8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
1/12
SHPENZIMET DHE
TE ARDHURAT
Ligjerata 5
HYRJE Modelet makroekonomike (klasike dhe kejnsiane)
shpjegojn ekuilibrin makroekonomik si dhe faktort q prcaktojn at
Modeli Klasik:
GDP aktual prcaktohet nga produkti potencial
si n periudha afatshkurtra ashtu edhe n periudhaafatgjata.
Manipulimi nga qeveria me elementet e shpenzimeveagregate ndryshon, jo produktin aktual, por vetm mimet.
Modeli Kejnsian:
Mundsia e ndikimit n produktin aktual me an t ndikimitn shpenzimet agregate nga qeveria:
Kjo ligjerate i kushtohet pikepamjes kejnsiane te ndikimit teshpenzimeve ne te ardhurat
Dy modele kryesore: te ardhura-shpenzime (konsum plusinvestime), kursim-investime, dhe multiplikatori
8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
2/12
SHPENZIMET AGREAGATE DHE GDPREAL: INVESTIMET DHE KURSIMI
Supozimet:
1. Pagat dhe mimet supozohen fikse: prodhuesit do t prgjigjen
me sasin e prodhuar por jo edhe me ndryshimin e mimeve
2. Abstrahohet nga tregu i parave
3. Konsumi (C) dhe kursimet (S) jan t lidhura pozitivisht me t
ardhurat dhe pr thjeshtsi kto lidhje supozohen si lineare
4. Investimet (I) dhe shpenzimet qeveritare (G) supozohen t
pavarura (nga t ardhurat)
5. Taksat t pavarura nga variablat ekonomik
6. Eksportet jan autonome, ndrsa importet t varura nga t
ardhurat
7. Abstrahohet rritja ekonomike modeli operon vetm n
periudha afatshkurtra.
SHPENZIMET AGREAGATE DHE GDPREAL: INVESTIMET DHE KURSIMI
Sipas modelit t ardhuratshpenzimet, ekuilibrimakroekonomik arrihet kur:
P E = Y E = A E PE = shpenzimet e palnifikuara YE = te ardhurat e planifikuara
AE = shpenzimet faktike.Shpenzimet agregate faktike pr mallra dhe shrbime jan
gjihtmon t barabarta me t ardhurat agregate faktike tfaktorve t produmit
Pra: PE = AE = GDP real
Por ka raste kur kto nuk barazohen
Pra shpenzimet faktike nuk jan t barabarta me shpenzimet eplanifikuara
Ndryshimi i inventarve t firmave
8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
3/12
PERCAKTIMI I GDP ME MENYREN TE ARDHURA-SHPENZIME
N kt figur: PE = C + I
sht hjekur nga G dhe NX
Vija 45o shrben prkrahasimin e saj me GDPreal
N t majt t Q*, PE>AEGDP rritet drejt Q*
N t djatht t A*, PE>AEGDP bie drejt Q*
Ekuilibri ne piken E eshte Iqendrueshem
PERCAKTIMI I GDP ME MENYRENKURSIM-INVESTIME
Analiza bhet edhe sipas modelit kursim-investime(apo withdrawals-injections)
AD jepet si: AD=C+I+G+X-Im
AS ose t ardh. tot. t planifikuara: Y=C+S+TA
N ekuilibr:AD = Y
C + I + G + X-Im = C + S + TA
dhe
I + G + X = S + TA + Im(HYRJET) = (DALJET)
8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
4/12
PERCAKTIMI I GDP SE EKUILIBRIT NE MENYREN I=S
Barazimi I=S shprej njekondite te ekuilibritmakroekonomikafatshkurter ne kushtet esupozuara me siper.
Nse lm mnjan G, X,Im, dhe TA
Nn kushtet e tillabarazimi me heret do tmerr formn:I = S Ekuilibri
q* - eshte niveli ku S teplanifikuara jane te
barabarta me I teplanifikuara.
Nganjeher, S faktike Ste planifikuara, dhe Ifaktike I te planifikuara
Nganjeher, parashikimetapo pritjet nuk realizohen
Supozojm q q1 > q* S>I Rritje e padshiruar e inventarve Paksohet prodhimi
Inventari eliminohet vetem ateher kur prodhimikthehet ne nivelin q* te ekuilibrit.
Nje proces simetrik do te ndothte nese TP do te ishtene te majte te nivelit q* te ekuilibrit.
MULTIPLIKATORI I SHPENZIMEVE
Prkufizimi:Nj ndryshim fillestar n shpenzimet autonome tplanifikuara shkakton nj varg ndryshimesh, tshumzuar tek produkti i prgjithshm i ekuilibrit.
Numri q luan rolin e shumzuesit t efektit fillestar quhetMULTIPLIKATOR (s).
Multiplikatori mund t llogaritet si raport i ndryshimit nGDP real me ndryshimin e shpenzimeve t pavarura:
Ndryshimi n GDP real (Y)MULTIPLIKATORI (s) = ----------------------------------------------------
Ndryshimi n shp. e pavarura (A)
8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
5/12
MULTIPLIKATORI I SHPENZIMEVE
Ndryshimi n GDP real (Y)MULTIPLIKATORI (s) = ----------------------------------------------------
Ndryshimi n shp. e pavarura (A)
s =
MULTIPLIKATORI I SHPENZIMEVE T supozojm se firmat rrisin shpenzimet e tyre pr investime pr 1 mil Gjithashtu supozojm se MPC=2/3 (definimi i MPC)
far do t ndodh? Investimet rrisin GDP pr 1 mil dhe kto jan t hyra pr prodhuesit e
makinave, t cilt i konsumojn sipas MPC........._____________________________________________________1 x 1 milion = 1.00 milion 2/3 x 1 milion = 0.66 milion
(2/3)2
x 1 milion = 0.44 milion (2/3)3 x 1 milion = 0.29 milion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
_____________________________________________________1/(1-2/3) x 1 milion = 3 milion ________________ _______________________________________ ____________________________________ _____________
Multiplikatori (s) = 1/(1-MPC)
Pasi 1-MPC=MPS, ather mund t shkruajm s=1/MPS
GDP = 1/(1-MPC) x I = 1/MPS x I
8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
6/12
MULTIPLIKATORI I SHPENZIMEVE
Supozojme: GDP nekuilibr sht 45 mil
Investimet rriten nga 10n 11 mil , pra rritenme 1 mil
Pika AE = I Pika AE = GDP
= MPS,
Supozojme qe MPS =1/5 Supozojme qe
MPC=4/5=0.8
Sipas formuls:GDP=1/(1-MPC) x I== 1/(1-0.8)x 1 mil==5 x 1 mil=5 mil
Pra, GDP e ekuilibrit pas rritjes se I do te jete: GDP2 = GDP1+ GDP = 45mil+5mil=50mil.
GDP=1/MPS x I =
x 1mil = 5mil
MULTIPLIKATORI I SHPENZIMEVE
Multiplikatori mund t veproi edhe n drejtim negativ
Nj rnie n shpenzime e zvoglon GDP real n mnyr t vazhdueshme
Duhet dalluar: multiplikatorin e plot:
efekti i plot n GDP real nga rritja e shpenzimeve derisa efektetsekondare t jen t paprfillshme
Multiplikatori i periudhs:
Efekti parcial n GDP real gjat nj periudhe t caktuar si rezultati rritjes s shpenzimeve
Ky dallim sht i rndsishm pr politikbrje Efektet brenda 6 muajsh t nj politike fiskale ekspansionite maten
me shumn e cikleve t shpenzimeve sekondare q ndodhin gjat asajperiudhe
Sa m e shkurtr periudha kohore, aq m i vogl efekti n GDP real
8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
7/12
MILTIPLIKATORET E POLITIKES FISKALE
Politika fiskale konsiston n shpenzimet qeveritarepr mallra dhe shrbime: G, TA, TR TA =taksat, TR=pagesat transferuese
Vini re: G=>GDP, porTA=>GDP
Perfshirja ne analize te politikes fiskale kerkon qe: Shpenzimet e planifikuara: PE = C + I + G
Prfshirja n analiz e G, nnkuton ndryshim i YD, pasi Gvijn nga taksat Shtrohet nevoja e vlersimit t efektit neto.
PERFSHIRJA E SHPENZIMEVE QEVERITARE
G => zhvendoselart lakoren neC+I+G
Efekti i kesaj rritjete G, eshte i njejteme efektin e rritjesse I.
Shembull ndertimi i nje rrugedhe efektimultiplikativ i sajne GDP.
Multiplikatori i shpenzimeve qeveritare na tregon se sa rritetGDP si rezultat i rritjes me nje njesi monetare te G-se.
8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
8/12
MILTIPLIKATORI I SHPENZIMEVE QEVERITARE - SHEMBULL
Shembull: G rritet me 100 mil Euro, MPC=4/5=0.8 Sg=1/(1-MPC)
Sg=1/(1-0.8)=1/0.2=5 GDP rritet pr 5x100=500 mil Euro
Sg = mund te veproj ne te
dy menyrat pra edhe mund te ulet. Shembull: ulja e G ne
disa shtete teeurozones si rezultat iborxhit kombetar
MULTIPLIKATORI I TAKSAVE
Taksat ndryshojn t ardhurat e disponueshme
Multiplikatori i taksave ndryshon n dy pikpamje ngamultiplikatori i shpenzimeve:
1. shpreh lidhje negative n mes t ndryshimit ttaksave dhe ndryshimit n GNP
2. sht m i vogl se multiplikatori i shpenzimeve.Shkaku qndron tek efekti fillestar i ndryshimitt taksave n shpenzimet pr konsum pra edhen GDP
Efektet sekondare: nuk ka ndryshime t theksuara dhen prgjithsi mund t flasim pr efekte t njjtasekondare si n rastin e multiplikatorit t taksave dheat t shpenzimeve
8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
9/12
MULTIPLIKATORI I TAKSAVE
Si shprehet St?
St = M P C x Se = MPC x 1 / (1-MPC)=MPC/(1-MPC)
St < Se
Shemull:
TA=-30 mil, MPC=2/3, G=.Gjeni GDP?
YD= -TA=-(-30)=30 milGDP=St x YDSt=MPC/(1-MPC)=(2/3)/(1-2/3)=2
GDP= 2 x 30 mil=60 mil
Cili eshte efekti neto i politikes fiskale?
Krahasohet efekti i rritjes se G me efektin e ndryshimit te TA:
N rast se rritja e G prballohet me rritje t G, efekti neto sht:
sb= sg-st = 1/(1-MPC)MPC/(1-MPC) = (1-MPC)/(1-MPC) = 1
MULTIPLIKATORI I TAKSAVE
Multiplikatori varet nga MPC MPC => efekti i ndryshimit ne G apo I ne GDP
Por, rritja e MPC e zvogelon MPS, qe shpie ne zvogelimin e I
pasi I varen nga S, pra I=S
Pra, MPC e rrit GDP drejtperdrejt, por e zvogelongjithashtu ate permes zvogelimit te MPS
Rritja e MPS => rritjen e S => rritjen e I = rritjen eGDP
Por, nderhyn efekti i kundert permes pakesimit te konsumit,prandaj GDP do te ulet
8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
10/12
PARADOKSI I KURSIMIT
Ne kete model Ijane te pavaruaranga te ardhurat (Y)
cili do te ishte efektii rritjes se MPS neGDP?
pasi I janekonstante, kemi
efekt negativ
paradoksi i kursimit
MULTIPLIKATORI I EKONOMIS S HAPUR
Vendet jan t lidhura n mes vete prmes Ex dheIm
Shpenzimet e brendshme:
PE = C + I + G
Pasi ju shtohet Ex dhe Im fitojm Shpenzimet eprgjithshme t planifikuara:T P E = C + I + G + N X
8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
11/12
MULTIPLIKATORI I EKONOMIS S HAPUR
Ekuilibri arrihet n piknE ku TPE pret vijn 45shkall
N pikprerjen e PE(C+I+G) dhe TPE(C+I+G+NX),eksporti=importin
N t majt t ksaj pikeX>Im (zgjrim ek.)
N t djatht t ksaj pikeX
8/10/2019 Makroekonomia - Ligjerata 5
12/12