Postępowanie karne – ćwiczenia (dr Marta Brzezińska) 13.10.2014
Piotr Jędrzejewski
Art. 2 k.p.k.-‐‑ określa podstawowe, główne zadania całego procesu: 1) Tak więc pierwszym celem postępowania jest to, aby sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do
odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności. [wątpliwości rozstrzyga się na korzyść podejrzanego] – dyrektywa trafnej reakcji karnej
2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego + art. 19 k.p.k. – sygnalizacja uchybień + 240 k.k. (cele prewencyjne)
3) uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego (np. zasądzenie odszkodowania, nawiązka)
4) aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie – dyrektywa szybkości postępowania. Przyspieszeniu służą:
§ mediacje – art. 23a § Tryby szczególne postępowania:
i. postępowanie uproszczone – przestaje funkcjonować z dniem 1 lipca 2015r. Wiele z jego postanowień wchodzi do postępowania zwyczajnego
ii. p. przyspieszone iii. p. nakazowe
§ tryby konsensualne – faktycznie przyspieszają postępowanie i. art. 335 – dobrowolne poddanie się odpowiedzialności bez przeprowadzenia rozprawy przed skierowaniem rozprawy do sądu. Oskarżony porozumiewa się z oskarżycielem (prokurator) i oni uzgadniają między sobą karę. W akcie oskarżenia umieszcza się wniosek, trafia on na posiedzenie sądu i jeśli jest zgodny formalnie, cele wymiaru kary są spełnione, będzie to celowe to skazuje się zgodnie z tym wnioskiem.
ii. art. 387 – tutaj nie ma porozumienia między oskarżonym, a oskarżycielem, oskarżony może złożyć wniosek do momentu zakończenia przesłuchania, złożenia wyjaśnień przez wszystkich …, np. proszę o wymierzenie mi kary 2 lat p.w., ważne aby cele kary zostały spełnione. Odbywa się rozprawa.
Od 1 lipca 2015r. nie ma już osoby niewinnej, lecz osoba, której winy nie udowodniono.
Uczestnicy postępowania Uczestnikiem procesu karnego nazywamy osobę, która bierze udział w procesie karnym w roli jakie wyznacza jej prawo karne procesowe i która swoim zachowaniem wpływa na bieg tego procesu. Czyli uczestnicy postępowania są to podmioty, które w jakiś sposób oddziaływają na proces karny, są to zarówno te podmioty które prowadzą proces karny oraz osoby bezpośrednio nim zainteresowane, które swoimi działaniami poprzez składanie wniosków dowodowych wpływają na przebieg procesu.
osoba podejrzana -‐‑> podejrzany -‐‑> oskarżony Do tych uczestników procesu zaliczamy : 1) Organy procesowe – podmioty które prowadza proces karny. W zależności od etapu ten organ może być inny,
np. sąd, prokurator. 2) Strony procesowe – podmioty stosunku spornego, które występują w procesie we własnym imieniu. np.
przede wszystkim a) oskarżyciel (o. publiczny – co do zasady jest nim prokurator, uprawniony jest do działania na korzyść i
niekorzyść oskarżonego), oskarżyciel posiłkowy, oskarżyciel uboczny, oskarżyciel posiłkowy subsydiarny i
Proces karny stanowi przewidziane prawem zachowanie się organów państwowych i pozostałych uczestników zmierzające do wykrycia i ustalenia czynu przestępnego i jego sprawcy oraz do wymierzenia mu kary lub zastosowania innych środków albo do uniewinnienia oskarżonego.
Piotr Jędrzejewski
2
oskarżyciel prywatny. Pozostali oskarżyciele działają tylko i wyłącznie na niekorzyść oskarżonego, bo to są pokrzywdzeni w różnych konfiguracjach procesowych. b) Pokrzywdzony (def. legalna: art. 49 kpk – pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której
dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Pokrzywdzonym może być także instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej. + zakład ubezpieczeń…, czasami inspekcja pracy + 299 – pokrzywdzony jest stroną w postępowaniu przygotowawczym, a w postępowaniu sądowym stroną będzie, gdy złoży oświadczenie o chęci działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego),
c) powód cywilny (to pokrzywdzony – ma miejsce proces adhezyjny, domaga się on roszczeń finansowych od oskarżonego),
d) oskarżony (w zależności od etapu procesu inaczej się nazywa – oskarżonego, podejrzanego i osobę podejrzaną – def. art.. 71 – oskarżony jest od momentu, gdy zostanie złożone oskarżenie do sądu, a także od momentu w którym prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania (a nie akt oskarżenia lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania ???), podejrzany – mamy z nim do czynienia, gdy jest etap postępowania przygotowawczego -‐‑ zostało wobec niego wydane postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. art. (str. 2). Osoba podejrzana – nie ma jej zdefiniowanej w k.p.k. – to osoba, w stosunku do której istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że jest sprawcą przestępstwa, ale nie wydano jeszcze postanowienia o przedstawieniu zarzutów ani nie przystąpiono do przesłuchania w charakterze podejrzanego) osoby bezpośrednio zainteresowane rozstrzygnięciem sprawy.
3) Przedstawiciele procesowi stron – przedstawiciele ustawowi (występują po obu stronach), obrońcy (tylko osoba oskarżona może mieć obrońcę – dokonuje czynności tylko na korzyść oskarżonego. Obrońcą może być podmiot uprawniony na podstawie przepisów szczególnych, od lipca 2015r. obrońcą może być nie tylko adwokat, ale też radca prawny) i pełnomocnicy (reprezentuje pokrzywdzonego bądź świadka, na niego nie jest nałożony obowiązek działania tylko i wyłącznie na korzyść, działa on zgodnie z pełnomocnictwem, może nim być zarówno rada prawny jak i adwokat)
4) Rzecznicy interesu społecznego – prokurator w procesie adhezyjnym, RPO, RPD, przedstawiciele społeczni 5) Pomocnicy procesowi (osoby ułatwiające organowi procesowemu porozumiewaniem się ze stroną lub swoim
działaniem technicznym ułatwiają przebieg procesu) – np. protokolanci, tłumacze, stenograf, osoby utrwalające obraz i dźwięk
Wszczęcie procesu – sposoby:
a) Przestępstwa ścigane z urzędu (z oskarżenia publicznego) – wszystkie przestępstwa określone w KK b) tryb wnioskowy (art. 12 k.p.k. – może być cofnięty do czasu przewodu sądowego) i c) tryb prywatnoskargowy (tylko 4 przestępstwa takie określa KK i można złożyć wniosek dot. tylko ich –
zniewaga, zniesławienie, naruszenie nietykalności ciała oraz rozstrój zdrowia poniżej 7 dni – art. 157 § 2 k.p.k.) – jeśli nie ma wniosku to dojdzie do umorzenia postępowania
Tryby postępowania
a) tryb zwyczajny b) tryb szczególny – tryb przyspieszony, uproszczony i nakazowy
Stadia procesowe:
1) postępowanie przygotowawcze – prokurator, policja + 312 kpk i inne ustawy szczególne 2) postępowanie sądowe/jurysdykcyjne/główne – toczy się przed SR, SO 3) postępowanie odwoławcze 4) postępowanie wykonawcze – kodeks karny wykonawczy
Wykład: Przesłanki procesowe (art. 17 kpk) są to takie stany, z którymi prawo procesowe łączy dopuszczalność lub niedopuszczalność procesu. Pozwalają one na prowadzenie procesu i orzekanie o jego przedmiocie. Przesłanki procesowe określają, czy w ogóle proces karny jest dopuszczalny. Np. Jeżeli mamy uzasadnione podejrzenie przestępstwa np. wypadek drogowy i sprawca zginął, to wtedy proces jest niedopuszczalny -‐‑ bo jest odpowiedzialność indywidualna i umarzamy (jego najbliżsi nie mogą za niego odpowiadać). Natomiast jeżeli okaże się, że sprawca cieszy się jak najlepszym zdrowiem, to ustala się czy można prowadzić postępowanie (po to są te przesłanki procesowe). Jeżeli sąd już procedował nad tym, to sąd wydaje wyrok uniewinniający – przy przesłance 1 i 2 (art. 414 § 1) Podział przesłanek procesowych:
→ przesłanki odnoszące się do wszystkich stadiów procesowych (już od momentu uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa aż do postępowania odwoławczego) np. § prawomocność materialna
Piotr Jędrzejewski
3
§ śmierć oskarżonego
→ przesłanki występujące wyłącznie w stadium postępowania sądowego, np. § skarga (do wszczęcia postępowania sądowego konieczne jest wniesienie skargi czyli aktu
oskarżenia przez uprawnionego oskarżyciela i brak takiej skargi powoduje, że proces sądowy przed sądem nie może się toczyć) – jest to ujemna przeszkoda
→ przesłanki występujące w postępowaniu przygotowawczym, np. § wniosek o ściganie (jeżeli pokrzywdzony nie złożył wniosku o ściganie, to proces w ogóle nie
może się toczyć) → przesłanki dotyczące wyłącznie postępowania wykonawczego np.
§ przedawnienie wykonania kary
2. → syntetyczne – chodzi o to, że niektóre przesłanki mogą stanowić zbiór składników, z których każdy może
być ujmowany jako odrębna przesłanka np. przedawnienie karalności przestępstwa (może być podzielone na różne okresy)
→ analityczne – to taki przesłanki, które nie mogą być rozdzielone, są samodzielne np. wniosek o ściganie czy skarga
1. → przesłanki dodatnie(pozytywne) – charakteryzują się tym, że muszą istnieć w chwili wszczęcia i
kontynuowania procesu np. § podsądność (już w chwili podejmowania decyzji o prowadzeniu postępowania musimy ustalić, czy
sprawca w ogóle podlega naszemu sądowi)
§ właściwość sądowa § istnienie stron procesowych § skarga (brak skargi wniesionej do sądu powoduje niemożność prowadzenia postępowania
sądowego) → przesłanki ujemne (negatywne) – inaczej przeszkody procesowe – charakteryzują się tym, że ich
ujawnienie powoduje niemożność wszczęcia i kontynuowania procesu np.: § prawomocność materialna (jeżeli proces się odbył i zakończył prawomocnie, to nie można po raz
drugi wszcząć postępowania w tej sprawie) § zawisłość sprawy (oznacza, że sprawa toczy się już przed innym organem) § przedawnienie
2. → przesłanki ogólne – regulują przebieg postępowania zwyczajnego → przesłanki szczególne – regulują tok postępowań szczególnych
3. → przesłanki bezwzględne – stanowią warunki dopuszczalności postępowania przeciwko określonej osobie
np. z powodu abolicji (czyli rezygnacji ze ścigania sprawcy określonego przestępstwa) → przesłanki względne – warunkują dopuszczalność procesu w określonym układzie procesowym np.
skarga
4. → przesłanki procesowe (formalne) – wynikają bezpośrednio z k.p.k. np. brak skargi, brak wniosku o
ściganie → przesłanki zakotwiczone w prawie materialnym – swoje korzenie mają w kodeksie karnym np. terminy
przedawnienia → przesłanki mieszane – mają swoje źródło w prawie materialnym, ale odgrywają rolę również w procesie
karnym Konsekwencje zaistnienia przesłanek procesowych: ü odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego (decyzję wydaje się w formie postanowienia), jeżeli np.
proces został już wszczęty, ale przeszkoda ujawniła się w toku postępowania ü umorzenie postępowania (decyzję wydaje się również w formie postanowienia) ü wydanie wyroku uniewinniającego (na podstawie przesłanek z art. 17 § 1 pkt 1 i 2) ü wydanie wyroku umarzającego (jeżeli ujawnią się przesłanki z art. 17 § 1 pkt 3 i następne)
Piotr Jędrzejewski
4
Przesłanki procesowe mogą mieć również wpływ na postępowanie odwoławcze, ponieważ są podstawy będące bezwzględnymi przyczynami odwoławczymi (z art. 439) i również niektóre mogą być podstawą do wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu. Art. 17 k.p.k. – negatywne przesłanki procesowe: Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:
1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia, 2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa, 3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma, 4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze, 5) oskarżony zmarł, 6) nastąpiło przedawnienie karalności, 7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo
wcześniej wszczęte toczy się, 8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych, 9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela, 10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej,
chyba że ustawa stanowi inaczej, 11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.
§ 2. Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane. Art. 414 § 1 k.p.k. W razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego okoliczności wyłączającej ściganie lub danych przemawiających za warunkowym umorzeniem postępowania, sąd wyrokiem umarza postępowanie albo umarza je warunkowo. Jednakże w razie stwierdzenia okoliczności wymienionych w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 sąd wydaje wyrok uniewinniający, chyba że sprawca w chwili czynu był niepoczytalny.
Ćwiczenia 3, 20 X 2015
Kazusy – przepisy wstępne Kazus 1 – w toku postępowania przygotowawczego o przestępstwo określone w art. 190 § 1 kk popełnione na szkodę Ryszarda K., w imieniu Wiesława G. podejrzanego w niniejszym postępowaniu, adwokat Ryszard J. złożył wniosek o umorzenie postępowania na podstawie stwierdzenia niezaradności kontynuowania postępowania. Z treści pisma wynikało bowiem, że Wiesław G. karany uprzednio z art. 148 § 1 kk odbywa karę dożywotniego pozbawienia wolności. Czynu zarzucanego z art. 190 § 1 kk, dopuścił się podczas pobytu w Zakładzie Karnym na szkodę współwięźnia. Nadto obrońca wskazał, że interes pokrzywdzonego nie sprzeciwia się umorzeniu postępowania na podstawie wskazanego przepisu, gdyż oświadczył on, że nie składa wniosku o ściganie Wiesława G. Jaka powinna być podstawa prawna dla decyzji o umorzeniu? Brak wniosku powoduje konieczność umorzenia postępowania – art. 17 § 1 pkt 10. Spójrz na art. 11 – umorzenie absorpcyjne – ktoś jest skazany na dpw, więc po co prowadzić kolejne postępowania, jeśli to by nic nie zmieniło. Kazus 2:
1. Jaka powinna być decyzja procesowa Prokuratury w Ł.? Art. 17 § 1 pkt 2. Na podstawie tego art. postępowanie powinno być umorzone – jeśli stałoby się to na etapie sądowym to sąd wyda wyrok uniewinniający dla Zygmunta. Czynu nie popełniono, nie możemy przypisać winy – pkt 1. To podstawa umorzenia. Jeśli etap sądowy – jw.
2. Na jakiej podstawie prawnej powinna zostać podjęta decyzja? jw. Kazus 3: Czy istniała prawna możliwość cofnięcia wniosku i umorzenia procesu na tym etapie postępowania? Rozprawa się rozpoczęła więc nie można już go cofnąć – zgodnie z art. 12 można go cofnąć do określonego momentu.
Piotr Jędrzejewski
5
Kazus 4: Kto i dlaczego miał rację w tym sporze? Immunitet materialny – nie możemy posła pociągnąć posła do odpowiedzialności za przestępstwa związane z wykonywaniem mandatu. Immunitet formalny – żeby pociągnąć posła od odpowiedzialności za pozostałe przestępstwa, należy wystąpić do Sejmu i Sejm musi wyrazić na to zgodę – uchylić immunitet poselski.
Racje miał więc obrońca – brak zgody na uchylenie immunitetu = art. 17 § 1 pkt 10 – brak wymagania zezwolenia
Sąd Jest to niezależny organ procesowy, natomiast sędziowie są niezawiśli (mają zapewniony specjalny status prawny, który daje im pewną stabilność zawodową – nieusuwalność), są nieusuwalni, zakaz przenoszenia sędziego bez jego zgody, mają immunitet sędziowski, muszą być apolityczni i podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej o szczególnym reżimie. W sprawach karnych orzekają sądy powszechne: SR, SO, SA, sądy wojskowe (wojskowy sąd garnizonowy jako I instancja i Wojskowy Sąd Okręgowy oraz SN). Właściwość sądu: To pewne upoważnienie, a nawet obowiązek dokonywania przez ten organ czynności, czy też zespołu czynności procesowych. Rodzaje właściwości:
• właściwość rzeczowa – upoważnienie do całościowego rozpoznania danej sprawy w I instancji o co do zasady – I instancja to SR (art. 24 kpk), wyjątek – art. 25 (SO – zbrodnie i wymienione
występki) o skład sądu – SR – co do zasady orzeka jednoosobowo. Zbrodnia w SO – skład 3 osobowym – 1
sędzia i 2 ławników. Jeśli sprawa zawiła – można postanowić, aby była rozpoznawana w składzie 3 osobowym – 3 sędziów.
o na rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej – co do zas. 3 sędziów (art. 29). Apelację lub kasację od wyroku orzekającego dpw rozpoznaje sąd w składzie 5 sędziów.
o na posiedzeniach: SR I SO – skład jednoosobowy, apelacyjny i najwyższy – 1 os. o sąd odwoławczy na posiedzeniu – co do zas. jednoosobowo, a w składzie 3 sędziów, gdy w 1
instancji był inny skład niż jednooosobowy. (art. od 28 do 30 KPK) • funkcjonalna – upoważnienie do dokonywania określonych czynności przez sąd, których nie dot.
właściwość rzeczowa. Czyli jaką funkcję sąd będzie sprawował. o sąd odwoławczy będzie np. rozpatrywał odwołania od wyroków I instancji.
• właściwość miejscowa – który sąd będzie właściwy do rozpoznania sprawy ze względu na miejsce pop. czynu. Co do zasady – jest to sąd w okręgu którego popełniono przestępstwo. Reguła wyprzedzania – ten sąd będzie właściwy, w okręgu którego najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. + art. 6 par. 2 KK. A w dalszej kolejności reguły szczególne, bierzemy pod uwagę:
o gdzie ujawniono czyn o gdzie ujęto oskarżonego o gdzie oskarżony przed popełnieniem czynu stale mieszkał lub czasowo przebywał
Czyli też znajduje zastosowanie reguła wyprzedzania. • właściwość z łączności spraw – art. 33 i 34
o podmiotowa -‐‑ kilku oskarżonych o jeden czyn o przedmiotowa – jeden oskarżony o wiele czynów o mieszana -‐‑ kilku oskarżonych i kilka czynów Postanowienie w tej sprawie jest niezaskarżalne. Sąd, który jest właściwy dla sprawcy głównego będzie też właściwy np. dla podżegaczy, pomocników.
• właściwość z delegacji ( z przekazania) -‐‑ pozwala wskazać kiedy sprawę będzie rozpoznawał sąd inny niż miejscowo i rzeczowo właściwy do jej rozpoznania. Polega na przekazaniu sprawy zawisłej przed jednym sądem innemu sądowi z uwagi na szczególne okoliczności. Mogą być nimi szczególna waga lub zawiłość sprawy, a także ekonomika procesowa, czy dobro wymiaru sprawiedliwości (decyzje w tej sprawie podejmuje SN) – wątpliwość co do bezstronności sędziów – występuje z nią sąd który jest właściwy do rozpoznania danej sprawy. Także niemożność rozpoznania danej sprawy ze względu na wyłączenie sędziów, a także zagrożenie przedawnienia karalności – art. 11 ustawy przepisy wprowadzające KPK.
Sąd z urzędu bada swoją właściwość. Nie będzie tego robił w 3 sytuacjach:
o gdy sprawa do sądu wróciła po postepowaniu odwoławczym o gdy nastąpiło przekazanie sprawy z delegacji
Piotr Jędrzejewski
6
o gdy sąd wyższego rzędu zadecyduje, że ten sąd jest właściwy do rozpoznania sprawy (spór o
właściwość) § spory o właściwość pozytywne – 2 sądy lub więcej uważają się za właściwe do
rozstrzygnięcia danej sprawy § negatywne – sąd wyższego rzędu rozstrzyga taki spór
o Konsekwencje niezachowania właściwości – § silniejsze przyczyny odwoławcze – sytuacja bezwzględnych przyczyn
odwoławczych – jeżeli nastąpi, to sąd jest zobowiązany z urzędu uchylić wyrok, np. sąd powszechny orzekał w sprawie należącej do sądu wojskowego bądź odwrotnie, a także gdy sąd niższego rzędu orzekał w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu.
§ Słabsze, względne przyczyny odwoławcze – musimy wykazać, że doszło do naruszenia przepisów postępowania oraz musimy udowodnić, że to naruszenie miało wpływ na wynik sprawy. np. orzekał sąd wyższego rzędu, a powinien orzec sąd niższego rzędu; sprawa byłą rozpoznawana przez sąd niewłaściwy miejscowo.
Sprawa trafia do sądu – prezes sądu, a tak naprawdę przewodniczący wydziału karnego przydziela daną sprawę danemu sędziemu. Gdy oskarżonemu grozi kara 25 lat p.w. albo dpw, można złożyć wniosek o losowania sędziego – oskarżyciel albo obrońca mogą złożyć taki wniosek w odpowiednim terminie – 7 dni dla oskarżyciela od momentu złożenia aktu oskarżenia, a dla obrońcy – 7 dni od otrzymania aktu oskarżenia. To termin prekluzyjny – nieprzekraczalny i nieprzywracalny. Przynieść kartkę – będziemy robili kazusy. Wyłączenie sędziego – art. 40 i nast.
• art. 40 – reguluje wyłączenie sędziego z mocy prawa (iudex inhabilis) – np. sprawa dot. sędziego bezpośrednio, czy brał on wcześniej udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia.
• art. 41 reguluje wyłączenie sędziego na wniosek (iudex suspectus). Gdy istnieje okoliczność mogąca wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w tej sprawie. Można go złożyć do rozpoczęcia przewodu sądowego z zastrzeżeniem § 2. Należy się przy podstawach do wyłączenia na wniosek kierować się orzecznictwem. Przepisy dot. wyłączeń stosuje się też odpowiednio do protokolanta, oskarżyciela publicznego, a także ławników i referendarzy sądowych).
Kazusy -‐‑ sąd Kazus 1 – Przemysław E. został oskarżony o dokonanie zabójstwa Krystyny U. Sąd Okręgowy w R. rozpoznający sprawę stwierdził występowanie okoliczności łagodzących i skazał go na karę piętnastu lat pozbawienia wolności. Od tego wyroku odwołał się oskarżyciel publiczny , zarzucając zbyt łagodną karę i żądając wymierzenia kary dożywotniego pozbawienia wolności. Rozpoznający środek odwoławczy Sąd Apelacyjny w K. w pięcioosobowym składzie przychylił się do żądania prokuratora i skazał Przemysława E. na taką właśnie karę. Obrońca skazanego wniósł kasację, zarzucając sądowi odwoławczemu, że był on nienależycie obsadzony. Jaka jest zasadność żądania obrońcy oskarżonego? Jeżeli w I instancji sąd orzekłby karę DPW, to apelacje rozpoznawałoby 5 sędziów. Gdy wnosimy apelacje od wyroku 15 lat p.w. znajduje zast. art. 29 § 1. Powinno orzekać 3 sędziów. To jedna z podstaw ustawowych do wniesienia kasacji. Kazus 2 – Mieszkający w Ł. przedsiębiorca Jacek L. od kilku tygodni był nękany pogróżkami formułowanymi w listach przesyłanych pod jego domowy adres. Powiadomił o tym fakcie Policję, która po wszczęciu postępowania wytypowała potencjalnego sprawcę i zatrzymała go. W trakcie przesłuchania zatrzymany Grzegorz T. przyznał się do stawianych mu zarzutów i wyjaśnił, że kierowała nim chęć zemsty na właścicielu firmy za zwolnienie go przed kilkoma miesiącami z pracy. Czynności postępowania przygotowawczego doprowadziły do ustalenia, że Grzegorz T. był przedstawicielem handlowym , co wiązało się z jego częstymi wyjazdami do Warszawy, Szczecina, Elbląga, Torunia i Bydgoszczy, i z tych podróży wysyłał listy z pogróżkami. Zatrzymany został natomiast w swoim domu w Gdańsku. Powstała wątpliwość, do którego sądu powinien zostać skierowany akt oskarżenia. Jaka jest właściwość miejscowa sądu w tej sprawie? Znajduje co do zasady w takich okolicznościach zastosowanie art. 31 § 3 kpk. Właściwy jest ten sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze – Gdańsk. Natomiast groźba to przestępstwo skutkowe – skutek, czyli obawa wystąpiła w Ł. – taka jest więc właściwość miejscowa sądu w tej sprawie.
Piotr Jędrzejewski
7
Kazus 3 – Rusłan A. przyjechał do Polski studiować medycynę. Studia na wydziale lekarskim pochłonęły go na tyle, że postanowił rozszerzyć swoje zainteresowania na problematykę badawczą dotyczącą wpływu alkoholu na młode osoby. Kupował w związku z tym alkohol i częstował nim kilkunastoletnie dzieci z bloku, w którym wynajmował mieszkanie. Co pewien czas wykonywał dzieciom badania kontrolne, sprawdzając wpływ wypitego alkoholu na rozwój młodych organizmów. Jednakże jedno z dzieci zostało zawiezione do szpitala z objawami upojenia alkoholowego, co pozwoliło ujawnić działalność studenta medycyny. Został mu przedstawiony zarzut 208 kk Rusłan A.
zarządzał rozpoznania tej sprawy przez sąd w jego ojczystym kraju. Argumentował, że jako cudzoziemiec ma on prawo do rozpoznania sprawy przez sąd kraju, którego jest obywatelem. Jaka powinna być prawidłowa reakcja na wniosek oskarżonego? patrz art. 5 kk:
A więc sądem właściwym do rozpoznawania tej sprawy będzie sąd właściwy ze względu na położenie ww. bloku.
Kazus 4 – Felicjan S. był zawodowym włamywaczem. Swoje rzemiosło traktował honorowo i w swych działaniach nigdy nie używał przemocy. Tajemnicą jego sukcesów zawsze było doskonałe rozpoznanie terenu i dokonywanie włamań pod nieobecność w domu gospodarzy, w tym przypadku studentów wynajmujących wspólnie mieszkanie. Pewnego dnia został jednak zaskoczony przez jednego z nich i przestraszony wpadką, chcąc uniknąć ewentualnego rozpoznania w przyszłości, dokonał zabójstwa, a ciało studenta ukrył w piwnicy. Drugi student, kiedy wrócił kilka dni później z ferii, zgłosił kradzież z włamaniem, co stało się podstawą do wszczęcia dochodzenia, a dopiero kilka dni potem znalazł ciało kolegi w piwnicy, co doprowadziło do wszczęcia postępowania w sprawie zabójstwa. W trakcie postępowania przygotowawczego ustalono tożsamość sprawcy i przedstawiono mu zarzuty z art. 279 § 1 kk i 148 § 1 kk. Korzystając zaś z możliwości przewidzianych przez art. 33 kpk, prokurator połączył te sprawy ze sprawami wcześniejszych włamań dokonywanych przez Feliksa S. i wniósł akt oskarżenia do sądu rejonowego, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze w sprawie tych włamań. Sąd rozpoznał sprawę i wydał wyrok skazujący, który został zaskarżony przez obrońcę oskarżonego. Sąd odwoławczy uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Czy na podstawie wskazanych danych można uznać wyrok sądu odwoławczego za zasadny? Tak, gdyż sprawę na podstawie art. 33 § 2 powinien rozpoznawać Sąd Okręgowy – sąd wyższego rzędu jest właściwy. Kazus 5 – Paweł B. był tłumaczem przysięgłym. Wracając pewnego wieczoru z imienin kolegi, spowodował wypadek komunikacyjny, w konsekwencji którego został wobec niego sformułowany zarzut z art. 177 § 1 kk. Po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu, w którym często wykonywał swoje służbowe obowiązki, przed salą rozpraw pokrzywdzony zorientował się, że Paweł B. jest w sądzie osobą rozpoznawalną i z wieloma osobami wymienia uprzejmości. Po wejściu na salę rozpraw natychmiast zgłosił wniosek o przeniesienie sprawy do innego sądu, argumentując to niemożliwością zachowania przez sąd obiektywizmu w tej sprawie. Sąd odmówił uwzględnienia wniosku i rozpoznał sprawę. Czy wniosek pokrzywdzonego był zasadny? Strona jest uprawniona do złożenia wniosku o wyłączenie sędziego, natomiast zmiany sądu może dokonać tylko sam sąd. Kazus 6 – do Sądu Rejonowego w Ł. wpłynął akt oskarżenia przeciwko Piotrowi K. oskarżonemu o przestępstwo określone w art. 233 § 1 kk. Jak wynikało z treści aktu oskarżenia, Piotr K. składając zeznania w toku postępowania karnego przed Sądem Rejonowym w Ł. i będąc pouczony o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, złożył takie zeznania. Prezes Sądu do prowadzenia sprawy wyznaczył sędziego Ryszarda W. Sędzia ten orzekał w postępowaniu, w którym Piotr K. złożył zeznania, nie był natomiast przesłuchiwany jako świadek w postępowaniu karnym przeciwko Piotrowi K. o czyn z art. 233 § 1 k.k. Czy w takim układzie procesowym możliwe jest orzekanie przez Ryszarda W.? Był świadkiem składania fałszywych zeznań – art. 40 pkt 4. Nie jest więc możliwe orzekanie przez Ryszarda W. Kazus 7 – w wyniku uchylenia przez Sąd Okręgowy w K. w wyroku Sądu Rejonowego w K. w sprawie przeciwko Ryszardowi Z. oskarżonemu o przestępstwo stypizowane w art. 280 § 1 kk w sądzie w K. ponownie rozpoznawana była sprawa oskarżonego Ryszarda Z. Oskarżony został uznany winnym popełnienia zarzucanego mu przestępstwa. We
Piotr Jędrzejewski
8
wniesionej apelacji oskarżony zarzucił bezwzględną przyczynę odwoławczą. Wskazał, że w ponownym orzekaniu brał udział protokolant, który sporządzał protokół w pierwszym postępowaniu. Czy w opisanym stanie faktycznym zaistniała bezwzględna przyczyna odwoławcza? Uczestniczył w postępowaniu, ale nie miał wpływu na wydanie orzeczenia – dokonywał on czynności faktycznych, więc nie zaistniała bezwzględna przyczyna odwoławcza.
Ćwiczenia 5, 3 XI 2014
Oskarżyciel publiczny Co do zasady – to prokurator. Może działać na korzyść i na niekorzyść oskarżonego. Pełni podwójną rolę -‐‑ jest zarówno organem państwowym prowadzącym postępowanie na etapie postępowania przygotowawczego, a także w postępowaniu sądowym jest traktowany jako strona procesowa, może wnieść akt oskarżenia do sądu. Oskarżyciele publiczni to także inne podmioty wskazane przez kpk (ich rola kończy się z momentem wydania wyroku) i ustawy szczególne (straż leśna, państwowa agencja rozwiązywania problemów alkoholowych i staż łowiecka i straż leśna mają prawo też wnosić apelacje). Są obecni podczas całego postępowania. Prokurator może wytoczyć postępowanie prywatnoskargowe, które leży w gestii pokrzywdzonego. Prokurator może się też przyłączyć do postępowania, do postępowania administracyjnego czy postępowania cywilnego. Oskarżyciel posiłkowy uboczny (de facto pokrzywdzony) Aby mieć wpływ na postępowanie, musi złożyć oświadczenie o chęci działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego (dot. tego termin prekluzyjny – momentu rozpoczęcia przewodu sądowego). Jeśli jego nie złoży – co do zas. będzie tylko wezwany do złożenia zeznań w charakterze świadka. Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny To także pokrzywdzony. Warunki subsydiarnego aktu oskarżenia:
ü pokrzywdzony składa zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa ü odpowiedzią na to jest postanowienie o odmowie wszczęcia post. przygotowawczego, bądź jeśli było
ono wszczęte wcześniej – wydawane jest postanowienie o umorzeniu postępowania. ü jeśli pokrzywdzony nie zgadza się z decyzją prokuratora to na to postanowienie w terminie 7 dni składa
zażalenie na postanowienie do sądu (wskazuje uchybienia prokuratora) ü jeżeli sąd rozpoznając zażalenie dojdzie do wniosku, że należy uchylić postanowienie prokuratora – wydaje
on postanowienie o uchyleniu postanowienia prokuratora i wskazuje wytyczne dla prokuratora nakazujące mu przeprowadzenie odpowiednich czynności (np. przesłuchanie Nowaka)
ü prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, doręcza je pokrzywdzonemu, gdzie znajduje się pouczenie, że pokrzywdzony jeśli nie zgadza się z tym postanowieniem, może złożyć do sądu subsydiarny akt oskarżenia w terminie miesiąca. Jeśli nie ma pouczenia albo jest ono mylne – doręczenie nie wywołuje skutku prawnego.
ü można złożyć taki subsydiarny akt oskarżenia dot. każdego przestępstwa – nie tylko prywatnoskargowego Oskarżyciel prywatny Pokrzywdzony ma uprawnienie do złożenia aktu oskarżenia prywatnego tylko w wypadku 4 przestępstw:
Ð zniewaga, Ð zniesławienie, Ð naruszenie nietykalności ciała Ð oraz rozstroju zdrowia poniżej 7 dni
W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony z mocy prawa jest stroną, a po złożeniu oświadczenia
może działać jako strona w postępowaniu sądowym (oskarżyciel prywatny). Powód cywilny: Art. 62. Pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego (termin prekluzyjny) na rozprawie głównej
wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa.
Prokurator, w terminie przewidzianym powyżej, wytacza powództwo cywilne na rzecz pokrzywdzonego lub
osoby, o której mowa w art. 63 § 1, albo popiera wytoczone przez pokrzywdzonego lub tę osobę powództwo, jeżeli wymaga tego interes społeczny.
Odmowa przyjęcia powództwa cywilnego:
Piotr Jędrzejewski
9
Art. 65. § 1. Sąd przed rozpoczęciem przewodu sądowego odmawia przyjęcia powództwa cywilnego, jeżeli:
1) powództwo cywilne jest z mocy przepisu szczególnego niedopuszczalne, 2) roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia, 3) powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną, 4) to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono, 5) po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządową lub społeczną albo z osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego, 6) złożono wniosek, o którym mowa w art. 46 § 1 Kodeksu karnego. § 2. Jeżeli pozew odpowiada warunkom formalnym, a nie zachodzą okoliczności wymienione w § 1, sąd orzeka o
przyjęciu powództwa cywilnego. § 3. Mimo przyjęcia powództwa cywilnego sąd pozostawia je bez rozpoznania, jeżeli po rozpoczęciu przewodu
sądowego ujawni się okoliczność wymieniona w § 1. § 4. Na odmowę przyjęcia powództwa cywilnego lub na pozostawienie go bez rozpoznania na podstawie § 3
zażalenie nie przysługuje. art. 71 – powtórzyć -‐‑ Podejrzany – postępowanie przygotowawcze, oskarżony – postępowanie sądowe. Prawa i obowiązki oskarżonego w postępowaniu:
Art. 74. § 1. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.
§ 2. Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się: 1) oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała; wolno
także w szczególności od oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom,
2) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że dokonywane są przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w szczególności oskarżony jest obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi, włosów lub wydzielin organizmu, z zastrzeżeniem pkt 3,
3) pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu oskarżonego lub innych osób.
Oskarżony może korzystać z 3 obrońców jednocześnie (od lipca 2015r. obrońcą może być także radca prawny). Ustanowić obrońcę może on sam bądź inna osoba (np. obrońcę X może ustanowić jego kolega).
Art. 75. § 1. Oskarżony, który pozostaje na wolności, jest obowiązany stawić się na każde wezwanie w toku postępowania karnego oraz zawiadamiać organ prowadzący postępowanie o każdej zmianie miejsca swego zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni, o czym należy oskarżonego uprzedzić przy pierwszym przesłuchaniu.
§ 2. W razie nie usprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego można zatrzymać go i sprowadzić przymusowo.
§ 3. Przepisy art. 246 stosuje się odpowiednio. Zażalenie na postanowienie sądu rozpoznaje ten sam sąd w składzie trzech sędziów.
Obrona obligatoryjna – art. 79 i 80 – nowe uregulowanie J W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeśli np. nie ukończył 18 lat, czy jest głuchy, niemy lub niewidomy (dalsze – książka s. 59-‐‑60). Obrońca Adwokat, od 2015 będzie nim mógł być także radca prawny. Może obrońcę ustanowić on sam lub inna osoba (obrońcę X może ustanowić także np. jego kolega). W procesie karnym jeśli chcemy ustalić obrońcę z urzędu – dokonuje tego Prezes Sądu. Natomiast w procesie cywilnym jeśli sąd chce wyznaczyć pełnomocnika – sąd zwraca się do okręgowej rady adwokackiej/radcowskiej. art. 79 i 80 mówią o przypadkach obrony obligatoryjnej. Będzie zmiana = nieletni -‐‑> osoba, która nie ukończyła 18 lat. Dodano też art. 80a w nowelizacji! (książka str. 58). Przedstawiciel społeczny – rozdział X Reprezentuje jakąś organizację społeczną, chce uczestniczyć w postępowaniu w celu ochrony interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego objętych zadaniami statutowymi tej organizacji, w szczególności stania na straży wolności i praw człowieka. W tym upoważnieniu musi być zawarte konkretne imię i nazwisko tej osoby
Piotr Jędrzejewski
10
(forma pisemna). Przedstawiciel może zgłosić swój udział w postępowaniu sądowym do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego. Przedstawiciel organizacji społ. dopuszczony do udziału w postępowaniu sądowym może uczestniczyć w rozprawie, wypowiadać się i składać oświadczenia na piśmie.
Strony, obrońcy i pełnomocnicy – kazusy Kazus 1 – Jakub M. był właścicielem mieszkania w secesyjnej kamienicy. Mieszkał w nim od lat, regularnie
uiszczając wszystkie opłaty naliczane przez administrację nieruchomości zarządzającą kamienicą. Corocznie przeprowadzała ona spotkanie właścicieli mieszkań mające udzielić absolutorium za zeszłoroczne rozliczenia oraz zatwierdzić plany finansowe na nadchodzący rok budżetowy. W czasie zebrania wyszło na jaw, że fundusz remontowy naliczany mieszkańcom był zawyżony w stosunku do deklarowanych, szczegółowo wcześniej określonych cząstkowych jego elementów, planowane rok wcześniej malowanie klatek schodowych nie zostało dokonane, uzyskane środki finansowe nie zostały nigdzie zaksięgowane, a ich losy pozostają nieznane. Skierowano zawiadomienie na Policję o prawdopodobnym popełnieniu przestępstwa przez zarządcę nieruchomości Krzysztofa B. Jakub M. zamierzał aktywnie uczestniczyć w postępowaniu karnym, niestety w odpowiedzi na jego wniosek dowodowy otrzymał odpowiedź, że nie podlega on rozpoznaniu ze względu na brak prawa Jakuba M. do formułowania takich wniosków procesowych. Czy odpowiedź otrzymana przez Jakuba M. jest prawidłowa? To postępowanie przygotowawcze. Strony: pokrzywdzony (Jakub M.), każdy z właścicieli jest pokrzywdzony, pokrzywdzony jest stroną wg art. 299 – pokrzywdzony jest stroną, może składać wnioski dowodowe. Kazus 2 – Tadeusz K. został okradziony, wobec czego złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Szybko otrzymał powiadomienie o wszczęciu postępowania przygotowawczego, a po dwóch miesiącach informację o przesłaniu aktu oskarżenia do sądu wraz z pouczeniem o możliwości wystąpienia z żądaniami cywilnymi wobec sprawcy, jak również wystąpienia w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Tadeusz K. nie zamierzał interesować się sprawą ani tym bardziej aktywnie uczestniczyć w procesie, niemniej jednak jakiś czas później otrzymał wezwanie z sądu do stawiennictwa w charakterze świadka. Sporządził pismo procesowe, w którym napisał, że wszystko, co jest mu wiadome w sprawie, powiedział już przesłuchującemu go funkcjonariuszowi Policji, i nie stawił się do sądu. Po kilku dniach został zatrzymany przez Policję celem wykonania na nim nałożonej przez sąd kary porządkowej siedmiu dni aresztu.
1. Jak należy ocenić postępowanie pokrzywdzonego w tej sprawie?
Art. 177. § 1. Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania.
2. Czy postanowienie sądu było zasadne? Sąd nie mógł nałożyć kary aresztu. To kara porządkowa – najpierw kara grzywny, jeśli ponownie by się nie stawił – druga grzywna, trzecia – doprowadzenie świadka na rozprawę, czwarta – można zastosować areszt. Kazus 4 – pokrzywdzony czynem, o którym mowa w art. 156 § 1 kk, Piotr M. złożył oświadczenie przed sadem o chęci występowania w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Sąd po przeprowadzeniu rozprawy wydał wyrok uniewinniający oskarżonego. Niezadowolony z takiego rozstrzygnięcia Piotr M. złożył ustnie do protokołu rozprawy wniosek o uzasadnienie wyroku. Wzburzony wydanym przez sąd rozstrzygnięciem wyszedł z sali rozpraw, doznał ataku serca, a po przewiezieniu karetką do szpitala zmarł. Żona pokrzywdzonego postanowiła kontynuować czynności podjęte przez zmarłego męża i trzy dni później wniosła apelację do sądu okręgowego. Czy żona oskarżyciela posiłkowego miała prawo do wniesienia apelacji?
Miała prawo na mocy art. 58. Art. 58. § 1. Śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania; osoby najbliższe mogą przystąpić do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania. Wniosek o uzasadnienie wyorku musi być złożony na piśmie. W postępowaniu karnym jeśli nie ma uzasadnienia wyroku – nie możemy bez niego apelować (odmiennie niż w postępowaniu cywilnym). Jeżeli apelacja została wniesiona w terminie 7 dni od wydania wyroku (termin na wniesienie wniosku o uzasadnienie wyroku), zostaje ona uznana jako wniosek o uzasadnienie wyroku. Apelację wnosimy do sądu wyższej instancji, ale za pośrednictwem sądu który zaskarżony wyrok wydał. Kazus 8 – Arnoldowi F. został przedstawiony zarzut udziału w zbiorowym zgwałceniu, stypizowanym w art. 197 § 3 kk. W momencie popełnienia czynu miał on 16 lat, ale w trakcie postępowania uznano, że zarówno jego dotychczasowy tryb życia i częste konflikty z prawem, jak i bezskuteczność zastosowanych środków opiekuńczo-‐‑wychowawczych uzasadniają potraktowanie go jako dorosłego. Sprawa trafiła do wydziału karnego sądu rejonowego, który uznał go za winnego zarzucanego mu czynu, ale ze względu na pośrednią rolę w przestępstwie orzekł stosunkowo niewysoką karę
Piotr Jędrzejewski
11
w postaci trzech lat pozbawienia wolności, grzywny, nawiązki na rzecz pokrzywdzonej. Od tego wyroku apelacje wniósł reprezentujący oskarżonego ojciec. Zażądał w niej jednak orzeczenia surowszej kary, bowiem tylko taka, jego zdaniem, miała szansę wyrwać syna ze środowiska, w którym się obracał, ponadto byłaby ona adekwatna do czynu, którego się dopuścił. Argumentował, że sąd naiwnie przyjął korzystną dla Arnolda M. prognozę kryminologiczną i że tylko surowa kara daje szansę na skuteczną resocjalizację. Jak sąd powinien się zachować w tej sytuacji? Ojciec to przedstawiciel ustawowy – nie może on wnieść apelacji.
Art. 76. Jeżeli oskarżony jest nieletni lub ubezwłasnowolniony, jego przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod której pieczą oskarżony pozostaje, może podejmować na jego korzyść wszelkie czynności procesowe, a przede wszystkim wnosić środki zaskarżenia, składać wnioski oraz ustanowić obrońcę.
Ćwiczenia, 17 XI 2014r.
15.12.2014r. odrobienie ćwiczeń Czynności procesowe -‐‑ jest to świadome, intencjonalne zachowanie się uczestników postępowania wywołujące określone skutki w tym postępowaniu. np. złożenie wniosku dowodowego Zdarzenie procesowe zachodzi niezależnie od woli uczestnika postępowania, ale wywołuje skutki np. śmierć oskarżonego. Orzeczenia:
1) wyrok-‐‑ zapada przed sądem, sąd jest władny do wydania wyroku-‐‑ merytoryczne rozstrzygnięcie danej sprawy, nie zapadają w postępowaniu przygotowawczym. Przysługuje apelacja.
2) postanowienie-‐‑ wydawane na etapie postępowania przygotowawczego i sądowego. np. o wszczęciu postępowania. Kończą sprawę, są definitywne. Przysługuje na nie zażalenie.
Postanowienia wpadkowe-‐‑ nie dotykają istoty sprawy, ale wyłącznie kwestie incydentalne, poboczne np. wynagrodzenie dla biegłego, dopuszczenie dowodu. Przepisy dot. poszczególnej instytucji jeśli brak jest wprost wykazane że służy zażalenie. Ustawodawca milczy tzn. że nie przysługuje zażalenie. Postanowienia w postępowaniu sądowym wydaje sąd. Zarządzenie-‐‑ wydaje Prezes sądu, przewodniczący wydziału, przewodniczący składu sądzącego. Jeden podmiot o tym decyduje. np. o wydaleniu, wyznaczeniu terminu rozprawy, wezwaniu świadka. Przysługuje zażalenie. Polecenie-‐‑ sąd może wydać polecenie policji dokonania wywiadu środowiskowego. Referendarz sądowy od 2015r. będzie mógł wydawać zarządzenia i polecenia na posiedzeniu. Przysługuje sprzeciw.
W zasadzie sąd orzeka na posiedzeniach. W wypadkach przewidzianych ustawą na rozprawie. Obligatoryjność rozprawy: Rozprawa jest obligatoryjna, jeśli:
1. rozpoznajemy zarzut zawarty w akcie oskarżenia 2. wniosek o dobrowolne poddanie się karze. 3. wniosek prokuratora o umorzeniu postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających 4. kasacja i apelacja 5. wniosek o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie 6. procedowanie w przypadku wyroku łącznego
Postępowanie na rozprawie jest jawne. Wyłączenie jawności z uwagi na prawnie chronione tajemnice, postępowanie prywatnoskargowe. Posiedzenie zaś odbywa się z wyłączeniem jawności, chyba że ustawa stanowi inaczej, albo prezes sadu lub sąd zarządzą inaczej. Terminy:
1. zawite-‐‑ art. 122 par 2 kpk do składania środków zaskarżenia oraz jeżeli ustawa za zawity uznaje, są nieprzekraczalne ale przywracane. Jeśli dojdzie do przekroczenia terminu bez winy strony to może ona wnosić o jego przywrócenie na podstawie art. 126 kpk.
2. prekluzyjne-‐‑ termin nieprzekraczalny i nieprzywracany. Określone zdarzenie które będzie początkiem
Piotr Jędrzejewski
12
bądź końcem terminu. 3. instrukcyjne-‐‑ mają na celu dyscyplinowanie stron, nie pociągają za sobą skutków. np. 7 dni do
złożenia wniosków dowodowych dla oskarżonego
Narada i głosowanie Przebieg narady jest bezwzględnie tajny. Mogą być na niej obecni skład orzekający oraz ewentualnie protokolant. Kieruje głosowaniem przewodniczący. Ogłoszenie wyroku do 7 dni, a po nowelizacji do 14 dni lub zarządzić przerwę i ogłosić go po przerwie. Narada i głosowanie nad wyrokiem jest ściśle tajne.
Skład kolegialny -‐‑ sędziowie głosują najpierw nad przedmiotem winy czy dana osoba jest winna i nad kwalifikacją prawną czynu, potem głosują nad karą i środkami karnymi oraz co do pozostałych kwestii. Kolejność oddawania głosów jest ważna -‐‑ najpierw głosują ławnicy według ich starszeństwa od najmłodszego do najstarszego wiekiem, potem sędziowie starszeństwem służbowym -‐‑ pierwszy głosuje najmłodszy stażem. Jeśli mamy sędziego sprawozdawcę to głosuje on jako pierwszy, a przewodniczący głosuje ostatni. Wszyscy sędziowie pod wyrokiem muszą się podpisać. Sędzia ma możliwość złożenia zdania odrębnego. art. 111 kpk. Doręczenia art. 132 kpk :
1. bezpośrednie-‐‑ doręczenie osobiście przez kuriera 2. pośrednie-‐‑ doręczenie przez kuriera dorosłemu domownikowi; od 2015r. doręczyciel musi zostawić
informację o doręczeniu przesyłki w skrzynce pocztowej 3. zastępcze – gdyby 2 powyższe sposoby nie mogły być zrealizowane, pismo przekazuje się administracji
domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli podejmą się oddać pismo adresatowi. Tzw. awizacja -‐‑ doręczyciel nie zastaje nikogo i zostawia awizo -‐‑ w jakim punkcie pocztowym można odebrać przesyłkę oraz w terminie 7 dni może to odebrać, jeżeli tego nie uczyni ponownie mu zostawia awizo. (Po 14 dniach)Dochodzi do zwrócenia pisma adresatowi-‐‑ takie pismo trafia do akt ze skutkiem doręczenia.
Więcej informacji – s. 82 – 84 książka. Utrwalanie czynności procesowych:
1) protokół 2) stenogram 3) zapis dźwięku lub obrazu 4) notatka urzędowa
Odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt:
1) spraw będących w toku 2) niezbędnych do odtworzenia
Odtworzenia dokonuje sąd przed sądem którym sprawa się toczy, jeśli się skończyła to sąd I instancji. Sąd wydaje postanowienie na które służy zażalenia.
Dostęp do akt postępowania Strony mają nieograniczony dostęp do akt sprawy na etapie postępowania sądowego. W postępowaniu przygotowawczym dostęp jest do tej cz. akt w których czynnościach strona brała udział lub była upoważniona do brania udziału. Zależy od zgody prowadzącego w dalszym postępowaniu. Sprawdzić z książką – od s. 89 J Kazus 1 art. 96 kpk art. 550 kpk osoby maja prawo wziąć udział w posiedzeniu. Powinny być zawiadomione o tej czynności, brak zawiadomienia świadczy o tym, że nie powinno być wykonana ta czynność. Jeżeli strona ma prawo wziąć udział to znaczy że może wziąć udział i powinna być poinformowana. Kazus 4 Brak fiskalny-‐‑ sąd wzywa Jana G-‐‑ tego od którego pismo pochodzi. Kazus 5 art. 117 par. 2 kpk musi być to zaświadczenie od lekarza sądowego.
Ćwiczenia, 24 listopada 2014
Czynności procesowe -‐‑ kazusy
Piotr Jędrzejewski
13
Kazus 1 – Sąd Rejonowy w Ł. Wyrokiem warunkowo umorzył postępowanie w sprawie Andrzeja K., oskarżonego o czyn określony w art. 177 § 1 kk. Po upływie 6 miesięcy Andrzej K. ponownie spowodował wypadek komunikacyjny, z tym że prowadząc własny samochód, znajdował się w stanie nietrzeźwości. W celu rozważenia kwestii podjęcia postępowania warunkowo umorzonego przewodniczący wydziału wyznaczył posiedzenie, powiadamiając o nim tylko prokuratora. Na posiedzenie obok prokuratora stawili się jednak oskarżony, jego obrońca oraz pokrzywdzony ze swoim pełnomocnikiem. Sąd uznał jednak, że:
1. udział w posiedzeniu może wziąć tylko prokurator; 2. udział obrońcy nie jest dopuszczalny, a jeżeli nawet tak, to tego, który występował w sprawie, w której
postępowanie warunkowo umorzona. Czy stanowisko sądu jest trafne?
Zgodnie z art. 550 k.p.k, w posiedzeniu mającym na celu rozważenie kwestii podjęcia postępowania warunkowo umorzonego ma prawo wziąć udział nie tylko prokurator, ale także oskarżony i jego obrońca oraz pokrzywdzony i jego pełnomocnik – stanowisko sądu nie jest więc trafne ani co do punktu 1., ani co do punktu 2. – udział obrońcy nie tylko jest dopuszczalny, ale w takim posiedzeniu ma prawo wziąć udział obrońca, który nie występował uprzednio w sprawie – nie można bowiem zastosować wykładni rozszerzającej tego przepisu na niekorzyść oskarżonego. Kazus 2 – w sprawie o czyn określony w art. 148 § 1 kk, rozpoznawanej przez sąd w G., sędziowie wypowiadali sprzeczne opinie co do sposobu reakcji karnej na popełnione przestępstwo. Dwóch członków składu – jeden sędzia i jeden ławnik – postanowiło więc złożyć zdania odrębne, co też uczynili. Trzy dni po ogłoszeniu wyroku obrońca oskarżonego wniósł apelację, której przyjęcia odmówił przewodniczący wydziału karnego, w którym sprawa była rozpoznawana. Wskazał on w zarządzeniu, że obrońca nie złożył wniosku o uzasadnienie wyroku i doręczenie tego wyroku wraz z uzasadnieniem. Jaki powinien być tryb wniesienia apelacji w tej sytuacji procesowej? Kazus 3 – w trakcie narady nad wyrokiem w sprawie Lucjana Z. do pokoju wszedł Wiesław P. – kolega przewodniczącego składu orzekającego. Nie chcąc przerywać narady, Wiesław P. przysłuchiwał się jej, po czym tuż przed przystąpieniem do głosowania umówił się z przewodniczącym składu orzekającego na wieczór i wyszedł. Czy zaistniała sytuacja jest zgodna z przepisami prawa? Zaistniała sytuacja przełamuje normy zawarte w art. 108 k.p.k. – zgodnie z art. 108 § 1 przebieg narady jest bowiem tajny, a wedle art. 108 § 2 podczas narady i głosowania, oprócz członków składu orzekającego może być obecny jedynie protokolant – Wiesław P. nie jest zaś protokolantem. Kazus 4 – skazany Jan G. zwrócił się do adwokata Zenona C. o sporządzenie wniosku o wznowienie postępowania na podstawie ujawnienia nowych faktów nieznanych przedtem sądowi, wskazujących na to, że Jan G. nie popełnił czynu. Wniosek nie zawierał stosownych opłat, w związku z tym Sąd Apelacyjny wezwał obrońcę Zenona C. do uzupełnienia braku w terminie 7 dni. Czy sąd postąpił prawidłowo? Sąd postąpił prawidłowo – bowiem art. 120 § 1 k.p.k. w zw. z 15 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych reguluje sytuację nieuiszczenia opłaty za złożenie wniosku o wznowienie postępowania – sąd na podstawie normy zawartej w art. 120 § 1 wzywa osobę, od której pismo pochodzi, do usunięcia takiego braku w terminie 7 dni. Kazus 5 – Janusz G. został oskarżony o popełnienie czynu określonego w art. 202 § 1 kk. Po otrzymaniu odpisu aktu oskarżenia udzielił na niego odpowiedzi. Dwa tygodnie później otrzymał z sądu wezwanie na rozprawę, która się miała odbyć za 4 tygodnie. Janusz G. wysłał wówczas do sądu zwolnienie lekarskie wystawione przez lekarza pierwszego kontaktu, z którego wynikała dwumiesięczna niemożność stawiennictwa Janusza G. w sądzie z powodu przewlekłego schorzenia o charakterze kardiologicznym. Czy takie zaświadczenie może być skuteczną podstawą usprawiedliwiającą nieobecność oskarżonego w czynnościach postępowania jurysdykcyjnego? Takie zaświadczenie nie może być skuteczną podstawą usprawiedliwiającą nieobecność oskarżonego w czynnościach postępowania jurysdykcyjnego – aby było skuteczne, powinno być wystawione przez lekarza sądowego – reguluje to norma zawarta w art. 117 § 2a in fine. Kazus 6 – Sąd Rejonowy w C. wyrokiem z 1 lutego 2007r. skazał Jana K. za czyn określony w art. 280 § 1 kk na 3 lata pozbawienia wolności. W dniu 14 lutego 2007r. obrońca oskarżonego złożył wniosek o doręczenie
Piotr Jędrzejewski
14
wyroku wraz z uzasadnieniem, składając równocześnie wniosek o przywrócenie terminu do wykonania wcześniej wymienionej czynności procesowej. W uzasadnieniu podał m.in.: „przez wiele lat pracowałem jako radca prawny i najczęściej miałem do czynienia z procedurą cywilną. W postępowaniu cywilnym można składać apelację w terminie dwutygodniowym od wydania wyroku i to niezależnie od tego, czy uprzednio złożony był wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem. Dopiero dzisiaj kolega z kancelarii uzmysłowił mi różnice w obu procedurach. Proszę więc o przywrócenie terminu przewidzianego w art. 422 § 1 kpk.
1. Jaki powinien być sposób procedowania przy rozpoznawaniu wniosku obrońcy oskarżonego o przywrócenie terminu określonego w art. 422 § 1 kpk?
2. Czy decyzja wydana w przedmiocie wniosku obrońcy będzie podlegała zaskarżeniu? Kazus 7 – student Walerian K. został oskarżony o czyn określony w art. 285 § 1 kk. Nie zastosowano wobec niego środków zapobiegawczych. Adres, który był wpisany w dowodzie osobistym jako adres zameldowania, był adresem jego matki, natomiast w rzeczywistości Walerian K. mieszkał u swoich kolegów studentów, nierzadko również w komunach anarchistycznych, których był zdeklarowanym zwolennikiem. Kiedy z sądu przyszło wezwanie na rozprawę, nie zostało ono podjęte, bowiem matka oskarżonego przebywała w tym czasie w sanatorium, sam zaś zainteresowany nie pojawił się wówczas w jej mieszkaniu. Po drugim, bezskutecznym wezwaniu sąd procedujący w trybie uproszczonym postanowił o rozpoznaniu sprawy pod nieobecność oskarżonego i wydał wyrok zaoczny. Matka po powrocie z sanatorium podjęła drugie, pozostające jeszcze w urzędzie pocztowym, pismo i zawiadomiła o nim swojego syna. Ten wniósł do sądu sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzucając sądowi naruszenie prawa do obrony przez niemożność przedstawienia swoich argumentów na rozprawie głównej. Czy żądania Waleriana K. były uzasadnione? Kazus 8 – sąd prowadził postępowanie o czyn określony w art. 264 § 2 kk. W trakcie jednej rozpraw sędzia poczuł się słabo. Zarządził zatem przerwę w rozprawie do następnego dnia i udał się do domu, nie podpisując protokołu rozprawy. Nazajutrz kontynuował rozprawę główną, w trakcie której zamknął przewód sądowy, wysłuchał głosów stron i wydał wyrok. Czy czynności wykonane przez sędziego należy ocenić jako prawidłowe? Takie wykonanie czynności przez sędziego należy ocenić jako nieprawidłowe – zgodnie z normą zawartą w art. 149 przewodniczący składu orzekającego powinien niezwłocznie podpisać protokół rozprawy – jeśli zaś nie mógłby go podpisać – musi to uczynić jeden z członków składu orzekającego, zaznaczając przyczynę braku podpisu przewodniczącego. Kazus 9 – Krzysztofowi Z. zarzucono popełnienie przestępstwa, o którym mowa w art. 310 § 1 kk. Dokonano tego na przesłuchaniu przeprowadzonym przez policjanta, który treść zarzutu wpisał do protokołu. Po przesłuchaniu Krzysztof Z. odmówił podpisania protokołu. Policjant stwierdził, że uniemożliwia w ten sposób prawidłowe przeprowadzenie czynności i zagroził, że jeżeli podejrzany tego nie zrobi, wówczas zwróci się do prokuratora, aby ten wystąpił do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania wobec utrudniania postępowania przygotowawczego.
1. Czy zachowanie policjanta było prawidłowe? 2. Czy zasadne jest stosowanie środków zapobiegawczych w opisanej sytuacji?
Kazus 10 – na wniosek obrońcy oskarżonego Mirosława G. Sąd Rejonowy w M. postanowił przeprowadzić eksperyment na miejscu zdarzenia. W tym celu udano się do mieszkania Mirosława G. Na miejscu oskarżony szczegółowo opisał przebieg zdarzeń, który został utrwalony za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk. Po zakończeniu tych czynności obrońca oskarżonego zauważył, że powinien zostać spisany protokół z tej czynności. Sąd oświadczył, że skoro eksperyment został utrwalony za pomocą kamery, a więc w sposób niewątpliwie wierny, to zbyteczne jest dodatkowe spisywanie protokołu. Czy sąd postąpił w sposób prawidłowy? Sąd postąpił w sposób nieprawidłowy – zgodnie z normą zawartą w art. 147 § 3, treść protokołu można ograniczyć, a zarejestrowany obraz i dźwięk stają się załącznikami do protokołu – nie można zatem pominąć sporządzenia, nawet ograniczonego, protokołu. Kazus 11 – Józef M. wystąpił do Sądu Okręgowego w G. z wnioskiem o odtworzenie akt I K 109/07 w zakresie niezbędnym do rozpoznania wniosku o wniesienie kasacji od zapadłego w tej sprawie prawomocnego wyroku. Do wniosku skazany dołączył swoje własne kserokopie akt. W uzasadnieniu orzeczenia o odtworzeniu akt
Piotr Jędrzejewski
15
stwierdzono, że o zakresie odtworzenia przesądziła wyłącznie treść zapisów w repertorium sądowym. W szerszym zakresie odtworzenie akt nie jest możliwe, ponieważ nie zachowały się żadne inne dokumenty w sądzie, a przedłożone przez Józefa M. kserokopie nie mogą zostać uwzględnione, ponieważ sąd nie może się oprzeć jedynie na uwierzytelnionych opisach z akt sprawy. Czy sąd postąpił prawidłowo?
Kazus 12 – Roman N. zgubił dowód osobisty. Kilka dni później stawił się w komisariacie Policji w G. w celu złożenia zeznań w sprawie, w której został wezwany w charakterze świadka. Prowadzący dochodzenie funkcjonariusz odmówił przesłuchania go, wskazując na niemożność ustalenia jego tożsamości. Kilka dni później Roman N. otrzymał od prokuratora nadzorującego dochodzenie postanowienie o nałożeniu na niego pieniężnej kary porządkowej za niestawiennictwo na przesłuchaniu.
1. Czy istnieje możliwość ustalenia tożsamości osoby w inny sposób, aniżeli przez kontrolę dokumentu tożsamości zainteresowanej osoby?
2. Czy posiadanie dokumentu tożsamości jest koniecznym warunkiem przeprowadzenia przesłuchania? Istnieje możliwość ustalenia tożsamości osoby w inny sposób – świadek składa przyrzeczenie, że nie będzie udzielał nieprawdziwych informacji (art. 188 k.p.k.) – samo przesłuchanie świadka rozpoczyna się od zapytania świadka o jego dane personalne (m.in. imię i nazwisko, wiek, miejsce zamieszkania) – reguluje to norma zawarta w art. 191 § 1 k.p.k. Posiadanie dokumentu tożsamości nie jest więc koniecznym warunkiem przeprowadzenia przesłuchania. Kazusy – dowody Kazus 1. W trakcie rozprawy obrońca oskarżonego złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka Jana W., który był obecny w sądzie. Oskarżyciel, który znał Jana W., złożył oświadczenie następującej treści: „sprzeciwiam się wnioskowi obrońcy, dlatego, że świadek Jan W. był przez cały czas obecny na rozprawie, stąd też art. 371 par. 1 k.p.k. stanowi przeszkodę w przeprowadzeniu takiego dowodu. Wnoszę więc o oddalenie wniosku obrońcy, albowiem przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka Jana W. jest niedopuszczalne na podstawie art. 170 par 1 pkt 1 k.p.k.”. Czy wniosek obrońcy i argumentacja oskarżyciela były słuszne? Przesłuchanie takiego świadka jest dopuszczalne. To że był on obecny na sali rozpraw nie jest przeszkodą do przeprowadzenia dowodu z jego zeznań. Jednakże niewątpliwie jego zeznania będą podlegały swobodnej ocenie dokonywanej przez sędziego. Tam też sędzia jeżeli uzna, że treść jego zeznań była wzorowana na wcześniej przeprowadzonych dowodach, to będzie mógł odmówić wiarygodności takim zeznaniom, co zapewne znalazłoby wyraz w wyroku i uzasadnieniu do niego. Ponadto powinno być zaznaczone w protokole, że świadek był obecny na sali rozpraw przed przesłuchaniem. Sąd nie ma możliwości oddalić dowodu oceniając negatywnie jego wartość, zanim go jeszcze nie przeprowadzono. Kazus 2. Damian Z. został ciężko pobity, w wyniku czego częściowo stracił pamięć. W związku z powyższym podjął leczenie m.in. u hipnotyzera. W międzyczasie został schwytany sprawca tego pobicia Józef G., wobec którego skierowano akt oskarżenia do sądu. Na rozprawie Damian Z. zeznał, że leczy się u hipnotyzera i że są już pierwsze sukcesy, ponieważ przypomniał sobie wiele szczegółów dotyczących tego pobicia oraz osoby sprawcy. Obrońca oskarżonego zakwestionował to przesłuchanie jako niedopuszczalne na podstawie art. 171 par. 5 pkt 2 k.p.k. Czy wniosek obrońcy był zasadny? Nie, nie był zasadny. Kodeks postępowania karnego wyklucza hipnozę podczas przesłuchania w toku postępowania, a nie wyklucza przesłuchania osoby, która leczy się w ten sposób. Kazus 3. Podczas widzenia z mężem Halina Z. zabrała gryps celem przekazania go ukrywającemu się wspólnikowi. Zdarzenie to zauważył funkcjonariusz Straży Więziennej, który odebrał gryps i przekazał go do sądu. Na rozprawie sąd oświadczył stronom, że zapoznał się z grypsem. Obrońca wniósł o odczytanie tego grypsu oraz przesłuchanie na tę okoliczność oskarżonego. Sąd postanowił odczytać notatkę urzędową sporządzoną przez funkcjonariusza, twierdząc, że zawiera ona bardzo dokładne opisanie całego zdarzenia, w tym m.in. treść grypsu, słowa Haliny Z. oraz jej męża w momencie interwencji funkcjonariusza. Czy sąd postąpił prawidłowo? Sąd postąpił nieprawidłowo. Powinien on odczytać treść grypsu i odebrać wyjaśnienia od oskarżonego. Art. 393 § 3 k.p.k., art 174 k.p.k.
Piotr Jędrzejewski
16
Kazus 4. Pokrzywdzony Juliusz M. został napadnięty w nocy swoim domu. Sprawców nie widział, ale jednego z nich bardzo dobrze słyszał, ponieważ groził mu nożem. W toku przeprowadzonych czynności ustalono, że sprawcami są dwaj braci Jarosław K. i Lech K. Prokurator postanowił dokonać okazania. Pokrzywdzony znajdował się za parawanem, przed którym kolejno wprowadzano, niewidzianych przez niego, pięć osób, wśród nich oskarżonego. Wypowiadali oni określony, usłyszany przez pokrzywdzonego w trakcie zdarzenia przestępnego, tekst obejmujący łącznie dziesięć zdań i okoliczników zdań. Przy trzech pierwszych i przy
piątym okazywanym świadek stwierdził, iż „nie rozpoznaje ich głosów”, zaś przy czwartym mężczyźnie oświadczył, że głos mężczyzny jest podobny do głosu napastnika, rytmiczność wypowiedzi i sposób mówienia są podobne do głosu napastnika. Na rozprawie obrońca wniósł o uznanie czynności okazania głosu za niedopuszczalną w świetle treści art. 173 k.p.k. Czy możliwe jest dokonanie okazania głosu? Jest to czynność prawnie dopuszczalna, powinna ona przebiegać w taki sposób by wykluczyć sugestię. Kazus 5. Oskarżony Gustaw Z. zażądał przeprowadzenia badań wariograficznych w celu wykazania prawdomówności. Czy można oskarżonego poddać badaniom wariograficznym? Mamy tu do czynienia z zakazem dowodowym art. 171 § 1 pkt 2 k.p.k. Taka możliwość jedynie istnieje w celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych i tylko za zgodą. Dlatego też w przedmiotowym przypadku wniosek winien być oddalony na podstawie art. 170 § 1 k.p.k. Zobacz też art. 192a i 199a k.p.k. Kazus 6. Pokrzywdzony w toku postępowania przygotowawczego złożył wniosek o zachowaniu w tajemnicy danych umożliwiających ujawnienie jego tożsamości, czyli przyznanie mu statusu świadka anonimowego. Prokurator wydał postanowienie o odmowie uwzględnienia wniosku, a następnie odmówił przyjęcia zażalenia pokrzywdzonego złożonego w dziewiątym dniu po doręczeniu pokrzywdzonemu decyzji odmownej, powołując się na fakt, iż wniosła go osoba nieuprawniona po upływie terminu do jego złożenia. Czy prokurator postąpił prawidłowo? Pokrzywdzony może być świadkiem anonimowym co do zasady, jednakże w wielu sytuacjach będzie to niecelowe, bo utajnienie jego danych może niczego mu nie gwarantować zwłaszcza w sytuacji gdy oskarżony zna jego tożsamość. Z tego też wynika, że zażalenie będzie mu przysługiwało, jednakże nie zachował on terminu, który wynosi 3 dni. Dlatego też prokurator postąpił prawidłowo odmawiając przyjęcia zażalenia. Zażalenie gdyby było prawidłowo wniesione rozpoznawane byłoby przez sąd, ale badanie jego warunków formalnych należy do prokuratora, bo wnoszone jest ono do sądu, ale za pośrednictwem prokuratora. Art. 184 k.p.k. Kazus 7. Na rozprawie w sprawie dotyczącej zgwałcenia przez ojczyma, pokrzywdzona na zapytanie Sądu Rejonowego w Z. dotyczące jej stosunku do oskarżonego oświadczyła, że oskarżony jest w stosunku do niej osobą obcą. Po odebraniu tego oświadczenia sąd rozpoczął przesłuchanie pokrzywdzonej, po czym w trakcie przesłuchania zarządził 15 minut przerwy. Po przerwie pokrzywdzona oświadczyła, że chce skorzystać z prawa do odmowy złożenia zeznań, o którym mowa w art. 186 § 1 k.p.k., ponieważ w trakcie przerwy dowiedziała się, że oskarżony – tj. ojczym – w świetle art. 115 § 11 kk jest osobą dla niej najbliższą, o czym wcześniej nie wiedziała, a sąd nie wyjaśnił jej, co należy rozumieć przez pojęcie „osoba najbliższa”. Sąd odmówił jej prawa odmowy składania zeznań twierdząc, że minął już termin prekluzyjny do złożenia tego typu oświadczenia i skorzystania z prawa wynikającego z art. 186 § 1 k.p.k. Jak należy oceniać zachowanie sądu? Przede wszystkim należy tu wskazać na kwestię pouczenia pokrzywdzonej o tym kim wg przepisów kk jest osoba najbliższa, że w tej sytuacji jest to oskarżony, bo jest ojczymem. Jeżeli byłaby ona prawidłowo pouczona to nie będzie miała prawa do skorzystania z odmowy zeznań. Natomiast jeżeli to pouczenie nie nastąpiło, to zgodnie z art. 16 k.p.k. brak pouczenia bądź mylne pouczenie nie może skutkować negatywnymi konsekwencjami dla strony. I wtedy mimo upływu terminu należy jej umożliwić skorzystanie z tego prawa i uznać poprzednio złożone zeznania za niebyłe. Nie można zatem będzie się nimi posłużyć przy wydawaniu wyroku. Kazus 8. Adwokat Piotr K. podjął się obrony Adama W. oskarżonego o czyn, o którym mowa w art. 148 § 2 pkt 1 kk. Jednakże w trakcie prowadzonego postępowania obrońca wypowiedział pełnomocnictwo Adamowi W., twierdząc, że nie jest w stanie bronić go z należytą starannością, ponieważ cała ta sprawa jest sprzeczna z jego zasadami moralnymi. Po
Piotr Jędrzejewski
17
wypowiedzeniu pełnomocnictwa adwokat Piotr K. zgłosił się do prokuratury w celu złożenia zeznań obciążających jego byłego klienta Adama W. Co powinien zrobić prokurator? Prokurator powinien odmówić złożenia zeznań przez takiego świadka, a gdyby był przesłuchany to takie zeznania nie mogą stanowić dowodu zgodnie z art. 178 § 1 k.p.k. – jest to bezwzględny zakaz dowodowy – dotyczy obrońcy, adwokata udzielającego porady prawnej.
Kazus 9. W sprawie określonej w art. 199 kk sąd zwrócił się do biegłego z dziedziny seksuologii celem stwierdzenia, czy dotykanie przemocą części ciała pokrzywdzonej jest inną czynnością seksualną w rozumieniu tego przepisu. Czy sąd postąpił prawidłowo? Sąd postąpił tu nieprawidłowo, gdyż biegły nie rozstrzyga kwestii natury prawnej, tylko udziela informacji specjalnych, a interpretacja zachowania oskarżonego w świetle art. 193 jest to kwestia prawna, którą na podstawie art. 8 § 1 k.p.k. rozstrzyga sąd. Kazus 10. Biegli psychiatrzy stwierdzili w sposób niebudzący wątpliwości, że podejrzany Zdzisław N. cierpi na chorobę psychiczną, która powoduje zniesienie świadomości i woli podejrzanego. Co powinien zrobić prokurator? Art. 202 § 5 – biegli badają poczytalność oskarżonego w chwili czynu, jak i jego aktualny stan zdrowia i jego zdolności do udziału w postępowaniu. Gdy był on niepoczytalny to winno nastąpić umorzenie postępowania – art. 17 § 1 pkt 2 bądź umorzenie i zastosowanie środków zabezpieczających – 324. Natomiast gdyby okazało się, że w chwili czynu był poczytalny, a dopiero po czynie zachorował to winno dojść do zawieszenia postępowania. Kazus 11. Sąd Okręgowy w G. rozpoznał sprawę o zabójstwo Jacka M. W dniu 17 czerwca 2007r. sąd przeprowadził eksperyment procesowy w miejscu zamieszkania Krzysztofa A., w celu sprawdzenia, czy Jarosław R., przebywając w siłowni, mógł słyszeć rozmowę prowadzoną w garażu przez Jacka M. i Krzysztofa A. Eksperyment wykazał, iż przy zamkniętych drzwiach pomieszczeń nie było możliwości usłyszenia nawet krzyku. Natomiast przy otwartych drzwiach wszystkich pomieszczeń i dużym natężeniu głosu (krzyku) możliwe było rozpoznanie określonych słów wypowiadanych przez uczestników eksperymentu. Obrońca zakwestionował wiarygodność przeprowadzonego eksperymentu, podnosząc, że wszystkie drzwi w pomieszczeniach zostały wymienione na plastikowe, które zastąpiły solidne drewniane. Jak należy ocenić prawidłowość przeprowadzonego eksperymentu? Art. 211 – eksperyment procesowy, warunki muszą być zbliżone, tu doszło do wymiany drzwi, więc nie można oddać warunków jakie panowały w dniu popełnienia przestępstwa, dlatego też ten eksperyment jest niemiarodajny. Kazus 12. Prokurator w toku prowadzonego postępowania przeciwko Janowi Z. zlecił zawodowemu kuratorowi sądowemu przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Kurator w trakcie wywiadu rozmawiał z sąsiadami, rodzicami oraz kolegami Jana Z. W postępowaniu przed sądem kurator uzupełnił kwestie zawarte w kwestionariuszu wywiadu środowiskowego oraz dodatkowo zrelacjonował sądowi przebieg rozmowy z osobami, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu. Obrońca wniósł o przesłuchanie tych osób w charakterze świadków w celu sprawdzenia wiarygodności wypowiedzi o oskarżonym. Sąd wniosek oddalił, uznając, że kurator już wszystko zrelacjonował, więc nie ma sensu dalej przewlekać postępowania. Jak należy oceniać prawidłowość decyzji sądu? 393 § 1 k.p.k. – odczytanie wywiadu; 216 – kurator przesłuchany w charakterze świadka; 214 § 6 – sąd nie powinien oddalić wniosku obrońcy. Kazus 13. W toku postępowania przygotowawczego w sprawie o czyn określony w art. 177 kk w domu Jana G. dokonano przeszukania. W garażu znaleziono samochód, na którym były wgniecenia oraz odpryski innego lakieru, świadczące o tym, że mógł on uczestniczyć w wypadku drogowym. Samochód został zatrzymany. Biegli powołani przez prokuratora sporządzili opinię, w której wyrazili pogląd, iż ów samochód uczestniczył w przedmiotowym wypadku drogowym. Przesłuchany w charakterze podejrzanego Jan W. wystąpił do prokuratora z wnioskiem, że skoro jest już pisemna opinia biegłych, to chciałby, aby prokuratura uznała go za osobę godną zaufania i oddała mu ten samochód na przechowanie, on zaś ze swojej strony zobowiązuje się do przedstawiania go na każde żądanie organu. Ponadto
Piotr Jędrzejewski
18
Jan G. oznajmił, że samochód wydał dobrowolnie na wezwanie funkcjonariuszy i że jest on potrzebny w celu zaspokajania bieżących potrzeb rodzinnych, np. zawożenie dzieci do szkoły. Prokuratura wyraziła zgodę. Jak należy ocenić zachowanie prokuratury? Prokuratura postąpiła wadliwie, przedmiot powinien być oddany osobie godnej zaufania. Taką osobą nie może być podejrzany, czy oskarżony w przedmiotowej sprawie, gdyż nie daje on gwarancji. Art. 228 k.p.k. Kazus 14.
Andrzej G. został oskarżony o czyn określony w art. 190 § 1 kk. Na rozprawie pokrzywdzona Anna G. działająca w charakterze oskarżyciela posiłkowego przedstawiła w sądzie wniosek dowodowy o odtworzenie nagranych przez nią rozmów telefonicznych z Andrzejem G. Na podstawie art. 170 § 1 pkt 1 k.p.k. sąd oddalił wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z odsłuchania nagranej kasety magnetofonowej, uzasadniając to stwierdzeniem, że „przeprowadzenie tego dowodu jest niedopuszczalne, albowiem dowód ten został uzyskany niezgodnie z przepisami zawartymi w rozdziale 26 k.p.k. dotyczącymi kontroli i utrwalania rozmów. Przepis art. 241 kk w niniejszej sprawie ma zastosowanie”. Następnie sąd – wyrokiem z dnia 17 grudnia 2007r. – uniewinnił Andrzeja G. Jak należy ocenić pogląd sądu wyrażony w postanowieniu o oddaleniu wniosku dowodowego? Przepisy zawarte w rozdziale 26 k.p.k. nie odnoszą się do prywatnego gromadzenia w ten sposób dowodów. Taka forma jak najbardziej może stanowić dowód, który podlega ocenie na zasadach ogólnych. Możliwe jest badanie takiej taśmy, czy nie została ona sfabrykowana.
Ćwiczenia, 1 grudnia 2014 Dowody – dział 5 art. 167 – ulega przemodelowaniu – wzmocnienie zasady kontradyktoryjności. Strona będzie musiała zwracać uwagę na to, co świadek mówi, wszystko będzie w gestii strony. Art. 169 – wniosek dowodowy i jego treść:
• Elementy wniosku dowodowego: oznaczenie dowodu oraz okoliczności, które mają być udowodnione (np. na okoliczność zdarzenia z dnia 28 stycznia 2014r.).
art. 179 – bardzo ważny – przesłanki oddalenia wniosku dowodowego: 1. przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne 2. okoliczność nie ma znaczenia albo została udowodniona 3. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności 4. nie da się go przeprowadzić 5. w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania
Sąd oddala taki wniosek postanowieniem – jest ono niezaskarżalne. Ten sam wniosek możemy zaś ponawiać. Źródło dowodowe – osoba lub rzecz, które dostarczają nam środki dowodowe. Np. oskarżony, świadek
,dokument, biegły, dowód rzeczowy, eksperyment procesowy Środek dowodowy – forma przekazu informacji, czy spostrzeżeń przez źródło dowodowe. Np. wyjaśnienia,
zeznania, treść dokument, opinia biegłego, właściwość dowodu rzeczowego, wyniki eksperymentu procesowego
ŹRÓDŁO DOWODOWE ŚRODEK DOWODOWY oskarżony wyjaśnienia
świadek zeznanie dokument treść dokumentu
dowód rzeczowy właściwość tego dowodu biegły opinia biegłego
eksperyment procesowy wyniki eksperymentu procesowego Zakazy dowodzenia:
a) bezwzględne zakazy dowodowe zupełne – tej okoliczności nie możemy dowodzić za pomocą żadnych środków – np. narada i głosowanie nad wyrokiem, oświadczenie oskarżonego wobec biegłego lekarza udzielającego mu pomocy medycznej.
b) bezwzględne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu – 4 sytuacje: a. 178 – zakaz przesłuchania obrońcy (tajemnica obrończa) b. 178 – zakaz przesłuchania duchownego, który dowiedział się o czymś podczas spowiedzi
(tajemnica spowiedzi) c. bezwzględny zakaz przesłuchania świadka czy też ujawnienia jego wcześniejszych zeznań gdy
skorzystał z prawa do odmowy składania zeznań d. niemożność wykorzystania zeznań oskarżonego, który zeznawał jako świadek
Piotr Jędrzejewski
19
c) względne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu
a. art. 179 – informacje o klauzuli tajne i ściśle tajne b. art. 180 – klauzule poufne i zastrzeżone c. art. 185 – osoba pozostająca z oskarżonym w szczególnym stosunku osobistym
Wyjaśnienia to prawo, ale nie obowiązek oskarżonego. Niezłożenie wyjaśnień nie może wpływać na jego niekorzyść. Ma prawo do milczenia, musi się poddać obowiązkom z art. 74 kpk. Nie ma on obowiązku mówienia prawdy. Jeśli pomawianie kogoś ma na celu jego obronę to może to robić, jeśli ma na celu tylko jej
zaszkodzenia – można wyciągnąć z tego konsekwencje i zarzucić mu popełnienie przestępstwa. Świadek jest obowiązany do stawiennictwa (117 § 2a), składa zeznania, ma obowiązek mówienia prawdy, składa przyrzeczenie, że będzie mówił prawdę, niczego nie będzie zatajał, nie wszyscy to przyrzeczenie muszą składać – osoba poniżej 17 roku życia, osoby z psychiką która nie pozwala na zrozumienie treści przyrzeczenia, biegły (odbiera się przyrzeczenie od niego tylko raz – przy powołaniu na biegłego), Zakazy stosowania niedopuszczalnych metod dowodzenia – art. 171 § 5 Niedopuszczalne jest:
a) wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej, b) stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne
osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem.
Kazusy – środki przymusu Kazus 1. W dniu 15 czerwca 2007r., w W. w domu towarowym sieci „Market”, 19-‐‑letni Kamil P. został zatrzymany na gorącym uczynku usiłowania kradzieży aparatu fotograficznego marki Sony o wartości 950 zł Kamil P. przyznał, iż zamierzał ukraść ten aparat fotograficzny. Pracownicy ochrony oświadczyli, że za karę zostanie zamknięty w „pomieszczeniu aresztowym” na zapleczu domu towarowego „Market” na 3 godziny. Następnie zostanie przekazany funkcjonariuszom policji. Pytanie: Jak należy ocenić zachowanie pracowników ochrony domu towarowego sieci „Market”? Pracownicy ochrony złamali normę zawartą w przepisie art. 243 § 2 – powinni osobę ujętą oddać niezwłocznie w ręce Policji, czego nie uczynili. Kazus 2. W dniu 13 września 2007 r. w Ł. funkcjonariusze policji Jan Z. oraz Piotr K. zatrzymali Denisa F., podejrzanego o dokonanie czynu określonego w art. 280 par 1 kk. Po doprowadzeniu na komisariat policji, poinformowano go o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach. Sporządzona także protokół zatrzymania. Denis F. zażądał umożliwienia mu nawiązania kontaktu z adwokatem i bezpośredniej z nim rozmowy. Funkcjonariusze Policji zgodzili się na to niechętnie i zapowiedzieli, że chcą przy niej być obecni. Denis F. odpowiedział, że raczej tego nie chce i będzie prosił swojego adwokata o rozmowę „w cztery oczy”. Po godzinie na komisariacie stawił się adwokat Zygfryd Z. i gdy dowiedział się, że przy rozmowie z jego klientem będzie obecny jeden z funkcjonariuszy Policji, powiedział, że to skandal i naruszenie konstytucyjnej gwarancji prawa do obrony i zapowiedział także wniesienie zażalenia do sądu w tej sprawie. Pytania
1. jak należy oceniać zachowanie funkcjonariuszy Policji? art. 245 § 1 – to nie są uzasadnione okoliczności i wyjątkowy wypadek – przesłanki ustawowe nie znajdują zastosowania w przytoczonym stanie faktycznym. Natomiast jeśli zastrzegają to funkcjonariusze to praktyka jest taka, że mają prawo przysłuchiwać się tej rozmowie.
2. czy adwokat Denisa F. mecenas Zygfryd Z. miał rację? j.w.
Kazus 3. Podejrzany o dokonanie przestępstwa określonego w art. 279 par 1 kk. Zenon R. został zatrzymany przez funkcjonariuszy Policji. W dniu 29 września 2007r. o godzinie 14.00 upłynął ustawowy termin 48 godzin jego zatrzymania, w związku z czym – w porozumieniu z właściwym prokuratorem – funkcjonariusz policji Olgierd W. sporządził na piśmie wniosek o tymczasowe aresztowanie podejrzanego Zenona R. oraz złożył go do właściwego sądu rejonowego o godzinie 12.30.
Piotr Jędrzejewski
20
Pytanie Jak należy ocenić prawidłowość postępowania funkcjonariusza policji Olgierda W. oraz prokuratora? wg art. 247 wniosek taki powinien wystosować prokurator, a nie funkcjonariusz policji. Kazus 4. W dniu 29 kwietnia 2007r. Sąd Rejonowy w K. zastosował w postępowaniu przygotowawczym, na wniosek prokuratora Krzysztofa J., areszt tymczasowy wobec podejrzanego o czyn określony w art. 281 kk.Zenona Sz. Na okres 3 miesięcy. Na postanowienie w przedmiocie zastosowania środka zapobiegawczego nie wniesiono
zażalenia; jednakże już po upływie 2 tygodni od daty wydania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu podejrzanego Zenona Sz., prokurator – bez konsultacji z sędzią, który wydał decyzję o aresztowaniu podejrzanego – uchylił środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania – wobec czego podejrzany Zenon Sz. odzyskał wolność. Pytanie Jak należy ocenić prawidłowość postępowania prokuratora Krzysztofa J.? art. 253 § 2 – prokurator również może to zrobić, postępowanie prokuratora było więc prawidłowe. w Kazus 5. W dniu 20 sierpnia 2007r. Sąd Rejonowy w P. zastosował w postępowaniu sądowym środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania na okres trzech miesięcy wobec Olafa K. oskarżonego o popełnienie czynu określonego w art. 191 par 1 kk., z tym, że w postanowieniu zastrzeżono, iż środek ten ulegnie zmianie z chwilą złożenia – nie później niż do 30 sierpnia 2007r. – poręczenia majątkowego w wysokości 15 000 zł. Do końca sierpnia 2007r. nie wpłacono ustalonej kwoty poręczenia majątkowego, majątkowego związku z czym oskarżony Olaf K. w dalszym ciągu przebywał w areszcie śledczym. Jednakże 5 września 2007r. wpłynął do sądu wniosek obrońcy oskarżonego o zmianę stosowanego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania na poręczenie majątkowe wraz z informacją, że rodzina Olafa K. zgromadziła już wymagane 15 000 zł, oraz z dowodem wpłaty. Pytanie Jaki powinien być prawidłowy sposób postępowania sądu w takiej sytuacji? To tzw. warunkowe tymczasowe aresztowanie. art. 257 § 2 – tymczasowe aresztowanie z chwilą wpłynięcia w terminie sumy – aresztowanie jest nieważne. Oskarżony nawet w ostatnim dniu terminu będzie mógł wystąpić o przedłużenie terminu. Kazus 6. W Sądzie Rejonowym w K. toczyło się postępowanie przeciwko Jackowi D., który w postępowaniu przygotowawczym został zatrzymany przez policję 20 lipca 2005r. o godzinie 15.15. przyczyną zatrzymania było podejrzenie popełnienia przestępstwa określonego w art. 279 par.1 kk. Tego samego dnia o godzinie 20.00 funkcjonariusz policji przedstawił mu zarzut popełnienia przestępstwa określonego w art. 279 par. 1 kk i przesłuchał w charakterze podejrzanego. Dopiero następnego dnia tj. 21 lipca 2005r., o godzinie 14.00 został zwolniony. Nie zastosowano wobec Jacka D. tymczasowego aresztowania. W związku ze skierowaniem do sądu aktu oskarżenia sprawę rozpoznał Sąd Rejonowy w K., który wyrokiem z 22 grudnia 2005r. uznał Jacka D. za winnego zarzucanego mu czynu. Na poczet orzeczonej kary Sąd Rejonowy na podstawie art. 63 par 1 kk zaliczył oskarżonemu okres zatrzymania. Powyższy wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze zaskarżył na niekorzyść oskarżonego prokurator, formułując zarzut obrazy art. 63 par 1 kk przez zaliczenie oskarżonemu na poczet orzeczonej kary okresu zatrzymania, podczas gdy Jacek D. nie był w toku postępowania karnego tymczasowo aresztowany. Pytania
1. czy prokurator miał rację? Art. 265 kpk. Wg art. 63 – rzeczywiste pozbawienie wolności – wlicza się więc i zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie. Zaliczamy dzień w górę – jeśli 1 godzinę w ostatnim dniu był, zaliczamy to już jako kolejny dzień.
2. czy w razie zatrzymania w toku postępowania przygotowawczego osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa, które to zatrzymanie nie przerodziło się następnie w areszt tymczasowy, osobie takiej należy zaliczyć okres zatrzymania na rzecz orzeczonej kary?
Postępowanie przygotowawcze
I stadium procesu karnego. Występuje w przypadku p. ściganych z urzędu – z oskarżenia publicznego. Musi realizować cele nie tylko z art. 2, ale także cele cząstkowe z art. 297 KPK. Przy p. Ściganych z oskarżenia prywatnego postępowania przygotowawczego co do zasady nie ma.
Jest to pierwsze stadium procesu karnego, które ma wyjaśnić kwestię podstawy do wniesienia aktu oskarżenia. Główny cel -‐‑ czyli wniesienie aktu oskarżenia do sądu -‐‑ jest realizowany przy pomocy zadań cząstkowych.
Art. 297-‐‑ cele:
Piotr Jędrzejewski
21
< ustalenie czy został popełniony czyn zabroniony i stanowi on przestępstwo -‐‑
(Prokurator czy Policja, do których wpływa zawiadomienie muszą ustalić, czy mamy do czynienia z czynem karalnym [to nie tylko przestępstwa, ale też wykroczenia]. Jeżeli jest popełniony czyn musimy ustalić, czy osoba może ponieść odpowiedzialność karną. Następnie ustalamy, czy zostały spełnione wszystkie ustawowe znamiona danego przestępstwa). < wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy (możliwość zastosowania środków
zapobiegawczych) < zebranie danych osobopoznawczych i przeprowadzenie wywiadu środowiskowego (np.
sytuacja majątkowa może mieć wpływ na wysokość kary grzywny; jeżeli oskarżony nie ukończył 21 roku życia, to ten wywiad musi być przeprowadzony)
< wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, ustalenie rozmiaru szkody i osób pokrzywdzonych (ażeby wiedzieć czy postepowanie należy prowadzić w formie śledztwa czy dochodzenia) chodzi tu o ustalenie czasu, miejsca, formy popełnienia przestępstwa, sprawdzenie czy nie mamy do czynienia z sytuacja obrony koniecznej, stanu wyższej konieczności, sprawdzenie czy osoba była poczytalna. Sprawdzamy krąg osób pokrzywdzonych (art. 299 – pokrzywdzony i podejrzany są stronami z mocy prawa).
< zebranie dowodów (należy je zabezpieczyć i w niezbędnym zakresie utrwalić do stwierdzenia zasadności wniesienia aktu oskarżenia albo innego zakończenia postepowania, jak również do przedstawienia wniosku o dopuszczenie tych dowodów i przeprowadzenie ich przed sądem)
Art. 303 – jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa, w którym określa się czyn będący przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną. Funkcje p. Przygotowawczego :
1) przygotowawcza – przygotowanie sprawy do rozpoznania jej przed sądem 2) profilaktyczna – związana z sygnalizacją uchybień z art. 19
Postępowanie przygotowawcze rządzi się szczególnymi zasadami:
1) zasada inkwizycyjności 2) zasada tajności i 3) zasada działania z urzędu
Co do zasady jest prowadzone przez prokuratora. W postepowaniu przygotowawczym przed podjęciem czynności wobec osoby podejrzanej należy ją pouczyć w trybie art. 300 KPK. Takie pouczenie należy mu wręczyć na piśmie, należy poinformować podejrzanego o jego uprawnieniach (np. Prawie do milczenia), a także pouczyć o obowiązkach. Podobne uregulowanie dot. pokrzywdzonego – art. 300 § 2 KPK.
a) wszczęcie postępowania przygotowawczego: a. śledztwo -‐‑ 303 b. dochodzenie – 325a
Podstawą wszczęcia jest uzasadnione podejrzenie pop. przestępstwa. Postanowienie o wszczęciu może zostać wydane z urzędu bądź na skutek zawiadomienia o pop. przestępstwa. Należy w postanowieniu wskazać czyn oraz jego kwalifikację prawną. Jakie są źródła informacji o pop. przestępstwie?
" świadek czynu – art. 304 – obowiązek zawiadomienia o pop. Przestępstwie: § 1 – społeczny obowiązek – ciąży na każdym, kto jest świadkiem przestępstwa ściganego z urzędu – ma on obowiązek poinformować o tym prokuratora bądź policję. W razie jego niewypełnienia nie rodzi on żadnej sankcji. § 2 – instytucje samorządowe i państwowe – obowiązek ten ciąży nie na każdym pracowniku instytucji, ale na organie kierowniczym, zarządzającym (np. Jeżeli na sali rozpraw zostanie popełnione przestępstwo, to Prezes sądu jako organ (a nie konkretny sędzia) będzie musiał niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. § 3 – ZMIENIONY – zawiadomienie o przestępstwie lub własne dane świadczące o pop. Takiego przestępstwa, co do którego obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa przez prokuratora, Policja przekazuje wraz z zebranym materiałem niezwłocznie prokuratorowi.
" pokrzywdzony – podmiot najbardziej zainteresowany wykryciem czynu, wymierzeniem mu odpowiedzialności karnej.
" oskarżony " anonimy " media – radio, tv, prasa, internet " informacje pochodzące od organów ścigania – czynności operacyjno-‐‑rozpoznawcze.
Piotr Jędrzejewski
22
1) Formalne zawiadomienie o pop. Przestępstwa trafia w formie pisemnej do organu ścigania bądź udanie się osobiście do siedziby i złożenie zawiadomienia do protokołu – jeśli dane umieszczone w zawiadomieniu uzasadniają popełnienei przestępstwa, to organy wydają postanowienie o wszczęciu postepowania przygotowawczego. Organ w ciągu 6 tyg. wydaje postanowienie o wszczęciu bądź odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego. Jeśli się tak nie stanie – składający zawiadomienia ma prawo złożyć zażalenie do organu wyższego stopnia. (prokuratora wyższego stopnia w stosunku do tego prowadzącego to postępowanie)
2) Postępowanie sprawdzające art. 307 – organ musi sprawdzić zawiadomienie. Mają na celu sprawdzenie informacji podanych w zawiadomieniu: można wezwać do uzupełnienia zawiadomienia, nie przeprowadza się w nim czynności procesowych (np. Przesłuchań świadków), za wyjątkiem odebrania ustnego zawiadomienia o przestępstwie i wniosku o ściganie oraz przesłuchania osoby zawiadamiającej w charakterze świadka. Trwają one co do zasady 30 dni – w tym czasie musi być wydane postanowienie o odmowie wszczęcia post. przygotowawczego bądź o jego wszczęciu. Jeśli postanowienie o odmowie wszczęcia postepowania przygotowawczego = pokrzywdzonemu, zawiadamiającemu i … przysługuje zażalenie. § 110 regulaminu prokuratorskiego – pismo anonimowe (zawiadomienie) jeśli jest odmowa – pozostaje się bez dalszego biegu. Jest przewidziana możliwość także tzw. czynności w niezbędnym zakresie (tzw. Dochodzenie w niezbędnym zakresie) – art. 308 KPK – np. oględziny, przeszukanie itd. (książka s. 201)
3) Formy postępowania przygotowawczego – śledztwo i dochodzenie. " Śledztwa – art. 309 KPK – są prowadzone w sprawach o większym ciężarze gatunkowym -‐‑ występuje,
gdy sprawa jest we właściwości sądu okręgowego jako I instancja, w sprawie o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia (np. Nieumyślne spowodowanie śmierci), oraz w sprawach o występki, które podlegają ściganiu w trybie dochodzenia, ale ze względu na wagę lub zawiłość sprawy prokurator zadecydował o prowadzeniu konkretnej sprawy w trybie śledztwa. Prowadzi się też śledztwo we wszystkich sprawach o występki, jeśli osobą podejrzaną jest funkcjonariusz policji, ABW, straży granicznej itd., – art. 309. Powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy – możliwe jest przedłużenie, ale na czas nie dłuższy niż rok – art. 310 oraz na dalszy czas oznaczony (przez prokuratora nadrzędnego w szczególnie uzasadnionych wypadkach). Prowadzi je prokurator, może on powierzyć Policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w określonym zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa (311 KPK). Powierzenie śledztwa nie obejmuje jednak wszystkich czynności – 311 § 2. – ten artykuł cały nowy. Poza Policją uprawnione są do tego także inne organy – art. 312, także żandarmeria wojskowa. Jeśli nie znamy podejrzanego – postępowanie toczy się in rem, a gdy go już znamy mamy do czynienia z faza in personam. Zanalizuj art. 313. Po zebraniu całego materiału dowodowego należy umożliwić zapoznanie się podejrzanego i jego obrońcy + 321 i 322. Nasz podejrzany jest niepoczytalny = zastosowanie środków zapobiegawczych + postanowienie o umorzeniu postępowania. Przedstawienie zarzutów postanowieniem prokuratora powoduje przejścia śledztwa z fazy in rem do fazy in personam, a określona osoba zyskuje status strony procesu (podejrzanego). Ma to znaczenie dla przedawnienia wobec takiej osoby karalności czynu (s. 204).
" Dochodzenie – prowadzone jest przez Policję, organ upoważniony na podstawie rozporządzenia MS (np. Organy Inspekcji Handlowej) albo inny organ z 312 (np. Policję, Straż Graniczną, CBA, ABW) bądź prokuratora (gdy chodzi o sprawę o szczególnej wadze lub zawiłości) – stosujemy do niego odpowiednio przepisy o śledztwie. Prowadzimy je w sprawach z właściwości sądu rejonowego, zagrożonej karą nieprzekraczającą 5 lat p.w., a w przypadku mienia, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 200 tys. zł. art. 325c. Jest mniej skomplikowane niż śledztwo – wydajemy postanowienia o wszczęciu, odmowie wszczęcia, umorzeniu dochodzenia, ale wszystkie te postanowienia muszą być zatwierdzone przez prokuratora, ale za wyjątkiem postanowienia o wszczęciu śledztwa oraz umorzeniu dochodzenia – o tym prokuratora się nie informuje. Nie ma konieczności wydania postanowienia o wszczęciu, wystarczy przed przesłuchaniem oskarżonego przedstawić mu zarzuty. Nie ma konieczności wydania postanowienia o zamknięciu dochodzenia (co do zasady). Czas trwania – co do zasady 2 miesiące, przez prokuratora może być przedłużone o kolejny miesiąc, w przypadkach uzasadnionych – na dalszy czas oznaczony, nie dłuższy jednak niż rok. Bezpośredni przełożony nad prokuratorem lub nadzorujący dochodzenie (szef jednostki prokuratury) może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony.
Nadzór prokuratora nad postepowaniem przygotowawczym Prokurator sprawuje nadzór nad post. Przygotowawczym w zakresie, w jakim go sam nie prowadzi. Może on także objąć nadzorem postępowanie sprawdzające. Od lipca należy powiadomić prokuratora już o wszczęciu śledztwa. Może żądać przedstawienia mu odp. informacji, zapoznawać się z aktami postępowania, może wydawać zalecenia, może uczestniczyć w czynnościach dok. przez organy prowadzące, może wydawać postanowienia, zarządzenia, zatwierdzać i uchylać postanowienia wydawane przez organ prowadzący postepowanie przygotowawcze.
Piotr Jędrzejewski
23
Wznowienie lub podjęcie umorzonego postępowania przygotowawczego – 327 i 328. PODJĘCIE UMORZONEGO POSTĘPOWANIA
PRZYGOTOWAWCZEGO WZNOWIENIE UMORZONEGO POSTĘPOWANIA
PRZYGOTOWAWCZEGO Dot. Fazy in rem, może być w każdym czasie podjęte na nowo (o ile nie doszło do przedawnienia karalności), także w syt. Odmowy wszczęcia śledztwa lub dochodzenia
Dot. Fazy in personam, wznawia się go przeciwko osobie, która występowała w charakterze podejrzanego
Brak innych warunków formalnych do podjęcia postępowania
Może do niego dojść tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nieznane w poprzednim postępowaniu, albo gdy zachodzi okoliczność określona w art. 11 § 3 KPK
Decyzję o podjęciu może wydać ten sam prokurator, który wcześniej umorzył postępowanie
Następuje na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu (np. Prokuratora okręgowego nad prokuratorem rejonowym)
Zanim dojdzie do podjęcia lub wznowienia, prokurator musi dokonać niezbędnych czynności dowodowych w celu sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia. Te
postanowienia są niezaskarżalne. KAZUS DO ZAWIADOMIENIA O POP. PRZESTĘPSTWA 14 lutego – spotkanie, nie było mężczyzny, napiła się butelkę wina i poszła do baru, było 6 mężczyzn, w tym jej mąż, 5 opuściło lokal, ona zaczęła krzyczeć, rozbijać butelki, pan był spokojny do momentu gdy zaczął sięjej odgrażać, właściciel wezwał policję (pojawiła się niezwłocznie), gdy się ona zjawiła, para przerzuciła swoją agresję na policjantów. Dot. to pani, zaczęła używać słów powszechnie uważanych za obelżywe w stosunku do policji, kopała ich, gdy policja chciała zabrać mężczyznę, ona przeprowadziła zamach krzesełkiem barowym na jednego z policjantów. Akt oskarżenia przeciwko pani X – imię, nazwisko, nazwisko rodowe, PESEL… to 3 przestępstwa – przeciw funkcjonariuszom publicznym. POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI Rozpoczyna się od wpłynięcia aktu oskarżenia do sądu. Gdy wpływa – Prezes sądu (przewodniczącego wydziału, upoważnionego sędziego) sprawdza go pod kątem formalnym, czy zawiera wszystkie niezbędne elementy – gdy są braki formalne – Prezes sądu zwraca akt oskarżenia oskarżycielowi i wzywa on do uzupełnienia braków w terminie 7 dni. Gdy nie ma braków – przesyła odpis aktu oskarżenia oskarżonemu i jego obrońcy, który może odp. na niego w ciągu 7 dni. Skierowanie sprawy na posiedzenie – sytuacje art. 339 KPK. Następnie prezes sądu/referendarz sądowy niezwłocznie zarządzają doręczenie jego odpisu oskarżonemu, wzywając do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia, a także pouczając o prawie do złożenia wniosku o zobowiązanie prokuratora do uzupełnienia materiałów postępowania przygotowawczego dołączonych do aktu oskarżenia o określone dokumenty zawarte w aktach tego postępowania, gdy ma to znaczenie dla interesu oskarżonego. W terminie 7 dni od doręczenia aktu oskarżenia, oskarżony ma prawo wniesienia pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia, o czym należy go pouczyć. Oskarżony może przed doręczeniem mu zawiadomienia o terminie rozprawy złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Musi być zachowane 7 dni między zawiadomieniem, a terminem rozprawy – jeśli nie jest dotrzymany to … Sędziów wyznacza się z listy, można złożyć wniosek o wylosowanie składu sędziowskiego. Art. 339 reguluje sytuacje przesłanek obligatoryjnych (np. Prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających) oraz fakultatywnych (np. Wydanie wyroku nakazowego – gdy w ocenie prezesa należy wydać postanowienie sądu), gdy prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie. Warunkowe umorzenie postępowania – świetnie wytłumaczone na s. 237 Przebieg rozprawy głównej: Etapy rozprawy sądowej: I. Część wstępna
a. wywołanie sprawy – protokolant wychodzi i mówi kto ma wejść. Pokrzywdzony może tutaj złożyć wniosek o wystąpienie w rozprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego (do rozpoczęcia przewodu sądowego). Wszyscy wchodzą na sale rozpraw i od tego momentu zaczyna działać zasada ciągłości rozprawy. Wezwanie jest połączone z obowiązkiem stawiennictwa. Jeśli świadek
Piotr Jędrzejewski
24
się nie stawia to sąd może go ukarać karą pieniężną w wysokości do 1 tys. złotych. 3 rodzaje doręczeń: bezpośrednie, właściwe (do rąk własnych adresata); zastępcze (dorosły domownik, dozorca, sołtys jeśli podjęli się oddania pisma adresatowi, od lipca koniecznie jest też zostawienie awiza w skrzynce odbiorczej); podwójne awizowanie. Sąd tutaj sprawdza również to, czy istnieją przesłanki do zawieszenia postępowania. Sąd też rozstrzyga czy dana sprawa ma się odbywać jawnie, czy nie. Wyrok ZAWSZE ogłaszany jest jawnie. Po sprawdzeniu obecności wszyscy świadkowie opuszczają sale rozpraw (cały czas obecni są pełnomocnicy, obrońcy, sąd, oskarżony, protokolant i pokrzywdzony, jeśli chce).
II. Przewód sądowy a. odczytanie treści aktu oskarżenia przez prokuratura, zarzuty, uzasadnienie może skrócić b. złożenie wyjaśnień przez oskarżonego (przewodniczący pyta się oskarżonego, czy zrozumiał
zarzut, czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu, poucza go do prawa milczenia, odmowy składania zeznań i nieudzielania odpowiedzi na pytania). Jeśli chce wyjaśniać – to najpierw swobodna jego wypowiedź.
c. do zakończenia przesłuchania – możliwe jest dobrowolne poddanie się karze (387) d. po złożeniu wyjaśnień oskarżonego – rozpoczynamy faktyczne postepowanie dowodowe,
przesłuchujemy świadków – pierwsi pokrzywdzeni. Świadek jest pouczany o odpowiedzialności na składanie fałszywych zeznań, składa przyrzeczenie -‐‑ przyrzeczenie to uwznioślawia postepowanie, ale świadek odpowiada za fałszywe zeznania nawet bez przyrzeczenia. Nieletni, nie do końca poczytalni i osoby, które były karane za skł. fałszywych zeznań – nie odbiera się od nich przyrzeczenia. Za zgodą stron można zrezygnować z odbierania od świadka przyrzeczenia. Najpierw następuje swobodna wypowiedź świadka, a potem strony zadają pytania. Jeśli sąd zezwoli na oddalenie się świadka – może się oddalić, jeśli nie – pozostaje na sali. Może nastąpić przerwa w rozprawie – max do 35 dni. Jeśli termin zostanie przekroczony – uznajemy rozprawę za odroczoną.
e. na samym końcu – dowody z dokumentów f. dochodzi do zamknięcia przewodu sądowego
III. Głosy stron a. najpierw wypowiada się oskarżyciel podsumowując to co się działo i wnosząc o odpowiedni
wymiar kary. b. obrońca c. oskarżony d. Jeśli pojawią się głosy, które mówią o dowodach – sąd może zdecydować o ponownym otwarciu
przewodu sądowego. IV. Wyrokowanie
a. ogłoszenie wyroku może też zostać odroczone – na okres do 7 dni b. sąd udaje się na naradę i głosowanie nad wyrokiem c. następuje sporządzenie wyroku na piśmie i podpisanie go (brak podpisu = projekt wyroku) d. ogłoszenie wyroku – wszyscy stoją, sąd siedzi i podaje ustne motywy rozstrzygnięcia e. sąd poucza o terminie i środkach zaskarżenia. Aby zaskarżyć – należy najpierw złożyć wniosek o
uzasadnienie wyroku i. termin 7 dni od dnia otrzymania wyroku ii. sąd ma termin instrukcyjny 14 dni na sporządzenie uzasadnienia, doręcza się wyrok z
uzasadnieniem stronie, która złożyła wniosek. Strona ma 14 dni na złożenie apelacji.
Kazusy zajęcia 2 – postępowanie jurysdykcyjne I instancja Rozwiązania w pliku z kazusami Organizacja: 28 kwietnia 13:30 zaliczenie ćwiczeń I przedtermin – 16 kwietnia II – 14 maja Bez części wojskowej, kosztów i zasad. Egzamin – wykłady + kodeks Ocena z ćwiczeń ma wpływ na ocenę z egzaminu – to jej składowa część – spójrz do sylabusa J
Postępowania szczególne 3 kategorie:
• postępowania szczególne o wzbogaconym przebiegu (modyfikacja postępowania w stosunku do postępowania zwyczajnego – brak w KPK, ostatnio występowało w kodeksie z 1928r. – to był sąd przysięgły)
Piotr Jędrzejewski
25
• o ekwiwalentnym przebiegu (równoważne) – nie charakteryzują się znaczną modyfikacją
dodającą lub odejmującą elementy postępowania zwyczajnego – np. postępowanie o przestępstwa skarbowe • o zredukowanym przebiegu (zredukowany formalizm procesowy – w każdym z rodzajów
reedukacja ta jest zróżnicowana) o p. uproszczone – przestępstwa o mniejszym ciężarze gatunkowym (od lipca go nie będzie)
§ zasada – skład jednoosobowy § brak obowiązku stawiennictwa oskarżyciela publicznego
§ możliwość doręczenia oskarżonemu wraz z aktem oskarżenia wezwania na rozprawę § jedyna możliwość w postępowaniu karnym wydania wyroku zaocznego
• przesłanki: o w aktach sprawy zwrotne potwierdzenie odbioru oskarżonego i obrońcy,
że dostali wezwanie na rozprawę o od wyroku zaocznego – przysługuje jemu sprzeciw w ciągu 7 dni od
doręczenia wyroku – musi w nim uprawdopodobnić brak winy dot. braku stawiennictwa
o kiedy uchylony wyrok zaoczny? Gdy po przychyleniu się sądu do sprzeciwu i stawieniu się oskarżonego na rozprawie!
o p. prywatnoskargowe – pokrzywdzony może wnieść prywatny akt oskarżenia bezpośrednio do sądu. Nie mylić z postępowaniami wnioskowymi.
§ W p. prywatnoskargowych – inicjatywa ścigania należy do pokrzywdzonego – to p. o mniejszym ciężarze gatunkowym: zniesławienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej, rozstrój zdrowia poniżej 7 dni. Piszę sobie akt oskarżenia (prywatny) – opłata 300zł. Może złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów, brak przymusu adwokacko-‐‑radcowskiego, może ustanowić pełnomocnika. Jeśli akt oskarżenia spełnia wymogi – wyznaczane jest posiedzenie pojednawcze – jeśli nie stawia się na nie oskarżyciel prywatny – dochodzi do umorzenia postępowania. Jeśli nie stawił się oskarżony – tzn. że nie chce się pojednać z oskarżycielem i wyznacza się rozprawę. Jeśli dojdą do porozumienia – mogą zawrzeć ugodę i postępowanie zostanie umorzone.
§ p. wnioskowe – pokrzywdzony składa wniosek o ściganie, wyliczone te przestępstwa w KK. Ściganie w tych przestępstwach jest
Przedawnienie karalności – rok od momentu dowiedzenia się o sprawcy i 3 lata od momentu popełnienia czynu Istnieje możliwość wniesienia oskarżenia wzajemnego przeciwko oskarżonemu , które będzie rozpoznawane w 1 postepowaniu. 2 czyny muszą być powiązane, a także personalia tych osób muszą się zgadzać.
o p. nakazowe – wyrok nakazowy zapada na posiedzeniu jednoosobowym. Kiedy? § sprawa toczyła się w formie dochodzenia § chce orzec tylko karę grzywny lub karę o.w. (nie można orzec w tej formie kary p.w.) § materiał dowodowy z przygotowania przygotowawczego pozwala na wydanie wyroku na
posiedzeniu jednoosobowym (nie jest konieczne przeprowadzenie rozprawy) Nie można wydać wyroku nakazowego w stosunku do osoby, w stosunku do której jest konieczność obrony obligatoryjnej – od lipca osoba do 18 roku życia, niewidomy, głuchy, niemy w czasie czynu lub orzekania. art. 52. Wyrok nakazowy może być bez uzasadnienia, jest on doręczany oskarżonemu wraz z aktem oskarżenia. Od wyroku nakazowego przysługuje sprzeciw – w terminie 7 dni od dnia doręczenia oskarżonemu wyroku nakazowego wraz z aktem oskarżenia – jeśli wniesiemy sprzeciw = postępowanie toczy się od początku, rozprawa, tryb normalny. Co musi zawierać sprzeciw? Musi zawierać sformułowanie: Sprzeciwiam się wyrokowi nakazowemu srutututu.
o p. przyspieszone – p. o charakterze chuligańskim. Musi być wniosek o to. Patrz kodeks J Niestawiennictwo oskarżyciela publicznego nie tamuje postępowania przyspieszonego. Art. 517c par. 2a, b, c, d.
§ Kiedy nie możemy go prowadzić? • sprawy nie da się rozstrzygnąć w terminie 14 dni • kiedy materiał dowodowy jest niekompletny • w sprawie zachodzi konieczność wym. kary ponad 2 lata p.w. – wtedy kierujemy
postępowanie do trybu postępowania zwyczajnego § Skrócenie terminów: wniosek o uzasadnienie wyroku – 3 dni ( w tym można ustne do
protokołu można poprosić), sąd musi je sporządzić – 3 dni, termin na apelacje – 7 dni,
Piotr Jędrzejewski
26
termin na rozpatrzenie apelacji – 30 dni, powództwo cywilne w przypadku p. przyspieszonego nie jest dopuszczalne.
Od lipca: brak p. uproszczonego, jeśli przesłanki tych 3 ww. nie wystąpią -‐‑> toczy się postępowanie zwyczajne
Kazusy -‐‑ postępowania szczególne Kazus 4
Rafał J. po trwającym dwa miesiące postępowaniu przygotowawczym został oskarżony o popełnienie przestępstwa opisanego w art. 278 par 1 k.k. Postępowanie sądowe prowadzone jest w trybie uproszczonym. Sąd Rejonowy w Ł. Na 18 kwietnia 2007 r. wyznaczył termin rozprawy w sprawie przeciwko Rafałowi J. Prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy oskarżony nie stawił się oraz nie doręczył usprawiedliwienia swojej nieobecności. Na termin rozprawy również bez usprawiedliwienia nie stawił się obrońca oskarżonego. Sąd rozpoznał sprawę pod nieobecność oskarżonego. W toku postępowania sąd przesłuchał czterech świadków oraz biegłego. W głosach końcowych oskarżyciel publiczny podniósł, iż oskarżony jest winny „albowiem nie dość, że został oskarżony o czyn podlegający rozpoznaniu w niniejszym postępowaniu, to jeszcze w dniu 14 kwietnia 2007 r. został tymczasowo aresztowany przez Sąd w K.”. Sąd Rejonowy w Ł. Wyrokiem zaocznym z 18 kwietnia 2007r. uznał Rafała J. za winnego zarzucanego mu przestępstwa. Pytanie – czy w tej sytuacji można skorzystać z instytucji wyroku zaocznego? Nie można. Kazus 7 Andrzej W. wniósł do Sądu Rejonowego w K. akt oskarżenia, w którym zarzucił Ryszardowi Z., że ten 20 marca 2007r. przez uderzenie go pięścią w twarz spowodował u niego obrażenia w postaci złamania kości nosa bez przemieszczenia, które spowodowało naruszenie czynności ciała na czas poniżej siedmiu dni, tj. o przestępstwo określone w art 157 par 2 k.k. Termin pierwszej rozprawy został wyznaczony na dzień 30 kwietnia 2007r. W tym dniu do tego samego Sądu wpłynął akt oskarżenia Wandy Z. przeciwko Andrzejowi W., o to że 20 marca 2007r. naruszył jej nietykalność cielesną w ten sposób, ze chwycił ją za ręce, szarpał oraz popychał,. Tj. o przestępstwo określone w art 217 k.k. Wraz z przedmiotowym aktem oskarżenia oskarżycielka prywatna wniosła o rozpoznanie sprawy łącznie z postępowaniem dotyczącym Ryszarda Z. Jak wynikało z wniosku, Wanda Z. pozostawała w związku małżeńskim z Ryszardem Z. Pytanie – jaką decyzję procesową powinien podjąć sąd? Nie zachodzi tożsamość osób – należy złożyć więc 2 aktu oskarżenia (prywatne). Kazus 8 W dniu 26 października 2007r. Sąd Rejonowy w K. wyrokiem nakazowym uznał Józefa P. winnym popełnienia przestępstwa określonego w art. 278 par. 1 k.k. i za to wymierzył mu karę sześciu miesięcy ograniczenia wolności. Oskarżyciel publiczny został zawiadomiony o wydaniu wyroku 29 października 2007r. Dokonując oceny wyroku, uznał, ze sąd dopuścił się obrazy prawa procesowego przez niezawiadomienie o terminie posiedzenia, i w związku z powyższym skierował apelację od wskazanego wyroku. Pytanie – jak należy ocenić postępowanie oskarżyciela publicznego? Kazus 9 Sąd Rejonowy w Ł. Na posiedzeniu 23 kwietnia 2007r. wyrokiem nakazowym uznał Jana K. za winnego popełnienia przestępstwa opisanego w art. 288 par 1 k.k., i za to wymierzył mu karę dziesięciu miesięcy ograniczenia wolności, polegającą na wykonywaniu wskazanej przez sąd wykonawczy pracy społecznie użytecznej, dozorowanej i nieodpłatnej w wymiarze 30 godzin miesięcznie. Wyrok ten został doręczony oskarżycielowi publicznemu 30 kwietnia 2007r., a oskarżonemu zaś 2 maja 2007r. W dniu 5 maja 2007r. oskarżony złożył od wyroku środek odwoławczy, w którym podniósł, iż uznaje swoje sprawstwo i winę, jednak ze względu na zły stan zdrowia wnosi o zmianę orzeczenia przez orzeczenie kary grzywny. Sąd uznał, iż powyższe pismo stanowi sprzeciw od wyroku. Sprzeciw został uwzględniony. Sąd ponownie skierował sprawę na posiedzenie i wydał wyrok nakazowy, wymierzając karę grzywny w wymiarze 40 stawek dziennych po 100zł każda. Pytanie – czy istnieje możliwość zmiany wyroku nakazowego w sposób przeprowadzony przez sąd? Nie ma możliwości zmiany wyroku nakazowego – jedno uchylenie wyroku nakazowego prowadzi do postępowania w trybie zwyczajnym. Kazus 10 Przed Sądem Rejonowym w Z. rozpoznano w trybie przyspieszonym sprawę Krzysztofa S. oskarżonego o przestępstwo określone w art. 157 par 1 k.k w zw. z art. 64 par. 1 k.k Sąd po przeprowadzeniu pełnego postępowania dowodowego, w tym załączeniu opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej, wyrokiem z 1 lipca 2007r. uznał Krzysztofa S. za winnego
Piotr Jędrzejewski
27
czynu opisanego we wniosku o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym i wymierzył mu karę trzech lat pozbawienia wolności. Pytanie-‐‑ jak należy ocenić prawidłowość zachowania sądu? Może do 2 lat p.w. – art. 517g § 3 KPK.
ĆWICZENIA XI, 17 marca 2015r. Postępowanie odwoławcze Apelacja – zażalenie – zwyczajne środki zaskarżenia, służą od orzeczeń nieprawomocnych. Do wniesienia środka zaskarżenia uprawnienie mają głównie strony. Odwołujący się musi mieć gravamen – interes prawny w zaskarżeniu danego rozstrzygnięcia, może zaskarżać rozstrzygnięcia tylko dla niego niekorzystne (wyjątek – oskarżyciel publiczny – zarówno na korzyść jak i na niekorzyść). Każdy środek odwoławczy ma swój zakres zaskarżenia. Możemy skarżyć orzeczenie w całości, w części lub samo uzasadnienie orzeczenia. Każdy środek od musi mieć określoną treść, przede wszystkim wymogi każdego pisma procesowego (art. 199 kpk. a wiec miejsce, datę sporządzenia pisma, adresata, osoba wnosząca pismo, nazwa pisma, treść (osnowę) i podpis), ale musi też zawierać: oznaczenie orzeczenia, które skarżymy, zarzuty (co zarzucamy) i to czego się domagamy + uzasadnienie (nie zawsze) – to wniosek odwoławczy, pozwala on ustalić czy orzeczenie zostało zaskarżone w całości czy w części. Mogą być też wskazane nowe fakty lub dowody (ta osoba musi wykazać, że nie mogła tych faktów dowodów wykazać wcześniej, bo w I instancji nie było to stronie znane). Jeśli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego, obrońcy lub pełnomocnika, powinien ponadto zawierać uzasadnienie. Odwołujący się może również wskazać nowe fakty lub dowody. Jeżeli skarga odwoławcza nie spełnia wymogów formalnych to strona jest wzywana do ich usunięcia w terminie 7 dni. Jeżeli braki nie zostaną usunięte to skargę uważa się za bezskuteczną. Jak mamy wyrok SR to apelacje kierujemy do SO za pośrednictwem SR (prezes SR bada apelację pod kątem formalnym, jeśli ok to przesyła ją do SO, gdzie znowu jest badana pod kątem formalnym). Granice rozpoznania środka odwoławczego (art. 433 kpk.) Pozwalają nam określić jak daleko będzie rozpoznawana skarga/odwołanie przez organ odwoławczy. W doktrynie mamy do czynienia z 2 systemami – u nas funkcjonuje system kasacyjny – polega na kontroli podniesionych zarzutów, wyjątkowo zakres ten może być szerszy w aspekcie śledczym. Zakres kontroli odwoławczej jest wyznaczany przez granice środka odwoławczego (wyznaczane przez zakres środka zaskarżenia i zarzuty odwoławcze), przez kierunek środka odwoławczego (na korzyść albo niekorzyść oskarżonego), jak i bezwzględne przyczyny odwoławcze (enumeratywnie wyliczone w art. 439 KPK – sąd w podanych syt. Jest upoważniony do orzekania z urzędu i których potwierdzenie w post. Odwoławczym prowadzi do uchylenia i zmiany zaskarżonego orzeczenia). SO rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, ale są 4 sytuacje, kiedy sąd wychodzi poza te granice: 1. Art. 435 – jeśli sad zmienia rozstrzygnięcie w stosunku do 1 współoskarżonego to może dokonać zmiany
rozstrzygnięcia także w stosunku do reszty współoskarżonych. 2. Bezwzględne przyczyny odwoławcze – art. 439 § 1 kpk. 3. Art. 440 – rażąca niewspółmierność kary 4. Art. 455 – poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej
Zakaz orzekania przez SO na korzyść oskarżonego: 1. Bezpośredni zakaz reformationis in peius – art. 434 – SO nie może orzec na niekorzyść oskarżonego,
jeżeli nie został wniesiony na jego niekorzyść środek odwoławczy 2. Pośredni zakaz reformationis in peius – art. 442 – 443 – odnosi się do sądu I instancji, on też nie może
pogorszyć sytuacji oskarżonego.
Podstawą zarzutów są względne przyczyny odwoławcze. • Obraza przepisów prawa materialnego • Obraza przepisów postępowanioa pod warunkiem, że mogła mieć wpływ na rozstrzygnięcie • Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, ale pod warunkiem, że
mógł on mieć wpływ na treść orzeczenia • Rażąca niewspółmierność kary, środka karnego lub niesłusznego zastosowania albo
niezastosowania środka zabezpieczającego lub innego środka Termin na wniesienie apelacji – 14 dnia od daty ogłoszenia/doręczenia wyroku.
Piotr Jędrzejewski
28
Wyrok sądu I instancji (potem mamy 7 dni na złożenie wniosku o uzasadnienie wyroku – warunek konieczny, bo jeśli żadna ze stron go nie złoży to wyrok jest prawomocny). I potem sąd ma 14 dni na sporządzenie uzasadnienia (termin instrukcyjny). Po doręczeniu wyroku z uzasadnieniem strona ma 14 dni na złożenie apelacji. Jeśli nie złoży to po upływie 14 dni wyrok się uprawomocni. Natomiast wyrok SO uprawomocnia się automatycznie po ogłoszeniu. SO ma prawo do prowadzenia postępowania dowodowego. Orzeczenia SO mają mieć charakter reformatoryjny.
Reguły ne peius – SO nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w I instancji lub co do którego umorzono postepowanie lub warunkowo je umorzono. SO zawsze orzeka wyrokiem. Wyrok ten co do zasady uzasadniony jest z urzędu. Apelacja – bezwzględna suspensywność (powoduje bezwzględne wstrzymanie wykonania wyroku) i bezwzględna dewolutywność (apelacja jest zawsze rozpoznawana co do meritum przez sąd wyższego rzędu nad tym który wydał zaskarżony wyrok). ZAŻALENIE Wnoszone jest od postanowień, zarządzeń oraz na bezczynność organów. Składamy w terminie 7 dni od daty ogłoszenia/doręczenia postanowienia. Cechuje go względna suspensywność (co do zasady nie wstrzymuje wykonania, ale sąd może ją wstrzymać z urzędu lub na wniosek) i względna dewolutywność (do zażalenia może przychylić się sąd który je wydał). Mogą je wnieść strony, przedstawiciele stron oraz osoby, których postanowienie bezpośrednio dot. Lub narusza ich prawa. Organ I instancji może uwzględnić zażalenie w całości i sprawa wtedy nie trafia do instancji odwoławczej. Ale na tą decyzję przysługuje zażalenie stronie przeciwnej. Jeżeli organ I instancji nie uwzględni zażalenia w całości, to przesyła je do II instancji. Zażalenie rozpoznawane jest na posiedzeniu (strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć w nim udział). Mogą być na nim przeprowadzane dowody na wniosek stron albo sędziego. Możliwe decyzje w formie postanowienia:
• Utrzymanie w mocy postanowienia • Zmiana postanowienia • Uchylenie postanowienia
(takie same jak przy apelacji)
Ćwiczenia 24.03.15
10 kwietnia – koło Nie obowiązuje nas na zaliczeniu międzynarodowe. Wyróżniamy prawomocność formalną i materialną.
• Formalna o strona nie zaskarży w ogóle orzeczenia sądu I instancji o zaskarżenie jest niedopuszczalne z mocy ustawy o strona dokonała cofnięcia środka odwoławczego jeszcze przed jego rozpoznaniem. o Organ II instancji utrzymał w mocy wyrok sądu I instancji
• Materialna – obejmuje zakaz prowadzenia sprawy po raz kolejny tego samego oskarżonego o ten sam czyn – zakaz (paremia łacińska) –ne bis in idem
Środki odwoławcze nadzwyczajne – przysługują od decyzji prawomocnych – to kasacja oraz wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu. KASACJA Do postępowania kasacyjnego stosujemy odpowiednio przepisy dot. apelacji. Od czego składamy kasację?
• prawomocne wyroki sądu odwoławczego kończące sprawę • prawomocne postanowienia w przedmiocie umorzenia postępowania i zastosowania środków
zabezpieczających Uprawnienia kasacyjne – kasację mogą wnieść strony, z tym że kasacja na korzyść oskarżonego może być wniesiona tylko i wyłącznie od wyroku zasądzającego bezwzględną karę p.w. bez warunkowego jej zawieszenia. Natomiast kasację na niekorzyść można wnieść tylko od wyroku uniewinniającego, umarzającego post. z uwagi na znikomą ssc albo umorzenia w syt. gdy ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze, albo umorzenie z powodu niepoczytalności sprawcy. Termin na wniesienie co do zasady – 30 dni od doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem. Musimy więc najpierw złożyć wniosek o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem – 7 dni. A następnie mamy te 30 dni. TO termin dla stron, natomiast podmioty takiej jak MS, PG, RPO i RPD mogą złożyć kasację w każdym czasie –
Piotr Jędrzejewski
29
niedopuszczalne jest jednak uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku. Składamy ją jako strona do SN za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżony wyrok (podmioty ww. Składają ją do SN bezpośrednio). Musi być sporządzona przez obrońcę lub pełnomocnika (adwokat, radca pr.) – adwokat występujący we własnej sprawie nie może więc sporządzić kasacji. Od kasacji należy uiścić opłatę – jeśli w I instancji sprawa była rozpoznawana przez SR – 450 zł, a jeśli SO – 750 zł. Podstawy kasacyjne
t Opieramy ją na bezwzględnych przyczynach odwoławczych – 439 t rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, jeżeli miało wpływ na treść zapadłego
rozstrzygnięcia t rażące nar. przepisów prawa procesowego -‐‑ || -‐‑ Nie możemy wskazywać w kasacji błędnych ustaleń faktycznych, jak i niewspółmierności kary (chyba, że byłaby ona rażąca).
Jeśli prezes Sądu Odwoł. Przyjmuje kasację, to doręcza jej odpis pozostałym stronom. Prokurator jest obowiązany udzielić odpowiedzi na kasację. Jeśli Prezes SO otrzyma odp. Prokuratora to wysyła kasację wraz z odpowiedzią do SN. Prezes SN bada kasację pod kątem wszystkich wymagań: jeżeli jest niedopuszczalna – odmawia jej przyjęcia, jeśli wniesiona po terminie lub ma uchybienia to pozostawia kasację bez rozpoznania. Skład SN podczas rozpoznawania kasacji – jeśli ustawa nie wymaga wydania wyroku (np. BPO) – to 1 sędzia (chyba, że zarządzenie Prezesa SN o 3 sędziach), a jeśli zaskarżono orzeczenie SN to skład 7-‐‑osobowy. SN rozpoznaje kasację na rozprawie, a w wypadkach przewidzianych prze ustawę – na posiedzeniu bez udziału stron. SN rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, a w szerszym zakresie jeśli mamy do czynienia z BPO albo jeśli zmienia na korzyść oskarżonego. Może pełnomocnik lub obrońca złożyć też opinię prawną, zgodnie z którą złożenie kasacji jest bezzasadne – jeśli bowiem jego kasacja zostanie odrzucona z powodu oczywistej bezzasadności – MS wpisuje to do akt adwokata. Jeżeli strona wnosi o wyznaczenie obrońcy do sformułowania kasacji – termin się przedłuża. Możliwe orzeczenia SN w przedmiocie kasacji:
a) oddalenie kasacji (jeśli oczywiście bezzasadna) b) uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania c) uchylenie zaskarżonego orzeczenie i umorzenie postępowania d) uchylenie zaskarżonego orzeczenia i uniewinnienie oskarżonego, jeśli skazanie jest oczywiście niesłuszne Z chwilą uchylenia wyroku wykonanie kary i środka karnego ustaje.
Kasacja nadzwyczajna Może być złożona przez 3 podmioty:
1. Prokuratora Generalnego 2. RPO 3. RPD – przy naruszeniu dobra dziecka 4. MS
Mogą one złożyć kasację od każdego orzeczenia. Np. Od prawomocnego wyroku I instancji – mogą złożyć kasację w każdym terminie. 6 m-‐‑cy – po jego upływie od chwili wyd. zaskarżonego orzeczenia kasacja będzie dopuszczalna. Nie są związane przymusem adwokacko-‐‑radcowskim. Automatycznie kasacja trafia do SN. Gdy kasacja wpływa do SN – sprawdzana jest pod kątem formalnym i opłaty. Gdy braki – wzywa w trybie art. 120 KPK do uzupełnienia braków w ciągu 7 dni. Jeśli kasacja nie pochodziła od oskarżyciela publicznego to odpis kasacji doręcza się prokuratorowi i ma on przesłać odpowiedź na kasacje. I Kasację oraz odpowiedź na nią przesyła się do SN. Najpierw sąd sprawdza, czy kasacja nie jest oczywiście bezzasadna – na posiedzeniu . Rozpatruje to jednoosobowo w formie postanowienia. Można złożyć też wniosek o wstrzymanie zaskarżonego rozstrzygnięcia. Sn może też stosować środki zapobiegawcze – np. wystąpić o tymczasowe aresztowanie. SN orzeka na rozprawie – rozprawa jest jawna -‐‑ jakie mogą zapaść rozstrzygnięcia w przedmiocie kasacji:
1) oddalenie kasacji 2) uchylenie wyroku w całości lub części i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania 3) uchylenie w całości lub części i umorzenie postępowania 4) uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości lub części i uniewinniający skazanego 5) wyrok umarzający postępowanie kasacyjne
SN uzasadnia swoje orzeczenie z urzędu w terminie 14 dni. Kasacje możemy wnosić tylko raz w stosunku do danego orzeczenia w stosunku do danego skazanego. Polskie post. karne również nie dopuszcza superkasacji. Wznowienie postępowania – art. 240 i nast. Musi być to orzeczenie prawomocne. Musi dot. kwestii głównych, rozstrzygnięcia całej sprawy, a nie kwestii incydentalnych. Podstawy wznowienia:
Piotr Jędrzejewski
30
= Podstawy ex delicto – obligatoryjne -‐‑ można wznowić na korzyść i niekorzyść oskarżonego.
Wznawia się postępowanie, jeśli pop. p. w zw. z postępowaniem, co mogło mieć wpływ na treść zapadłego orzeczenia -‐‑ muszą być spełnione 2 warunki:
o Musi być ustalony fakt pop. Przestępstwa w poprzednim postępowaniu o I musi istnieć związek między pop. Przestępstwem a treścią orzeczenia
Fakt jego popełnienia musi być ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym. = Podstawy de novis – obligatoryjne -‐‑ tylko na korzyść oskarżonego -‐‑ po wydaniu orzeczenia pojawiają
się nowe fakty lub dowody, które wskazują że: o skazany nie pop. cz. z.
§ czyn nie stanowi p. § Sprawca (czyn) nie podlega karze
o skazano go na przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności decydujących o nadzwyczajnym złagodzeniu kary lub błednie ją nadzywczajnie obostrzono
o umorzono postępowanie lub warunkowo umorzono postępowanie mimo że nie popełnił czynu w ogóle
= wznowienie tylko na korzyść -‐‑ obligatoryjne: o wtedy, gdy orzeczenie zostało oparte o przepis prawa, który następnie w wyniku orzeczenia TK
został uznany za niezgodny z K RP, RUM lub ustawą o gdy wynika to z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego, który działa na mocy umowy
podpisanej i ratyfikowanej przez RP = fakultatywne wznowienie na niekorzyść
o w st. do osoby została zast. instytucji małego świadka koronnego i następnie ta osoba nie potwierdziła w post. karnym ujawnionych przez siebie informacji
o zastosowanie umorzenia absorpcyjnego – 11 § 3 KPK. = jeżeli post. w stosunku do skazanego zostało zakończone bez jego wiedzy bez jego winy (nie dopuszczono
jego do udziału, nie dopuszczono obrońcy, nie doręczono skutecznie) to w terminie … może złożyć wniosek o wznowienie
Wszczęcie postępowania o wznowienie: o na wniosek strony lub z urzędu (jeśli skazany nie żyje – to także osoba mu najbliższa) o jeżeli wniosek nie pochodzi od prokuratora powinien być sporządzony i podpisany przez obrońcę albo
pełnomocnika (przymus adwokacko -‐‑ radcowski). Wniosek musi zawierać: o podstawę do wznowienia i uprawdopodobnienie, że to rozstrzygnięcie wpłynęło na treść
poprzednio wydanego wyroku Może być on cofnięty aż do momentu wydania orzeczenia przez sąd w przedmiocie wznowienia. Sąd może sprawdzić okoliczności faktyczne (sam albo wyznaczyć kogoś ze swojego składu).
Gdy pokrzywdzony zmarł – można złożyć też wniosek o wznowienie, akt łaski, zatarcie skazania, wtedy też można składać skutecznie wniosek o wznowienie. Wniosek – przymus adwokacko-‐‑radcowski. Musimy wykazać interes prawny w złożeniu wniosku (wykazać gravamen). Wnosimy do sądu wł. do jego rozpoznania – gdy sprawę rozstrzygał SR – to do SO, a jeśli SO – to do SA, a jeśli SN – to do SN.. Co do zasady o wznowieniu rozstrzyga się na posiedzeniu bez udziału stron 3 osobowo – skład bada, czy przycyzny miały miejsce i czy należy wznowić postepowanie – nie orzeka więc merytorycznie. Jedyne orzeczenie merytoryczne, które może tu zapaść to orzeczenie uniewinniające, jeśli dojdzie do wniosku, że skazanie było oczywiście niesłuszne. Możliwe rozstrzygnięcia w przedmiocie wznowienia: I.pozostawienie wniosku bez rozpoznania (np. Gdy złożyła go osoba nieuprawniona) – postanowienie
zaskarżalne (oprócz postanowień SA lub SN) II. oddalenie wniosku – sąd stwierdza, że nie ma podstaw do wznowienia – zaskarżalne postanowienie III. orzeczenie o wznowieniu:
a. uchylenie orzeczenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (brak tutaj środka odwoławczego), albo
b. uchylenie orzeczenie i uniewinnienie skazanego, gdy skazanie było oczywiście niesłuszne lub umorzenie postępowania – na te ostatnie decyzje przysługuje apelacja, z wyjątkiem, gdy wyrok wydał SN.
Zaliczenie – kazusy, 4 pytania opisowe (1 dotyczy zagadnień wstępnych do środków zapobiegawczych, 2 pytanie to środki zapobiegawcze, środki przygotowawcze, 3 pytanie to postepowanie sądowe, 4 pytanie to dalsze części kodeksu).
Postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia
Piotr Jędrzejewski
31
PODJĘCIE POSTĘPOWANIA WARUNKOWO UMORZONEGO
O podjęciu postępowania warunkowo umorzonego orzeka sąd na wniosek: oskarżyciela, pokrzywdzonego lub sądowego kuratora zawodowego albo z urzędu. Tym sądem jest sąd I instancji właściwy do rozpoznania sprawy. Sąd orzeka na posiedzeniu, w którym mogą wziąć udział prokurator, oskarżony i jego obrońca oraz pokrzywdzony i jego pełnomocnik. Na decyzje o podjęciu/niepodjęciu postępowania przysługuje
zażalenie.
ODSZKODOWANIE ZA NIESŁUSZNE SKAZANIE, TYMCZASOWE ARESZTOWANIE LUB ZATRZYMANIE, A TAKŻE ZA NIESŁUSZNE ZASTOSOWANIE ŚRODKA PRZYMUSU
Podstawą ubiegania się o to odszkodowanie jest wykonanie w całości albo w części kary albo niesłuszne aresztowanie lub zatrzymanie albo zastosowanie środka przymusu. Fakt niesłusznego zastosowania tych środków powinien być stwierdzony albo w orzeczeniu wydanym w trybie kasacji albo orzeczeniem o wznowieniu postępowania. Komu nie przysługuje odszkodowanie? Osobie, która złożyła fałszywe zawiadomienie o przestępstwie czy złożyła fałszywe wyjaśnienia i spowodowała tym niekorzystną reakcję organów ścigania. Celem odszkodowania jest wyrównanie szkody spowodowanej wykonaniem w całości lub w części kar lub środków. Zasądzenie odszkodowania następuje na wniosek poszkodowanego i osoby, wobec której zastosowano środek zabezpieczający. O odszkodowaniu orzeka Sąd Okręgowy (w składzie 1 sędzia i 2 ławników), w którego okręgu wydano orzeczenie w I instancji. SO orzeka wyrokiem na rozprawie i na ten wyrok przysługuje apelacja. Termin przedawnienia roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienia wynosi 3 lata.
UŁASKAWIENIE Proces o ułaskawienie – jest to indywidualny akt łaski stosowany przez Prezydenta RP. Kodeks przewiduje 2 rodzaje procesu o ułaskawienie: 1. Postępowanie na wniosek. Może go złożyć:
� skazany, � osoba uprawniona do składania na jego korzyść środków odwoławczych, � krewni w linii prostej, � przysposabiający lub przysposobiony, � rodzeństwo, � małżonek i osoba pozostające ze skazanym we wspólnym pożyciu,
Od tego wniosku można w każdym czasie odstąpić. Jeśli się okaże, że prośba została złożona przez osobę nieuprawnioną albo że jest niedopuszczalna z mocy ustawy to sąd pozostawia ją bez rozpoznania. Wniosek taki składa się do sądu, który wydał wyrok w I instancji. Sąd orzeka w takim samym składzie, w jakim wydał wyrok. Sąd bierze pod uwagę m.in. zachowanie się skazanego po wydaniu wyroku, jego stan zdrowia, warunki rodzinne, czy skazany naprawił szkodę popełnioną przestępstwem. Dopiero po upływie roku można złożyć ponowny wniosek o ułaskawienie. Jeżeli sąd I instancji przychyli się do prośby o ułaskawienie i tylko on w sprawie orzekał – przesyła akta sprawy wraz z prośbą o ułaskawienie Prokuratora Generalnego. Jeżeli orzekały dwa sądy różnych instancji to sąd I instancji przesyła akta sprawy wraz ze swoją opinią do sądu II instancji i on pozostawia tę prośbę bez dalszego biegu, jeśli wcześniej sąd I instancji tak jak sąd II instancji wydał opinię negatywną. A jeśli sąd II instancji przychyli się do prośby to przestawia sprawę Prokuratorowi Generalnemu. Prokurator Generalny musi przedstawić prośbę Prezydentowi, jeżeli chociaż jeden sąd przychyli się do niej. A jeżeli obie opinie były negatywne to Prokurator Generalny i tak może z własnej inicjatywy przedstawić sprawę Prezydentowi. Prośba o ułaskawienie może być skierowana bezpośrednio do Prezydenta, wtedy Prezydent przekazuje ją do PG, który może przekazać sprawę do sądu albo działać sam.
2. Postępowanie wszczęte z urzędu przez Prokuratora Generalnego. Może on żądać przedstawienia sobie akt sprawy z opiniami sądów albo przedstawić akta Prezydentowi bez zwracania się o opinie.
WYROK ŁĄCZNY
Piotr Jędrzejewski
32
Wyrok łączny wydaje sąd z urzędu lub na wniosek skazanego albo prokuratora. Co do zasady wyrok łączny wydaje sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący w I instancji – jeśli orzekały sądy równorzędne. Jeżeli orzekały sądy różnego rzędu – wyrok łączny wydaje sąd wyższego rzędu. W razie zbiegu wyroków sądu powszechnego i szczególnego – wyrok wydaje ten sąd, który wymierzył surowszą karę. Sąd może zwrócić się opinię do tego zakładu karnego, w którym skazany karę odbywa/odbywał i zakład ten wyda opinię o jego zachowaniu w okresie odbywania kary, informacje o warunkach rodzinnych, majątkowych, stanie zdrowia i w jakim zakresie wyrok został już wykonany. Wyrok łączny wydawany jest na rozprawie. Skazany nie musi stawić się na niej osobiście, chyba że sąd
postanowi inaczej. Rozprawa przebiega tak jak w postępowaniu zwyczajnym przed sądem I instancji. Jeśli strony są obecne na rozprawie to mogą składać oświadczenia i wnioski dowodowe. Po uprawomocnieniu się wyroku łącznego skazany zaczyna odbywać tę karę, którą wymierzono mu w wyroku łącznym. Jeżeli po uprawomocnieniu się wyroku łącznego okazało się, że są jeszcze inne kary to wyroku się nie uchyla, tylko przyjmuje się, że ten wyrok nie obowiązuje i sąd wydaje nowy wyrok łączny.
Top Related