Ograniczoność i wybór w gospodarowaniu zasobami środowiska1. Trzy aspekty ograniczoności Ograniczoność zasobów Ograniczoność głównych komponentów decydujących o jakości
środowiska Pozaekonomiczny wymiar ograniczoności zasobów środowiska
(amenity uses)2. Problem wyboruwymiar mikroekonomiczny Szkody z tytułu zanieczyszczenia środowiska a koszty jego
ograniczania (CBA/AKK) Jakość środowiska i nakłady na jego ochronę jako koszt
alternatywny względem celów ekologicznych Czynniko-intensywny a środowiskowo-przyjazny postęp
techniczny Łagodzenie sprzeczności poprzez działania typu win-win Niekiedy: brak możliwości wyboru (np. utrata bioróznorodności)
1
Ograniczoność i wybór w gospodarowaniu zasobami środowiskaWymiar makroekonomiczny Dobrobyt materialny i jakość środowiska a dobrobyt społeczny Porównanie społecznych kosztów i korzyści środowiskowychStatyczny i dynamiczny aspekt ograniczoności i
wyboru Statyka: potrzeba krótkookresowej racjonalizacji/optymalizacji Dynamika: maksymalizacja dobrobytu społecznego w przyjętym
horyzoncie gospodarowania (międzypokoleniowa sprawiedliwość
ekologicznaProblem skali i alokacji w gospodarowaniu zasobamiśrodowiska Niedoskonałość (błędy) rynku w gospodarowaniu zasobami
środowiska- ogólne i specyficzne Potrzeby a popyt Syndrom NIMBY (not in my backyard)
2
Ekonomia środowiska (EŚ) i jej elementy składowe
Ujęcie neoklasyczne: Ekonomia środowiska jako nauka o racjonalnym wykorzystaniuzasobów środowiska w warunkach ograniczoności jego zasobów wcelu maksymalizacji dobrobytu. Dziedzina teorii ekonomii, która bada statyczne i dynamiczne warunki optymalności wykorzystania zasobów i walorów środowiska Elementy składowe: (1) ekonomiczna teoria zanieczyszczenia i ochronyśrodowiska; (2) Ekonomiczna teoria wykorzystania zasobów naturalnych(3) Ekonomiczna teoria zachowania przyrody EŚ a ekonomia ekologiczna (EE) i ekonomia trwałego
rozwoju(ETR) Główne kryteria dystynkcji: efektywności, bezpieczeństwa i
trwałości rozwoju (sprawiedliwości międzypokoleniowej) EE: decydujące jest kryterium bezpieczeństwa i trwałości ETR: szczególna rola kryterium trwałości (sprawiedliwości) Ujęcia teoretyczne a polityka środowiskowa (ekologiczna)
3
Problematyka ekologiczna w ekonomii – ujęcie retrospektywne
Wybór i ograniczoność w gospodarowaniu zasobami środowiska – ujęcie historyczne
Naturalne bariery wzrostu w ekonomii klasycznej i fizjokratyzmie
(F. Quesnay, A. Smith, D. Ricardo, K. Marx)Względna i bezwzględna ograniczoność zasobów:
Ricardo vs. R. Malthus i R. JevonsPierwsze próby dostrzeżenia ekologicznych
barier wzrostu: J.S. Mill, J.B. Say
4
„Historyczne” i „logiczne” przyczyny zainteresowania teorii ekonomii problematyką ekologicznąPogłębianie się kryzysu surowcowo-energetycznego Internacjonalizacja i globalizacja procesu zanieczyszczenia
środowiskaPrace prekursorów (Kapp, Boulding, inni) i pierwsze Raporty dla
Klubu RzymskiegoDziałalność niektórych organizacji międzynarodowych (ONZ),
ekologicznych NGO i partii „zielonych”Rozwinięcie i wykorzystanie teorii efektów zewnętrznych (TEZ) i
teorii dóbr publicznych (TDB) w analizie zanieczyszczenia i ochrony środowiska oraz ekologicznych uwarunkowań wzrostu
Stopniowe uwzględnianie ograniczoności zasobów oraz zanieczyszczenia środowiska w modelach wzrostu gospodarczego
Stworzenie zupełnie nowych podstaw analizy współzależności gospodarki i środowiska (mass balance approach, ekologiczna analiza input-output, entropijno-energetyczna analiza wartości i wzrostu)
5
Ogólna charakterystyka neoklasycznej (NEŚ) i keynesowskiej (KEŚ)ekonomii środowiska
A. Postulat „ekologizacji” ekonomii (gospodarki) a ekonomiczna racjonalizacja gospodarowania zasobami
B. Neoklasyczna ekonomia środowiska TEZ i TDB jako ogólna podstawa Rynek ma zdolność do efektywnej alokacji Efekty zewnętrzne niefektywność alokacji Efekty zewnętrzne powinny być internalizowane Lepsza (tańsza) jest internalizacja oparta na instrumentach
ekonomicznych (rynkowych) Potrzeba prywatyzacji: ograniczanie zakresu występowania
dóbr publicznych i związanych z tym zjawisk jeździec na gapę oraz dylemat więźnia
„Optymizm wzrostowy” w odniesieniu do problemu ograniczoności zasobów (sprawny mechanizm substytucji cenowo-technologicznej)
6
Zasada Hotellinga i koncepcja
technologii cienia Nordhausa
p – cena jednostki zasobu nieodnawialnegomc – marginalny koszt pozyskania jednostki zasobuR – royalty (renta zawłaszczana przez państwo)r - stała w czasie stopa procentowa (społeczna stopa dyskonta)t – czas Technologia back-stop – technologia lub zasób alternatywny
7
Zasada Hotellinga i koncepcja technologii-cienia Nordhausa
Interpretacja mikroekonomiczna1. Stopa wzrostu wartości jednostki zasobu (r) =
oczekiwanej stopie zysku/oprocentowania inwestycji alternatywnych (np. papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu). Jeżeli takie zdyskontowanie ma miejsce, wartość bieżąca jednostki zasobu jest równa wartości bieżącej alternatywnej instytucji. Decyzja „pozostawieniu w ziemi” zasobu lub eksploatacja
2. r jest większe od oczekiwanej stopy zysku/oprocentowania inwestycji alternatywnej. Właściciele zasobów powstrzymują się od eksploatacji, bieżąca wartość ich zasobu realnie rośnie
3. r jest mniejsze od oczekiwanej stopy zysku inwestycji alternatywnej. Właściciele zasobu podejmują decyzję o szybkiej eksploatacji
8
Ogólna charakterystyka neoklasycznej (NEŚ) i keynesowskiej (KEŚ)ekonomii środowiska
C. Keynesowska ekonomia środowiskaNie całkowite odrzucenie, lecz relatywizacja twierdzeń NEŚPodstawowe różnice w stosunku do NEŚ Szersze odwołania do kryterium bezpieczeństwa i trwałości
rozwoju (międzypokoleniowa sprawiedliwość ekologiczna) oraz ocen o charakterze społeczno-politycznym i etycznym Kwestionowanie sprawności rynkowego mechanizmu substytucji
cenowo-technologicznej Kwestionowanie ujęć opartych wyłącznie na mikroekonomicznym rachunku optymalizacyjnym i dążeniu do monetaryzacji wszystkich zasobów i walorów środowiskaD. Problem podstawowy dla całej współczesnej
ekonomii: skala gospodarowania zasobami środowiska a efektywność alokacyjna w gospodarowaniu środowiskiem
9
TEZ jako podstawa analizy zanieczyszczenia i ochrony środowiska
Efekty zewnętrzne - powstają w sytuacji, w której decyzje podejmowane przez jeden lub więcej podmiotów gospodarczych oddziaływają bezpośrednio (pozytywnie lub negatywnie) na możliwości produkcyjne lub konsumpcyjne innych podmiotów. W sposób formalny można to przedstawić jako oddziaływanie jednego z podmiotów na funkcje celu – użyteczności, zysku, kosztów itd. – innego podmiotu. Istotne jest zarazem, aby można było określić
zarówno konkretnego sprawcę jak i odbiorcę owych efektów.Wymiar makroekonomiczny efektów zewnętrznych -
występują wtedy, gdy w gospodarce charakteryzującej się zdecentralizowanymi procedurami regulacyjno-optymalizacyjnymi (rynkowej)nie ma dostatecznych bodźców do tworzenia efektywnych rynków dóbr i czynników produkcji, co prowadzi do sytuacji, w której równowaga rynkowa nie spełnia warunków optimum Pareto.
10
TEZ jako podstawa analizy zanieczyszczenia i ochrony środowiska
Internalizacja efektów zewnętrznychProces polegający na włączeniu („uwewnętrznieniu”) w rachunek ekonomiczny podmiotu generującego efekty wewnętrzne ich
skutków ekonomicznych, zwykle prowadzący do wzrostu kosztów sprawcy.Teoretyczne podstawy internalizacji Podatek Pigou (wariant interwencjonistyczny) Teoremat Coase’a (wariant rynkowy) Przymus prawno-administracyjny
• Internalizacja nie jest równoznaczna z całkowitą eliminacja EZ, ale z ich redukcją do poziomu społecznie optymalnego, zgodnie z kryterium: marginalny koszt redukcji zanieczyszczenia, MKR, zrównuje się z marginalnym kosztem zanieczyszczenia, MKZ, (straty w dobrobycie wywołanej zanieczyszczeniem)
Społecznie optymalny poziom emisji (danego polutanta); ujęcie makroekonomiczne
MKRS
MKZS
D
E
CBA
0 xe xopt.
Maksymalny przyrost dobrobytu społecznego:ΔD = CBDE - CBD = CDE
0 – xe; poziom emisji mieszczący się w granicach samoistnej zdolności przyrody do asymilacji (rozkładu)
TEZ jako podstawa analizy zanieczyszczenia i ochrony środowiska
FB (x1B, x2
B, ..., xnB, xm
A) - funkcja produkcji wytwórcy B
x1B, x2
B, ..., xnB - czynniki produkcji
wykorzystywane przez B, xmA dowolny czynnik
produkcji wykorzystywany przez A
13
EZnegatywny ;0);,,(
),x(Lx
EZpozytywny ;0
EZnegatywny ;0
A
x
yxCLyy
C
x
F
x
F
BB
A
Am
B
Am
B
TEZ jako podstawa analizy zanieczyszczenia i ochrony środowiska
SMC)P (
lub 0
spoleczna cOptymalnos
0
przez danajest produkcji wielkoscoptymalna
zysku acjimaksymalizzasady Z
A dobra produkcji k
Adobr cen
A
równosc
px
Fk
x
Fkp
kp
MC
p
AAm
B
AAm
B
AA
AA
A
14
Regulacja EZ przy pomocy podatku – sytuacja przedregulacyjna
x(LA,CA); y(LA,CA,x); ∂y/∂x <0
pX = 120; py = 240 (dane)
Kx = 3x2 + 60x; Ky = y2 + 100y + 30x
Z zasady maksymalizacji zysku:
15
4600 =Py 300; =Px 70 = *y 10; = *x
; yy
xx
x py
Kp
d
dK
Regulacja EZ przy pomocy podatku – sytuacja poregulacyjna
16
(Pigou)optymalny podatek ;30
x
Kt y
txxxxpPtxxxK xxx 603;603 22
225;5;906 opt xxx Pxxp
dx
dK
1205053010030100 22 yyxyyK y
47501205016800 yyy KUP
)(4975 ParetooptimumPP yx
Zanieczyszczenie i ochrona środowiska a dobra publiczne
Definicja ( = cechy wyróżniające) dobra publicznego
Zbiorowa konsumowalność (użytkowalność)Nierywalizacyjność (nieykluczoność konsumpcji)Produkcja: niepodzielność dóbrKonsumpcja: podzielność konsumpcji Występowanie efektów zewnętrznych (konsumpcja/produkcja)
Dobra publiczne a dobra prywatne Dobro publiczney – ilość produkowanego (istniejącego, oferowanego dobra)
yi (i = 1,2,..., n) – konsumpcja dobra y przez i-tą jednostkę
yi = y dla wszystkich i
17
Zanieczyszczenie i ochrona środowiska a dobra publiczne
Dobro prywatnex – łączna ilość wytworzonego dobra prywatnegoxi (i = 1,2,..., n) – konsumpcja dobra x przez i-tą jednostkę
Różnice między: Dobrami publicznymi i wolnymi Dobrami publicznymi i rynkowymi Efekty zewnętrzne a dobra publiczne (korzyści zewnętrzne i niekorzyści zewnętrzne) Dobra publiczne a prywatne : problem wykluczalności Problem jeźdźca na gapę i dylematu więźnia oraz problem zatłoczenia Global commons Dobra merytoryczne
18
xxni
i
i
1
19
KKLLAASSYYFFIIKKAACCJJAA DDÓÓBBRR PPUUBBLLIICCZZNNYYCCHH DDoobbrraa
KKrryytteerriiuumm rrzzaaddkkoośśccii DDoobbrraa eekkoonnoommiicczznnee DDoobbrraa wwoollnnee KKrryytteerriiuumm ddyyssppoonnoowwaanniiaa DDoobbrraa ppuubblliicczznnee DDoobbrraa pprryywwaattnnee KKrryytteerriiuumm rryywwaalliizzaaccyyjjnnoośśccii DDoobbrraa ppuubblliicczznnee sseennssuu ssttrriiccttoo DDoobbrraa kklluubboowwee
((ww ttyymm llookkaallnnee ddoobbrraa ppuubblliicczznnee))
KKrryytteerriiuumm ooddrrzzuuccaallnnoośśccii uużżyyttkkoowwnniikkaa DDoobbrraa ooddrrzzuuccaallnnee DDoobbrraa zz pprrzzyymmuusseemm
kkoonnssuummppccjjii
Top Related