Nieuwe financieringsmogelijkheden voor natuur en landschap
75 jaar Landschap Noord-Holland17 november 2011
Walter Kooy
Situatieschets
• Grote groene ambities• Veel minder overheidsgeld• Sombere economisch vooruitzichten• Zijn er andere financieringsmogelijkheden?
3 75 jaar Landschap Noord-Holland
Presentatie
• Hoe ging dat vroeger eigenlijk?• Waar staan we nu?• Omgevingsperspectief komende 20 jaar
4 75 jaar Landschap Noord-Holland
500 jaar geleden…
• Natuur is er van zelf: landbouw of woeste grond• Begin van de landgoederen• Geen beleid, geen wet, geen subsidie
5 75 jaar Landschap Noord-Holland
200 jaar geleden…
• Natuur nog steeds vanzelf, minder woeste grond• Veel meer landgoederen• Geen beleid, geen wet, geen subsidie
6 75 jaar Landschap Noord-Holland
100 jaar geleden…
• Natuur wordt aangetast door industrie• Als reactie ontstaat Staatsbosbeheer,
Natuurmonumenten• Lichte wetgeving, budget voor Staatsbosbeheer,
beetje beleid
7 75 jaar Landschap Noord-Holland
50 jaar geleden…
• Natuur sterk bedreigd door industrie, woningbouw, landbouw
• 11 provinciale landschappen• Boswet, Jachtwet, Natuurschoonwet,
Natuurbeschermingswet (lichte regimes)• Begin beheersubsidie
8 75 jaar Landschap Noord-Holland
1990
• Natuur ook bedreigd door infrastructuur en emissies• Particulieren en boeren melden zich als beheerder
naast de TBO’s• EHS-concept: nieuwbouw van natuur• Grootse Groen-om-de-stad plannen, mét geld• Wetgeving wordt zwaarder: Flora- en Faunawet• Internationale verplichtingen op stoom• Beheersubsidie en aankoopsubsidie stijgen stevig
9 75 jaar Landschap Noord-Holland
Het jaar 2000• Aantasting natuur stabiliseert• Aantal nieuwe landgoederen• Ongekend aantal leden en donateurs NB organisaties• Natuur-boeren zijn georganiseerd, weidevogels in de
lift• Loodzwaar beleid, dikke subsidiestroom voor natuur• Loterij-industrie betaalt stevig mee • Veel gepraat, maar nauwelijks geld voor
landschapsbeleid• Het Rijk gaat overal over (de natuur is van de staat….)
10 75 jaar Landschap Noord-Holland
En…
Iedereen klaagt over te weinig subsidie
11 75 jaar Landschap Noord-Holland
2010
• Aantasting natuur vooral door infra en milieucondities
• Schaalvergroting landbouw zet door• Bloedgroepen terreinbeheerders gaan
straatvechten• Samenleving ergert zich aan natuurbeschermers• Rijk halveert (?) budget• Rijk zet de zaag in het omgevingsrecht
12 75 jaar Landschap Noord-Holland
Gevolg
• Provincies en samenleving krijgen binnen één jaar de natuur beleidsmatig, emotioneel én financieel terug
• Noodzaak te zoeken naar andere financiering• Noodzaak kritisch naar ambities en kosten te
kijken
13 75 jaar Landschap Noord-Holland
20 jaar vooruitkijken• Overheid moet blijvend hand op de knip houden• Overheid stelt andere prioriteiten• Economie langdurig zwak• Woningbouw stagneert (exit rood voor groen?)• Oude groene achterban vergrijst• Nieuwe generatie is stadsbewoner, park-liefhebber en
leeft in social media• Cultuur, ziektes, rampen, kinderen, monumenten en
onderwijs storten zich in concurrentie op het spaargeld van de burger
14 75 jaar Landschap Noord-Holland
Het devies
15 75 jaar Landschap Noord-Holland
Wat nu?
• Het was toch gekomen• Handen uit de mouwen • Het heeft ook leuke kanten
16 75 jaar Landschap Noord-Holland
Nieuwe financieringsmogelijkheden
• Niet: een andere overheid de rijkssubsidie laten betalen
• Wel: financiële arrangementen met markt en samenleving
17 75 jaar Landschap Noord-Holland
Financieren betekent:
• Kijken naar kosten, opbrengsten, markt • De kosten omlaag, opbrengsten omhoog • Kijken naar de markt, vernieuwen van je aanbod • En je concurrenten verslaan of fuseren
18 75 jaar Landschap Noord-Holland
Kosten omlaag
• Bij de terreinbeheerders en bij de overheid• Beheer en aanleg natuur en landschap zit in
verouderde structuur, de kosten moeten omlaag (en dat gaat pijn doen)
19 75 jaar Landschap Noord-Holland
Impopulaire boodschap
• 5.000 FTE in natuur en landschap• Kosten 400 miljoen• Budget/personeelsomvang neemt drastisch af
20 75 jaar Landschap Noord-Holland
50+ organisaties
5.000 FTE?5.000 FTE? 400 miljoen?400 miljoen?
21 75 jaar Landschap Noord-Holland
StaatsbosbeheerNatuurmonumentenDe12LandschappenRecreatieschappen
DrinkwaterbedrijvenGemeentenDefensie140 AVN’s
RGV NVIJssellandschapTwickelEtc.
KNJVKNNVVNCIVN
ZoogdierverenigingVlinderstichtingVogelbescherminEtc.
Dienst Regelingen/Agentschap.nlDLGIJssellandschap Provincies
FPGAPnlBosschapBosgroepenAVIHVeelzijdig Boerenland
Groenfonds
Provinciale Landschapsstichtingen Landschapsbeheer Nederland
Survival of the fittest
• Darwin slaat ongenadig toe• KRO, NCRV en AVRO gaan u al voor• Beter samen aanpakken dan iedereen arm• Benutten van het babyboompensioen
22 75 jaar Landschap Noord-Holland
Bij wie?
23 75 jaar Landschap Noord-Holland
Anders organiseren terreinbeheer
• Hebben we het over Landschap Noord-Holland of het landschap van Noord-Holland?
• Sleutel ligt in regionaal organiseren en alle dubbel werk er uit
• Markante rol voor LNH ligt voor de hand• Van terreinbeheerder naar zorgen dat er beheerd
wordt?
24 75 jaar Landschap Noord-Holland
Kosten overheid
• Kosten voor de overheid: minder DLG, DR, provinciale en gemeente ambtenaren, daarom anders organiseren van geldstroom en controle
• Zoveel mogelijk subsidie op een hectare, zo min mogelijk in het systeem
• Optie: subsidie naar regionale beheerorganisaties• Regie overheid op organisatieniveau• Van controle naar vertrouwen• Controle via APK-aanpak
25 75 jaar Landschap Noord-Holland
Opbrengsten
• Huidige situatie(landelijk): 1/3 ( subsidie) 1/3 (markt) en 1/3 (charitas)
• Nieuwe situatie (advies Nationaal Groenfonds):15% subsidie, 40% charitas en 45% markt
• Hoe?
26 75 jaar Landschap Noord-Holland
Charitas
• “Concurrentie” van andere goede doelen verslaan vereist versterken band met de samenleving
• Terreinbeheer en actievoeren/procederen scherp scheiden
• Concurrentie natuurbeheerders onderling inruilen voor samen regiogebonden de burger benaderen (Au....!)
• Natuur is leuk en belangrijk • Natuur is geen conservatieve geharnaste dwarsligger
27 75 jaar Landschap Noord-Holland
Charitas: de babyboom
• Nog 20 jaar uitzicht op giften en legaten• Dan wordt het stil• Daarom: nu samen aan het werk
28 75 jaar Landschap Noord-Holland
Charitas: de nieuwe generaties
• Nieuwe jonge burger verbindt zich tijdelijk, en woonplaatsgebonden
• Om de hoek, aaibaar en flitsend• Is niet levenslang lid van LNH • Streek-identiteit benadrukken naast organisatie-
identiteit• Crowdfunding via social media i.p.v. envelop in de
bus
29 75 jaar Landschap Noord-Holland
Markt
• Huidige product: rust, stilte, donkerte, vogels, herten, het landschap van onze voorouders
• Barbecue, bank, bezoekerscentrum• Op wegen en paden, niet na zonsondergang• Vooral geen honden en crossmotoren • Natuureducatie houdt het product op de been• Laatste innovatie is 30 jaar oud
30 75 jaar Landschap Noord-Holland
Markt
• Is dit de marktvraag van de generatie die er straks voor moet betalen?
• Zijn we aanbod-gestuurd of vraag-gestuurd?• Innoveren we ons aanbod?
31 75 jaar Landschap Noord-Holland
Pijnlijke conclusie (?)
• Als het natuurbeheer niet luistert naar de klant en niet innoveert loopt de klant weg en wordt het bedrijf gesloten
Nee? (De mijnen zijn ook dichtgegaan. En Philips maakt geen tv’s meer)
32 75 jaar Landschap Noord-Holland
11 vormen van verdienvermogen1. Bodemproductie (hout, streekproducten)2. Delfstoffen3. Rood voor groen (4x)4. Dood voor groen5. Zorg6. Waterwinning/-berging7. Toerisme, sport, recreatie8. Afval (CO2)9. Energie10. Natuurcompensatie11. Leidingen en zendmasten
33 75 jaar Landschap Noord-Holland
Voorbeeld 1: Natuurbegraven
34 75 jaar Landschap Noord-Holland
• Eeuwigdurend grafrecht bruto € 2.500,-• 80 grafplaatsen per hectare• Kosten: € 500,- per grafplaats• Opbrengst: 80 x 2.000 = • € 160.000,- per hectare
Voorbeeld 2: Recht van uitzicht
• Contractuele afspraak/zakelijk recht• Grondeigenaar krijgt vergoeding voor beheer
(10 huizen/€1.000,-, 5 hectare/€200,- p/ha)• Kwaliteit landschap wordt gegarandeerd• Investering in uitzicht fiscale mogelijkheid• Meerdere vormen
(een op een, VvE, direct of via fonds etc.)
35 75 jaar Landschap Noord-Holland
Voorbeeld 3: Duurzame energie
• Wind• Biomassa• Biovergisting• Warmte-koudeopslag• Zon• Getijden
36 75 jaar Landschap Noord-Holland
Het dak op!
37 75 jaar Landschap Noord-Holland
Van 33% markt naar 40%? 50%?
• Het kan, als overheid en terreinbeheerders willen• Terreinbeheerder moet anders opereren• Van goede doelenorganisatie naar
maatschappelijke onderneming?• Risico dat de chari-inkomsten teruglopen
38 75 jaar Landschap Noord-Holland
Wat kan de overheid doen?
• Niet uitdragen dat de markt álles oplost• Ruimte geven voor verdienvermogen, maar
inkomsten daaruit koppelen aan beheer natuur• Vergunningprocedures versnellen• Accent van subsidiëren naar laagrentend
financieren
39 75 jaar Landschap Noord-Holland
Laagrentend financieren
• Meestal effectiever dan subsidie• Bankencrisis leidt tot hoge rente en grote
terughoudendheid bij de marktbanken• Met name voor nieuwe ontwikkelingen• Hoe komen we aan laagrentend geld voor
investeringen?
40 75 jaar Landschap Noord-Holland
Van geefgeld naar investeringsgeld
• Donateurs, leden, bedrijven vragen om hun (spaar)geld te investeren in hun eigen groene omgeving
• Gebruik maken van hun fiscale faciliteiten (Natuurschoonwet)
• Al of niet risicodragend • Aandeel LNH? Obligatie Wormer- en Jisperveld?• Natuurinvesteringsfonds Noord-Holland?
41 75 jaar Landschap Noord-Holland
Samengevat:
Meer inkomsten uit samenleving en markt nodig en mogelijk: streefdoel 45% markt en 40% charitatief
Noodzakelijk:•Kosten omlaag, anders organiseren (dat doet pijn…)•Inspelen op vraag volgende generatie en innoveren aanbod
Profiel: Natuur is leuk/goed/spannend, is geen geharnaste dwarsligger
42 75 jaar Landschap Noord-Holland
Landschap Noord-Holland: pole position!
43 75 jaar Landschap Noord-Holland
www.nationaalgroenfonds.nl
Top Related