przykurcz zgięciowy stawów
międzypaliczkowych bliższych pochodzenia zapalnego i pourazowego
Aparat typu Bunnela przeciwdziałający niekontrolowanemu zgięciu
dłoniowemu nadgarstka, poprzez bierne ustawienie nadgarstka w zgięciu
grzbietowym
Po urazie rdzenia kręgowego na poziomie C6C7 wyłączona jest całkowicie zdolność
chwytna rąk, przy zachowanej czynności w stawach ramiennym, łokciowym i nadgarstku.
W tego typu porażeniach wykorzystuje się ortozę zgięciowo-zawiasową (zgięciowy aparat
trikowy, aparat Andersona).
Czynne zgięcie grzbietowe nadgarstka powoduje bierne zgięcie palców w stawach
śródręczno-paliczkowych. Wytworzony w ten sposób zostaje chwyt szczypcowy palców
środkowych względem kciuka ustawionego w opozycji.
Bierne zgięcie nadgarstka powoduje wyprost palców i rozwarcie dłoni.
Ze względu na charakter funkcjonalny tego zaopatrzenia istotna jest tu lekkość konstrukcji
i odsłonięcie powierzchni dłoniowej palców i ręki.
Ortoza Andersona
Aparat Lamba
• Aparat służący do stopniowej, biernej, kontrolowanej korekcji ręki
szpotawej lub koślawej; wynik korekcji utrwalany jest przez stabilizację
kończyny w nadanym jej położeniu.
• Zazwyczaj korekcja poprzedzana jest zabiegami fizykalnymi ułatwiającymi
jej dokonanie (okłady cieplne, ciepła kąpiel, ćwiczenia).
• Celem stosowania aparatu jest przygotowanie ręki do korekcji operacyjnej.
Zaopatrzenie ortotyczne stawu łokciowego
Staw łokciowy ustala się najczęściej w zgięciu 90°
z przedramieniem ustawionym w pronacji ok. 45°
• Łuski
• Opaski elastyczne, zamknięte, zapinane okrężnie,
ewentualnie wzmocnione pelotami uciskowymi
• Ortozy unieruchamiające staw łokciowy w pozycji
pośredniej ułatwiającej czynność ręki
• Ortozy stawu łokciowego
z kontrolowanym zakresem
ruchu w stawie
Ortozy unieruchamiające typu opatrunku Dessaulte”a
Zaopatrzenie ortotyczne stawu barkowego
Temblak zawieszony na
obu barkach
Zaopatrzenie ortopedyczne stawu barkowego
• Ortoza stabilizująca staw barkowy w odwiedzeniu.
Ramię w odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej, łokieć w antepulsji.
Stosowane są uniwersalne ortozy odwodzące
z regulacją stopnia odwiedzenia lub szyny
odwodzące z podparciem na tułowiu i miednicy oraz sztywnym
ujęciem ramion i przedramienia, wykonane według
miary lub dopasowane z elementów modularnych.
(złamania, zwichnięcia k. ramiennej, uszkodzenia splotu barkowego, stany zapalne
kaletek, porażenie mięśnia naramiennego)
Ortozy kończyn dolnych - konstrukcje zewnętrzne,
stosowane dla poprawy
•stabilizacji,
•korekcji ustawienia lub
• odciążenia wybranych elementów kończyny dolnej.
Rola ortoz stabilizujących
- stabilizacja porażonej lub niedowładnej kończyny dolnej, dla
poprawy zdolności podpórczej lub lokomocyjnej
- ochrona przed przeciążeniem siłowym lub nadmiernym ruchem
w stawach
- zabezpieczenie warunków pełnego wygojenia się tkanek
- zabezpieczenie wyników leczenia operacyjnego lub
usprawniającego
- poprawa efektywności ruchów użytkowych przez wyeliminowanie
ruchów nieprawidłowych lub nieefektywnych
Rola ortoz korekcyjnych
- korekcja nieutrwalonych zniekształceń (np. wrodzona
stopa końsko-szpotawa, wrodzone zwichnięcie stawu
biodrowego)
- korekcja przykurczów stawowych, poprzez pokonywanie
przykurczu w warunkach statycznych czy dynamicznych
- poprawa ustawienia elementów kostnych
w zniekształceniach statycznych ( np. stopa końsko-
-szpotawa porażenna)
Rola ortoz odciążających
- odciążenie niewydolnych struktur podpórczych
- zmniejszenie nacisków wywieranych na struktury
podpórcze przez masę ciała ( np. odciążenie stawów
biodrowych w chorobie Perthesa)
W konstrukcji każdej ortozy kończyny dolnej należy przewidzieć
jej podparcie, np. strzemieniem mocowanym do buta, sandałem,
płytą, zawieszenie paskiem na tułowiu, szyną nad- lub
podgrzebieniową, oraz zastosowanie przegubów w osi stawu
anatomicznego, z ewentualną blokadą lub zamkiem.
Należy pamiętać o miejscach krytycznych wrażliwych na ucisk lub
stanach chorobowych sprzyjających powstawaniu otarć i odleżyn.
W przypadku porażenia i niedowładów wiotkich spełnia trzy podstawowe
zadania:
- Umożliwia prawidłowe oparcie stopy na podłożu
- Ułatwia przeniesienie stopy w fazie wykroku
- Wpływa pośrednio na stabilizację stawu kolanowego
1. Szpotawe lub koślawe ustawienie stopy obciążonej: wkładki pronujące lub
supinujące. Często konieczność poszerzenia podstawy obcasa
2. Szpotawość lub koślawość stopy spowodowana różnicą siły mięśni
antagonistycznych, wymaga ortotycznej kontroli ruchów w płaszczyźnie
czołowej: aparat szynowo-opaskowy goleni, połączony z butem, ruch
zgięcia podeszwowego i grzbietowego stopy zazwyczaj pozostawiony jest
wolny.
Ortotyczna kontrola ruchów w stawie skokowym
3. Wiotki niedowład mm. prostowników stopy, przy
zachowanej, dobrej sile mm. zginaczy, nie
zaburza stabilizacji kończyny w fazie podparcia,
utrudnia fazę przeniesienia na skutek opadania
stopy.
Stosowane są taśmy elastyczne, łuski, aparaty
wspomagające osłabione prostowniki
Łuski – AFO ( Ankle-Foot-Orthosis)
najprostszy typ ortoz kończyny dolnej
umożliwiają prawidłowe zetknięcie się pięty z podłożem na początku
fazy podparcia i kontrolują ruch zgięcia podeszwowego stopy
dostępne w wersji standardowej lub wykonywane na miarę
umożliwiają noszenie normalnego obuwia
z mas termoplastycznych lub włókna węglowego
5. Niewielki niedowład m. trójgłowego łydki, przy zachowanej, dobrej sile
prostowników stopy. Stosowane jest obuwie z wyższą cholewką i
usztywnionym językiem, obcasem wysuniętym ku tyłowi.
6. Znaczny niedowład m. trójgłowego łydki, przy dobrej sile mm.
prostowników stopy: obuwie ortopedyczne z zamontowanym aparatem o
rozwidlonym strzemieniu i zablokowanym zgięciu grzbietowym stopy.
4. Wiotki niedowład mm. prostowników, przy osłabieniu lub braku funkcji
mm. zginaczy, zaburza chód w fazie podparcia jak i przeniesienia
kończyny do przodu. Stosowane sa krótkie aparaty szynowo-opaskowe
połączone z butem, z blokadą zgięcia grzbietowego stopy (pozycja
pośrednia lub ustawienie końskie 5 stopni), zgięcie podeszwowe pozostaje
wolne i limitowane jest za pomocą sprężyny, przeciwdziałającej opadaniu
stopy.
Ortotyczna kontrola ruchów w stawie kolanowym
• Służy ochronie stawu kolanowego przed działaniem niekorzystnych sił z
wywołanymi przez nie przeciążeniami w warunkach patologicznych
• Poprawia stabilizację całej kończyny
• Warunkuje zdolność przyjęcia postawy pionowej oraz chodzenia w razie
utraty czynnej kontroli ruchów w stawie skokowym i kolanowym.
Ortotyczna kontrola ruchów w stawie kolanowym
Zaburzenie stabilizacji stawu kolanowego w płaszczyźnie czołowej:
Niewydolność więzadeł pobocznych stawu
Zniekształcenie (koślawość, szpotawość) ujawnia się i zwiększa pod
wpływem osiowego obciążenia kończyny
1. Kliny: w przypadku tendencji do koślawości- supinujący, do szpotawości-
pronujący
2. Aparat goleniowo-udowy dopasowany do konturów kończyny w
maksymalnej korekcji
3. Dodatkowo podparcie masy ciała pod guzem kulszowym, dla zmniejszenia
obciążenia osiowego pogłębiającego dysfunkcję (przy zachowanej dobrej
stabilizacji w płaszczyźnie strzałkowej, ruch w stawie kolanowym pozostaje
wolny)
Ortotyczna kontrola ruchów w stawie kolanowym
Zaburzenie stabilizacji stawu kolanowego w płaszczyźnie strzałkowej:
Przeprost stawu kolanowego uwarunkowany osłabieniem i rozciągnięciem zginaczy kolana oraz torebki stawowej i więzadeł wymaga zabezpieczenia mechanicznego, odpowiednio ograniczającego przeprost i pozwalającego na pełny rych zgięcia kolana. Ograniczenie przeprostu uzalezniamy od siły mięśnia czworogłowego uda:
• Silny m. czworogłowy uda (5 w skali Lovetta) -
możliwość dokonania korekcji ustawienia i ograniczenie
pełnego wyprostu w granicach 5 – 0 stopni
• Słaby m. czworogłowy uda (2-3 w skali Lovetta) –
wymaga pozostawienia przeprostu ok.. 5 stopni
dla uzyskania biernej stabilizacji kolana
Odciążenie stawu biodrowego i kości udowej:
Podparcie masy ciała pod guzem kulszowym, pozwalające na swobodne
zwisanie kończyny w aparacie, np.. szyna Thomasa
Bliższy odcinek kości udowej ujęty w tulejkę
podpierającą guz kulszowy, zaopatrzoną w szyny
wspornikowe zakończone strzemieniem, na które przenosi
się masę ciała. Ciężar zwisającej kończyny wpływa
dekompresyjnie na powierzchnie stawu biodrowego
Istnieje możliwość wyposażenia aparatu odciążającego w
przegub kolanowy blokowany podczas chodzenia,
z możliwością zwolnienia blokady
w pozycji siedzącej.
LETOR- Lower Extremity Telescopic Orthosis
Aparat opracowany i wdrożony przez Pokorę w Centrum
Rehabilitacji im. Prof. Mariana Weissa w Konstancinie.
- ortoza teleskopowa stosowana do
chodzenia i pionizacji pacjentów
z niedowładem lub porażeniem
kończyn dolnych oraz porażeniem
czterokończynowym,
- jako zaopatrzenie ortotyczne
diagnostyczne, tymczasowe,
ostateczne.
- lekki, łatwo zakładany na ubranie
i obuwie sportowe za pomocą opasek.
Kolumna aparatu pochylona jest do przodu, co wymusza
podczas pionizacji zrównoważoną postawę lordotyczną.
Podczas chodu pochylenie do przodu kolumny aparatu
pomaga zainicjować fazę przeniesienia kończyny oraz
utrzymać aktywną sylwetkę, przesuwając do przodu
środek ciężkości. Aparat ułatwia utrzymanie równowagi
poprzez ograniczenie swobody ruchów kręgosłupa
w odcinku lędźwiowym.
Korzystna alternatywa dla ciężkich, wykonanych z
tytanu lub kompozytów grafitowych aparatów
szynowo-opaskowych.
Polecany dla osób aktywnych pomimo ograniczeń
lokomocyjnych.
Kalceotyka
Istota kalceotyki sprowadza się do:
• Zaopatrzenia osób z dysfunkcją stóp w obuwie ortopedyczne i
wkładki ortopedyczne
• Przystosowania normalnego obuwia do celów ortopedycznych
• Zajmuje się konstrukcjami wyrównującymi skrócenie kończyn
dolnych powyżej 100 mm.
Obuwie ortopedyczne:
Korekcyjne
Dostosowane do zniekształcenia stóp
Wyrównujące skrócenie kończyn dolnych
Obuwie korekcyjne
• Stosowane w przypadku zniekształceń odwracalnych stóp
(wrodzona nieutrwalona stopa końsko-szpotawa)
• Dla zabezpieczenia wyniku leczenia operacyjnego lub
zachowawczego
Forma prosta (symetryczna) lub odwiedziona
Nosek wydłużony ku tyłowi od strony przyśrodkowej
Wydłużony zapiętek ku przodowi od strony bocznej
Obuwie dostosowane do zniekształcenia stóp
• Stosowane w przypadku utrwalonych zniekształcen stóp, niemożliwych do skorygowania za pomocą elementów konstrukcyjnych obuwia (np.. utrwalona stopa końsko-szpotawa)
-Zapewnienie możliwie równomiernego i bezbolesnego
oparcia całej powierzchni obciążonej stopy
-Zapewnienie stopie jak największego komfortu
-Wysoka cholewka wzmocniona sztywnikami oraz
uzupełnienie z przodu
-Podeszwa z nadbudową kołyskową
Obuwie wyrównujące skrócenie kończyn dolnych
Możliwe stosowanie wkładka wewnętrznej lub koturnu, ewentualnie obu
elementów jednocześnie
Skrócenie rzędu 1-2 cm – wkładka do
normalnego obuwia
Skrócenie rzędu
3-13 cm wymaga
wyrównującej konstrukcji obuwia:
5-7 cm- półbuty z wkładką wyrównującą
7-13 cm – obuwie z wysoką cholewką, obejmująca
część goleni
powyżej 13 cm- ortoproteza, tj. aparat wyrównujący
skrócenie z nadbudówką i sandałem
- szerokie noski
- przywiedzenie przedniej części buta o ok. 10-15°
- elastyczna podeszwa w okolicy stawów śródstopno-
palcowych (ruch kołyskowy)
- wysokość obcasa nie powinna przekraczać 1,5 cm
- cholewka dokładnie obejmująca stopę
- nosek odpowiednio wysoki, by umożliwić palcom
swobodę ruchu podczas chodzenia
Obuwie dla dzieci
Wkładki ortopedyczne
• Mogą stanowić część składową obuwia ortopedycznego lub być
uzupełnieniem obuwia normalnego.
– Typy wkładek ortopedycznych:
• Odciążające- chronią wrażliwe i bolesne miejsca podeszwy stopy przez ich
odciążenie (n.p. w stopie cukrzycowej, ostrogach piętowych)
• Korekcyjne- powodują powstawanie sił korekcyjnych w celu usuwania
zniekształceń stopy oraz wadliwego jej ustawienia (n.p.supinujące,
pronujące)
• Dostosowane do utrwalonego zniekształcenia stopy (n.p. korytkowe)
• Wyrównujące skrócenie kończyny
• Uzupełniające ubytki stopy
• Czynnościowe- zapewniające stopie n.p. warunki zbliżone
do warunków poruszania się bosej stopy po naturalnym nieutwardzonym
podłożu
Dziękuję za uwagę
Top Related