Jednomandatowe Okręgi Wyborcze w Wielkiej Brytanii i możliwość przeniesienia brytyjskich rozwiazań na polski grunt
Konferencja "Jednomandatowe Okręgi Wyborcze do Sejmu - możliwe rozwiązania i ich skutki"
Warszawa, 5 VIII 2015rTomasz J Kaźmierski, Southampton University, [email protected]
Anglia i Polska, historyczne podobieństwa początki rządów prawa
• Królowa Elżbieta II w czasie wizyty w Sejmie 26 marca 1996r:– “Przez wieki na dwóch przeciwległych krańcach Europy rozwijały się
podobne systemy konstytucyjne”.
• Świadomość, że władza królewska jest ograniczona:– Konflikt angielskich baronów z królem Janem – Magna Carta 1215r– Zjazd w Cieni, Władysław III Laskonogi, 5 maja 1228r – żadnych
nowych praw w Małopolsce bez zgody rycerstwa– Ustępstwa króla Ludwika Węgierskiego wobec rycerstwa: Przywilej
Koszycki 1374r; podatki uchwalane odtąd tylko za zgoda rycerstwa; • w XIVw. sejmy i sejmiki stały sie nieodzownym elementem
zarządzania panstwem i ziemiami.
• Nietykalność własności i nietykalność osobista:– Władysław II Jagiełło – 1422r – do konfiskaty mienia potrzebny wyrok
sądu – 1425, 1433 – Neminem captivabimus nisi iure victum– Anglia podobne zasady w XVIIw, 1679 – Habeas corpus
Anglia i Polska, historyczne podobieństwaprawa obywatelskie
• Supremacja parlamentu– Polska: 1505r – Nihil novi nisi commune consensu (Nic nowego bez wspólnej
zgody); – Konstytucja bydgoska 1520 – Sejm może zebrać się bez zgody króla.– Anglia: 1688r – Glorious Revolution
• Unia Lubelska 1569r– Likwidacja dziedziczności tronu Wielkiego Księstwa Litewskiego, ostateczne
potwierdzenie odrzucenia doktryny boskich praw do tronu
• Katalog praw obywatelskich– Acta Henriciana, Pacta Conventa – 1573r
• Jan Zborowski do Henryka Walezego w katedrze Notre Dame: “si non iurabis non regnabis” (jesli nie zaprzysiężesz, nie będziesz panował)
– Konfederacja Warszawska – 1573r– Senat Rzeczypospolitej w 1650r w odpowiedzi na żądanie posła moskiewskiego,
by knutami zaćwiczyć na śmierć gdańskiego drukarza: “U nas druk wolny, tak na mocy prawa, jak i zwyczaju narodów”
– Anglia: Bill of Rights – 1689r – Anglia: Act of Toleration – 1689r (wolnosc wyznania, ale nie dla katolikow) – Anglia: Zniesienie Licensing Act (cenzury druku) – 1695r
Anglia i Polska, historyczne podobieństwaugruntowane rządy prawa
• Separacja władz (separation of powers) – Polska 1578 – Trybunał Koronny (sądy oddzielone od administracji
królewskiej)• 1581 – Trybunał Litewski
– Anglia pod koniec XVIIw. : Cabinet (ministrowie) wykonywal decyzje Parlamentu; John Locke “Second Treatease”, 1689, Charles baron de Montesquieu “L’esprit des lois”
• Doktryna rządów prawa:– Miecznik sieradzki, Stefan Zamoyski w debacie sejmowej w
Warszawie w 1652r: u nas “lex regnat non rex ". – Premier William Pitt, 1763, w parlametarnej debacie:
• "Najuboższy człowiek może w swym domu przeciwstawić się całej potędze Korony. Jego chatynka moze byc słabiutka, jej dach może drżeć i mogą ją przewiewać wiatry. Ale choć wtargnąć do niej mogą burze i deszcze, Król Anglii wejść tam nie może; największa jego potęga nie śmie przekroczyć progu najbiedniejszego nawet domostwa".
Anglia i Polska, historyczne podobieństwa rozszerzanie dostępu do praw obywatelskich i wyborczych
• Konstytucja 3 maja 1791r – Prawa wyborcze rozszerzone na miasta; razem ze szlachta
ok. 20% populacji; mieszczanie otrzymali jednak tylko głos doradczy w Sejmie, bez prawa głosowania nad ustawami
• Anglia: Great Reform Bill 1832r – Populacja objęta prawami wyborczymi wzrosła w Anglii
ponad dwukrotnie, z 2% do ok 5%.
Zjednoczone Królestwo i Polska niektóre współczesne różnice
• Art 87 Konstytucji z 1997r : “Źrodłami (…) prawa są (…) rozporządzenia”– sprzeczność z doktryną rządów prawa, która mówi, ze prawo rządzi, nie człowiek
• Jeden z istotnych warunkow koniecznych funkcjonowania rządów prawa nie jest w Polsce spełniony
– sprzeczność z Art 10 Konstytucji: “ustrój RP opiera sie na (..) podziale (…) władzy” oraz z art 10.2 i art 95.1, władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, (co oznacza m.in., że nie sprawuje jej nikt inny)
• Kolejny warunek konieczny nie jest spełniony: brak logicznej spójności prawa– redefinicja samego pojęcia prawa: prawem nazywane jest coś, co prawem nie jest
• Prawo karne III RP wkracza w dziedzinę wypowiedzi- Polska: Wyjaśnienie PKW z 22 lipca 2015r.: zakaz prowadzenia kampanii wyborczej i referendalnej jednocześnie: “ocena (…) będzie należała do (…) organów ścigania”– USA: precedens Johna Petera Zengera 1735r.– Konsekwencje precedensu Zengera
• Abrogacja prawa “nienaturalnego” – przywilejem ławy przysięgłych
• Wypowiedzi nie moga byc ścigane przez prawo karne (za wyjatkiem “breach of the peace”)
• Wypowiedzi w Parlamencie i sądach (privileged speech) nie mogą być sądzone nawet w procesach cywilnych.
Zjednoczone Królestwo i Polskanajważniejsza różnica – prawo wyborcze
• Art 96.2 Konstytucji z 1997r : “Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym”
– Proporcjonalność rozumiana jest w Polsce jako głosowanie na listy partyjne, co wyklucza bezposredniość. Sugeruje to kolejną sprzeczność w systemie ustrojowym III RP.
• Ordynacja wyborcza III RP ogranicza prawo stawania w wyborach (bierne prawo wyborcze) – niemożność swobodnego zgłoszenia swej kandydatury w wyborach do
Sejmu– nienaturalnie wysoka bariera 3000 (2000+1000) podpisów w wyborach do
Senatu,– The Representation of the People Act w UK:
• każdy, kto otrzyma poparcie 10-ciu mieszkańców okręgu i wpłaci £500 zwrotnej kaucji, może zgłosić swa kandydature w wyborach,
Zjednoczone Królestwo i Polskainna ważna różnica – proces wyborczy
Koszt wyborów: UK – przeciętnie £80 000/ mandat.III RP – ok 1mln zł (£150 000)/mandat
Liczba głosów nieważnych:UK 2005 - poniżej 93 tys. głosów (ok. 0.5% oddanych glosow), 2010 i 2015, ok. 0.9%IIIRP 2005- 451tys. głosów (ok. 3.8% oddanych głosów), 2011 – 680tys. głosów (4.52%(
• W UK wynik wyborów określają mieszkańcy okregu, a nie centralna komisja wchodząca w skład administracji państwa. – W każdym z 650 okręgów za przebieg wyborów i ogłoszenie wyników
odpowiedzialna jest jedna osoba, tzw. “Returning Officer” (Komisarz wyborczy).
– Komisarzem wyborczym jest cieszący sie mandatem wyborców funkcjonariusz publiczny, np. szeryf hrabstwa lub mer miasta.
Zjednoczone Królestwo i Polskainna ważna różnica – proces wyborczy
• Liczenie głosów w okręgu odbywa się w jednym miejscu wyznaczonym przez Komisarza (np. Hall Ratusza, lub sala gimnastyczna).– Prawo uczestniczenia w liczeniu mają m.in.:
• Kandydaci wraz z współmałżonkami,• Wyznaczeni przez kandydatów obywatele liczący głosy (counting
agents),• Media oraz inne osoby wpuszczane za zgodą Komisarza Wyborczego,
o ile nie stwierdzi on, że ich obecność zakłóca przebieg liczenia.
• Kandydaci mogą zażądać ponownego liczenia głosów bez podania powodu.
• Kiedy dwóch lub więcej kandydatów otrzymuje tę sama ilość głosów, Komisarz Wyborczy określa zwycięzcę w drodze losowania. Decyduje on o wyborze metody losowania.
Wielka Brytania i Polskainna ważna różnica – proces wyborczy
OBYWATELSKIE WYBORYACE Fundamental principles of vote counting : Transparency, Security, Professionalism, Accuracy, Secrecy, Timeliness, Accountability, Equity
Dla porównania: urna w Konsulacie Polskim w Chicago
Urna w brytyjskim obwodzie wyborczym (polling station)
Wielka Brytania i Polskainna ważna różnica – proces wyborczy
Wielka Brytania i Polskainna ważna różnica – proces wyborczy
Wielka Brytania i Polskainna ważna różnica – proces wyborczy
Wybory parlamentarne 7 maja 2015 - Leeds
General Election 2015 - Leeds countLink do video:
Wybory 2015 – okręg Basingstoke
General Election 2015 Basingstoke count
Link do video:
Wybory 2015 – okręg Argyll and Bute (Szkocja)m.in. Isle of Mull, Islay, Isle of Arran, Oban, Arrochar
General Election 2015 Argyll and Bute countLink do video:
Wybory 2015 – okręg South Thanet
Link do video:
General Election 2015 - Nigel Farage loses in South Thanet
Przedwyborcza selekcja kandydatów w partiach
Selekcji w okręgu dokonuje asocjacja (organizacja) okręgowa– Proces selekcji kandydatów jest zdecentralizowany
Tzw. vetting, czyli prześwietlanie kandydatów wykonywane jest przez centrum partii.
– Asocjacja partii UKiP w Southampton wybrała 9 lipca 2014r. jako kandydatkę do następnych wyborów (maj 2015) Sandrę James, radną w radzie hrabstwa West Sussex, zdobyła 4 miejsce, 5,511 głosów, 11.4%.
Niektóre okręgi - prawybory na wzór amerykański.Asocjacja Konserwatystów w Totnes zaprosziła w 2009r do selekcji wszystkich(!) wyborców – 69tys.; głosowało 16tys+.; nominację uzyskała lekarz domowy dr Sarah Wollaston - 7tys+ głosów. Dr Sarah wygrała wybory w Totnes w 2010r i jest teraz posłanką: http://www.drsarah.org.uk/
Caroline Nokes, MP 26,285 głosów, 54.3%
Przedwyborcza selekcja kandydatów Selekcja Konserwatystów w okręgu Uxbridge and South Ruislip (zachodni
Londyn)– 10 lipca 2014r. MP John Randall (Partia Konserwatywna) ogłosił, że nie będzie ubiegał się o
mandat w następnych wyborach. – Do przedwyborczej selekcji w partii zgłosiło się 62 kandydatów, członków partii, m.in. Boris
Johnson, mer Londynu. Zwycięski kandydat musiał uzyskać poparcie absolutnej większości, 50% lub więcej, liczącej 138 członków okręgowej asocjacji Partii Konserwatywnej.
– W dniach 12-14 sierpnia 2014r asocjacja konserwatystów w Uxbridge dokonała telefonicznego badania opinii mieszkańców okręgu. Oto opublikowane wyniki:
12 września 2014r. ogłoszono nominację Borisa Johnsona.
21
Ordynacje jednomandatowe (JOW)
Stosowane w 62 krajach, w tym w najbogatszych i najsilniejszych państwach świata, :– USA, Wlk Brytanii, Kanadzie, Francji , Australii
Realizują podstawową zasadę demokracji: wyborcy muszą mieć bezpośredni wpływ na skład parlamentu.
Każdy kandydat jest rozliczany przez wyborców indywidualnie. Karl Popper: “wybory mają być dniem sądu”. JOW stwarzają skuteczny mechanizm usuwania skorumpowanych polityków.
22
Najważniejsza cecha systemu JOW z głosowaniem w jednej turze systemem zwykłej większości
Jest to system, gdzie wyborcy mogą w sposób łatwy usunąć każdego posła z parlamentu bez możliwości wywarcia wpływu na ten proces przez funkcjonariuszy partyjnych.
T J Kaźmierski
Francja – V Republika
Charles de Gaulle
– Reforma prawa wyborczego w 1958r:– Charles de Gaulle zgodził się zostać
prezydentem pod warunkiem wzmocnienia uprawnień urzędu i wprowadzenia JOW
– Nastąpiła natychmiastowa poprawa– Gaulliści, Georges Pompidou i de
Gaulle przez 16 lat sprawowali urząd prezydenta i premiera
– Utrzymali stabilne rządy I większość w Zgromadzeniu Narodowym nawet po masowej rewolcie 1968r.
Francja - Dwie rundy
Pierwsza runda Druga runda
– Do zwycięstwa potrzebna bezwzględna większość
– Tydzień po I rundzie– Dopuszczeni kandydaci: co
najmniej 12.5% głosów zarejestrowanych wyborców w I rundzie
– Zwykła większość– Wada: Wiele “układów”
międzypartyjnych pomiędzy rundami -> funkcjonariusze partyjni mają wpływ na wynik
Australia – Alternative Vote (Preferential Vote)
- Głosowanie jest przymusowe- Głos jest nieważny, gdy:
- Nie wszyscy kandydaci otrzymali numer- Użyto nienumerycznych znaków, np. X- Numer jest powtórzony- Intencja wyborcy nie jest jasna
- Średnio 5% głosów nieważnych
Główne wady:1. Donkey voting2. Instrukcje partii dla wyborców jak
numerować kandydatów – “How to vote” cards (funkcjonariusze partyjni mają wpływ na wynik)
Australia – Donkey vote
Instrukcja“how to vote”Wybory uzupełniające w Brisbane 2014r.
Australia – Instrukcja “How to vote”
Australia – instrukcja “How to vote”, Sydney 2013r
Najgroźniejszy konkurent: Tanya Plibersek, LaborWyniki: First Preference: Plibersek 40,579 głosów (46%), O’Connor 26,901 głosów (30.5%)After Preferences: Plibersek 56,994 głosów (64.7%), O’Connor 31,157 głosów (35.3%)
Australia – instrukcje “How to vote”, okręg Goldstein (Melbourne), 2013r
Instrukcja labourzystów “No need to fill this part” w wyborach do Senatu częściowo nieczytelna. Skorzystali Zieloni, których kandydatka Janet Rice zdobyła mandat.
Podobnie jak francuski system dwuturowy, system australijski umożliwia partiom wywarcie pewnego wpływu na wynik
Top Related