Ekonomia: GOSPODARKA RYNKOWA. MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY
GOSPODAROWANIA
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 2
Gospodarka narodowa jako przedmiot zainteresowania badaczy
• Gospodarka narodowa jako przedmiot zainteresowania badaczy pojawiła się już u merkantylistów (XVI–XVIII w.), którzy utożsamiali bogactwo kraju z akumulacją metali szlachetnych.
• Próby całościowego ujęcia gospodarki są widoczne również w fizjokratyzmie (XVIII w. – tablica ekonomiczna), a także w ekonomii klasycznej.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 3
Tablica e
kon
om
iczna
fizjokrató
w
(Fran
çois Q
uesn
aya)
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 4
Początki makroekonomii (1/7)
• Cechą wspólną tych prób wyjaśnienia funkcjonowania gospodarki jest podejście od strony pojedynczych rynków i indywidualnych uczestników zjawisk gospodarczych.
• Wszystkie teorie przyjmowały, że zachowanie gospodarki jest tożsame z zachowaniem indywidualnego podmiotu, a różni je jedynie skala zjawiska.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 5
Początki makroekonomii (2/7)
• Charakterystyczne dla makroekonomii podejście do gospodarki jako całości i próba opisania jej za pomocą wielkości zagregowanych ukształtowało się dopiero w latach 30. XX w.
• Pojawienie się pod koniec lat 20. wielkiego kryzysu gospodarczego i masowego bezrobocia wymusiło przeniesienie zainteresowania ekonomistów na problematykę makroekonomiczną, w celu wyjaśnienia przyczyn tych zjawisk i próby łagodzenia ich skutków.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 6
Początki makroekonomii (3/7)
• Nie było to możliwe na polu dotychczasowych teorii ekonomicznych, które utrzymywały tezę, że poziom podaży produkcji określa rozmiary całkowitego popytu, wobec czego całkowita nadprodukcja jest niemożliwa.
• W opinii niektórych ekonomistów fakty stały w jawnej sprzeczności z obowiązującymi poglądami ekonomicznymi, co wymagało zasadniczej zmiany myślenia o gospodarce narodowej.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 7
Początki makroekonomii (4/7)
• Bardzo często uznaje się, że twórcą analizy makroekonomicznej był John Maynard Keynes.
• Nie do końca jest to prawdą, jako że pierwszym ekonomista który zaproponował wyróżnienie mikro- i makroanalizy był norweski ekonomista Ragnar Frisch (uhonorowany nagrodą im. Alfreda Nobla z ekonomii w 1969 r.).
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 8
Początki makroekonomii (5/7)
• W 1933 roku Ragnar Frisch opublikował pracę pt. PropagationProblems and Impulse Problems in Dynamic Economics, gdzie postulował on (i zastosował w praktyce budując model cyklicznego rozwoju) konieczność wyróżnienia dwóch typów analizy ekonomicznej mikrodynamiki i makrodynamiki.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 9
Początki makroekonomii (6/7)
• Natomiast jest faktem, że intensywny rozwój makroekonomii opartej na analizie zmiennych zagregowanych rozpoczął się wraz z opublikowaniem w 1936 roku przez Johna M. Keynesa Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 10
Początki makroekonomii (7/7)
• John M. Keynes odszedł od doskonalonej przez klasyków mikroanalizy na rzecz operowania wielkimi agregatami.
• Wypracował takie pojęcia jak dochód narodowy czy popyt zagregowany - i za ich pomocą opisał funkcjonowanie gospodarki, podkreślając jednocześnie rolę globalnego popytu w kształtowaniu wielkości podaży produkcji (a więc i poziomu zatrudnienia).
• Jego poglądy dały początek keynesizmowi – jednej z wiodących szkół makroekonomicznych.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 11
Paradygmaty we współczesnej makroekonomii
• Keynesowski – podkreślający cykliczną niestabilność gospodarki pozostawionej
mechanizmowi rynkowemu oraz tendencję do wzrostu inflacji i bezrobocia. Staje się to podstawą do formułowania aktywnej polityki gospodarczej państwa, której celem miałoby być zapobieganie lub łagodzenie skutków niekorzystnych zjawisk gospodarczych. W ramach tego paradygmatu rozwija się wiele szkół makroekonomicznych, jak keynesizm, postkeynesizm i neokeynesizm.
• Neoklasyczny – nawiązujący do ekonomii klasycznej. Jako główną tezę prezentuje pogląd,
że mechanizm rynkowy prowadzi do optymalnej alokacji zasobów, w tym pełnego zatrudnienia. Rolę regulatora procesów gospodarczych pozostawia rynkowi, tym samym odrzucając konieczność głębokiej interwencji państwa w gospodarkę. Wiodącymi szkołami rozwijającymi się w ramach paradygmatu neoklasycznego są monetaryzm oraz ekonomia neoklasyczna.
• W przeciwieństwie do tych dwóch głównych nurtów makroekonomii, szkoła austriacka nie postuluje ani wewnętrznej stabilności, ani niestabilności gospodarki rynkowej, uważając rozważania na ten temat jako nienależące do ekonomii w sensie stricte.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 12
Rynki makroekonomiczne
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 13
Obieg okrężny
• Obieg okrężny jest to proces przepływu zasobów, dóbr i usług oraz płatności pomiędzy gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i rządem.
• Dopływy obejmują wydatki konsumpcyjne, inwestycje, wydatki rządowe oraz eksport.
• Odpływy obejmują oszczędności, podatki pomniejszone o subsydia oraz import.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 14
Popyt zagregowany
• Popyt zagregowany jest to suma, którą gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd planują wydać na dobra i usługi przy różnym poziomie cen w ciągu roku.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 16
Popyt zagregowany
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 17
Popyt zagregowany (AD – rys. 3.1) maleje, gdy rośnie ogólny poziom cen (P), bo:▪ zmniejsza się bogactwo (siła nabywcza)
gospodarstw domowych (niższe dochody realne powodują, zmniejszenie zakupów konsumpcyjnych);
▪ rośnie stopa procentowa w wyniku inflacji (wyższa stopa procentowa to wyższy koszt kredytów bankowych; maleje popyt na takie dobra jak domy, samochody, sprzęt AGD, a także zmniejsza się popyt inwestycyjny);
▪ zmniejsza się eksport netto (wyższe ceny powodują obniżenie eksportu przy równoczesnym wzroście importu; towary importowane stają , się konkurencyjne cenowo).
Podaż zagregowana
• Podaż zagregowana obejmuje ogólną produkcję dóbr i usług wytworzonych w gospodarce przy różnym poziomie cen w ciągu roku.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 18
Podaż zagregowana
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 19
Podaż zagregowana (AS – rys. 3.2) rośnie, gdy rośnie ogólny poziom cen (P), bo:▪ zwiększenie ogólnego poziomu cen
zwiększa zyski (w krótkim okresie) wielu producentów i dlatego zwiększają oni produkcję;
▪ wielu producentów jest przekonanych, że nominalny wzrost sprzedaży (dzięki wyższym cenom) jest spowodowany rosnącym popytem na ich dobra, dlatego zwiększają oni produkcję.
Równowaga makroekonomiczna
• Równowaga makroekonomiczna (przy stałych cenach i płacach) występuje wówczas, gdy globalny popyt równa się globalnej podaży, tzn. gdy suma planowanych globalnych wydatków jest równa dokładnie wartości wytworzonej produkcji.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 20
Nierównowaga makroekonomiczna
• W przypadku nadwyżki popytu maleją zapasy i pojawiają się przymusowe oszczędności.
• W przypadku nadwyżki podaży rosną zapasy i maleją niezamierzone oszczędności.
• W gospodarce o stałych cenach i płacach (teoria Keynesa) równowagę osiąga się przez odpowiednią politykę fiskalną i politykę monetarną państwa.
• W gospodarce o giętkich cenach nierównowaga może być zlikwidowana przez zmiany cen (wzrost lub spadek).
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 21
Nierównowaga makroekonomiczna
• Nadwyżka popytu (luka inflacyjna) grozi przyspieszeniem inflacji.
• Nadwyżka podaży (luka deflacyjna) skłania producentów do zmniejszenia produkcji.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 22
Determinanty zmian popytu i podaży zagregowanej
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 23
Determinanty popytu zagregowanego (AD):
• zmiany dochodów realnych;
• zmiany stóp procentowych;
• oczekiwania (dotyczące przyszłych dochodów, inflacji, zatrudnienia, stóp procentowych, itp.);
• polityka budżetowa i monetarna.
Determinanty podaży zagregowanej (AS):
• zmiany podaży zasobów;
• zmiany technologii /wydajności pracy;
• oczekiwania (dotyczące przyszłych zysków, popytu, inflacji);
• polityka budżetowa I monetarna.
Niedoskonałości mechanizmu rynkowego a interwencja rządu
• W skali mikro niedoskonałości mechanizmu rynkowego przejawiają się w występowaniu kosztów zewnętrznych, monopoli, nierównej dystrybucji dochodów oraz ograniczonej produkcji dóbr publicznych.
• W skali makro niedoskonałości mechanizmu rynkowego przejawiają się w występowaniu bezrobocia, inflacji oraz nagłych załamaniach koniunktury gospodarczej.
• Interwencja rządu w sprawy gospodarki jest motywowana niedoskonałościami mechanizmu rynkowego.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 24
Dobra prywatne i publiczne
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 25
Podział dóbr
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 26
Czyste dobra
prywatne
Dobra klubowe
Dobra wspólne
Czyste dobra
publiczne
Konsumpcja rywalizacyjna
Konsumpcja nierywalizacyjna (dobra publiczne u Samuelsona)
Możliwość wyłączenia z konsumpcji
Niemożliwość wyłączenia z konsumpcji
Inny podział dóbr
Kryteria:
• Alternatywny koszt konsumpcji (1 - jest, 0 - brak) – konkurencyjność.
• Prawa producenta (1 - są, 0 - brak) – wykluczalność;
• Prawa konsumenta (1 - są, 0 - brak) – wykluczalność.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 27
▪ Dobra prywatne (1,1,1).
▪ Dobra „nie zatłoczone” (0,1,1) – nie zatłoczone drogi, muzea, galerie, parki narodowe.
▪ Dobra o otwartym dostępie i dobra wspólne (1,0,1) – połowy oceaniczne, częstotliwość fal radiowych, dzikie zwierzęta, przyroda, wspólne złoża ropy naftowej.
▪ Dobra semi-publiczne (0,0,1) – telewizja, radio.
▪ Czyste dobra publiczne (0,0,0) – obrona narodowa, jakość powietrza, ochrona przeciwpowodziowa, hałas, konserwacja budynków historycznych.
Zadania rządu w zakresie ochrony socjalnej
• Jedną z ważniejszych funkcji rządu jest zapewnienie ochrony socjalnej obywatelom. Obejmuje ona m. in.:1. opiekę medyczną dla całej ludności (opłacaną z przymusowych lub
dobrowolnych ubezpieczeń, wspomaganych przez subsydia dla mało zarabiających);
2. wynagrodzenia i zasiłki (na wypadek bezrobocia lub długotrwalej choroby);
3. emerytury i dodatki dla niepełnoletnich dzieci (opłacane z przymusowych lub dobrowolnych składek oraz podatków);
4. gwarancję minimalnej płacy;
5. ochronę prawną zatrudnionego pracownika;
6. edukację powszechną;
7. tanie mieszkanie dla pracowników mało zarabiających.
Podstawy ekonomii dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki, WN UM w Gdyni 28
Top Related