REPUBLIKA E SHQIPËRISË
KUVENDI
Komisioni për Ekonominë dhe Financat
Tiranë, më 19.05.2020
Dokument parlamentar
(Komision përgjegjës)
RAPORT
PËR PROJEKTLIGJIN, “PËR TREGJET FINANCIARE TË BAZUARA NË
TEKNOLOGJINË E REGJISTRAVE TË SHPËRNDARË”
I. Hyrje
Komisioni për Ekonominë dhe Financat, në cilësinë e komisionit përgjegjës, në mbledhjet
(on line) të datës 18.05.2020 dhe të datës 19.05.2020, mori në shqyrtim projektligjin, “Për
tregjet financiare të bazuara në teknologjinë e regjistrave të shpërndarë”, bazuar në nenet
32-38 të Rregullores së Kuvendit.
Për shqyrtimin e këtij projektligji, u caktua relator Z. Anastas Angjeli.
Për të prezantuar projektligjin në emër të Qeverisë, nga Ministria e Financave dhe
Ekonomisë ishin të pranishëm: Znj. Anila Denaj, Ministër i Financave dhe Ekonomisë,
Znj. Adela Xhemali Zv. Ministër i Financave dhe Ekonomisë dhe Z. Saimir Mucmataj,
Drejtor Juridik. Nga Banka e Shqipërisë ishin të pranishëm: Zj. Luljeta Minxhozi, Zv.
Guvernatore e Pare, Z. Altin Naqe, Drejtor i Departamentit Juridik, Z. Deniz Deralla,
Drejtor i Departamentit te Mbikeqyrjes dhe Zj. Ledia Bregu, Drejtore e Departamentit te
Sistemit te Pagesave, Kontabilitetit dhe Finances. Nga Autoritetit i Mbikqyrjes Financiare
(AMF) ishin të pranishëm: Z. Niko Kotonika, Drejtor i Departamentit të Mbikëqyrjes së
Tregut të Fondeve dhe Kapitaleve, Znj. Violanda Theodhori, Drejtor Departamenti i
Çështjeve Juridike , Znj. Flora Musta, Drejtor i Mbikëqyrjes së Tregut të Kapitaleve. Nga
Agjencia Kombëtare e Shoqërisë së Informacionit (AKSHI) ishin të pranishëm: Znj.
Mirlinda Karcanaj, Drejtor i Pergjithshem, Z. Daniel Shima, Zevendesdrejtor i
Pergjithshem, Znj. Nevila Repishti, Drejtor i Portalit Qeveritar e-Albania dhe Znj.
Romina Kostani, Drejtor i Inovacionit dhe IPA Sektoriale e-Go.
2
II. Baza ligjore Kushtetuese
Projektligji është propozuar nga Këshilli i Ministrave në përputhje me nenet 81, pika 1 dhe
100 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë. Ai bazohet në nenet 78, 83 pika 1, të
Kushtetutës dhe shoqërohet me relacionin përkatës sipas nenit 68, të Rregullores së
Kuvendit.
III. Qëllimi, objektivat, risitë, arsyet e propozimit të nismës dhe përmbajtja e
projektligjit.
Qëllimi:
Projektligji ka për qëllim të rregullojë gjithë infrastrukturën mbi bazën e së cilës
funksionon teknologjia “Distributed Ledger” (DLT), përmes përcaktimit të rregullave të
përgjithshme rregullat e përgjithshme, për licencimin, monitorimin dhe mbikëqyrjen e
subjekteve që ushtrojnë aktivitet ekonomik në fushën e emetimit, shpërndarjes, tregtimit e
ruajtjes së tokenëve digjitalë dhe/ose monedhave virtuale, agjentit të tokenëve digjitalë
dhe ofruesit e shërbimeve të kujdestarisë për portofolet e palëve të treta si dhe vendos
rregullat specifike lidhur me emetimin dhe tregtimin e tokenëve digjitalë dhe/ose të
monedhave virtual.
Dispozitat e këtij ligji do të zbatohet për të gjitha subjektet, persona fizikë ose juridikë, që
ushtrojnë veprimtari sipas objektit të këtij ligji, në ose nga territori i Republikës së
Shqipërisë.
Me qëllim kontrollin e veprimtarisë së operatorëve ekonomikë që do të kryejnë aktivitet
ekonomik në fushën e emetimit, shpërndarjes, tregtimit e ruajtjes së tokenëve digjitalë
dhe/ose monedhave virtual, projektligji ka sanksionuar detyrimin e operatorëve ekonomik
për tu licensuar nga autoritetet kompetente përpara fillimit të veprimtarisë së tyre në këtë
fushë.
Për këtë qëllim, projektligji parashikon edhe disa lloje licencash të tilla si:
licenca e agjentit DT;
licenca e bursës DLT, e cila ndahet në tri kategori, si më poshtë :
- Kategoria “A” përfshin licencat e bursës së centralizuar DLT dhe licenca si bursë e decentralizuar DLT, ku mund të tregtohen vetëm “tokenë digjitalë shërbimesh
dhe/ose token digjitalë të pagesave” dhe/ose “tokenë digjitalë të aseteve”;
- Kategoria “B” përfshin licencat e bursëssë centralizuar DLT ose dhe licenca si bursë e decentralizuar DLT, ku, krahas aktiviteteve të listuara në kategorinë A,
3
mund të tregtohet paraja FIAT dhe/ose monedhat virtuale kundrejt tokenëve
digjitalë të shërbimeve, pagesave dhe aseteve e anasjelltas;
- Kategoria “C” përfshin licencat si bursë e centralizuar DLT dhe licencat e bursat e decentralizuara DLT, ku, krahas aktiviteteve të listuara në licencën e kategorisë
“B”, mund të tregtohen edhe tokenë digjitalë të titujve.
licenca e ofruesit të shërbimeve inovative;
Licenca e kujdestarit të portofolit të palëve të treta;
licenca e sipërmarrjes së automatizuar të investimeve kolektive DT.
Projektligji ka parashikuar gjithashtu që në bursat e centralizuara ose të decentralizuara
DLT mund të kryhet edhe veprimtaria e “Margin Trading”.
Për të bërë të mundur licensimin për secilën prej llojeve apo nënkategorivë të këtyre
licencave projektligji përcakton edhe një set kriteresh dhe kushtesh të përgjithshme të
përbashkëta për të gjitha llojet e licensave që duhet të përmbushen nga operatorët
ekonomik, si dhe një set kushtesh dhe kriteresh të vecanta në varësi të specifikave të llojit
të veprimit që kërkohet të livencohet.
Verifikimi i plotësimit të këtyre kushteve të përgjithshme apo specifike, do të bëhet nga
autoritetete përgjegjëse AMF dhe AKSHI dhe për këtë qëllim, ligji ka definuar qartësisht
diskrecionin dhe tagrat e secilit institucion. Padyshim që një vëmendje e vecantë në
projektligj i kushtohet bashkëpunimit institucional ndërmjet këtyre autoriteteve.
Me qëllim garantimin e sigurisë, transparencës dhe veprimtarisë së ligjshme dhe të
kontrolluar, projektligji ka përcaktuar një tërësi detyrimesh për titullarët e licencave,
detyrime këto që duhet të mbahen dhe aplikohen gjatë gjithë vlefshmërisë së licencës.
Projektligji ka parashikuar gjithashtu edhe të drejtën e autoriteteve përgjegjësë për të kryer
hetime administrative me qëllim verifikimin e aktivitetit të ushtruar nga titullarët e
licencave, duke parashikuar gjithashtu të drejtën e këtyre autoriteteve për heqjen e licencës
në rast të konstatimit të shkeljeve të kushteve apo kritereve të përcaktuara në projektligj.
Një kre i vecantë në projektligji i kushtohet ndalimeve të abuzimit me tregun dhe për këtë
qëllim projektligji ka referuar shkeljet të cilat parashikohen si të tilla edhe nga Kodi Penal
i Republikës së Shqipërisë si dhe ka evidentuar elementët që duhet të kontrollohen dhe që
ndihmojnë për të krijuar bindjen apo për të vërtetuar prezencën e një vepre penale nga ana
e autoriteteve përgjgjesë përgjatë hetimit administrativ. Gjithashtu projektligji përcakton
detyrimin e organeve përgjegjëse, që krahas sanksionimit administrative me sanksionet e
parashikuara në këtë ligj, ta referojnë cështjen edhe pranë organeve të procedimit penal.
Projektligji rregullon gjithashtu edhe të drejtën e ankimit ndaj vendimeve administrativë të
organeve përgjegjëse.
4
Për të mundësuar detajimin e kritereve, procedurave dhe mënyrës së verifikimit të tyre,
projekligji i delegon të drejtën Këshillit të Ministrave dhe autoriteteve përgjegjësë për të
nxjerrë akte nënligjore dhe/ose rregullatore.
Adresimi i problematikave dhe i risqeve
Projektligji synon të adresojë një sërë risqesh, të cilat janë parashtruar edhe në raportet e
publikuara nga institucionet ndërkombëtare, si: ESMA, IOSCO, EBA, mbështetur në
praktikën ndërkombëtare. Listojmë:
1. Mbrojtja e investitorëve dhe e integritetit të tregut
Risku që lidhet me investitorët ka të bëjë me shkallën e ndërgjegjësimit të investitorëve,
mbi kuptimin e këtyre instrumentave dhe rreziqeve nga investimi në to. Lidhur me këtë
risk, projektligji parashikon në një kre të posaçëm ku evidenton kërkesat në lidhje me
emetimin e aktiveve virtuale, duke përcaktuar detyrimet e shoqërisë emetuese dhe
detyrimin për publikimin e prospektit apo aktofertës pas miratimit nga AMF-ja dhe
AKSHI. Gjithashtu, në mbrojtje të integritetit të tregut, projektligji parashikon ndalimin e
praktikave abuzive me tregun, siç janë manipulimi i tregut apo tregtimi i bazuar në
informacion të privilegjuar.
2. Tregtimi sekondar
Problematikat në tregtimin e aktiveve virtuale në platforma të specializuara, në thelb, janë
të njëjta me problemet ekzistuese të aplikueshme në tregjet tradicionale të titujve,
pavarësisht nga mënyra e shfaqjes së tyre. Këto problematika kanë të bëjnë me burimet e
nevojshme për të kryer në mënyrë efektive aktivitetet, për të adresuar rreziqet që mund të
lindin, lidhen me krijimin e procedurave adekuate për të siguruar tregtim të drejtë dhe të
rregullt si dhe me masat adekuate për të parandaluar konfliktet e mundshme të interesit
dhe sigurimit të aksesit në shërbimet e ofruara në mënyrë jodiskriminuese.
Këto risqe të evidentuara më sipër, adresohen në projektligj në një kre më vete, përmes
përcaktimit të kërkesave që duhet të plotësojnë bursat që përdorin teknologjinë e regjistrit
të shpërndarë (DLT), duke përcaktuar ndër të tjera kushtet e mëposhtme:
kapitali i nevojshëm i bursës që varion nga 20 000 000 lekë në 90 000 000 lekë në varësi të llojit të licencës së bursës;
shmangia e konfliktit të interesit;
domosdoshmeria e krijimit të procedurave të përshtatshme;
përgjegjësitë e bursës.
5
3. Shërbimi i kujdestarisë së tokenëve digjitalë dhe monedhave virtuale
Investitorët mund të zgjedhin të mbajnë vetë asetet e tyre virtuale, duke patur si avantazh
faktin se investitori mbetet pronari i vetëm i çelësave të tij privatë në çdo kohë, gjë që
zvogëlon rrezikun e një hakerimi, pasi nuk ka asnjë pikë qendrore të dështimit. Investitorë
të tjerë u besojnë kujdestarinë e aktiveve të tyre virtuale ofruesve të shërbimit të
kujdestarisë, të cilët mbajnë aktivet virtuale (p.sh. çelësat privatë) në emër të investitorit
dhe kanë të paktën disa kontrolle mbi këto aktive virtuale.
Projektligji adreson këto problematika përmes rregullimit të kujdestarit të portofolit të
palëve të treta, duke përcaktuar kërkesat për licencimin e tyre, duke kërkuar edhe një
licencë të kufizuar nga Banka e Shqipërisë nisur nga natyra e funksioneve që kryen ky
subjekt.
4. Aspektet teknologjike
Megjithëse teknologjia DLT mund të ofrojë një numër përfitimesh të mundshme, ajo
gjithashtu, ngre një numër rreziqesh e çështjesh specifike për faktin se është ende një
teknologji e re dhe se funksionon mbi parimin e “regjistrit të shpërndarë”.
5. Stabiliteti financiar
Nga konkluzionet e ESMA-s nuk gjykohet se aktivet virtuale paraqesin një kërcënim për
stabilitetin financiar, duke marrë parasysh vëllimet relativisht të vogla të përfshira në këtë
lloj aseti, si dhe lidhjet e kufizuara me tregjet financiare tradicionale.
6. Pastrimi i parave
Projektligji adreson edhe çështje që lidhen me parandalimin e pastrimit të parave, duke
kërkuar nga çdo titullar licence krijimin e një sistemi të sigurt dhe të mbrojtur nga risqet
për të monitoruar transaksionet në përputhje me ligjin për parandalimin e pastrimit të
parave dhe financimit të terrorizimit, nëpërmjet hartimit të politikave për parandalimin e
pastrimit të parave dhe angazhimit të punonjësve me përvojën e duhur për raportimin e
çështjeve që lidhen me parandalimin e pastrimit të parave.
Nevoja për hartimin e këtij projektligji
Aktivet virtuale janë një lloj aseti, i cili varet kryesisht mbi kriptografinë dhe teknologjinë
e ditarit të shpërndarë (“Distributed Ledger Technology” - DLT). Egzistojnë disa lloj
aktive virtuale, duke përfshirë kripto monedhat (bitcoin, ethereum) dhe aktivet dixhitale të
ashtuquajturat “token” dixhitale. Disa nga këto aktive i japin përdoruesit të drejta përfitimi
ose pronësie ndërkohë disa të tjera përdoren thjesht si instrument pagese, apo si mjet
utilitar për t’u përdorur në procesin e blerjes së produkteve apo shërbimeve.
6
Ndërkohë që përdorimi i aktiveve virtuale dhe shërbimeve financiare të lidhura me to, po
transformojnë në mënyrë të shpejtë tablonë e tregjeve financiare si për investitorët në treg,
ashtu edhe për ofruesit e infrastrukturës së tregjeve (sistemet e pagesave, bursat, vendet e
tregtimit, kujdestarët e titujve, kompanitë emetuese), këto ngrejnë sfida specifike si për
rregullatorët dhe për pjesëmarrësit e tregut, dhe sepse ka paqartësi mbi mënyrën se si
mund të aplikohet kuadri rregullator egzistues mbi aktivet virtuale.
Pavarësisht sa më sipër, vlerësohet se nëse aplikohet si duhet teknologjia e aktiveve
virtuale mund të sjellë përfitime si për ekonominë e vendit ashtu edhe për zhvillimin e
tregjeve financiare në tërësi si rritja e eficencës së tregut, mbështetja e formacionit të
aftësive në tregun lokal të punës, nxitja e financimeve për kompanitë shqiptare nëpërmjet
alternativave të reja të financimit, mbështetja e sistemeve të reja të pagesave, si dhe
promovimi i vendit si një ambient kompetitiv për biznesin inovativ.
Organizata Ndërkombëtare e Komisioneve të Letrave me Vlerë (IOSCO) dhe Bordi i
Stabilitetit Financiar, si një organizatë ndërkombëtare për monitorimin e sistemit global
financiar ka rritur fokusin tek aktivet virtuale dhe teknologjitë financiare të decentralizuara
lidhur me përpjekjet për të krijuar një kuadër rregullator dhe mbikëqyrës, si
domosdoshmëri për të adresuar të gjitha rreziqet që vijnë si rrjedhojë e kryerjes së një
aktiviteti të parregulluar.
Pa ekzistencën e një kuadri rregullator, investitorët do të ishin të pambrojtur nga risqet që
shoqërojnë këto lloj investimesh dhe do të bëheshin lehtësisht pre e mashtrimeve
financiare, nëse do të përfshiheshin në biznese të pa-autorizuara. Në këtë mënyrë do të
bjerë automatikisht besimi i qytetarëve tek tregjet financiare dhe institucionet e tyre, duke
cenuar stabilitetin financiar e shkaktuar dëme për gjithë ekonominë e vendit, qeverinë dhe
gjithë shoqërinë civile.
Aktualisht, në Shqipëri kemi një kuadër rregullativ, evidentojmë, ligjin për titujt, ligjin për
bankat dhe legjislacionin për sistemet e pagesave etj. të cilat pavarësisht përmirësimeve që
po pësojnë (evidentojmë miratimin në Komsionin për Ekonominë dhe Financat të
projektligjit për tregjet e kapitalit si dhe projektligjin për sistemin e pagesave) nuk
rregullojnë aktivitetin e aktiveve virtuale dhe si rrjedhojë ky aktivitet aktualisht mbetet i
parregulluar.
Trajtimi i monedhës virtual, bazuar në rekomandimet e MANEYVAL, është përfshirë në
vitin 2019, dhe në ligjin për parandalimin e pastrimit të parave dhe luftës kundër trafiqeve
të paligjshme, por padyshim qe në këtë ligj fokusi është përkundrejt qëllimit dhe objektit
të ligjit dhe nuk trajton mënyrën e rregullimit të tregut.
Pikërisht për të mbushur këtë boshllëk legjislativ si dhe për të krijuar një system
rregullator mbi këtë treg është hartuar edhe projektligji objekt analizimi.
7
Legjislacioni Evropian
Për të analizuar projektligjin, është marrë në shqyrtim edhe mënyra së si ky treg rregullohet në
vendet e Bashkimit Europian apo më gjerë.
Elementi i parë që evidentohet është se BE-ja nuk ka një legjislacion rregullator të
formalizuar, pra nuk ka Rregullore apo Direktiva të Komisionit Evropian që e rregullojnë
fushën. Pavarësisht nga kjo, në Evropë, aktualisht janë tre vende të cilat kanë zhvilluar një
legjislacion dhe kuadër rregullator lidhur me aktivet virtual.
Kështu, Malta e cila ka shërbyer më së shumti si model për projektlogjin që po shqyrtohet, ka
në fuqi një ligj për aktivet virtuale, Parlamenti i Liechtenstein në muajin qershor në seancën e
parë dëgjuese ka votuar pro ligjit “Për Blockchain”, ndërkohë Franca ka miratuar ligjin dhe po
ndërmerr një strategji për zhvillimin e teknologjisë blackchain.
Vende të tjera të BE-së apo jashtë saj, si Austria, Gjermania, Irlanda, Italia, Hungaria, Letonia,
Mbretëria e Bashkuar, kanë vlerësuar nevojën për krijimin e një kuadri rregullator apo kanë
ndërmarrë masa të pjesshëm në këtë drejtim.
Vende të tjera, aktualisht, i trajtojnë mjetet virtual, përmes ligjit të parandalimit të pastrimit të
parave, përmendim, Letoninë, Greqinë, Slloveninë, Poloninë, ndërsa ka vende që e trajtojnë
tregtimin e monedhës virtual parë në këndvështrimin e taksimit, përmendim Suedinë,
Sllovakinë, Irlandën etj.
Grupet e ndikuara janë:
Biznesi: Emetimi i rregulluar sipas këtij projekt-akti të monedhave virtuale (Initial Coin
Offering - ICO) dhe i titujve virtualë (Securities Token Offering - STO) krijon premisa për
sigurimin e një burimi alternativ financimi për hapjen e bizneseve të reja dhe bizneseve të
tjera inovative që do ta kishin të vështirë ose të kushtueshme për të mbledhur kapital
përmes kanaleve tradicionale të financimit. ICO/STO, gjithashtu, mund të ofrojnë një mjet
të shpejtë dhe efektiv për të mbledhur para nga një bazë e diversifikushme investitorësh.
Investitorët: ICO/STO mund të përfaqësojnë një mundësi tërheqëse investimi, duke
përfshirë edhe investitorët e vegjël që zakonisht nuk kanë akses në financimin e
investimeve të tyre në fazën fillestare. Kjo krijon mundësi për rritjen e përfshirjes
financiare. Më në përgjithësi, e ashtuquajtura 'tokenizim' i aseteve shihet si një trend
afatgjatë që ka potencialin për të krijuar rezultate të dobishme si për pjesëmarrësit e tregut,
ashtu edhe per investitorët .
Përmbajtja e projektligjit:
Projektligji i propozuar është i strukturuar në 11 krerë dhe përbëhet nga 101 nene.
8
Kreu I, parashikon dispozita të përgjithshme, objektin, fushën e zbatimit dhe
përkufizimet.
Kreu II, trajton licencat, përcakton llojet e tyre, vlefshmërinë e licencave, kërkesat e
përgjithshme për marrjen e licencës, procedure e aplikimit për licencë, tarifat etj.
Gjithashtu, ky kre trajton, kompetencat e autoriteteve për mbikëqyrjen e veprimtarisë
së mbajtësit të licencës, si: e drejta për t’u informuar, e drejta për të kryer hetime, e
drejta për të lëshuar urdhërbllokim, e drejta për të kryer inspektime në vend, si dhe
pezullimi, revokimi apo transferimi i licencës.
Kreu III, përcakton kërkesat e veçanta për licencimin e agjentit të tokenit digjital (TD)
dhe rolin e tij si ndërmjetës mes aplikuesve për licencë apo mbajtësve të licencës e
autoriteteve kompetente. Në këtë kre janë listuar detyrat që kryen agjenti DT, si dhe
përgjegjësia e tij për dëmet që shkakton nga shkelja e dispozitave të këtij ligji. Në një
nen të veçantë parashikohet parandalimi i konfliktit të interesit midis agjentit të
“tokenit” digjital dhe mbajtësit të licencës.
Kreu IV, parashikon rregullat për kryerjen e ofertave të tokenëve të titujve virtualë dhe
monedhave virtuale (STO dhe ICO), si dhe detyrimin për publikimin sipas rastit të një
prospekti të plotë, të një memorandumi oferte, apo relacioni prezantues.
Në kreun V, parashikohen dispozitat për krijimin e veprimtarinë e bursës DLT,
kërkesa të veçanta për licencimin e bursës DLT, rregullimin e konfliktit të interesit të
bursës DLT, detyrat dhe përgjegjësite e bursës DLT, si edhe rregulla për tatimin mbi të
ardhurat. Kërkesat e veçanta të bursës DLT të centralizuar, shërbimet e ruajtjes dhe
kujdestarisë së bursës DLT të centralizuar janë një pjesë tjetër e këtij kapitulli, duke
përfshirë edhe kërkesat e veçanta të bursës DLT që ka marrë licencë të kategorisë “A”,
“B”, apo “C”.
Kreu VI, trajton kompetencat e AKSHI-t, refuzimin e dhënies së certifikimit dhe
detyrat e ofruesit të shërbimit inovativ. Ky kapitull përmban edhe dispozita të
përgjithshme për ofruesit e shërbimeve inovative, kërkesa të posaçme ndaj ofruesve të
shërbimeve inovative, rregulla për parandalimin e konfliktit të interesave të ofruesve të
shërbimeve inovative, detyrimet e ofruesit të shërbimit inovativ, detyrat e posaçme të
njoftimit të ofruesit të shërbimit inovativ etj., përgjegjësitë e ofruesit të shërbimit
inovativ, për delegimin tek palët e treta, për tatimin e të ardhurave, për kërkesat ndaj
një aplikuesi për certifikimin e marrëveshjes së teknologjisë inovative, për kërkesat e
marrëveshjes së teknologjisë inovative (kontratat smart), aplikimin për certifikim, si
edhe afatet e procedurës së aplikimit.
Kreu VII, trajton, dispozitat e përgjithshme të aplikueshme për kujdestarët e portofolit
të palëve të treta, kërkesat e posaçme të kujdestarit të portofolit të palëve të treta,
detyrat e ofruesit të kujdestarisë për portofolin e palëve të treta, detyrimet e ofruesit të
9
kujdestarisë të portofolit të palëve të treta, si edhe mbajtësit e portofolëve të palëve të
treta, të cilët nuk janë kujdestarë, si edhe tatimin e të ardhurave.
Kreu VIII, trajtohen dispozitat e përgjithshme për sipërmarrjet e investimeve kolektive
të automatizuara DT, kërkesat e veçanta, ëebsite-et reklamuese, detyrimet e
përgjegjësitë e sipërmarrjeve te investimeve kolektive të automatizuara DT.
Kreu IX , trajtohet ndalimi e abuzimi me tregun, sjelljen e ndaluar që krijon treg të
rremë, ndalimi i manipulimit të tregut. Në këtë kapitull përcaktohet detyrimi për
raportim, përkufizohet informacioni i privilegjuar, si dhe të zbulimit të jashtëligjshëm
të informacionit të privilegjuar.
Kreu X, parashikohen si sanksione dënimet administrative me gjobë si dhe
parashikimin e përgjithshëm të kallëzimeve në prokurori për veprat penale të
parashikuara në kodin penal të Republikës së Shqipërisë. Gjithashtu në këtë kre janë
parashikuar dhe rregullat e përgjithshme të ankimimit në gjykatat e Republikës së
Shqipërisë.
Kreu XI parashikohen dispozitat e fundit lidhur me aktet nënligjore dhe hyrjen në fuqi.
Institucionet zbatuese
Institucionet kryesore të ngarkuara për zbatimin e këtij projektligji janë Autoriteti i
Mbikëqyrjes Financiare dhe Agjencia Kombëtare e Shoqërisë së Informacionit (AKSHI).
IV. Përafrimi me acquis communautaire
Projektligji nuk përafron ndonjë acquis communautaire pasi vetë BE-në nuk ka një kuadër
legjislativ të rregulluar që trajton këtë fushë.
V. Vlerësimi i ligjshmërisë së projektligjit.
Projektligji është në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë.
Gjithashtu gjatë shqyrtimit të tij, Komisioni për Ekonominë dhe Financat, u kujdes dhe
bëri ndërhyrjet e nevojshme për të shmangur kolizionin e normave të këtij projektligji me
legjislacionin nacional dhe sidomos me Kodin Penale por edhe me legjislacionin në fuqi
për tregtarët dhe shoqëritë tregtare, për parandalimin e pastrimit të parave dhe financimit
të terrorizmit, tregjet e kapitalit, sipërmarrjen e investimeve kolektive etj.
10
VI. Konsultimi publik
Në kuadër të transparencës dhe me qëllim marrjen e opinioneve dhe komenteve nga grupet
e interest projektligji “Për tregjet financiare të bazuara në teknologjinë e regjistrave të
shpërndarë”, është hedhur për konsultim publik në regjistrin elektronik të konsultimeve
publike, në respektim të kushtëzimeve sipas legjislacionit në fuqi mbi informimin publik.
Gjithashtu projektligji është konsultuar edhe me disa institucione të linjës, si Ministria e
Drejtësisë etj.
Komisioni për Ekonominë dhe Financat me qëllim shqyrtimin sa më profesional të
projektligjit, si dhe për tu njohur me opinionet, vlerësimet e institucioneve të rëndësishme
lidhur me projektligjin “Për sipërmarrjen e investimeve kolektive”, kërkoi opinion me
shkrim edhe nga Banka e Shqipërisë dhe Shoqata Shqipëtare e Bankave si palë të
interesuara për mbarëvajtjen dhe mire administrimin e tregjeve financiare.
Banka e Shqipërisë gjatë shqyrtimit të projektligjit në komision, e përgëzoi hartimin e këtij
ligji si një platformë e mirë për të zhvilluar tregjet por edhe të mundur të mënjanohen
rreziqet të cilat mund të vijnë nga këto tregje që janë relativisht të reja dhe që në shumë
vende të BE-së nuk janë akoma të rregulluara. Kriptoasetet kanë disa karakteristika që i
dallojnë ato nga asetet financiare tradicionale dhe që mbikqyren dhe administrohen nga
Banka. Këto asete kanë një natyre digitale/virtual dhe për këtë shkak nuk gëzojnë asnjë
nga karakteristikat e agregatëve monetarë tradicionalë të cilët janë pjesë të ofertës
monetare të një vendi dhe që është edhe objekti i menaxhimit të Bankës së Shqipërisë.
Teknologjia e regjistrave të shpërndarë, bazohet në teknologjinë e kriptografisë e cila
përmes një algoritmi matematikor përcakton vlerën e këtyre aseteve në një kohë të caktuar
dhe që bazohen fort në teknologjinë e regjistrave të decentralizuar.
Gjithashtu Zv. Guvernatorja e Parë e Bankës së Shqipërisë, gjatë diskutimit të projektligjit
në parim, u shpreh se Banka e Shqipërisë ka dhënë në mënyrë sistematike konsulencën
dhe kontributin e saj në të njëjtën linjë me qëndrimin që ka Autoriteti Europian i Bankave
përkundrejt kësaj cështje dhe theksoi se legjislacioni për asetet dixhitale është në
përshtatje të vazhdueshme edhe të direktivave europiane qe nuk i kanë të rregulluara asetet
digitale. Vlerësimet e dhëna nga Banka e Shqipërisë janë vlerësuar dhe konsideruar nga
Ministria e Financave duke u reflektuar në projektligj.
Banka e Shqipërisë, do të mbikqyrë në vijimësi në këtë frymë hartimin e akteve
nënligjore që do të dalin në zbatim të këtij ligji si dhe do të jetë në bashkëpunim shumë të
ngushtë me AMF-në për të hartuar një strategji për edukimin financiar sepse këto janë
instrumente të reja të cilat nga mosnjohja mund të gjenerojnë rrisqe një pjesë e të cilave i
shmang ligji por ligji prezumon nga ana tjetër që përdoruesit e patformave e zotërojnë këtë
dije. Në Shqipëri, shkalla e edukimit të popullsisë në nivelin financiar është relativisht e
ulët dhe për këtë arsye mbetet sfidë institucionale që teknologjia e aseteve digjitale të jetë
funksionale.
11
Komisioni mori në konsideratë gjithashtu edhe komentet e paraqitura nga Shoqata
Shqiptare e Bankave. Ndryshimi i propozuar nga kjo shoqatë i referohej nenit 49 të ligjit, i
cili rregullon hapjen e detyrueshme të një llogarie në bankë, në rastet kur emetuesi pranon
para FIAT në këmbim të tokenëve digjitalë/monedhave virtuale të emetuara përmes një
STO-je ose ICO-je, me pretendimin që duhet te jetë më i qartë dhe më i plotë dhe se është
e nevojshme të përcaktohet natyra juridike e llogarisë që do çelet në bankë dhe nëse është
rasti pozita e bankës apo detyrime të veçanta që mund të ketë banka në kuadër të këtyre
llogarive ndaj shoqërisë emetuese apo klientëve qe investojmë.
Ky rekomandim u konsiderua nga Komisioni dhe për këtë arsye neni 49 u riformulua duke
u plotësuar e qartësuar.
VII. Efektet financiare
Zbatimi i ligjit mund të ketë shpenzime buxhetore në rastin e punësimit nga AKSHI të
stafit të huaj apo trajnimit të stafit vendas.
VIII. Shqyrtimi i projektligjit në komision
Ministri i Financave dhe Ekonomisë, bëri një prezantim përmbledhës të projektligjit, duke
u shprehur se të gjithë këto rregullime që projektligji prezanton synojnë që të vënë nën
mbikëqyrje këtë tekonlogji të re duke synuar:
shfrytëzimin sa më të mirë të gjithë potencialit të fintech dhe të teknologjisë DLT;
uljen potenciale të kostove të sistemit të pagesave;
Nxitjen e financimeve për ekonominë vendase nëpërmjet burimeve alternative të
financimit;
tërheqjen e investitorëve të huaj;
krijimin e përfitimeve ekonomike për vendin.
Gjithashtu, rregullimi që i bëhet nëpërmjet këtij projektligji tekonologjisë “Distributed
Ledger” në lidhje me tokenët digjitalë dhe monedhat virtuale synon:
ndalimin e operimit të një burse DLT, në mënyrë të paautorizuar në territorin e
Republikës së Shqipërisë;
ndalimin e ofrimit të aktiveve virtuale me ofertë fillestare në mënyrë të paautorizuar;
ndalimin e kryerjes së aktivitetit të kujdestarit të palëve të treta pa autorizim;
dhënien ekskluzive të kompetencave të autoritetit për bllokimin e llogarive për këdo që
dyshohet se kryen mashtrim apo abuzim me tregun;
12
vendosjen e sanksioneve të rënda administrative dhe penale në rastet e abuzimit (nga
12 000 000 lekë deri në 18 000 000 lekë si gjobë administrative dhe referim te Kodi
Penal, në rast të veprave penale).
Lidhur me avantazhet që mundësohen përmes projektligjit, Znj. Denaj theksoi se në
kushtet kur teknologjia DLT në vetvete krijon një tërësi avantazhes, edhe hartimi i këtij
projektligji duke formalizuar përdorimin e kësaj teknologjie, synon të krijojë avantazhe
ekonomike për vendin duke krijuar kësisoj premisa për sigurimin e një burimi alternativ
financimi për hapjen e bizneseve të reja dhe bizneseve të tjera innovative; Gjithashtu
miratimi i këtij ligji, mund të ofroj një mjet të shpejtë dhe efektiv për të mbledhur para nga
një bazë e diversifikushme investitorësh si dhe mund të përfaqësojnë një mundësi
tërheqëse investimi
Remitancat janë një fushë tjetër në të cilën teknologjia e regjistrave të shpërndarë ka
potencialin të ndryshojë rrënjësisht strukturën e operimit dhe modelin e biznesit. Bazuar
në të dhënat e Bankës së Shqipërisë, me një fluks hyrës prej 1.2 miliardë eurosh në vitin
2018, remitancat mbeten një nga kontribuesit kryesorë në zhvillimin ekonomik të vendit,
duke tejkaluar fluksin hyrës të investimeve të huaja direkte. Gjithashtu kostot e lidhura
me dërgimin e remitancave variojnë nga 5 – 24 % të shumës totale të dërguar, me një
mesatare prej 8,64%, duke bërë kështu që pjesa më e madhe e remitancave të transferohet
në rrugë joformale.
“Tokenizimi” i aseteve, shihet si një trend afatgjatë që ka potencialin për të krijuar
rezultate të dobishme si për pjesëmarrësit e tregut, ashtu edhe për investitorët. Tokenizimi
vlerësohet si një mënyrë efektive për të përfaqësuar pronësinë e aseteve në teknologjinë e
regjistrit të shpërndarë (DLT) dhe ka potencialin për të rritur likuiditetin e disa aktiveve
financiare, si dhe mund të zvogëlojë nevojën për ndërmjetës. Krahas avantazheve të
sipërlistuara, teknologjia DLT gjithashtu mundëson përdorimin e kontratave të zgjuara
(smart).
Përfaqësuesja e AKSHI, sqaroi se ky institucion ka qenë pjesë e analizës teknike dhe do të
ketë një rol konkret teknik për pjesën supervizimit të gjithë subjekteve që do të licencohen
për të kryer aktivitetin brenda fushës së zbatimit të këtij ligji. Përvec licencimit AKSHI do
të mbikqyrë edhe pjesën e auditimit nga pikëpamja teknike e cila në bashkëpunim me
AMF-në do të realizohet për të gjitha proceset e miratuara nga ky ligj apo dhe aktet e tjera
rregullatore në zbatim të këtij ligji.
Përfaqësuesit e AMF-së bënë një prezantim më në detaje teknike të projektligjit duke e
analizuar atë për cdo kre dhe duke evidentuar fushën respektive të mbulimit për secilin kre
t ëprojektligjit.
Z. Angjeli në cilësinë e relatorit në këtij projektligju, u shpreh se, ky ligj vjen pas 3 ligjeve
të rëndësishme që tashmë Komisioni për Ekonominë dhe Financat ka miratuar, atë për
tregjet e kapitalit, për sipërmarrjen e investimeve kolektive dhe së fundmi atë të shërbimit
13
të pagesave, cfarë tregon vullnetin dhe tentativën e Qeverisë në hapjen e këtyre tregjeve
dhe njëherazi edhe një vëmendje dhe kujdes ligjor e rregullator për veprimtarinë e këtyre
tregjeve.
Z. Angjeli, theksoi se projektligji trajton një fushë krejtësisht të re, të patrajtuar më parë
në vendin tonë. I vetmi rregullim që aktualisht bëhet nga legjislacioni në fuqi në këtë
fushë, përmblidhet në disa dispozita të limituara në ligjin për parandalimin e patrimit të
parave dhe trafikimit të paligjshëm. Në këto kushtë, pasja e një ligji mundësisht sa më të
mirë, do të mundësonte mbikqyrjen e këtij tregu shumë herë më mirë sesa në kushtet e
mungesës totale të një ligji që trajton dhe rregullon këtë fushë.
Dispozitat e këtij projektligji, do të zbatohen për të gjithë subjektet personat fizikë ose
juridikë që ushtrojnë veprimtarinë sipas objektit të projektligjit në ose nga territori i
Republikës së Shqipërisë me qëllim kontrollin e veprimtarisë së operatorëve ekonomikë që
do të përfshihen në fushën e emetimit të shpërndarjes, të tregtimit dhe të ruajtjes së
tokenëve digjital ose të monedhave virtuale. Projektligji ka sanksionuar gjithashtu
detyrimin e këtyre operatorëve për tu licensuar nga autoritetet kompetente.
Pikërisht bazuar në sa më sipër dhe në qëllimin e këtij projektligji, i cili trajton e rregullon
regjistrat e shpërndarë, vlerësohet e nevojshme që projektligji të mos fokusohet thjeshtë
tek licencimi si proces i cili padyshim është pjesë e mbikqyrjes dhe rregullimit, por duhet
domosdoshmërisht që projektligji të parashikoje, trajtojë dhe rregullojë disa elementëve të
rëndësishme që e rregullojnë këtë treg dhe jo vëtem.
Për efekt të transparencës dhe prezantimit sa më të qartë ndaj publikut të asaj cfarë është
ky projektligj, relatori u ndal së pari në shpjegimin se kush e diktoi nevojën e prezencës e
këtyre mjeteve virtuale, cfarë realisht përfaqësojnë tokenët digitale dhe monedhat virtuale
(kriptomonedhat si një prej tyre), cfare sfidash dhe pikëpyetjesh shtrojnë ato para
autoriteteve rregullatore por edhe vetë operatorëve ekonomikë që kërkojnë ta zhvillojnë
këtë treg.
Zhvillimi i vrullshën dhe globalizimi i ekonomisë vecanërisht në dy - tre dekadat e fundit
apo zhvillimet e pritshme të robotikës dhe inteligjecës artificiale e sidomos edhe tani pas
epidemisë të Covid-19, nuk mund të mos prekë edhe format e transaksioneve, pagesave
madje edhe vetë paranë, dhe këto elementë tashmë nuk janë thjeshtë në nivel diskutimesh
apo kërkimesh, por janë parashtruar në nivel nismash dhe veprash konkrete të cilat
padyshim sjellin me vetvete edhe një tërësi pyetjesh për diskutim, të tilla si.
Cfarë po ndodh me paranë sot dhe cfarë pritet për të ardhmen e saj? A po lindin forma të
reja të parasë, a po ndryshojnë funksionet e parasë, a e kemi imagjinuar ndonjëherë jetën
pa paranë klasike prej letre, dhe a kemi menduar se si do të ndiheshim nëse nuk do të
kishim më nevojë të posedojmë monedha apo kartmonedha në duart tona? A do të
mundemi që në të ardhmen e afërt të kemi mundësinë të menaxhojmë pasurinë tonë vetëm
përmes një telefoni inteligjent, a do jemi në gjendje të kontrollojmë llogaritë tona, e të
jemi autoriteti i vetëm në vendimmarrje për të gjithë transaksionet që dëshirojmë të bëjmë
14
pa patur nevojën për ndihmën e sistemeve tona bankare, qeverive apo faktorëve të tjerë
rregullativë, të cilët shpesh implementojnë edhe politika që jo domosdoshmërisht bazohen
në nevojat tona reale? Cfarë janë kriptomonedhat ose monedhat digjitale? Cfarë rrisqesh
kemi prej tyre? Etj. Etj.
Në këndvështrim të kësaj morie pyetjesh dhe dilemash që u parashtruan më lart, relatori
shpjegoi se monedha digitale e sotshme e ka prejardhjen e saj tek kriptografia e cila vjen
që nga Greqishtja e lashtë, që do të thotë përcjellje e informacionit dhe të dhënave në
mënyrë sekrete, por sot në kohët moderne, e të inovacionit e kompjuterave, ato shërbejnë
për të siguruar informacionet private të kriptuara në një zinxhir kodimi që nuk mund të
ndryshohet kurrë pa lejen e gjithë përdoruesve. Pra kriptomonedhat janë një formë paraje
digitale që janë krijuar për të qënë më të sigurta dhe në shumë raste madje anonime
(aktualisht më e përdorshme dhe monedha digjitale më e fuqishme është Bitcoin që u
krijuar në vitin 2008 pas krizës financiare të këtij viti (2008), por ekzistojnë edhe dhjetëra
monedha të tjera si etherium, ripple, litecoin, tether, bitcoin cash, libra, monero, eos, neo,
cash etj.
Pra e thënë ndryshe kemi të bëjmë me një rrjet individësh që veprojnë pa praninë e
bankave dhe institucioneve financiare dhe cdo sasi bitcoin lidhet me një kopje kodesh e
celësash kriptografik dhe një celës privat për cdo pronar. Natyrisht, ka një libër ku
protokollohen të gjithë këto veprime, dhe besimi ndaj transaksioneve tani nuk i lihet më
bankave, institucioneve apo ndërmjetësve të tjerë financiarë, pra aktualisht ky aktivitete,
nuk ka një mbulesë bankare dhe nuk ka rezervë valutore që i mbulon këto lloj parash. Në
këto transaksione besimi i lihet në dorë teknologjisë.
Këto monedha virtuale, kanë disa lloje funksionesh dhe përdoren për disa lloje
transaksionesh. Ato kanë një sërë karakteristikash, mundësojnë blerje on line, donacione,
mikropagesa, transaksione informale, investime, transaksione ndërkombatëre dhe
investime, financime, blerje të mallrave të huaja. Për këtë arsye, pyetja që është shtruar sot
është nëse a është bitcoin apo monedha virtuale, një monedhe me koncepte të qarta të
monedhës siv ne jemi mësuar dhe e njohim me funksionet e saj klasike. Padyshim që nuk
kemi dot një përgjigje të thjeshtë për të dhënë, por sidoqoftë kjo monedhë plotëson 2
karakteristikat themelore për tu konsideruar si e tillë, së pari nuk shkatërohet nga
përdorimi dhe së dyti mund të përdoret në një numër të papërcaktuar pagesash. Ndërkohë
sipas disa përkufizimeve të sotme të ekonomistëve kjo lloj monedhe ka tre cilësitë e
domosdoshme për të qënë një monedhë të tilla pra kjo monedhë është e vështirë për tu
fituar, është e kufizuar në furnizim; është e lehtë për tu verifikuar dhe natyrisht
përcaktohet si element me vlerë, element shkëmbimi dhe një njësi llogarie.
Relatori në fjalën e tij, vlerësoi gjithashtu nevojën për tu shpjeguar dhe sqaruar lidhur me
arsyet se përse është ndërmarrë kjo nismë dhe cfarë ka shtyrë për këtë nisme (kjo gjë nuk
sqarohet as në relacionin e projektligjit). Gjithashtu relatori evidentoi faktin se aktualisht
Bashkimi Europian është duke riparë direktivat e tij për ta adresuar këtë fushë, gjithashtu
veprime konkrete por të kufizuara ka edhe nga Banka Qëndrore dhe shtetet e tjera të cilat
15
po vlerësojnë nevojën për ngritjen e një kuadri rregullator. Në këtë kontekt relatori
vlerësoi nevojën për sqarim nga ekspertët lidhur me faktin nëse vendi ynë është më
avanguard në raport me zhvillimet e këtij tregu apo jemi përpara një fakti që ky treg ka
filluar të lulezojë në Shqipëri dhe për pasojë duhet rregulluar.
Nga informacionet e siguruara në rrugë zyrtare (Kërkimi Parlamentar) është konstatuar se
vetem 3 vende në Europe e kanë një ligj për këtë qëllim dhe të cilëve i janë referuar
propozuesit, këto vënde janë Lintenshtein, Malta (ndërkohë dihet roli dhe historia
financiarë që kanë këto vende) dhe së fundi Franca. BE është duke parë ecurinë e procesit
dhe nuk ka një direktivë për këtë cështje. Bankat Qëndrore si Banka Qëndrore e Kanadasë,
Banka Qëndrore e Hollandës, Banka Qëndore Europiane, po punojnë me shpejtësi dhe po
përgatisin një kuadër rregullator për këtë cështje dhe shumica e vendeve si Austria,
Irlanda, Italia, Hungaria, Letonia, Mbretëria e Bashkuar, Greqia, Sllovenia, Polonia, e
kanë parë dhe trajtuar këtë zhvillim në këndvështrimin e mbikqyrjes të këtij fenomeni dhe
shumica prej tyre e kanë përfshirë dhe e trajtojnë atë në ligjin për parandalimin e pastrimit
të parave.
Relatori theksoi gjithashtu, aktualisht, tregu i aktiveve virtuale arrin në rreth 130 miliardë
USD, në terma kapitalizimi, si dhe egzistojnë rreth 2000 aktive virtuale të ndryshme. Sipas
një studimi mbi 70% e tyre është e lidhur me raste mashtrimi apo skemash piramidale, të
gjitha këto raste janë rrjedhojë e faktit që në shumicën e vendeve të botës ky aktivitet është
i parregulluar. Në këtë aspekt u theksua fakti që vendi ynë ka një përvojë te hidhur në
skemat piramidale duke pësuar një dramë të madhe si vend (1997), dhe për këtë arsye u
ritheksua se nëse ky treg do të bëhet prezent në Shqipëri, është më mirë të jetë i rregulluar
me ligj (dhe ky ligj duhet fortësuar dhe te vendosë autoritetet përkatëse dhe mënyrën e
funksionimit të tyre sa më shumë dhe më mirë që të jetë e mundur) dhe të mbikqyret si
fenomen, sesa ta lejohet që fenomeni të kthehet në një rrisk për ekonominë dhe investitorët
e për qytetarët, të cilët do të investojnë në të ardhmen në këtë treg.
Projektligji në funksion të qëllimit të tij parashtron disa lloje licencash të përshkruara
teknikisht në ligj si dhe përcaktohen objektivat e politikës, autoritetet që do të mbikqyrin
licensimin e subjekteve që do të ushtrojnë këtë lloj veprimtarie. Këto role duhet të jenë të
mirë përcaktuara në ligj, dhe shume prej tyre do të rregullohen me akte rregullative, si
pjesa teknologjike dhe auditimi si dhe pjesa e e tregjeve.
Relatori vlerësoi se në projektligj duhen adresuar problematikat dhe risqet bazuar në gjithë
aktet rregullative, të institucioneve ndërkombëtare vecanësisht lidhur me mbrojtjen e
investitorëve dhe të integritetit të tregut, problematikat që mund të krijohen në tregtimin
sekondar, në shërbimin e kujdestarisë së tokenëve digital dhe monedhave virtuale, por
edhe në aspekte teknologjike të stabilitetit financiar dhe të pastrimit të parave.
Relatori gjithashtu u shpreh se mbase do të kishte qënë e nevojshme që projektligji ti ishte
nënshtruar një konsultimi më të gjerë publik, për shkak të mungesës së kulturës financiare
të vendit dhe për këtë qëllim u kërkua që në aktet rrugullatore që do të dalin në zbatim të
16
ligjit, të mundësohet përfshirja dhe parashikimi i një fushate sensibilizuese dhe informuese
për këtë ceshtje me qëllim që subjektet përdorues të këtij ligji të jenë të mirë informuar.
Relatori ngriti gjithashtu edhe 3 cështje kryesore për tu adresuar, ne projektligj dhe kjo me
qëllim shmangien e përplasjes me Kushtetutën si dhe shmangien e kolizionit të normavë të
këtij projektligji me legjislacionin tjetër në fuqi sidomos me atë me fuqi të cilësuar.
Kështu:
Një prej këtyre elementëve, lidhet me parashikimin që ka bërë ky projektligj për
mundësinë e miratimit në heshtje të licencës në rast se autoritetet licensuese nuk
veprojne brenda afatit 60 ditor të përcaktuara në ligj. Në vlerësimin e relatorit dhe të
komisionit, ky aktivitete është shumë i rëndësishëm dhe me risk, ndaj nuk duhet lejuar
që miratimi i licencës për ushtrimin e këtij lloj aktiviteti të bëhet në heshtje.
Projektligji nuk ka të përcaktuar se si do të sillen subjektet që do ti nënshtrohen
rregullimeve të këtij ligji, përkundrejt legjislacionit fiskal në fuqi dhe për këtë arsye u
kërkua që ky element të mirëqartësohet në projektligj.
Elementi tjetër i diskutueshëm lidhet në thelb me rolin dhe statusin përkundrejt
kryeministrisë të institucionit të AKSHI-it në këtë proces. AKSHIi përfaqëson një
strukturë shumë të rëndësishme në zhvillimin e teknologjisë dhe ndofta për momentin
është zgjidhja më e mirë e bërë, por gjithsesi do të ishte e pëlqyeshme që ky proces të
kryhej nga një institucion i pavarur dhe i shkëputur nga Kryeministria, pasi nuk mund
të implikohet, Kryeministria, Qeveria, e shteti në një rol të caktuar e specifik në tregun
financiar. Për këtë qëllim kërkohet saktësimi ligjor i kompetencës së AKSHI-t.
Relatori i projektligjit me qëllim kuptimin më të mirë të projektligjit dhe marrjen e një
informacioni të plotë mbi arsyet e ndërmarrjes së kësaj iniciative ligjore, ngriti një tërësi
pyetjesh për propozuesit që në mënyrë të përmbledhur konsistuan në:
Nevojën për një informacion më të plotë lidhur me gjendjen aktuale të këtij tregu në
vendin tonë, sa formal apo informal është është ky treg, a ekziston ky treg në Shqipëri
dhe a ka veprimtari jo të licensuara apo operatorë ekonomikë që e ushtrojnë këtë
veprimtari? A ka kërkesa për licensim për veprimtarinë që rregullohet nga ky ligj dhe
nëse po, a mund të ketë komisioni një informacion të plotë lidhur me to?
Një informacion shterrues lidhur me faktin nëse ka direktive të BE-në që rregullon
qartësisht këtë fushë?
Nëse projektligji është konsultuar më Fondin Monetar Ndërkombëtar (FMN) dhe
Bankën Botërore dhe cili ka qënë qëndrimi i tyre, ndaj projektligjit. Gjithashtu u
kërkuar informacion edhe mbi konsulencën e huaj për hartimin e këtij projektligji.
17
Nga shqyrtimi i projektligjit konstatohet se ka disa dispozita të cilat e ngarkojnë
drejtpërsëdrejti Bankën e Shqipërisë, ndaj u kërkua të sqarohet më mirë roli që do të
këte në këtë treg Banka e Shqipërisë.
Një informacion nëse AMF ka kapacitetet e duhura dhe të nevojshme për hartimin e
rregulloreve të duhura për mbikqyrjen dhe rregullimin e këtij tregu kaq të ri, nëse
disponon sistemet e duhura teknologjike për ta mbikqyrur këtë treg që në vetvete
mbart shumë risqe dhe nëse ka kapacitete e duhura për ta implementuar ligjin?
Cili do të jëtë roli i Drejtorisë së Parandalimit të Partrimit të Parave në kuadër të
risqeve që ofrojnë këto transaksione?
Nëse të dy institucionet vlerësojnë se koordinimi mes AMF dhe AKSHI është i
mirëpërcaktuar dhe i qartë në projektligj?
Si do të kryhet klerimi me Bankat e Nivelit të dytë dhe a është e pranueshme nga
bankat korresponduese të bashkimit Europian?
A një përllogaritje apo analizë mbi efektet që do të sjelli ky projektligj në ekonominë e
vendit.
Sa i mbrojtur është një investitor që kërkon të investojë paratë e veta dhe sa riskioze
është kjo sipërmarrje?
Anëtarët e tjerë të komisionit vlerësuan iniciativën dhe theksuan nevojën për rregullimin e
tregut si dhe drejtuan edhe një sërë pyetjes për përfaqësuesit e Qeverisë dhe propozuesit.
Lidhur me elementet parimor të ngritur nga relatori, Ministri i Financave dhe Ekonomisë
si dhe stafi drejtues i kësaj ministrie, theksuan dakortësinë e tyre për heqjen e përcaktimit
lidhur me miratimin në heshtje të licencave në këtë fushë. Gjithashtu ato theksuan se
subjektet që do ti nënshtrohen këtij ligji do të trajtohen njëlloj me subjektet e tjerë që
kryejnë një veprimtari ekonomike dhe për rrjedhojë do ti nënshtrohen sistemit fiskal në
fuqi. Për këtë qëllim u dakortësua që kjo gjë të evidentoj në një dispozitë më vete në
projektligj.
Drejtori i AKSHI, sqaroi se vertetë AKSHI është në varësi të Kryeministrisë por roli, dhe
funksionet e këtij instutucioni përkundrejt këtij projektligji janë tërësisht dhe thellësisht
teknike.
Gjithashtu përfaqësuesit Ministrisë së Financave dhe AMF, dhanë shpjegime lidhur me
pyetjet e adresua nga relatori dhe anëtarët e tjerë të komisionit, të cilat në mënyrë të
përmbledhur konsistuan si më poshtë:
18
Aktualisht nuk ka një kërkese konkrete për licencim në këtë aktivitete por pavarësisht nga
kjo ,zhvillimi teknologjik dhe i tregut në përgjithsësi dikton plotësimin e kuadrit ligjor dhe
rregullator.
Projektligji është bërë pjesë e konsultimeve edhe me Fondin Monetar Ndërkombëtar i cili
ka dhënë komentet e tij lidhur me projektligjin, dhe shumë nga këto komente janë
reflektuar dhe konsideruar në projektligj.
Aktualisht nuk ka një direktivë të BE-së, por shumë vende europiane kanë vlerësuar
nevojën për plotësimin e kuadrit rregullator në këtë fushë dhe janë në fazën e shqyrtimit të
mundësisë për të ndërmarrë nisma rregullatore në këtë fushë. Mënyra e përfshirjes është
specifike për secilin vend.
Duke qënë se ligji është tërësisht shumë teknik një fushë krejt e re dhe profesionale,
relatori dhe anëtarët e tjerë të komisionit kanë bërë të mundur një analizë të detajuar të
dispozitave të projektligjit, duke mundësuar kësisoj edhe riformulimin apo korrektimin e
shumë prej tyre, madje duke shtuar edhe krerë të vecantë që janë vlerësuar të
domosdoshëm për rregullimin e veprimtarisë së këtij ligji. Kjo ndërhyrje është bërë në
kuadër të përmirësismit maksimal të mundshëm brenda afateve të shqyrtimit të këtij
projektligji. Më konkretisht, projektligji ka pësuar ndryshime të cilat konsistojnë:
Janë riformuluar tërësisht apo në pjesë të tyre 33 nene të projektligjit.
Është shtuar një kre i tërë i cili lidhet me likuidimin, i përbërë nga 4 nene voluminoze,
ku evidentohet e gjithë procedura e likujdimin vullnetar dhe të detyrueshëm, rendi i
përmbushjes së detyrimeve dhe ankimin. Në total janë shtuar 6 nene të reja përfshirë
dispozitat e përgjithshme mbi ankimimin si dhe rregullimi i statusit fiskal të
operatiorëve ekonomik subjekt të këtij ligji si dhe në 12 nene të projektligjit, janë
shtuar pika/shkronja të reja apo paragrafë me qëllim plotësimin e elemenetëve të cilët
nuk gjenin trajtim në projektligj.
Për qëllime të përmirësimit të teknikës legjislative, harmonizimit dhe kodifikimit të
termave dhe koncepteve, saktësimit të dispozitave etj., janë bërë ndryshime dhe
përmirësime në 38 nene të projektligjit.
IX. Përfundime
Në përfundim të shqyrtimit të projektligjit, Komisioni për Ekonominë dhe Financat,
vlerësoi se projektligji është në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë dhe
aktet e tjera ligjore në fuqi si dhe vlerësoi se miratimi i këtij projektligji do të mundësojë
përcaktimin e rregullave, kritereve dhe procedurave për emetimin e tokenëve digjitalë
dhe/ose të monedhave virtuale, licencimin, monitorimin dhe mbikëqyrjen e subjekteve që
ushtrojnë aktivitetin e shpërndarjes, tregtimin e ruajtjes së tokenëve digjitalë
19
dhe/ose monedhave virtuale, do të krijojë premisa për sigurimin e një burimi alternativ
financimi për hapjen e bizneseve të reja dhe bizneseve të tjera inovative që do ta kishin të
vështirë ose të kushtueshme për të mbledhur kapital përmes kanaleve tradicionale të
financimit si dhe do të krijojë mundësi për tërheqjen e investimive, duke përfshirë edhe
investitorët e vegjël që zakonisht nuk kanë akses në financimin e investimeve të tyre në
fazën fillestare. Komisioni me votot e shumicës së të gjithë anëtarëve të pranishëm të
komisionit, e miratoi projektligjin, në parim, nen për nen dhe në tërësi, me ndryshimet e
mëposhtme:
Në projektligj vendoset preambula, me përmbajtjen e mëposhtme:
“Në mbështetje të neneve 78 dhe 83 pika 1, të Kushtetutës, me propozimin e Këshillit
të Ministrave,
Kuvendi i Shqipërisë
Vendosi”
Kudo në projektligj ku përdoren referencat ligjore me emërtime konkrete ligjesh,
zëvendësohen me përcaktimin përgjithësues “legjislacioni në fuqi” dhe më pas
vendoset për cdo rast fusha e legjislacionit që mbulon ligji referues.
Neni 1 i projektligjit, riformulohet me këtë përmbajtje:
“Neni 1
Objekti i ligjit
Objekti i këtij ligji është rregullimi i emetimit të tokenëve digjitalë dhe/ose të
monedhave virtuale, i licencimit, monitorimit dhe mbikëqyrjes së subjekteve që
ushtrojnë aktivitetin e shpërndarjes, tregtimit e ruajtjes së tokenëve digjitalë
dhe/ose monedhave virtuale, i agjentit të tokenëve digjitalë, ofruesit të shërbimeve
inovative dhe sipërmarrjes së automatizuar të investimeve kolektive.”
Neni 2 i projektligjit, riformulohet me këtë përmbajtje:
“Neni 2
Fusha e zbatimit
Ky ligj zbatohet për të gjitha veprimtaritë e rregulluara dhe subjektet, që ushtrojnë
veprimtari sipas këtij ligji, në ose nga territori i Republikës së Shqipërisë.”
Në nenin 3, të projektligjit bëhen këto ndryshime:
20
- Pas cdo termi që përkufizohet, shtohen fjalët “është”, “janë” ose “nënkupton”, “ka të njëjtin kuptim me”, në varësi të kontekstit të fjalisë;
- Pikat 1 deri ne 7, hiqen dhe ndryshon numeracioni i pikave në vijim.
- Pika 8 sipas projektligjit (tashme pika 1), riformulohet me këtë përmbajtje:
“1. Fondi i investimeve alternative”, ka të njëjtin kuptim me përkufizimin e dhënë
në legjislacionin në fuqi për sipërmarrjet e investimeve kolektive;”
- Pika 14 sipas projektligjit (tashme pika 7), riformulohet me këtë përmbajtje:
“7. “Dita e punës”, ka të njëjtin kuptim me përkufizimin e dhënë në legjsilacionin
në fuqi, për kohëzgjatjen e punës dhe të pushimit në institucionet shtetërore;
- Në pikën 28 sipas projektligjit (tashme pika 21), fjalët “i cili nuk bie në asnjë nga kategoritë e mëposhtme” zëvendësohet me fjalët “i cili nuk përfshihet në asnjë
prej kategorive të mëposhtme:”
- Pika 30 sipas projektligjit (tashme pika 23), riformulohet me qëllim unifikimin e termit me atë të përcaktuar tek projektligji tregjet e kapitalit, me këtë përmbajtje:
“23. Tokeni digjital i titujve”, nënkupton përfaqësime digjitale të vlerës, të
ngjashme me titujt e tjerë të përcaktuar sipas legjislacionit në fuqi për tregjet e
kapitalit, që bazohen në teknologjinë block-chain, të konfirmuar nga një autoritet
kompetent kombëtar, kur plotësojnë kriteret e mëposhtme:
a) Ato janë lirisht të transferueshme;
b) Ata i japin pronarit disa të drejta monetare ose të drejta pronësie mbi projektin,
ose nëse ajo ka karakteristika të ndarjes së fitimit, ose një të drejtë të paracaktuar,
ose ata japin pushtetin vendimtar për pronarin në projektin e emetuesit.
Çdo token digjital, që kombinon karakteristikat e tokenit digjital të titujve me një
ose më shumë kategori të tjera të tokenëve digjitalë, do të konsiderohet si token
digjital i titujve në kuptim të këtij ligji.”
- Në pikën 31 sipas projektligjit (tashme pika 24), nëndarjet “i” dhe “ii”, bëhet pika “1” dhe “2”. Gjithashtu tek nëndarja “ii”, (tashmë pika “2”), fjala “bie”
zëvendësohet me fjalën “përfshihet”.
- Në pikën 36, nënpika “ii”, fjala “këshillit drejtues” zëvendësohet me fjalët “Këshilli i administrimit/këshilli mbikëqyrës” .
21
- Pika 44 sipas projektligjit (tashme pika 37), riformulohet me këtë përmbajtje:
“37. “Prospekt i plotë”, ka të njëjtin kuptim me atë të përcaktuar në legjislacionin
në fuqi për tregjet e kapitali;”
- Në pikën 39, fjalët “memorandumit të ofertës” zëvendësohen me fjalën “aktofertës”.
- Pika 54 sipas projektligjit (tashme pika 47), riformulohet me këtë përmbajtje:
“47. “Emetuesi” është një prej ofruesve të shërbimeve të mjeteve virtuale që
nënkupton, cdo person juridik i cili emeton token digjital dhe/ose monetadha
virtuale në përputhje me këtë ligj”
- Pika 55, hiqet dhe ndryshon numeracioni i pikave në vijim.
- Pas pikës 85 sipas projektligjit (tashme pika 77), shtohen 2 pika te reja me këtë përmbajtje:
“78. Mjetit virtual”, ka të njëjtin kuptim me përkufizimin e dhënë në legjislacionin
në fuqi për parandalimin e pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit.”
79. “Ofrues i shërbimeve të mjeteve virtual” ka të njëjtin kuptim me përkufizimin e
dhënë në legjislacionin në fuqi për parandalimin e pastrimit të parave dhe
financimit të terrorizmit.”
- Ndryshon numeracioni i pikave në vijim.
- Pika 86 sipas projektligjit (tashme pika 80), riformulohet me këtë përmbajtje:
“80. Monedha virtuale”, është një prej mjeteve virtuale që nënkupton përfaqësimin
digjital të vlerës, i cili përdoret si mjet shkëmbimi, instrument pagesash, njësi
llogaritjeje ose rezervë vlere dhe që:
i. nuk është një token digjital, sipas përkufizimit të këtij ligji;
ii. nuk është emetuar apo garantuar nga një organ shtetëror;
iii. nuk është domosdoshmërisht e lidhur me një monedhë të rregulluar me
ligj;
iv. nuk është valutë dhe rrjedhimisht nuk ka kurs ligjor, por është pranuar nga
personat fizikë apo juridikë si mjet shkëmbimi;
v. emetohet në platormë të posaçme të teknologjisë së regjistrave të
shpërndarë; dhe
vi. mund të transferohet, depozitohet, tregtohet në mënyrë elektronike.”
22
Në nenin 4 të projektligjit, në shkronjën “a” dhe “b” fjala “përkatësisht” hiqet.
Neni 5 i projektligjit, riformulohet me këtë përmbajtje:
Neni 5
Statusi i licencave
1. Titullari i licencës, ushtron veprimtarinë e tij, në përputhje me kushtet dhe kriteret e e
përcaktuara në këtë ligj.
2. Gjatë ushtrimit të veprimtarisë, përkudrejt klientëve ose palëve të treta titullari i
licencës, bazohet në parimet e mëposhtme:
a) Vepron me ndershmëri;
b) Trajton në mënyrë të drejtë dhe të paanshme të gjitha subjektet me të cilat krijon
marrëdhënie;
c) Sillet në mënyrë profesionale;
ç) Zbaton të gjitha rregullat e përcaktuara në këtë ligj, në legjislacionin në fuqi në
Republikën e Shqipërisë si dhe aktet nënligjore apo rregullatore në zbatim të këtij
ligji .
3. AMF-ja dhe AKSHI, në rast të konstatimit të shkeljeve të përcaktimeve të këtij ligji,
heq licencën në përputhje me rrethanat e përcaktuara në këtë ligj.
Në nenin 6 të projektligjit, pika 2, riformulohet me këtë përmbajtje:
“2. Përveç rasteve kur AMF-ja dhe/ose AKSHI, sipas rastit, ushtron të drejtën për të
hequr licencën në përputhje me dispozitat e këtij ligji licenca pushon së qëni e
vlefshme edhe kur titullari i licencës, ka njoftuar autoritetet përgjegjësë për heqjen
dorë prej saj. Në këtë rast licenca pushon së qëni e vlefshme ditën e pestë të punës
duke filluar nga e nesërmja e datës së njoftimit të AMF-së dhe/ose AKSHI për këtë
qëllim.”
Në nenin 7, pika 3, fjalët “me shkrim ose me miratim të heshtur” hiqen.
Në nenin 8, në pikën 1, shkronjat “b” dhe “c” fjalët në kllapa “(nëpërmjet një vendimi
ose miratimi në heshtje)” hiqen.
Në nenin 9 të projektligjit, bëhen këto ndryshime:
- Në pikën 1, shkronja “ç “ fjalët “agjenti DT” bëhen “agjenti TD”.
23
- Pika 2 riformulohet me këtë përmbajtje:
“2. Llojet dhe përmbajtja e dokumentacionit që nevojitet për zbatimin e këtij neni
përcaktohen me aktet nënligjore rregullatore respektive te secilit
autoritet përgjegjës në zbatim të këtij ligji.”
- Pika 3 riformulohet me këtë përmbajtje:
“3. Për qëllime të këtij neni, autoritetet përgjegjëse, përmes akteve nënligjore
rregullatore respektive brenda fushës së tyre të përgjegjësisë sipas këtij ligji, mund
të miratojnë rregulla më të detajuara lidhur me kushtet e përgjithshme, kriteret e
veçanta ose kritere të tjera shtesë.”
Në nenin 10 të projektligjit, bëhen këto ndryshime:
- Në pikën 1, në fjalinë e parë, fjalët “pranë AMF-së”, zëvendësohet me fjalët “ pranë autoritetit përgjegjës, në përputhje me përcaktimet e nenit 8 të këtij ligji”.
Gjithashtu në fjalinë e dyte fjala “duhet” bëhet “mund”.
- Pika 3 riformulohet me këtë përmbajtje:
“3. Në rastet kur kërkohet miratimi ekskluziv nga AMF ose miratimi i përbashkët i
AKSHI-t dhe AMF-së, aplikimi regjistrohet në AMF. Brenda 2 (dy) ditësh pune
nga data e regjistrimit të aplikimit, AMF-ja i dërgon AKSHI-t aplikimet përkatëse
për licencim, duke i bashkëlidhur të gjithë dokumentacionin provues e
mbështetës. Në rastin kur vetëm njëri prej autoriteteve është përgjegjës për
miratimin dhe lëshimin e licencës, aplikimi me të gjithë dokumentacionin provues
e mbështetës regjistrohet tek autoriteti përgjegjes.
Aplikimi për licencë të bursës DLT dhe/ose kujdestarit të portofoleve të palëve të
treta duhet të dorëzohet përmes një agjenti TD të licencuar, i cili emërohet nga
subjekti kërkues për të kryer të gjitha procedurat e licencimit në emër dhe për
llogari të këtij të fundit. Agjenti TD do të kryejë, në masën që është e zbatueshme,
detyrat dhe aktivitetet e përcaktuara në kreun III, të këtij ligji.”
Në nenin 11 të projektligji pika 2 hiqet. Per pasoje dispozita mbetet me një paragraf
(hiqet numeracioni para pikës 1).
Në nenin 13, i projektligjit, paragrafi i parë hyrës, riformulohet me këtë përmbajtje:
“Autoritetet përgjegjëse refuzojnë dhënien e një license në rast te plotësimit të një prej
shkaqeve të mëposhtme:”
24
Neni 14, i projektligjit riformulohet me këtë përmbajtje:
“Neni 14
Pagesa e tarifës vjetore të titullatit të licencës
1. Pas licencimit, çdo titullar i licencës i paguan AMF-së dhe AKSHI-t, tarifën
vjetore të titullarit të licencës.
2. Tarifa vjetore të titullarit të licencës si dhe procedurat e pagesës, përcaktohen me
me akte nënligjore ose rregullatore për secilin autoritet përgjegjës.”
Neni 15, i projektligjit riformulohet me këtë përmbajtje:
“Neni 15
Veprimtaria dhe shmangia e konfliktit të interesit
1. Titullari i një licence, ushtron veprimtarinë e tij, vetëm brenda kushteve dhe fushës
së veprimtarisë për të cilën është lëshuar kjo licencë.
2. Në rastet kur titullari i licencës, kërkon të ushtrojë një veprimtari tjetër për të cilën
nevojitet një licencë e re, ai duhet të aplikojë dhe ti nënshtrohet procedurave dhe
kritereve për licencim sipas përcaktimeve të këtij ligji dhe/ ose legjislacionit në
fuqi në Republikën e Shqipërisë.
3. Në rast se titullari i licencës ekzistuese, konstaton se ushtrimi i veprimtarisë së re, e
vë atë në kushtet e konflitit të interesit me verimtarinë ekzistuese, përpara aplikimit
për licencën e re, merr masat e nevojshme për shmangien bindshëm të konfliktit të
interest dhe informon autoritetit përgjegjës për masat e marra prej tij.
4. Në rast se prezenca e konfliktit të interesist, konstatohet nga autoritetet përgjegjëse
gjatë shqyrtimit të kërkesës për aplikim, këto autoritete e kthejnë aplikimin pa
veprim tek kërkuesi, duke e orientuar atë mbi mënyrën e shmangies së konfliktit të
interesit. Kërkuesi, mund ta ridërgojë kërkesën për aplikim, pranë autoritetit
përgjegjës, pas plotësimit të kërkesave të këtij të fundit. Kjo kërkesë konsiderohet
si një kërkesë e re.
5. Në rast se autoritetet përgjegjës edhe pas riaplikimit, konstatojnë se konflikti i
interesit nuk është shmangur, e refuzon kërkesën dhe njofton për këtë qëllim
kërkuesin.
6. Për qëllime të zbatimit të këtij neni, autoritetet përgjegjëse, miratojnë procedurat si
dhe rregullat e detajuara për mënyrën e shmangies së konfliktit të interesit.”
Në nenin 16, të projektligjit bëhen këto ndryshime:
25
- Në titullin e nenit, pas fjalëve “pastrimit të parave” shtohen fjalët “dhe financimit të terrorizmit”.
- Paragrafi i parë hyrës, riformulohet me këtë përmbajtje:
“Me përjashtim të ofruesve të shërbimeve inovative, çdo titullar i licencës, çdo
emetues i tokenave digjitale si dhe çdo person tjetër që ofron shërbime në lidhje
me tokenat digjitale, do të konsiderohet si ofrues i shërbimeve të mjeteve virtuale,
në përputhje me legjilacionin në fuqi për parandalimin e pastrimit të parave dhe
financimit të terrorizmit, dhe duhet të përmbushë çdo detyrim, duke përfshirë, por
pa u kufizar, si më poshtë vijon:
Në nenin 17 të projektligjit, pika 3 riformulohet me këtë përmbajtje:
“3. Për qëllime të zbatimit të këtij neni, AMF, përcakton formatin e deklarates se
perputhshmerise se dhe mënyrën e kushtet e hartimit të saj me rregullore.”
Në nenin 18, të projektligjit, bëhen këto ndryshime:
- Në pikën 1, shkronjën “a” pjesa hyrëse “Mund t’i kërkojë me shkrim titullarit të licencës:” bëhet “Mund t’i kërkojë me shkrim ose elektronikisht titullarit të
licencës:
- Në pikën 1, shkronjën “b” në paragrafin e parë si dhe nënpikat e saj, pas fjalës “hetim”, shtohet fjala “administrativ”.
- Po në pikën 1, shkronjën “b”, nënpika “i” fjalët “aktual dhe potencialë”
zëvendësohen me fjalët “ose të tregut në tërësi”.
- Në pikën 1, shkronja “b”, nënpika “iii” pas fjalës “zhbllokimit” shtohen fjalët “të llogarive bankare të personit nën hetim administrativ”.
- Në pikën 1, në shkronjën “c”, fjalët “duke paraqitur tagrat e duhura të autoritetit” të zëvendësohen me fjalët “ duke paraqitur dokumentin identifikues të autoritetit
dhe autorizimin përkatës”.
- Në pikën 2 fjalët “asistencën e palëve të treta” zëvendësohet me fjalët “ asistencën e organeve të rendit ose subjektet private të licensuara për këtë qëllim”
Në nenin 19 të projektligjit në pikën 1 shkronjat “a” dhe “b” pas fjalës “kur” shtohen
fjalët “titullari i licencës”.
26
Nenin 20, të projektligjit bëhen këto ndryshime:
- Në fund të pikës 3, shtohet fjalia me këtë përmbajtje: “Në cdo rast miratimi i delegimit apo transferimit të licencës, bëhet vetëm nëse personi juridik që kërkohet
ti delegohet apo transferohet licenca plotëson kushtet e përcaktuara nga ky ligj.”
- Pika 4 hiqet dhe ndryshon numeracioni i pikave në vijim.
Në nenin 21 pika 3, hiqet dhe ndryshon numeracioni i pikave në vijim.
Në nenin 22, të projektligjit, në pikën 3, fjalët “akteve të autoriteteve përkatëse “
zëvendësohen me fjalët “akteve rregullatore të miratuara nga autoritetet përgjegjëse
brenda fushës së përgjegjësisë sipas këtij neni.”
Në nenin 29 të projektligjit, bëhen këto ndryshime:
- Në pikën 4, fjalia “Programet e trajnimit të detyrueshëm do të përcaktohen nga aktet nënligjore në zbatim të këtij ligji” hiqet.
- Në pikën 7, në paragrafin hyrës hiqet njëri përcaktim “agjenti DT” i përsëritur 2 herë.
- Pas pikës 8, shtohet një pikë 9 me këtë përmbajtje:
“9. Për qëllime të këtij neni, llojet e dokumentacionit provues, procedurat e
depozitimit, mënyra e shqyrtimit dhe vlerësimit të dokumentacionit, llojet e
programeve të trajnimit të detyrueshëm, periodiciteti i trajnimit si dhe mënyra e
vlerësimit të aftësive të përfituara gjatë trajnimit, përcaktohen me vendim të
Këshillit të Ministrave.”
Në nenin 31, bëhen këto ndryshime:
- Në pikën 1 shkronjën “ë” fjalët “të njoftojë me shkrim” bëhen “të njoftojë me shkrim ose elektronikisht”;
- në pikën 1, pas shkronjës “g” shtohet shkronja “h” me këtë përmbajtje:
“h) Të sigurojë se ka mjaftueshëm fonde të veta për të mbuluar përgjegjësitë
profesionale, forma dhe mënyra e mbajtjes së të cilave përcaktohet me rregullore
nga Autoriteti”.
Në nenin 33 të projektligjit, bëhen këto ndryshime:
27
- Në titullin e nenit, pas fjalëve “tokenëve digjitalë” shtohen fjalët “dhe monedhave virtuale”.
- Në shkronjën “a”, dhe “b” fjalët “8 000 000 (tetë milionë)” zëvendësohet me fjalët “1 000 000 (një milion)”.
- Në shkonjën “c” pas fjalëve “tokenit digjital”, shtohen fjalët “/monedhës virtuale”
- Shkronjëa “ç” riformulohet me këtë përmbajtje:
“ç Për ofertat fillestare të tokenëve digjitalë /monedhave virtuale, të cilat
parashikohen të kenë një vlerë totale më të ulët se 8000000 (tetë milionë) euro (ose
ekuivalenten e kësaj shume në lekë), brenda një periudhe 12 (dymbëdhjetë)
mujore, do të kërkohet publikimi i një dokumenti informues në lidhje me ofertën,
forma dhe përmbajtja e të cilit do të përcaktohet përmes rregullores së nxjerrë nga
AMF. Këto oferta përjashtohen nga zbatimi i kërkesave të neneve 38, 39 dhe
neneve 41 deri 49 të këtij ligji.”
Neni 34, i projektligjit, riformulohet me këtë përmbajtje:
Neni 34
Ofertat e tokenit digjital të titujve, që mbartin detyrimin e publikimit të një prospekti
të plotë
Për STO-të, ofertat e të cilave parashikohen të kenë një vlerë totale të barasvlefshme
ose më të lartë se 1000000 (një milion) euro, ose ekuivalentja e kësaj shume në lekë,
brenda një periudhe 12 (dymbëdhjetë) mujore, do të zbatohen, sipas rastit specifik, dhe
deri në masën që nuk bien ndesh me këtë ligj, parashikimet si më poshtë:
a) Dispozitat e legjislacionit në fuqi për tregjet e kapitalit, ne lidhje me kushtet e
ofertes dhe prospektit .
b) Dispozitat e legjislacionit në fuqi për sipermarrjet e investimeve kolektive, në
rast se emetuesi i tokenëve digjitalë të titujve është një fond i investimeve
alternative që u ofrohet klientëve profesionistë.
Në nenin 35, fjalia e parë riformulohet me këtë përmbajtje:
“Ofertat e tokenit digjital të titujve (STO), e përcaktuar në nenin 33, shkronja “b” të
këtij ligji përjashtohen nga detyrimi për publikimin e një prospekti të plotë.”
Neni 36 i projektligjit, riformulohet me këtë përmbajtje:
“Oferta fillestare e tokenit digjital (ICO), e përcaktuar në nenin 33, shkronja “c” të
këtij ligji kanë detyrimin e publikimit të një relacioni prezantues, sipas përcaktimeve të
këtij ligji.”
Në nenin 37, të projektligjit, në pikën 2, fjalët “detyrimet e lart përmendura”
28
zëvendësohen me fjalët “detyrimet e përcaktuara në pikën 1 të këtij neni”. Po në këtë
pikë, pas fjalëve “në shkronjën “d” të shtrohen fjalët “të pikës 1“
Në nenin 38, në pikën 3 fjalët “oferta e së cilës ka një vlerë totale të barasvlefshme ose
më e lartë se 8000000 (tetë milionë) euro, brenda një periudhe 12- (dymbëdhjetë-)
mujore” zëvendësohem me fjalët “të përcaktuar në nenin 33, shkronja “a” të këtij
ligji”.
Në nenin 39, në shkronjën “ç” fjalët në kllapa “(ose në heshtje)” hiqen.
Në nenin 41, të projektligjit, bëhen këto ndryshime:
- Paragrafi i parë i pikës 3, hiqet.
- Pas pikës 3 shtohet pika 4 me këtë përmbajtje:
“4. Gjatë procesit të autorizimit AMF verifikon nëse prospekti i plotë/aktoferta
/relacioni prezantues përmban të gjithë informacionin në zbatim të këtij ligji apo
akteve nënligjore/rregulloreve në zbatim të tij. AMF nuk verifikon saktësinë apo
vërtetësinë e informacioneve të paraqitura në prospekt/aktofertë/relacion
prezantues, si dhe nuk mban përgjegjësi për saktësinë apo vërtetësinë e këtyre
informacioneve.”
Në nenin 42, të projektligjit, pika 3 hiqet.
Në nenin 43, të projektligjit, në pikën 1, në shkronjën “c” fjalët “të përmendura” të
zëvendësohen me fjalët “të përcaktuara”.
Në nenin 45, të projektligjit bëhen këto ndryshim:
- Në titull para fjalës “aktofertës” shtohet fjala “elementët e”
- Pika 1, riformulohet me këtë përmbajtje:
“1. Përmbajtja specifike dhe formati i web-faqes së emetuesit përcaktohet nga aktet
rregullatore të miratuara nga AMF sipas këtij neni.”
Në nenin 47 të projektligjit, në pikën 1, shkronja “c” fjala “gojarisht ose” zëvendësohet
më fjalët “verbalisht apo”, fjalët “me shkrim” zëvendësohen me fjalët “me shkrim ose
elektronikisht” dhe fjalët “relacionit rrezatues” zëvendësohen me fjalët “relacionit
prezantues”.
Në nenin 48 të projektligjit, në shkronjën “b” fjalët “hapat e arsyeshme” të
zëvendësohen me fjalët “masat e nevojshme”.
29
Neni 49, i projektligjit riformulohet me këtë përmbajtje:
“Neni 49
Llogaria bankare e detyrueshme
1. Në rast se emetuesi pranon para FIAT në këmbim të tokenëve digjitalë/monedhave
virtuale të emetuara përmes një STO-je ose ICO-je, emetuesi detyrohet të hapë një
llogari në një bankë ose degë të bankës së huaj me seli në Shqipëri, të licencuar nga
Banka e Shqipërisë në përputhje me legjislacionin në fuqi për bankat në Republikën e
Shqipërisë, me qëllim depozitimin e këtyre parave.
2. Paratë FIAT të pranuara nga emetuesi qëndrojnë në një llogari bankare të vecuara nga
aktivet e bankë/degës së bankës deri në mbylljen e ofertës së STO-s apo ICO-s.”
Në nenin 51 të projektligjit, bëhen këto ndryshime:
- Në pikën 1 fjalet “edhe në vazhdimësi” zëvendësohen nga fjalët “gjatë gjithë
kohës së ushtrimit të veprimtarisë si e tillë”.
- Në pikën 3, fjalët “Aktet nënligjore në zbatim të këtij ligji”, zëvendësohen me
fjalët “aktet nënligjore rregullatore respektive për secilin autoritet përgjegjës
në zbatim të këtij ligji”
Në nenin 53, të projektligjit, bëhen këto ndryshime:
- Në pikën 1, në shkronjën “a”, shkronjën “ë” dhe shkronjën “i” nënpikën “iii” pas fjalës “me shkrim” shtohet fjalët “ose elektronikisht;
- Në pikën 1, pas shkronjës “i" shtohen shkronjat “j” , “k” dhe “l” me këtë përmbajtje:
“j) Publikon informacion mbi tregtimin dhe sigurohet se çdo informacion të vihet
në dispozicion të publikut dhe autoriteteve”.
k) Në rastin e Bursës DLT mbajtëse të kategorisë së licencës A dhe B, të sigurohet
se klienti ka deklaruar me shkrim se i kupton të gjitha rreziqet e tregtimit në këtë
bursë si edhe se mund të humbasë pjesërisht apo tërësisht kapitalin e vet
l) Në rastin e bursës DLT, mbajtëse të kategorisë së licencës C, të kryejë një
vlerësim paraprak të njohurive dhe përshtatshmërisë së klientëve, sipas
përcaktimeve të Seksionit II të Kreut IV të ligjit “Për tregjet e kapitalit”. ”
30
- Në pikën 3, fjalët “që nuk bien nën përkufizimin e tokenëve digjitalë të titujve” zëvendësohen me fjalët “që nuk përfshihen në përkufizimin e tokenëve digjitalë të
titujve”.
Në nenin 55 të projektligjit, në pikën 1 (paragrafi hyrës), fjalët në kllapa (bursat DLT
të licencuara, të cilat janë të centralizuara) hiqen.
Në nenin 56, të projektligjit, në fund të paragrafit të parë fjalët “bursa DLT e centralizuar” zëvendësohet me fjalën “ajo”.
Në nenin 57, të projektligjit, pika 1 riformulohet me këtë përmbajtje:
“1. Krahas kërkesave të veçanta të përcaktuara në nenin 51, një bursë DLT, që aplikon
për të marrë licencën e kategorisë “A”, duhet të ketë e të mbajë në vazhdimësi një
kapital minimal në vlerën e 20000000 (njëzet milionë) lekëve.”
Në nenin 59, të projektligjit, bëhen këto ndryshime:
- Në pikën 1, në shkronjën “ç”, fjalët “të dorëzojë një raport pranë AMF-së, e cila do ta pranojë atë edhe në emër të AKSHI-t,” zëvendësohen me fjalët “të dorëzojë një
raport pranë autoriteteve përgjegjësë (AMF-së dhe AKSHI-t).”
- Pas pikës 4 shtohet pika 5 me këtë përmbajtje.
“5. Për qëllime të zbatimit të pikës 4 të këtij neni, autoritetet përgjegjëse,
përcaktojnë, kriteret, procedurat dhe modalitetet, lidhur me kufizimin për dhënien e
bursës DLT me licencë “C” nga autoritetet përgjegjëse.”
Në nenin 60 të projektligjit, shkronja “b” fjalët “aktet nënligjore “ zëvendësohet me
fjalët “aktet rregullatore”
Në nenin 61, të projektligjit, pika 2 riformulohet me këtë përmbajtje:
“2. Krahas parashikimeve në pikën 1, të këtij neni, dispozitat e këtij kreu, zbatohen në
mënyrë analoge edhe për ambientet e tregtimit DLT, krahas dispozitave përkatëse të
legjislacionit në fuqi në Republikën e Shqipërisë”.
Në nenin 63, të projektligjit, në pikën 6, fjalët “Aktet nënligjore të nxjerra në zbatim të
këtij ligji” zëvendësohen me fjalët “Aktet nënligjore të miratuara me vendim të
Këshillit të Ministrave në zbatim të këtij ligji”.
Në nenin 65 të projektligjit, bëhen këto ndryshime:
31
- Në pikën 1 shkronja “ç” fjalët “dhe plot respekt” hiqen. I njëti ndryshim bëhet edhe tek neni 78 shkronja “ç” dhe “d” si dhe tek neni 84 shkronja “b” dhe “c”.
- Në pikën 1 në shkronjen “f” pas fjalës “me shkrim” shtrohen fjalet “ose elektronikisht”.
Në nenin 66 të projektligjit, pika 3 hiqet.
Në nenin 70 të projektligjit, shkronja “b” riformulohet këtë përmbajtje:
“b) ka hartuar, nëpërmjet ofruesit të shërbimeve inovative të emëruar, raportin teknik
në lidhje me marrëveshjen e teknologjisë inovative. Mënyra e hartimit dhe përmbajtja
e raportit teknik, pëcaktohen me akte rregullatore të autoriteteve përgjegjëse, të cilat
duhet të jetë në përputhje me këtë ligj dhe aktet nënligjore në zbatim të tij”.
Në nenin 72 të projektligj, fjalia “Në rast se AKSHI nuk merr vendim brenda afatit të
mësipërm, kërkesa për certifikim do të konsiderohet e miratuar në heshtje.” hiqet.
Neni 74 i projektligjit, riformulohet me këtë përmbajtje:
Neni 74
Refuzimi i certifikimit
1. AKSHI, refuzon kërkesën për certifikimin e marrëveshjes së teknologjisë inovative
në rast të konstatimit të një prej shkaqeve të mëposhtme:
a) Mospagimi i tarifës së aplikimit për tu certifikuar me marrëveshjen e
teknologjisë inovative;
b) Dokumentacioni i dorëzuar, është i pamjaftueshëm ose jo i plotë;
c) Dokumentacioni dhe/ose informaciono i dorëzuar, është i rremë dhe/ose i
pasaktë;
ç) Subjekti kërkues nuk përmbush kriteret për certifikimin e marrëveshjes së
teknologjisë inovative;
d) Vlerësohet në mënyrë të argumentuar se subjekti kërkues nuk mund të vijojë të
plotësoje, kushtet dhe kriteret e kërkuara për pajisjen me autorizim.
2. Me vendim të Këshillit të Ministrave, përcaktohet mënyra e vlerësimit të shkaqeve
të përcaktuara në shkronjën “d” të pikës 1 të këtij neni.”
Në nenin 77 të projektligjit bëhen këto ndryshime
32
- Në pikë 1, në shkronjën “a”, tek fjalia fundit, fjalët “Masat minimale të sigurisë që duhet të implementohen në këto sisteme do të përcaktohen nga aktet nënligjore në
zbatim të këtij ligji;” hiqen.
- Pikat 3 riformulohet me këtë përmbajtje:
“3. Subjekti kërkues për tu pajisur me licencë si kujdestar i portofolit të palëve të
treta, përmbush çdo detyrim të përcaktuar nga aktet rregullatore në zbatimin e këtij
neni. Në rast se kërkëesa e subjektit kërkues është paraqitur përpara hyrjes në fuqi
të aktit nënligjor, autoriteti përgjegjës, njofton kërkuesin për nevojën për
plotësimin e aplikimit me këkesat e reja, duke i lënë për këtë qëllim kohën e
nevojshme, por në cdo rast jo më të shkurtër se 10 (dhjetë) dite pune nga nesërmja
e hyrjes në fuqi të aktit nënligjor. Në këtë rast afatet e përcaktuara në nenin 11, të
këtij ligji pezullohen për aq kohë sa i është lënë në dispozicion aplikuesit për
plotësimin e aplikimit.
- Pas pikës 4, shtohet një pike 5, me këtë përmbajtje:
- “5. Për qëllime të pikës 1, shkronjës ”a” të këtij neni, përmes akteve nënligjore rregullatore respektive për secilin autoritet përgjegjës në zbatim të këtij ligji,
përcaktohen llojet, kushtet, kriteret dhe procedurat lidhur me masat minimale të
sigurisë, që duhet të implementohen për të parandaluar dhe përballuar sulmet
kibernetike, si dhe për të ofruar ndaj klientëve mjetet e rekursit në rast të humbjes
së fondeve.”
Në nenin 78 të projektligjit bëhen këto ndryshime:
- Ne shkronjen “a” dhe “f” pas fjalës “me shkrim” shtohen fjalët “ose elektronikisht”;
- Në shkronjën “e”, fjalët “sipas formës dhe afateve të përcaktuara në këtë ligj;” zëvendësohen me fjalët “sipas formës dhe afateve të përcaktuara në këtë ligj, aktet
nënligjore në zbatim të tij ose nga autoritetet përgjegjëse;”
- Në shkronjën “ë” fjalët “të vendosë në dijeni” të zëvendësohen me fjalët “të informojë”.
Në nenin 82, të projektligjit bëhen këto ndryshime:
- Në pikën 1, shkronja “ç” riformulohet me këtë përmbajtje:
“ç) Prospektin e plotë të sipërmarrjes së automatizuar të investimeve kolektive
DT”
33
- Në pikën 1 pas shkronjës “d” shtohet shkronja “e” me përmbajtje:
“e) dokumentacionin provues, se shërbimet e vlerësimit dhe auditimit të
sipërmarrjes së automatizuar të investimeve kolektive DT do kryhen nga shoqëri
që kanë eksperiencë në kryerjen e auditimit të këtyre sipermarrjeve”.
- Në pikën 3, fjalët “Aktet nënligjore të nxjerra në zbatim të këtij ligji”
zëvendësohen me fjalët “aktet nënligjore rregullatore re
Top Related