PB 2015powered by social innovationen een initiatief van Midpoint Brabant.

2InleidingWelevenineentussentijd.Eentijdwaarindetraditionele,vertrouwdemaniervanontwikkeleneninnoveren,waarbijmetnamedetechnologischevooruitgangcentraalstaat,langzaamterreinverliest.Socialinnovationwordtdenieuwestandaard.Bijsocialinnovationstaanhetmaatschappelijkebelangendemenscentraal.Partijenbundelenhunkrachtenopbasisvanshared savings,shared valuesenshared knowledge.Dooropeenanderemaniersamentewerken,metpartijendieinhetverledenniet,ofpasheellaatinbeeldkwamen,wordennieuwevoorwaardengecreerdwaardoorinnovatiesduurzamertotstandkomen.Dekansdatproductendemarktveroverenwordtaanzienlijkgroteralszijaansluitenbijdebehoeftenvandemensenwaarzijvoorontwikkeldworden.Hierbijishetvanbelangdatondernemershunkansenindemarktkennen,datverzekeraarsdeeffectiviteitvanproductenonderkennen,enzorgprofessionalswetenwelkeproducteneropdemarktzijn. Zoookophetgebiedvanzorginnovatievoormensendielevenmetdementie.Hetaantalmensendattemakenkrijgtmeteenvormvandementiestijgtdekomendedecenniavan260.000toteenhalfmiljoen.Teldaarbijopdatmensen,doordeveranderingenindezorg,steedslangerzelfstandigthuisblijvenwonen.Dedrukopdezorgndemantelzorgersneemtdaardoorenormtoe.Ditvraagtnietalleenomstructurelehervormingenindezorg,maarookombewustanderstekijkennaardeinrichtingvandeleefomgeving.Eenleefomgevingwaaringroenntechnologieeensteedsbelangrijkererolgaanspelen.Alleenzozorgenweervoordatmensendielevenmetdementielanger,prettigerenveiligthuiskunnenwonenenparticiperenindesamenleving,waarbijhunmantelzorgerszoveelmogelijkontlastworden. DeBrabantseProeftuinDementieinitieerthetbewandelenvannieuwewegenomgrootschaliggebruikvaninnovatieveproducten/dienstentebevorderen.Wantopdit

Hetzouzfijnzijnalsmijnmanzichthuiszelfwatbeterkanvermaken,datgeeftmijwatrusten

tijdvoormezelf.Mantelzorger, CoP Oud geleerd, jong gedaan

2 3

momentisereenklooftussenmensenmetdementieendeproductenendienstendievoorhenwordenontwikkeld.DeProeftuinwildezekloofbeslechten. Sindsdestartin2014hebbentientallenorganisatiesenmeerdan100mensenzichverbondenaandeProeftuin.Erzijnalveelmooiestappengezetwaarmeewaardevolleinzichtenverworvenzijn.Weziendatpartijennunogteveelnaarelkaarkijken.Terwijlcomplexevraagstukkenalsdezenietophetbordvannpartijliggen.Hetiseengezamenlijkeverantwoordelijkheid.Nietheteigenbelang,maarhetmaatschappelijkebelangstaatvoorop.Ditvraagtomlef,omtegendestroomindatgenetedoenwatgoedis.Wantomietstotvollebloeitelatenkomen,moetereerstgewerktwordenaaneenstevigebodem.Deinvesteringendiehiermeegemoeidzijnkunnenvaaknietdoornpartijopgebrachtworden.Waaromzoujehiernietdehandenineenslaan? Ditiseenproceswaarwenogmaarnauwelijksaanzijnbegonnen.Tochzijnweervanovertuigddathetgeenkwestieisfditdejuistewegis,maarmeereenkwestievantijdtotdezewegdestandaardwordt.LenavanGastelProjectleider Brabantse Proeftuin Dementie

4DekloofErzijnveelondernemers,zorgprofessio-nals,onderzoekersenburgersdiegoedeenpraktischeproducten/ideenhebbenomhetlangerzelfstandiglevenmetdementiemogelijktemaken.Veelvandezeideenbereikendemensenmetdementienognietopbredeschaal.DeBrabantseProeftuinDementieheeftalsdoeldeklooftussengoedeideenendemensendielevenmetdementietedichten.

Hetdichtenvandekloofiseencomplexezaak.Erisnietnoplossingvoor.Opbredeschaalwordtergezochtnaarbruggenomdeklooftedichten.IndeProeftuinbrengenwehiervoorpartijensamen.Wantiedereenheeftvanuitzijneigenachtergrondeenkleinstukjevandesleuteltotsucces.Wedoenditdooranderstewerken,opzoeknaarpraktischeoplossingeninnieuwemanierenvandoenmetinzetvannieuwetechnologien.Inmeerdantienverschillendeinnovatienetwerken(CoPs)zijnondernemers,onderzoekers,overheden,zorgprofessionalsenmensen

metdementieenhunmantelzorgersmetelkaaraandeslagomnieuweideenchtverdertebrengen.AllesindeProeftuingebeurtindepraktijk,opbasisvanbehoeftenvanmensenmetdementieenonderbouwdmetonderzoek.Zoverzamelenweindepraktijkgegevensovernieuwemanierenvanwerken,waarmeegrootschaligergebruikvandatwatwerktmogelijkwordt.Onderwijs,onderzoekenwetenschapzijndaaromnauwbijdeProeftuinbetrokken.DebelangrijkstepartnersopditgebiedzijnFontys,TilburgUniversity/TranzoenInnovateDementia.Zijpakkenhetonderzoekheelpragmatischaan.Opmicroniveau,passendbijdeopzetvandeCoP,waarbijerdusgnvastonderzoeksprotocolis.Ditvraagtomslimme,nieuweonderzoeksmethodiekendieheteenvoudigmakenomdatateverzamelenenuiteindelijkooktevertalennaarmacroniveau.Zozijnweinstaatdenieuwemaniervanwerkenookduurzaamteverankeren.Enlerenwewatwlwerktenookwatniet.

Erbestaatnietnoplossingomdekloofte

beslechtenLena van Gastel, projectleider

kloof

4 5

InnovatierichtingenIndetweedehelftvan2014werdonderdevlagvandeProeftuinwetenschappelijkonderzoekgedaannaardebarriresenbevorderendefactorendieeenrolspelenbijdeopschalingvanproductenendienstenvoorthuiswonendemensenmetdementieenhunmantelzorgers,bezienvanuithetoogpuntvanverschillendestakeholders.Infebruari2015brachtenEllenVerhaeghenLiseloreSnaphaanhierovereenrapportuit:Ondersteunende zorginnovaties voor mensen die leven met dementie: een sociaal innovatieve aanpak. Barrires en oplossingsrichtingen voor de verspreiding van zorginnovaties in kaart.Opgrondvanditrapport,datzeergoedontvangenisindewetenschappelijkewereld,onderscheidenweindeProeftuinnudrieinnovatierichtingen.DezezijnleidendvooralleCoPs.Datgeeftfocusenhouvast.

BijelknieuwoptezettenCoPstellenweonszelfdevraag:DraagtditbijaandedoelstellingenvandeProeftuinnpastditbinnennvandeinnovatierichtingen?.Pasalshetantwoordhieropjais,gaanweaandeslag.

HetmooieisdatdeProeftuinonzeCoPondersteuntmetonderzoek

naardebetekenisvoordeclintndievoordezorgprofessionalsFranc Vermeer, ROC Tilburg

proefproef

{detuin}

{deproeftuin}

{demens}proef

proef proef

proef

mens x schakel

techniek +

buiten = beter

6Drieinnovatierichtingen

MensxschakelErisveelbeproefdetechno-logiebeschikbaar,maarmensenmetdementieenhunmantelzorgerszijnonvoldoendebekendmethetaanbod.Zehebbenbehoefteaanpersoonlijkadviesopmaat.Juistdatmenselijkeaspectontbreektinhetdistributiesysteem. In de Proeftuin zoeken naar wegen en oplossingen die wl werken.

Techniek+Erisonbekendheidenaarzelingbijhetgebruikvannieuwetechnieken.Ishetnietteingewikkeldenteduur?Mensenhebbenbehoefteaanletterlijkuitproberenomerachtertekomenwatvoorhunwerkt,enwatniet.In de Proeftuin zorgen we ervoor dat producten toegankelijk worden zodat mensen ze uit kunnen proberen.

Buiten=beterLangerthuiswonenbetekentookdenoodzaakomdewoonomgevingandersinterichten.Sociaalenfysiek.Juistzolangmogelijkblijvendeelnemenaanhetmaatschappelijkverkeerverhoogtdekwaliteitvanleven.In de Proeftuin zoeken we innovatieve oplossingen, die het mensen met dementie makkelijker maken om de deur uit te stappen.

FocusleidttotinzichtenDeCommunitiesofPractice(CoPs)zijnopen,lerendenetwerkenmetalsdoelinnovatieveconceptenindepraktijkteimplementeren,tetoetsenendoorteontwikkelen.IndeCoPswordtdekennisenervaringdieeralisbenutenwordendemensenvanuitdemultiplehelix(ondernemers,zorgaanbiedersen-financiers,overheid,onderzoeks-enkennisinstellingen,ndemensenmetdementieenhunmantelzorgerszelf )metelkaarincontactgebracht.DeCoPswerkenzelfstandigenwordendoordedeelnemerszelfaangestuurdengeorganiseerd.DeProeftuinfaciliteertdezenetwerkenomfocustehoudenopdegewensteinnovatie-richting(en)enondersteuntmetonderzoekencommunicatie.Hetmooieisdatdoordezichzelfontwikke-lende,lerendemaniervanwerkenindepraktijk,departicipantenzelftotontdek-kingenkomen.Hetbrengthennieuweinzichtenominnovatieschtverdertebrengen.Doordezeinzichtentebenoemen,vastteleggenenopteschalenbiedenzedeProeftuinnieuwespeerpuntenomdefocusverderaantescherpen,teverfijnenomuiteindelijkdjuisteschakelstevindenomdeklooftedichten.

6 7

In2015dedenweopvierlijnenwaardevolleinzichten:

1.InzichtenMensxschakelWatisnudultiemeschakeltussenmensentechniek?Hetafgelopenjaarhebbenwegemerktdatallebetrokkenendemogelijkhedenvantechniekandersbenaderen,vanuithuneigenreferentiekaders.Hierdoorversterkenzijelkaarniet.Ondernemerswillenverkopenenbenaderenmensenmetdementievaakalsdeconsumentomproductentekunnenwegzetten.Ditwektargwaanbijmensenmetdementieenhunmantelzorgers.Deonzekerheiddiehetziekteprocesmetzichmeebrengtmaaktdatmensenzichkwetsbaarvoelenenbehoeftehebbenaaneengoed,onafhankelijkenpersoonlijkadvies.Ookishetvertrouwenintechnologiezekernognietaltijdvanzelfsprekend.Ditvraagtomeenintermediair.Dezorgprofessionallijktdecrucialeschakel.Maarveelzorgprofessionalswillenprimairzorgenengeenproductenverkopen.Zijpakkenhierinnoggeenproactieve,adviserenderol.Technologieheeftduidelijknoggeeneigenplaatsindezorgketen.Weziendatzorgprofessionalsopditmomentdecrucialeschakelzijn.Zijhebbenkennis

vandementiezorgenzijnvoormantelzorgersnietalleeneenvertrouwenspersoonmaarookeenautoriteit.

2.InzichtenTechniek+Dementieiseenziektemeteengrilligverloop.Eenpatintkanmaandenstabielzijn,omvervolgensineenpaarwekentijdsterkachteruittegaan.Ditmaaktdatinvesterenintechniekthuissomstekostbaarwordt;jekunthetimmersmaarvooreenkorteperiodegebruiken.Ditvraagtdusomeenanderverdienmodel.Waarondernemersvaakontwikkelenvanuitdegedachteproductenteverkopenaandeeindgebruiker,moetenzijopzoeknaaralternatieven;huur,lenen,2ehands,etc.Wezienookdatdekostendiegemoeidzijnmetinvesteringenvaakhoogzijn,terwijldebaten(dewinst)vaninvesteringenvaakeldersneerslaat.Ditvraagtookomnieuwemaatschappelijkeconomischeverdien-modellen.Eenherverdelingvanbudgettenenverantwoordelijkheden.

3.InzichtenBuiten=BeterDewijkishetverzorgingshuisvandetoekomst.Mensenblijvenlangerthuiswonen.Maarisdewijkhierwelopingericht?Erwordtopverschillendeplekkengexperimenteerdmetdementievriendelijkegemeenschappen.

Verbindenencontactmetmensen,zelfsuitheelanderevelden,brengtonsnieuweideenCorry Aarts, De Wever

Omgaanmetdementie,datis

mensenwerkMantelzorger, CoP

ZoekWijzer

8Leefomgevingenwaarophetsocialenhetfysiekevlakwordtgewerkteenaanomgevingwaarmensenmetdementieprettigenveiligkunnenleven,bewegenenanderemensenontmoeten.Hetblijftechternogteveelbeperkttotexperimenten.Gemeentenzijnhieraanzet.Zijmoetendeschottentussendefysiekeensocialeafdelingenherzienenoverdegrenzenvandeafdelingenheendehandenineenslaan.Meteenbewusteinrichtingenbewusterbeheervandeopenbareruimte,diemeerisafgestemdopwatgroenkanbetekenenvoordegezondheidenhetwelzijnvanmensen,dragenwebijaandesocialecohesie.Zoontstaateenleefomgevingdieautonomieeneigenregienietinperktmaarvergroot,enmakenweoptimaalgebruikvandatgenedateris.

4.InzichtenWerkwijzeProeftuinDeBrabantseProeftuinDementiestaatalseenhuis.Onsdoelishelder;wegaandekloofdichtenendoenditdoorconsequentdefocusteleggenopdedrieinnovatierichtingenentrouwteblijvenaanonzemaniervanwerken.

OverdewerkwijzevandeProeftuinzijn,inmiddelsabstractsendiversepresentatiesingediendngehonoreerdbijinternationale

congressen,waaronderhetEHMA,Design4HealthenhetAAL.DeProeftuinistevenserkendalslandelijkeproeftuininhetkadervanhetDeltaplanDementie(initiatiefvanhetministerievanVolksgezondheid,WelzijnenSport).EndeProeftuinwasonderdeelvandeinzendingvandegemeenteTilburgvoordeEuropeanCapitalofInnovationAward.

DeProeftuiniseendynamischeorganisatiedieheelleangeorganiseerdis.Webeginnennietsnieuws,maarzetteninopwaaralietsbeweegt.Zoslagenweerinommetgeringemenskrachtenmiddeleneenserieuzebeweginggangtezetten.DewerkwijzevandeProeftuinisagile.Agilestaatvoorwendbaarenflexibel.DestructuurwaarindeProeftuinopereertisnietinbetongegoten,wepassendezeconstantaanopdeopgavewaarwevoorstaan.Zozijnsteedsdebestemensenopdejuisteplekactief.

Eenklein,vastteam,isdedagelijksemotorachterdeProeftuin.Mensendievannaturedemaniervanwerkenomarmenenpraktiseren.ZijzorgenvoordejuistefocusenfaciliterenenondersteunendeCoPs.

Eventussendeviermurenvandaan,de

vogelshorenzingen,kinderenzienspelen,hetgrasruikenengenietenvandezon.Hetzijnprikkelsdiedeherinnering

oproepen.Buitenkomenbiedteenaanknopingspuntvoor

eenpraatje.

8 9

StipOpdehorizon

Zorgendatmensendielevenmetdementielanger,prettigerenveiligthuiskunnenwonenenparticiperenindesamenleving,waarbijhunmantelzorgers

zoveelmogelijkontlastworden.

Mantelzorgerszijnbelangrijkstebeslissers,maarzijnvaakonvoldoendeinbeeldenterughoudend.

ZorgprofessionalszijncrucialeschakelsMeerkennisoverlevenmetdementiehelptondernemers

Generatiekloof:nietopgegroeidmettechnologieOverzichtvanmarktaanbodnprofessioneeloordeelen

reviewsvanproductenisnodig.

Grilligeziekteverloopvraagtomlenen,huren,2dehands,etc.Ervaringenvananderengeveninkleuringaanhet

nutvantechnologieBehoefteaannieuwe,maatschappelijk-

economischeverdienmodellen

Dementievriendelijkegemeenschapalsdrageressentieel

DeeffectenvangroenopdesocialecohesiezijngrootEriseenherijkingvandeschottennodigtussen

socialeenfysiekedomeinTeweinigaandachtvoordekrachtdiegroenheeftvoorhetwelbevindenvandemensmetdementie.

OntwikkelingvaninzichtenbinnendeProeftuin2014-2015

Mensxschakel

Mensenmetdementie Innovatiesdementiezorg

kloof

Techniek+ Buiten=beter

10

CoPsinbeeldErisaleenflinkaantalCoPsactief.Eencompleetoverzichtstaatoponzewebsite.DevolgendeCoPsillustrerenhoediverserbinnendeProeftuingewerktwordt.

1.ZoekWijzerDevraag:eriseenoerwoudaanproductendiemensenmetdementiekunnenondersteunen.Maarwatisnuhetbesteproduct?Gebrekaanoverzichtmaaktdatbewezeninnovatiesdeeindgebruikernooitbereiken.Hoebrengenwehierordeenoverzichtinaan?

Verkenning:eendigitalekeuze-assistentdie,nietalleenmensenmetdementie,hunmantelzorgersmaarookzorgprofessionals,helpteenkeuzetemakenuitalleproductendieerzijn.Passendbijelkefasevandementieenvooralleleefgebieden.Zowordtkiezeneenstukoverzichtelijker.

Betrokkenpartijen:Thuisleefgids,Paradigit,InnovateDementia,GGZe,Tranzo/TilburgUniversity,Fontys,ZorgnetwerkMiddenBrabant,DeWever,gemeenteTilburg,VGZenSHFT.

2.Oudgeleerd,jonggedaanDevraag:ondernemersdiezichbezighoudenmettechnologischeontwikkelingenophetgebiedvandementiezorgzoekenmogelijkhedenomdezebreedindepraktijktebrengenentetoetsen.Hoekomenzijincontactmetmensenmetdementie?Zodatzijchtwetenwaarbehoefteaanis.

Verkenning:studentenverpleegkundevanhetROCTilburgontdekkendekrachtvaninnovatieseerstopschoolengaandaarnaindepraktijksamenmetmensenmetdementieenhunmantelzorgerskijkenwaarbehoeftesliggenendezevervolgensvertalennaarmogelijkeproducten.Eengeweldigeproeftuinvoorondernemerseneenprachtigeleerschoolvoorjongtalent!

Betrokkenpartijen:ROCTilburg,ZorgnetwerkMiddenBrabant,Fontys,BRIZ,Zorgelooshuis,Detron,Geheugensupport,AltijdThuis,Sensotiss,Fresh-idea-factory,Compaan,Qvita,ShareCare,Vivago,Mibida,Fluxplus,GocietyenThuisleefgids.

Samenopzoeknaarwegendiewlwerken

10 11

3.DriemaaldaagsDevraag:eenpraktijkverpleegkundigeouderenzorg,eencordinatorbijeenvrijwilligersorganisatieeneenwijkverpleegkundigesignalerenondervoedingbijmensenmetdementie.Wondengenezenslecht,mensenverzwakkenenwordenziek.Endatomdatvergetenwordtombroodtehalenofomhetsimpelwegopteeten.

Verkenning:kijkenofsociaalntechnologischinnoverenslimgecombineerdkanworden.Bv.doorslimmerplannenvanhuisbezoekenrondomeetmomentenenhetpersoonlijkenetwerkvandeclintbetrekken.

Betrokkenenpartijen:Thebe,ContourdeTwern,gemeenteTilburg,VGZeneenhuisartsenpraktijk.

Alszijnietmeerweethoeze

thuismoetkomen,wiehelpthaardan?

Watalsjenietmeerweetwaarhetbrood

ligt?

12

20162016wordthetjaarvanverdereopschaling,aldoorbordurendopdeinzichtendiezijnvergaard.DeCoPsvormenhiervoordebelangrijkstemotor.Wantdoortedoenindepraktijkbrengenwedebewegingverderopgang.EenaantalCoPsheeftinmiddelszoveelinzichtenvergaard,datdezegeborgdkunnenwordenindeinstituties.ZogaatdeSchoolvoorGezondheidszorgROCTilburgkijkenhoezijdepilotOudgeleerd,jonggedaaninhaarcurriculumkanopnemen.

Ookin2016blijvenwetrouwaandeprin-cipesvandeProeftuin;volgenseengerichteaanpakenondersteunddooronderzoek.DewijzewaaropweonderzoekenbinnendeProeftuinzalin2016nogvolopinont-wikkelingzijn.Wegaanbouwenaantoolkitwaarmeeactiegerichtonderzoekgedaankanworden.PassendbijdedynamiekvandeProeftuin;snelmaardoortastendnbetrouwbaar.

Speerpuntenvoor2016

1.BouwenaannieuweverdienmodellenDebestaandeverdienmodellenstaaninnovatiesindeweg.Hetiszaakdatpartijenhetinnovatieprocesalseengezamenlijkeopgavegaanzien.Datbetekentaandevoorkantgezamenlijkinvesteren(ingeld,uren,kennis,etc.)omeraandeachterkantde(maatschappelijke)vruchtenvanteplukken.Ditvraagtomandere,maatschappelijkeconomische,verdienmodellen,herverdelingvanverantwoordelijkhedenengelden.

Maarookhetgrilligeziekteverloopbijmensenmetdementievraagtomslimmemanierenomtoegangtekrijgentothulpmiddelendiesomsmaarheelkorttegebruikenzijn.Ditstaatinvesterenintechnologieindeweg.Doortezoekennaaranderewegen,brengenwetechnologieopeenbetaalbaremanierbijmensenthuis.

12 13

2.VerstevigennetwerkzorgprofessionalsOmeenCoPoptimaaltelatendraaienishetvanbelangdatallepartijengoedvertegenwoordigdzijn.BinnendeProeftuinzijnderelatiesmetoverheden,onderwijsenondernemersuitstekendbelegd.Alleendemensendielevenmetdementieblijkenindepraktijkmoeilijktebereiken.Doortebouwenaaneengecommitteerdnetwerkvanzorgprofessionalshebbenwesneltoegangtothunexpertiseenhunnetwerkvanmensenmetdementieenmantelzorgers.Ditgeeftonstevensdegelegenheidomdezezorgprofessionalsintensievertebetrekkenenkennistelatenmakenmetdemogelijkhedendieinnovatiesbieden.Zijzijnimmersdecrucialeschakeltusseninnovatiesendemensendielevenmetdementie,enzullenindetoekomstnaastsocialeoplossingenooksteedsmeertechnologischeoplossingenaandragenbijhunclinten.Hierisnogeenwereldtewinnen.

3.KennisdelenDeoogstuitdeProeftuinisrijk,hetlevertnieuweinzichteneninspirerendeverhalenop.Verhalenuitdepraktijk,(onderzoeks)resultatendiegeboektzijnbinnendeCoPsenresultatenoverdeanderemaniervanwerken.Dezekennismoetgedeeldworden.NietdeProeftuinstaathierbijcentraal,maardeoogst.Eenoogstdiebreedgedeeldmagnmoetworden.

14

TotslotDeProeftuinfloreertalleenmetwerkelijkcommitmentvanallepartnersenparticipanteninhetveld.Samenmoetenwebarriresdoorbrekenennieuwewegenontdekken.DeProeftuinnodigtiedereendievooruitwilenchtietswilveranderenvanharteuitomaantesluiten,omaandeslagtegaanmetdeinzichtenendezetelatenlandenindepraktijkvanalledag.www.brabantseproeftuindementie.nl

kloof

Techniek+ Buiten=beterMensxschakel

14 15

Hetisgoedomtehorenwaarmensendielevenmetdementienuchtbehoefteaanhebben

Ben Janzen, Paradigit

16

DeBrabantseProeftuinDementie

DeProeftuinDementievormtnvandeonderdelenvanhetCare-programmavanMidpointBrabant.MidpointBrabantisdesamenwerkingtussendenegengemeenteninHartvanBrabant,kennisinstellingen,eenaantaloverlegpartijen(o.a.deProvincieNoord-Brabant)enoverigepartners.

HetkernteamvandeProeftuinwerktnauwsamenomontwikkelingeningangtezettenentebespreken.Inditteamparticiperendevolgendepartijen:BrabantseRaadvoorInformeleZorg(BRIZ),ContourdeTwern,CZ,FocalMeditech,Fontys,GemeenteTilburg,GGzBreburg,GGzE(m.n.InnovateDementia),PG-raad,ProvincieNoord-Brabant,Schakelring,Thebe,Tranzo/TilburgUniversity,deWeverenVGZ.

NaastdezekernpartnerszijnernogtientallenpartijenbetrokkenbijCoPsenandereinitiatievenvanuitdeProeftuin.