Str
on
a1
Wstp
Kady czowiek powinien umie udzieli pierwszej pomocy. Nigdy nie
wiadomo, w jakich okolicznociach ta wiedza moe si okaza przydatna.
Najwaniejszymi elementami pierwszej pomocy s sprawno i czas ten
ostatni moe decydowa o yciu i zdrowiu poszkodowanego.
Z przygotowanego przez redakcj zdrowie.wieszjak.pl opracowania
nt. pierwszej pomocy dowiesz si midzy innymi: dlaczego w ratownictwie
najwaniejszy jest czas, jak prawidowo przeprowadzi czynnoci ratujce
ycie, w jakich sytuacjach naley wezwa karetk pogotowia i w jaki sposb
to zrobi. Ponadto dowiesz si, jak si zachowa podczas wypadku
drogowego, jakie przedsiwzi rodki ostronoci, aby zadba
o bezpieczestwo swoje oraz ofiar wypadku, a take w jaki sposb wyj
poszkodowanego z samochodu. W opracowaniu znajdziesz rwnie przydatne
informacje na temat udzielania pomocy w konkretnych dolegliwociach, np.
zawale serca, udarze mzgu, wstrzsie anafilaktycznym, krwotokach,
zamaniach, podtopieniach czy odmroeniach.
Opracowanie zostao wzbogacone o interesujce materiay filmowe, dziki
ktrym zobaczysz, jak w praktyce taka pomoc moe wyglda, a przy okazji
utrwalisz zdobyt wiedz.
Redakcja zdrowie.wieszjak.pl
Opracowanie: Monika Karbarczyk na podstawie materiaw przygotowanych
przez Mart Nowak.
Str
on
a2
Spis treci
Wstp ....................................................................................................................................... 1
1. Wprowadzenie do pierwszej pomocy ............................................................................ 3
1.1. Jak szybko poszkodowany musi otrzyma pomoc? ................................................................ 3 1.2. Zota godzina klasyczny podzia ........................................................................................... 3 1.3. Jak powinna wyglda szybka pomoc na miejscu zdarzenia? .............................................. 4 1.4. Czy zawsze trzeba udziela pierwszej pomocy poszkodowanym? ...................................... 5 1.5. Rodzaje udzielanej pomocy ........................................................................................................ 6 1.6. Kiedy wzywa pomoc? ................................................................................................................. 7 1.7. Jak wezwa karetk? ................................................................................................................... 8 2. Pierwsza pomoc w praktyce podstawowe czynnoci ............................................ 10
2.1. Jak oceni stan poszkodowanego? ......................................................................................... 10 2.2. Jak wykona resuscytacj osoby dorosej? ............................................................................ 11 2.3. Jak wykona resuscytacj u maego dziecka i niemowlcia? .............................................. 12 2.4. Pozycja boczna bezpieczna ...................................................................................................... 14 2.5. Jak wykona chwyt Rauteka wycigajc poszkodowanego z samochodu? ..................... 15 2.6. Jak podnie poszkodowanego z ziemi z wykorzystaniem chwytu Rauteka? .................. 16 3. Wypadek drogowy pierwsza pomoc ........................................................................ 18
3.1. Bezpieczestwo na drodze ....................................................................................................... 18 3.2. Ocena poszkodowanego i badanie pourazowe ..................................................................... 20 3.3. Rany i tamowanie krwawienia ................................................................................................... 20 4. Nage zachorowania pomoc krok po kroku ............................................................. 22
4.1. Utrata przytomnoci .................................................................................................................... 22 4.2. Zawa serca .................................................................................................................................. 25 4.3. Zatrucie tlenkiem wgla (zaczadzenie) ................................................................................... 26 4.4. Odmroenie ................................................................................................................................. 27 4.5. Oparzenie ..................................................................................................................................... 29 4.6. Poraenie prdem elektrycznym o niskim napiciu (poniej 1000 woltw). ...................... 29 4.7. Wychodzenie (hipotermia). ....................................................................................................... 30 4.8. Podtopienie. ................................................................................................................................. 30 4.9. Wstrzs anafilaktyczny. ............................................................................................................. 32 4.10. Zadawienie/zachynicie u osoby dorosej. ........................................................................ 33 4.11. Zadawienie/zachynicie u niemowlcia............................................................................. 35 4.12. Zadawienie/zachynicie u dziecka. .................................................................................... 37 4.13. Zamanie otwarte. ..................................................................................................................... 38 4.14. Zamanie zamknite. ................................................................................................................ 39 4.15. Ciao obce w oku. ...................................................................................................................... 39 4.16. Oparzenie oka substancjami chemicznymi. .......................................................................... 40 4.17. Krwotok zewntrzny. ................................................................................................................ 41 4.18. Krwotok wewntrzny. ............................................................................................................... 42 4.19. Udar mzgu. .............................................................................................................................. 42
Str
on
a3
1. Wprowadzenie do pierwszej pomocy
1.1. Jak szybko poszkodowany musi otrzyma pomoc?
Przy udzielaniu poszkodowanym pierwszej pomocy niezwykle wany jest
czas. Im szybciej chory otrzyma niezbdn pomoc, tym wiksze s jego
szanse na przeycie i zachowanie peni zdrowia. W ratownictwie medycznym
obowizuje okrelenie zota godzina. To czas, jaki maksymalnie moe
upyn od zdarzenia (wypadku, nagego zachorowania) do chwili znalezienia
si pacjenta na stole operacyjnym. Jeli czas ten bdzie duszy ni jedna
godzina, szanse pacjenta na przeycie gwatownie malej.
UWAGA!
Jeli jeste wiadkiem wypadku bd nagego zachorowania,
nie pozostawiaj poszkodowanego bez pomocy im szybciej zostanie
przewieziony do szpitala, tym wiksz ma szans na przeycie.
1.2. Zota godzina klasyczny podzia
Pierwsze 5 minut to czas zwizany z wezwaniem pomocy. Kolejne 10 do 15
minut to czas dotarcia ratownikw na miejsce zdarzenia oraz udzielenie
pomocy przedszpitalnej. Nastpne 10 do 20 minut to przewiezienie chorego
do szpitala i udzielenie pomocy na miejscu przez wykwalifikowany personel.
Str
on
a4
UWAGA!
Po nagym zatrzymaniu krenia pierwsza pomoc musi zosta udzielona
w cigu maksymalnie 3-5 minut. Opnienie resuscytacji o minut
sprawia, e szanse poszkodowanego na peen powrt do zdrowia malej
o 10%, a wic zwlekanie 10 minut z udzieleniem pomocy moe oznacza
mier dla chorego.
Przyjazd karetki na miejsce zdarzenia zajmuje zwykle wicej ni 10 minut
i dlatego tak wane jest, by rozpocz resuscytacj tu po wykonaniu telefonu
na pogotowie ratunkowe.
1.3. Jak powinna wyglda szybka pomoc na miejscu
zdarzenia?
Plan dziaania opiera si na 4 punktach tzw. acucha przeycia to kroki,
ktre trzeba podj, by uratowa ycie poszkodowanego:
Wczesne rozpoznanie i wezwanie pomocy jeli jeste wiadkiem
nagego zatrzymania krenia u poszkodowanego, niezwocznie wezwij
pogotowie (numer 999 lub 112). Poinformuj dyspozytora karetki o tym,
co si stao i gdzie si znajdujesz. Jeli znasz poszkodowanego i wiesz,
e na co choruje, wyjanij dyspozytorowi na jak chorob cierpi
i czy przyjmuje jakie leki.
Wczesna resuscytacja kreniowo-oddechowa sprawd, czy
poszkodowany oddycha i udronij jego drogi oddechowe. Jeli nie
wyczuwasz oddechu, ucinij klatk piersiow chorego, a nastpnie
wykonaj dwa oddechy ratownicze do jego ust (czynnoci powtarzaj). Dziki
tym zabiegom zwikszysz szans poszkodowanego na przeycie: masa
Str
on
a5
serca umoliwi przepyw krwi wewntrz organizmu pacjenta, a sztuczne
oddychanie zaopatrzy krew w niezbdny do ycia tlen.
Wczesna defibrylacja dotyczy tylko niektrych typw zatrzymania
krenia. Jeli masz moliwo uycia automatycznego defibrylatora
zewntrznego (AED), moesz dziki niemu przywrci choremu krenie.
Celem uycia defibrylatora jest przywrcenie akcji serca.
Wczesna opieka poresuscytacyjna chory, u ktrego doszo do nagego
zatrzymania krenia, musi si znale w szpitalu. Tam jego zdrowiem
zajm si wykwalifikowani lekarze. Bdzie to moliwe, jeli przejdzie przez
pierwsze trzy kroki acucha przeycia i gdy w jego mzgu nie zaszy
nieodwracalne zmiany. W szpitalu poszkodowany przejdzie dokadn
diagnostyk kardiologiczn, a specjalici zajm si rwnie leczeniem
choroby podstawowej, by nie dopuci do kolejnych incydentw
zatrzymania krenia.
1.4. Czy zawsze trzeba udziela pierwszej pomocy
poszkodowanym?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, gdy konieczno niesienia
pomocy zaley od wielu czynnikw. Pierwszej pomocy naley udzieli wtedy,
gdy nie jest zagroone ycie lub zdrowie osoby ratujcej. Co to oznacza
w praktyce? Na przykad osoba, ktra sprawnie pywa, a nie udzieli pomocy
toncemu, narusza prawo i podlega karze, natomiast kto, kto pywa sabo
lub nie umie pywa i nie prbuje ratowa toncego, nie ponosi
odpowiedzialnoci karnej. Naley zatem pamita, e waniejsza
od udzielania pomocy jest dbao o zdrowie i ycie ratownikw.
Str
on
a6
WANE!
Wiele osb boi si udziela pierwszej pomocy w obawie, e moe
zaszkodzi osobie poszkodowanej. Niesusznie. Zaniechanie udzielenia
pomocy jest znacznie gorsze ni jej udzielenie, nawet jeli
poszkodowany w trakcie reanimacji umrze. Karze podlega tylko osoba,
ktra nie udzielia pomocy natomiast skuteczno czy nieskuteczno
udzielonej pomocy nie ma znaczenia.
1.5. Rodzaje udzielanej pomocy
Rodzaj udzielanej pomocy zaley od kilku czynnikw, w tym od:
rodzaju niebezpieczestwa, ktre grozi poszkodowanemu,
sytuacji, w ktrej znalaz si pokrzywdzony,
kwalifikacji, ktre posiada osoba udzielajca pomocy, stanu jej wiedzy na
temat pierwszej pomocy, a take rodkw, ktrymi dysponuje.
Udzielenie pomocy w zalenoci od sytuacji i zdarzenia moe wic polega
na wezwaniu karetki, uyczeniu pojazdu do przewozu chorego, poyczeniu
telefonu, za porednictwem ktrego bdzie mona wezwa pomoc,
przeniesieniu poszkodowanego w miejsce, gdzie bdzie bezpieczny, a take
wykonaniu czynnoci, takich jak zatamowanie krwawienia, resuscytacja,
pooenie chorego w pozycji bocznej ustalonej.
Jeli czujemy, e brakuje nam wiedzy z zakresu udzielania pierwszej pomocy,
warto zapisa si na specjalne kursy, na ktrych zostaniemy przeszkoleni
m.in. z zakresu podstawowych czynnoci ratujcych ycie w tym
resuscytacji, tamowania krwawie oraz ukadania chorych w pozycji bocznej
ustalonej.
Str
on
a7
1.6. Kiedy wzywa pomoc?
Karetk naley wzywa w przypadku:
zatrucia (np. oparami gazw trujcych),
przedawkowania lekw,
zaburzenia oddychania (na przykad atak astmy, dusznoci, zadawienie,
ostra reakcja alergiczna wstrzs anafilaktyczny),
podtopienia,
krwawienia z naturalnych otworw ciaa (uszu, ust, odbytu itp.),
zaburzenia krenia i pracy serca (np. bl w klatce piersiowej, utrata
przytomnoci, zatrzymanie pracy serca),
urazw (krwotoki, zamania, postrza, oparzenia itp.),
zaostrzenia chorb przewlekych,
zaburze neurologicznych (drgawki, niedowady, bardzo silny bl gowy,
zaburzenia mowy itp.),
rozpoczcia akcji porodowej,
poraenia prdem,
gdy chory ma bardzo silne ble brzucha,
gdy chory wymiotuje krwi.
PAMITAJ!
Zadaniem ratownikw z jednostki pogotowia ratunkowego jest ratowanie
ludzkiego ycia. Gdy wic yciu twoim lub osoby w twoim otoczeniu
nic nie zagraa, nie wzywaj karetki, lecz udaj si do lekarza rodzinnego.
Jeli stwierdzi on, e choremu trzeba zapewni opiek szpitaln, wezwie
pogotowie.
Str
on
a8
1.7. Jak wezwa karetk?
Wybierz numer 999 lub 112. Gdy usyszysz gos dyspozytora, w pierwszej
kolejnoci przedstaw si z imienia i nazwiska oraz podaj numer telefonu,
pod ktrym mona si z tob kontaktowa. Nastpnie okrel miejsce
zdarzenia: miejscowo, wojewdztwo, ulic, numer klatki, pitro. Jeli
podamy miejscowo, w ktrej si znajdujemy, dyspozytor bdzie mia
w razie potrzeby moliwo przekazania naszego zgoszenia
do odpowiedniej jednostki.
W drugiej kolejnoci wyjanij dyspozytorowi, co si stao: nage zachorowanie
(jakie?), wypadek czy wypadek masowy? Jeli w zdarzeniu ucierpiaa wicej
ni jedna osoba, poinformuj o tym dyspozytora w razie potrzeby bdzie
on musia wysa wicej jednostek ratowniczych.
Nie zapomnij okreli stanu zdrowia poszkodowanego. Poinformuj
czy: jest przytomny, oddycha, ma widoczne urazy, porusza si samodzielnie.
Jeli znasz poszkodowanego, powiedz: ile ma lat, jakiej jest pci, czy zaywa
jakie leki, czy cierpi na przewleke choroby.
Jeli znajdujesz si na terenie niezamieszkaym, miejskim osiedlu lub wsi,
porad, jak najlepiej do Ciebie dotrze. Jeli wiesz o okolicznych utrudnieniach
ruchu (ogromny korek, zamknite ulice, remonty), powiedz o nich
dyspozytorowi. Wspomnij te o innych utrudnieniach i zagroeniach
na miejscu zdarzenia (poar, ryzyko poraenia prdem).
Str
on
a9
WANE!
Pamitaj, e pierwszy suchawk telefonu odkada dyspozytor karetek.
Nie rozczaj si wic, gdy czasem potrzebny jest stay kontakt
z dyspozytorem. Co wicej, moe on udzieli ci istotnych informacji
na temat udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu i pomc
w podejmowaniu wanych decyzji.
Str
on
a10
2. Pierwsza pomoc w praktyce podstawowe
czynnoci
2.1. Jak oceni stan poszkodowanego?
Podejd do poszkodowanego i zapytaj Czy mnie syszysz? Co si stao?.
Jeli jest przytomny, zapytaj o dolegliwoci. Zadawaj krtkie pytania
wymagajce odpowiedzi tak lub nie, np. czy jest pan/pani na co
uczulony/a? Czy moe si pan/pani poruszy?
Jeli chory nie odpowiada, oznacza to, e straci przytomno. Wezwij pomoc
i przystp do sprawdzenia, czy nic nie blokuje drg oddechowych
poszkodowanego (jzyk, ciao obce, wydzielina). Odchyl gow chorego
do tyu to moe pomc przywrci mu oddech. Jeli poszkodowany
nie oddycha, przystp do resuscytacji kreniowo-oddechowej.
Pamitaj, aby:
choremu skracemu si na bl brzucha nie podawa pynw,
nie rusza chorego z obraeniami plecw lub szyi moe mie
uszkodzony krgosup (chyba e zagraa mu niebezpieczestwo),
okry chorego, by nie traci ciepa.
Str
on
a11
2.2. Jak wykona resuscytacj osoby dorosej?
Sprawd, czy nic nie zalega w drogach oddechowych poszkodowanego.
Po nadgarstek jednej rki na rodku klatki piersiowej poszkodowanego.
Drug rk po na pierwszej. Sple palce obu rk. Ustaw wyprostowane
ramiona prostopadle do mostka chorego i uciskaj na 4-5 cm. Powtarzaj
ucinicia z czstotliwoci 100 na minut.
Wykonaj 30 ucini.
We wdech i obejmij szczelnie swoimi ustami usta poszkodowanego,
zatykajc uprzednio skrzydeka jego nosa. Wdmuchnij powietrze
do ust chorego dwa razy.
Sprawdzaj, czy podczas wykonywania wdechw klatka piersiowa
poszkodowanego unosi si i opada.
Jeli chory wci nie oddycha, ponownie wykonaj 30 ucini
i 2 oddechy ratownicze.
Nie przerywaj resuscytacji do czasu przyjazdu karetki lub do momentu,
gdy chory zacznie samodzielnie oddycha.
Str
on
a12
ZOBACZ FILM!
Aby prawidowo wykona resuscytacj, obejrzyj materia filmowy: Brak
oddechu u nieprzytomnego jak wykona resuscytacj. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
2.3. Jak wykona resuscytacj u maego dziecka
i niemowlcia?
Udronij drogi oddechowe (u niemowlcia unie brod, u dziecka lekko
odchyl gow i unie brod).
Wykonaj 5 oddechw ratowniczych wdmuchuj powietrze w usta malca
(u niemowlcia obejmij swoimi ustami usta i nos, a u dziecka usta).
Czsto oddechw powinna wynosi 40 na minut u noworodkw,
u niemowlt 20-30 na minut, a u starszych dzieci 15-30 na minut.
Str
on
a13
Upewniaj si, e klatka piersiowa malucha unosi si przy kadym oddechu.
Rozpocznij masa serca. Punkt ucisku: u niemowlcia odmierz odcinek
na szeroko palca poniej linii czcej brodawki sutkowe, u dziecka
odcinek na szeroko jednego lub dwch palcw powyej wyrostka
mieczykowatego.
U niemowlcia: uciskamy dwoma palcami na okoo 1,5-2,5 cm gbokoci
okoo 100 razy na minut (noworodki 120 razy na minut), u dziecka
2,5-4 cm 100 razy na minut.
ZOBACZ FILM!
Aby prawidowo wykona resuscytacj u maego dziecka, obejrzyj
materia filmowy: Co zrobi, gdy dziecko stracio przytomno? Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
Str
on
a14
2.4. Pozycja boczna bezpieczna
Wsu rk poszkodowanego pod jego twarz.
Drug rk chorego umie za jego plecami.
Lub:
Rk poszkodowanego po w poprzek jego klatki piersiowej.
Drug rk chorego wycignij do gry.
Pocignij lecego za biodro i rami w kierunku wycignitej rki.
W efekcie poszkodowany powinien lee na boku z ugitymi nogami
i obiema rkami pod twarz.
Musisz mie pewno, e ma odchylon do tyu gow i moe oddycha.
Str
on
a15
UWAGA!
Kobiety w ciy powinno si ukada na lewym boku, aby powikszona
macica nie uciskaa na y gwn doln i aort brzuszn.
2.5. Jak wykona chwyt Rauteka wycigajc
poszkodowanego z samochodu?
Podejd jak najbliej siedzenia.
Odepnij pasy, ktrymi przypity jest poszkodowany.
W praw rk za plecy poszkodowanego.
Signij do jego lewej doni pod pach.
Zap jego do bardzo mocno rwnolegle do podoa.
Swoj lew rk zap przedrami poszkodowanego w okolicy okcia
nachwytem pod pach.
Zbli jego klatk piersiow jak najbardziej do siebie.
Przycinij chorego do siebie.
Wsta z nim w tej pozycji.
Str
on
a16
ZOBACZ FILM!
Aby nauczy si jak prawidowo wykona chwyt Rauteka, obejrzyj
materia video: Wypadek drogowy jak wyj nieprzytomn osob
z samochodu. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
2.6. Jak podnie poszkodowanego z ziemi
z wykorzystaniem chwytu Rauteka?
Klknij przy lewym ramieniu ofiary zdarzenia.
Po praw stop za gow i pod praw rk za gow
poszkodowanego.
Podtrzymujc lew rk i apic ni z boku podcignij poszkodowanego
do gry.
Str
on
a17
Nastpnie przytrzymaj go przedramionami za pachy i jedno
z przedramion ofiary zap rwnolegle do podoa.
Zap poszkodowanego za to przedrami.
Drug rk zap to przedrami bliej doni.
Przybli ofiar jak najbliej swojego ciaa, starajc da si rwnie oparcie
dla gowy.
Wsta, prostujc nogi w kolanach i z prostymi plecami.
Str
on
a18
3. Wypadek drogowy pierwsza pomoc
3.1. Bezpieczestwo na drodze
Jeli jeste wiadkiem wypadku, zatrzymaj samochd i wcz wiata awaryjne
lub mijania i wystaw trjkt ostrzegawczy. Podejd do samochodu, ktry bra
udzia w wypadku. Wycz go i zacignij hamulec rczny. Jeli towarzysz
Ci inni ludzie, wcz ich do pomocy. Popro, aby kto wezwa karetk, a kto
inny zabezpieczy miejsce wypadku.
Sprawd, w jakim stanie s poszkodowani. Podejd do poszkodowanego
i zapytaj, co si stao. Jeli nie odpowiada, upewnij si, czy oddycha. Upewnij
si, czy nic nie blokuje jego drg oddechowych jeli tak, odegnij delikatnie
gow chorego do tyu.
Wezwij pomoc. Zadzwo na numer 112 lub 999. Przedstaw si. Powiedz skd
dzwonisz. Wyjanij, co si stao: do jakiego wypadku doszo? Ile osb jest
rannych? Czy oddychaj? Czy jest z nimi kontakt? Czy s przytomne?
Wytumacz, jak najlepiej dojecha do miejsca wypadku.
Na og chorego nie naley (a czsto wrcz nie wolno!) wyciga
z samochodu. Bywaj jednak sytuacje wyjtkowe, np. co zagraa
bezpieczestwu poszkodowanego (np. poar samochodu) lub nie mamy
dostpu do poszkodowanego, ktry nie oddycha (wtedy musimy
go wycign, aby udzieli pierwszej pomocy).
Str
on
a19
Wycignicie poszkodowanego z samochodu nie jest atwe. Tym bardziej,
e musimy pamita o tym, aby zapewni mu bezpieczestwo i nie pogbi
urazu, ktry dozna w wyniku wypadku (np. urazu krgosupa). Moe si te
okaza, e osoba, ktr przyszo nam wycign z pojazdu, jest duo wiksza
i cisza od nas. W obydwu przypadkach pomoe nam chwyt Rauteka.
ZOBACZ FILM!
Aby dowiedzie si, jak naley zachowa si w przypadku wypadku
samochodowego, obejrzyj materia video: Wypadek drogowy jak
pomc, gdy poszkodowany jest przytomny. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
Str
on
a20
3.2. Ocena poszkodowanego i badanie pourazowe
Na miejscu wypadku ratownik powinien sprawdzi, w jakim stanie jest
poszkodowany. W tym celu naley sprawdzi:
stan wiadomoci chorego,
drono jego drg oddechowych,
oddech i krenie poszkodowanego.
Nastpnie naley wykona szybkie badanie pourazowe:
sprawd, czy w obrbie szyi i gowy chorego nie doszo do urazu,
zobacz, czy poszkodowany nie ma ran na klatce piersiowej,
obejrzyj te jego koczyny w poszukiwaniu ran lub deformacji.
Jeli poszkodowany nie oddycha, rozpocznij resuscytacj kreniowo-
oddechow (30 ucini klatki piersiowej, a nastpnie 2 wdechy).
Nie przerywaj resuscytacji a do przyjazdu karetki. Jeli towarzysz
Ci gapie, popro ich o pomoc (wykonujcie resuscytacj na zmian).
3.3. Rany i tamowanie krwawienia
Jeli poszkodowany krwawi, sprbuj zatamowa krwawienie.
Maa rana: po chorego i unie jego zranion koczyn powyej poziomu
serca. Za pomoc jaowego materiau opatrunkowego ucinij krwawice
miejsce palcem i umocuj za pomoc bandaa. Moesz te uciska doni
ttnic, ktra doprowadza krew do zranionego miejsca ta metoda moe
si okaza przydatna, gdy z jaki wzgldw nie moesz zaoy opatrunku.
Dua rana: za jaowy opatrunek na zranione miejsce. Uciskaj je,
by wytworzy si skrzep i by doszo do ustania krwawienia.
Str
on
a21
Pamitaj, e opatrunku uciskowego nigdy nie zakadamy na szyj.
Wszelkie rany z ttnicy szyjnej uciskamy za pomoc materiau
opatrunkowego.
Jeli chory krwawi z klatki piersiowej, u go w pozycji psiedzcej. Pozycja
na plecach jest pomocna, gdy poszkodowany ma ran na brzuchu. Podkurcz
jego nogi, jeli rana na brzuchu jest poprzeczna, a wyprostuj, jeli jest
poduna.
Pamitaj, aby nie wyciga przedmiotw tkwicych w ranie!
ZOBACZ FILM!
Aby zobaczy, jak postpowa w przypadku krwawienia, obejrzyj film:
Jak zatamowa krwawienie z rany?. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
Str
on
a22
4. Nage zachorowania pomoc krok po kroku
4.1. Utrata przytomnoci
Podejd do poszkodowanego i upewnij si, e nie mona nawiza
z nim kontaktu. Zapytaj, czy ci syszy.
Sprawd, czy chory oddycha. Odegnij delikatnie jego gow do tyu
i kontroluj oddech chorego (w cigu 10 sekund powinniene/-a usysze
przynajmniej 2 oddechy).
Zadzwo po karetk (numer 999 lub 112). Spokojnie i rzeczowo wyjanij,
co si stao, powiedz, w jakim stanie znajduje si poszkodowany i gdzie si
znajdujesz. Jeli towarzysz Ci inne osoby, wyznacz jedn z nich i popro,
by wezwaa karetk, a sam/a znajmij si udzielaniem pomocy.
Jeli poszkodowany oddycha, u go w pozycji bocznej ustalonej
i pozosta z nim do czasu przyjazdu karetki. Monitoruj jego stan zdrowia.
Jeli poszkodowany nie oddycha, rozpocznij resuscytacj kreniowo-
oddechow (30 ucini klatki piersiowej, 2 wdechy). Nie przerywaj
resuscytacji a do przyjazdu karetki. Jeli towarzysz Ci gapie, popro ich
o pomoc (wykonujcie resuscytacj na zmian).
Str
on
a23
ZOBACZ FILM!
Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku osoby
nieprzytomnej, obejrzyj materia filmowy: Co zrobi, gdy kto jest
nieprzytomny, ale oddycha?. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
Str
on
a24
ZOBACZ FILM!
Aby dowiedzie si, jak naley postpowa, gdy niemowl stracio
przytomno, obejrzyj nasz materia filmowy: Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
Str
on
a25
4.2. Zawa serca
Jeli poszkodowany odczuwa kujcy, promieniujcy bl za mostkiem, by
moe wanie dowiadcza zawau serca. W pierwszej kolejnoci u
go w pozycji, w ktrej jest mu wygodnie i zapewnij dostp do wieego
powietrza.
Poluzuj jego ubranie (krawat, konierzyk, ciasna odzie).
Jeli poszkodowany jest przytomny, zapytaj, czy zaywa tego dnia jakie
leki, czy choruje na serce (to uatwi prac zespoowi ratownikw).
Jeli masz tak moliwo, zmierz choremu cinienie.
W przypadku wysokiego cinienia, podaj choremu jedn dawk
nitrogliceryny. Pamitaj, e dawki nie mona jednak powtarza czciej ni
co 15 minut i e nie mona jej stosowa, gdy cinienie rozkurczowe jest
nisze ni 100 mmHg lub ttno jest zbyt szybkie.
Jeli nie ma ku temu przeciwwskaza, podaj choremu aspiryn.
Jeli bl nie ustpuje przez kilka minut, wezwij pogotowie. Spokojnie i
rzeczowo wyjanij, co si stao, powiedz, w jakim stanie znajduje
si poszkodowany i wyjanij, gdzie si znajdujesz.
Bd przy poszkodowanym do czasu przyjazdu karetki. Uspokajaj go.
Jeli chory mdleje lub wymiotuje, po go w pozycji bocznej ustalonej. Nie
podawaj niczego do picia ani do jedzenia.
Str
on
a26
4.3. Zatrucie tlenkiem wgla (zaczadzenie)
W pierwszej chwili zadbaj o swoje bezpieczestwo: nie przebywaj
w miejscu, gdzie jeste naraony na ulatniajcy si gaz.
Postaraj si wynie poszkodowanego na wiee powietrze. Jeli nie masz
takiej moliwoci, rb wszystko, by przewietrzy zaczadzone
pomieszczenie (otwrz okna pokoju, drzwi samochodu, drzwi mieszkania).
Zadzwo po pogotowie. Wyjanij, co si stao i gdzie si znajdujesz.
Jeli poszkodowany jest nieprzytomny, przystp do resuscytacji: wykonaj
30 ucini klatki piersiowej, a nastepnie 2 wdechy w usta chorego. Nie
przestawaj, dopki nie przyjad ratownicy.
Jeli chory odzyska przytomno, u go w pozycji bocznej bezpiecznej.
Nie odchod od poszkodowanego dopki nie przyjedzie karetka. Dbaj,
by jego organizm nie uleg wychodzeniu (okryj go).
Str
on
a27
4.4. Odmroenie
Jeli kto dozna odmroenia, w ramach moliwoci spraw, by nie by
duej naraony na czynnik chodzcy (przenie poszkodowanego
w miejsce, gdzie bdzie mu cieplej lub okryj go).
Zdejmij mokre ubranie poszkodowanego i ubierz go w co suchego lub
okryj kocem.
Jeli odmroenia s nieznaczne (blada skra, szczypanie), ogrzej
je niezbyt wysok temperatur. W przypadku wikszych odmroe
(zaczerwienienie, pcherze z krwi, sina skra, martwica) okryj takie
miejsca jaowym opatrunkiem. Wezwij te pomoc.
Pamitaj, by nie naciera niegiem odmroonych czci ciaa i nie
przebija powstaych pcherzy.
Str
on
a28
ZOBACZ FILM!
Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku odmroenia,
obejrzyj materia filmowy: Jak udzieli pierwszej pomocy ofierze
mrozu?. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
Str
on
a29
4.5. Oparzenie
Najpierw zadbaj o wasne bezpieczestwo: sprawd, czy nic Ci nie grozi,
zanim zaczniesz udziela pomocy.
W przypadku powanego poparzenia wezwij pogotowie.
Schod poparzone miejsce czyst, zimn wod (przez 15-20 minut).
Jeeli doszo do oparzenia wikszej powierzchni ciaa, czyli 30%
u dorosego i 10% u dzieci (1% = powierzchnia doni poszkodowanego),
schadzamy 1-2 minuty.
Zdejmij odzie poszkodowanego, ale tylko wtedy, gdy schodzie/-a
oparzenie, a skra nie przywara do ubrania. Zrb to ostronie.
Oparzon cz ciaa w razie moliwoci przykryj czystym
przecieradem.
4.6. Poraenie prdem elektrycznym o niskim napiciu
(poniej 1000 woltw).
Odcz poszkodowanego od rda prdu (wyjmij wtyczk, wykr
bezpiecznik). Gdy to nie jest moliwe, ratownik oddziela poraonego od
obwodu elektrycznego przez odcignicie za odzie. Musi by jednak
izolowany od podoa przy pomocy suchej deski lub suchej tkaniny (lub
innego materiau izolacyjnego). Gdy odcignicie poszkodowanego za
odzie nie jest moliwe, dokonuje si oddzielenia poraonego za pomoc
suchej listwy drewnianej lub kija. Nie wolno chwyta ratowanego
przedmiotem przewodzcym elektryczno lub goymi rkami za ciao.
Str
on
a30
Jeli poraona osoba oddycha, u go w pozycji bocznej bezpiecznej i
wezwij pogotowie.
Jeli poraona osoba nie oddycha, wezwij pogotowie i rozpocznij sztuczne
oddychanie.
Moesz zauway, e skra poszkodowanego staa si blada i sina,
pokryta zimnym potem to oznaki wstrzsu pourazowego. U chorego
tak, by jego koczyny umieszczone byy w grze (to spowoduje
przemieszczenie krwi w kierunku serca i mzgu). Chro go przed utrat
ciepa, uspokajaj.
4.7. Wychodzenie (hipotermia).
Przenie poszkodowanego w miejsce, gdzie bdzie mu cieplej.
Zdejmij mokre ubrania z ciaa poszkodowanego.
Owi poszkodowanego dodatkowymi ubraniami, kocami itp.
Wezwij lekarza.
Podaj choremu co ciepego do picia (herbat, kaw).
Nie podawaj wychodzonej osobie alkoholu.
4.8. Podtopienie.
Jeli widzisz, e kto tonie, wezwij pogotowie.
Wyw poszkodowanego z wody (korzystaj z tego, co jest wokoo: d,
lina, koo ratunkowe, pomost). Uwaga, moliwe, e poszkodowany dozna
urazu krgosupa (np. w wyniku niefortunnego skoku na gwk). U go
wwczas plecami na wodzie.
Str
on
a31
Po poszkodowanego na ziemi. Unieruchom jego gow (np. zwinitym
rcznikiem).
Nie prbuj usuwa wody z przewodu pokarmowego poszkodowanego
(stracisz cenny czas, a takie zabiegi niewiele pomog choremu).
Jeli nie oddycha, wezwij pogotowie, udronij jego drogi oddechowe
(bardzo delikatnie odchylajc uchw do tyu) i rozpocznij resuscytacj
(na przemian 30 ucini klatki piersiowej i 2 oddechy).
Moe si zdarzy, e woda zalegajca w organizmie poszkodowanego
uniemoliwi Ci uciskanie klatki piersiowej. Jeli tak, stosuj tylko oddechy
ratownicze.
Jeli poszkodowanemu wrci oddech, po go w pozycji bocznej
ustalonej (to zabezpieczy go przed zachyniciem si wymiocinami)
i okryj.
Str
on
a32
ZOBACZ FILM!
Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku osoby
podtopienia czy hipotermii, obejrzyj materia filmowy: Ratowanie osb
na zamarznitym zbiorniku wodnym. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
4.9. Wstrzs anafilaktyczny.
Wstrzs anafilaktyczny to reakcja alergiczna pojawiajca si np. po
ukszeniu owada. Jego objawami s: mdoci, wymioty, duszno, uczucie
ucisku na klatk piersiow, obrzk powiek i/lub przyspieszenie ttna. Moe
doj te do utraty przytomnoci.
Odcignij chorego od alergenu, np. owadw, ktre spowodoway wstrzs.
Str
on
a33
Wezwij karetk. Powiedz, co si stao (z jakiego powodu poszkodowany
dozna wstrzsu), wyjanij, czy poszkodowany jest na co uczulony.
Poinformuj, gdzie si znajdujesz.
Jeli chory zaopatrzony jest we wasn ampukostrzykawk
z adrenalin lub inhalator, naley ich uy. Trzeba pamita o tym,
e adrenalin aplikuje si do minia!
Po chorego.
Zapewnij mu drono drg oddechowych i dostp do wieego powietrza.
Uspokajaj go.
Jeli poszkodowany straci przytomno, sprawdzaj, czy oddycha. Po go
w pozycji bocznej bezpiecznej.
4.10. Zadawienie/zachynicie u osoby dorosej.
Powiedz poszkodowanemu, by zacz kasa.
Jeli to nic nie da, pochyl go i uderz 5 razy midzy jego opatki.
Gdy to nie pomoe, wykonaj 5 ucini nadbrzusza (rkoczyn Heimlicha):
w tym celu obejmij poszkodowanego od tyu na wysokoci nadbrzusza
(musi on by mocno pochylony do przodu); zrb to zacinit w pi
doni, ktr obejmiesz drug rk i wykonaj gwatowny ruch pici
do wewntrz i ku grze to powinno sprawi, e ciao obce si przemieci.
Jeli nie wida wyranej poprawy, sprawd jam ustn czy nie ma w niej
cia obcych, ktre mona by dosign palcem. Kontynuuj wwczas
sekwencj piciu uderze w okolic midzyopatkow na przemian
z picioma rkoczynami Heimlicha.
Str
on
a34
Jeli chory straci przytomno, wezwij pomoc i rozpocznij resuscytacj
kreniowo-oddechow (30 ucini klatki piersiowej naprzemiennie z 2
oddechami usta-usta).
ZOBACZ FILM!
Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku zadawienia,
obejrzyj materia filmowy: Jak postpowa w przypadku zadawienia?. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
Str
on
a35
4.11. Zadawienie/zachynicie u niemowlcia.
Chwy niemowl i u dwa palce wok jego ust.
Po niemowl na swoim przedramieniu, twarz ku doowi. Gowa musi
znajdowa si niej ni tuw.
Uderz 5 razy midzy jego opatki.
Odwr niemowl na drugie przedrami twarz ku grze i wykonaj
5 ucini mostka.
Sprawd, czy ciao obce wypado z ust niemowlcia lub czy wida
je w jamie ustnej. Jeli tak wyjmij je.
Wykonuj 5 ucini klatki i 5 uderze naprzemiennie a usuniesz ciao
obce lub niemowl straci przytomno.
Jeli niemowl stracio przytomno, wezwij pogotowie (numer 999 lub
112).
Wykonaj 5 wdechw w usta niemowlcia.
Jeli to nie pomoe, zacznij uciska klatk piersiow malca. Punkt ucisku
wyznaczamy odmierzajc odcinek na szeroko palca poniej linii czcej
brodawki sutkowe. Uciskamy dwoma palcami na okoo 1,5-2,5 cm
gbokoci, okoo 100 razy na minut (noworodki 120 razy na minut).
Str
on
a36
ZOBACZ FILM!
Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku
zadawienia/zakrztuszenia u niemowlcia, obejrzyj materia filmowy:
Pierwsza pomoc u niemowlt przy zadawieniu. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
Str
on
a37
4.12. Zadawienie/zachynicie u dziecka.
Sko dziecko do kaszlu.
Jeli to nie pomaga, uderz malca 5 razy rk midzy opatki.
Gdy to nie pomoe, ucinij 5 razy nadbrzusze poszkodowanego dziecka
(obejmij poszkodowanego od tyu na wysokoci nadbrzusza musi on by
mocno pochylony do przodu. Zrb to zacinit w pi doni, ktr
obejmiesz drug rk i wykonaj gwatowny ruch pici do wewntrz
i ku grze to powinno sprawi, e ciao obce si przemieci).
Powtarzaj czynnoci z punktu 2 i 3 a pomoesz dziecku lub straci ono
przytomno.
Jeli dziecko stracio przytomno, wezwij pogotowie.
Udronij drogi oddechowe dziecka (u dzieci powyej 1. roku ycia poprzez
lekkie odchylenie gowy i uniesienie brody).
Wykonaj dwa wdechy. Kontroluj rezultaty.
Udronij drogi oddechowe.
Wykonaj ponownie 2 wdechy. Sprawdzaj, czy klatka piersiowa dziecka
si porusza.
Wykonaj 5 ucini nadbrzusza (po cz doniow nadgarstka jednej
rki na nadbrzuszu poszkodowanego, a drug do oprzyj na pierwszej
i wykonuj silne ucinicia w kierunku gowy i grzbietu poszkodowanego).
Str
on
a38
ZOBACZ FILM!
Aby dowiedzie si, jak naley postpowa w przypadku
zadawienia/zakrztuszenia u dziecka, obejrzyj materia filmowy:
Co zrobi, gdy dziecko si zakrztusio?. Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
4.13. Zamanie otwarte.
Wezwij pogotowie (numer 999 lub 112).
Za na ran jaowy opatrzunek, ktry zatamuje krwawienie i zapobiegnie
infekcji.
Zaczekaj z poszkodowanym na przybycie pomocy.
Jeli znajdujesz si w terenie (biwak w lesie, gry itp.), gdzie karetka nie
bdzie moga dojecha, musisz sam przetransportowa chorego.
Str
on
a39
Pamitaj, aby unieruchomi zaman koczyn poszkodowanego. Jeli
nastpio zamanie trzonu koci, naley unieruchomi zaman ko
i dwa ssiednie stawy. Jeli za doszo do zamania wewntrz stawu,
trzeba unieruchomi dany staw oraz dwie ssiadujce koci.
4.14. Zamanie zamknite.
Jeli podejrzewasz, e poszkodowany ma zaman koczyn, wezwij
pogotowie (numer 999 lub 112).
Uspokj chorego. Jeli podejrzewasz zamanie nogi, popro,
by poszkodowany nie prbowa chodzi.
Poczekaj z poszkodowanym na przyjazd karetki.
Jeli znajdujesz si w terenie (biwak w lesie, gry itp.), gdzie karetka nie
bdzie moga dojecha, musisz przetransportowa chorego
do miejsca, gdzie lekarz bdzie mg udzieli mu pomocy. Pamitaj, aby
unieruchomi zaman koczyn poszkodowanego. Jeli nastpio
zamanie trzonu koci, naley unieruchomi zaman ko
i dwa ssiednie stawy. Jeli za doszo do zamania wewntrz stawu,
trzeba unieruchomi dany staw oraz dwie ssiadujce koci.
4.15. Ciao obce w oku.
Nigdy nie wyjmuj samodzielnie duych cia obcych tkwicych w oku (takich
jak np. ga, n, drzazga). W takich przypadkach wezwij pogotowie
ratunkowe. Na czysty opatrunek na zdrowe oko poszkodowanego, by
uniemoliwi ruchy gaek ocznych. Zrb to tak, by oko nie byo ucinite.
Dopilnuj, by poszkodowany siedzia i czeka na przyjazd karetki.
Str
on
a40
Jeli w oku znajduje si may przedmiot (pyek, muszka, opiek elaza),
dopilnuj, by poszkodowany nie pociera oka.
Postaraj si wypuka tkwicy w oku przedmiot. Zbli oko
do naczynia tak, by szczelnie przylegao do wody, i pole
poszkodowanemu, by zacz mruga powiekami.
Jeli to nie pomoe, a chory nadal oczuwa bl, sprbuj wyj ciao obce
(jednak nie za pomoc chusteczki moe ona dodatkowo podrani oko).
Jednak jeeli istnieje ryzyko, i drobny przedmiot jest wbity w tkanki oka
i nie zdoasz go samodzielnie usun, natychmiast zaso oczy czystymi
opatrunkami (by uniemoliwi poruszanie nimi) i przewie chorego
do szpitala, najlepiej tam, gdzie jest ostry dyur okulistyczny
4.16. Oparzenie oka substancjami chemicznymi.
Po chorego.
Zaso jego zdrowe oko.
Rozchyl powieki chorego i pucz oko strumieniem czystej wody przed 20
do 30 minut. Pamitaj, e waciwy kierunek spywania wody
to od wewntrznego kcika oka do policzka.
Wezwij pomoc medyczn.
Nie zakadaj opatrunkw na chore oko.
Str
on
a41
4.17. Krwotok zewntrzny.
Wezwij karetk (nr 999 lub 122).
Wykonaj opatrunek uciskowy w miejscu krwawienia (a nie powyej lub
poniej rany). To sprawi, e krwawienie zostanie zahamowane, lecz krew
nadal bdzie dopywaa poniej zranionego miejsca i nie dojdzie
do uszkodzenia koczyny powodowanego niedokrwieniem poprzez ucisk.
Wyjtek: zmiadenie lub amputacja koczyny.
Nigdy nie wyjmuj duych przedmiotw tkwicych w ranie ich usunicie
moe nasili krawawienie. Przedmiot taki naley zabezpieczy przed
poruszaniem si, aby nie spowodowa wikszych uszkodze.
ZOBACZ FILM!
Aby zobaczy, jak postpowa w przypadku krwawienia, obejrzyj
materia filmowy: Jak zatamowa krwawienie z rany? Do prawidowego odtwarzania filmw niezbdny jest program Adobe Reader 9 lub nowszy. Program mona
pobra ze strony Adobe.com pod adresem http://get.adobe.com/reader/.
Str
on
a42
4.18. Krwotok wewntrzny.
W przypadku krwotoku wewntrznego, po wezwaniu karetki, zasadne jest
wykonanie zimnych okadw na okolice brzucha lub klatki piersiowej przy
krwotokach z przewodu pokarmowego lub puc. Podobnie postpujemy ze
zmiadeniami i stuczeniami.
W przypadku krwotokw ttniczych i ylnych z koczyn naley unie
zranion koczyn.
4.19. Udar mzgu.
Jeli poszkodowany ma zaburzenia mowy, poraenie dolnej czci twarzy
objawiajce si opadajcym kcikiem ust, poraenie, niedowad jednej
poowy ciaa, zaburzenia czucia, nage, silne ble gowy i/lub mdoci bd
traci przytomno, moliwe, e dozna udaru mzgu.
Wezwij pogotowie (numer 999 lub 112).
U chorego w pozycji z lekko uniesionym tuowiem (kt okoo 30 stopnii).
Moesz w tym celu wykorzysta rcznik, koc lub zwinite ubrania.
Obserwuj chorego. Sprawdzaj, czy oddycha.
Nie podawaj poszkodowanemu niczego do jedzenia ani picia.
Nieprzytomnego poszkodowanego najlepiej uoy w pozycji bocznej, ktra
zapobiegnie wystpieniu niedronoci drg oddechowych oraz
ewentualnemu zachyniciu si treci pokarmow (wymioty).
Jeli chory nie oddycha, rozpocznij resuscytacj kreniowo--oddechow
(30 ucini klatki piersiowej, a nastpnie 2 wdechy). Nie przestawaj
do momentu przyjazdu karetki.
Top Related