2
Meer pHealth in eHealth
Wat is eHealth?
Mensen gebruiken steeds vaker internet om zich te informeren over gezondheids
vragen of hun behandeling, om een herhaalrecept aan te vragen of om ervaringen uit
te wisselen met lotgenoten. Inzage in het medisch dossier, toegang tot betrouwbare
medische informatie of contact met een zorgverlener op afstand: zorgvragers willen het
graag. Bedrijven, patiëntenorganisaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en de over
heid houden zich allemaal bezig met het ontwikkelen van websites, programma’s en
applicaties. EHealth is de verzamelnaam voor al deze toepassingen en hulpmiddelen.
Soorten eHealth
Ehealth valt in verschillende categorieën uiteen:
• Zorgverlenernaarzorgverlener,bijvoorbeeldhetelektronischdossier.
• Zorgvragernaarzorgvrager,bijvoorbeeldlotgenotencontactviasocialemedia.
• Zorgverlenernaarzorgvrager,bijvoorbeeldeenonlinebehandelingtegendepressie.
• Zorgvragernaarzorgverlener,bijvoorbeeldhetzelfmetenendoorgevenvande
bloedsuikerwaarden.
ZorgbelangNoord-Hollandrichtzich
primair op de laatste twee categorieën:
de eHealth die de verhouding
tussen zorgvrager en zorg
verlener betreft. Dit is dan
ook de focus van deze
brochure.
EHealth niet te stoppen
De ontwikkelingen rond eHealth zijn niet te stoppen. De vergrijzing zorgt voor een
tekort aan arbeidsplaatsen en in plaats daarvan worden arbeidsplaatsvervangende
ICToplossingen bedacht. Ook de vereiste bezuinigingen leiden tot meer eHealth
toepassingen vanuit de gedachte zo kosten te kunnen besparen. In de nabije toekomst
zal ICT in de zorg ons daarom steeds meer worden aangeboden. Alle patiënten en
cliënten krijgen vroeg of laat met eHealth te maken.
Kansen en voordelen
Dit is op zichzelf een positieve ontwikkeling, want eHealth biedt veel kansen en voor
delen.Zokanhetdetoegankelijkheidvanzorgopverschillendemanierenvergroten.
Zorgvragerskrijgenmeerkeuzevrijheidenkunnensnellerenbeterbeslissenover
de kwaliteit van de zorg. Het gebruik van internet is laagdrempelig en anoniem en
zodoende ook interessant voor moeilijk bereikbare doelgroepen. EHealth kan vooral
ook bijdragen aan meer zelfstandigheid, zelfmanagement en eigen regie van de zorg
vrager. Hij is minder afhankelijk van anderen, kan zelf beslissen op welk moment hij
gebruik maakt van eHealth, en kan zijn eigen gezondheid beter monitoren. De zorgvra
ger wordt zo empowert en zijn positie ten opzichte van de zorgverlener wordt versterkt.
Patiëntenparticipatie een must
In de praktijk ligt bij het ontwikkelen van eHealthtoepassingen nog te vaak de nadruk
op technologie in plaats van mensen. Dit komt vooral doordat de uiteindelijke gebrui
kers (de zorgvragers) onvoldoende betrokken worden bij het proces van de ontwik
kelingenimplementatie.ZorgbelangNoord-HollandiservanovertuigddateHealth
veel effectiever is, als er gebruik wordt gemaakt van ervaringskennis. Een goede
inbreng van patiënten en cliënten is een belangrijke voorwaarde om de kwaliteit
van eHealthtoepassingen en een succesvolle implementatie te waarborgen.
3
4
Rol cliënten- en patiëntenorganisaties
Cliënten en patiëntenorganisaties spelen een belangrijke rol in het organiseren van
meer patiëntenparticipatie bij de ontwikkeling en implementatie van eHealthtoepas
singen. In deze brochure gaan wij in op deze rol en geven wij enkele tips en aan
dachtspunten mee. Samen maken we ons sterk voor meer inbreng van het patiënten
perspectief: zo wordt eHealth ook p(atiënten)Health!
Het gebruik van nieuwe informatie en communicatietechnologieën (ICT) en vooral
internettechnologie om de gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te
verbeteren. Er worden verschillende vormen van eHealth onderscheiden, zoals:
• Telemonitoring: bewaken en meten van de gezondheidssituatie van de patiënt.
• Telebehandeling: behandeling op afstand.
• Econsult tussen patiënt en professional: elektronisch consulteren van een arts
door een patiënt
(etherapie en ediagnose zijn specifieke vormen van het econsult).
• Econsult tussen professionals onderling: intercollegiaal consult via internet.
• Elektronische dossiervorming: het uitwisselen van gegevens over, voor en door
patiënten.
• Statistische procescontrole: monitoren van zorgprocessen om vroegtijdig bij te
kunnen sturen.
• Zelfdiagnosedoorpatiënten:zelfdiagnosemiddelsinformatieophetinternet.• Ebuy: aanschaf van geneesmiddelen, hulpmiddelen, thuistests en andere ge
zondheidsproducten via internet.
• Zelfmonitoring:metenendoorgevenvanmeetwaardesdoorpatiëntenBron: Inspectie voor de Gezondheidszorg, 2002 en Gartner 2006.
Definitie eHealth
5
Patiëntenparticipatie in eHealth
Participatie vanaf de start
Het is belangrijk dat de toekomstige gebruikers vanaf de start betrokken zijn bij de
ontwikkeling van eHealthtoepassingen. Een actieve inbreng van patiënten en cliënten
isnoodzakelijkomdekwaliteitvanuithetpatiëntenperspectieftegaranderen.Zowordt
het eindproduct beter op de wensen van de gebruikers afgestemd. Bovendien wordt de
kans groter dat de nieuwe toepassing daadwerkelijk door de doelgroep geaccepteerd
en gebruikt gaat worden. Patiënten en cliëntenorganisaties kunnen met ontwikkelaars
of zorgaanbieders afspraken maken, zodat de zorgvrager als gebruiker in voldoende
mate wordt betrokken bij ontwikkeling en implementatie. Een manier om dit te doen
is bijvoorbeeld het instellen van een patiëntenpanel. Daarnaast kunnen cliëntenraden
een rol vervullen.*
Het ontwikkel- en implementatieproces
Het maken van goede afspraken aan de start van een eHealthtraject is het halve
werk. Maar dat is slechts het begin. Ook bij het ontwikkel en implementatietraject is
het belangrijk dat toekomstige gebruikers aangehaakt zijn en blijven. Ook hier kan een
patiëntenpanel een goede rol vervullen. Daarnaast is onderzoek onder patiënten door
middel van bijvoorbeeld een focusgroep, vragenlijsten of diepteinterviews van belang.
Het doel is om een optimaal werkende eHealthtoepassing te realiseren: gebruiksvrien
delijk, betrouwbaar, veilig en met toegevoegde
waarde voor de patiënt of cliënt.
* Hoe betrek ik patiënten bij de ontwikkeling van eHealth diensten?, P. van Alebeek e.a. (White paper, Nictiz),13december2012.
6
Evaluatie
Het is belangrijk dat patiënten en cliënten zelf de voor hen bestemde eHealthtoepas
singen (tussentijds) evalueren. Hoe waarderen zij deze vorm van eHealth? Sluit het
aan op de wensen van de gekozen doelgroep? Welke verbeteringen zijn gewenst om
de kwaliteit van de toepassing te verbeteren? Tevredenheids of ervaringsonderzoek
onder gebruikers van de eHealthtoepassing is hiervoor een goed hulpmiddel. Dit kan
al tijdens het voortgangsproces directe feedback opleveren voor de ontwikkelaars.
Tijdig bijsturen is effectiever dan achteraf ombouwen.
Zelf toepassing ontwikkelen
NaastmeedenkenenparticiperenindeontwikkelingvaneeneHealth-toepassing,komt
het ook steeds vaker voor dat cliënten zélf een toepassing ontwikkelen. Dit zijn vaak
toepassingen die het zelfmanagement van cliënten sterk vergroten. Het is natuurlijk
ook mogelijk om dit als individuele cliënt of als patiënten organisatie te initiëren. Daarbij
kan worden samengewerkt met een zorginstelling of zorgverzekeraar. Voorwaarden
voor een succesvolle cocreatie zijn gelijkwaardigheid van de deelnemers, wederkerig
heid, openheid en vertrouwen.
7
Tips en aandachtspunten voor patiënten- en cliëntenorganisaties
• Visie en standpunten
Formuleer uw eigen visie op eHealth en bepaal een standpunt over wat volgens u
belangrijk is voor uw achterban en wat daarbij prioriteit heeft. Deze visie – waarin u
bijvoorbeeld vastlegt dat zelfmanagement voor u een belangrijke voorwaarde voor
eHealth is – geeft u handvatten bij het beoordelen van specifieke eHealthtoepas
singen.VoorinspiratiekuntuvisiedocumentenopvragenbijbijvoorbeelddeNeder
landsePatiëntenConsumentenFederatie(NPCF)enhetLandelijkPlatformGGz
(LPGGz).Methetformulerenvaneenbredevisiealleenbentuernogniet.Maakhet
vervolgens zo concreet en tastbaar mogelijk. Onderstaande punten helpen u daarbij.
Voor meer informatie over eHealth, zie ook de websitetips achterin deze brochure.
• Helpt het?
Stel u zelf eerst een aantal kritische vragen, voordat u toezegt om mee te werken
aan de ontwikkeling van een eHealthtoepassing. Welk voordeel heeft de eHealth
oplossing of het eHealthhulpmiddel voor de patiënt? Bent u niet meer tevreden over
de ‘traditionele manier’ van behandeling? Is het te verwachten dat de toepassing
nieuwe mogelijkheden en kansen biedt, dat het echt wat toe voegt? Vergroot de toe
passinghetzelfmanagementvanpatiënten?Watzijndekostenvoordepatiënt?Zal
de kwaliteit van de zorg (of leven) toenemen? Het is zonde van uw tijd en die van uw
achterban als u in een project stapt, waarvan u vooraf kunt inschatten dat het weinig
op zal leveren.
• Kosten en aanpasbaarheid
Het is ook belangrijk dat u let op de kosten en de aanpasbaarheid van eHealthtoe
passingen. Gaat het voor de organisatie niet ten koste van andere zorgbestedingen?
Weegt de investering op tegen de kosten die ervoor gemaakt worden? Is er voorzien
in het onderhoud van de toepassing en is dat realistisch ingeschat? Is het mogelijk
om de toepassing later aan te passen aan nieuwe inzichten of te verbinden
aan andere eHealth toepassingen?
8
• Patiëntgerichtheid
Een belangrijk aspect van een goede eHealthtoepassing is dat deze patiëntgericht
is.Datmaaktdeacceptatievandetoepassinggroter.DeNPCF*benoemthierbijde
volgende aspecten: er is keuzevrijheid, het is gebruiksvriendelijk, er is een flexibel
aanbod passend bij de individuele vraag, er is zichtbaar gemak voor de patiënt,
de invloed van de patiënt op de eigen zorg neemt toe en het is veilig. Voldoet de
eHealthtoepassing aan deze aspecten?
• Kwaliteitskeurmerken
Keurmerken zijn een goed hulpmiddel om de kwaliteit van eHealthtoepassingen
gericht op behandeling (zorgverlener naar zorgvrager) te beoordelen. Er zijn inmid
delsverschillendekeurmerkenontwikkeld.ZotoetstdeonafhankelijkeStichting
Quality Assurance eHealth (QAEH) bijvoorbeeld of organisaties op een veilige
manier zorg op afstand verlenen. En het Trimbosinstituut heeft het Onlinehulp
stempel gelanceerd: een laagdrempelig instrument voor zelfcertificering van online
hulpprogramma’s op het gebied van de geestelijke gezondheid. Het Onlinehulpstem
pel beoordeelt of het online hulpaanbod voldoet aan technische en zorginhoudelijke
standaarden (zie www.onlinehulpstempel.nl). Hou daarom bij de ontwikkeling van
een toepassing rekening met de eisen van dergelijke kwaliteits keurmerken.
• Koppeling met elektronisch patiëntendossier
Voor sommige eHealthtoepassingen is het zinvol als deze gekoppeld
kunnen worden aan een elektronisch persoonlijk gezondheids
dossier (PGD en EPD). Een digitale (deel)behandeling is
*Zelfmanagement2.0–Overzelfmanagementvande patiënt en wat eHealth daaraan kan bijdragen, NPCF,2009.
99
immers ook onderdeel van het dossier van cliënten of patiënten. Voor toepassingen
gericht op zelfmonitoring is dit ook van belang. Als een patiënt zelf waarden meet,
dan moet hij deze waarden ook kunnen toevoegen aan zijn eigen dossier, zodat de
behandelaar deze kan inzien.
• Afspraken over de rol van derden
Het komt voor dat derden – zorgverleners, familie of vrienden – met patiënten of
cliënten ‘meekijken/meelezen’ of hulp bieden bij het gebruik van eHealthtoepassin
gen.Ditkanpositiefzijn.Zorgdathierheldereafsprakenoverwordengemaakt,om
misverstandenofmogelijkeschendingvandeprivacytevoorkomen.Zorgverleners
moeten bijvoorbeeld kunnen garanderen dat persoonlijke informatie alleen bekeken
kan worden, door personen die daar toestemming voor hebben gekregen van de
patiënt of cliënt.
• Beveiliging en bescherming van persoonlijke gegevens
EHealth biedt zoals genoemd veel voordelen, maar kan ook een gevaar voor de
privacy vormen. Apparaten zoals smartphones kunnen verloren of gestolen worden;
zo kan vertrouwelijke informatie op straat komen te liggen. Wees bij nieuwe techno
logieën, zoals elektronische dossiers, online hulpverlening en webfora of commu
nities, daarom altijd alert op de bescherming van persoonlijke gegevens. Het is be
langrijk dat patiënten weten dat zij dezelfde rechten bij eHealth hebben als
bij de reguliere zorg. Voor een overzicht van deze patiëntenrechten,
zie www.zorgbelangnoord holland.nl/patientenrechten.
10
Hulp nodig?
Een belangrijke taak van patiënten en ciëntenorganisaties is het informeren van de
achterban over relevante ontwikkelingen. Het is daarom van belang dat u zich goed
informeert over de mogelijkheden, kansen en risico’s die eHealth met zich meebrengt.
Gelukkigstaatuernietalleenvoor.UkuntaltijdcontactopnemenmetZorgbelang
Noord-Hollandvoorvragen,overlegofafstemming:
ZorgbelangNoord-Holland
Tel.023-5300000
info@zorgbelangnoordholland.nl
www.zorgbelangnoordholland.nl
11
Verzamel informatie over de kwaliteit, selectie en
betrouwbaarheid van eHealthtoepassingen.
www.digitalezorggids.nl
Formuleer en communiceer uw standpunten over
eHealth en pleit voor meer pHealth in eHealth.
www.standpuntpatient.nl
LeeservaringenvanandereeHealth-
gebruikers en deel informatie met elkaar.
www.deeljezorg.nl
Maak gebruik van keuzeondersteuning en laat u
adviseren door deskundigen over het maken van
de beste keuze op het gebied van e(mental)Health.
www.trimbos.nl
www.spks.nfk.nl/verwijsgids/
patientenwijzer_darmkanker
www.mediquest.nl/reuma
Verzamel materiaal van zorgaanbieders over
eHealth.
www.kiesbeter.nl/zorg-en-
kwaliteit/e-mental-health
Informeer u over de kwaliteit van zorg of
zorgprofessionals die zorg op afstand bieden.
www.zorgkaartnederland.nl
www.dr-yep.nl
Zetervaringsdeskundigheidinencommuniceerdit. www.platformggz.nl
Bezoek online netwerken voor informatie over
online ehulp en mogelijkheden van eHealth voor
meer regie over het eigen zorgproces.
www.mijnzorgnet.nl
www.e-hulp.nl/netwerk-
online-hulp
www.patient1.nl
Voorbeelden online zelfhulp. www.113online.nl/zelfhulp
www.kleurjeleven.nl
Voorbeelden van websites
12
Zorgbelang Noord-Holland: bondgenoot van zorgvragersZorgbelangNoord-Hollandisbondgenootvaniedereendieinonzeprovincie
gebruikmaakt van zorg. Wij maken ons sterk voor een betere kwaliteit van
de zorg en zetten ons in voor meer zelfregie en inspraak van patiënten,
cliënten en mantelzorgers. Hiervoor gebruiken wij de ervaringen van zorg
vragers en werken wij samen met patiëntenvertegenwoordigers.
Iedereen met een vraag, klacht of melding over de zorg kan gratis bij ons
terecht. Wij zijn onafhankelijk van zorginstellingen en zorgverzekeraars
en behartigen uitsluitend de belangen van de zorgvragers. Kijk voor meer
informatie op onze website: www.zorgbelangnoordholland.nl.
ZorgbelangNoord-Holland
Schipholpoort 48
2034MBHaarlem
023-5300000
info@zorgbelangnoordholland.nl
www.zorgbelangnoordholland.nl
VolgonsopTwitter:@ZorgbelangNH
ColofonRedactie: ZorgbelangNoord-Holland(StevenHaverkamp)en Rosenmullers Communicatie & Organisatie, AmsterdamVormgeving: Ipenburg grafisch ontwerp, Utrecht Beeld: pag.8/9:PhilipsDruk: Drukproef, Krimpen a/d IJsselDatumuitgifte: Februari2013
Top Related