fq. 1
Rishikimi i plan programit
mësimor
Shkolla e mesme ekonomike në
Gostivar
Përgatitur nga:
Bekim Imeri
fq. 2
I. RESYME EKZEKUTIVE
Turizmi është një fushë e punës intensive me punëtorët që marrin pjesë në sektorë të
shumtë që në mënyrë kumulative përfaqësojnë industrinë e turizmit. Punët në turizëm
kërkojnë një hapësirë të aftësive të vendosura nga poshtë lartë. Në vitin 2010, turizmi
global ka numëruar për më shumë se 235.000.000 vende pune (ILO, 2010). Vendet në
zhvillim në përgjithësi vuajnë nga mungesa e një fuqie punëtore të trajnuar lokale, dhe
punëtorët vendorë zakonisht mbajnë punët më të ulëta si folës tereni, mbajtës shtëpie, dhe
shërbyes ushqimi, dhe më pak në pozicione menaxheriale dhe pozita të tjera të larta që
mbahen shpesh nga emigrantët. Zbatimi i një nisme të fortë te zhvillimit të fuqisë punëtore
është një rrugë për të bërë dallimin në mes të tregjeve të turizmit dhe institucioneve
multilaterale dhe iniciativat private janë duke ndihmuar vendet në zhvillim të nxitur për
edukimin në aftësitë e nevojshme për të përmbushur kërkesat e turistëve ndërkombëtarë.
Turizmi ndjek "gjurmët" turistike-s; që është, seria e bashkëveprimit të tyre me firmat dhe
përfshin segmente të shpërndarjes, të transportit, banesën(strehimin), dhe segmente të
ekskursionit.
Projekti i BE-së "Zhvillimi i produkteve të integruara turistike për rritjen e qëndrueshme
ekonomike të rajoneve te Gostivarit dhe Korçës " në Maqedoni, kërkuar për të ndihmuar
komunën e Gostivarit, në përgjithësi, dhe kompanitë me bazë sektoriale në mënyrë më
specifike, në mënyrë që të mund të përmirësojnë pozicionin e tyre konkurrues në treg.
Për ta bërë këtë, Karriera Ime, një OJQ lokale ka zhvilluar një model transformues duke
përfshirë ndryshimin e planit mësimor edukativ të Shkollës së Lartë Ekonomike si një
"furnizues" kryesor i fuqisë punëtore të talentuar për sektorin e turizmit. Sipas konsulentit
nuk është e drejtë, nëse investimi i nevojshëm në infrastrukturë të kompletohet nëse nuk ka
fuqi punëtore të kualifikuar për të mbështetur një rritje të tillë. Kjo është arsyeja që Karriera
Ime ka filluar bashkëpunimin me Shkollën e Lartë Ekonomike në Gostivar që të paraqesë
plan program të ri në menaxhimin e turizmit dhe të mikpritjes që studentët e regjistruar në
shkollë mund të vendosin në qoftë se ata duan të ndjekin një karrierë në sektorin e turizmit.
Plan programi i ri është zhvilluar (futur) kurse të reja të cilat do të jenë të renditura si lëndë
zgjedhore në Shkollë por mund të merren nga studentët e nivelit të larte(sipërm).
fq. 3
II. HYRJE
a. Informata themelore
Gostivari shtrihet në luginën e Pollogut, dyzet e pesë minuta vozitje me veturë nga Shkupi.
Toka është pjellore. Komuna është e rrethuar me male të larta, Sharri, Bistra dhe Mali i
Thatë. Lumi më i madh i Maqedonisë - Vardari ka burimet e tij këtu. Gostivari ndodhet në
rrugën e Korridorit 8,i projektuar për t'u lidhur nga Varna në Shkup dhe Tiranë. Bujqësia dhe
bagëtia kanë kontribuar në ekonominë lokale. Numri i banorëve të qytetit është rritur
vazhdimisht, prej rreth 2.000 në 1874 në 7,832 në 1948. Sot Komuna e Gostivarit ka 35
vendbanime të banuara me një popullsi të përgjithshme prej 81,035 prej të cilëve 35,847
jetojnë në qytetin e Gostivarit. Komuna është në mesin e më të mëdhenjve në Maqedoni.
Gostivari ka një nga normat më të ulëta të aktivitetit në Maqedoni. Kjo ndikon drejtpërdrejt
në shkallën e ulët të punësimit. Rritja graduale e papunësisë ishte rezultati më i shquar i
transformimit të ekonomisë së Gostivarit. Rënia e ish-ndërmarrjeve socialiste të Gostivarit
ka rezultuar në një humbje prej më shumë se 4,900 vende pune. Edhe pse industria e
madhe në Gostivar nuk pushoi së ekzistuari brenda natës, rënia e saj ishte një ndër veçoritë
më dramatike të tranzicionit. Në të vërtetë, sot në Gostivar punojnë një numër i caktuar
njerëzish. Numri i vendeve të punës të regjistruara zyrtarisht në Gostivar është pothuajse i
përgjysmuar që nga fillimi i 90-së. Punësimi zyrtar në Gostivar është shumë i ulët, vetëm
10,087 persona. Duke pasur parasysh se ka 51.063 persona të moshës 15 deri 64 vjeç,
atëherë ne kemi një normë të habitshme të ulët te aktivitetit prej rreth 21,3%, ndër më të
ulëtat në vend.
Shumë prej atyre që janë të punësuar janë vende pune në sektorin publik, ose në kuadër të
administratës komunale, apo në institucionet shëndetësore, sociale, kulturore, arsimore dhe
institucione gjyqësore. Në fakt, punëdhënësi i vetëm më i madh në komunën e Gostivarit
është spitali lokal me rreth 650 të punësuar, e ndjekur nga SHLP "Mavrova", me 360. Organe
të ndryshme të punësimit në administratën komunale rreth 100 persona, ndërsa ndërmarrja
komunale për Ujësjellës "Komunalec " ka të punësuar 200 njerëz.
Për më tepër, Gostivarit i mungon fuqi punëtore e kualifikuar që do të bënte lëvizje të
aktiviteteve ekonomike të komunës në një vlerë më të shtuar dhe më të lartë të prodhimit
dhe të shërbimeve. Duke pasur parasysh nivelin e ulët të arsimit në Gostivar nuk është për
t'u habitur që pak njerëz janë të punësuar. Në mesin e atyre të cilët janë të regjistruar si të
papunë, vetëm një pjesë ka diploma universitare (2%). Rreth 21% e punëkërkuesve kanë
diplomë të arsimit të mesëm, të tjerët 77% kanë diplomë nga shkolla fillore.
fq. 4
Ndërmarrjet e vogla dhe të mesme (NVM-ve) përbejnë më shumë se 99% të gjitha
subjekteve afariste në Gostivar. Ka vetëm shtatë kompani që kanë të punësuar në më
shumë se 100 punëtorë. Numri i kompanive që kane të punësuar në më shumë se 10
punëtorë është gjithashtu shumë i ulët, jo më e madhe se 40-50. Ato të cilat mbizotërojnë
janë pronarë të vetëm apo kompani të angazhuara në tregtinë e vogël dhe shërbimeve të
punësuar 2-4 persona, duke përfshirë edhe pronarin dhe menaxherin. Sektori i ndërtimit
dhe aktiviteteve të lidhura siç janë; prodhimi dhe tregtimi i mobileve, dritaret, dyert,
dyshemetë pajisjet e banjave, si dhe përpunimin e materialeve të ndryshme të ndërtimit
(mermer, çimento, dhe granitit), është pjesa më e gjallë e ekonomisë. Arsyeja kryesore për
këtë është kërkesa e madhe në emër të emigrantëve të Gostivarit. Gjerësisht duke referuar
në atë si mysafir-punëtorë, këta njerëz investojnë një pjesë të kursimeve të tyre të fituara
jashtë vendit, ndërtimin e shtëpive ose blerjen e apartamenteve në vendlindjen e tyre në
Gostivar. Sipas statistikave zyrtare, 295 banesa private me një sipërfaqe mesatare prej 69
metra katrorë dhe çmimit mesatare prej 31,000 € janë ndërtuar në komunën e Gostivarit në
2004. 67 vetëm në Shkup dhe në Tetovë jo shumë banesa të ndërtuara në atë vit. Sektorët e
ndërtimit dhe të ndërtimit të cilat janë të lidhura, janë forca shtytëse për ekonominë e
Gostivarit në vitet e fundit.
Investimet e huaja janë të ulëta në parandalimin(pengesën) e qytetit dhe ekonominë e saj
nga qasja në teknologji të reja dhe know-how(din-si).
b. Sektori i turizmit
Industria e turizmit në Maqedoni është e përfaqësuar nga dy shoqata të mëdha. Shoqata
Hoteliere e Maqedonisë- HOTAM bashkon 56 hotele nga 180 hotele në Maqedoni dhe 26
anëtarë të tjera të nxjerra nga restorantet, kompanitë e transportit dhe fakultetet e
turizmit, në një shoqatë aktive që përfaqëson interesat e akomodimit ( strehimit) dhe
shërbimeve hotelerie. Shoqata e Agjencive të Udhëtimit të Maqedonisë (ATAM) ka 72
anëtarë e cila është përgjegjëse për shumicën e agjencive të udhëtimit në Maqedoni. Me
përjashtim të një numri shumë të vogël (4-6), të cilët ofrojnë një shërbim përbrenda turistik,
udhëtimi jashtë caqeve është biznesi kryesor i anëtarëve.
Shoqatat e sektorit privat - Hotelierët dhe agjentët e udhëtimit kanë ardhur në përfundim të
disa kritikave se si janë të paefektshëm dhe nuk i përfaqësojnë sektorët e tyre qeverisë.
Ndërsa Shoqata Hoteliere e Maqedonisë mund të konsiderohet si i paefektshëm nga disa
hotelierë, ajo është duke bërë përpjekje shumë pozitive për të zgjeruar sezonin, promovojnë
Maqedoninë, dhe për të krijuar produkte të reja turistike. Megjithatë, forca e tyre financiare
është diskutabile dhe e pamjaftueshme për të marrë ndonjë aktivitet të njëanshëm
promovues për promovimin e turizmit hyrës të Maqedonisë. Për këtë arsye, këto aktivitete
kryesisht mbështeten në përkrahjen e sektorit publik i cili nga ana e tij është minimale dhe e
pakoordinuar.
fq. 5
Madhësia e segmentit të tregut:
Në termat e PBB-së, madhësia e tregut të turizmit dhe të mikpritjes mund të vërehet vetëm
përmes pjesës së PBB-së të hoteleve dhe restoranteve për shkak të mungesës së të dhënave
zyrtare për turizmin.
Tabela 1: Kontributi i hoteleve dhe restoranteve në GDP totale (në çmimet aktuale, në
miliona)
Viti Denarë EUR Përqindja
2002 4.088 66,47 1.7%
2003 4,653 75,65 1.85%
2004 4,172 67,83 1.57%
Eshtë e nevojshme për t'u theksuar se vlerat në tabelë nuk përfshijnë të gjitha segmentet që
janë pjesë e "paketës turistike", të tilla si transporti dhe se ajo nuk ka ndarë të ardhurat e
restoranteve të krijuara vetëm nga turizmi.
Pjesa hoteliere dhe restorantet "në PBB u rrit me 1,85% në vitin 2003, por ka rënë në 1,57%
në vitin 2004 për shkak të numrit të reduktuar të turistëve dhe netëve të kaluara në
Maqedoni atë vit. Gjatë vitit 2005 hotelet dhe restorantet "në vlerë nominale është rritur,
por më pak se rritja e PBB-së të raportuar duke reduktuar kontributin e saj në raport me
PBB për 1,49%.
Për sa i përket pjesës së fluksit të përgjithshëm të të ardhurave valutore, duhet të theksohet
se rritja në turizëm bëhet në një normë më të shpejtë se fluksi në total nga shërbimet si një
tërësi.
Pjesa e turizmit në rrjedhat e përgjithshme hyrëse nga shërbimet në Maqedoni
Burimi: SSO, Libri vjetor Statistikor i Republikës së Maqedonisë, Shkup, 2006
fq. 6
Sa i përket volumit, industria mund të analizohet nëpërmjet numrit të ardhjeve turistike
(numri i qëndrimeve në akomodimin e regjistruar) dhe natë të kaluara. Numri i turistëve të
huaj i bazuar në numrin e regjistruar të qëndrimeve në banesa është rritur në mënyrë
dramatike në vitet e fundit, pas problemeve të rajonit, nga 99.000 në vitin 2001 në 202,000
në vitin 2006. Në total dy vizita dhe natë janë ende rreth 10% më e ulët se në vitin 2000 dhe
për shkak të regjistrimeve të shumta, gjatësia kuptimplotë e të dhënave të qëndrimit nuk
mund të nxirret nga këto shifra. Duhet të theksohet se ardhjet turistike nuk nënkuptojnë
numrin e turistëve, si 1 turist të mund të regjistrohet më shumë herë gjatë një qëndrimi.
Disa vlerësime të bazuara në një anketë të një viti (2004), zbatohet përmes vargut 2000-
2006, sugjerojnë se mes 930.000 dhe 1.020.000 turistë e vizituan Republikën e Maqedonisë
në vitin 2006.
Tabela 2: Vëllimi: të hyrat nga turizmi dhe netët e kaluara
Numri i turistëve të ardhur Numri i netëve të kaluara
Viti Totali Të vendit Të
jashtëm
%
turistëve
të
jashtëm
Totali Të vendit Të
jashtëm
%
Turistëve
të
jashtëm
2000 632.523 408.507 224.016 35,42% 2.434.639 1.940.772 493.867 20,29%
2001 333.308 234.362 98.946 29,69% 1.254.582 1.041.831 212.751 16,96%
2002 441.712 318.851 122.861 27,81% 1.850.384 1.575.664 274.720 14,85%
2003 583.151 325.459 157.692 27,04% 2.006.867 1.660.667 346.200 17,25%
2004 465.015 299.709 165.306 35,55% 1.865.434 1.504.845 360.589 19,33%
2005 509.706 312.490 197.216 38,69% 1.970.041 1.527.053 442.988 22,49%
2006 499.473 297.116 202.357 40,51% 1.917.395 1.474.550 442.845 23,10%
Burimi: ZSHS
Vendet fqinje sigurojnë pjesën më të madhe të vizitorëve, ndërsa vizitorët e Evropës
perëndimore dhe të Amerikës së Veriut kanë shpenzime më të larta për një vizitë. Ka një
nivel të shëndetshëm të vizitorëve të përsëritur që janë ndarë të kënaqur me përvojën e
vizitës.
fq. 7
Tabela 3: Top 15 Burimi i tregut për strehim Regjistrimet – 2006
Radhitja Shteti Regjistrimi 2006 % e ndryshuar qe
2000
1 Serbia & Mali i Zi 38,208 8
2 Greqia 30,835 45
3 Bullgaria 17,421 -37
4 Shqipëria 16,188 -35
5 Sllovenia 9,228 75
6 Kroacia 8,817 90
7 SHBA 8,275 -46
8 Turqia 7,804 17
9 Gjermania 7,659 -26
10 Britania e Madhe 5,318 -21
11 Italia 4,651 6
12 Bosnja &
Hercegovina 4,240 131
13 Holanda 3,809 -44
14 Austria 3,490 36
15 Franca 3,133 -34
Të dhënat e shpenzimeve tregojnë një shpenzim të përqindjes jashtëzakonisht të lartë mbi
akomodimin. Nga 85% e vizitorëve të marrë parasysh ata marrin shumë të mirë të parave,
kjo nuk është marrë parasysh për të reflektuar në çmimet e larta duke u ngarkuar , dhe më
saktësisht jo një çmim më të ulët se shpenzimet e zakonshme në aktivitete të tjera.
Mungesa e opsioneve argëtuese në vend dhe veçanërisht një ofertë e varfër e shitjes me
pakicë, në formën e zejtarisë dhe suvenireve, është dukshëm një prej arsyeve të kësaj.
Vizitorët i vlerësojnë mundësitë e ekskursioneve shume lartë - 94% i konsiderojnë ata të
mirë ose shumë të mirë. Në mënyrë të ngjashme tërheqjet natyrore të vendit janë vlerësuar
me 74% në nivel të lartë shumë i mirë dhe 25% nivel të mirë. Megjithatë, ekziston një
mendim disi më pak pozitiv për mjedisin, me 40% në shumë të mirë dhe 47% të mirë. Ky
është një pasqyrim i mundshëm i menaxhimit të dobët të mbeturinave në shumë pjesë të
vendit.
fq. 8
Tabela 4: Shpenzimet e vizitorëve të jashtëm
Shumica e udhëtimeve janë te rezervuara ose në
mënyrë të pavarur ose jo para-rezervuar d.m.th
udhëtim rasti. Kjo tregon ose mungesën e marrëveshjes
të paketave në dispozicionin ndërkombëtar ose më
tepër ka të bëj me atë se Maqedonia është parë si një
vend i arritshëm për të udhëtuar në mënyrë të pavarur.
Të dhënat për strehim banim janë të pamjaftueshme
për të ndihmuar në vlerësimin e nevojave për një strehim shtesë për të përmbushur
kërkesat në të ardhmen. Në këtë mënyrë mungesa e këtyre të dhënave nuk ndihmon në
identifikimin e problemeve lidhur me akomodimin sezonal.
Qasja në Maqedoni dhe infrastruktura
Niveli aktual i çmimeve të udhëtimeve ajrore të pasagjerëve është një pengesë për rritjen e
turizmit. Zbatimi i Strategjisë Kombëtare të Aviacionit do të hapë rrugën për largimin e
pengesave të tilla. Rrugët dhe rrugët ujore, me përfundimin e ndërtimeve të planifikuara
dhe disa përmirësime do të jetë i përshtatshëm për zhvillimin e turizmit të paraparë.
Hekurudhat luajnë një rol shumë të vogël në fushën e turizmit në të tashmen dhe nuk do të
jetë një kontribues i rëndësishëm për një periudhë afatmesme. Informacioni i shënuar është
praktikisht jo ekzistues.
Produktet dhe shërbimet e turizmit
Në Komunën e Gostivarit ka mungesë të cilësisë strehimore. Vetëm 20% e akomodimit
është në hotele. Kriteret kategorizuese dhe zbatimi për strehim nuk është në përputhje me
standardet ndërkombëtare. Ka një prani të kufizuar të markave strehimore ndërkombëtare,
të cilat mund të nxisin standarde më të larta.
Komuna Gostivar ka një numër shumë të kufizuar të akomodimeve komerciale për
konferenca. Nuk ka asnjë qëllim për të ndërtuar në shkallë të madhe qendër konferencash
në vend, edhe pse një numër i vendeve janë të aftë për trajtimin e takimeve në shkallë të
madhe, duke u bazuar kryesisht në Shkup.
Strehimi i punëtorëve dhe fëmijëve është i rëndësishëm në sasi, por në numër të madh në
gjendje shumë të keqe, me pronësi të paqartë dhe jo të përshtatshme për tregun turistik.
Auto kampet dhe hapësirat për kamping nuk ekzistojnë. Oferta spa e turizmit është e
cilësisë së ulët dhe do të ketë nevojë të plotë për renovim / rikonstruksion që t’i përshtaten
spa Evropiane dhe produkteve Wellness.
Shpenzimet %
Akomodimi 59
Ushqim & Pije 27
Blerje 11
Zbavitje 1
Transporti lokal & të
tjera 1
fq. 9
Oferta turistike Parku Kombëtar është në një fazë të hershme të zhvillimit, por ka potencial
të mirë si një produkt dhe si një burim i të të ardhurave për parqe.
Vizitat e shpellave kanë potencial te mire, por aktualisht mundësi të varfra - të sigurisë,
ndriçimit dhe interpretimit.
Trashëgimia e pasur fetare është një vlerë e madhe, por interpretimi (prezantimi) dhe oferta
me pakicë është kryesisht shumë e varfër. Edhe vendet më të mëdha arkeologjike dhe
muzetë janë dobët të interpretuara (prezantuara) dhe i kanë të kufizuara ofertat me pakicë.
Disa destinacione sportive dimërore ofrojnë kualitet të cilësisë ndërkombëtare. Aktivitet
tjera sportive kanë potencial të mirë, por kanë nevojë për organizim, koordinim dhe
promovim.
Turizmi rural është një aktivitet i ri për Maqedoninë. Si pjesë për ruajtjen e natyrës dhe
mbrojtjen e mjedisit janë bërë disa përpjekje për ta rritur atë. Natyra tërheqëse e maleve
perëndimore dhe historitë e gjata dhe tradita kanë qenë vetëm të interpretuara në Galiçnik
deri më tani, ndërsa ka shumë më shumë potencial. Ekziston nevoja për të lidhur një numër
fushash në mënyrë që të ofrojnë të paktën një produkt për një javë me aktivitete të
ndryshme dhe për të bërë paketë për tregun.
Përgjegjësia për mirëmbajtjen e shtigjeve për bjeshkatari (hiking) dhe shtigjeve për biçikletë
(biking ) është e paqartë dhe ka një mungesë të fondeve komunale për investime. Peshkimi
është një aktivitet i rëndësishëm për tregjet lokale ose ato rajonale. Gjuetia ka potencial
subjektiv të mirë të mundshëm për një program intensiv edukativ lojë si dhe zbatim te
rreptë të kontrolleve të gjuetisë.
Ekziston një mungesë e madhe nga ana e operatorëve turistikë të cilët janë kompetentë
përbrenda me pajisjet dhe burimet promovuese dhe rrjeti Qendra e Informacionit Turistik
është i paplotë dhe i mungon koordinimi dhe standardet profesionale operacionale.
Punësimi:
Sipas të dhënave të mbledhura nga ZSHS, pak më
shumë se 19.000 punëtorë janë të punësuar në
hotele dhe restorante në vitin 2006 dhe
përbënin 3.34% të totalit të punësuar. Që nga
viti 2001 numri i të punësuarve në hotele dhe
restorante u rrit më shpejt se në ekonominë e
përgjithshme. Megjithatë, ekziston një hendek i
madh mes statistikave zyrtare qeveritare dhe gjendjes në terren.
Numri i të punësuarve
2004 13.946
2005 13.558
2006 19.034
fq. 10
Disa vlerësime sugjerojnë se numri i punonjësve të padeklaruar është midis 15.000 dhe
30.000 punëtorë.
Sa i përket strukturës, fuqisë punëtore në industrinë e Turizmit ka një përbërje shumë të
favorshme në pothuajse të gjitha segmentet e analizuara, në arsim, në moshë, rritje të
popullsisë. Aktualisht, ekzistojnë mangësi në aftësitë si dhe përgatitjet profesionale. Sektori
nuk është në gjendje të garantojë kushte të sigurta jetese (niveli i ulët i pagave dhe paketa e
sigurimeve shoqërore) për fuqinë punëtore të saj, pavarësisht nga aftësitë e nevojshme
serioze dhe kompetencave. Rishikimi i edukimit aktual dhe programet e trajnimit dhe
efektivitetit të këtyre programeve kanë bërë të qartë dobësine e sistemit arsimorë në
Maqedoni. Mungesa e laboratorëve praktikë të organizuar dhe të strukturuar mirë në punën
praktike, transferimin e dobët të njohurive dhe aftësive teorike në aftësitë praktike, është
një hendek i madh në mes të nevojave të industrisë dhe programeve arsimore. Industria
është ankuar se sistemi arsimorë është izoluar dhe është duke prodhuar një fuqi punëtore
të papërshtatshme dhe të papërdorshme.
II. Procesi i rishikimit të plan programit
a. Deklaratat e problemeve
Çështjet e burimeve njerëzore veçanërisht rekrutimi dhe mbajtje, renditet si një nga
problemet kryesore me të cilat përballet industria T & H e cila përshkroi konkursin për
njerëz të kualifikuar në industrinë e mikpritjes si të ashpër. Në të njëjtën kohë plan
programet janë duke u kritikuar se nuk ka qenë në gjendje për t'iu përgjigjur në mënyrë
adekuate për nevojat aktuale dhe në zhvillim të industrisë. Disa argumentojnë se programet
e turizmit dhe të mikpritjes janë të orientuara edhe teknikisht ose atë që është quajtur
"profesional" të programit mësimor. Disa ekspertë Grubb dhe Lazerson (2005) pretendojnë
se ky "profesionalizëm i ngushtë" është përhapur në të gjithë arsimin dhe "minon përgatitje
të mirëfilltë profesionale dhe gjithashtu varfëron rolet intelektuale dhe qytetare që arsimi i
lartë mund të luajë".
Në të kundërtën Woods (2003) dhe Chipkin (2004) e shohin programin si shumë teorik, një
nocion që është mbështetur gjithashtu edhe nga Kej & Rusette (2000) dhe Casado (2003),
dhe të cilët gjithashtu theksojnë rëndësinë e aftësive teknike / kurseve të operacioneve.
Akoma edhe të tjerë të thirrur për plan programin, që janë të gjerë në shtrirje dhe mësojnë
konceptet dhe parimet që mund të aplikohen në të gjitha segmentet e industrisë (Gunn,
1998; Jafari & Ritchie, 1981; Pavesic 1993) dhe të cilat mund të shërbejnë si një bazë për të
mësuar gjatë gjithë jetës (Nelson & Dopson , 2001, Ritchie, 1995). Përveç kësaj Woods ka
vërejtur se studentët e ardhshëm janë të hutuar për karrierën në menaxhimin e mikpritjes,
turizmit, dhe shkencat çlodhëse për shkak të faktit se këto diploma janë ofruar në
departamente të ndryshme dhe në institucione të ndryshme.
fq. 11
I njëjti përfundim u arrit në studimin e fundit të sponsorizuar nga projekti që bënë të
mundur analizimin e aftësisë së boshllëkut (hendekut) të mangësive në Gostivar, në të cilën
të anketuarit ishin të pakënaqur me të dy aftësitë dhe kompetencat që kanë të diplomuarit
e shkollës së mesme ekonomike, por edhe me nivelin e bashkëpunimit të kompanive të
sektorit privat në sektorin e turizmit që e kanë me institucionet e arsimit përkatësisht
shkollat e mesme në Gostivar. Këtu janë disa nga gjetjet e studimit:
Të pyetur për ti renditur tre karakteristika që punëdhënësit e të anketuarve i kanë kërkuar
për punëdhënësi, shumica i dhanë një rëndësi më të madhe "përvojës", e ndjekur nga
teknika, shkalla e arsimit dhe aftësive të buta.
Fig. Kërkesa për punonjësit
Pyetja tjetër ka të bëjë në lidhje me aftësitë dhe karakteristikat që punëdhënësit mendojnë
se mungojnë në fuqinë e tyre aktuale të punës. Komunikimi me shkrim u rendit e para me
19% të punëdhënësve që shënuan atë si një çështje. Ne duhet të marrim parasysh se
shumica e të anketuarve ishin nga sektori i turizmit, ku njohja e shkathtësive në të shkruar
është vendimtare. E dyta me 18% ishte me karakter personal, ndërsa e treta punëdhënësit
kërkuan që punonjësit e tyre të kenë disa aftësi strategjike duke u dhënë atyre mundësinë
që të japin njohuri mbi perspektivën e kompanive. Pjesa tjetër e të anketuarve aftësitë e
ofruara dhe karakteristikat i kanë përhapur në mënyrë të barabartë.
fq. 12
Fig. Kompetencat e nevojshme
Bashkëpunimi me institucionet arsimore
Grupi tjetër i pyetjeve përpiqet për të vlerësuar nivelin e suksesit me të cilin arsimi plotëson
nevojat e industrisë. Pyetjet kanë për qëllim të sigurojnë informacione për gjendjen aktuale
të bashkëpunimit ndërmjet institucioneve arsimore dhe të biznesit, si dhe nxjerrjen e
veprimeve të mundshme në të ardhmen për të thelluar këtë bashkëpunim drejtuar në
riorganizimin e kurrikulave për të plotësuar nevojat e industrisë.
Një nga rezultatet më interesante të këtij
studimi ishte përgjigja e bizneseve për
pyetjen e bërë se si sistemi arsimor
kombëtar i përmbush nevojat e tyre. Edhe
pse 13% e të anketuarve u përgjigjën se ajo
"nuk i plotëson nevojat e tyre në të gjitha",
nëse e marrim parasysh elementin cilësor
të kategorive të tjera të përgjigjura,
rezulton se shumica dërrmuese mendonin
se sistemi është i pakënaqur! Pothuajse gjysma (44%) u përgjigjën se ai përmbush disi, me
një tjetër pothuajse 40% janë përgjigjur "plotëson" dhe një pjesë të vogël (3%) vlerësojne
sistemin si tërësisht të kënaqshëm. Të gjitha këto përgjigje kanë një konotacion pozitiv si
përfundim i përgjithshëm, në sistemin aktual arsimor, edhe pse jo shume të mirë, i plotëson
nevojat e industrisë.
Logjika prapa këtij përfundimi potencialisht mund të gjendet në një nga pyetjet e
mëparshme. Në mënyrë të veçantë, ne duhet të kujtojmë se nga opsionet e ofruara
fq. 13
përgjigjet e bizneseve e kane renditur "edukimin" (niveli off), si më pak të rëndësishëm për
punësimin e stafit të ri. Kjo mund të thotë se sistemi arsimor ofron një bazë të mirë për
zhvillimin e punonjësve të ardhshëm, por nuk ofrojnë studentë "të gatshëm të punojnë", që
kështu nivelin e ulët të rëndësisë punëdhënësit e japin për arsimin.
Si pyetjet e mëparshme që ishin për të përcaktuar nevojën për bashkëpunim më të thellë
mes industrisë dhe arsimit, çifti i ardhshëm i pyetjeve u përpoq për të përcaktuar llojet e
aktiviteteve, të cilat mund të kontribuojnë në këtë. Të pyetur se çfarë ata do të
rekomandojë për programet e mundshme në të ardhmen që lidh arsimin dhe industrinë,
shumica e kompanive ishin të prira për programet e stazhit (25%), ndërsa 11% do të
dëshironin që të shihnin më tepër mysafir folës nga industria pedagogjike në institucionet e
arsimit qe të transferojnë praktikat e tyre know-how (din-si) për studentët.
Fig. Aktivitetet e propozuara për përmirësimin e bashkëpunimit të industrisë
së arsimit
Për sa i përket gatishmërisë së kompanive për t'u angazhuar në projekte të caktuara që kanë
për qëllim zhvillimin e bashkëpunimit me arsimin, rezultatet e anketës ishin të përziera.
Përqindja më e lartë (32%) do të donin të përfshihen në organizimin e konferencave dhe
seminareve të përbashkëta, ndërsa 29% do të organizonin Panairet e karrierës. Zhvillime
dhe prezantime të përbashkëta u zgjodh nga 17% të të anketuarve, respektivisht. Një numër
relativisht i lartë i kompanive (5%) deklaruan se nuk do të angazhohen në ndonjërën nga
aktivitetet e propozuara, e cila na bënë të vijmë në përfundimin se as zgjedhjet e tyre nuk
janë përfshirë në përgjigjet e mundshme të anketës (praktikat ishin të zgjedhura si
programe të favorizuara në pyetjet e mëparshme), ose se ata janë të gatshëm të investojnë
kohë në këto lloj veprimtarish.
fq. 14
Fig. Aktivitetet e preferuara të partneritetit
Siç parashikohet nga konsulentët, programet e stazhit ishte zgjedhja më e preferuar nga
shumica e kompanive prandaj grupi tjetër i pyetjeve u përpoq që të vlerësoj detajet. Totali
prej 67% të kompanive janë deklaruar se ata do të angazhonin praktikantë nëse u ofrohet.
Numri relativisht i lartë i kompanive që deklaruan se ata nuk do të kenë praktikantë (33%),
është rezultat i zonës aktuale gri me mekanizmat për të angazhuar praktikantë. Kompanitë
në veçanti ishin të shqetësuar për mungesën e një ligji që lejon Programin e praktikës në
kompani. Shumë prej tyre ishin në dijeni ose kanë bashkëpunuar me Karriera ime dhe
sugjeruan që kompanitë së bashku me lobin Ndërkombëtar të komunitetit të donatorëve që
stazhi programor te vazhdon të funksionojë pasi ajo përmirëson dialogun në mes të biznesit
dhe akademikë si dhe të ketë përfitime për praktikantët të cilët do të marrin njohuri
praktike dhe aftësi përveç të atyre teorike të fituara në institucionet e arsimit. Numri
mesatar i praktikantëve që kompanitë do të pranojnë në këtë moment ishte 3 dhe
kohëzgjatja e preferuar mesatare e stazhit do të jetë 3 muaj. Gjithashtu, 57% e kompanive
do të mbulojnë shpenzimet e praktikantëve që ata do të angazhojnë.
YES67%
NO33%
Fig. 19% e kompanive që do të angazhojnë praktikantë Fig.20% e kompanive që do të
paguajnë praktikantët
YES57%
NO43%
fq. 15
Grupi i fundit i pyetjeve ka të bëjë me pritjet e kompanive për punonjësit e ardhshëm dhe
aftësitë e nevojshme. Rezultatet e para kanë një konotacion pozitiv, që shumica e
kompanive (39%) presin që numri i të punësuarve të tyre të rritet në afat të shkurtër (12-36
muaj). Shumica nga ta janë mikro dhe SME-të, numri i të punësuarve që pritet t’ju
bashkëngjiten kompanive të anketuara janë kryesisht deri në 5 (me një total prej 22%).
Vetëm 2% e të anketuarve presin që të punësojnë në mes të 21 dhe 30 njerëz të rinj në 2-5
vitet e ardhshme, përsëri me përkimin e strukturës se ekonomisë. Në kushtet e modelit të
punësimit, kompanitë presin 1/3 të jenë sezonale dhe pothuajse 15% të ju ofrohet një
kontratë me kohë të plotë. Në kushtet e asaj se çfarë lloje të pozitave punëdhënësit janë
duke pritur për të mbushur, shumica e tyre janë në profesionale në fushat e punës (20%),
ndërsa 13% janë të kujdesit ndaj klientit.
Fig. Lloji i punonjësve të nevojshëm Fig. Profili i punonjësve të nevojitur
Anketa gjithashtu ka shikuar në lëvizshmërinë dhe disponueshmërinë e forcës së punës së
talentuar. Në kushtet e mbajtjes se stafit, situata është e mjaftueshme, edhe me 48% e
kompanive raporton lidhur me çështjet me mbajtjen e punonjësve të talentuar dhe 52% që
nuk ka asnjë vështirësi me këtë. Duket se shumica e kompanive e gjejnë ose shumë të
vështirë ose të vështirë të sigurojnë punëtorë me aftësitë e kërkuara (gjithsej 74% u
përgjigjën në këto dy kategori).
fq. 16
Verydifficult
5%
Difficult26%
Easy57%
Veryeasy12%
Fig. sa e vështirë / e lehtë është që të mbash punonjësit tuaj fig. sa e vështirë / e lehtë është për
të gjetur punëtorë të rinj
Çështjet kryesore lidhur me gjetjen e stafit të ri duket të jetë në linjë me përgjigjet e
mëparshme që punëdhënësit i dhanë pyetjet kureshtare për karakteristikat që ata i kërkojnë
për rekrutët e rinj. Çështjet kryesore duket të jenë me përvojën e kandidatëve të mundshëm
(16% shkalla e përgjigjes), i ndjekur nga numri i aplikuarve që ata i kanë për pozitat e tyre
(9% norma përgjigje) dhe atraktivitetin e vendeve të punës që ata ofrojnë në treg (17%
shkalla). Përgjigjet e tjera me vlerë duke vënë në dukje: janë mungesa e qëndrimit ndaj
punës dhe niveli i motivimit të kandidatëve potencialë (6% normë përgjigje).
Fig. Arsyet për mos gjetjen e punonjësve të përshtatshëm
Të pyetur se çfarë masa do të japin efekte më të mira në mënyrë që të akomodohen
pozicionet e punës që janë të vështirë për të mbushur, shumica e kompanive (18%) janë
përgjigjur "ngritja e pagave". Kjo disi konfirmon se nivelet e pagave në rajon nuk janë deri në
nivelin e përpjekjeve të nevojshme për të përmbushur punën dhe se kompanitë e dinë këtë.
Verydifficult23%
Difficult56%
Easy21%
Veryeasy0%
fq. 17
Disa zbritje në lidhje me nivelin e produktivitetit dhe kufijve të fitimit mund të bëhen në
bazë të këtyre rezultateve. Përgjigjet e tjera vlen të përmenden, janë investuar në
promovim (14%).
Fig. Masat që do të përdoren për rekrutimin
b. Rishikimi i plan programit dhe shqyrtimi
Bazuar në konkluzionet e studimit dhe për të bërë ndryshimet e nevojshme, në mënyrë që
rritja e sektorit të turizmit është e mbështetur, kjo është e mundshme, vetëm duke krijuar
ndryshime transformuese në rrënjë-shkaku i problemit duke miratuar / ndryshuar
programin në mënyrë që kohëve të fundit të diplomuarit kanë aftësi të nevojshme dhe
kompetenca, kompanitë e sektorit privat besojnë se ata kanë nevojë për atë, në mënyrë që
ata të rrisin më tej biznesin e tyre. Prandaj, projekti ka hyrë në partneritet me Shkollën e
Lartë Ekonomike në Gostivar në propozimin e plan programeve të reja që do të kënaqin
nevojat e kompanive për talentet që kanë nevojë në bizneset e tyre.
Konsulenti ka ndjekur një proces shumë të kujdesshëm në paraqitjen e plan programit të ri
që do të mbetet si know-how, edhe pas mbylljes së projektit.
Ky diagram tregon një pjesë të një procesi më të madh që konsulenti e ka përdorur me
Shkollën e Lartë Ekonomike dhe Bashkinë për të përfunduar rishikimin e plan programit dhe
shqyrtimin. Për shkak se shkollat janë shpesh në faza të ndryshme, kur ata kërkojnë
mbështetjen tonë, ne kemi "hyrë në procesin" në faza të ndryshme (p.sh., të dhënat janë
mbledhur tashmë, por departamenti është i pasigurt se si të përdor ato për të identifikuar
boshllëqet dhe mbivendosjet: të dhënat janë të kufizuara dhe nuk përfshijnë të gjitha palët
e interesuara, objektivat e programit mësimor nuk janë artikuluar qartë).
fq. 18
c. Procedurat formale të përdorura për të rishikuar plan programi n
Konsulenti është duke përdorur një model që është projektuar për të nxitur arritjen më të
lartë të studentëve duke angazhuar shkrimtarë në studimin dhe zbatimin e praktikave më të
mira në mësimdhënie dhe mësim nxënie. Komponentët e mëposhtme të procesit për
programin e shkruar në nxitjen e planifikimit në mendime për të përmirësuar vazhdimisht
mësimin. E gjithë kjo kërkon komponentët e nevojshëm për Ministrinë e Arsimit për të
miratuar programin.
Hapi 1: Studim dhe Hulumtim
Hapi i parë ishte për të identifikuar një komitet plan programi të shkollës. Prandaj projekti i
identifikuar nga përfaqësuesit e Shkollës, identifikuar; përfaqësuesit e komunës, projektet
dhe mësuesit janë anëtarët e bordit i cili do të mbartë ndryshimet në plan program. Kryetari
i Komitetit ishte përgjegjës për lehtësimin e këtyre diskutimeve. Komiteti ka zhvilluar edhe
vizita në shkolla. Së fundi, komiteti ka kryer një studim të brendshëm të plan programeve
ekzistuese dhe nivelin e ndryshimeve dhe në cilat niveli te studimeve këto ndryshime duhet
të ndodhin. Për më tepër, studimi ka vlerësuar kapacitetin e shkollës për përfshirjen e
ndryshimeve të propozuara në plan programe dhe, për të identifikuar bindjet e prindërve,
nxënësve dhe mësuesve në lidhje me efektivitetin e programit. Informacioni do të përdoret
nga ekipi për shkrime për të vendosur drejtimin e ardhshëm.
Hapi 2: Identifikojnë, lidhin dhe të shkruajnë programin thelbësor
Plan programi i Shkollës Ahlei e Menaxhimit Mikpritjes dhe Turizmit do të përdoret si një
platformë për të identifikuar elementet thelbësore të lëmisë së plan programit. Radhitja e
programit aktual me standardet Ahlei (e quajtur shtrirja e jashtme) ishte thelbësore. Janë
shfrytëzuar të dhënat e vlerësimit të Shkollës, kështu që të dyja përmbajtjet dhe
shkathtësitë janë artikuluar në një sekuencë logjike nga një klasë në tjetrën. Dyfishimi i
panevojshëm u shmang në mënyrë që plan programi të jetë një linjë e duhur.
Zhvillimi i plan programit të ri, pastaj ndiqet. Një linjë kohore, format (përmasa), dhe pjesë
të rëndësishme të dokumentit të plan programit do të identifikohen, në mënyrë që puna te
vazhdoj kujdesshëm. Gjuha e sugjeruar në plan program ishte e kuptueshme jo vetëm për
fq. 19
edukatorët, por edhe për zyrtarët e Komunës. Udhëzuesi i plan programit është një
referencë dhe udhëzues për mësim, si dhe një tregues të mësuarit thelbësorë të studentëve
të një lëmie të caktuar të plan programit.
Hapi 3: Zhvillimi i një Plani Mësimor
Objektivat e matjes se nxënësit(fillestarëve) dhe përfitimet janë të theksuara direkt në
kornizat e plan programit Ahlei.
Objektivi i kursit:
Të pajisë studentët me të mësuarit me bazë të gjerë në detyrat, njohuritë dhe aftësitë e
kërkuara nga të gjithë ata që dëshirojnë të ndërtojnë një karrierë brenda industrisë së
mikpritjes dhe turizmit.
Përmbajtja merret në mënyrë specifike me informatat e nevojshme për pozitat e
punonjësve të nivelit operacional dhe përgjegjësive.
Hyrje në Programin për Mikpritje dhe të Turizmit
Aftësitë e mikpritjes së butë
Zonat Operative
Shitje dhe Marketing
Siguria
Përmbajtja fokusohet në udhëheqjen dhe aspektet menaxheriale , përgjegjësitë, njohuritë
dhe aftësitë e nevojshme nga një lider hyrje-nivel në industrinë e mikpritjes dhe turizmit.
Hyrje në Lidership dhe Menaxhim
Aftësi Mikpritëse dhe Udhëheqëse
Udhëheqja Operacionale
Menaxhimi i Ushqimit dhe Pijet
Menaxhimi i Operacioneve të Biznesit
Shitjet dhe Marketingu
Siguria
Strategjitë mësimore janë identifikuar që te ndihmojnë në arsyetim të ndërlikuar. Sugjerimi i
konsulentit mbi strategjitë mësimore duhet të përfshijë, por nuk kufizohen vetëm në:
shkrim në të gjitha lëndët, udhëzim i gjithë grupit, bashkëpunimi në mësim, punë në grupe
të vogla, stërvitje e barabartë ose tutorim, duart-në mësim aktiv, hulumtime ose
informacione që kërkohet në të mësuar, teknologji apo kompjuter për të ndihmuar në
mësime dhe udhëzime shtesë.
Veprimtaritë e nxënësve duhet të jenë të ndryshme dhe të pasqyrojnë një diferencim
mësimor. Vlerësimet e studentëve, si kuize postblloku ose teste në njësi, standardeve,
vlerësime të bazuara në performancë, portofoli, kolegëve apo vlerësimin e mësuesve, si dhe
masat e tjera lokale janë që janë identifikuar dhe përzgjedhur nga komisioni i bordit. Këto
masa duhet të jenë në përputhje me arritjen e planit për përmirësimin e shkollave.
Materialet mësimore, përfshirë tekstet shkollore, materialet e zhvilluara të mësimdhënësve;
fq. 20
burimet e bibliotekës media dhe teknologjia duhet të zgjidhen në bazë të politikës së bordit
dhe kritereve të tjera të identifikuara nga komisioni. Aty duhet të ketë radhitje të
brendshme në mes të objektivave të matshme: nxënës, strategjitë mësimore, aktivitete
studentore, si dhe vlerësimeve.
Hapi 4: Plani i Zbatimit
Është e rëndësishme të marrin në konsideratë zbatimin e programit mësimor kur marrin
vendime në lidhje me të mësuarit thelbësore, strategjitë mësimore, aktivitete studentore
dhe mjetet e vlerësimit. Komponentët e mëposhtme duhet të përfshihen në procesin e
shkrimit të kurrikulumit. Mbështetje për Zhvillimin Profesional - Sigurimi i zhvillimit
profesional për shqyrtim kurrikulës dhe proceset e rishikimit, artikulimin e kurrikulumit dhe
strategjitë e shtrirjes.
Përveç kësaj, të sigurojë zhvillimin e stafit për të mbështetur zbatimin e kurrikulumit të ri,
përdorimin e materialeve mësimore, praktikave më të mira mësimore dhe strategjitë e
vlerësimit. Përmirësimi i vazhdueshëm – Ndërtimi i reagimeve apo vlerësimi në procesin e
hartimit të plan programit për të mbështetur përpunimin e vazhdueshëm të shtrirjes se plan
programit, të dy të brendshme dhe të jashtme, sipas nevojës.
Syllabusi i rekomanduar për plan programin HTMP
Mikpritja dhe Programi i Menaxhimit
të Turizmit
Rekomandimi i numrit te nevojshëm për te
mësuar një kapitull
Njësia 1: Hyrje ne programin e
Mikpritjes dhe Turizmit
Kapitulli 1: Mikpritje dhe Turizëm 6
Kapitulli 2: Karriere në Mikpritje 4
Njësia 2: Aftësia e Mikpritjes se bute
Kapitulli 3: Rrethi mysafiror 3
Kapitulli 5: Komunikimi 6
Njësia 3: Zonat Operative
Kapitulli 6: Zyra e pare operative 5
fq. 21
Kapitulli 7: Operacionet e shtëpisë
ekzekutive 4
Kapitulli 8: Objekt Menaxhimi 6
Kapitulli 9: Shërbimet për ushqim dhe
pije 4
Kapitulli 10: Financa Operacionale 4
Njësia 4: Shitje dhe Marketing
Kapitulli 11: Marketing 4
Kapitulli 12: Shitje 4
Njësia 5: Siguria dhe Siguri
Kapitulli 13: Siguria Operacionale 2
Kapitulli 14: Siguri 2
Totali 60 orë
Hapi 5: Bordi për Miratim Arsimor
Pasi plan programi është shkruar dhe zhvilluar ajo duhet të paraqitet tek Këshilli Koordinues
i plan programeve (kurrikulat)(KKK), që do të krijohet nga Shkolla. Anëtarët e KKK duhet të
përfshijnë kompanitë,, mësues dhe zyrtarë të komunës. KKK atëherë duhet të rishikojë
programin e propozuar dhe duhet të ofrojnë reagime informata kthyese mbi plan programet
e reja.
Pasi që nuk ka nevojë për ndërhyrje nga Ministria e Arsimit sepse niveli i ndryshimeve është
60 orë, kjo çështje mbetet në kompetencat e shkollës në plan programin e propozuar, dhe
duhet të shqyrtohen vetëm nga KKK.
KKK duhet të shqyrtojë ndryshime të rëndësishme në plan program, kurs(ndjek) /
përshkrimet e përmbajtjes, dhe objektivat e kursit. KKK shqyrton të gjitha rishikimet e
kursit, fshirje, dhe kurse të reja. Pasi të ketë siguruar reagime, KKK vendos nëpërmjet
konsensusit, në qoftë se plan programi i propozuar ka nevojë për rishikime dhe shqyrtim
shtesë nga KKK. Ndryshime të vogla në formulime mund të bëhen për përshkrimet e kurseve
dhe dokumentet e plan programit me miratimin e KKK.
Top Related