PN-EN 15975-2:2013-12 - wersja angielska
Bezpieczeństwo zaopatrzenia w wodę pitną -- Wytyczne zarządzania kryzysowego i ryzyka -- Część 2: Zarządzanie ryzykiem
DVGW W 1001-B1 (M) / listopad 2011 Bezpieczeństwo w dostawach wody pitnej – zarządzanie ryzykiem w warunkach normalnego funkcjonowania
Podstawowe elementy zarządzania ryzykiem (schemat):
Niezawodność
… Konstruktorów interesuje bardziej uzyskanie wysokich osiągów,
ponieważ sprawia im to sportową przyjemność
i pociąga ich bardziej niż osiągnięcie wysokiej niezawodności,
co jest zadaniem trudnym i niepociągającym…
Robert Lusser
Stan eksploatacyjny umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na wodę w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony
Bezpieczeństwo
definicja
Konieczność wdrażania procedur analizy ryzyka w praktyki zarządzania i eksploatacji SZZW
Wybrane metody analizy ryzyka SZWMetoda Poziom zastosowania w
strukturze SZW
Kroki oceny ryzyka Rodzaj metody
jakościowa / ilościowa
Analiza drzewa zdarzeń (ETA) Wszystkie poziomy Identyfikacja zagrożeń i ocena
ryzyka
Metoda jakościowa lub ilościowa
Analiza rodzajów i skutków
niezdatności (FMEA)
Głównie poziom
uzdatniania wody
Identyfikacja zagrożeń i ocena
ryzyka
Metoda jakościowa
Analiza rodzajów, skutków i
krytyczności niezdatności
(FMECA)
Głównie poziom
uzdatniania wody
Identyfikacja zagrożeń, ocena i
oszacowanie ryzyka
Metoda jakościowa lub ilościowa
Analiza drzewa niezdatności
(FTA)
Głównie poziom
uzdatniania wody
Identyfikacja zagrożeń i ocena
ryzyka
Metoda jakościowa lub ilościowa
Geograficzny system informacji
(GIS)
Głównie zlewnia Identyfikacja zagrożeń i ocena
ryzyka
Metoda ilościowa
Badanie zagrożeń i gotowości
operacyjnej (HAZOP)
Wszystkie poziomy Identyfikacja zagrożeń -
Procesy Markowa Uzdatnianie wody - Metoda ilościowa
Wstępna analiza zagrożeń (PHA) Wszystkie poziomy Identyfikacja zagrożeń i ocena
ryzyka
Metoda jakościowa
Ilościowa mikrobiologiczna lub
chemiczna ocena ryzyka
(QMRA/QCRA)
Jakość wody Identyfikacja zagrożeń, ocena i
oszacowanie ryzyka
Metoda ilościowa
Matryca ryzyka Wszystkie poziomy Identyfikacja zagrożeń, ocena i
oszacowanie ryzyka
Ilościowa lub półilościowa
Metody szacowania ryzyka
jakościowe ilościowe
1. Określają rangę ryzyka: tolerowane, kontrolowane, nieakceptowane
2. Procedury analityczne - metody eksperckie
3. Określają poziom skutków i częstość
4. Metoda nieprecyzyjna
1. Metoda precyzyjna –funkcja gęstości
2. Określenie prawdopodobieństwa występowania zdarzeń niepożądanych
3. Czasochłonna i wymaga od użytkownika dużej wiedzy teoretycznej
Water Safety Plan (Plan Bezpieczeństwa Wody) jest systemem zarządzania ryzykiem specjalnie dedykowanym dostawom wody pitnej. Przygotowanym i promowanym przez WHO
W Konferencji wzięli udział m.in.:przedstawiciele Urzędu Miasta, Starostwa Powiatowego, Ościenne Gminy,przedstawiciele wszystkich szczebli Państwowej Inspekcji Sanitarnej,przedstawiciele Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, delegatury w
Słupsku,przedstawiciele przedsiębiorstw wodociągowych z regionu słupskiego,zarządcy nieruchomości i spółdzielni mieszkaniowych w Słupsku,właściciele firm wykonujących instalację wod.-kan.środowisko naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.
Zorganizowanie Konferencji Naukowo - Technicznej
Na konferencji w wystąpieniach poruszano m.in. Zagadnienia dotyczące:bezpieczeństwa wody w świetle współczesnych wyzwań,prawne uwarunkowania bezpieczeństwa wody,zbiorowego systemu zaopatrzenia w wodę miasta Słupskazidentyfikowanych zagrożeń oraz oceny ryzyka,metodyk sporządzania planów bezpieczeństwa wody,identyfikacja zagrożeń w instalacjach wewnętrznych
Powołanie zespołów roboczych do opracowania, wdrożenia i aktualizacji PBW
Zarządzenie Prezydenta Miasta Słupska z dnia 24 maja 2016 r. w sprawie powołania
zespołów do opracowania, wdrożenia i aktualizacji „Planu Bezpieczeństwa Wody”
w Słupsku
Spotkanie zespołów roboczych
Warsztaty odbywały się na zasadzie „burzy mózgów”, gdzie kolejno omawiane były wszystkie zidentyfikowane zagrożenia i zdarzenia niebezpieczne mogące wystąpić na obszarze spływu wód podziemnych do ujęć wody.
Na warsztaty dobrano tak skład zespołu, aby każdy mógł coś wnieść czy to z własnego doświadczenia, czy to z racji piastowanego przez siebie stanowiska, czy funkcji.
Matryca ryzyka – etapy analizy
Identyfikacja zagrożeń eksploatacji SZW
Matematyczna formuła szacowania ryzyka
Kategorie konsekwencji
wystąpienia nieoczekiwanych zdarzeń
Kategorie prawdopodobieństwa wystąpienia
nieoczekiwanych zdarzeń
Waga częstości W1 Waga skutków W2
21 WWr
Metoda analizy i oceny ryzyka eksploatacji SZWna terenach użytkowanych rolniczo
60,2% powierzchni kraju to użytki rolne
87,7% tej powierzchni zajmują gminy wiejskie i miejsko-wiejskie
Metoda analityczna:
1 etap - ocena ryzyka cząstkowego rUZWi dla każdego i-tego wydzielonego układu zasilania z wykorzystaniem pięcioparametrycznej matrycy ryzyka wraz z jego kategoryzacją:tolerowane, kontrolowane, nieakceptowalne
2 etap - wyznaczane jest ryzyko całkowite rSZW
Metoda analizy i oceny ryzyka eksploatacji SZW – ETAP I
Pięcioparametrycznej matrycy ryzyka uwzględniającej: -prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia (przekroczenie wartości
parametrycznych dla Escherichia coli, dla bakterii grupy coli, ogólnej liczby kolonii w temp. 22°C oraz
dopuszczalnych stężeń azotanów) – waga punktowa Pn,- ekspozycję na zagrożenie pozostające w związku z prowadzoną działalnością rolniczą – waga punktowa Ez,- liczbę narażonych konsumentów – waga punktowa Lm , - skutki finansowe wystąpienia złej jakości wody – waga punktowa Sf
- stopień ochrony systemu wodociągowych na potencjalne zagrożenie –waga punktowa Os
Metoda analizy i oceny ryzyka eksploatacji SZW -ETAP I
Kategoria ryzyka Wartość liczbowa ryzyka
wg równania
Miary ryzyka
MrUZWi
Tolerowane 0,33 ≤ r ≤ 6,0 L=1
Kontrolowane 8,0 ≤ r ≤ 18,0 M=2
Nieakceptowane 24 ≤ r ≤ 81 H=3
Dla zmiennych wyznacza się ich wartości liczbowe, a następnie przypisuje im poziom udziału w szacowanym ryzyku rUZWi za pomocą określonych wag, jako: niski (L=1), średni (M=2) i wysoki (H=3).
Kategorie ryzyka dla układu zasilania w wodę
ETAP I -Arkusz identyfikacji prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niepożądanego Pn
i Element pi w prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niepożądanego Miara
1 Obecność bakterii grupy Coli w ujmowanej wodzie:
Nie występuję 1
Występuje raz na 2 lata 3
Występuje częściej niż raz na 2 lata 5
2 Obecność bakterii Escherichia coli w ujmowanej wodzie:
Nie występuję 1
Występuje raz na 5 lata 5
Występuje częściej niż raz na 5 lata 10
3 Przekroczenie w ujmowanej wodzie najwyższej dopuszczalnej wartości ogólnej liczby mikroorganizmów w 22°C:
Nie występuję 1
Występuje raz na rok 3
Występuje częściej niż raz na rok 5
4 Przekroczenie w ujmowanej wodzie NDS dla azotanów (50 mg/dm3):
Nie występuję 1
Występuje raz na 5 lata 3
Występuje częściej niż raz na 5 lata 5
Kryteria klasyfikacji prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niepożądanego Pn
- zdarzenie mało prawdopodobne L = 1
- zdarzenie dość prawdopodobne M = 2
- zdarzenie prawdopodobne H = 3
ETAP I - Arkusz identyfikacji poziomu ekspozycji na zagrożenia pochodzenia rolniczego Ez
i Element ei w poziomie ekspozycji ujęcia na zanieczyszczenie pochodzenia rolniczego Miara
1 Głębokość studni:
Do 10 m 6
Od 10 m do 30 m 3
Powyżej 30 m 1
2 Odległość studni od pól uprawnych:
Mniejsza niż 0,5 km 6
W zakresie od 0,5 km do 3 km 3
Powyżej 3 km 1
3 Odległość studni od obiektów hodowli zwierząt:
Mniejsza niż 0,5 km 6
W zakresie od 0,5 km do 3 km 3
Powyżej 3 km 1
4 Stosowanie ściekowych osadów komunalnych w celu zwiększające żyzność gleby uprawowej na terenach przyległych
do ujęcia:
Tak 3
Nie 1
5 Okresowe nawożenie gruntów ornych przyległych do ujęcia gnojowicą lub stosowanie obornika:
Tak 3
Nie 1
W odległości powyżej 10 km 1
ETAP I - Arkusz identyfikacji poziomu ekspozycji na zagrożenia pochodzenia rolniczego Ez
i Element ei w poziomie ekspozycji ujęcia na zanieczyszczenie pochodzenia rolniczego Miara [pkt]
6 Odprowadzanie są ścieków (np. z produkcji zwierzęcej) do cieków wodnych w obszarze zasilania warstwy
wodonośnej ujęcia:
Tak 3
Nie 1
7 Występowanie terenów leśnych w sąsiedztwie ujęcia:
W odległości mniejszej niż 3 km 5
W odległości od 3 km do 10 km 2
W odległości powyżej 10 km 1
Kryteria klasyfikacji poziomu ekspozycji na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego:
- niski poziom ekspozycji na zagrożenie L = 1
- średni poziom ekspozycji na zagrożenie M = 2
- wysoki poziom ekspozycji na zagrożenie H = 3
ETAP I - Arkusz identyfikacji stopnia ochrony systemu wodociągowego przed zdarzeniami niepożądanymi OS
i Element oSi w sposobach ochrony systemu wodociągowego Miara [pkt]
1 Monitoring jakości wody surowej:
Kontrola jakości codzienna 10
Kontrola jakości okresowa (nie rzadziej niż raz na kwartał) 5
Kontrola jakości wyrywkowo w przypadku stwierdzenia awarii 1
2 Monitoring jakości wody uzdatnionej :
Kontrola jakości codzienna 10
Kontrola jakości okresowa (nie rzadziej niż raz na kwartał) 5
Kontrola jakości wyrywkowo w przypadku stwierdzenia awarii 1
3 Występowanie studni awaryjnych lub alternatywnego sposobu dostaw wody:
Tak 3
Nie 1
4 Strefa ochronna ujęć wody:
Obejmująca cały UZW 6
Obejmująca 50% ujęc w UZW 3
Brak stref 1
ETAP I - Arkusz identyfikacji stopnia ochrony systemu wodociągowego przed zdarzeniami niepożądanymi OS
i Element oSi w sposobach ochrony systemu wodociągowego Miara [pkt]
5 Monitoring działalności gospodarczej stanowiącej ryzyko skażenia zasobów wodnych:
Tak 3
Nie 1
6 Monitoring oddziaływania na jakość zasobów wodnych nienaturalnych odpadów rolniczych:
Tak 3
Nie 1
Kryteria klasyfikacji stopnia ochrony układu:
- niski stopień ochrony L = 1
- średni stopień ochrony M = 2
- wysoki stopień ochrony H = 3
ETAP I – Liczebność populacji Lm
Zmienną związana z liczbą populacji narażonej (Lm) z powodu dostarczania
złej jakości wody wyznaczono na podstawie danych GIS, oraz przyjętej
klasyfikacji małych wodociągów pracujących z dobową wydajnością nie
większą niż 1000 m3, dla których określono poniższą kategorie wraz
przypisanymi wagami:
•do 500 mieszkańców: L = 1
•od 501 do 1500 mieszkańców: M = 2
•ponad 1500 mieszkańców: H = 3.
ETAP I – Straty finansowe Sf
Podziału wielkości strat finansowych (Sf) na trzy kategorie (L, M, H) wraz
zdefiniowanymi wagami:
dostrzegalne zmiany organoleptyczne wody, pojedyncze skargi konsumentów,
straty finansowe do 2.5*103 zł (koszty dezynfekcji, koszty procedur organów
nadzoru): L= 1,
znaczne, widoczne zmiany organoleptyczne, niedyspozycje zdrowotne, liczne
skargi, komunikaty w regionalnych mediach publicznych, strata finansowa od
2.5*l03 do 5*103 zł (koszty wyłączenia sieci, lub określonego obszaru zasilania
wodę, koszty dezynfekcji, koszty procedur organów nadzoru): M = 2,
- wymagane wsparcie i porady medyczne, zaangażowanie profesjonalnych
służb ratowniczych, poważne efekty toksyczne, informacje w mediach
ogólnokrajowych, strata finansowa powyżej 5*103 zł (koszty wyłączenia sieci,,
koszty dezynfekcji, koszty procedur organów nadzoru, koszty odszkodowań):
H = 3.
ETAP II – szacowanie ryzyka całkowitego
Na podstawie określonych dla każdego i-tego UZW miar MrUZWi (tabela 1)
wylicza się wartość ryzyka całkowitego RSZW z poniższej formuły:
Klasyfikacja ryzyka dla SZW n>3
•ryzyko tolerowane:
•ryzyko kontrolowane
•ryzyko nieakceptowane
Kategoria ryzyka
całkowitego RSZW
Skala punktowa
Symbol
granicy
dolnej
Dolna
granica
Symbol
granicy
górnej
Górna
granica
Tolerowane (T) Ld,T(3) 3 Lg,T(3) 4
Kontrolowane (K) Ld,C(3) 5 Lg,K(3) 6
Nieakceptowalne (NA) Ld,NA(3) 7 Ld,NA(3) 9
Kategorie ryzyka całkowitego SZWzbudowanego z 3 układów zasilania w wodę
PrzykładObiekt analizy – 2 SZW w powiecie głubczyckim, eksploatacja zasobów
wód podziemnych
SZW Boborów – 8 UZW (11 studni), głębokość eksploatacyjna studni od 3,5
m do 70 m,
liczba mieszkańców ponad 6,5tyś.
SZW Głubczyce – 11 UZW (32 studnie), głębokość eksploatacyjna od 2,5 m
do 50 m, liczba mieszkańców ponad 24 tyś.
Kategoria ryzyka SZW Baborów SZW Głubczyce
Skala punktowa ryzyka tolerowanego
Skala punktowa ryzyka kontrolowanego
Skala punktowa ryzyka nieakceptowalnego
Wartość ryzyka całkowitego RSZW 14 14
Kategoria ryzyka całkowitego RSZW Kontrolowane Tolerowane
Analiza drzewa zdarzeń ETA
ETA (Event Tree Analysis) jest analizą typu indukcyjnego. Określa ona, w
czytelny sposób, zależności zachodzące między funkcjonowaniem a
uszkodzeniem różnych systemów łagodzących skutki, a ostatecznie
zagrażającym zdarzeniem wywołanym wystąpieniem pojedynczego zdarzenia
inicjującego.
Analiza ETA może być wykorzystywana zarówno do identyfikacji zagrożeń
jak i oszacowania prawdopodobieństwa sekwencji zdarzeń prowadzących
do sytuacji zagrażających
Podczas tworzenia drzewa zdarzeń użytkownik metody odpowiada na pytanie:
Co się stanie gdy….???
Analizy drzewa zdarzeń - ETA (ang. Event Tree Analysis)
Na jakość wody ujmowanej i dostarczanej do konsumenta wpływ mają
również czynniki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.
W przypadku wspólnej uprawy roślin i hodowli zwierząt, czynnikami
mogącymi negatywnie wpływać na jakość wody są czynniki dostarczane
przez człowieka do gleby, jako naturalne nawozy. Są to gnojowica i
obornik.
Zdarzenia inicjujące dla gospodarki gnojowicą:
1. nieszczelność płyty dennej laguny,
2. intensywne opady w okresie aplikacji gnojowicy,
3. przekroczenie granicznej dawki aplikowanej gnojowicy
Skuteczna
S2
S4
S3
S1
NieskutecznaP(A) =0,06
Zdarzenie
inicjujące P(B)=0,03
1 - P(B)
P(C)=0,09
1 - P(C)
1 - P(D)
P(D)=0,07
Tak
Tak
Nie
Nie
ETA dla zdarzenia inicjującego „nieszczelność płyty dennej laguny”
Wytypowane bariery bezpieczeństwa
w tym przypadku określono jako:
1. Działania podejmowane przez załogę Fermy na etapie wykonania i konserwacji
powierzchni laguny – (B)
2. Użycie nieodpowiedniego sprzętu mechanicznego w trakcie mieszania i pobierania
gnojowicy z laguny – (C)
3. Uszkodzenie fizyczne powierzchni betonu przez maszyny i urządzenia wykorzystywane
w pobliżu laguny – (D)
Skuteczna
S2=0,0052
S4=0,0493
S3=0,0037
S1=0,0018
NieskutecznaP(A)
Zdarzenie
inicjujące P(B)
1 - P(B)
P(C)
1 - P(C)
1 - P(D)
P(D)
Tak
Tak
Nie
Nie
ETA dla zdarzenia inicjującego „nieszczelność płyty dennej laguny”
Interpretacja skutków zdarzeń:
•Na skutek braku nadzoru użyto nieodpowiednich materiałów do wykonania laguny – S1.
•Na skutek użycia nieodpowiedniego sprzętu do mieszania i pobierania gnojowicy z laguny
następuje przerwanie izolacji i wyciek gnojowicy do podłoża - S2.
•Praca z ciężkim sprzętem powoduje uszkodzenie powierzchni betonowej laguny co skutkuje
przesączeniem gnojowicy do gruntu – S3.
•Zdarzeniem szczytowym jest zanieczyszczenie gnojowicą na terenie bezpośrednio
przyległym do laguny. Skutkiem jest zanieczyszczenie warstwy wodonośnej. – S4.
ETA - dla zdarzenia inicjującego „intensywne opady w okresie aplikacji gnojowicy”
Skuteczna
S2=0,0026
S4=0.0009
S3=0,0970
S1=0.0098
NieskutecznaP(A)=0.14
Zdarzenie
inicjujące P(B)=0.07
1 - P(B)
P(C)=0,02
1 - P(C)
1 - P(D)
P(D)=0,76
Tak
Tak
Nie
Nie
S5=0.0297
P(E)=0.03
Tak
1 - P(E)
Nie
Wytypowane bariery bezpieczeństwa:
•Prawidłowa interpretacja wyników prognozowanej
pogody – (B)
•Nieprawidłowa aplikacja gnojowicy na polach o
dużym nachyleniu – (C)
•Nagłe burze na terenach, na których prowadzona jest aplikacja gnojowicy – (D)
•Zbyt duża ilość aplikowanej gnojowicy w okresie opadów deszczu – (E)
ETA - „intensywne opady w okresie aplikacji gnojowicy”Skuteczna
S2=0,0026
S4=0.0009
S3=0,0970
S1=0.0098
NieskutecznaP(A)=014
Zdarzenie
inicjujące P(B)=0.07
1 - P(B)
P(C)=0,02
1 - P(C)
1 - P(D)
P(D)=0,76
Tak
Tak
Nie
Nie
S5=0.0297
P(E)=0.03
Tak
1 - P(E)
Nie
Interpretacja skutków zdarzenia:
•Pracownik nieprawidłowo odczytał
prognozę pogody i zaplanowana aplikacja gnojowicy – S1.
•Nieodpowiednia metoda aplikacji szczególnie na polach
o dużym nachyleniu. Gnojowicę zaaplikowano powierzchniowo,
co spowodowało spływ gnojowicy do niższych partii pola i jej przesiąknięcie do
warstw wodonośnych – S2.•Nagłe intensywne opady deszczu, które spowodowały zmycie gnojowicy do cieków wodnych i
w pobliże ujęć – S3.
•Zbyt duża ilość zaaplikowanej gnojowicy w okresie sprzyjającym opadom, powoduje
wymywanie składników gnojowicy do głębszych warstw gleby i zanieczyszczenie ujęć – S4.
•Zdarzeniem szczytowym jest zanieczyszczenie gnojowicą na terenie bezpośrednio przyległym
do laguny. Skutkiem jest zanieczyszczenie warstwy wodonośnej. – S5.
Skuteczne zarządzanie ryzykiem wymaga rozpoznania potencjalnych zagrożeń i niebezpiecznych zdarzeń oraz oszacowania poziomu ryzyka z jakim się wiążą. W tym kontekście:- zagrożenie to czynnik biologiczny, chemiczny, fizyczny lub radiologiczny o potencjalnie szkodliwych skutkach; - niebezpieczne zdarzenie to incydent lub sytuacja, która może doprowadzić do wystąpienia zagrożenia (co się może zdarzyć i w jaki sposób);- ryzyko to prawdopodobieństwo wyrządzenia przez rozpoznane zagrożenie szkód w narażonej populacji w określonym przedziale czasowym, włączając w to wielkość szkody i/lub jej skutki.
Zgodnie z zasadami przyjętymi w systemach zarządzania ryzykiem, sposób nadzorowania jakości wody powinien być dostosowany do indywidualnych uwarunkowań wodociągu. Stąd konieczne jest uwzględnienie wszystkich aspektów środowiskowych, technicznych, organizacyjnych i zdrowotnych przy identyfikacji i ocenie zagrożeń, specyficznych dla każdego SZW. Konieczne jest opisanie poszczególnych elementów systemu dostaw wody i zidentyfikowanie zagrożeń na każdym etapie.
OPIS SYSTEMU
Ocena systemu: co powinna uwzględniać: przykład Słupsk
• Należy odpowiednio jasno zdefiniować pojęcia ‚zagrożenie’ i ‚zdarzenie potencjalnie niebezpieczne’;• Identyfikacja zagrożeń powinna być przeprowadzona na wszystkich etapach systemu zaopatrzenia w wodę;• Identyfikacja zagrożeń powinna obejmować także sytuacje awaryjne;• Powinny być podejmowane wizyty terenowe w celu w celu wsparcia procesu identyfikacji;• Etap identyfikacji zagrożeń powinien być prowadzony wraz z innymi zainteresowanymi stronami, szczególnie dotyczy
to etapów poza obszarem odpowiedzialności dostawcy wody, tj. ternu zlewni i instalacji wewnętrznych;
Opis systemu:1/ opis ujęcia2/ zakład uzdatniania wody i zastosowane technologie3/ magazynowanie wody (gdzie i jakie zbiorniki4/ dystrybucja wody5/ powinien obejmować pracę w warunkach normalnych oraz awaryjnych
Skąd brać informacje:
1/ dokumentacja hydrogeologiczna + inne dostępne dokumenty (przykład Gdańska Infrastruktura Wodno-Kanalizacyjna i Studium hydrogeologiczne Gminy Sępopol – może coś jeszcze macie)2/ dokumentacja zakładowa – inwentaryzacja stanu posiadania, rejestry awarii, rejestry skarg3/ Mapy, schematy, szkice
Wewnętrzna dokumentacja zakładowa
Przykładowe procedury zarządzania:PR-01 Prowadzenie i utrzymywanie ruchu sieci PR-02 Monitorowanie realizacji usług i nadzór nad wyrobem niezgodnym• Karta wyrobu niezgodnego• Instrukcja postepowania na wypadek pogorszenia się jakości
wodyPR-03 Gotowość i reagowanie na zagrożenia i awariePR-05 Procedura zgłaszania potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa wody
Minimalny zestaw informacji w małych wodociągach
Informacje dot. stref ochronnych ujęcia wody* z dniem 1.01.2013r. strefy ustanowione przed 2002r. zostały wygaszone i
prawnie nie istnieją! Informacje dot. zarządzania ryzykiem w wodociąguZagrożenia związane z
dostawą wody
Uwagi
teren ochrony bezpośredniej ujęcia
wody teren ochrony pośredniej ujęcia wody czy u dostawcy wody funkcjonują obecnie systemy
procedur i instrukcji dotyczące:
czy u dostawcy
wody zostały wdrożonesystemy
zarządzania (ISO/HACCP/
WSP/inne) Jakie? [TAK (jaki?)/NIE]
czy w procesie dostawy wody (ujęcie, uzdatnienie,
dystrybucja) zostały ustalone punkty
krytyczne (największe ryzyko pojawienia się
problemu) [TAK/NIE/CZĘŚCIOWO
(w jakim zakresie)]
czy została przeprowadzona
ocena ryzyka [TAK (jaką metoda
analityczną)/NIE]
czy obecnie są
podejmowane działania
w celu wykonania
oceny ryzyka [TAK/NIE]
czy planowane
jest wykonanie
oceny ryzyka [TAK/NIE]
czy w ciągu ostatnich 5 lat miała miejsce nieplanowana
przerwa w dostawie wody trwająca dłużej
niż 24 h, jeśli tak to podać procent
zaopatrywanej z wodociągu
populacji której to dotyczyło np.
TAK-2 (30%,10%) [TAK-ile razy(%)/NIE]
czy w ciągu ostatnich 5 lat miało miejsce
zdarzenie stanowiące zagrożenie
zdrowotne dla znacznej
grupy odbiorców (orzeczenie ppis o braku przydatności
wody do spożycia) [TAK(ile
razy)/NIE]
czy został prawnie ustanowiony po 2001 r.[TAK/NIE]
czy jest ogrodzony i właściwie chroniony [TAK/NIE]
czy został prawnie ustanowiony po 2001 r. [TAK/NIE]
czy została przeprowadzona przez specjalistówocena zagrożeń dla jakości ujmowanej wody (czy ustalono źródła punktowych i obszarowych zanieczyszczeń) [TAK/NIE]
czy ustalono potencjalne ryzyko dla stwierdzonych zagrożeń [TAK/NIE]
ujmowania wody/uzdatniania wody/dystrybucji/eksploatacji [TAK/NIE]
reklamacji i zgłoszeń klienta [TAK/NIE]
usuwania awarii [TAK/NIE]
zarządzania kryzysowego [TAK/NIE]
Lp.
Dane zamieszczane w dziale nr 3 formularza M-06 do GUS (dot. 2014 r.) wraz z dodatkową informacją o ujęciach infiltracyjnych i długości przyłączy Dotyczy 2014 r.
Informacje dot. liczby pobranych próbek wody (z monitoringu (kontrola wewnetrzna, urzędowa), skarg, interwencji, po płukaniu itp.)
długość czynnej sieci przyłącza woda pobrana z ujęćwoda dostarczona
(sprzedana)
woda wtłoczona do sieci [dam3]
liczba awarii mogących mieć
wpływ na jakość wody* a - na ujęciu b - na etapie uzdatniania c - na sieci
wodociągowej d - łącznie
(format zapisu: np. 5a,
10b,15c,30d)
liczba wszystkich
próbek pobranych w
2014 r. mikrobiologia
liczba próbek w których
stwierdzono przekroczenie
co najmniej jednego
parametru mikrobiologia
(E.coli, enterokoki, grupa coli, Clostridium -bez ogólnej
liczby mikroorganizm
ów)
liczba wszystkich próbek
pobranych w 2014 r.
fizykochemia
liczba próbek w których
stwierdzono przekroczenie co najmniej jednego
parametru fizykochemia
(zał.Nr 2 i 3 rozp. MZ)
w tym parametrów określonych w zał. Nr 2 rozp. MZ
magistralnej (przesyłowej) [km]
rozdzielczej (bez przyłączy) [km]
liczba przyłączy do sieci wodociągowej od budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania
całkowita długość
przyłączy [km]
razem [dam3]
powierzchniowych [dam3]
infiltracyjnych- infiltracja brzegowa lub sztuczna (ze stawów, basenów, studni chłonnych, drenaży chłonnych) -jeśli w M-06 potraktowano je jako ujęcia podziemne [dam3]
razem [dam3]
w tym gosp. domowym i indywidualnym gosp. rolnym [dam3]
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Zagrożenia związane z niewłaściwą jakością wody ujmowanej
• działalność rolnicza (np. związki azotu z nawozów, pestycydy stosowane
jako środki ochrony roślin mikroorganizmy z nawozów naturalnych);
• działalność przemysłowa (węglowodory, sole metali ciężkich, kwasy,
zasady mineralne, cyjanki, toksyczne związki organiczne);
• działalność komunalna (niewłaściwie oczyszczone ścieki zawierające
mikroorganizmy kałowe, związki chemiczne wchodzące w skład
stosowanych w gospodarstwach domowych środków czyszczących i
piorących oraz pozostałości powszechnie używanych leków takich jak
środki przeciwbólowe, antybiotyki, hormony).
42
• Niezbędne jest zebranie wszelkich informacji dotyczących nie tylko
naturalnego składu wód, ale także prawdopodobnych źródeł
zanieczyszczeń.
• Istotne jest, aby dysponować rzetelną oceną stanu aktualnego,
wiedzą w zakresie przeprowadzonych prac i robót geologicznych,
prac hydrotechnicznych i innych prac wpływających na warunki
hydrogeologiczne oraz hydrologiczne, w okresie po sporządzeniu
dokumentacji hydrogeologicznej czy hydrologicznej.
Zagrożenia związane z niewłaściwą jakością wody ujmowanej
43
Prognozowanie (modelowanie) przewidywanych zmian warunków wodnych i ewentualnych
zagrożeń oparte na danych:
• prędkość przenikania zanieczyszczeń z powierzchni gleby do warstwy wodonośnej, cieków i
zbiorników powierzchniowych
• ewentualne źródła zanieczyszczeń tj. składowiska odpadów, mogilniki, zakłady stosujące w
procesie produkcji środki i preparaty chemiczne, intensywna
gospodarka rolna - nawozy, środki ochrony roślin.
Pozwoli to ocenić zagrożenia, ustalić
punkty krytyczne, oszacować ryzyko
i zaplanować skuteczne działania zapobiegające.
Zagrożenia związane z niewłaściwą jakością wody ujmowanej
44
rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i
dokumentacji geologiczno-inżynierskiejDokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby eksploatacyjne ujęcia wódpodziemnych zawiera m.in. (cyt. z § 6. 1.):
8) charakterystykę i prognozę trwałości oraz wahań właściwości fizycznych, składuchemicznego i stanu bakteriologicznego wody;
9) opis stanu środowiska w obrębie obszaru zasobowego ujęcia oraz ocenę zagrożeń dlajakości ujmowanych wód podziemnych ze strony rozpoznanych ognisk zanieczyszczeń;
10) analizę potrzeby ustanowienia strefy ochronnej ujęcia wód podziemnych;
11) zalecenia, co do racjonalnej eksploatacji ujęcia dla jego właściciela,w tym do prowadzenia obserwacji i pomiarów podczas jego eksploatacji orazuzasadnienie do prowadzenia monitoringu osłonowego ujęcia (będącego systememcyklicznych obserwacji i pomiarów oraz ocen i prognoz ilości oraz właściwości fizyczno-chemicznych wód podziemnych, prowadzonych w otoczeniu ujęcia, umożliwiającymwczesne ostrzeganie o pojawiającym się zagrożeniu degradacji ilościowej i jakościowejeksploatowanych wód podziemnych).
45
Wstępna ocena zagrożeń z zastosowaniem matrycy
Najprościej zrobić to poprzez wypełnienie ankiet, obliczenie punktów oceniających
poszczególne zagrożenia i ogólną ocenę zgodnie z zaproponowanym systemem. Dla
konkretnego kryterium należy dokonać charakterystyki ryzyka jako wysokie ryzyko
(WR) – jeśli występuje, niskie ryzyko (NR) jeśli go brak.
Ocenę zagrożenia wypełnia się tylko dla WR. Jeśli w wyniku braku wiedzy
na temat występowania danego
kryterium w rubryce „Nie wiem”
występuje WR należy dokonać
oceny zagrożenia. Jeśli ryzyko
występuje, to w kolumnie
„prawdopodobieństwo” należy
wpisać liczbę z tabelki odpowiadającą
częstości występowania.
Prawdopodobieństwo Definicja Wartość
Pewne Codziennie (lub stała cecha) 16
Prawie pewne Raz w tygodniu 8
Umiarkowane Raz w miesiącu 4
Niskie Raz w roku 2
Bardzo niskie Raz na 5 lat 1
46
A
Usytuowanie ujęcia wody
i potencjalne źródła
Charakterystyka ryzyka Ocena zagrożenia
Tak Nie Nie wiem
prawdop
odobieńst
wo
dotkli
wość wynik
1Obecność lub historia nieodpowiedniego drenażu
powodującego zastoiny wody WR NR WR 8
2Produkcja inwentarza żywego (hodowla, wypas) – w tym
drobiuWR NR WR 16
3 Dowody występowania dzikiej zwierzyny UR NR UR 4
4
Odpływ powierzchniowy z działalności rolniczej może
przenikać do ujęcia/systemu dystrybucji WR NR WR 8
5
Kultywacja gleby przy pomocy nawadniania ściekami lub
stosowania osadów/obornika WR NR WR 16
6Składowanie odpadów organicznych na otwartym terenie
WR NR WR 8
7
Odpady rolnicze i/lub kiszonka składowane na ziemi (nie
w zbiornikach czy kontenerach) UR NR UR 8
Wynik w ocenie zagrożenia jest iloczynem wartości prawdopodobieństwa i dotkliwości
47
B Stan techniczny ujęcia wody
Charakterystyka ryzyka Ocena zagrożenia
Tak Nie Nie wiem
prawdop
odobieńst
wo
dotkliwość wynik
1 Brak ogrodzenia (uszkodzone) WR NR WR 8
2
Brak odpowiednich barier chroniących przed przedostaniem się do
studni odpływów powierzchniowych (np. rów odwadniający wyłożony
nieprzepuszczalnym materiałem, strome pochyłości/spadki terenu,
takie jak wały, odpowiednie ściany, itp.)
WR NR WR 8
3Brak betonowego fartucha, min. 1 m, nachylonego od studni i w
dobrym stanieWR NR WR 8
4Brak wodoszczelnej, zatrzymującej zanieczyszczenia pokrywy (ze
stalowym zamknięciem) z lub bez wentylacji?WR NR WR 16
5 Konstrukcja obudowy studni jest w złym stanie technicznym WR NR WR 8
6Brak szczelności kołnierza (głowicy) studni (możliwość
przedostawania się zanieczyszczeń do rury tłocznej)WR NR WR 16
7Czy w ciągu ostatnich 12-tu miesięcy była prowadzana konserwacja (w
tym chlorowanie)WR NR WR 8
48
Uzdatnianie wody - potencjalne
źródła zagrożeń
Występowanie
zagrożenia1
Poziom
zagrożenia
Tak NieNie
wiem
SP2
SK3 PZ
1
Niedostateczna kontrola sprawności urządzeń (pompy,
sprężarki), sprawności instalacji napowietrzającej i
szczelności instalacji wodnej (8 godz/d)WR BR WR 8
2 Niedostateczna konserwacja urządzeń, WR BR WR 8
3Niedostateczna kontrola procesów technologicznych (np.
brak urządzeń do monitorowania ilości tlenu, mętności)UR BR UR 4
4Nieprawidłowa praca filtrów (nieodpowiednie usuwanie
cząstek, zatkanie, przeciążenie)WR BR WR 8
5 Niewłaściwy materiał filtracyjny, ilość lub sposób ułożenia WR BR WR 8
6
Nieodpowiedni system płukania wstecznego (długość
przeciętnego cyklu, częstotliwość, niewłaściwie dobrany
sprzęt lub awarie)
WR BR UR 8
7 Zrywanie i wypłukiwanie zawiesin i błony biologicznej z filtra WR BR WR 8
8Brak procedur i instrukcji konserwacji i eksploatacji
urządzeń wodociągowychUR BR UR 2
9 Niewłaściwe funkcjonowanie systemu dezynfekcji wody WR BR WR 16
10Brak automatycznych rozwiązań dla urządzeń
dezynfekujących (dozownika)WR BR WR 8
11Brak monitora online funkcjonowania urządzeń do
dezynfekcjiUR BR UR 4
12Brak automatycznego powiadamiania o awarii urządzeń do
dezynfekcji (np. sms)UR BR UR 4
13Brak procedur i instrukcji powiadamiania odpowiednich
osób w przypadku awariiWR BR WR 2
14Niewłaściwe przechowywanie zapasu podchlorynu sodu
WR BR WR 8
Magazynowanie wody - potencjalne źródła
zagrożeń
Występowanie
zagrożenia1
Poziom
zagrożenia
Tak NieNie
wiemSP2 SK3 PZ
1
Niewłaściwe materiały zastosowane do
produkcji, wykończenia, uszczelnienia
lub renowacji zbiornikówWR BR WR 4
2
Okres przetrzymywania wody w
zbiorniku jest zbyt duży,
niedostosowany do dobowego
zapotrzebowania
WR BR WR 8
3Niewłaściwa konstrukcja zbiornika –
powstawanie stref stagnacji wody UR BR UR 2
4
Powierzchnie kontaktujące się z wodą
bez odpowiedniej gładkości lub
wykazujące ślady uszkodzeń UR BR UR 8
5Brak właściwego zabezpieczenia
otworówUR BR UR 8
6Niewłaściwa eksploatacja zbiorników
(czyszczenie, dezynfekcja) WR BR WR 8
7Brak procedur, instrukcji konserwacji i
eksploatacji urządzeń wodociągowych WR BR WR 2
Dystrybucja wody - potencjalne źródła zagrożeń
Występowanie
zagrożenia1Poziom zagrożenia
Tak NieNie
wiemSP2 SK3 PZ
1 Długie końcowe odcinki sieci rozdzielczych lub długie przyłącza UR BR UR 4
2 Niewłaściwa częstotliwość płukania sieci UR BR UR 4
3 Niewłaściwa częstotliwość płukania przyłączy, zwłaszcza długich UR BR UR 4
4
Odcinki sieci lub przyłącza nieeksploatowane lub z bardzo małym zużyciem wody
(bez stałego przepływu) włączone do sieci dystrybucyjnej WR BR WR 4
5Odcinki sieci wykonane z niewłaściwego materiału lub starsze niż 50 lat UR BR UR 4
6
Odcinki sieci nieułożone w linii prostej (załamane), zapadnięte, z niewłaściwie
dobranymi średnicami (mniejsza przechodzi w większą) UR BR UR 4
7
Odcinki sieci ułożone pod parkingami, miejscami postojowymi, w pobliżu
zbiorników z substancjami chemicznymi UR BR UR 2
8 Awarie wpływające na brak dostawy wody lub spadek ciśnienia WR BR WR 8
9Brak zabezpieczenia przed przedostawaniem się wód gruntowych do studzienek
armatury wodociągowejUR BR UR 4
10 Sieci ciepłownicze ułożone w pobliżu wodociągowych bez właściwej izolacji UR BR UR 2
11 przewody kanalizacyjne położone zbyt blisko wodociągowych (<0.6 m) UR BR UR 8
12Brak zabezpieczenia dolnej części hydrantu nadziemnego przed wrastaniem
korzeni, brak odwodnieniaUR BR UR 4
13
Instalacja wodociągowa zasilana wodą z wodociągu gminnego połączona z
urządzeniami zasilanymi instalację z innych źródeł (np. lokalne hydrofory) WR BR WR 4
14Brak procedur i instrukcji konserwacji i eksploatacji sieci i przyłączy
wodociągowychUR BR UR 2
Dla poszczególnych etapów analizy, obejmujących identyfikacje zagrożeń
w odniesieniu do wszystkich elementów dostaw wody, wyznacza się zagrożenie
o maksymalnej wartości poziomu zagrożenia, na podstawie której określa się
kategorię ryzyka wg kryteriów określonych w poniższej tabeli. Integralnym
elementem analizy jest wyznaczenie wszystkich zagrożeń o PZ 32 klasyfikowanych
do kategorii ryzyka kontrolowanego, dla których należy
podjąć działanie
naprawcze
zmierzające
do obniżenia
ryzyka.
Kategoria ryzyka Skala punktowa
Ryzyko nieakceptowane - utrata bezpieczeństwa 256128
Ryzyko kontrolowane - zagrożenie bezpieczeństwa 12732
Ryzyko akceptowane - pojawienie się pojedynczych
symptomów zagrożenia bezpieczeństwa
315
Brak ryzyka 4051
Matryca oceny ryzyka
Prawdopodobieństwo
Dotkliwość następstw
Nieznacząca
MałaUmiarkowana
PoważnaKatastrofalna
Prawie pewne 16 32 64 128 256
Prawdopodobne 8 16 32 64 128
Umiarkowanie prawdopodobne 4 8 16 32 64
Mało prawdopodobne 2 4 8 16 32
Rzadkie 1 2 4 8 16
52
Wstępna analiza zagrożeń dla ujęcia wody miejscowości X
wykazała, w chwili obecnej, ryzyko nie akceptowane, mogące
wpłynąć na utratę bezpieczeństwa, związane z problemami
wynikającymi z niewłaściwego płukania filtrów (źródło zagrożeń
nr 6). Wprawdzie 128 punktów to dolna wartość skali punktowej
dla tej grupy (256128), jednak konieczne są działania mające na
celu zminimalizowanie zagrożenia. Dla numerów 1, 3, 4, 7, 8, 9 i
13 wyliczony poziom zagrożeń wskazuje na ryzyko kontrolowane,
co oznacza zagrożenie bezpieczeństwa wymagające stałego
monitorowania - działania naprawcze są w tych przypadkach
wskazane. Pozostałe zagrożenia (oprócz nr 14) wykazują ryzyko
akceptowane – pojawienie się pojedynczych symptomów
zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania uzdatniania wody i
utraty bezpieczeństwa, także wymagają uwagi ze strony osób
zarządzających.
Inny przykład matrycy zastosowany w Słupsku
WAGAZDARZENIA
1- Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Nie powoduje przerwy w dostawie wody
2- Przekroczenie parametrów fizykochemicznych w zakresie mętność, żelazo, mangan. W krótkim czasie istnieje
możliwość przywrócenie odpowiedniej jakości wody.- Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Nie powoduje przerwy w dostawie wody
3- Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Przekroczenie parametrów fizykochemicznych i/lub dodatkowe parametry mikrobiologiczne . W krótkim czasie
istnieje możliwość przywrócenie odpowiedniej jakości wody.- Krótkotrwała przerwa w dostawie wody (do 5 godzin) dla mniejsze grupy ludności (do 5000 mieszkańców*)
4
- Krótkotrwała przerwa w dostawie wody (do 5 godzin) dla dużej grupy ludności (powyżej 5000 mieszkańców)- Przekroczenie parametrów fizykochemicznych i/lub dodatkowych parametrów mikrobiologicznych. Brak
możliwości szybkiego przywrócenia odpowiedniej jakości wody. - Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Wystąpienie zdarzenia będzie miało negatywny wpływ na wizerunek firmy
5- Przekroczenie podstawowych parametrów mikrobiologicznych lub chemicznych mających wpływ na zdrowie
publiczne, możliwość wystąpienia chorób, potencjalnie śmierci - Długotrwałe (powyżej 5 godzin) dla dużej grupy ludności (powyżej 5000 mieszkańców)- Wystąpienie zdarzenia będzie miało olbrzymi wpływ sytuację finansową firmy
*Do tej liczby mieszkańców jesteśmy w stanie posiadanym potencjałem zapewnić dostawę wody w sposób alternatywny np. za pomocą cystern
Poziom zagrożenia (R) = P x D x W
54
Inny przykład matrycy zastosowany w Słupsku
CZĘSTOTLIWOŚĆ „P”
1 Rzadko raz na 5 lat
2 Mało prawdopodobne – raz na rok
3 Umiarkowanie – raz na miesiąc
4 Możliwe raz na tydzień
5 Prawie raz dziennie
DOTKLIWOŚĆ „D”
1 Nieistotne lub nie ma wpływu
2 Mały wpływ
3 Umiarkowany wpływ
4 Stały wpływ
5Katastroficzny stan dla zdrowia publicznego
55
Środki kontroli - Monitoring operacyjny
W WSP ważne jest określenie środków kontroli systemu
zaopatrzenia w wodę, które wspólnie zapewnią kontrolę
rozpoznanego ryzyka i osiągnięcie celów zdrowotnych.
Dla każdego środka kontroli należy określić
odpowiednie sposoby monitoringu operacyjnego,
które zapewnią, że każde odstępstwo
od wymaganych efektów jest szybko
i w porę wykrywane.
Przykłady środków kontroli – badanie określonych parametrów
z częstotliwością zależną od oceny ryzyka (wody powierzchniowe i wody podziemne narażone na wpływy antropogeniczne)
Sposób zagospodarowania terenu- potencjalne
źródło skażenia Parametr wiodący
Tereny rolnicze, ogródki działkowe, tuczarnie,
ogrodnictwo, kompostownie, wysypiska
śmieci i odpadów z gospodarstw domowych
utlenialność, jon amonowy, azotyny, fosforany, azotany, potas, sód,
chlorki, siarczany, środki ochrony roślin i pestycydy
Zakłady przetwórstwa metalu lotne węglowodory chlorowane, związki powierzchniowo czynne
Zakłady galwaniczne chrom, miedź, nikiel, cynk, kadm, cyjanek, węglowodory, lotne
węglowodory chlorowane, pH
Rozlewnie nawozów potas, azotany, fosforany, amon, wapń, magnez, bor, miedź, cynk
Pralnie chemiczne lotne węglowodory chlorowane, bor, związki powierzchniowo czynne
58
Zakłady impregnacji drewna wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, miedź, chrom, arsen, bor, fluorki, cyna (tributyl cyny,
TBT), rtęć
Składowiska odpadów przemysłowych
arsen, ołów, kadm, chrom, nikiel, rtęć, cyjanek, fluorki, lotne węglowodory chlorowane, fenole,
węglowodory, benzen, toluen, etylobenzen, ksyleny, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne,
środki ochrony roślin i pestycydy, pH, przewodność elektryczna
Składowiska złomu węglowodory, benzen, glikole, kadm, ołów, chrom, nikiel, żelazo, siarczany, polichlorowane bifenyle
(PCB), pH
Ocynkownie cynk, miedź, kadm, siarczany, chlorki, sód, cyjanek, amon, pH
Przemysłowe oczyszczalnie ścieków metale ciężkie (np. ołów, chrom, cynk, nikiel, kadm), cyjanek, fluorki, pH, lotne węglowodory
chlorowane, benzen, toluen, etylobenzen, ksyleny, węglowodory, chlorofenole
Infiltracja ścieków (nieszczelne systemy
kanalizacji komunalnej)
utlenialność, amon, azotyny, azotany, chlorki, siarczany, fosforany, bor, związki powierzchniowo czynne,
węglowodory
Wysypiska śmieci o charakterze
szczególnym (przecieki z wysypiska)
arsen, kadm, chrom, ołów, nikiel, rtęć, cyjanek, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, lotne
węglowodory chlorowane, węglowodory
Wysypiska gruzu budowlanego siarczany, wapń, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, azbest
Zamknięte tereny osiedli oleje mineralne, węglowodory, lotne węglowodory chlorowane
Drogi krajowe, autostrady (duże
obciążenie ruchem drogowym)oleje mineralne, węglowodory, benzen, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, sód, wapń, chlorki
Tory środki ochrony roślin i pestycydy (herbicydy), węglowodory, glikole, wielopierścieniowe węglowodory
aromatyczne, polichlorowane bifenyle (PCB)
Tereny lotnisk amon (mocznik), glikol etylenowy, glikol izopropylowy, lotne węglowodory chlorowane, węglowodory
(nafta lotnicza) 59
Monitoring operacyjny to prowadzenie planowanych
obserwacji lub pomiarów w celu oceny, czy środki kontroli w
systemie zaopatrzenia w wodę działają prawidłowo.
Możliwe jest ustalenie zakresu stosowanych środków kontroli,
ustalenie wartości granicznych, ich monitorowanie i podejmowanie
działań korygujących, w reakcji na wykryte odstępstwa, zanim woda
stanie się niebezpieczna dla zdrowia. Monitoring operacyjny może
obejmować działania polegające np. na szybkiej i regularnej ocenie, czy
konstrukcja studzienki jest kompletna i w nienaruszonym stanie, czy
mętność wody po filtracji znajduje się poniżej pewnej wartości, czy
stężenie chloru pozostałego w wodzie bezpośrednio po dezynfekcji lub
w odległym punkcie systemu dystrybucji jest powyżej ustalonej
wartości.
Monitoring operacyjny jest zwykle wykonywany za pomocą prostych
obserwacji i badań w celu szybkiego potwierdzenia, czy środki kontroli
nadal funkcjonują. Środkami kontroli są działania stosowane w
systemie zaopatrzenia w wodę, które zapobiegają, zmniejszają lub
eliminują zanieczyszczenia i które są zdefiniowane w ocenie systemu.
Środki kontroli obejmują na przykład działania w zakresie zarządzania
dotyczącego zlewni czy obszarów zasilania wód podziemnych,
najbliższej strefy wokół studni, filtrów i instalacji
do dezynfekcji oraz systemów dystrybucji wody sieciami
wodociągowymi.
Jeśli łącznie działają one prawidłowo, to zapewnią,
że cele zdrowotne zostaną spełnione.
Środki kontroli - Monitoring operacyjny
Częstotliwość monitoringu operacyjnego zależy od rodzaju środka
kontroli
częstość sprawdzania stanu urządzeń wodociągowych wynosi od
miesiąca do roku,
- monitoring mętności wody prowadzony jest w sposób ciągły (online)
lub bardzo często, a
- monitoring pozostałego aktywnego środka
dezynfekcyjnego w wielu punktach systemu
codziennie lub w sposób ciągły (online).
Środki kontroli - Monitoring operacyjny
Jeżeli monitoring wskazuje, że określona wartość nie
spełnia wymagań, istnieje ryzyko wystąpienia sytuacji, w
której woda jest lub może stać się niezdatna do picia.
Celem jest więc odpowiednio rozłożone w czasie
monitorowanie środków kontroli wraz z
rozsądnym planem pobierania próbek tak,
aby zapobiec dostarczaniu wody,
której spożycie mogłoby mieć
szkodliwe następstwa dla zdrowia,
Środki kontroli - Monitoring operacyjny
Monitoring operacyjny obejmuje obserwacje albo
badania parametrów wody, takich jak mętność,
stężenie chloru pozostałego lub integralności
konstrukcyjnej.
Bardziej skomplikowane lub kosztowne badania
mikrobiologiczne lub chemiczne są na ogół
wykorzystywane w ramach walidacji i
weryfikacji działania systemu, niż jako
element monitoringu operacyjnego.
Środki kontroli - Monitoring operacyjny
Oprócz operacyjnego monitoringu działania poszczególnych
elementów systemu zaopatrzenia w wodę do picia, konieczne jest
przeprowadzenie końcowej weryfikacji, dającej
gwarancję, że działanie systemu jako całości
jest bezpieczne.
Weryfikacja może zostać przeprowadzona przez dostawcę wody,
niezależne organy lub wspólnymi siłami obu stron, w zależności od
systemu administracyjnego w danym kraju. Zazwyczaj obejmuje
testy na obecność kałowych organizmów wskaźnikowych i
niebezpiecznych substancji chemicznych, jak również audyt
prawidłowego wdrażania i efektywnego działania planów WSP.
Kontrola jakości wody do piciaWeryfikacja przeprowadzana jest na podstawie metod, procedur i testów wykraczających poza monitoring operacyjny. Jej celem jest stwierdzenie, czy system zaopatrzenia w wodę do picia działa zgodnie z założeniami i pozwala na spełnienie wymagań dotyczących bezpieczeństwa wody dla zdrowia ludzi. Weryfikacji jakości wody do picia może podejmować się dostawca wody, organy nadzoru sanitarnego lub obie strony wspólnie. Weryfikacja opiera się na kontrolowaniu:1/ Mikrobiologicznej jakości wody Podstawą kontroli mikrobiologicznej jakości wody jest badanie w kierunku mikroorganizmów wskaźnikowych skażenia kałowego, wśród których parametrem z wyboru jest Escherichia coli lub alternatywnie termotolerancyjne bakterie grupy coli.2/ Chemiczna jakość wody Ocena, czy jakość wody jest zgodna z wymaganiami określonymi dla wody do picia, polega na porównaniu wyników badania wody z maksymalnymi wartościami zalecanymi dla objętych analizą parametrów.
Plany zarządzania, dokumentacja i komunikacja
Plan zarządzania dokumentuje ocenę systemu,
monitoring operacyjny i założenia dotyczące sprawdzania
poprawności prowadzonych działań. Opisuje działania
podejmowane zarówno w warunkach zwykłej eksploatacji, jak i
podczas wystąpienia „incydentów”, w wyniku których może
nastąpić utrata kontroli nad systemem.
Plan zarządzania powinien także przedstawiać w zarysie
procedury i inne programy wsparcia,
wymagane aby zapewnić optymalne
działanie systemu zaopatrzenia
w wodę.
Zarządzanie systemem zaopatrzenia w wodę często znajduje się w
gestii kilku organów. Jest więc istotne aby role, zakres
obowiązków i odpowiedzialności tych podmiotów zostały
zdefiniowane w stopniu niezbędnym do koordynacji
planowania i zarządzania. W celu zapewnienia odpowiedniego
udziału i zaangażowania zainteresowanych stron, powinny zostać
wypracowane odpowiednie mechanizmy współpracy i zasady jej
dokumentacji. Działania te mogą obejmować powołanie grup
roboczych, komitetów lub grup zadaniowych z właściwymi
przedstawicielami, opracowanie umów partnerskich, włączając w
to np. podpisane porozumienia o współpracy.
Plany zarządzania, dokumentacja i komunikacja
Podstawowe znaczenie ma dokumentowanie wszystkich aspektów
zarządzania jakością wody do picia. Dokumenty powinny opisywać
podejmowane działania oraz przebieg i sposoby wykonywania procedur.
Winny one również zawierać szczegółowe informacje na temat:
- oceny systemu zaopatrzenia w wodę (włączając w to schematy blokowe
i potencjalne zagrożenia);
- środków kontroli, monitoringu operacyjnego i weryfikacji oraz
trwałości realizowanych celów (stabilności funkcjonowania);
- rutynowych procedur eksploatacji i zarządzania;
- planów reagowania na incydenty i sytuacje awaryjne;
- środków wsparcia, włączając w to: programy szkoleń; badania i rozwój;
procedury dotyczące oceny wyników i raportowania; oceny działania,
audyty i przeglądy; protokoły komunikacji; konsultacji społecznych.
Plany zarządzania, dokumentacja i komunikacja
Systemy dokumentowania i rejestrowania powinny
być tak proste, jak jest to tylko możliwe.
Poziom szczegółowości procedur powinien być dostateczny na
tyle, by zapewnić wiarygodność kontroli
eksploatacji przy odpowiednio
wykwalifikowanym i kompetentnym
personelu.
Plany zarządzania, dokumentacja i komunikacja
Należy ustanowić mechanizmy do okresowego sprawdzania, oraz w razie potrzeby, korygowania dokumentów tak, aby odzwierciedlały zmieniające się warunki.
Dokumenty powinny być zestawiane w sposób, który umożliwia łatwe wprowadzanie niezbędnych zmian.
Należy opracować system kontroli dokumentów, który zapewni, że wykorzystywane są aktualne ich wersje, a nieaktualne usuwane.
Plany zarządzania, dokumentacja i komunikacja
Należy również opracować stosowną dokumentację i sposób
raportowania o incydentach lub sytuacjach
awaryjnych.
Dany podmiot powinien wyciągnąć wnioski z zaistniałych
incydentów, w celu poprawy gotowości i planowania
dotyczącego przyszłych zdarzeń.
Przeanalizowanie danego zdarzenia może
doprowadzić do wprowadzenia niezbędnych
zmian do obowiązujących zasad postępowania
Plany zarządzania, dokumentacja i komunikacja
"incydent" - każda sytuacja, w której istnieje powód, aby podejrzewać, że woda, która jest dostarczana do picia jest lub może stać się niebezpieczna. Incydent może być wywołany:• procesami:
- niewystarczająca sprawność oczyszczalni ścieków odprowadzanych do wody powierzchniowej, będącej źródłem zaopatrzenia,
- niedostateczna wydajność zakładu uzdatniania wody;• wystąpieniem zdarzeń losowych:
- wyciek niebezpiecznej substancji do źródła wody,- awaria zasilania;
• wystąpieniem zdarzeń mogących wskazywać na ryzyko pogorszenia jakości mikrobiologicznej wody:
- ekstremalne opady w zlewni,- wykrywanie niezwykle wysokiej mętności (źródło lub uzdatnionej wody),- niezwykły smak, zapach lub wygląd wody;
• pojawieniem się kałowych parametrów wskaźnikowych w znacznej liczbie • wskaźnikami zdrowia publicznego:
- ogniska choroby, dla której woda jest podejrzana przy jej przenoszeniu.
Plany zarządzania, dokumentacja i komunikacja
Skuteczna komunikacja ma na celu zwiększenie świadomości i wiedzy na temat zagadnień dotyczących jakości wody do picia oraz związanych z tym różnych zakresów odpowiedzialności. Pomaga konsumentom rozumieć i wspierać decyzje dotyczące usług świadczonych przez dostawcę wody lub dotyczące nakładania ograniczeń w użytkowaniu terenów w obszarach zasilania ujmowanych wód. Skuteczna komunikacja może wzmacniać gotowość konsumentów do gromadzenia środków na sfinansowanie potrzebnych udoskonaleń. Dokładne zrozumienie różnorodności poglądów reprezentowanych przez poszczególne osoby lub grupy jest niezbędne do zaspokojenia oczekiwań społeczeństwa.
Plany zarządzania, dokumentacja i komunikacja
Stosownie do sytuacji, plany WSP różnią się stopniem
złożoności.
W wielu przypadkach będą dość proste, koncentrując się na
kluczowych zagrożeniach, stwierdzonych w konkretnym systemie
zaopatrzenia w wodę do picia.
Wskazane jest, aby WSP były opracowywane dla konkretnych
systemów zaopatrzenia w wodę.
Dla mniejszych systemów możliwe jest
opracowanie ogólnych WSP przez
ustawowo odpowiedzialny organ lub
akredytowaną jednostkę zewnętrzną.
Główne cele WSP to:
- dobre zrozumienie konkretnego systemu i jego możliwości dostarczania wody spełniającej wymagania jakościowe; - rozpoznanie potencjalnych źródeł zanieczyszczenia i sposobów ich kontrolowania; - walidacja środków kontroli stosowanych do kontroli zagrożeń; - wdrożenie systemu operacyjnego monitorowania środków kontroli w ramach systemu zaopatrzenia w wodę; - terminowe podejmowanie działań korygujących, zapewniających stałe dostawy bezpiecznej wody; - prowadzenie weryfikacji jakości wody do picia, w celu uzyskania pewności, że WSP jest prawidłowo wdrażany i osiąga sprawność wymaganą do uzyskania zgodności z odpowiednimi (krajowymi, regionalnymi i lokalnymi) standardami i celami, dotyczącymi jakości wody.
WSP to skuteczne narzędzie, umożliwiające dostawcy wody bezpieczne zarządzanie systemem zaopatrzenia w wodę do picia. Wspomaga również nadzór realizowany przez instytucje do spraw zdrowia publicznego. Kluczowe korzyści dla dostawców wody wdrażających WSP to m.in.:- wykazanie się „należytą starannością”; - przestrzeganie zgodności z wymaganiami;- racjonalizacja i dokumentowanie istniejących procedur eksploatacyjnych, prowadzące do wzrostu wydajności, poprawy efektywności i szybszego reagowania na incydenty; - lepsze ukierunkowanie i uzasadnienie długoterminowych inwestycji kapitałowych na podstawie oceny ryzyka; - usprawnione zarządzanie aktualną wiedzą pracowników oraz rozpoznanie kluczowych braków w umiejętnościach personelu; - poprawa relacji z zainteresowanymi stronami.
Ba
rba
ra M
uli
k
Bezpieczeństwo wody w zaleceniach WHO i Komisji Europejskiej
Small drinking water supplies: a “Framework for action” to improve management, European Union 2014
Zapewnienie bezpiecznej i w pełni nadającej się do spożycia wody pitnej dobrej jakości często stanowi wyzwanie dla małych źródeł zaopatrzenia w wodę. Doświadczenie ukazuje, że są one bardziej narażone na awarie oraz zanieczyszczenia, niż większe ośrodki, oraz że wymagają one szczególnej uwagi ze strony polityków, ze względu na ich administracyjne, kierownicze oraz zaopatrzeniowe charakterystyki. Wiele spośród dzisiejszych krajowych oraz międzynarodowych struktur działania dostrzega, że konieczne jest poświęcenie większej uwagi temu tematowi.
Ba
rba
ra M
uli
k
Bezpieczeństwo wody w zaleceniach WHO i Komisji Europejskiej
Państwa Członkowskie UE powinny dążyć do wdrożenia nowych lub ulepszonych rozwiązań, przede wszystkim poprzez dostosowanie do obecnych zaleceń ram prawnych, wynikających z doświadczeń ostatnich lat. Wiele państw -wprowadzając zarządzanie ryzykiem, oparte na wielobarierowym systemie minimalizowania potencjalnych zagrożeń - wykazało, że są one skuteczniejsze w zapewnieniu bezpiecznej wody i ochronie zdrowia konsumentów, niż system oparty jedynie na monitorowaniu wody w kranie u konsumenta i podejmowaniu działań naprawczych dopiero z chwilą przekroczenia wymagań. Rozwiązania te powinny dotyczyć także małych systemów zaopatrzenia w wodę.
Small drinking water supplies: a “Framework for action” to improve management, European Union 2014
Ba
rba
ra M
uli
kBezpieczeństwo wody w zaleceniach WHO i Komisji Europejskiej
(…) dostawca wody powinien być zobowiązany do oceny ryzyka i raportowania wyników oraz wszelkich środków zmniejszających ryzyko, do organu nadzoru lub krajowego organu regulacyjnego. Jednak w wielu małych systemach zaopatrzenia brak jest profesjonalnego zarządzania i odpowiednio wykształconej kadry. Z tych powodów, obowiązek oceny ryzyka dla małych dostaw wody powinien być przypisany do lokalnych funkcjonariuszy zdrowia publicznego lub środowiska, uznając, że będą oni potrzebni do przeprowadzenia zadania wspólnie z właścicielem wodociągu. Proces oceny ryzyka po raz pierwszy daje właścicielowi wodociągu niezbędne umiejętności i wiedzę do utrzymania systemu oceny ryzyka w przyszłości.
Small drinking water supplies: a “Framework for action” to improve management, European Union 2014
Ba
rba
ra M
uli
k
Wytyczne WHO, cyt.: „W niektórych państwach opracowano krajowe strategie nadzoru i kontroli jakości systemów zaopatrzenia w wodę, przyjmując jako kryteria ilościowe wskaźniki usług (tj. jakość, ilość, dostępność, zasięg, przystępność cenowa i ciągłość dostaw). Wskaźniki te przeznaczone są do stosowania na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. (…)
Wskaźniki jakości usług, traktowane jako całość, stanowią podstawę
ustalania celów dla systemów zaopatrujących społeczności lokalne w wodę do
picia. Służą one jako ilościowy wskaźnik oceny adekwatności dostaw wody do
picia w stosunku do zapotrzebowania, a dla konsumentów stanowią
obiektywną miarę jakości całości usługi, a więc również miarę rzeczywistego
poziomu ochrony zdrowia publicznego”.
Bezpieczeństwo wody w zaleceniach WHO i Komisji Europejskiej
Top Related