Frans Clignet, SAM
Frans Clignet, SAM
De Systematische ActiveringsMethode
Bij depressieve ouderen
Frans Clignet, SAM
Voorstellen
• Drs Frans Clignet, verpleegkundig specialist in opleiding/ onderzoeker.
• Werkzaam bij Altrecht, instelling voor ggz midden en westelijk Utrecht.
• Onderzoek i.s.m. VU, INHOLLAND, Altrecht, MANP - HU
Frans Clignet, SAM
Programma
• Introductie
• Wat is de SAM
• Achtergrond
• De SAM als veelbelovende interventie
• Hoe wordt de SAM uitgevoerd
• Onderzoek SAM
• Slot/ vragen
Frans Clignet, SAM
Introductie
• Ongeveer 2% van de ouderen heeft een depressieve stoornis (Beekman et al.1999).
• Verpleegkundige zorgverlening:– Voorkomen en afwenden van gevaar,– Bieden van ondersteuning,– activeren
Frans Clignet, SAM
Activeren om erger te voorkomen
• Preventieve maatregel om erger te voorkomen,– Tekort aan vocht en voeding,– afname lichaamsbeweging (achteruitgang van
de conditie),– afname sociale contacten (isolement).
• Stoppen met piekeren.
Frans Clignet, SAM
Activeren om te leren
• Lewinsohn: activeren als gedragstherapeutische interventie.
• Uitgangspunt is de ervaring dat het ondernemen van “plezierige” activiteiten invloed heeft op de stemming
Frans Clignet, SAM
Wat is de SAM
• Gedragstherapeutische interventie met als doel: het verminderen van depressieve symptomen.
• Hoe: door patiënten te laten ervaren dat het ondernemen van “plezierige activiteiten” een positieve invloed heeft op de stemming.
Frans Clignet, SAM
Wat is de Sam
•Cursorische opzet van 5/7 bijeenkomsten,–leren patiënten om de eigen stemming te scoren,
–Worden patiënten gestimuleerd om “plezierige” activiteiten te ondernemen,
–Maken zij een plan met plezierige activiteiten,–De ervaringen worden inzichtelijk gemaakt.
Ik kom er later op terug
Frans Clignet, SAM
Theoretische achtergrond van de SAM
Frans Clignet, SAM
De 3 aannames van Lewinsohn (1974)
1. een lage mate van respons afhankelijke positieve bekrachtigers (resafpobek’s ) fungeert als een uitlokkende stimulus.
2. een lage mate van resafpobek verklaart in belangrijke mate andere symptomen van een depressie zoals een afname van gedrag.
3. Hoeveelheid resafpobek afhankelijk van aantal events die bekrachtigend kunnen zijn, gebeurtenissen die als bekrachtigend worden ervaren en de vaardigheden die nodig zijn om de bekrachtiging te halen.
Frans Clignet, SAM
• Kwantitatieve bekrachtigers = hoeveelheid.
• Kwaliteit = intensiteit.
• Passief = een activiteit die je niet zelf uitvoert.
• Actief = activiteit die je zelf uitvoert.
Frans Clignet, SAM
Onderzoek
• PES en UES
• N=90• 30 depressie,• 30 psychiatrische patiënten (geen depressie),• 30 normale controlegroep
Frans Clignet, SAM
Onderzoek
• Depressieve patiënten zijn significant minder betrokken in plezierige activiteiten dan de overige groepen (Lewinsohn en Graf 1973).
• Lage score op de stemmingsgerelateerde plezierige activiteiten Lewinsohn en Amenson, 1978),
• Sig. lagere score op onplezierige dingen (Lewinsohn en Amenson, 1978).
Frans Clignet, SAM
Wisselwerking
Gebrek aan plezierige activiteitenDepressieve symptomen
Frans Clignet, SAM
Hypothesen
Jacobsen (1996):Hypothesen die gebruikt worden zijn:• Activeringshypothese: door activering worden
patiënten in contact gebracht met bekrachtigingsbronnen.
• Coping vaardigheid hypothese: patiënten leren nieuwe vaardigheden in de omgang met de depressieve stoornis. Niet de belangrijke cognitieve structuren worden veranderd maar mensen leren om met de huidige structuren om te gaan.
Frans Clignet, SAM
De SAM: een veelbelovende interventie
• Activity Scheduling (Lewinsohn et al. 1976)• Pleasant Events Schedule Modality (Zeiss et al.
1979)• Behavioral Activation (Dimidjian et al.2006).• Brief Behavioral Activation Treatment for
Depression (BATD)(Hopko et al. 2003) • Plezierige Activiteiten Methode (R Verkaik), • Potentieel Plezierige Activiteiten Methode (AMC
de Meren (de Boer, 2003).• Cursus in de put uit de put (Cuijpers 2000)
Frans Clignet, SAM
Een meta – analyse (Cuijpers et al. 2007)
• 16 studies,
• Populaties: ouderen, volwassenen, jong volwassenen.
• Omstandigheden: thuiswonend, instellingen.
• Individueel / groepsniveau.
Frans Clignet, SAM
Resultaten
• Gepoolde effectsize met controlegroep: 0.87
• Gepoolde effectsize met andere psychologische behandeling 0,13 (ns),
• Gepoolde effectsize met cognitieve therapie 0,02 (ns),
• Kwaliteit van studies niet optimaal
Frans Clignet, SAM
Hoe wordt de SAM uitgevoerd
• Casus:– Hr. van Buren, 68 jaar,– Recidiverende depressieve klachten,– Komt 1 dag per week naar de deeltijd,– Woont samen met zijn vrouw in een
eengezinswoning,– Gaat sinds enige weken minder: komt tot
niets meer. – Is bekend met rugklachten en polineuropathie
in de benen.
Frans Clignet, SAM
• Beleid= activeren.– Patient komt ieder dag op de deeltijd,– Heeft een programma voor het weekend.
Resultaat:– Ervaart de afleiding als prettig,– Blijft zich erg somber voelen.
Frans Clignet, SAM
Hr van Buren en de SAM
• Kreeg cursusmap enkele dagen voor de eerste bijeenkomst.
• Bespreken depressiecirkel.
• Meten van de stemming: uitleg en oefening.
• Bespreken van het huiswerk:
• Uitzoeken van een aantal plezierige activiteiten mbv een lijst
Frans Clignet, SAM
Hr van Buren en de SAM
• Maken van een weekplan,
• Eenmalige of terugkerende activiteiten,
• Inzetten van hulpbronnen,
• Activiteiten Experiment,
• Terugkijken: • wat heeft geholpen?• Valkuilen/ leerervaringen.
Frans Clignet, SAM
Weekprogramma Hr. Van Buren. Weeknummer: 12
Ochtend Middag Avond Stemming
Maandag 07.00 hond uitlaten10.30 vrijwilligerswerk
12.00: hond uitlaten14.00 spelletje doen
18.00 hond uitlaten20.00 TV kijken22.00 hond uitlaten
dinsdag 07.00 hond uitlaten 12.00 hond uitlaten15.00 kaarten in het buurthuis
18.00 hond uitlaten20.00 tv kijken22.00 hond uitlaten
woensdag 07.00 hond uitlaten09.00 Deeltijdbehandeling
Tot 14.00 deeltijdbehandeling15.00 boodschappen doen met echtgenote
18.00 hond uitlaten20.00 tv kijken22.00 hond uitlaten
Donderdag 07.00 hond uitlaten11.00 zwemmen (aqua jogging)
12.30 hond uitlaten13.30 mogelijk boetseren
18.00 hond uitlaten20.00 tv kijken22.00 hond uitlaten
Vrijdag 07.00 hond uitlaten10.30 naar de markt
12.00 hond uitlaten13.30 spelletje doen of boetseren
18.00 hond uitlaten20.00 tv + koffie met wat lekkers erbij22.00 hond uitlaten
Zaterdag 07.00 hond uitlaten10.30 evt naar de markt
12.00 hond uitlaten14.00 fietsen
18.00 hond uitlaten20.00 tv +koffie met wat lekkers erbij.22.00 hond uitlaten
Zondag 09.00 hond uitlaten 12.00 hond uitlaten13.00 wandelen of fietsen of op bezoek
18.00 hond uitlaten20.00 tv22.00 hond uitlaten
Frans Clignet, SAM
Fase 1: Pilot onderzoek
• Interventie onderzoek, zonder controlegroep met een voor en nameting.
• 4 verpleegkundigen,• Iedere verpleegkundige voert de SAM bij 3
patiënten uit,• Ambulante setting.• Outcome verpleegkundigen:
gebruiksvriendelijkheid.• Outcome patiënten: depressieve symptomen
(GDS en MADRS)
Frans Clignet, SAM
VerpleegkundigeN=4
patient
patient
PatientN=12
SAM
SAM
SAM
T1
EvaluatieNaar gebruiksVriendelijkheid.
T0
Schema
Frans Clignet, SAM
Fase 2: multicentre studie
• Interventieonderzoek met voor en nameting,
• Controleconditie (CAU),
• Exp. Groep: getrainde vpk die de SAM toepassen.
• Contr. Groep: vpk die CAU (omschreven) toepassen.
Frans Clignet, SAM
Tot slot
Bijdrage van dit onderzoek aan de praktijk:
• Toegankelijk maken van psychologische behandeling bij depressieve ouderen.
• Verpleegkundigen leren om activeren in een andere context te gebruiken.
Frans Clignet, SAM
Zijn er nog vragen?
Top Related