www.tikweb.pl Analizy |1
PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH
W PRAKTYCE: BŁĘDY W OPISIE PRZEDMIOTU
ZAMÓWIENIA A KARY UMOWNE
www.tikweb.pl Analizy |2
Prawo Zamówień Publicznych w praktyce: błędy w opisie przedmiotu zamówienia a kary umowne
Z punktu widzenia zamówień publicznych warto przez chwilę pochylić się na
podstawowym problemem, który powodował masowe naliczanie kar
umownych wykonawcom realizującym umowy w sprawie zamówień
publicznych. Zjawisko to spowodowane było m.in. niewyczerpującym opisem
przedmiotu zamówienia zawartym w dokumentacji przetargowej. Dobra
informacja dla wykonawców jest taka, że sądy oceniają brzmienie specyfikacji z
perspektywy wykonawcy uznając, że nie może on ponosić niekorzystnych
skutków zaniedbań zamawiającego.
Należy w sposób wyraźny podkreślić, że
podstawowym obowiązkiem zamawiającego jest
dokonanie opisu przedmiotu zamówienia z
uwzględnieniem zasad opisanych w art. 29 – 31
ustawy Prawo zamówień publicznych. Skoro
obowiązek wyczerpującego i jednoznacznego opisu
przedmiotu zamówienia spoczywa wyłącznie na
zamawiającym, więc to jego obciążają wszelkie
błędy czy niejasności. Od razu w tym miejscu dodać
należy, że zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą
wykonawca nie ma obowiązku żądać
doprecyzowania specyfikacji. Oczywistym jest, że
błędy czy niedopowiedzenia, które znalazły się w
dokumentacji przetargowej, będą rzutowały na
przedmiot świadczenia. Jeśli więc opis przedmiotu
zamówienia nie był dokładny, zamawiający może
nie otrzymać tego, co sobie założył lub o
zakładanej jakości, i nie będzie przy tym podstaw
do uznania, że zamówienie nie zostało wykonane
zgodnie z umową. Podobnie rzecz się będzie
przedstawiać, gdy w toku realizacji zamówienia
zajdą okoliczności nie ujawnione w opisie
przedmiotu zamówienia albo zaistnieją inne
zdarzenia spowodowane przez zamawiającego, czy
przez osoby którymi się posłużył, np. zajdzie
konieczność zmiany projektu. W konsekwencji
wystąpi brak uzasadnienia dla naliczenia kary
umownej, skoro wykonawca w żadnym stopniu nie
przyczynił się do takich sytuacji. Obowiązek zapłaty
kary powstaje bowiem w wypadku, gdy zostanie
spełniona przesłanka istnienia skutecznego
postanowienia umownego, z którego wynika
obowiązek świadczenia kary umownej oraz
przesłanka niewykonania lub nienależytego
wykonania zobowiązania lub pojedynczego
obowiązku, za które dłużnik ponosi
odpowiedzialność. Skoro to nie wykonawca ponosi
odpowiedzialność za wykonanie świadczenia, które
nie odpowiada oczekiwaniom zamawiającego, tym
samym nie będzie ponosił odpowiedzialności za
niewykonanie umowy lub za nienależyte jej
wykonanie. Nawet jeśli wykonawca wykonał gest
wobec zamawiającego i obniżył wartość
wynagrodzenia, to nie będzie to oznaczać uznania
jakiegokolwiek roszczenia zamawiającego, a
jedynie pójście na kompromis w celu najszybszego
i najbardziej korzystnego dla stron rozwiązania.
Roszczenie o zapłatę kary umownej nie aktualizuje
się w przypadku niewykonania lub nienależytego
wykonania zobowiązania, jeżeli jednocześnie nie
powstanie szkoda. Przepis art. 483 § 1 k.c.
wyraźnie mówi, że kara umowna stanowi formę
naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub
nienależytego wykonania zobowiązania
niepieniężnego. Kara umowna jest zryczałtowanym
odszkodowaniem ex contractu, co ma ten skutek,
że przesłanki jej wymagalności określają ogólne
przesłanki kontraktowej odpowiedzialności
odszkodowawczej, w tym wysokość poniesionej
przez wierzyciela szkody. Uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 6 listopada 2003 r., sygn. akt III
CZP 61/03, zgodnie z którą zastrzeżenie kary
umownej na wypadek niewykonania lub
nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia
dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania,
że wierzyciel nie poniósł szkody, nie może być
stosowana automatycznie i w każdym przypadku.
Indywidualne podejście do zakresu
odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa
się z zakresem ogólnej odpowiedzialności
kontraktowej dłużnika, który zwolniony jest od
obowiązku zapłaty kary, gdy wykaże, że
niewykonanie lub nienależyte wykonanie
zobowiązania było następstwem okoliczności, za
www.tikweb.pl Analizy |3
które nie ponosi odpowiedzialności. Dlatego
każdorazowo wymagane jest wykazanie przesłanek
egzoneracyjnych zwalniających wykonawcę od
odpowiedzialności.
W konkretnej sprawie może oczywiście dojść do
przyjęcia przez wykonawcę rozszerzonej
odpowiedzialności. Ale na taką okoliczność musi
być precyzyjne uregulowanie w umowie. I
pamiętać też w takiej sytuacji trzeba, że swoboda
umów nie wyłącza zasad współżycia społecznego, a
zatem w tym przypadku zasada taka zadziała.
Innymi słowy wykonawca nie będzie zobowiązany
do zapłaty kary umownej, gdy niewykonanie lub
nienależyte wykonanie zobowiązania jest
spowodowane okolicznościami, za które
odpowiedzialność ponosi wierzyciel (zamawiający).
Po drugie, postanowienie rozszerzające
odpowiedzialność wykonawcy należałoby
zweryfikować pod kątem sprzeczności z
ukształtowaną przez ustawodawcę istotą (naturą)
kary umownej, gdyż mogłoby się okazać, że
przyjęte w umowie obciążenia wykonawcy karą
umowną w sytuacji gdy do niewykonania lub
nienależytego wykonania umowy doszło z przyczyn
obciążających wierzyciela, jest właśnie sprzeczne z
naturą kary. Kolejnym elementem, który należy
barć pod uwagę analizując postanowienia umowy,
jest pryzmat jaki zakreśla art. 65 k.c., nakazujący
tłumaczenie oświadczeń woli tak jak tego
wymagają zasady współżycia społecznego i
ustalone zwyczaje oraz cel umowy. Pamiętać
trzeba, że sądy dokonują tej interpretacji z
zachowaniem zasady ochrony prawnej adresata
wzorca umowy.
Kolejnym ważnym problemem, często powiązanym
z nieprawidłowym opisem przedmiotu zamówienia
i z karami umownymi, jest jednoczesne
wystąpienie przez wierzyciela z roszczeniem o
zapłatę kary umownej na wypadek zwłoki lub
opóźnienia oraz z tytułu odstąpienia od umowy
wzajemnej, jeżeli w umowie zastrzeżono również
taką karę w związku z odstąpieniem od umowy.
Tymczasem kary te wzajemnie się wykluczają, gdyż
skoro zobowiązanie nie zostało wykonane, to nie
mogła nastąpić zwłoka w jego wykonaniu. Zatem w
razie odstąpienia od umowy wchodzić będzie w
rachubę odpowiedzialność za szkodę
spowodowaną niewykonaniem zobowiązania,
która pochłania odpowiedzialność za szkodę,
wcześniej doznaną, tj. z tytułu nienależytego
wykonania zobowiązania, które miało miejsce
przed odstąpieniem od umowy.
Podsumowując, za każdym razem i w sposób
zupełnie indywidualny należy badać stopień w jaki
wykonawca przyczynił się do niewykonania umowy
lub niewykonania jej w terminie, i czy były
faktycznie podstawy do obciążenia go karą
umowną i potrącenia jej z należnego mu
wynagrodzenia.
KZP jest spółką doradczą, świadczącą usługi prawnicze od 2005 roku, specjalizującą się w
tematyce zamówień publicznych, prawa handlowego, korporacyjnego i upadłościowego,
prawa cywilnego i autorskiego, prawa gospodarczego, nieuczciwej konkurencji, oraz
zagadnień związanych z dyscypliną finansów publicznych. W ramach kompleksowych
usług KZP prowadzi spory sądowe i pozasądowe (ADR), wypracowuje koncepcje prawne,
prowadzi audyty, a także sporządza wzory dokumentów niezbędne w codziennych
działaniach operacyjnych. www.kzp.net.pl
Top Related