w i n a s i t y v a o b a
warmogidgenT saerTaSoriso samecniero Jurnal `inteleqtualis~ merve nomers.
saerTaSoriso samecniero Jurnali `inteleqtuali~ saqarTvelos axalgazrda mecnierTa sazogadoebrivi akademiis
beWdviT organos warmoadgens.
Jurnali `inteleqtuali~ 2005 wels dafuZnda. Jurnals miniWebuli aqvs seriul gamocemaTa saerTaSoriso nomeri,
saerTaSoriso grifi.
Jurnali `inteleqtuali~ referirebulia rogorc qarTul (teqinformi), aseve rusul (винити) da saerTaSoriso
eleqtronul gamocemebsa da monacemTa bazebSi, rac xelmisawvdoms xdis mas saerTaSoriso sazogadoebisTvisac.
Jurnali `inteleqtuali~ miznad isaxavs qarTveli axalgazrda Tu cnobili mecnierebis samecniero kvlevebisa da
naSromebis gacnobas farTo sazogadoebisaTvis. Jurnali gamoicema periodulobiT sam TveSi erTxel (weliwadSi oTxi
gamocema).
Jurnal `inteleqtualis~ kidev erTi upiratesoba imaSi mdgomareobs, rom igi aerTianebs rogorc qarTveli axalgazrda,
ise cnobili mecnierebis samecniero naSromebs mecnierebis yvela sferos mimarTulebiT (sabunebismetyvelo, teqnikuri,
humanitaruli, socialuri da a.S.)
jurnal `inteleqtualis~ redaqcia
q. Tbilisi, m. kostavas q.#77, saqarTvelos teqnikuri universitetis administraciuli korpusi, III sarTuli, oT.#323. tel.: 36-53-
51, 8-99-79-10-12
el_fosta [email protected];
www.inteleqtuli.ge
2
mTavari redaqtori EDITOR-IN-CHIEF ГЛАВНЫЙ РЕДАКТОР
giorgi maduaSvili Giorgi Maduashvili Гиорги Мадуашвили
saredaqcio kolegia
EDITORIAL BOARD
РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ
Tamaz gamyreliZe Tamaz Gamkrelidze Тамаз Гамкрелидзе
ralf ilneri Ralph Illner Ральф Ильнер
vaJa papaskiri Vaja Papaskiri Важа Папаскири
Temur jagodniSvili Temur Jagodnishvili Темур Джагоднишвили
marina xaratiSvili Marina Kharatishvili Марина Харатишвили
zigfrid kraineri Siegfried Kreiner Зигфрид Краинер
vano Wiaureli Vano Chiaureli Вано Чиаурели
harald suma Harald Summa Гаральд Сума
qeTi qoqraSvili Keti Kokrashvili Кети Кокрашвили
karlo Rurwkaia Karlo Gurtskaia Карло Гурцкаиа
nikolas Teodorisi Nikolas Theodoris Николас Теодорис
nugzar sixaruliZe Nugzar Sikharulidze Нугзар Сихарулидзе
rezo kldiaSvili Rezo Kldiashvili Резо Клдиашвили
Tengiz wivwivaZe Tengiz Tsivtsivadze Тенгиз Цивцивадзе
sergo Tofuria Sergo Topuria Серго Топуриа
gogi fanculaia Gogi Pantsulaia Гоги Панцулаиа
rudi van meieri Rudi van Meier Руди ван Меиер
arCil mowoneliZe Archil Motsonelidze Арчил Моцонелидзе
levan klimiaSvili Levan klimiashvili Леван Климиашвили
lali RoReliani Lali Gogeliani Лали Гогелиани
arCil frangiSvili Archil Prangishvili Арчил Прангишвили
zurab wveraiZe Zurab Tsveraidze Зураб Цвераидзе
gela yifiani Gela Kipiani Гела Кипиани
ervin Svingi Erwin Schwing Ервин Швинг
daviT TavxeliZe David Tavkhelidze Давид Тавхелидзе
3
s a r C e v i
humanitaruli da socialuri mecnierebebi
1. mari wereTeli. `filipe gogiCaiSvilis publicistikis Tanamedrove
aspeqtebi~..........................................................................................................................
..............................................12
2. sibila gelaZe. `postmodernistuli poeturi teqsti~............................................18
3. nana ugrexeliZe. `erTi xelnaweris enobrivi analizisa da literaturuli
paralelebisaTvis~................................................................................................22
4. naTia nemsaZe. `mxatvruli teqstis aRqmis erTi Tavisebureba~....................28
5. naTia nemsaZe. `tropis moqmedebis
meqanizmi~....................................................................34
6. ekaterine bakaraZe. `mokvecili sityvebis sakomunikacio – pragmatuli
aspeqtebi~..........................................................................................................................
..........40
7. ekaterine bakaraZe. `ra aris Semokleba?
~...............................................................................46
8. lolita TabuaSvili. `sirTuleebi sasoflo-sameurneo dargis teqstebis
Targmnisas~.......................................................................................................................
..............50
9. mRvdeli levan maTeSvili. `qristianuli da antikuri musikis
anTropologiisTvis~..............................................................................................................
.........................56
5
10. mRvdeli levan maTeSvili. `antikuri mxatvrobis integracia pirvel qristianul
garemoSi~..........................................................................................................................
...........63
11. mRvdeli levan maTeSvili. `konstantine didis 313 wlis milanis ediqtis
sakiTxvisaTvis~..................................................................................................................
.............70
12. vladimer narsia. `eklesia da
samarTali~..............................................................................76
13. dali osefaSvili. `bavSvebisa da danaSaulis Temis gaSuqeba qarTul
mediaSi~.............................................................................................................................
................................................83
14. mariam gersamia. `media-monitoringis angariSis warmoeba~..............................91
15. sofio midelaSvili. `Zveli qarTuli tradiciebi~....................................................97
16. marat cicqiSvili, lali SaiSmelaSvili, Teimuraz ninua, mariam cicqiSvili, giorgi maduaSvili.
`kavkasiis regionis mdgradi ganviTarebis uzrunvelyofis zogierTi samarTlebrivi
sakiTxi~..........102
17. qeTevan qoqraSvili, laSa gorgaZe. `gakotrebis saqmis warmoebis sakanonmdeblo
siaxleebi~.......................................................................................................................10
9
18. irakli yandaSvili. `arasrulwlovanTa marTlmsajulebis sakiTxebi (gaeros 1989 wlis
`bavSvTa uflebaTa saerTaSoriso konvenciisa~ da saqarTvelos kanonmdeblobis
mixedviT)~ ............................................................................118
6
19. mixeil mamniaSvili, TaTia doliZe. `asakis gamo Seuracxadobis samarTlebrivi
daxasiaTeba~.................................................................................................................12
4
teqnikuri da sabunebismetyvelo mecnierebebi
1. giorgi caava, Tamar beriZe, bela goderZiSvili, lika beriZe. `qveyanaSi ekonomikuri
procesebis regulirebis ZiriTadi makroekonomikuri
indikatorebi~.......................................................................................................................
......128
2. goCa miqiaSvili, badri gorgilaZe. `arqiteqturuli informatika da eleqtronuli
swavleba~...........................................................................................................................
..136
3. levan beriZe, zurab kiknaZe, mzia dinuaSvili. `geometriuli gardaqmnebis gamoyeneba
CAD sistemebSi realizebulDgaremos zemoqmedebis amsaxvel algoriTmeb-
Si~.....................................................................................142
4. grigol xeliZe, lena SatakiSvili. `hidroturbinis abraziuli cveTis intensivobis
Sefaseba~...........................................................................................................148
5. irakli gujabiZe, revaz mJavanaZe, zurab lebaniZe. `gvirabebis mSeneblobis teqnologiebis
klasifikacia~.......................................................................153
6. amiran buqsianiZe. `wrfiv diferencialur gantolebasa da normaluri saxis diferencialur
gantolebaTa sistemis Sesabamisoba~...........................158
7
7. gela yifiani, daviT yifiani, lia yifiani. `fenovan sistemebSi samkuTxa sasruli elementis
(se) sixistis matricis Sedgena ganivi Zvris
gaTvaliswinebiT~................................................................................................................
..............161
8. irina grigolia. `soWis (Abies) gvaris adaptacia Tbilisis botanikur
baRSi~................................................................................................................................
................................................165
9. nino milaSvili, vaJa qvaWreliSvili. `zogierTi rqosani cxovelis yuris kaudaluri nervis
anatomiuri Taviseburebani~............................................170
10.vaJa qvaWreliSvili, nino milaSvili. `Zroxis loyis dorsaluri nervis anatomiuri
Tavisebureba~...................................................................................................174
11.qeTevan burdulaZe. `sokovani
daavadebebi~........................................................................178
12.ciala RuduSauri, irina ugrexeliZe, cisana xarbedia, lamara beriSvili. `TuTiis ionebis
qromatografiuli dacileba klinoptilolitze zogierTi gardamavali
liTonebisagan~..................................................................................183
13.antonina msxilaZe, mineda Wanturia. `2007 wlis nobelis premia
qimiaSi~..............................................................................................................................
.............................................188
8
C O N T E N T S
THE HUMANITIES AND SOCIAL SCIENCES
1. MARI TSERETELI. ``PHILIPE GOGICHAISHVILI’S MODERN ACCENT OF
PUBLICISM``..........................................................................................................................12
2. SIBILA GELADZE. ``POST MODERNISTIC POETICAL TEXT``..................................18
3. NANA UGREKHELIDZE. ``FOR LANGUAGE ANALISES AND LITERATURE
PARALELS OF A HANDWRITING``...................................................................................22
4. NATIA NEMSADZE. ``HOW THE CREATIVE TEXT PERCEPTED``............................28
5. NATIA NEMSADZE. ``MECHANISM OF A METAPHOR EFFECT``.............................34
6. EKATERINE BAKARADZE. ``COMMUNICATIVE-PRAGMATIC ASPECTS OF
CLIPPED WORDS``...............................................................................................................40
7. EKATERINE BAKARADZE. ``WHAT IS SHORTENING?``...........................................46
8. LOLITA TABUASHVILI. ``SOME DIFFICULTIES IN THE TRANSLATION OF
AGRICULTURAL TEXTS``..................................................................................................50
9. PRIEST LEVAN MATESHVILI. ``ON CHRISTIAN ANTHROPOLOGY AND
ANTIQUE MUSIC``................................................................................................................56
10.PRIEST LEVAN MATESHVILI. ``ANTIQUE PAINTING AND THE EARLY
CHRISTIANITY``...................................................................................................................63
11.PRIEST LEVAN MATESHVILI. ``ON THE ISSUE OF KONSTANTINE THE GREAT’S
313 YEAR EDICT OF MILAN``............................................................................................70
12.VLADIMER NARSIA. ``CHURCH AND LAW``...............................................................76
13. DALI OSEPASHVILI. ``GEORGIAN MEDIA COVERAGE OF CHILDREN AND
CRIME``..................................................................................................................................83
14.MARIAM GERSAMIA. ``MAKING AN ACCOUNT OF MEDIA-MONITORING``.......91
15.SOPHIO MIDELASHVILI. ``OLD GEORGIAN TRADITIONS``....................................97
9
16.MARAT TSITSKISHVILI, LALI SHAISHMELASHVILI, TEIMURAZ NINUA,
MARIAM TSITSKISHVILI, GIORGI MADUASHVILI. ``SOME LEGAL QUESTIONS
OF THE PROVISIONS SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF CAUCASUS
REGION``..............................................................................................................................102
17.KETEVAN KOKRASHVILI, LASHA GORGADZE. ``NOVELTY OF LEGISLATION
ABOUT MAKING BUNKRUPTY CASES``.......................................................................109
18. IRAKLI KANDASHVILI. ``THE PROBLEMS OF UNDER AGE JUSTICE
(ACCORDING TO THE 1989 OON ``CHILDREN’S RIGHTS CONVENTION`` AND
GEORGIAN LAW)``.............................................................................................................118
19.MIKHEIL MAMNIASHVILI, TATIA DOLIDZE. ``THE LEGAL CHARACTERISTIC
OF AGE AS A CONDITION OF EXCEPTION OF GUILT``.............................................124
10
SCIENCES OF TECHNICAL AND NATURAL ST UDIES
1. GIORGI TSAAVA, TAMAR BERIDZE, BELA GODERDZISHVILI, LIKA
BERIDZE. ``PRINCIPLE MACRO ECONOMICAL INDICATORS FOR REGULATION
OF ECONOMICAL PROCESS IN THE COUNTRY``.......................................................128
2. GOCHA MIKIASHVILI, BADRI GORGILADZE. ``ARCHITECTURAL INFORMA-
TICS AND E-LEARNING``.................................................................................................136
3. LEVAN BERIDZE, ZURAB KIKNADZE, MZIA DINUASHVILI. ``APPLICATION OF
GEOMETRICAL TRANSFORMATIONS IN CAD ALGORITHMS, DISPLAYING
INFLUENCE OF AN ENVIRONMENT``...........................................................................142
4. GRIGOL KHELIDZE, LENA SHATAKISHVILI. ``EVALUATION OF INTENSITY
OF HIDROTURBINE ABRASITIVE WEAR OUT``..........................................................148
5. IRAKLI GUJABIDZE, REVAZ MZHAVANADZE, ZURAB LEBANIDZE.
``CLASSIFICATION OF TECHNOLOGIES FOR THE CONSTRUCTION OF MINING
TUNNELS``...........................................................................................................................153
6. AMIRAN BUKSIANIDZE. ``CONSISTENCY BETWEEN THE LINEAR
DIFFERENTIAL EQUATION AND SYSTEM DIFFERENTIAL THE EQUATION OF A
NORMAL TYPE``.................................................................................................................158
7. GELA KIPIANI, DAVID KIPIANI, LIA KIPIANI. ``DRAWING UP OF A MATRIX OF
RIGIDITY IN PUFF SYSTEMS LIMITED TRAINGLE ELEMENTS IN VIEW OF
LONGITUNDINAL SHIFT``................................................................................................161
8. IRINA GRIGOLIA. ``ON ADAPTATION OF SPRUCE ABIS GENUS IN TBILISI
BOTANIC GARDEN``.........................................................................................................165
9. NINO MILASHVILI, VAJA KVACHRELISHVILI. ``ANATOMICAL PECULIARI-
TIES OF THE EAR CAUDALIS NERVE OF SOME CATTLE``......................................170
10.VAJA KVACHRELISHVILI, NINO MILASHVILI. ``ANATOMICAL PECULIARI-
TIES OF THE COW CHEEK DORSAL NERVE``..............................................................174
11.KETEVAN BURDULADZE. ``FUNGOID DISEASES``..................................................178
12.TSIALA GHUDUSHAURI, IRINA UGREKHELIDZE, TSISANA KHARBEDIA,
LAMARA BERISHVILI. ``CHROMATOGRAPHIC SEPARATION ON CLINOPTILO-
LITE OF MIXTURES CONTAINING ZINK FROM TRANSITION METALS``..............183
11
13.ANTONINA MSKHILADZE, MINEDA CHANTURIA. ``NOBEL PRIZE IN
CHEMISTRY IN 2007``........................................................................................................188
С О Д Е Р Ж А Н И Е
ГУМАНИТАРНЫЕ И СОЦИАЛЬНЫЕ НАУКИ
1. МАРИ ЦЕРЕТЕЛИ. «СОВРЕМЕННЫЕ АКЦЕНТЫ ПУБЛИЦИСТИКИ ФИЛИППА
ГОГИЧАИШВИЛИ»..............................................................................................................12
2. СИБИЛА ГЕЛАДЗЕ. «ПОСТМОДЕРНИСТСКИЙ ПОЭТИЧЕСКИЙ ТЕКСТ»...........18
3. НАНА УГРЕХЕЛИДЗЕ. «К ЯЗЫКОВОМУ АНАЛИЗУ И ЛИТЕРАТУРНЫМ
ПАРАЛЛЕЛЯМ ОДНОЙ РУКОПИСИ»..............................................................................22
4. НАТИА НЕМСАДЗЕ. «ОДНА ОСОБЕННОСТЬ ВОСПРИЯТИЯ ХУДОЖЕСТВЕН-
НОГО ТЕКСТА»....................................................................................................................28
5. НАТИА НЕМСАДЗЕ. «МЕХАНИЗМ ДЕЙСТВИЯ ТРОПА».........................................34
6. ЕКАТЕРИНЕ БАКАРАДЗЕ. «КОММУНИКАТИВНО-ПРАГМАТНЫЕ АСПЕК-
ТЫ УСЕЧЕННЫХ СЛОВ»..................................................................................40
7. ЕКАТЕРИНЕ БАКАРАДЗЕ. «ЧТО ТАКОЕ СОКРАЩЕНИЕ?»............................46
8. ЛОЛИТА ТАБУАШВИЛИ. «СЛОЖНОСТИ ПЕРЕВОДА СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕН-
НЫХ ТЕРМИНОЛОГИЧЕСКОЙ ЛЕКСИКИ»...................................................................50
9. СВЯЩЕННИК ЛЕВАН МАТЕШВИЛИ. «О АНТРОПОЛОГИИ ХРИСТИАНСКОЙ
И АНТИЧНОЙ МУЗЫКИ»...................................................................................................56
10.СВЯЩЕННИК ЛЕВАН МАТЕШВИЛИ. «ИНТЕГРАЦИЯ АНТИЧНОЙ ЖИВОПИ-
СИ ПЕРВОХРИСТИАНСКУЮ СРЕДУ»............................................................................63
11.СВЯЩЕННИК ЛЕВАН МАТЕШВИЛИ. «О ИЗДАНИИ 313-ОМ ГОДУ КОНСТАН-
ТИНОМ ВЕЛИКИМ МИЛАНСКОГО ЭДИКТА».............................................................70
12
12.ВЛАДИМЕР НАРСИА. «ЦЕРКОВЬ И ПРАВА».............................................................76
13. ДАЛИ ОСЕПАШВИЛИ. «ОСВЕЩЕНИЕ ТЕМЫ ДЕТЕЙ И ПРЕСТУПЛЕНИЯ В
ГРУЗИНСКИХ СРЕДСТВАХ ИНФОРМАЦИИ»...............................................................83
14.МАРИАМ ГЕРСАМИА. «ВЕДЕНИЕ РАСЧЁТА МЕДИА-МОНИТОРИНГА»...........91
15.СОФИО МИДЕЛАЩВИЛИ. «ДРЕВНИЕ ГРУЗИНСКИЕ
ТРАДИЦИИ».....................97
16.МАРАТ ЦИЦКИШВИЛИ, ЛАЛИ ШАИШМЕЛАШВИЛИ, ТЕЙМУРАЗ НИНУА,
МАРИАМ ЦИЦКИШВИЛИ, ГИОРГИ МАДУАШВИЛИ. «НЕКОТОРЫЕ
ПРАВОВЫЕ ВОПРОСЫ ОБЕСПЕЧЕНИЯ УСТОЙЧИВОГО РАЗВИТИЯ РЕГИОНА
КАВКАЗА»...........................................................................................................................102
17.КЕТЕВАН КОКРАШВИЛИ, ЛАША ГОРГАДЗЕ. «ЗАКОНОДАТЕЛЬНЫЕ НОВ-
ШЕСТВА ВЕДЕНИЯ БАНКРОТСКИХ ДЕЛ».................................................................109
18.ИРАКЛИ КАНДАШВИЛИ. «ВОЛРОСЫ ПРАВОСУДИЯ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТ-
НИХ (в СООТВЕТСТВИИ С «МЕЖДУНАРОДНОЙ КОНВЕНЦИЕЙ ПРАВ ДЕТЕЙ»
ООН ОТ 1989 ГОДА)»........................................................................................................118
19.МИХЕИЛ МАМНИАШВИЛИ, ТАТИА ДОЛИДЗЕ. «ЮРИДИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕ-
РИСТИКА ВОЗРАСТА КАК УСЛОВИЕ ИСКЛЮЧЕНИЯ ВИНЫ».............................124
13
ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ И НАУКИ ПРИРОДОВЕДЕНИЯ
1. ГИОРГИ ЦААВА, ТАМАР БЕРИДЗЕ, БЕЛА ГОДЕРДЗИШВИЛИ, ЛИКА
БЕРИДЗЕ. «ОСНОВНЫЕ МАКРОЭКОНОМИЧЕСКИЕ ИНДИКАТОРЫ РЕГУЛИРО-
ВАНИЯ ЭКОНОМИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ В СТРАНЕ».............................................128
2. ГОЧА МИКИАШВИЛИ, БАДРИ ГОРГИЛАДЗЕ. «АРХИТЕКТУРНАЯ ИНФОРМА-
ТИКА И ЭЛЕКТРОННОЕ ОБУЧЕНИЕ»..........................................................................136
3. ЛЕВАН БЕРИДЗЕ, ЗУРАБ КИКНАДЗЕ, МЗИА ДИНУАШВИЛИ. «ПРИМЕНЕНИЕ
ГЕОМЕТРИЧЕСКИХ ПРЕОБРАЗОВАНИЙ В АЛГОРИТМАХ CAD СИСТЕММ,
ОТОБРАЖАЮЩИХ ВОЗДЕЙСТВИЕ ВНЕШНЕЙ СРЕДЫ»........................................142
4. ГРИГОЛ ХЕЛИДЗЕ, ЛЕНА ШАТАКИШВИЛИ. «ОЦЕНКА ИНТЕНСИВНОСТИ
АБРАЗИВНОГО ИСТИРАНИЯ ГИДРОТУРБИНЫ»......................................................148
5. ИРАКЛИ ГУДЖАБИДЗЕ, РЕВАЗ МЖАВАНАДЗЕ, ЗУРАБ ЛЕБАНИДЗЕ.
«КЛАССИФИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИИ ПРОВЕДЕНИЯ ГОРНЫХ ВЫРАБОТОК»....153
6. АМИРАН БУКСИАНИДЗЕ. «СООТВЕТСТВИЕ ЛИНЕЙНЕГО ДИФФЕРЕНЦИАЛЬ-
НОГО УРАВНЕНИЯ И СИСТЕМ ДИФФЕРЕНЦИОНАЛЬНЫХ УРАВНЕНИЙ
НОРМАЛЬНОГО ВИДА»...................................................................................................158
7. ГЕЛА КИПИАНИ, ДАВИТ КИПИАНИ, ЛИА КИПИАНИ. «СОСТАВЛЕНИЕ
МАТРИЦЫ ЖЁСТКОСТИ ТРЁХУГОЛЬНОГО КОНЕЧНОГО ЭЛЕМЕНТА (КЭ) В
СЛОЁННЫХ СИСТЕМАХ С УЧЁТОМ ПОПЕРЕЧНЫХ СДВИГОВ».........................161
8. ИРИНА ГРИГОЛИА. «АДАПТАЦИЯ РОДА ПИХТЫ (ABIES) В ТБИЛИССКОМ
БОТАНИЧЕСКОМ САДУ»................................................................................................165
9. НИНО МИЛАШВИЛИ, ВАЖА КВАЧРЕЛИШВИЛИ. «АНАТОМИЧЕСКИЕ ОСО-
БЕННОСТИ УШНОГО КАУДАЛЬНОГО НЕРВА НЕКОТОРЫХ ВИДОВ РОГАТОГО
СКОТА»................................................................................................................................170
10.ВАЖА КВАЧРЕЛИШВИЛИ, НИНО МИЛАШВИЛИ. «АНАТОМИЧЕСКИЕ
ОСОБЕННОСТИ ДОРСАЛЬНОГО ЩЕЧНОГО НЕРВА КОРОВЫ»............................174
11.КЕТЕВАН БУРДУЛАДЗЕ. «ГРИБКОВЫЕ БОЛЕЗНИ»...............................................178
14
12.ЦИАЛА ГУДУШАУРИ, ИРИНА УГРЕХЕЛИДЗЕ, ЦИСАНА ХАРБЕДИА,
ЛАМАРА БЕРИШВИЛИ. «ХРОМАТОГРАФИЧЕСКОЕ РАЗДЕЛЕНИЕ ЦИНКА НА
КЛИНОПТИЛОЛИТЕ ОТ НЕКОТОРЫХ ПЕРЕХОДНЫХ МЕТАЛЛОВ»...................183
13.АНТОНИНА МСХИЛАДЗЕ, МИНЕДА ЧАНТУРИА. «НОБЕЛЕВСКАЯ ПРЕМИЯ
ПО ХИМИИ 2007 ГОДА»...................................................................................................188
filipe gogiCaiSvilis publicistikis Tanamedrove aspeqtebi
mari wereTeli
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis asocirebuli profesori, filologiur mecnierebaTa doqtori
TvalsaCino qarTveli mecnieris, iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universitetis erT-erTi damaarseblis filipe gogiCaiSvilis sazogado,samecniero da samwerlo
moRvaweoba moicavs gansakuTrebiT mniSvnelovan periods_XIX saukunis 90-iani
wlebidan XX saukunis 50-ian wlebamde, igi aRmoCnda urTulesi istoriuli kataklizmebis
momswre da monawile, sazogado saqmeTa WeSmaritad gulSematkivari moRvawe, romlis
saxelTanac dakavSirebulia qarTuli kulturis, mecnierebis gansakuTrebiT mniSvnelovani
monapovrebi.
biografiis mniSvnelovani Strixebi:
daibada 1872 wlis 20 ianvars lanCxuTSi, mRvdlis gabriel gogiCaiSvilis ojaxSi.
ozurgeTis sasuliero saswavleblis dasrulebis Semdeg swavlobda Tbilisis sasuliero
seminariaSi. erTxans muSaobda zestafonSi, cnobili mrewvelis nikoloz RoRoberiZis
kantoraSi-franguli korespondenciis mwarmoeblad. 1897 wels gamoCenili sazogado
moRvawis petre umikaSvilisa da mecenatis daviT sarajiSvilis SemweobiT swavla
gaagrZela germaniaSi, sadac gaxda laipcigis universitetis filosofiis fakultetis ekonomikuri
ganyofilebis studenti. mniSvnelovania, rom aq misi pedagogebi iyvnen saqveynod cnobili
swavlulebi: biuxeri, kirxneri, lamprexti, vundti.
1901 wels filipe gogiCaiSvilma warCinebiT daamTavra laifcigis universiteti da sajarod
daicva disertacia Temaze ,,xelosnoba saqarTveloSi”, risTvisac mas mieniWa filosofiis
doqtoris samecniero xarisxi. axalgazrda mecnieris am warmatebas uyuradRebod ar tovebs
imdroindeli qarTuli presa. GgazeT ,,kvalis” korespondencia (1901, #15) iuwyeba:
,,oficialuri ganxilvis Semdeg profesorTa krebulma moiwona (Sroma) da disertants doqtoris
15
xarisxi mianiWes. fakultetis profesorma k. biuxerma (igi) umaRlesi niSniT daajildova, rac
iSviaT movlenas Seadgens biuxeris cxovrebaSi.”
1901 welsve tiubingenSi dasaxelebuli naSromi calke wignad gamoica. gazeTi ,,kvali”
(##29-30) kvlav vrceli recenziiT exmaureba wigns da mis gansakuTrebul Rirebulebaze
amaxvilebs yuradRebas: ,,aqedan Cans, ra mniSvnelobas aZlevs axalgazrda mecnieris
Sromas erTi udidesi korifei ekonomikuri mecnierebisa biuxeri da Cven... vityviT mxolod,
rom es wigni metad sainteresoa evropis mecnierebisaTvis, igi acnobs maT sruliad axal
mxares, da im mxriv, romelic xeluxlebelia evropis mecnierTagan. araTu ekonomikur-
socialuri mxriT, saxeliTac Zlivs gvicnobs jer kidev evropa da yovel sxvaTa RonisZiebaTa
garda, amiTac Zvirfasia es Sroma CvenTvis”. f. gogiCaiSvilis mecnieruli Tvalsawieris
masStaburobas adasturebs is faqtic, rom karl biuxeri Tavis cnobil naSromebSi
amierkavkasiis Sesaxeb ZiriTadad swored filipe gogiCaiSvilis monografias emyareboda.
Ees iyo biuxeris ori sayovelTaod cnobili naSromi: ,,saxalxo meurneobis warmoSoba”
(1904) da ,,Sroma da ritmi”(1909). cnobili mecnieri paata guguSvili aRniSnavda:
,,ramdenadac vici, ar yofila SemTxveva, rom sazogadoebriv mecnierebaTa sferoSi msoflio
masStabiT esoden gavrcelebul zogadmecnierul SromebSi, rogorc karl biuxeris dasaxele-
buli Txzulebania, ase vrclad yofiliyos warmodgenili qarTvelologiuri masala.”(4,5) f.
gogiCaiSvilis naSromi ,,xelosnoba saqarTveloSi” (,,Das Gewerbe in Georgien”) qarTul enaze
gamoica 1976 wels, germanulidan Targmna nikoloz gamrekelma.
laifcigis universitetis damTavrebis Semdeg f. gogiCaiSvili erTi wlis ganmavlobaSi
muSaobda parizis nacionalur biblioTekaSi da miuxedavad germaniidan SeTavazebisa,
samecniero muSaobis gagrZelebis Sesaxeb, 1902 wels igi saqarTveloSi dabrunda. am
periodidanve daiwyo man energiuli sazogadoebrivi da samecniero moRvaweoba.
sxvadasxva dros muSaobda mniSvnelovan Tanamdebobebze, Tavis ZiriTadi specialobis
mixedviT. 1918-1920 wlebSi igi damoukidebeli saqarTvelos parlamentma erTxmad airCia
saqarTvelos respublikis saxelmwifo kontroliorad.
filipe gogiCaiSvilis pirveli publicisturi werilebi 1892 wels gamoqveynda gazeT
,,iveriaSi“, fsevdonimiT- ,,ugvaro.“ sxva da sxva dros TanamSromlobda periodul
gamocemebSi: ,,moambe“, ,,kvali“, ,,cnobis furceli’, ,,saqarTvelos moambe“, ,,eri“ da sxv.
Mmis biografiaSi sruliad gamorCeuli periodia 1905-1906 wlebi, rodesac piradad ilia
WavWavaZis TxovniT filipe gogiCaiSvili saTaveSi Caudga gazeT ,,iverias”, sadac yvelaze
mkafiod gamoikveTa misi, rogorc redaqtorisa da publicistis SesaZleblobebi. TvalsaCino
sazogado moRvawe da publicisti samson fircxalava Tavis memuarul nawarmoebSi
,,mogonebaTa furclebi” aRniSnavs: ,,iveria” gadavida f. gogiCaiSvilis xelSi, romelmac
gaafarTova da gaaumjobesa igi”. (5, 530).
16
gogiCaiSvilis pirovnuli avtoritetis da Rirsebis damadasturebelia is faqtic, rom ilia
WavWavaZem swored mas miando Tavisi anderZis aRsruleba, aseTive sapatio misia
daakisres filipes iakob gogebaSvilma da niko RoRoberiZem.
1917-1918 wlebSi igi ivane javaxiSvilis miwveviT xdeba Tbilisis saxelmwifo
universitetis damaarsebelTa sainiciativo jgufis wevri da sruliad gansakuTrebul Rvawls
sdebs am did saqmes. (aRsaniSnavia, rom swored man Seadgina Tsu-s SemosavalTa da
xarjTa nusxa, agreTve mxari dauWira ivane javaxiSvils, raTa ar gadadebuliyo universitetis
gaxsna 1918 wlis seqtembramde.)
f. gogiCaiSvilis TaosnobiT Caeyara safuZveli saqarTveloSi ekonomikuri mecnierebis
ganviTarebas_mniSvnelovania, rom meoce saukunis ocdaaTian wlebSi man originalebidan
Targmna politikuri ekonomiis klasikosTa: daviT rikardos, adam smitis da sxvaTa
naSromebi, maT Soris marqsis ,,kapitali”. germanuli, franguli, inglisuri, rusuli da rac
mTavaria, qarTuli enis SesaniSnavad codnam, mas SesaZlebloba misca Cinebulad
Seesrulebina es urTulesi samuSao. ganuzomelia misi wvlili sociologiuri terminologiis
Seqmnis saqmeSi.
f. gogiCaiSvilis mravalmxrivi mdidari memkvidreobis mniSvnelovani nawilia misi
publicistika, romelic jerac ar gamxdara sagangebo kvlevis sagani. Ggarda avtorisTvis
esoden mniSvnelovani agraruli sakiTxebisa, igi moicavs mraval sxva Temas, aris
masStaburi da aqtualuri, rac mTavaria, ikiTxeba swored Tanamedrove konteqstSi, rogorc
TematikiT da problematikiT, aseve Tavad publicistis xedviT. masSi mZlavrad igrZnoba
epoqis sunTqva, drois ritmi, rac misi kompetenciisa da misTvis damaxasiaTebeli,
individualuri publicisturi xelweris damsaxurebaa.
Cven sagangebod gavamaxvileT yuradReba filipe gogiCaiSvilis evropul ganaTlebaze,
rac naTlad Cans misi werilebidan, publicituri azrovnebidan, romelic xasiaTdeba XIX
saukunis saukeTeso Rirebulebebis da XX saukunis axali, evropuli tendenciebis erTgvari
sinTeziT. Mmisi publicisturi teqstebi amkvidrebs WeSmaritad dasavlur, demokratiul
faseulobebs da qarTul realobas ganixilavs da afasebs
msoflios sxvadasxva qveynebSi mimdinare movlenebis WrilSi. xSirad mouxmobs
ucxour gamocdilebas, mis mier gavlebuli paralelebi miznad isaxavs politikuri, ekonomikuri,
samarTlebrivi Tu kulturul-saganmanaTleblo codnis gavrcelebas, amasTan es publicisturi
werilebi Rirebulia rogorc sainformacio, aseve analitikuri TvalsazrisiT. operatiulad aisaxa
mimdinare movlenebi mis ,,Sinaur mimoxilvebSi”, romelic gamoirCeva
aqtualobiT,simwvaviT da arc Tu iSviaTad, polemikuri xasiaTiT. maTSi kargad Cans avtoris
Rrma codna, erudicia, argumentirebuli msjelobis unari.
17
Tanamedrove aqcentebiT gamoirCeva publicisturi werilebi saqalaqo arCevnebis,
qalaqis marTva-gamgeobis, ganaTlebis, qarTuli enis, literaturisa da Teatris Sesaxeb.
Ppublicistis gansjis sagania samoqalaqo sazogadoebisaTvis iseTi arsebiTi Temebi,
rogoricaa: presis Tavisufleba, damoukidebeli sasamarTlo, politikis, kulturis, sazogadod,
politikuri kulturis sakiTxebi, mimosvlis Tavisufleba, kavkasiis ekonomikuri ganviTarebis
perspeqtiva da a. S. magaliTad, 1905 wliT daTariRebuli werili ,,presis Tavisufleba” (iveria,
#7) mimarTulia beWdviTi sityvis Sesaxeb kanonebis gadasasinjad Semdgari komisiisa da
misi Tavmjdomaris kobekos mier momzadebuli kanonproeqtis winaaRmdeg, (kanonproeqti
zRudavda kavkasiasa da saqarTveloSi Tavisufal presas. Ff. gogiCaiSvili asabuTebs Tavi-
sufali presis mniSvnelobas da daucileblobas, rogorc sazogadoebis Tavisufali nebis
gamoxatvisaTvis ualternativo pirobas. Mmcire amonaridi: ,,presis damonebam da
damunjebam ufskrulamde miiyvana sazogadoeba da cxovreba,...sazogadoeba Txoulobs
sityvis da weris Tavisuflebas”. Ppresis Tavisuflebis, agreTve funqciis savsebiT
Tanamedrove gaazrebaa mocemuli werilebSi: ,,presis zrda”, ,,xalxis moTxovnilebani da
presis garkveuloba”. calkeul Temebze msjelobisas publicistis meTodia filosofiuri, polito-
logiuri, fsiqologiuri, sociologiuri Ziebebi. mis xelSi uZlieresi argumentebia aristoteles,
platonis, monteskies, spenseris, bebelis, leturnis Tu sxva moazrovne-swavlulTa naazrevi,
misi msjeloba efuZneba pozitivs da naTlad ikveTeba swrafva idealurisken, rac aris yoveli
sazogadoebis logikuri mizani da arCevani. werilSi ,,sindisis arCevani” (moambe, 1895) igi
aRniSnavs: ,,safrangeTis erTi cnobili mwerali wers svindisze imasve, rac sruliad arafriT
ganirCeva Cemi maswavleblebis nalaparakebisgan: ,,me ar vsaWiroeb platonis, Tunda
aristoteles swavlebas, rom Cemi Tavisufleba kanons eqvemdebareba”.
axali ekonomikuri sistema uTuod cvlis sazogadoebis fsiqologias, mis Tvisobriobas.
publicisti saintereso fsiqologiur axsnas uZebnis sazogadoebaze kapitalizaciis procesis
gavlenas da mTavar Rirebulebad adamianis da sazogadoebis Tavisuflebas miiCnevs.
vfiqrobT, metyvelia es amonaridic: ,,dRes ekonomikuri individualizmis xanaa, yvela
moqmedebs Tavis angariSisa da midrekilebis mixedviT da cdilobs cxovrebaSi Tavis
gatanas, sakuTari Zal-RoniTa da gamWriaxobiT” (kerZo da sazogadoebrivi cxovreba,
4,166).
kapitalizmis pirobebSi f. gogiCaiSvili aucileblad miiCnevs msoflios gamocdilebis
gaTvaliswinebas. werilSi ,,politikuri cvlilebebis aucilebloba”, aSkarad SeiZleba davinaxoT
Cveni drois ganmsazRvreli realoba: ,,Tu saxelmwifos unda arseboba, droisa da
moTxovnilebis Sesaferad unda Seicvalos”. (iveria, 1905, #95)
f. gogiCaiSvilis, rogorc publicistis uTuo Rirsebaa realobis SegrZnebis unari, rasac
adasturebs misi, CvenTvisac siptomaturi mosazreba: ,,iyo dro, roca sagareo cxovrebas ar
18
hqonda didi gavlena saxelmwifos Sinaur wyobilebaze, magram burJuaziul realobaSi
saerTaSoriso ganwyobilebas, dawinaurebuli xalxebis sazogadoebrivi wyobilebis gavlenas,
TiTqmis gadamwyveti mniSvneloba mieca saxelmwifoTa Sinaur cxovrebaSi”. (politikuri
cvlilebebis aucilebloba)
saxelmwifos demokratiulobis mTavar niSnad publicists damoukidebeli sasamarTlo
miaCnia. uaRresad Tanamedroved JRers misi Tvalsazrisi: ,,sadac ar aris
kanonmdebloba, mmarTveloba da sasamarTlo, iq arc saxelmwifoa”(damoukidebeli
sasamarTlo. iveria, 1906,#20). vrcel analizs am Temaze monteskies ,,kanonebis
sulidan”, safrangeTis, inglisis da aSS-s sasamarTlo sistemis analizisas igi mihyavs
daskvnamde: ,,sasamarTlo ise damoukideblad da demokratiulad mowyobili arsad ar aris,
rogorc amerikaSi”. rodesac publicisti mravalmxriv akvirdeba sazogadoebaSi mimdinare
socialur procesebs, Tavisufali sazogadoebisa da samarTlebrivi socialuri urTierierTobis
qvakuTxedad mainc adamianis uflebebs miiCnevs, dasZens: ,,wesieri cxovreba
SeuZlebelia iq, sadac moqalaqes araviTari ufleba ara aqvs” (politikuri cvlilebebis
aucilebloba), f. gogiCaiSvilis werilebis saTaurebic ki cxadad metyvelebs TemaTa aqtualo-
baze. Mmag; ,,inglisuri aRzrda”, ,,xalxis azri”, ,,moxele da moqalaqe”, ,,politika da
kultura”, da sxv.
publicistis dakvirvebuli Tvali kargad xedavs socialuri ganviTarebis dinamikas, rac
cxadia ar aris konkretuli droisa da viTarebis WrilSi gansaxilveli, aramed is mudmivad
gaiazreba Tanamedrove konteqstSi. magaliTad, uaRresad sainteresoa aseTi
dakvirveba: ,,biurokratiuli azrovnebis meqanizmi zantad muSaobs, xolo cxovrebam ar icis
SeCereba da sakancelario qaRaldebis lodini, aqedan warmodgeba is axirebuli movlena,
rom biurokratia Tavis progresul saqmianobiTac ver igebs xalxis guls, vinaidan yvelaferi
,,axali“, rasac igonebs da xalxis dasakmayofileblad Semoaqvs cxovrebaSi, daZvelebulia da
ver akamayofilebs win wasuli cxovrebis moTxovnilebas. (xalxis azri. iveria, 1908, #119).
f. gogiCaiSvilis publicisturi werilebi gamoirCeva rusuli imperialisturi politikis
mamxilebeli paTosiT, Tanamedrove mkiTxveli uTuod dainaxavs movlenaTa Soris Tvisobriv
kavSirs. mas, rogorc WeSmaritad saxelmwifoebrivad moazrovne moRvawes, ar
axasiaTebda viwro partiuli interesebi, mis wuxils iwvevda sazogadoebis politikuri
polarizacia, gaTiSuloba, Tumca ideur sakiTxebSi igi ar gaurbis mwvave polemikas, swored
am principebiT aris motivirebuli misi polemikuri werilebi sxvadasxva mimarTulebis jgufebis,
maT Soris qarTveli social-demokratebis winaaRmdeg, vinaidan misTvis miuRebelia maTi
pozicia erovnul sakiTxSi, Sesabamisad ar erideba arsebiT ideur kamaTs, ise, rogorc
publicistur werilebSi: ,,rus golicinebis rusuli politika da qarTveli soc. Ddemokratebis
taqtika“, patara fiqrebi“, ,,saqarTvelos akleba“ da sxv.
19
publicisti kritikulad uyurebs qarTul sazogadoebaSi damkvidrebul normebs da cdilobs,
axali evropuli xedviT Seafasos zogierTi ram. MmagaliTad sruliad novaciuria XIX saukunis
tradiciuli gagebisagan sazogado moRvawis tipis miseuli gaazreba, metic, igi grZnobs, rom
axal realobaSi pirovnebis funqciac Seicvala, misi azriT ,,SeiZleba kaci monawileobas ar
iRebdes gamosaCen ,,sazogado saqmeebSi“ da amitom sazogadoebaSic didebulad ar
sCandes, magram Tavis codniTa da ,,kerZo“ moqmedebiT sazogadoebisTvisac didad
sasargeblo iyves da Tavis sazogadoebriv mniSvnelobiT ,,zogierT moRvawes“ sruliadac ar
Camouvardebodes.Ees asea saxeldobr maSin, roca TiToeuli kaci, romelsac ganaTleba
miuRia da naswavlad iTvleba Tavis sferoSi, Tavis xelobaSi varga, amorCeuli profesiis
Sesaferi safuZvliani codna aqvs da cxovrebiTac ise cxovrobs, rom Tavis bednierebisaTvis
sxvis ubedurebas ar xdis safuZvlad (Zveli Wiri, iveria, 1905, #131)
f. gogiCaiSvilis werili ,,simciris gavlena“ (2.95), mravalmxriv sagulisxmo da
mniSvnelovania erTgvari mamxilebeli paTosiT da qarTvelTa mankierebis gaazrebis
TvalsazrisiT. publicisti CamoTvlis da ikvlevs qarTuli xasiaTis eTno-fsiqologiur
Taviseburebebs da mas ,,simciriT”-mcirericxovnobiT xsnis. igi Rrmad ixedeba qarTul
xasiaTSi da damajereblad asabuTebs Tavis mosazrebebs im Taviseburebebze, rac misi
azriT xelisSemSleli aRmoCnda qarTvelTaTvis. Aam Temis ilia WavWavaZiseuli
xedvisagan mas erTgvari fsiqologiuri Ziebebi ganasxvavebs, werili publicisturi aqcentebiT,
vfiqrobT, aqtualuria da uTuod daafiqrebs Tanamedrove mkiTxvels.
f. gogiCaiSvilis publicistika mravalmxrivi gansjis safuZvels iZleva, amjerad ZiriTadi
aqcentebiT SemovifargleT, rac uTuod gvaZlevs safuZvels davaskvnaT, rom igi arsebiTad
amkvidrebs yvela im ideals, rac esoden faseulia amJamad da rac mas xdis WeSmaritad
Tanamedrove Rirebulebebis matarebel avtorad.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. gogiCaiSvili f. rCeuli nawerebi, t. I. Tb, 1974
2. gogiCaiSvili f. werilebi, mogonebebi, Tb, 1993
3. griSaSvili i. TxzulebaTa krebuli V tomad, t.V, Tb, 1963
4. guguSvili p. f. gogiCaiSvilis cxovreba da moRvaweoba, Tb. 1973
5. qarTuli mwerloba, t. 27, Tb, 2006
reziume
20
filipe gogiCaiSvilis publicistikis Tanamedrove aqcentebi
mari wereTeli
naSromSi warmoCenilia Tbilisis iv. javaxiSvilis saxelmwifo universitetis erT-erTi
fuZemdeblis filipe gogiCaiSvilis sazogado, samecniero da samwerlo moRvaweobis
mniSvnelovani momentebi, gaanalizebulia misi publicisturi memkvidreobis Tanamedrove
aqcentebi.
publicistis biografiaSi sruliad gamorCeuli periodia 1905-1906 wlebi, rodesac igi
piradad i. WavWavaZis TxovniT saTaveSi Caudga gazeT “iverias”, sadac kargad
gamovlinda misi, rogorc redaqtorisa da avtoris SemoqmedebiTi SesaZleblobebi.
f. gogiCaiSvilis publicistika mravalTemiani, masStaburi da aqtualuria, rogorc
TematikiT da problematikiT, aseve Tavad publicistis xedviT, vinaidan igi Tavis nawerebiT
amkvidrebs WeSmaritad dasavlur, demokratiul Rirebulebebs da yvela im ideals, rac
esoden faseulia amJamad_ amdenad, misi naazrevi savsebiT logikurad ganixileba
Tanamedrove konteqstSi.
SUMMARY
PHILIPE GOGICHAISHVILI’S MODERN ACCENT OF PUBLICISM
MARI TSERETELI
In this labour is presented significant moments of social, scientific and written activity of Philipe Gogichaishvili, one of the founder of Tbilisi, Ivane Javakhishvili State University; there is analyzed modern accents of his publicistic heritage.
1905-1906 years are fully distinguished period in publicist’s biography, by the appeal of I. Chavchavadze he lead newspaper “Iveria” where he revealed his creative ability as an editor and writer.
P. Gogichaishvili’s publicism is multi-topic, wide spread and urgent with its themes and problems also, by the publicist’s point of view. By his writings he inculcates true western democratic values and all those ideals that are so valuable today. So far, his though is logically discussed in modern scope.
РЕЗЮМЕ
СОВРЕМЕННЫЕ АКЦЕНТЫ ПУБЛИЦИСТИКИ ФИЛИППА ГОГИЧАИШВИЛИ
МАРИ ЦЕРЕТЕЛИ
21
В труде представлены значительные моменты общественной, научной и писательской деятельности одного из основателей Тбилисского государственного университета имени Ив. Джавахишвили Филиппа Гогичаишвили, проанализированы современные акценты его публицистического наследия.
Особым периодом в биографии публициста являются 1905 – 1906 годы, когда он по личной просьбе И. Чавчавадзе возглавил газету «Иверия», в которой хорошо проявились его творческие возможности, как редактора и автора.
Публицистика Ф. Гогичаишвили с множеством тем, масштабна и актуальна, как по своей тематике и проблематикой, так и с точки зрения самого публициста, поскольку он, своими произведениями внедряет поистине западные, демократические ценности и все те идеалы, которые настолько ценны в настоящее время, постольку, его размышления вполне логично рассматриваются в современном контексте.
22
postmodernistuli poeturi teqsti
sibila gelaZe
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetisenebis centris maswavlebeli,
filologiis mecnierebaTa doqtori
cnobilia, rom dRevandeli poezia naklebad hgavs tradiciul poezias. zogierTi miiCnevs,
rom poezia aRar arsebobs da Sesabamisad poetur teqstzec aRar SeiZleba msjeloba.
yvelas axsovs adornos naTqvami – osvencimis Semdeg poezia SeuZlebeliao, aseve deni
roSic miiCnevs, rom poezia miuRebelia. miSel molpuas azriT ki swored es SeuZlebloba da
miuRebloba sZens poezias azrs. (Jean-Michel Maulpoix – La poésie française depuis 1950, 1999, Paris, p.2)
jer kidev bodleri werda, rom rac ki ram saintereso iyo, poeziam ukve gamoiyena da
amitom TviTon SeeWida imas, rac darCa –“xriok miwas”, radgan yovelTvis xiblavda
sirTuleebi. anu, ainteresebda SeuZleblis keTeba, ramac SesaniSnavi Sedegi gamoiRo da
kacobriobas misca “borotebis yvavilebi”- Sedevri, romelic mistikiT aris nasazrdoebi.
dRevandeli poezia absoluturad gansxvavebulia klasikuri poeziisagan. upirveles yovlisa
unda aRiniSnos, rom dRevandeli poetebi saerTod ar iyeneben riTmebs, rac klasikuri
poeturi teqstis erTerTi distinqciuri niSania. XXI saukunis moqmedi frangi poeti - mozesi
miiCnevs, rom riTmebis gamoyeneba poetur teqsts xelovnur iers SesZenda! SeiZleba
vinmes moeCvenos, rom uriTmo poezia TiTqmis prozaa. prozasTan siaxloves TviTon
poetebic ar uaryofen. ase magaliTad, fransis ponJi miiCnevs, rom proza iqca “proemad”, iv
bonfuas SemoqmedebaSi poeturi proza uaxlovdeba moTxrobas. mokled, dRevandeli
poezia warmodgenilia mTeli rigi poeturi teqstebiT, romlebic ar eqvemdebareba
klasifikacias. xSirad Tanamedrove poezias uwodeben axal lirizms, an kritikul lirizms, an
postmodernistul wakiTxvas imisa, rac iyo. mokled, xazgasmulia ~axali~. diax, dRevandeli
poezia aris sruliad axali, SeiZleba iTqvas ucnauri da swored am ucnaurobaSia siaxle, riTac
dRevandeli poeturi teqstebi aseTebad iTvleba. dRevandeli, postmodernistuli poeziis arsi
yvelaze zustad umberto ekom warmoaCina. misi azriT, postmodernistuli poezia SeiZleba
ganxiluli iqnas, rogorc ~Ria xelovneba~, romelic xasiaTdeba mniSvnelobaTa simravliT,
sadac sityvebi da frazebi dezorganizebulia, rac safuZvlad udevs poetur teqsts da romlis
interpretaciac xdeba mkiTxvelis codnisa da kulturis donis Sesabamisad. (Umberto Eco - La
Poétique de l'œuvre ouverte -1962, Point Seuil n°107 umberto eko - Ria xelovnebis poetika-
1962). am poeziisaTvis damaxasiaTebeli ucnauroba, Tavisebureba da uCveuloba swored
dezorganizebuli sityvebidan, frazebidan da gramatikuli struqturebidan momdinareobs. 23
poeturi teqstis zogadi definicia aseTia:…klasikuri poeturi teqsti diskursulisgan
gansxvavdeba mravali maxasiaTebeliT : igi iyenebs metrs, ritms, sxvadasxva saxis
riTmebs da rac mTavaria, umTavresad, sityvaTa uCveulo kombinaciebs. rac Seexeba
Tanamedrove poetur teqsts, igi Zalian iSviaTad mimarTavs riTmebs, uCveulo Sinaarsis
struqturebs da TiTqmis yovelTvis eyrdnoba ritms. Tumca, zogierT poetur teqstSi CamoTvlili
komponentebidan TiTqmis yvela SeiZleba gaqres. (mag. TeTr leqsSi).…ismis kiTxva, aba
ra niSniT SeiZleba teqsti Sefasdes rogorc poeturi? Cveni azriT, uCveulo ~dezorganizebuli~
sityvebiTa da frazebiT, anu enobrivi uwesrigobiT, romelsac entropia ewodeba. Tavis mxriv,
entropia uSualodaa dakavSirebuli poeturi teqstis esTetikur intenciasTan.
magaliTisTvis aviRoT gi gofetis poeturi teqsti – krebulidan ~Crdilebis solo~ (Guy Goffette – Solo d’ombres, 1983, Gallimard)
Maintenant c’est le noir exla sibnelea
Les mots c’était hier sityvebi guSin iyo
dans le front de la pluie wvimis frontze
à la risée des écoliers qui mowafeTa dasacinad romlebic
traversent l’automne et la gaivlian Semodgomas da
literature literaturas
comme l’enfer et le paradis rogorc jojoxeTs da samoTxes
des marelles klasobanas TamaSisas
Tu prêchais la conversion pénible Sen qadagebdi Znel cvlilebas
des mesures agraires miwis zomebisas
à des souliers vernis laqis fexsacmelebis gasagonad
des sabreuses de douze ans Tormeti wlis momuSave gogonebisa
qui pincent le nez des rues romlebic cxvirze uWeren quCebs
et gifflent la pudeur da silas awnian moridebas
des campagnes étroites viwro mindvrebisas
Tu prêchais dans les flammes Sen qadagebdi cecxlSi
du bouleau du tilleul aryis xisa da cacxvis
à des glaciers qui n’ont myinvarebisTvis romlebsac ar
pas vu la mer encore unaxavT jer zRva
et qui la veulent tout de suite da romelTac saswrafod undaT zRva
et qui la veulent maintenant axlave undaT zRva
24
Maintenant c’est le noir tu axla bnela Sen
changes un livre de place adgils ucvli wigns
comme s’il allait dépendre TiTqos damokidebuli iyos
de ce geste risible en soi am TavisTavad sasacilo Jestze
que le chanthyperbole de la poésie poeziis simRera hiperbola
“maintenant c’est le noir” « axla bnela »
-impuissance créatrice, - SemoqmedebiTi uZlureba,
d’où l’hésitation saidanac meryeoba
entre poésie et prose te revienne poeziasa da prozas Soris SenTan modis
et détourne enfin da mimarTulebas ucvlis bolos
avec la poigne de la nuit Ramis muStis ZaliT
le cours forcé naZaladev dinebas
de ta biographie Seni biografiisa
mocemuli poeturi teqstis forma warmodgenilia Tavisufali leqsiT, zogjer gamoyenebulia
6 marcvliani leqsi, riTmebi da punqtuacia ar aris daculi, aqa-iq gvxvdeba asonansebi. es
leqsi xasiaTdeba agreTve silefsiT – mag: “traversent l’automne et la literature; gaivlian
Semodgomas da literaturas” . literaturis swavleba TiTqmis gaigivebulia religiasTan.
cecxli da myinvari-s SemTxvevaSi isev religiur izotopiasTan gvaqvs saqme. leqsi
eyrdnoba antiTezebs, rac mowafeTa samyaros warmoaCens.
meore piris xmarebiT Canacvlebulia pirveli piri, rac postmodernistul siaxled SeiZleba
CaiTvalos. ~axla bnela~ metaforulad niSnavs axla araferi xdebao, axla umoqmedobaao,
rac mianiSnebs poeziis sterilurobaze. es azri impliciturad gasdevs postmodernistul poezias,
ris dasabuTebasac vxedavT moarul azrSi, rom poeziasa da prozas Soris sazRvrebi iSleba.
aRsaniSnavia, rom dRevandeli poeturi teqsti, miuxedavad imisa, rom daclilia riTmebisgan
da ritmisgan, mainc ar SeiZleba gavaigivoT prozasTan, radgan mainc uCveuloa da am
uCveulobiT ipyrobs yuradRebas. TviTon gi gofetis azri poeziasa da prozas Soris meryeobis
Sesaxeb, mxolod da mxolod winaswar mRelvarebad SeiZleba miviCnioT poeziis
mosalodnel gaprozaulobaze.
postmodernistebi ZiriTadad ugulvebelyofen riTmebs, magram zogjer, Tumca
iSviaTad, isini aramcTu riTmebs, aramed myari formis poetur teqstebsac qmnian. amis
dasabuTebas SevxvdebiT filip JakotesTan:
25
Sois tranquille, cela viendra! Tu te rapproches, dawynardi, mosaxdeni moxdeba, axlos xar,
tu brûles ! Car le mot qui sera à la fin iwvi, radgan bolo sityva
du poème, plus que le premier sera proche leqsisa, pirvelze metad miuaxlovdeba
de ta mort, qui ne s'arrête pas en chemin. Sen sikvdils, romelic gzaze ar Seyovndeba.
(L'Effraie, éd. Gallimard, 1953)
Cvens winaSea sonetis pirveli kvatreni, oRond ara klasikuri formis sonetis. kvatrenis
gramatikuli wyoba da struqtura erTgvari aluziaa bodleris sonetis - ~meditacia~ pirveli
kvatrenisa, sadac poeti mimarTavs tkivils, rom dawynardes da gayuCdes:
~tkivilo Cemo, gTxov iyuCo, droa miwynarde,
saRamos ucdi? ai, isic, aqeT moiwevs:
bneli haeri mosavs qalaqs bolo misxlamde,
zogi simSvides, zogic wuxils axla moixveWs.~
amgvarad, sityvebisa da frazebis organizeba, ufro swored ki dezorganizeba, mocemul
enobriv sistemasTan mimarTebaSi leqsad aqcevs teqsts, anu am niSniT miiReba poeturi
teqsti. enobrivi uwesrigoba, rac gamoxatulebas hpovebs sityvaTa uCveulo kombinaciebSi,
rac Tavis mxriv safuZvelia axali metaforebis warmoqmnisa, mudmivad axasiaTebs frangul
poezias diu beledan da ronsaridan moyolebuli dRevandeli postmodernistuli poeziis
CaTvliT. aqedan gamomdinare, SeiZleba iTqvas, rom erTaderTi mudmivi niSani, romelic ar
icvleba da yovelTvis axasiaTebs poetur teqsts aris misi agramatikuloba (rifateris terminiT),
an enobrivi uwesrigoba, dezorganizebuloba (umberto ekos terminiT). maSasadame, yvela
cnobili distinqciuri niSnidan, romlebic axasiaTebs poetur teqsts, arcerTi ar aris mudmivi
garda erTisa, es aris enobrivi uCveuloba.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
26
1. Jean-Michel Maulpoix – La poésie française depuis 1950, 1999, Paris,2. Umberto Eco - La Poétique de l'œuvre ouverte -1962, Point Seuil n
°1073. Guy Goffette – Solo d’ombres, 1983, Gallimard4. Philippe Jaccottet - L'Effraie, 1953, éditions Gallimard
reziume
postmodernistuli poeturi teqsti
sibila gelaZe
statiaSi ganxilulia postmodernistuli poeturi teqstis Tavisebureba gi gofetisa da filip
Jakotes poeturi nimuSebis magaliTze. gaziarebulia Jan molpuas azri axal lirizmze da
umberto ekos mosazreba Ria xelovnebaze, kerZod ki, postmodernistul poetur teqstze.
poeturi teqstis (klasikuris, Tanamedrove Tu postmodernistuli) saerTo da ucvlel distinqciur
niSnad miCneulia enobrivi uCveuloba.
SUMMARY
POST MODERNISTIC POETICAL TEXT
SIBILA GELADZE
The article deals with the specificity of a postmodernist poetic text on the example of the poetic works by Guy Goffette and Philippe Jaccottet. Jean-Michel Maulpoix’s opinion about the new lyricism, as well as Umberto Eco’s view on the open art, particularly, on the postmodernist poetic text is being shared. The distinct feature that is common and unchangeable whether the poetic text is classical, modern or postmodern is the language pecularity.
РЕЗЮМЕ
ПОСТМОДЕРНИСТСКИЙ ПОЭТИЧЕСКИЙ ТЕКСТ
СИБИЛА ГЕЛАДЗЕ
В статье рассматривается своеобразность постмодернистского поэтического текста на основе поэзии Ги Гофэта и Филиппа Жакотэ. Принимается во внимание точка зрения Жан-Мишеля Молпуа по поводу нового лиризма и мнение Умберто Экко на счет открытого искусства и следовательно, постмодернистского поэтического текста. Единственным констан-тным дистинктивным признаком поэтического текста (классического, модернистского и постмодернистского) является языковая своеобразность.
27
erTi xelnaweris enobrivi analizisa daliteraturuli paralelebisaTvis
nana ugrexeliZe
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetisliteraturis programis doqtoranti
xelnaweri A(128)- ,,wmidisa anastasisaTÂs antioqel mTavarepiskoposisa, kiTxva
migebaÁ vieTme marTlmorwmuneTa kacTa mimarT, romelTa hkiTxes quemowerilTa
sityuaTaTÂs’’
xelnaweri Sedgeba 16 kiTxva-migebisagan, romlebic exeba qristianuli swavlebis bevr
sakiTxs da Tanamedrove adamianiTvisac friad sainteresoa.
Targmani aris gamokrebili da Semoklebuli, anu, qarTuli da berZnuli teqstebi
erTmaneTs emTxveva nawilobriv da fragmentulad, gvxvdeba gansxvavebuli teqsti, romelic
naSromis, ase vTqvaT, argadatvirTvis mizniT calke grafad ar gavitaneT. V da XVI
kiTxvebis da pasuxebis berZnuli Sesatyvisi ar aris, an Cvens xelT ar aris.
xelnaweri mecnierTa mier daTariRebulia XI-XII saukuneebiT. misi enobrivi analizisas
gasaTvaliswinebelia is, rom es aris periodi qarTuli enis istoriisa, romelic mecnierTa mier
saxeldebulia saSualo qarTul enad. igi xasiaTdeba imiT, rom mTeli rigi grafemebisa,
fonemebisa, morfemebisa, sintaqsuri da leqsikuri erTeulebisa, romlebic gamoiyeneboda
Zvel qarTul ZeglebSi, am droisaTvis ukve aRar ixmareba, da Tu ixmareba, xSirad-
araSesabamisad.zogadad rom iTqvas, warmodgenili teqsti ZiriTadad eyrdnoba ZvelqarTul
gramatikul normebs, masSi arc ise xSiria wesidan gadaxvevis SemTxvevebi. fonetikuri
movlenebi TiTqmis ar gvxvdeba:
disimilacia: WurWeli 13.5; urCuloebani 14.5
dakargulia À: Ze 2.6; Á—sawuTrosani IX.
zedmetia Á: winaÁwarmetyueli 9.14. reduqcia: RmrTisagan 10.9;yovlisa 9.15; marTlad 8.5;
uqorwineblobaÁ 4.1; saÃmrisa 4.12.
arawesisamebr ixmareba À: ukuÀ 1.2; metyuÀl 1.5; msxuÀrpl 2.5, 2.10; aCuÀnos 4.7;
uSuÀri 4.12; warukuÀTon 5.6; urcxuÀnelad 5.7; momatyuÀbeli 5.8 da a.S. es movlena
yvelaze TvalsaCinoa saSualo qarTulisaTvis damaxasiaTebeli am teqstSi. s 2 o 3 - is
niSnebisaTvis: a)zedmetia: scnobs 1.6; Sehracxa 13.2; swunobda 9.6; dahbada 14.9. b)
aklia: grcxuenis 5.8; coda 3.1; gulisxma-yav 9.12; canT 14.5.
28
jer kidev SenarCunebulia n sufiqsi donian vnebiTebSi (gamocxadna 2.13), magram
aris axali formac(ganmdidrdes 9.9), aseve pirdapiri obieqtis mravlobiTobis niSani
(gamoikiTxna 6.2; qmnna 3.1; moviÃsenne 3.4; miscnes 16.18; warudginneT 16.25).
.inkluziv-eqskluzivi: guamcno 4.5; guaswavebs 2.14; guxedvides 14.1; guaqus 14.10;
guyvna 14.10; gurwams 16.2.
ikargvis emfatikuri a: cxorebiT cxondes 3.4; RmrTis mecnierebas aRasruleben1.2; vis
mivxedne 2.16; RmrTisgan VIII; daviTisTÂs 9.3.
uO-s enacvleba v: locva 4.9...; codva 3.1...; SiSvel 16.23...
Sinaarsi upiratesad gadmocemulia Sedgenili SemasmenlebiT, romlebic Sedgebian
meSveli zmnebisagan ,,yofa” da ,,qmna”, da saxelzmnebisagan, aseve saxelebisganac
(rac uTuod berZnuli enis gavlenis Sedegi unda iyos): mkudar ars 1.2; amao da uxmar arian
1.2; jer ars1.2 da a.S.
xSir SemTxvevaSi saxeladi nawili wrfelobiT brunvaSi dgas (rac Zveli qarTuli enis
norma da berZnuli enis gavlenis Sedegia), igi da meSveli zmna gaTiSulia winadadebis
sxva wevrebiT (savane mis Tana vyoT 2.2).
msazRvrel- sazRvrulis urTierTmimarTeba postpoziciuric aris da
prepoziciuric.xandaxan isini gancalkevebulni arian erTmaneTisagan arTroniT (esec
berZnuli enis gavlenis kidev erTi niSania),aris Tandebuliani formebic, ormagi brunebac,
sazRvruli xSirad wrfelobiT brunvaSi dgas. gvxvdeba SeTanxmebulic, marTulic, marTul-
SeTanxmebulic, mirTulic.
a) postpoziciuri wyoba: sarwmunoebaÁ marTali 1.1; saqmeni keTilni 1.1; udeb locvisa 1.5;
saqmeTa borotTa 1.2; mcnebani Cemni 1.3 da a.S.
b) prepoziciuri wyoba: Rirsman mamaman 1.1;xeneSTa sityuaTa mtyuel 1.5;
WeSmariti taZari 1.1; bilwTa saqmeTa moqmed 1.5 da a.S.
g) Sereuli wyoba: qristes aRsarebiTa marTliTa1.1; yoveli brali Seni 5.7; ziarebaÁ qristes
saidumloTaÁ VI; yovelni codvani misni 3.4; miuwTomeliTa miT gankiTxviTa TÂsiTa 8.7 da
a.S.
tmesi iSviaTia: gan-Tu-vikiTxviT 6.3; 8.10; gan-Tu-iZarcos 16.23.
defeqturi adgilebi iSviaTad, magram mainc aris: TÂnie 1.2; suliers 2.8; asoeba 4.10;
ucudvelTa 10.4; msuTuad 9.9; ipoos 8.5- es ukanaskneli konteqstis mixedviT vnebiTi
gvaris zmnad aRiqmeba, magram berZnul variantSi igi Zveli aRTqmis iobs gulisxmobs.
berZnuli enis gavlenis Sedegia mimReoburi konstruqciebi: mrisxane, maginebeli
cudmoficav 1.5; metyuel, ZmismoZule 1.5; mocinar, gancxromil 1.5; moqmed 1.5;5.2;
momÃsene 1.5 da a.S.
29
windebulebi da ukudebulebi: RmerTi Soris Cuensa 1.3,Sinagan gonebasa 1.5; sulsa Sina
1.6; mis Tana 1.4; Sinagan Tavsa Soris TÂsa 1.6 da a.S. kuTvnilebiTi da ukuqceviTi
nacvalsaxelebis Warbi xmareba: sulTa CuenTaÁ 1.2; mcnebani Cemni 1.3; mamaman
Cemman 1.3 da a.S.
artikli sruliad ucxoa qarTuli enisaTvis, CvenebiTi nacvalsaxelebis am funqciiT
gamoyeneba berZnuli enidan gadmoRebuli unda iyos: igi saqmeni 1.2; maT saxeTagan
1.6; saxli igi1.6 da a.S. berZnuli enidan Semotanili frazeologiuri gamoTqmebi: amis
pirisaTÂs 3.1; ravdenisa pirisagan VII; oTxTa pirTagan 7.1; garemiqceviTa pirisa
misisaÁTa8.4; mivecemiT ÃelT mterTa CuenTasa 14.4; garemivaqcie piri Cemi 14.9; ÃelTa
mterTa maTTasa14.9; ÃelTa Sina zraxvasa misTasa 14.11.
paronomaziebi: simarTleman marTlisaman 3.4; marTalman simarTlisagan TÂsisa3.1;
nebiTa vinebo 3.5; usjuloman usjuloebisagan 3.3; cxorebiT cxondes 3.4.
dakargulia zmniswini: avimaRlo 8.4.
leqsikuri, frazeologiuri, saxeobrivi da Sinaarsobrivi msgavsebebi Zvel qarTul hagiografiul TxzulebeTan
teqsti yvelanairi niSniT imeorebs im Taviseburebebs, romlebic qarTuli mwerlobisaTvis
aris damaxasiaTebeli. mTargmneli metad ganswavluli yofila qarTul sityvierebaSi mas
nayofierad gamouyenebia yvela is fraza, gamoTqma, leqsikuri Tu stilisturi, Sinaarsobrivi
tendencia, romlebic qarTulma literaturam saukuneTa ganmavlobaSi SeimuSava. Cven
SevecadeT Segvedarebina warmodgnili Txzuleba qarTuli originaluri nawarmoebebisaTvis,
da es friad mokrZalebuli mcdelobaa.
savane mis Tana vyoT 1.2 – savane ganumzadeT (abos wameba, gv.119); savane yav Cuen
Tana (serapion zarzmelis cx., gv.369); savane vyoT saxlsa missa (igive, gv.341); araodes
udeb-hyoT vanismyofTa amaTTÂs (gr. xanZTelis cx., gv.256).
RmrTis mecnierebasa aRasruleben 1.2 –RmerTsa ver Segamecnierna (daviT da konstantines
wameba, gv.175); ufali mecnier yofda mas (abos wameba, gv.133); mecnierebasa
RmrTisasa migawia (sibrZne balavarisa, gv.95); mecnier iyo igi yovelsave gangebulebasa
qristessa (ninos cx.,gv189); mecnierebaÁ RmrTeebisa misisa (igive,gv198).
Sinagan gonebasa kacisasa ars qriste 1.5 – gonebaÁ Cemi qristes Tana ars (abos
wameba,gv.138); odesme wmidaTa angelozTa gonebaÁ povis Cuen Soris da odesme-
eSmakTa (gr. xanZTelis cx.,gv.227.); aRmwereli maTi gonebiTa moaqvnda (serapion
zarzmelis cx., gv350.)
30
aReSenebis saxli sulisa CuenisaÁ 1.2—friad aRvSendi amaTiTa xilviTa (ilarion qarTvelis cx.,
gv. 522); friad aRSenebul iqmna xilviTa... misiTa (giorgi mTawmindelis cx.,gv488.); sulierad
da Ãorcielad aReSennes (ioane da eqvTimes cx.,gv387).
daemkÂdrebis RmerTi Soris Cuensa 1.2—ufalsa hnebavs damkÂdrebad asoTa Sina TquenTa
(abos wameba., gv119); Tavadi ufali mkÂdr ars Sen Tana (gr. xanZTelis cx., gv.223)
taZar sulier RmrTisa iqmnas 2.4—taZarman man qalwulebisaman (giorgi mTawmindelis
cx.,gv.4250; ganwmida Tavi TÂsi da taZari RmrTisa cxovelisaÁ yo igi (igive, gv.,156).
mivscen igini ÃelTa mterTa maTTasa 14.9—migce Sen mterTa SenTasa (sibrZne balavarisa,
gv.65.)
ganixeTqos mefobaÁ Seni ÃelTagan SenTa 9.4—RmerTs ganexeTqa mefobaÁ igi misi
(gobronis wameba, gv.160).
gan-Tu-iZarcos samoseli ese ÃorcTaÁ amaT mokudavTaÁ 16.2—ganiZarcvna ukve tyavisa igi
samoselni (giorgi mTawmindelis cx., gv.140); raÁTa ganviZarco SiSi xorcTa amaT
CemTaÁ, romelni samosel arian sulisa Cemisa (abos wameba, gv.135)
vidreRa varT sofelsa amas Sina 16.3; tÂrTmZimeni ganvideT 16.4—es gamoTqmebi
Sinaarsobrivad igavea, rac: ganval cxorebisagan (ninos cx.,gv.211); xorcTa Sina myofi
(igive,gv.198); mciredRa yofad ars Cemi xorcTa Sina yofaÁ (gr. xanZTelis cx., gv.251.)
xorcTa Sina yofasa missa (igive,gv.630); miaxlebul xorcTagan ganslvad (igive,gv.538);
xorcTa sapyrobiliT ganval (igive,gv.318); datevebaÁ ubadrukTa amaT ÃorcTa CemTaÁ
(SuSanikis wameba,gv.22); daRacaTu dauteva kretsabmeli igi xorcTa TÂsTaÁ (giorgi
mTawmindelis cx.,gv.500)... da a.S.
codvaTa Sina ganfrdil iyos cxorebaÁ misi 16.—codvaTa Sina ganfrdilsa sulisa Cemisa (ioane
da eqvTimes cx.,gv.388).
miSuebiTa RmrTisaÁTa mizezi 8.1—miSvebiTa RmrTisaÁTa samxilebelad (daviT da
konstantine wameba, gv.170); miSvebiTa RmrTisaÁTa gamoiRo da tyve yo (igive, gv.480)raÁ igi Tualman ara ixila da yursa ara esma da gulsa amaT saqmeTa gamoucdelisaTa ara
mouÃda 2.9—TualTa mier gancdiTa da yirTa smeniTa (giorgi mTawmindelis cx.,gv 426);
romeli Tvalman ara ixila da yursa ara esma da gulsa kacisasa ara mouxda (evstaTi
mcxeTelis cx.,gv.45).amisTÂs ityÂs ioane oqropiri, viTarmed: eklesiaTa ara SemkobisTÂs aravin sada braleul iqmna RmrTisagan, xolo glaxakTa ara wyalobisaTÂs geheniaÁ ganmzadebul ars, cecxli uSreti da
dasjaÁ eSmakTa Tana 13.5—raTu amas getyvis RmerTi, viTarmed eklesiani ara
SeamkveniTo, aramed, rameTu, mSioda da ara meciT me Wamadi, viTarca ityÂs ioane
oqropiri.(giorgi mTawmindelis cx.,gv 467).
31
samarTalni da gankiTxvani RmrTisani miuwdomel arn 9.1—umjobessa yovelTasa
ganawesebs miuwTomeliTa saxierebiTa TvisiTa (ioane da eqvTimes cx.,gv.370);
miuwdomel ars dabadebulTagan mecnierebaÁ misi (sibrZne balavarisi, gv.8).
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. danelia k. ,qarTuli samwerlo enis istoriis sakiTxebi, Tb, 1983.
2. Дворецкий И.Х.,Древногреческо-русский словарь, Мос., 1958
3. kvaWaZe l., Tanamedrove qarTuli enis sintaqsi, Tb, 1975
4. PATROLOGIA, 86.
5. sarjvelaZe z.,qarTuli saliteraturo enis Sesavali, Tb, 1975.
6. sarjvelaZe z., Zveli qarTuli ena, Tb, 1975
7. uruSaZe ak., Zveli berZnuli ena, Tb, 1969.
8. qarTuli proza, I, Tb, 1982.
9. javaxiSvili iv., VIII, Tb, 1977.@@A
reziume
erTi xelnaweris enobrivi analizisa da literaturuli paralelebisaTvis
nana ugrexeliZe
naSromSi gansazRvrulia, rom Targmani marTlac unda miekuTvnebodes qarTuli enis
istoriis gardamaval xanas, magram ZiriTadad mainc eyrdnoba Zveli qarTuli enis normebs.
igi enobrivad ganicdis berZnuli enis Zlier gavlenas, rac upiratesad gamoixateba
aRwerilobiT da windebulian, infinitivur da mimReobur konstruqciebSi.
rogorc wesi, Teologiuri xasiaTis Txzulebebi ar gamoirCevian originalobis TvalsazrisiT.
hagiografi, da miT ufro egzegetikuri Txzulebebis avtorebi gaurbian axali formebis, axali
azrebis, axali interpretaciebis Semotanas. maTi Semoqmedebis wyaro saRvTo werilia da
mis konteqstSi ganixileba empiriuli sinamdvile. isini TavianT Tavs ganixilaven rogorc 32
s aSu al e b a s , riTa c a d a m i a n e b s WeS m a rit e b a e m c n o b a T , Tu m c a a m b o b e n , ro m s a a m i s o d
uRirs e b i ari a n , m a g r a m pa s u xi s m g e b l o b a aki sri a T. ,,Cu e n Ta viT TÂsiT ar ar aÁ aRgvi w e ri a ,
ar a m e d raÁ igi vis w a v e T ka c T a s ar w m u n o T a g a n d a suli erT a ZmaT a , ro m e l T a igi exilv n e s
d a e m s a x u r a m a T d a , ro m e l n i- igi ucx o iyvn e yo vliTurT tyuvilis a g a n d a s a v s e m a d liT a
z e g a r d m o Á T a ” (ioa n e d a e q v Ti m e s cx., gv. 3 7 1 ) – e s ari s ko ni u n q t u r a h a g i o g r a fi uli
n a w a r m o e b i s a d a yv el a a vt o ri Ta v s v al d e b u l a d Tvlis, a m a s xazi g a u s v a s . a q e d a n
g a m o m d i n a r e , sruli a d bu n e b r i vi a is z e d m i w e v n i Ti m s g a v s e b a a m e g z e g e t i k u ri Txzul e b i s
q arT uli Tar g m a n i s a q arT ul h a g i o g r a fi ul Txzul e b e b T a n le q s i k uri, stilisturi Tu s a x e o b r i vi
Tv al s a z ri siT. m a g r a m s ai nt e r e s o is ari s, ro m Txzul e b i s TiTq m i s yv el a a m fraz a s
m o e p o v e b a Tavi si b e rZnuli d e d n i s e u li z e d m i w e v n i Ti Se s a t y vi si, d a Cv e n v a s k v n i T, ro m
q arT uli ori gi n al uri h a g i o g r a fi a g a ni c d i s b e rZnuli liter aturi s, d a ar a m a rt o liter aturi s, mZlavr
g a vl e n a s .
e s aris ar a s r uli nu s x a im Sina a r s o b r i vi par al e l e b i s a , ro m l e b i c h a g i o g r a fi ul m w e r l o b a Si
d aiZe b n a wi n a m d e b a r e Txzul e b a s T a n Sed a r e b i s a s . m T a r g m n e l i tipol o g i ur a d srul a d
w a r m o a d g e n s im s a m w e r l o tra di ci e b s , ra c mi s dr o m d e Se q m n i l a . igi Rirs e uli
w a r m o m a d g e n e l i a Zveli q arT uli e g z e g e t i k u ri m w e r l o b i s a .
SUMMARY
FOR LANGUAGE ANALISES AND LITERATURE PARALELS OF A HANDWRITING
NANA UGREKHELIDZE
In the article there is determined, that translation must really be belonged to the transitional period of the history of Georgian Language, but mainly it is based on the norms of Old Georgian language. It experiences the great influence of Greek language, which is essentially expressed in the passive and prepositional infinitive and participle constructions.
As a rule, theological kinds of works are not distinguished by originality. Hagiography and the authors of the exegetic works do not to bring in new forms, new opinions, and new interpretations. The source of their creation is God’s letter and in its context the empirical reality is discussed. They consider themselves as a means by which the humans learn the truth, though they say that they are
unworthy for it, but they have responsibility for it. ,,Cu e n Ta viT TÂsiT ar ar aÁ aRgvi w e ri a ,
ar a m e d raÁ igi vis w a v e T ka c T a s ar w m u n o T a g a n d a suli erT a ZmaT a , ro m e l T a igi exilv n e s
d a e m s a x u r a m a T d a , ro m e l n i- igi ucx o iyvn e yo vliTurT tyuvilis a g a n d a s a v s e m a d liT a
z e g a r d m o Á T a ” (St. Ioanne and ekvtime lives, page 371). According to this, the punctual similarity between this exegetic works of Georgian translation and Georgian hagiography works is completely natural by the lexical, stylistic and type view. But it is interesting that almost all the phrases of this work has got its Greek punctual equivalent, and we make conclusion that Georgian original hagiography experiences the great influence of Greek literature and not only its literature.
33
It is uncomplete list of the content parallels which are found in the hagiographic writing at the time of comparing the above-mentioned writings. Translator topologically fully represents the writing traditions that are created up to his/her period. Transator is a worthy representative of old Georgian exegetic writing.
34
РЕЗЮМЕ
К ЯЗЫКОВОМУ АНАЛИЗУ И ЛИТЕРАТУРНЫМ ПАРАЛЛЕЛЯМ ОДНОЙ РУКОПИСИ
НАНА УГРЕХЕЛИДЗЕ
В работе определено, что перевод действительно должен относиться к переходному периоду истории грузинского языка, но в основном всё-таки опирается на нормы древнего грузинского языка. В языковом смысле он испытывает сильное влияние греческого языка, что преимущественно проявляется в конструкциях описательных и с предлогами, инфинитивных и с причастиями.
Как правило, сочинения теологического характера не выделяются в смысле оригинальности. Агиограф и тем более авторы экзегетических сочинений избегают привнесения новых форм, новых мыслей, новых интерпретаций. Священное писание является источником их творчества и в его контексте рассматривается эмпирическая действительность. Они рассматривают себя как средство, которым до людей доводится истина, хотя говорят, что
для этого они недостойны, но на них возложена ответственность. ,,Cu e n Ta viT TÂsiT ar ar aÁ
aRgvi w e ri a , ar a m e d raÁ igi vis w a v e T ka c T a s ar w m u n o T a g a n d a suli erT a ZmaT a , ro m e l T a
igi exilv n e s d a e m s a x u r a m a T d a , ro m e l n i- igi ucx o iyvn e yo vliTurT tyuvilis a g a n d a s a v s e
m a d liT a z e g a r d m o Á T a ” («Жизнь Иоанна и Екфтиме», стр. 371) – это является конъюнктурой агиографических произведений и каждый автор считает себя обязанным отмечать это. Исходя из этого, совершенно естественно точное сходство грузинского перевода этого экзегетического сочинения с грузинскими агиографическими сочинениями с лексической, стилистической или видовой точки зрения. Но интересно то, что почти каждой фразе этого сочинения добывается точное соответствие своего греческого подлинника и мы заключаем, что грузинская оригинальная агиография испытывает мощное влияние греческой литературы и, не только литературы.
Это неполный список тех содержательных параллелей, которые были разысканы в агиографической литературе при сравнении с предлежащим сочинением. Переводчик типологически полно представляет литературные традиции, созданные до его времён. Он является достойным представителем древнегрузинской экзегетической литературы.
35
mxatvruli teqstis aRqmis erTi Tavisebureba
naTia nemsaZe
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis humanitaruli fakultetis asocirebuli profesori,
filologiis mecnierebaTa kandidati
dRe v a n d e l i p o e ti ki s mix e d v i T m x a t v r uli te q s ti ar ar s e b o b s s a m i m o u c il e b e l i stru qturuli
k o m p o n e n t i s g a r e S e : a vt o ri, m kiTx v e li d a s a k u Tri v n a w a r m o e b i . sp e c i a l ur liter atur aSi,
ro m e l i c a m kat e g o r i e b s g a m o y o f s , p o e ti ki s e s Tv al s a z ri si g a T v a li s w i n e b u l i ar aris. Tuki
Sevx e d a v T te q s ti s kat e g o r i e b s a m p o zi ciid a n , aR m oC n d e b a , ro m d a s a x e l e b u l i
kat e g o r i e b i s u m r a vl e s o b a (ga b m u l o b a , stru qt uruli m Tli a n o b a , Te m i s erTi a n o b a d a sx v.)
Sedi s s a k u Triv te q s ti s sf er oSi, m x o l o d erTi kat e g o r i a – m o d a l o b a – aris a vt o ri s kuTv nil e b a .
aRq m i s m xri d a n ki ar c e r Ti kat e g o r i a d a s a x e l e b u l i ar ari s. mi m a C ni a , ro m sp e c i a l ur
liter atur aSi d a s a x e l e b u l i kat e g o r i e b i s g a r d a a) te q s t s a q v s kid e v erTi kat e g o r i a – m o l o d i ni,
b) e s aris aR m q m e l i s p o zi cii d a n d a n a x uli kat e g o r i a .
Ce mi azriT, aR m q m e l s yo v e l T vi s g a aC ni a zo g a d i d a k o nt e q s t u a l u ri m o l o d i ni , ro m e l i c
m o i c a v s te q s t e b s , Ta v e b s a d a m Tli a n a d n a w a r m o e b e b s a c .
s a e r T o d , te q s ti s erTi el e m e n t i d a n m e o r e z e g a d a s v li s dr o s m o q m e d e b s al b a T o b a
Se m d e g i el e m e n t i s g a m o C e n i s a . c o d n i s stru qt ur e b i , ro m l e b i c “frei m e b i s ” s a x e liT aris
cn o b ili, uzrun v e l y o f e n k o n kr e t uli m o l o d i n e b i s ar s e b o b a s (1). c o d n i s e s stru qtur e b i
fiqsird e b i a n g a r k v e u li m o v l e n i s a d a s a g n i s g arS e m o g a m e o r e b i s Sed e g a d a n
m e x s i e r e b a S i ar s e b u li c o d n i s zo g a d i k o m p o n e n t e b i s a n u zo g a d i m o l o d i ni s s afuZv elz e .
a m it o m , SeiZle b a vT q v a T , ro m Cv e n gv a q v s k o n k r e t ul situ a ci aSi k o n k r e t uli “frei mi s ”
m o l o d i ni a n zo g a d i c o d n i s s afuZv elz e k o n k r e t uli el e m e n t i s m o l o d i ni .
te q s ti s g a b m u l o b i s a d a te q s ti s m Tli a n o b i s s a z o m i a m o l o d i ni: k o n k r e t uli m o l o d i ni
te q s ti s Se m a d g e n e l i el e m e n t e b i s d a a gr e T v e a g e b i s zo g a d i m o l o d i ni, ro g o r c Sina ar si s is e
g a m o x a t u l e b i s pla nSi. a m g v a r a d , m o l o d i n s mi si oriv e Sed e g i T (ga c r u e b i T a d a
“ar g a c r u e b i T”) te q s ti s kat e g o r i a d mi viCn e v aR m q m e l i s p o zi ciid a n m s j e l o b i s a s . is aris
yo v e l g v a ri m x a t v r uli infor m a c i i s aRq m i s s afuZv eli, uro m li s o d a c ar ar s e b o b s m x a t vr uli
te q s ti.
Ce mi Sex e d u l e b i s g a m a r Tl e b u l o b a s a d a s t u r e b s ori m k vl e v a ri s m o s a z r e b a c – ling vi st
k. b o o s ti s a d a fsiq ol o g a. bru d ni s .
1) k. b o o s ti s “d aZa b ul o b i s T e o rii s” mix e d v i T m s m e n e l i d aZa b uli a g a m o n a T q v a m i s
Te m i s d a m T a v r e b a m d e (2). a m a s uw o d e b s k. b o o s t i “d aZa b ul o b i s T e o ri a s ” . e s
d aZa b ul o b a icvl e b a T e m i s c vl a s T a n erT a d , te q s ti s azr o b ri v d a m T a v r e b a m d e .
36
2) 1 9 7 8 w e l s TbilisSi Catar e b u l si m p o z i u m z e , ro m e l i c mi eZRvn a ar a c n o b i e r i s
bu n e b i s a d a fun q ci e b i s kvl e v a s , aRw e rili a Ce m i kvl e vi s mi m a r T ul e b i s a T v i s Zalian
s ai nt e r e s o c d a . k erZod, fsiq ol o g bru d ni s e q s p e r i m e n t i , ro m li s dr o s a c c di s pir e b s
urig d e b o d a T d a n a w e v r e b u l i te q s ti d a e v a l e b o d a T mi si a w y o b a . c di s pir e b i a w y o b d n e n
azri s m q o n e te q s t e b s , ro m l e b i c yo v e l T vi s g a n s x v a v d e b o d n e n pirv a n d e l i te q s ti s a g a n .
m e c n i e r i a s k v ni s , ro m te q s ti s “erTi n a w ilid a n m e o r e z e g a d a s v l a (te q s ti s g a g e b i s
pro c e s i s ar a c n o b i e r i k o m p o n e n t e b i ) im pli citur a d Seic a v s Ta vi s Ta vSi Sed a r e b a s . e s
Sed a r e b a g a n s a k u T r e b u li tipis a a , ro m e l i c gulisx m o b s Cve n s fsiqik aSi ar s e b u l et al o n T a n
Sed a r e b a s ” (3).
m e c n i e r s mi aCni a , ro m “pirv eliv e d a y o fi s erT e ul e b i d a n d a w y e b u l i, ro m l e b s a c Sina ar si
g a aC ni a T , indivi d s uviT ar d e b a g a n w y o b a , ro m e l i c d a k a vSir e b u li a Se m d g o m i Sina ar si s
pro g n o z i r e b a s T a n ” (3:9 8).
ro g o r c vx e d a v T , fsiq ol o g i s azriT, te q s ti s aRq m i s dr o s xd e b a te q s ti s n a w il e b i s
Sed a r e b a g a m o C e n i s m aR ali al b a T o b i s m q o n e et al o n T a n , ro m e l i c ar s e b o b s aR m q m e l i s
cn o b i e r e b a Si d a m kiTx v e l s Tavi d a n v e uq m n i s m o m d e v n o Sina ar si s pro g n o z i r e b i s
g a n w y o b a s . aRq m i s pro c e s i , mi si azriT, v ari atuli pr o c e s i a , ra d g a n a c g a n pir o b e b u l i a
aR m q m e l i su bi e q ti s individ u al uri Tvi s e b e b i T , SeiZleb a g a n pir o b e b u l i iyo s situ a ciiT, e p o q i T
d a sx v a fa qt o r e b i T a c .
ro g o r c vx e d a v T , e s oriv e k o n c e f c i a , m a r T a li a sxv a cn e b e b S i Ca m o y a li b e b u l i,
a d a s t u r e b s im fa qt s , ro m te q s ti s erT- erTi m a m oZr a v e b e l i ari s m o l o d i ni. ling vi st k. b o o s ti s
“d aZa b ul o b a ” , is e v e , ro g o r c a. bru d ni s `pro g n o z ir e b a ” fa qtiur a d axl o s d g a s m o l o d i ni s
m o v l e n a s T a n .
m x a t vr ul te q s tSi g a c r u e b u l i m o l o d i ni s ef e q ti s fsiq ol o g i u ri m e q a n i z m i , Ce mi s azriT,
fiqsir e b u li g a n w y o b i s aR m o c e n e b i s a d a rRve vi s pro c e s e b s e m y a r e b a .
ro g o r c d.uz n aZ e miiCn e v d a , fiqsir e b i s fen o m e n i c di s piri s a T vi s s a g a n w y o b o o bi e q t e b i s
g a n m e o r e b i T i mi w o d e b i s Sed e g s w a r m o a d g e n s , e.i. g a m e o r e b a a sr ul e b s g a d a m w y v e t
rol s . g a m e o r e b u l i situ a cii s z e m o q m e d e b i s Sed e g a d g a n w y o b a fiqsird e b a .
Ce mi kvl e vi s Se m T x v e v a Si s a d a c ki w a r m o i q m n e b a g a c r u e b u li m o l o d i ni s ef e q ti,
xSirad aris g a m e o r e b i s fa qti. m aSi n a c , ro d e s a c g a m e o r e b a ar aris k o n k r e t ul a d m o c e m u l i
te q s tSi, m o l o d i ni s g a c r u e b a m a i n c ar s e b o b s . a q m uS a o b s zo g a d i m o l o d i ni. e .i. 1)
g a m e o r e b a zo gj e r xd e b a te q s tSi, ax d e n s fiqsir e b u li g a n w y o b i s g a m o m u S a v e b a s d a aC e n s
k o nt e q s t u a l u r m o l o d i n s , 2) te q s ti ar Seic a v s g a m e o r e b a s , m a g r a m mi ux e d a v a d a m i s a ,
fiqsir e b u li g a n w y o b a d a m o l o d i ni ar s e b o b s . a m Se m T x v e v a Si ar a e r T g z i si g a m e o r e b a d a
mi si aRq m a m o m x d a r i a m a n a m d e , s a n a m aR m q m e l i g a d a Slid a te q s t s (zo g a d i
37
presupozi ciuli mol odini) . presupozi cia aq gamoyenebul i a im gagebiT, ra gagebiTac igi
gamoyeneba poetikaSi: raR acis winaswari gansazR vra, varaudi. (3).
mxatvruli teqstis kiTxvas rom viwyebT, ukve gvaqvs fiqsirebuli ganwyoba – zogadi
mol odini Tundac imisa, rom teqstSi arsebobs da moqmedebs misTvis damaxasi aTebel i
kategori ebi da parametrebi ; Tumca, ra Tqma unda, ama Tu im konkretuli teqstisaTvis
damaxasi aTebel i gamovl inebiT, romlis Sesaxebac Cven TiTqmis araf eri viciT. aseTi
mol odinis arsebobi sa da misi gacruebi s xelS esaxeb nimuS ad SeiZ leba moviyvanoT
nawyveti j.joisis nawarmoebi dan “axalgazrda mxatvris portreti”: “Once upon a time and a very good time it was there was a moocow coming down along the
road and this moocow that was coming down along the road met a nicest little boy named baby tuckoo. . .
His father told him that story: his father looked at him through a glass: he had a hairy face. He was baby tuckoo. The moocow came down the road where Betty Byrne lived: she sold
lemon platt”.
gacruebul ia mol odini – darR veulia Txrobis mosal odnel i logikuri jaW vi. darR veulia
koherentuloba da semantikuri mTlianoba. magram teqsti ar aris daSlili, radganac mas
kravs sxva kategoria – kohezia – sintaqsuri mTlianoba.
am epizods anu TxrobiT monakveTs ar gaaC nia Txrobis logika. es darR veva iwvevs
Cveni zogadi mol odinis gacruebas, rodesac aR qmaSi Seferxebi s Sedegad Cven vaxdenT
im element ebi s obi eqtivaci as, roml ebmac moaxdines Seferxeba, “win wamoi weva”
avtorisaTvis relevanturi bavSvuri azrovnebi sa da metyvel ebi saTvis damaxasi aTebel i
manera, saidanac Semdeg “amoiZ erweba” mTavari gmiris portreti.
For Thine is the Kingdom
For Thine is Life is For Thine is the
This is the way the world ends This is the way the world endsThis is the way the world ends
Not with a bang but a whimper1 (t.s.elioti)
Cveni zogadi codnidan gamomdinare, aq darRveulia azrTa Tanamimdevroba,
gamonaTqvamis semantikuri mxare, TiToeuli azris semantikuri gaformebuloba, gramatikuli
gaformebuloba, versifikacia, TviT teqstis gabmuloba (profesiuli Tu popularuli gagebiT).
“It was a bright cold day in April and the clocks were striking 13” (jorj orueli, “1984”).
(aprilis mziani civi dRe iyo da saaTi 13-s rekda).
1 radganac Senia samefo, ase mTavrdeba samyaro
magram ara xmauriT, aramed “wuwkuriT” 38
Ta vi d a n Se m uS a v e b u l i g a n w y o b a (bright, April) irRve v a , zo g a d i s e m a n t i k uri m o l o d i ni
cru v d e b a s e m a n t i k ur a d d a lo gi kur a d m o u l o d n e l i (Tan a c m niSv n e l o v a n p o zi ci aSi m y o fi)
“ 1 3 ”- is g aC e n i s Sed e g a d . a m Sef erx e b i s Sed e g a d xd e b a im Sina ar si s o bi e q ti v a c i a ,
ro m e l s a c m o a q v s raRa c ax ali, usi a m o v n o , s a xifaT o m o l o d i ni. a m i s wy al o b i T yur a dR e b i s
c e n trSi m o x v e d r ili “ 1 3 ” post factum a qr o b s Cv e n s aRq m a Si m y o f Sina ar s e b s (bright, April),
a m sur a Ti s xalis s , arT m e v s a m sityv e b s n aT e l Sina a r s e b s (mzi a ni, n a T e li, kaSk aS a dRe)
d a ax d e n s m a Ti (bright, April) m Tli a ni s e m u r i Se m a d g e n l o b i d a n usi a m o v n o Sina ar s e b i s
a qt u a liz a c i a s . m z e spil e nZisf eri d a civi a, m z a d d e b a raRa c cu di d a s a xif aT o . a q d arRv e uli a
k o h e r e n t u l o b a , k o h e z i a d a c u li a.
l. st e r ni s n a w a r m o e b S i “tristra m Sen di s cx o v r e b a d a azr e b i ” g a c r u e b u l i m o l o d i ni s
ef e q t s q m n i s Seu s a b a m o b a s a T a u r s a d a siuJet s Soris e.i. T e m a t u r- siuJeturi d o n e . a m
s a T a u ri s m q o n e n a w a r m o e b S i IX to mi s b ol o s m T a v a r g m i r s xuTi w e li usrul d e b a d a yv el a z e
n a kl e b i yur a dR e b a m T a v a r i g m i ri s cx o v r e b a s a q v s d aT m o b i li. yv el af e ri e s iwv e v s
Sef erx e b a Si aRq m a s d a g a c r u e b u li m o l o d i ni s ef e q t s . o bi e q ti v a c ii s Sed e g a d Cv e n
v a c n o b i e r e b T Cve n s g a n c d a s d a viRe b T g a c r u e b u li m o l o d i ni s ef e q t z e a g e b u l ko m i k u r
ef e q t s – wi n a aR m d e g o b a s n a w a r m o e b i s fab ul a s a d a s a T a u r s Soris.
a m n a w a r m o e b S i a vt o ri ar mi s d e v s m o v l e n e b i s lo gik ur svl a s . a q m T a v a r i a g m ir e b i s
su bi e q t u ri d a m o k i d e b u l e b e b i , m a Ti uc n a u ri d a ori gi n al uri q c e v a .
TviT o n te q s t e b i s a d a m e t a t e q s t e b i s ko h e r e n t u l o b a c ar aris d a c u li, ra c iwv e v s
g a c r u e b u l i m o l o d i ni s ef e q t s . m o u l o d n e l i a gr afikuli d o n e c . a m n a w a r m o e b i s ar qit e q t o n i k a
a vt o r s g a m o x a t uli a q v s erT m a n e T Si Tv al n a Tli vi ka n o n z o m i e r e b e b i s g ar eS e g a d a x l a r T uli
wy v e tili d a iribi xaz e b i T, ro m l e b z e c mr a v a li kuTx e d a n ax e v a r w r e a . yv el af e ri e s
m o u l o d n e l o b i s ef e q t s q m n i s (e s ef e q ti ufro Zlieri iqn e b o d a XVIII s a u k u ni s b ol o s , l.st er ni s
Ta n a m e d r o v e e b i s a T v i s Cve ni kulturuli e p o q i s m kiTx v e l T a n Sed a r e b i T). m o u l o d n e l o b i s
ef e q t z e a g e b u l i k o m p o z i c iiT g a m o i rC e v a l.st er ni s m e o r e ro m e n i c “s e n ti m e n t a l u ri
m o g z a u r o b a ” . a q a c vxv d e b i T tradi ciuli k o h e r e n t ul o b i s d arRv e v a s gr afikuli x erx e b i s uCv e ul o
g a m o y e n e b i s g a m o . m a g a l i T a d : but why make suppositions?-,,or should it happen-------------
xSirad azri g a w y v e t ili a, ar m T a v r d e b a ; g a c r u e b u l i m o l o d i ni s ef e q ti gv a q v s sint a q s u r
d o n e z e , te q s ti s g a b m u l o b i s a d a k o h e r e n t ul o b i s d arRv e viT.“. . . when I had done, to see both were right – in doing it to suddently – it unavoidably threw
the fair fille de chambre: of her center-and then – “
a vt o ri b e v r sityv a s b eW d uri a s o e b i T g a m o y o f s m e t o n i m i u ri p er s o n ifik a c ii s a T v i s ,
n ar atiuli stru qturid a n m a Ti e m f a zi T g a m o y o f i s a T v i s . “. . . said Avarice . . . You know not who she is, said Caution or what scrapes the affair may draw you into, whisper’d COWARDICE”.
39
movl enaTa logikuri svla da, aqedan gamomdi nare, teqstis logikuri progresi ac,
darR veulia (rac teqstis formaSic aisaxeba) , radganac avtorisaTvis mniSvnel ovani a mxolod
is detal ebi , rac gmiris Sinagan cxovrebas, grZ nobebsa da azrebs asaxavs. xdeba
Seferxeba aR qmaSi da avtoris msof l mxedvel obi s obieqtivacia; viR ebT zesemantur
informaci as. aR niSvnis Rirsia nawarmoebi s pirveli nawilis finaluri abzaci : “So that when I
stretch’d out my hand, I caught hold of the Fille de Chambre’s’ “. es winadadeba ar aris
dasrulebuli, darR veulia am teqstis semantikuri mTlianoba da azrobrivi damTavrebul oba.
ufro metic, dausrulebel i a mTlianad nawarmoebi c.
rogorc vnaxeT, yvela moyvani li nimuSi Seicavs mol odinis gacruebi s efeqts, romel i c
uzrunvelyof s esTeturi ef eqtis gaC enas. moul odnel obi s efeqti efuZ neba erTsa da imave
fsiqologiur kanonzomi erebebs (Seferxeba aR qmaSi da Semdeg obi eqtivaci a imisi, rac
mniSvnel ovani a mwerlisaTvis) . esTeturi ef eqtis konkretuli Sinaarsi, zesemanturi informaci a,
calkeul SemTxvevebS i gansxvavebul ia. xSirad teqstSi irR veva xolme koherentul oba da
semantikuri izotopia: (o’henri: “He halted in the district where by night are found the lightest
streets, hearts, vows and liberettos”). igive procesebs vxvdebiT Tematur- siuJ etur doneze.
mol odinis gacruebi s doza da aqcenti sxvadasxvaa sxvadasxva J anris nawarmoebebS i .
xSirad konteqstualuri mol odinis gacruebi s ef eqtzea agebuli siuJ eturi J anris nawarmoebebi
da maTi erT- erTi nairsaxeoba deteqtivi. mis siuJ etur safuZ vels qmnis gauxsnel i danaS auli,
romlis gaxsnac didi interesiT unda aR iqmebodes. aR qmis simZ afres aZ lierebs
moul odnel oba. ufro xSirad kvanZ is gaxsnis dros mkiTxvel s mol odini ucruvdeba. aR qmaSi
Seferxebi s Sedegad mkiTxveli axdens obieqtivacias imisas, rac ukve momxdari a, mTeli
siuJ etisas, mis xelaxal gacnobi erebas.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. Дейк Т.А. ван. Контекст и познание. Фреймы знания и понимание речевых актов //
Т.А. ван Дейк, Язык Познание Коммуникация, Москва, Прогресс, 1989. gv. 5-12.
40
2. Boost Karl, neue Untersuchungen zum Wesen und zur Struktur des deutsehen Satzes. Der
Satz als Spannungsfeld. Berlin, Akad. Verl., 1855. 88- e gv.
3. Брудный А., Бессознательные компоненты процесса понимания // Бессознательное. Природа. Функции. Методы исследования, т.3. Познание, общение, личность. Изд., Метсниереба, Тбилиси, 1978, gv. 98-105.
4. Кифер Ф., О пресуппозициях // Новое в заруб. лингвистике, вып. 8. М., Прогресс, 1978.
gv. 337-370.
5. uznaZ e d., Sromebi , t. VI , gamomceml oba “mecni ereba”, Tbilisi, 1977, gv. 332.
reziume
mxatvruli teqstis aRqmis erTi Tavisebureba
naTia nemsaZe
teqstis cnobili kategoriebis garda, teqsts gaaCnia kidev erTi kategoria – molodini,
romelic aRmqmelis poziciidan danaxuli kategoriaa. teqstis aRqmis Seferxebisas, rac xdeba
moulodneli elementis gamoCenis Sedegad, molodini cruvdeba da xdeba Seferxebis
mizezis obieqtivacia – anu gacnobierebuli aRqma, gamoyofa movlenaTa jaWvidan da misi
xelaxali aRqma-gaazreba.
РЕЗЮМЕ
ОДНА ОСОБЕННОСТЬ ВОСПРИЯТИЯ ХУДОЖЕСТВЕННОГО ТЕКСТА
НАТИА НЕМСАДЗЕ
Кроме уже известных категорий, текст имеет ещё одну категорию – ожидание, которая является категорией позиции восприятия. В результате появления неожиданного элемента происходят помехи в восприятии текста, ожидание не оправдывается и происходит объективация причины помех – т.е. eё осознанное восприятие, выделение из цепи явлений и новое осознание.
41
SUMMARY
HOW THE CREATIVE TEXT PERCEPTED
NATIA NEMSADZE
Along with well-known categories, a text has one more category – expectancy, that is a category viewed from the position of a reader (perceptor). Occurrence of an unexpected element interferes with perception of a text, expectancy is frustrated and the reasons for interference are objectivized – i.e. conscious perception, its segregation from the chane of events and new realization.
42
tropis moqmedebis meqanizmi
naTia nemsaZe
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis humanitaruli fakultetis asocirebuli profesori,
filologiis mecnierebaTa kandidati
SeiZleba iTqvas, rom yoveli axali msoflmxedvelobiTi efeqtis mqone literatura, romelic,
bunebrivia, axali esTeturi principebis mixedviT aris agebuli, saerTod gacruebuli molodinis
efeqts iZleva wina TaobebisaTvis, zogadi molodinis, tradiciebisa da normebis rRveva
moaqvs. rogorc mkvlevari n. liiCi aRniSnavs: “es paradoqsi, romelic SeiZleba gamarTlebul
iqnas, Tavs iCens rogorc enaSi, aseve sxva sferoebSi – xelovani namdvilad Semomqmedi
rom iyos, unda iyos damangreveli: kanonebis, pirobiTobebisa da molodinebis
damangreveli. magram am SemTxvevaSi mwerlis SemoqmedebiTi unari moiTxovs,
agreTve, aseTive unars mkiTxvelisagan, romelmac unda gamoitanos daskvna Tavisi
saerTo logikiT. gaurkvevloba SeiZleba gauTanabrdes im xarisxs, romliTac mkiTxveli
saWiroa iyos Semomqmedi.”
fsiqologiaSi molodins ganixilaven rogorc subieqtur orientaciebs, codnis elementebs,
qcevis stereotipebs, Sefasebebs, socialuri ganwyobis erTobliobas da a.S., romelic saerToa
socialuri jgufis wevrebisaTvis (an sazogadoebisaTvis mTlianad). es exeba momaval
movlenebs da uzrunvelyofs individis emociur da qceviT mzadyofnas am movlenebisadmi.
es molodinebi emyareba gamocdilebas da vrceldeba da Zlierdeba komunikaciisa da
urTierTqmedebis safuZvelze, yvelaze gavrcelebuli molodinebi qmnian myar socialur
normebs (2). socialuri Tu individualuri molodinebis da maT mier Seqmnili normebis zogierT
SemTxvevaSi argnxorcielebis anu rRvevis cnobili faqti fsiqologiis TvalsazrisiT qmnis
momlodine adamianis garkveul fsiqikur mdgomareobas, romelsac frustracias uwodeben
(2).
frustraciam SeiZleba gamoiwvios am mdgomareobaSi myofis sxvadasxva reaqciebi:
“Secvlis’ (gansvlis) tipebi – fantaziis sferoSi gansvla, depresia, agresiulobisaken mimarTuli
Sinagani tendenciis aRmoceneba, qcevis saerTo regresi anu ufro iol da primitiul qcevaze
gadasvla, moRvaweobis xSiri cvla. frustraciis Sedegi SeiZleba iyos TavSi
daurwmunebloba, agreTve moqmedebis im xerxebis fiqsacia, romlebic frustraciis
mdgomareobaSi gamoiyeneboda (2).
mxatvruli nawarmoebis aRqmis situaciaSi molodinis gacruebas anu frustrirebas ar
mosdevs zemoaRwerili reaqcia, albaT, imitom, rom mkiTxvelis molodini ar Seicavs aqtiobis
– miznisa da misi miRwevisaken swrafvis – moments. aq Sedegi, SeiZleba iTqvas, esTeturi 43
xasiaTisaa. Cndeba is, rac esTeturi efeqtis arsebobas uzrunvelyofs; is, razedac iyo laparaki
zemoT, rasac v.Sklovski uwodebs “avtomatizmis daZlevas”, romelsac mxatvrulobis
ganxorcielebisaTvis aucilebeli “gaucxoeba” moaqvs, rasac l. doleJeli da i.mukarJevski
miiCneven verbaluri teqstis elementis aqtualizaciad deavtomatizaciis Sedegad, l.miliki da
p.harvini – aRsaqmeli elementis win wamowevad (foregrounding) da a.S. rogorc ukve iTqva,
swored am movlenis fsiqologiuri meqanizmis warmoCena aris Cemi mizani.
sainteresoa, rogor moqmedebs aRwerili meqanizmi xatebis doneze. pirdapiri
mniSvnelobebiT Seqmnil xatebSi, romlebic esTetur gancdas iwveven (sasiamovnosa Tu
usiamovnos) moqmedebs erTidaigive da gasagebi meqanizmi – TviT aRweriTi an
dasaxelebuli Sinaarsi, xatis an suraTis TviTsemantika. magaliTad “lurji ia” – aq axdens
efeqts TviTon lurji iis warmodgena. “nagviani quCa” – efeqts axdens TviT am quCis
warmodgena.
amitom esTeturi efeqtis fsiqologiuri meqanizmis Zieba sainteresoa ara pirdapiri
mniSvnelobebiT Seqmnil xatebSi, aramed tropebSi (metaforebSi) ori garemoebis gamo: (a)
esTeturi efeqtis moxdena aris metaforis (tropis) ganuyofeli funqcia, (b) tropis aRqmas
ganuyoflad axlavs metnaklebi moulodnelobis momenti, romelic tropis Semadgenel or
mniSvnelobas Soris mimarTebis faqtSi xorcieldeba.
“berZnuli gansazRvrebis Tanaxmad, tropi aris mxatvruli efeqtis momxdeni figura,
Seqmnili mniSvnelobis gadataniT aSkarad naxsenebidan nagulismevze anu erT
movlenaze miTiTebiT da meores gulisxmobiT. Tanamedrove dazustebiT esaa
mniSvnelobis “gadanacvleba”, Tanaarseboba erT aRmniSvnelTan ori mniSvnelobisa –
“pirdapiris” da “gadataniTis”, “centraluris” da “gverdiTis”, mniSvnelobis “gaoreba”,
“gaxleCa”, “semantikuri paralelizmi”. (3:206).
“metafora aris ori tipis leqsikuri mniSvnelobis realizacia – leqsikonurisa da
konteqstualuris – romlebic erTdroulad realizdebian garkveul konkretul SeTanxmebebSi
(4:16).
tropebis funqciebis gansazRvrisas gamoyofen maT gamomsaxvelobiT, eqspresiul,
SefasebiT da konceftualur funqciebs. es ukanaskneli eyrdnoba im faqts, rom metaforebi
awarmoeben axal konceftebs ukve arsebuli cnebebis safuZvelze (70:11).
erT-erTi xedvis kuTxe, romlidanac xdeba mecnierebaSi metaforis aRqma-analizi da
romliTac Semodis tropi (metafora) Cemi naSromis interesis sferoSi, aris mis mier esTeturi
efeqtis moxdenis unari da moulodnelobis elementi, romelic metaforis aRqmas axlavs.
metaforebis (tropebis) klasifikaciis safuZvlad aRiarebuli erT-erTi momenti specialur
literaturaSi aris metafrebis mosalodneloba-moulodnelobis xarisxi.
44
moulodnelobis efeqtis safuZvlis Ziebam mimiyvana im maxasiaTeblamde, romelic
qmnis tropulobas – es aris metaforaSi (tropSi) Semavali elementebis “Tavisufal niSanTa”
(3:218), maTTan dakavSirebul asociaciaTa da TviT am niSnebis moulodnelobis xarisxi.
“. . . ara semantikuri paralelizmis faqti TavisTavad, aramed swored damatebiTi asociaciebis
warmomqmneli Tavisufali niSnebia is maxasiaTebeli, romelic tropulobas qmnis – trops
aratropisagan ganasxvavebs, tropis emociur-esTetur efeqianobas uzrunvelyofs” (3:219).
moulodneblobis faqti gansazRvravs “Tavisufali niSnebis arsebobis faqts, rac,
sxvasTan erTad, iZleva tropis gansxvavebul tipebs (gramatikuli tropi, realuri tropi,
impresionistuli tropi da eqspresiuli /msoflmxedvelobiTi/ tropi (3:257). “Tavisufal niSanTa”
simdidre gansazRvravs, garkveulwilad, tropis esTeturi efeqtianobis intensiobasac.
rogorc sxva esTetur efeqtebSi, tropSic mainteresebs misi fsiqolingvisturi meqanizmis
analizi.
vaanalizeb: 1) mTlianad tropis semantikur struqturas anu konkretul mimarTebas
xatsa da sagans Soris da 2) xatis konkretul semantikur struqturas anu mimarTebas am
konkretuli xatis elementebs Soris.
ganvixilav tropebs”
“The Night Clouds.
The white mares of the moon are all standing on their hind legspawing at the green porcelain doors of the remote Heavens”2
es mozaikuri xati ramdenime sxvadasxva trops Seicavs. xatis (mTeli aRweriTi
suraTis) dakavSireba saganTan (TeTri Rameuli Rrublebis suraTi mTvaris SuqiT ganaTebul
mwvanegadakrul caze) Zalian moulodnelia. aq ar Sedgeboda semantikuri paralelizmis faqti
(ar ganxorcieldeboda metafora), ver mivxvdebodiT, rom Rrublebzea saubari, rom ara leqsis
situacia da misi saTauri – “The Clouds” (Rrublebi).
mTvaris TeTri cxenebi aq mTvarian RameSi Rrublebis metaforaa. mTvariani Ramis
Rrublebis niSnebia – silamaze, siSore, TeTri feri, moZraoba. yalyze damdgari TeTri cxenis
niSnebia – siTeTre, moZraoba, mRelvareba, silamaze, emociuroba, swrafva,
temperamenti, romantikuli ganwyobileba. rogorc vxedavT, saerTo niSnebi maT cota aqvT.
maTi dakavSireba sakmaod moulodnelia da iwvevs Seferxebas aRqmaSi. am Seferxebis
Semdgomi obieqtivaciisas xdeba moulodnelobiT aSlili “Tavisufali niSnebis” obieqtivacia.
obieqtivacias Sedegad moaqvs tropis mier aRZruli emociebis (silaRis, usasrulobis,
gaurkveveli amboxis) gancda da obietivacia.
2 Ramis Rrublebi.
mTvaris teTri cxenebi dganan yalyze (TavianT ukana fexebze) da floqvebs urtyamen Soreuli cis mwvane
faifuris kars (emi louel). 45
gacruebuli molodinis efeqts vxvdebiT TviT xatis semantikur struqturaSi: fafarayrili,
gaqaful-aforiaqebuli cxenebi, romlebic floqvebs ubraxuneben ras? mosalodnelia yvelaferi,
garda imisa, rac naxsenebia – Soreuli cis mwvane faifuris kari. xatis es nawili mTlianad ar
Seesabameba Cvens zogad molodins da iwvevs molodinis gacruebis ramdenime etaps da
Seferxebas aRqmaSi (cxenebi, romlebic floqvebs urtyamen Soreuli cis kars – I etapi;
Soreuli cis kari – II etapi; cis faifuris kari – III etapi; urtyamen faifuris kars e.i. is advilad ar
imsxvreva – IV etapi).
obieqtivaciis Sedegad xdeba aRqmaSi Seferxebis mizezis obieqtivacia da aqtualizacia
xatis mier aSlili asociaciebis mTeli seriisa: Semodis esTetizmis, gancdis daxvewili sinatifis
Zlieri niuansi; gancda miznisa, romelic Tavisufalia pirobiTobebisagan, socialuri
SezRudvebisagan; miznis sinatife, sifaqize. es niSnebic Zalze moulodnelia da Semodis
aRmqmelis cnobierebaSi (aqtualizirdeba) molodinis gacruebis Sedegad. xorcieldeba,
faqtiurad, poetisaTvis sasurveli efeqti, romelic am konkretul SemTxvevaSi (romelic saerTo
kanonzomierebis konkretuli gamoxatulebaa) ormagia – viRebT semantikur da, rac yvelaze
mniSvnelovania, zesemantur informacias.
konkretuli analiziT vaxden ilustrirebas im Teoriuli mosazrebebisa, romlebic konkretuli
analizis Sedegad Camoyalibda.
saerTod moulodnelobis xarisxi gansazRvravs metaforis xasiaTs da, garkveulwilad,
misi efeqtianobis xarisxs: “yoveli aRqma miT ufro Zlierad aRizianebs, rac ufro naklebad aris
is momzadebuli. uwyvetobis dekompozicia gvevlineba Tanamedrove impresionizmis
meTodikur principad (6:259).
“mSvidad, mSvidad iare,
Cemo lurjTvaleba moTminebav” (b.xaranauli)
mSvidad iare, Cemo lurjTvaleba . . .” velodebiT yvelafers (satrfov, sayvarelo, gogona .
. .), garda “moTminebisa”. ukve xdeba Seferxeba da iwyebs moqmedebas igive
meqanizmi.
ra iwvevs Seferxebas aRqmaSi? is, rom moTmineba dadis, moZraobs, rom
lurჯTvalaa, sxvanairad rom vTqvaT, moTmineba sulieria anu xatis Sinagani semantikuri
struqtura.
gacruebuli molodinis efeqts iwvevs am tropSi subieqtisa da predikatis da agreTve
subieqtisa da atributis moulodneli kavSiri (lurjTvaleba moTmineba metaforul epiTets
warmoadgens). moTmineba TavisTavad asocirdeba “simSvidis” semasTan. amitrom
moTminebis mSvidad siaruli naklebad moulodnelia. abstraqtuli saxelis (moTmineba)
konkretul saxelebTan asocirebul zmnasTan gamoyeneba gacruebuli molodinis efeqts
iwvevs, rac, Tavis mxriv, iwvevs Seferxebas aRqmaSi. obieqtivaciis Sedegad win
46
wamoiwevs am tropis gacnobierebuli aRqma. niSnebis (siwynare, amaRlebuloba,
simSvide. . . ) aqtualizacia Cvens cnobierebaSi moxda aRqmis Seferxebis Sedegad,
romelic moulodnelobam moitana.
es tropi ganpirovnebas warmoadgens. sruliad moulodnelia aramaterialuri
movlenisadmi sulieri arasebisaTvis damaxasiaTbeli niSnis miwera. “lurჯTvaleba
moTmineba” – am sityvaTSეTanxmebaSi Cans poetis msoflaRqma, humanuri, qristianuli,
araZalismieri damokidebuleba samyarosadmi, sulieri siRrmiTa da simaRliT savse, naTeli
da, ra Tqma unda, tkiviliani, radganac moTmineba sWirdeba. es aris misi mudmivi
mdgomareoba. “iare” – da ara, vTqvaT, gaiare, permanentuli moZraobaa mxedvelobaSi.
am tropSi Sinaarsobrivi mimarTeba xatsa da sagans Soris da maT mniSvnelobebs Soris
kavSiri aris Tavisufali da subieqturi. SemakavSirebeli niSani maT Soris aris ara yvelaze
arsebiTi da ZiriTadi, aramed erT-erTi, nebismieri. es tropi asociaciurad mdidaria. “esTeturi
simdidre aseT tropSi kavSiris aracalsaxeobazea dafuZnebuli (ra kavSiri daamyara poetma,
ra igulisxmeba), subieqtur STabeWdidlebebze, romelsac axdens movlena poetze da
romelic arCevanis saSualebas utovebs mkiTxvels” (3:238). “lurჯTvaleba moTmineba”,
romelic mSvidad dadis impresionistul trops warmoadgens. aseTi tipis tropSi “poetis
mimarTeba samyarosTan principulad subieqturia, impresionistuli metafora aq tropuli
azrovnebis wamyvan formadaa qceuli” (3:240).
rogorc vxedavT tropebSi esTeturi efeqtis Sinaarsi gansxvavebulia, magram
efeqtianobis meqanizmi erTi da igivea.
metaforis SemTxvevaSi cruvdeba zogadi molodini.
nebismieri STabeWdilebis safuZvels movlenis uCveuloba warmoadgens.
metyvelebaSi raime moulodneli stilisturi xerxis gamoCenis faqti TavisTavad ukve iwvevs
gacruebuli molodinis efeqts, romelsac aqvs garkveuli esTeturi funqcia.
47
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. Leech G.N., Linguistics and the Figures of Rhetoric / / Essays on Language and Style, ed.
by R.Fowler; gv. 135-160.
2. The Encyclopedic Dictionary of Psychology, Ed. by Rom Harre and Roger Lamb. The MIT
Press, Cambrige, Massachusetts, 1984, gv. 244.
3. naTaZe m., naTaZe g., ra aris tropi da rogor aisaxeba mis cvlaSi epoqebis svla //
dasavleT evropis literatura (XX saukune). literaturis istoria, poetika, urTierTobani,
Tbilisi, 1988, gv.194-259.
4. Гальперин И.Р., О понятиях «стиль» и «стилистика» // Вопросы языкознания, 3,
Изд. «Наука», М., 1973, gv. 14-26.
5. Гак В.Г.. Метафора: универсальное и специфическое // метафора в языке и тексте,
М., Изд. «Наука», 1988, gv. 11-30.
6. Христиансен Б. Философия искусств, Изд. «Шиповник», С.-Петербург, 1911, gv/ 163-195, 256-260.
reziume
tropis moqmedebis meqanizmi
naTia nemsaZe
esTeturi efeqtis moxdena aris metaforis (tropis) ganuyofeli funqcia; tropis aRqmas
ganuyoflad axlavs metnaklebi moulodnelobis momenti, romelic tropis Semadgenel or
mniSvnelobas Soris mimarTebis faqtSi xorcieldeba. (a) mTlianad tropis semantikuri
struqturisa anu konkretul mimarTebas xatsa da sagans Soris da (b) xatis konkretul
semantikur struqturas anu mimarTebas am konkretuli xatis elementebs Soris analizis
Sedegad dadginda, rom tropis fsiqolingvisturi meqanizmi molodinis gacruebis efeqts
efuZneba.
РЕЗЮМЕ
МЕХАНИЗМ ДЕЙСТВИЯ ТРОПА
НАТИА НЕМСАДЗЕ
48
Метафора (троп) всегда несет с собой эстетический эффект; восприятие тропа всегда сопровождается моментом неожиданности, который реализуется в факте соотношения между двумя значениями, являющимися составляющими тропа. В результате анализа (а) семантической структуры тропа (т.е. конкретного соотношения между образом и предметом) и (б) конкретной семантической структуры образа (т.е. соотношения между элементами конкретного образа) было установлено, что психо-лингвистический механизм тропа (метафоры) основан на эффекте обманутого ожидания.
49
SUMMARY
MECHANISM OF A METAPHOR EFFECT
NATIA NEMSADZE
The intrinsic function of a metaphor is having an aesthetic effect; perception of a metaphor (figure of speech) is always connected with the moment of unexpectedness that is realized in the interrelation between two meanings of a metaphor. As a result of an analysis of the semantic structure of a metaphor (i.e. concrete interrelation between an image and an object) and (b) a concrete semantic structure of an image (i.e. interrelation between the elements of a concrete image) it has been determined that the psycho-linguistic mechanism of a metaphor is based on the effect of frustrated expectancy.
50
mokvecili sityvebis sakomunikacio – pragmatuli aspeqtebi
ekaterine bakaraZe
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis doqtoranti, asistent-profesori
morfologiuri neologizmebis warmoebis araregularul xerxebs Soris, bolo oci wlis
manZilze yvelaze popularulad iTvleba mokveca. miuxedavad imisa, rom neologizmebis
saerTo raodenobidan mokvecili sityvebi arc ise did procents Seadgens, maTi ricxvi
dRiTidRe izrdeba.
inglisuri enis istoriaSi mokvecili sityvebis uZvelesi nimuSebi TariRdeba meTeqvsmete
saukunis meore naxevriT, rodesac gamoiyenes coz < cousin 1559, gent < gentleman 1564, mas
< master 1575, chap < chapman 1577 da winkle < periwinkle 1585. vermserma, romelic ikvlevda
enis diaqtonul aspeqtebs (1976), samwuxarod gverdi auara mokvecil da Senazard sityvebs,
magram qenonisa (1987) da aljeos (1980) kvlevebSi naTlad Cans, rom mokvecili sityvebi
sakmaod mcire rols TamaSobdnen XX saukunis 90-ian wlebamde.
mokvecis Taviseburebaa is faqti, rom misi xmareba ZiriTadad SezRudulia salaparako
enis farglebSi. mokvecili sityvebi ZiriTadad damaxasiaTebelia slengis sxvadasxva
tipisaTvis: sagazeTo, saskolo, sportuli, sabavSvo da a.S. mag: alliterate < a + illiterate; op < optical art; movie < moving picture; bubblegum < bubblegum music; Des Res < desirable Residence; Garbology < garbage+ology; presale < presale view; prêt < prêt-a-porter; govt < government.
imis mixedviT, Tu ra nawili moekveca sityvas, asxvaveben mokvecis sam ZiriTad tips:
a) bolo marcvlis mokveca - apokope; b) Sua marcvlis mokveca - sinkope; g) sawyisi
marcvlis mokveca - aferezisi.
mokvecili sityvebis ZiriTad masas warmoadgens apokope, radgan, rogorc z.
xaritonCiki da a. eldiSevi miiCneven, sityvis pirveli nawili emTxveva, rogorc wesi, sityvis
Zireuli morfemis nawils da misi SenarCuneba uflebas gvaZlevs, SevinarCunoT kavSiri
Zireul, motivirebul erTeulsa da abreviaturas Soris. magaliTad: bubble < bubblegum music;
dog < dog and pony; cathart < catharsis. aseve anchor < anchorman - tele-radio programebis
mimomxilveli (sxvaTa Soris, es sityva ixmareba inglisuri enis mxolod amerikul variantSi,
britanul variantSi mis nacvlad iyeneben sityvas presenter); detox < detoxification - klinikis an
saavadmyofos nawili, sadac mkurnaloben alkoholikebsa da narkomanebs. mag: I went to detox again…and it`s been five years since I came out and hadn`t drink or pill since.
naklebad mravalferovania pirveli an sawyisi marcvlebis mokveca. mag: bubble < soap
bubble; boot sale < car boot sale (aqac pirveli sityva srulad amovarda). sainteresoa Semdegi
magaliTebic: chauvinism < male chauvinism; story < history; sapping? < what`s happening? `za <
51
pizza; `tsup < catsup; zup < what`s up? an s`up/`sup/whassup? da upmanship < one-upmanship -
imis SesaZlebloba, rom garSemomyofTa aRfrTovaneba moipovo an daimsaxuro.
miuxedavad sayovelTaod cnobili mosazrebis aferezesis tipis sityvebis simciris
Sesaxeb, Cvens mier moZiebuli magaliTebidan SegviZlia sapirispiros damtkiceba. mag: deduc < tax deduction; netiquette < on-line etiquette; kevork < Jack Kevorkian (a suicide doctor); net < internet; morph < metamorphosis; bud < marijuana bud; hish < hashish; mike < one microgram; ‘dorph < endorphins; teen < martini; O sign < mouth Open sign; skns < waterproof oilskin clothing; ax < saxophone; ‘burbs < suburbs; Nam < Vietnam; cots < apricots; copter < helicopter, varsity < university, chute < parachute, coon < racoon, gator < alligator), pike < turnpike
da sxva mravali. aseTi sityvebi enis leqsikaSi myarad ikideben fexs, rogorc enis
damoukidebeli erTeulebi, romlebic xSirad gansxvavdebian prototipebisa da stilisturad
neitraluri dubletebisagan TavianTi mniSvnelobiT. am jgufis sityvebSi zogjer adgili aqvs
asimilaciasac. magaliTad: chute < parachute. sawyismarcvalmokvecili sityvebis didi
raodenoba davafiqsireT SavkanianTa metyvelebaSic: a'bin < have been; an' < and; 'ave / 've / 'a < have; 'appen < happen; 'ere < here; 'ome < home; 'e < he; 'ow < how; 'n' < than; 'sail right < it's all right.
SedarebiT naklebia, Suanawilmokvecili sityvebis raodenoba. mag: cosmopolization. am
sityvidan amovarda nawili tani, magram sityvas mniSvneloba ar Seucvlia, metic,
gamosaTqmelad gamartivda. aRsanisnavia aseve sxva magaliTebic: closed caption < closed
circuit caption, am SemTxvevaSic erTi sityva mTlianad amovarda, albaT drois ekonomiis
mizniT. morbenal striqonSi satelevizio titrebis wakiTxva yru adamianebisTvis ufro advilia
sityvebis gamotovebiT. Ultrafiche < ultramicrofiche - mikrofilmis baraTi, romelic Seicavs
ramdenime aTas nabeWd gverds. aseve, flu < influenza, tec < detective, polly < apollinaris, jams < pyjamas, shrink < head-shrinker.
sainteresoa, rom Suanawilmokvecili sityvebi or jgufad iyofa:
1. sityvebi, romlebSic amovarda mamoZravebeli funqciis mqone morfema. mag: maths< mathematics; specs< spectacles;
2. sityvebi, romlebsac Sua nawili ekvecebaT JReradobis, konteqstisa da riTmis
mixedviT. mag: f ancy < f an t a s y; ma `a m < madam.
arseboben iseTi leqsikuri erTeulebic, romlebSic adgili aqvs kombinirebul Semoklebas:
esaa TavsarT-bolosarTis mokveca. mag: cablegram < cable telegram, op art < optical art, org-man < organization man, linocut < linoleum cut; -creed < street credibility; VID < a short video film;
kombinirebul SemoklebaSi Semavali sityvebi ZiriTadad salaparako terminologiaSi
gamoiyeneba: litcrit < literary criticism; flu < influenza. mokvecis es ukanaskneli tipi
araproduqtiulia da imdenadac, rom bevri mecnieri mas srul ignorirebas ukeTebs.
i.v. arnoldi ganixilavs mokvecili sityvisa da misi prototipis urTierTobas: `is nawili an
sityva, romelic srul formas moekveca, nebismier dros SeiZleba aRvadginoT da Tavis adgils
davubrunoT. ase rom, kavSiri srul formasa da mis mier nawarmoeb sityvas Soris ar aris
52
dakarguli, radgan mokvecis Semdeg nawarmoebi forma ZiriTadad, mniSvnelobas ar icvlis”.
mag: pol < politician, wide < wide ball, bubblegum < bubblegum music, chap < chapman.
amasTan dakavSirebiT, r.s. ginzburgi da misi Tanaavtorebi Tvlian, rom miuxedavad
imisa, rom mokvecili sityvebi enaSi zogjer Tanaarseboben maT sawyis sityvebTan erTad,
aqvT damoukidebeli leqsikuri erTeulis funqcia da mniSvneloba. mokvecili sityvebis leqsikuri
mniSvneloba da is sityva, romlisganac isini arian warmoebulebi, mniSvnelobiT
gansxvavdebian, mag: dog niSnavs t e l ephone .
rogorc lingvistebi aRniSnaven, mokvecili sityvebi yovelTvis gansxvavdeba im
sityvebisagan, romlebic ar ikveceba emociuri da stilisturi TvalsazrisiT. mokvecili sityvebi
ufro uSualo, sasaubro stils ekuTvnis, Tumca garkveuli drois Semdeg bevri mokvecili sityva
saliteraturo enaSi mkvidrdeba, ris gamoc sasaubro elfers kargavs. zogi ukve aRar iTvleba
mokvecil sityvad. mag: pants sityvidan pantaloons, bus < omnibus, bike < bicycle. zogic
gviCvenebs maTi sruli formebisagan sxvadasxvagvar semantikur gaTiSvas.
aRniSnuli sakiTxi gaxda kamaTis safuZveli imis Sesaxeb, marTebulia Tu ara
mokvecili sityvis miCneva calkeul, damoukidebel sityvad. zogi lingvisti miiCnevs, rom
marTebulia maTi miCneva nawarmoebi sityvebis variantebad, sxvebi ki maT damoukidebeli
sityvebis statuss aniWeben.
vTvliT, rom mokvecili sityva ar aris sityva, romelsac ubralod moekveca sawyisi, Sua
an bolo nawili. maT Soris yovelTvis aris Tvisobrivi sxvaoba. meoradi leqsikuri erTeuli
xSirad Tavad xdeba iseTi fuZe, romelsac kvlav SeuZlia sxva morfemebis darTva da Tavad
awarmoos axali sityva. mokvecili formebi enaSi arseboben maTi prototipebis gverdiT.
gansxvaveba isaa, rom maSin, rodesac pirveli jgufis sityvebi SeiZleba maTi prototipebis
nacvlad vixmaroT, urTierTSenacvlebac xdeba maT Soris, dubletebi leqsikurad
ekvivalentebi arasodes arian. SeiZleba variantebs Soris Canacvlebis magaliTebi
moviyvanoT:
CvenTvis cnobilia, rom sityvis saxophone Semoklebuli forma aris sax, magram ar
SegviZlia vTqvaT: ”The boss of the Tenor Sax” iseve, rogorc vixmaroT sityva mag
(Semoklebuli sityvidan magazine) momdevno magaliTSi: “The public he wrote for was largerly a new public bought to consciousness by the industrial revolution, a public for which magazine
proprietors hadn`t catered before 1882”, radganac sruli sityvis prototipi stilisturad neitraluria.
gansxvavebulia, aseve variantebisa da dubletebis semantikuri statusic. variantebis
mokvecil sityvebs prototipis mxolod erTi savaraudo mniSvneloba aqvT da isinic salaparako
an slengur mniSvnelobas iZenen. mag: “Half a me; you go and make the coff, Con,…I shan`t b
a jiff”- everything with her was abbreviation. mokvecili sityva polisemiuri mniSvneloobis mqone
53
sityvis mxolod erT, meorad mniSvnelobas iZens. saerTod, am tipis mokvecili sityvebi
ZiriTadad erTmarcvliania. mag: poll < politician gym < gymnasium, vet < veterinaty /veteran.
mokvecis dros warmoqmnili axali sityva imave metyvelebis nawils ekuTvnis.
Semoklebuli sityvebis ZiriTad masas qmnian arsebiTi saxelebi. Tanamedrove inglisur enaSi
zmnebis Semokleba adre metad iSviaTi movlena iyo da msgavsi magaliTebi TiTze
CamosaTvleli. r ev sityvidan r evo lve da t ab sityvidan t abu l a t e gamonaklisebad
iTvleboda. magram Tanamedrove inglisuri enis sasaubro enaSi sakmaod bevri zmnis
Sekveca gvxvdeba, magaliTad: wok < work; gonna < to be going to; gotta < have got to; hadda < had to; gimme < give me; mek < make; tek < take; 'member < remember; oughta < ought to; s'pose < suppose; shuah < sure; shurrup < shut up; gerrup < get up; gerraway < get away; usta < used to; speaka < speak to; talka < talk to; wanta < wanna < want to; wun't < won't.
zedsarTavi saxelebi mokvecis dros iZenen slengur, ZiriTadad, saskolo slengis iers.
magaliTad: comf y < comfo r t ab l e , mi zz y < mi s e r ab l e , d i l l y < de l i gh t fu l , impos s < i mpos s ib l e .
aRsaniSnavia nacvalsaxelebis reducirebuli formebiT metyvelebisadmi tendencia
Tanamedrove axalgazrdobis metyvelebaSi, rasac sakmaod xSirad vxvdebiT aseve
sxvadasxva Janris simRerebSic: ain't < am not / is not / are not / have not / has not; ain'tcha < ain't you; can'tcha < can't you; letcha < let you; don'tcha < don't you; didja < did you; whenja < when did you; toleja < told you; wudja < what do you /what did you; tha' < that; willya < will you; wuddaya < what do you; hellya < hell do you; tellya < tell you; ya / ye < you / your.
saskolo-kolejis metyvelebaSi aqtiurad gamoiyeneba aseve Semdegi mokvecili
sityvebi: ca f < e t e r i a , home ec s < economi cs , l ab , ma th s , p r ep , p ro f , doc , t r i g , unde rg rad , t r ann y < t r an s mis s ion , s eppo< s ep t i c ; f r on t < con f ron t ; mo to < mo t iv a t ed .
sabavSvo terminologia mkveTrad gansxvavdeba yvela saxis sasaubro stilisagan,
radganac patara bavSvebi SeZlebisdagvarad amokleben yvela sityvas da xSir
SemTxvevaSi arasworad warmoTqvamen mas. sainteresoa Semdegi magaliTebi: hanky < handkerchief, pinnie < pinafore, nightie < night dress /gown; mayo < magazine; boarder <
skateboarder; caj/cas < casual jacket; ‘za < pizza da sxva mravali.
ganxilvis Rirsia aseve dabali fenisTvis damaxasiaTebeli reducirebuli sityvebiT saubris
yvelaze metad gavrcelebuli formebi: a 'course < of course; awys /orluss < always; coupla < couple of; fella < fellow; fost < first; g'night < good night; t'day < today; c'mon < come on; g'by < good by; heah < here; helluva < hell of a; . how'bout < how about; jes' < just; leggo < let go; lemme < let me; les's see < let us see; mistah < mister; musta < must have; on'y < only; outa < out of; orright < all right; gerron < get on; so's < so as; tomorra < tomorrow: twenny = twenty; thirdy <
thirty; wi' < with; yeah /yeap < yes. SavkanianTa, reperTa metyvelebis ganuyofeli nawilia
Semdegi saxis saubari: - Who the' dell are yet An' why ye brung me 'ere? < Who the devil are you? And why did you bring me here? an Weel, I tell ye, it wam't much different from ... < Well, I'll
tell you. It was not much different from. rac Seexeba metyvelebis dros kiTxviT winadadebebSi
damxmare zmnis ugulebelyofasa da mesame piris mxolobiTSi doesn’t -is nacvlad don’t -is
54
gamoyenebas awmyo droSi, ukve aRar warmoadgens siaxles. mag: (Are) You OK?; (Have)
You got time?; (Does) She knows (know) him? rac sruliad arRvevs inglisuri enis gramatikiT
dawesebul wesebs winadadebis agebis dros.
rogorc aRvniSneT, Semoklebul sityvaTa umravlesoba sasaubro enaSi gamoiyeneba
da gamoTqmis Taviseburi stilisturi elferi aqvT. sanam am sityvebis prototipi enis leqsikaSi
ixmareba, isini sinonimebad iTvleba, xolo rodesac prototipi gaeTiSeba, Semoklebuli sityva
SeiZleba stilisturad neitralur erTeulad gadaiqces, rogorebicaa, magaliTad: cello, cab. aseTi
sityvebi slengis sxvadasxva tipebSi SeiZleba gavrceldes.
bevr sityvas, rogorc Cans, amokleben originalurobis misaRwevad, zogjer - sxva
sityvebis analogiiT. Semoklebul sityvebSi nasesxebic bevria. mokvecili sityva zogjer
sapirispiro mniSvnelobasac ki iZens. mag: alliterate miviReT sityvisagan illiterate, TavsarTi
a-s Canacvlebis Sedegad sityvam SeiZina TiTqmis sapirispiro mniSvneloba, ironiulic ki:
alliterate - adamiani, romelic ar kiTxulobs, illiterate - adamiani, romelic ver kiTxulobs.
sityva p rê t - frangulidan aris nasesxebi da misi sruli forma aris prêt-a-porter - mza
tansacmeli. sityva saliteraturo enaSic ki damkvidrda. Garbology saTaves iRebs sityvidan
ga rbage da aqvs, cota ar iyos, ironiuli mniSvneloba, mecniereba nagavis Sesaxeb.
Des res- sruli forma aris Desirable residence da Semoklda droisa da adgilis ekonomiis
mizniT. am termins vxvdebiT sareklamo rgolebSi, gancxadebebSi da SemoklebiT
Cawerisas sawer qaRalds vzogavT, xolo warmoTqmisas - dros vigebT.
imisaTvis, rom bavSvebma kargad daimaxsovron planetebi, zogierT skolaSi
maswavleblebi iyeneben sxvadasxva xerxs. sainteresoa Semdegi aratradiciuli saSualeba: My Very Excellent Mother Just Served Us Nine Pizzas: Mercury, Venus, Earth, Mars, Jupiter,
Saturn, Uranus, Neptune, Pluto, rac abreviaciis kargi nimuSia.
ar SegveZlo gverdi agveara Semdegi ganacxadisagan: We're a very time-oriented society. We've got very little time to say what we mean. So when I say "these ads in my zine really annoy me," you know I'm referring to advertisements in a magazine. I've studied math
(mathematics), I pay for gas (gasoline), and I ride a bike (bicycle), saidanac sakmaod kargad
Cans avtoris mier ironiulad naTqvami, romelic marTalia, Semoklebulia, magram sakmaod
advilad gasagebi da misaxvedri CvenTvis.
sainteresoa .com < dot com(pany), sadac Tavad wertili cvlis mTlian sityvas. mokvecis
es magaliTi 1994 wels iqna warmoebuli da aRniSnavs kompanias, romelic internetis
saSualebiT axorcielebs biznes-korespondenciasa da sxva saqmian urTierTobebs.
radganac interneti komunikaciis erT-erTi wamyvani saSualeba gaxda, saWiro Seiqna
martivi terminis SemuSaveba, romelic am saqmianobis aRweras SeZlebda. es ki Zalze
advilad mosayvani magaliTia imisaTvis, Tu rogor SeiZleba ideis ganxorcieleba-realizacia
axal sityvaSi. neologizmebi xSirad Sedian enaSi masmediis saSualebiT an e.w. ”w ord o f
55
mouth ” - is gziT da gansakuTrebiT, rogorc lingvistebi amtkiceben, Tineijerebis meSveobiT.
axalgazrdebi itaceben da iTviseben maTTvis SedarebiT martivad, ucxod warmosaTqmel
sityvebs, raSic zemoTmoyvanili magaliTebi gvarwmunebs.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. В.А. Харитончик- Лексикология Английского Языка, 19922. И.В. Арнольд, The English Word, 19863. Marchand H.- The Categories and Types of Present-Day English Word Formation, Munchen,
19694. Ayto John - The Longman Register of New Words. Русский язык. Москва, 1990
5. Dickson Paul - The Authoritative Topic-by-topic Dictionary of American Lingoes, 19996. Ginzburg R.S., Khidekel S.S., Knyazeva G.Y., Sankin A.A. - A Course in Modern English
Lexicology, M. Vishaya Shkola, 19797. Заботкина В.И. Новая лексика современного английского языка.М., 19898. Харитончик В.А. - Лексикология Английского Языка.§4, 19929. Allen W. - A history of Georgian People, 1971
10.www.teachingideas.co.uk/science/ orderingplanets.htm
56
reziume
mokvecili sityvebis sakomunikacio–pragmatuli aspeqtebi
ekaterine bakaraZe
naSromSi ganxilulia mokveca, rogorc Semoklebis erT-erTi tipi, romelic sakmaod
aqtualuri da produqtiuli movlenaa inglisuri enis sityvawarmoebis procesSi. gaanalizebulia
mokvecili sityvebis warmoebisa da gamoyenebis Taviseburebi.
SUMMARY
COMMUNICATIVE-PRAGMATIC ASPECTS OF CLIPPED WORDS
EKATERINE BAKARADZE
The article deals with the clipping of words as one type of shortening, which is quite active and productive way of the present-day English wordformation process. Characteristics of creation and usage of clipped words are also analyzed.
РЕЗЮМЕ
КОММУНИКАТИВНО-ПРАГМАТНЫЕ АСПЕКТЫ УСЕЧЕННЫХ СЛОВ
ЕКАТЕРИНЕ БАКАРАДЗЕ
Статья посвящается производстве усеченных слов, как способ сокращения, который является одним из продуктивных и активных путей современного словообразования. Анализируется особенности производства и употребление усеченных слов.
57
ЧТО ТАКОЕ СОКРАЩЕНИЕ?
ЕКАТЕРИНЕ БАКАРАДЗЕ
ДОКТОРАНТ ТБИЛИССКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА ИМЕНИ ИВ. ДЖАВАХИШВИЛИ, АССИСТЕНТ-ПРОФЕССОР
Для обозначение явления, которое называем сокращением, в английском языке существует большое разнообразие терминов. Таковы: abbreviation, abecedism, acronym, alphabetic word, anagram, blend, clipping, contraction, curtailment, elliptical word, incomplete compound, initialism, logogram, protogram, shortening, stum-word, trunk-word и т. д. Термин, связянны с сокращением, много и в других языках и, как говорят, указывают примерно на один и тот же процесс происходящего в языке, но они все же отличаются друг от друга по содержанию. Часто один и тот же термин разными учеными используется по разным значениям. На самом деле все эти процессы и результаты многозначительные и весьма различные, общим для которых является то, что слово так или иначе сокращается, становится короче по сравнению со своим прототипом.
Сокращенное слово более короткое по отношению с простым (корневым), по большей части однозначное и имеет широкую синтаксическую функцию. Поэтому, данный способ словообразования очень выгодный и более приемлемый [1.190-191]. Сокращение - это единица устной речи или письменности, созданное частями отдельных слов. При производении сокращении может участвовать отдельная буква, или группа букв.
Сокращения отличаются от других способов словообразования тем, что сокращенное слово не является единственным обозночением данного понятия, а живет в языке наряду с полным словом, от которого оно произошло.
В специальной литературе, касаемой сокращении, происхождение сокращенных слов связывают с такими значительными сдвигами в жизни общества, как войны, научно-технический прогресс, крупные социальные сдвиги, компьютеризация, рост потока информации, необходимость передать ее с минимальными затратамы времени и места - принцип наименьшего усилия (экстралингвистические факторы); тенденция стремления к экономии речевых средств, стремление английского языка к моносилабизму (лингвинистические факторы).
И. В. Арнольд доказывает, что сокращение в английском языке связано с ассимиляцией заимствованных слов, вследствии чего заимствованные слова приблизились к английским по характерной для них, однослоговности [2.176]. Некоторые ученые считают сокращение «принципом минимального усилия», или-же «законом экономии разговорных средств речи» [3.103].
Д. И. Алексеев считает, что ошибочно мнение о том, что сокращение произошло с целью экономии времени или бумаги. Экономия, по мнению Алексеева, не решающий фактор в этом процессе, хотя она одна из причин. Аббревиация, по мнению автора, утвердилась в языке потому, что она дала нам возможность использовать полное по значению слово там, где до этого возможно было только его описание [4.8].
Ученный К. Левковская считает, что происхождение Аббревиации определено 1) требованием быстро писать, которое и вызвало рост его общественного значения; 2) экономием бумаги во время писания; 3) появление сокращенного и символизированного писания вызвано появлением таких наук, как математика, химия, астрономия.
Примечателен и тот факт, что касается это только системы сокращенной записи, а не системы чтения. В таком случае злоупотребление сокращением заменяют символы, условные знаки.
58
Сокращенные слова, аббревиатуры и акронимы существуют из незапамятных времен. Первые графические Аббревиации возникли раньше, чем письменость, так, как и до того существовала система идеографического писания.
В связи лексикой специальных терминов сокращения, выделяются следующие периоды развития человечества: древний Рим, Греция, эпоха возрождения и двадцатый век.
Вот что пишет Иване Джавахишвили в связи писания сокращенных слов: «В древности, при развитого писания и искустных писарей, для быстроты и по поводу дороговизны письменного материала вместо писания слово целиком внесли сокращенное писание путем пропуска целых слог. Поверх слово, написанного этим методом ставили особенные знаки, что для читателя должно было послужить указкой тому, что он при чтении востановил
недостоющих букв в слове. Знак нехватки буквы или слога назывался `pativi” («почесть») и
`qaragma” («титло»).
Как известно, титло (qaragma) - маленькая, слегка изогнутая (~) или прямая линия поверх
того слова, которое в древной рукописи и в надписи написан сокращенно. Напр: q~e (qriste);
r~n (romelman); v~a (viTarca) и т. д. Писать титлом было настолько принято в древнем Риме и в последущем периоде, а именно в странах средневековой западной Европи, что несведущий в системе сокращения не смог бы прочесть рукопись.
В связи лексикой специальных терминов сокращения, выделяются следующие периоды развития человечества: древний Рим, Греция, эпоха возраждения и двадцатый век. В древнем Риме нашло свое развитие графическое сокращение. В образец этому можем привести аббревиатуру: SPOR – Senatus Populusque Romanus, что означает «сенат и народ Рима».
Известно, что римляне имели сборник сокращения, позже архиэпископ Мангос для Карла Великого создал новый сборник сокращенных слов. Интересен и тот факт, что в древнем Риме к методу титлов прибегали так часто, что Юустиниан, с целью избежания двусмысленности, полностью запретил сокращение в грамотах.
В эпохе возраждения началось развитие науки, часто происходили революций, что вызвало появление новых терминов и слов, которые создавались сокращением отдельных слов и фраз. Интересно, что в XV веке самым распрастраненным был лексикон ”Modus Legendi Abbreviaturas in Utroque Jure”. Но все-таки, Аббревиация, как способ словообразования, связана с 40-50-ми годами XX века. На рост отмеченного явления повлияли как внутренние, так и внешние факторы развития языка.
Сокращение, как свидетельствуют расследуемие материалы, это сложное, многостороннее явление, корни которого уходят в глубокое прошлое. В первую очередь, аббревиация есть способ создания номинации для его понятия. До начала прошлого века сокращение еще не представлялось продуктивным средством словообразования. В начале ХХ века ученые пессимистически относились к вопросам развития аббревиатурных сокращений. В 60-ые годы сокращения составляли 9% от общего количества неологизмов, но в 70-е процент увеличился до 14%, и все единогласно признали, что не наблюдается тенденция уменьшения сокращенных номинаций в языке. Тенденция уменьшения сокращенных номинации и те сферы, где некоторые аббревиации умирают, заполняется новыми неологизмами.
Как мы знаем, сперва была создана графическая аббревивция, потом, в XX веке, лексическая аббревиация (лексическую аббревиацию применили в первые Х. Паул, К. Бругман, К. Сунден и Х. Кельман). Они сосущесетвуют в языковой лексике.
Графической аббревиацией считается сокращение, которое передает информацию с помошью знаков (звуковой и незвуковой). Напр: @; $; &; ©; и т. д. Не смотря на их принципиальную разность, возможно объеденение графических сокращений и условных знаков (формулов) в одну группу с целью обобщенного пересмотра. Все это дает возможность выявить специфику графического сокращения и закономерность его перехода в условные знаки в результате символизации потерей специфичности.
59
Графическая аббревиация, опережающая лексическую, произвела на нее большое влияние. Ученые спорят, по мнению некоторых, сокращения древнего периода не имеют ничего общего с новым. Другие доказывают обратное.
Надо полагать что сокращение - это часть языка. Во время такого сокращения надо сокращать части слова так, чтобы не трудно было бы опознать корневые слова.
Существует разная классификация лексических сокращений, исходя из многообразия его структуры. Например, к синтаксическому относится такое сокращение, как battleship←line of battle-ship. Морфологическое сокращение делится на следующие типы: инициальное сокращение, то есть аббревиация (GMTA – great minds think alike; MFR – memorandum for record); акрономия (COLA – cost of living adjustment, asap – as soon as possible); усечения (narc – narcotics; ad - advertisement), слияния (sportoons – sport + cartoons; infotainment – information + entertainment). Каждое новое слово сокращается на основе этой классификации.
Рассмотрение разных материалов убедило нас, что сокращение, с начала его происхождения до сегоднящнего дня не меняло свою базу производства, разница состоит лишь в том или ином этапе развития и в сфере функционирования. Целью сокращения является подбор однословного названия для контекста имеющего большое наименование.
Основные способы сокращения активно действуют на современном этапе, о чем свидетельствуют многочисленные аббревиатуры, акронимы, усеченные слова и телескопизмы.
Сокращение, как свидетельствуют материалы, это сложное, многосторонное явление, корни которого уходят в глубокое прошлое. В первую очередь, аббревиация - это способ создания номинации для его понятия. Первые аббревиатурные лексеми сформировались стихийнно на базе графических сокращений. До начала прошлого века сокращение еще не представлялось продуктивным средством словообразования. В начале ХХ века ученные были пессимистически расположены по отношению вопросов развития аббревиатурных сокращении. Но, после 70-их годов все единогласно признали, что не наблюдается тенденция уменщения сокращенных номинации в языке. Тенденция уменщения сокращенных номинации и те сферы, где некоторые аббревиации умирают, заполняется новыми неологизмами.
Дело доходит уже до аббревиатурной деэтимологии. Все это обусловлено сознательным и целеустремленным вмещательством общества в процессе стихийного словообразования. Для илюстрации этого явления можно привести множество лексиконов, словорей, в которых каждый год входят сотни новых сокращенных слов.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. В.А. Харитончик- Лексикология Английского Языка, 1992
2. И.В. Арнольд, The English Word, 1986
3. javaxiSvili iv. - qarTuli enis istoria, 19514. G.k. Zipf - Human Behaviour and Principle of the Least Effort, Cambridge, 19495. Д.И.Алексеев-Стилистические особенности буквенных аббревиатур и
словосокращенных слов, 19626. Борисов В.В. - Аббревиация и акронимия. Военные и научно-технические сокращение
в иностранных языках, М., Воен-издат, 1972
60
reziume
ra aris Semokleba?
ekaterine bakaraZe
naSromSi ganxilulia Semoklebuli sityvebisa da erTeulebis warmoebis ZiriTadi
miznebi. ganxilulia maTi warmoebis gzebi da saSualebebi sityvawaroebis procesSi.
gaanalizebulia grafikuli da leqsikuri abreviaciis istoriuli da qronologiuri klasifikacia.
naSromSi aseve ganxilulia sityvebis Semoklebisa da axali leqsikuri erTeulebis Seqmnis
mizezebi.
SUMMARY
WHAT IS SHORTENING?
EKATERINE BAKARADZE
This article is about the main point of formation, development, stages, role and meanings of shortened words and units in the process of their creation. Historical and chronological classification of graphical and lexical abbreviations, reasons of making words shorter and creation the new units is also discussed in the article.
РЕЗЮМЕ
ЧТО ТАКОЕ СОКРАЩЕНИЕ?
ЕКАТЕРИНЕ БАКАРАДЗЕ
Данная статья посвящается главной причине производства новых сокращенных слов и
единиц. Обзору подлежат значения, пути и способы их создания и развития в процессе
словообразования. Анализируется историческая и хронологическая кассификация
графической и лексической аббревиации. В статье также обсуждены причины укорачивания
слов и производства новых слов.
61
sirTuleebi sasoflo-sameurneo dargis teqstebis Targmnisas
lolita TabuaSvili
saqarTvelos saxelmwifo sasoflo-sameurneo universitetisenebis Semswavleli centris franguli enis maswavlebeli
Targmans didi mniSvneloba eniWeba ara marto rogorc mxatvruli nawarmoebis saxiT,
aramed rogorc uamravi axali aRmoCenis Tu mecnieruli naSromis, teqnikuri miRwevebis
gacnobiT farTo sazogadoebisaTvis, kerZod ki dainteresebul pirTaTvis.
dednis gageba da TargmanSi misi gadmocemis stili gansazRvravs Targmanis xasiaTs
da xarisxs. araviTar eWvs ar iwvevs da, ra Tqma unda yoveli Targmani, radganac is
TavisTavad Semoqmedebaa, garkveulad atarebs mTargmnelis individualuri interpretaciis
kvals, magram es gavlena Tu msoflmxedvelobriv sakiTxebSi igrZnoba, maSin es
Targmanis naklze miuTiTebs da ara Rirsebebze.
Targmani erT mizans emsaxureba gaacnos mkiTxvels originalis Sinaarsi. yvela saxis
TargmanSi Cans mTargmnelis inteleqti, TviT teqnikur TargmanSic. kargi Targmani
amdidrebs da alamazebs enas, cudi, piriqiT aRaribebs. kargi Targmani saukuneebs
uZlebs, cudi vera. naTargmni literatura gvexmareba ufro axlos gavicnoT sxva qveynis
kultura, misi awmyo da warsuli, aRmoCenebi da miRwevebi, miviRoT saWiro informacia da
davamyaroT urTierToba sxva qveynis specialistebTan.
Tanamedrove msoflioSi Targmani yvela sferoSi arsebobs gansakuTrebiT literaturaSi,
xolo mecnierebisa da teqnikis progress Tan sdevs ganviTarebuli dargebis (ekonomika,
ekologia, meRvineoba, mebaReoba da sxv.) amsaxveli leqsikiT gamdidreba, rac xels
uwyobs axali sagnis, masalis aRmniSvneli axali sityvebiT enis Sevseba.
ena, rogorc Zalze saintereso fenomeni iyo da dResac rCeba mravali mecnieris kvlevis
sagnad. enisadmi interesi jer kidev Cvens welTaRricxvamde ramdenime saukuniT adre
gaCnda.
yvela enas gaaCnia sakmaod didi raodenobis sityvaTa maragi, romelic saukuneTa
ganmavlobaSi viTrdeboda da misi ganviTareba dResac grZeldeba.
swored amitomac didi mniSvneloba eniWeba Targmanis kulturas. teqstis Targmnisas
unda iTargmnos yvela sityva da dazustdes maTi mniSvnelobebi sxva sityvebTan
mimarTebaSi. yvela sityvis mniSvnelobis dadgena ar niSnavs sityvasityviT Targmans.
sityvebis mniSvelobebis dadgena gvexmareba azrobrivad davakavSiroT isini
erTmaneTTan da vTargmnoT teqsti.
63
sasoflo-sameurneo dargis terminologiis teqstebi Seicavs garkveuli dargis specifikur
informacias, romlebic damuSavebulia stilisturi normebis safuZvelze da gankuTvnilia ama
Tu im dargis specialistisTvis.
am dargis teqstebis qarTul enaze sworad Targmna SesaZlebelia maSin, Tu viciT
Targmnis specifika, Targmnis xerxebi da aseve romeli xerxiT vTargmnoT.
Targmnis istoria gvamcnobs, rom wlebis ganmavlobaSi ganixileboda Targmnis sami
saxe: sityvasityviTi, Tavisufali da adekvaturi Targmna. mecnierebisa da teqnikis
ganviTarebasTan dakavSirebiT aRniSnul saxeebs kidev daemata ori saxe: sinqronuli da
manqaniT Targmani.
Targmnis am saxeebisTvis damaxasiaTebelia rogorc saerTo, ise ganmasxvavebeli
niSnebi. saerToa is, rom yvela saxis Targmanze muSaobisas saqme gvaqvs
bilingvizmTan, e. i ori enis specifikasTan, saidanac Targmni da romel enazec Targmni.
gansxvavebulia maTi mniSvneloba da mizanmimimarTeba.
sityvasityviTi Targmna, rogorc amas saxelwodeba gviCvenebs, miznad isaxavs
winadadebis yvela sityvis TanmimdevrobiT Targmnas. Targmnis es saxe gamoiyeneba
ucxo enis swavlebis sawyis etapze, gansakuTrebiT specialobis mixedviT teqstebis
Targmnisas, roca saWiroa calkeuli sityvebisa da martivi winadadebebis Targmna.
sasoflo-sameurneo terminologiis teqstebis Targmnisas unda iTargmnos yvela sityva
da dazustes maTi mniSvnelobebi sxva sityvebTan mimarTebaSi. yvela sityvis
mniSvenelobis dadgena ar niSnavs sityvasityviT Targmnas. sityvebis mniSvnelobebis
dadgena gvexmareba azrobrivad davakavSiroT isini erTmaneTTan da ise vTargmnoT
teqsti.
Tavisufali Targmani gulisxmobs ucnobi teqstis miaxlobiT Targmnas. igi gvexmareba
zogadi informaciis miRebaSi. es ki SesaZlebelia maSin, Tu saSualod mainc viciT franguli
ena da saTargmni teqstis mTlianad wakiTxvis Semdeg SevZlebT gavigoT, Tu razea
laparaki am teqstSi.
adekvaturi Targmna niSnavs zustad moiZebnos franguli leqsikuri erTeulebis,
gramatikuli formebisa da konstruqciebis zusti Sesatyvisi qarTul enaze. Targmnis es saxe,
upirveles yovlisa saSualebas gvaZlevs sworad gadmovceT ucnobi teqstis Sinaarsi da
naTargmn teqstSi davicvaT stilisturi normebi.
Targmanis aRniSnuli saxeebidan Cven upiratesobas vaniWebT adekvatur Targmnas,
radganac Targmnis es saxe, rogorc ukve avRniSneT, saSualebas gvaZlevs sworad
moiZebnos franguli leqsikuri Sesatyvisi qarTu;l enaze, sworad gadmovceT ucnobi teqstis
Sinaarsi da naTragmn teqstSi davicvaT stilisturi normebi.
64
franguli specialobis mixedviT teqstebis Targmanisas unda gvaxsovdes, rom es teqsti
informaciis wyaroa. informacia gadmocemulia leqsikuri erTeulebiT da misgan Sedgenili,
azrobrivad dakavSirebuli winadadebebisagan.
franguli enisTvis damaxasiTebelia sityvebis myari wyoba winadadebaSi:;
qvemdebare, Semasmeneli, meorexarisxovani wevrebi. am principiT agebuli winadadebebi
gvxvdeba sasoflo-sameurneo dargis samecniero naSromebSi. es wyoba mxedvelobaSi
unda miviRoT teqstze muSaobis dros da winadadebis Targmna qvemdebaridan daviwyoT.
Targmanis Sesruleba SesaZlebelia sxvadasxva xerxiT. davuSvaT, Targmnis procesSi
winadadebis romelime sityvis mniSvneloba an gramatikuli konstruqcia sworad ver
vTargmneT am sityvas avRniSnavT, calke amovwerT da veZebT mis mniSvnelobas
leqsikonSi. moZebnil sityvas CavsvamT Tavis adgilas da vTargmniT mTel winadadebas.
igive principiT vmuSaobT momdevno winadadebazec. teqstis garkveuli monakveTis an erTi
abzacis Targmnis Semdeg, rodesac yvela winadadebis azri gasagebi gaxdeba, viwyebT
naTargmnis stilisturad gasworebas. Tu naTargmni teqstis azri gaugebari iqneba, maSin
xelaxla veZebT im sityvis mniSvnelobas, romelic aferxebs Targmans da kvlav vasworebT
teqsts. ganvixiloT aseTi winadadeba, mag. Les plantes les plus menacées sont naturellement celles dont on récolte la racine, le bulbe ou les rhizomes, les espèces dont les parties utiles
correspondent à la tige sont moins menacées. am teqstis Targmnisas amovwerT sasoflo
sameurneo terminologias; esenia: la plante, la racine, le bulbe, le rhizome, l’espèce, la tige. xolo
Semdeg SevecdebiT Targmnas «yvelaze ufro didi safrTxe emuqrebaT mcenareebs,
romelTa fesvs, bolqvs da fesvurebs iReben, xolo is jiSebi romelTa aucilebeli organoebi
RerosTanaa dakavSirebuli nakleb safrTxis qveS imyofebian».
analogiurad vTargmniT momdevno winadadebebsac da Semdeg vasworebT mTlian
teqsts. ucnobi sityvis amoweras vaxdenT teqstis wakiTxvis procesSi. Semdeg vubrundebiT
teqsts da amowerili sityvebis daxmarebiT vTargmniT. magram unda gvaxsovdes, rom am
xerxiT Targmna mizanSewonilia, Tu mTargmnelma kargad icis ucxo ena. Les insectes sont nuisibles aux plantes à tous les stades de leur développement. Ils dévorent les
feuilles, les bourgeons et parfois les racines. «mwerebi mcenareebs azianeben ganviTarebis
yvela stadiaze. isini Wamen foTlebs, ylortebs da zogjer fesvebsac».
saTargmni teqsti SeiZleba ramdenjerme wavikiTxoT, amoviweroT ucnobi sityvebi da
vTargmnoT. Il est indiscutable que chaque espèce disparaît représente une perte difficile à «évaluer
matériellement. «udavoa rom TiToeuli gauCinarebeli jiSi mZime danakargs warmoadgens
materialuri Tvalsazrisidan gamomdinare».
rogorc ukve avRniSneT dasaxelebuli sami xerxidan mizanSewonilad migvaCnia pirveli
– teqstis adekvaturi Targmani, radgan am xerxxiT Targmnisas saqme gvaqvs
winadadebebis Tanmimdevrul TargmanTan, rac aadvilebs mTliani teqstis Sinaarsis 65
gagebas. amasTan advilad zustdeba teqstSi gamoyenebuli sityvebisa da terminologiis
mniSvnelobebic.
SemoTavazebuli xerxiT Targmna Zneldeba maSin Tu specialisti sityvebs ar eZebs
dargobriv leqsikonSi da maSinac, roca is garkveuli ar aris leqsikis da gramatikis formebisa
da konstruqciebis Targmnis zogierT sakiTxSi. amis dasturad mogvyavs ramdenime
damoukideblad aRebuli polisemiuri sityva. mag. :
1. pied m. 1. TaTi (cxovelisa);
2. fexi (dgamisa);
3. Rero, yunwi (mcenarisa)
2. pivot m. 1. menji, lilvaki; WanWiki, Rero, TiTistari;
2. bot. ZiriTadi fesvi
3. vigne f. 1. venaxi, zvari;
2. yurZeni, vazi;
4. produit m. 1. nawarmi, produqti, saqoneli;
2. Semosavali, mogeba;
3. namati, naSeni.
5. verdeur f. 1. tenianoba, sinedle (xisa, SeSisa);
2. umwifroba, moumwifebloba (nayofisa);
3. simagre (Rvinisa) ...…
droebiT SevCerdeT dargobriv terminologiis warmoSobasTan. termini aris sityva an
sityvaTSexameba, romelic zustad gadmoscems mecnierebis, teqnikis, xelovnebis an sxva
romelime dargis garkveul cnebas.
XVII saukunis bolomde safrangeTSi uaryofili iyo franguli terminologiis gamoyeneba.
frangi mecnierebi ugulebelyofdnen axali franguli terminebis SemoRebas, saWiro sityvas
xSirad mTeli winadadebiT cvlidnen an terminis axsna-ganmartebas iyenebdnen.
franguli samecniero terminologia, iqmneboda laTinur enasTan brZolis procesSi,
mecnierebis dargebidan laTinuri enis gandevnisa. terminebis ukmarisobis gamo
mTargmnelebi neologizmebs iyenebdnen. es neologizmebi damkvidrda enaSi da farTo
gavrceleba hpova sxva mecnierTa naSromebSi. rogoricaa: bio, biotechnicien,-ne, biosurveillance f. caviste, technologiste adj. business-plan m. écoconception f. emission f. etc.
termini Tavis funqcias da mniSvnelobas teqstis gareSec inarCunebs. enaSi axali
terminis Seqmna cxovrebis moTxovniT aris gamowveuli. termini iqmneba maSin, roca
saWiroa moispos terminis mravalmniSvneloba, anda Seicvalos aradamakmayofilebeli Zveli
termini da maSinac roca, romelime cnebis axsnisaTvis saerTod ar aris Sesaferi termini.
66
terminebis sakiTxebze muSaoben samecniero-kvleviTi institutebi, gamodis dargobrivi
leqsikonebi, xdeba terminebis standartizacia. miuxedavad amisa, gverds ver avuvliT im
faqts, rom terminebi xSirad neologizmebia, leqsikonebSi fiqsirebuli ar arian da Zneldeba
maTi Targmna, Tu mTargmnelma ar icis aseTi sityvebis Targmnis wesi.
neologizmi berZnuli warmoSobisaa da niSnavs axal sityvas, axal termins, axal cnebas
(neos - axali, logos - sityva).
neologizmi SeimCneva yvelgan: salaparako enaSi, mxatvrul da dargobriv literaturaSi.
neologizmebis enaSi damkvidrebas ganapirobebs istoriuli movlenebi, mecnierul-teqnikuri
progresi, qveynebs Soris arsebuli socialur -kulturuli urTierToba da sxv.
XVIII saukunis didma samecniero-teqnikurma aRmoCenebma xeli Seuwyo frangul
enaSi dargobrivi terminebis Setanas. am periodSi Semosuli bevri termini dResac igive
mniSvnelobiT ixmareba. neologizmis Targmna Tavisebur siZneles warmoadgens.
neologizmis mniSvneloba dgindeba teqstSi da misi TargmnisTvis saWiroa
mawarmoebeli gzebis codna. neologizmebi formirdeba lingvisturi kanonebis safuZvelze da
amdidrebs enis leqsikur fonds.
qvemoT Cven ganvixilavT warmoebuli sityvebis Targmnis specifikas, vinaidan
warmoebuli sityvebi teqstSi xSirad gamoyenebulia, rogorc neologizmi da maTi
TargmnisTvis saWiroa mawarmeobeli gzebis codna.
warmoebuli sityvebis TargmnisTvis saWiroa mawarmoebeli gzebis codna. esenia:
prefiqsacia, sufiqsacia da sxv. sityva, romelsac daerTvis prefiqsi da sufiqsi azrobrivad axal
Sinaars iZens da mas warmoebuli sityva ewodeba. mag.:
impénétrable adj. - pénétrable adj.SeuRwevadi - SeRwevadi
imaturité f. -maturité f. moumwifebloba - mwife
infiltration f.- filtration f. infiltracia, filtracia
infertilité f. -fertilité f. unayofoba, nayofiereba
incultivable adj.-cultivable adj.dasamuSaveblad gamousadegari, dasamuSavebeli
inorganique adj. organique adj. araorganuli, organuli
re prefiqsi ganmeorebiTi moqmedebis maCvenebelia.
replanter vt.- planter vt. xelaxla gadargva, gadargva
reproduction f.- production f. reproduqcia, rpoduqcia
régénération f.- génération f. xelaxali aRdgena, aRdgena
réensemencer vt.- ensemencer vt.xelaxali daTesva, daTesva
recroître vi.- croître vi. xelaxali gazrda, gazrda da a. S
67
sufiqsi sityvis bolos daerTvis da axal sityvas awarmoebs. mag. sufiqsi zedsarTav
saxels awarmoebs.
cultiver vt. - cultivable adj.damuSavaba, dasamuSaveblad vargisi
labourer vt.-labourable adj.xvna, Tesva da saxnavi
pâturer vi.-pâturable adj. Zovna, saZovrad, sabalaxod vargisi
transplanter vt. -transplantable adj. gadargva, gadasargavad vargisi
irriguer vt.-irrigable adj.morwyva, sarwyavi da a.S.
sasoflo-sameurneo terminebis Targmnisas vxvdebiT iseT rTul sityvebs, rodesac defisi
asrulebs makavSirebel rols da saTargmneli gvaqvs ori an meti sityva:
mag. plate-bande kvali
porte-greffe m. entom. saZire
porte-foret m. saxvretela, dreli
taupe-grillon m. zool. maxra, bostana
vegeto-animal m. mcenareul cxoveluri
windebulebiT warmoebuli rTuli sityvebi gramatikuli TvalsazrisiT Tavisufal sityva
SeTanxmebaTa jgufs ganekuTvneba. magram maT Suris mWidro semantikuri kavSiri
arsebobs. mag.
oiseau de proie mtacebeli frinveli
pied -de-semoir saTeselas saxnisi
brin de paille Calis Rero
bromure de potasse kaliumis bromidi
fraise de bois tyis marwyvi
Targmnis procesSi sityvis swori ekvivalentis moZebna Zneldeba maSin, Tu ucnob
sityvas dargobriv leqsikonSi ar veZebT.
amgvarad, imisTvis rom uzrunvelyoT srulyofili Targmani, mTargmnelisTvis aucilebelia
ZedmiwevniT icodes is sagani saidanac igi Targmnas apirebs da kidev, enis srulyofili
Targmna sulac ar niSnavs, rom mTargmnels SeuZlia yvela specialobis teqstis, Cvens
SemTxvevaSi sasoflo-sameurneo teqstebis srulyofilad Targmna.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
68
Л и т е р а т у р а
1. Jean -Rene Ladmiral « traduire : théorème pour la traduction ».2. Georges Mounin « Les belles infidèles »3. La langue française par Ada Giusti, édition Flammarion 1997
4. Précis d’histoire de la langue française par V. Chigarevskaïa , édition 19845. La terminologie théorie, méthode et application par Marie Teresa Cabre, édition 19986. З. Д. Ветрова, Учебник французского языка для сельскохозяйственныхвузовб, Москва
“Высшая школа “1970.
69
reziume
sirTuleebi sasoflo-sameurneo dargis teqstebis Targmnisas
lolita TabuaSvili
naSromSi ganxilulia mxatvruli, teqnikuri, sasoflo sameurneo da a.S. Targmnis
mniSvneloba. rogorc avRniSneT kargi Targmani amdidrebs da alamazebs enas, cudi,
piriqiT aRaribebs. kargi Targmani saukuneebs uZlebs, cudi vera. naTargmni literatura
gvexmareba ufro axlos gavicnoT sxva qveynis kultura, misi awmyo da warsuli,
aRmoCenebi da miRwevebi, miviRoT saWiro informacia
statiaSi ganxvixilavT Targmnis sam saxes: sityvasityviTs, Tavisufals da adekvaturs.
SUMMARY
SOME DIFFICULTIES IN THE TRANSLATION OF AGRICULTURAL TEXTS
LOLITA TABUASHVILI
The paper deals with the importance of belletristic, technical, agricultural and other types of translations. It is noteworthy that a good translation makes the language richer and more beautiful, while the bad one makes it poorer. A good translation exists for centuries. It helps us to look deeply into other country’s culture, its present and past, to learn about its discoveries and achievements as well as to receive the necessary information.
The paper analyzes three types of translation: word of word, free and adequate.
РЕЗЮМЕ
СЛОЖНОСТИ ПЕРЕВОДА СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ ТЕРМИНОЛОГИЧЕСКОЙ ЛЕКСИКИ
ЛОЛИТА ТАБУАШВИЛИ
В статье рассмотрены значение технического, сельскохозяйственного, художественного перевода текста. Как мы отметили, хороший перевод обогащает и разукрашивает язык, а плохой наоборот, обедняет. Хороший перевод выдерживает столетия, а плохой нет. Переведенная литература помогает нам узнат и познакомиться поближе с культурой другой страны, с прошлой и будущей, с открытиями, получить нужную информацию.
В труде рассмотриваем три вида перевода дословный , свободный и адекватный.
70
qristianuli da antikuri musikis anTropologiisTvis
mRvdeli levan maTeSvili
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis humanitaruli fakultetis doqtoranti,
saqarTvelos teqnikuri universitetisTeologiis saswavlo-samecniero centris maswavlebeli
musikis orientiri aris RvTis Semecneba, an sxva sityvebiT rom vTqvaT, arsebobs
musikis gziT RvTis Secnobis potenciuri SesaZlebloba. es SesaZleblobebi konkretulad
mJRavndeboda Zveli saberZneTis musikalur-Teoriul da musikalur-filosofiur sistemebSi. am
sistemaTa Seqmna mxolod ZvelberZnuli kulturis damsaxureba ar aris, romlis fesvebi ufro
Rrmad, uZveles droSi midis, xolo fundamentad Zveli aRmosavluri civilizaciis musikaluri
praqtika da musikaluri Sexedulebebi gvevlineba. berZenma filosofosebma ki am
fundamentze aRmarTes uzarmazari Senoba musikis Sesaxeb antikuri xanis swavlebisa,
romelic aerTianebs uZvelesi msoflios musikaluri azrovnebis yovelgvar miRwevas.
piTagorelTa swavlebis mixedviT, kosmiur ierarqiaSi Musica mundana-s (samyaros
musika) mosdevs Musica humana. anu kacobriobis musika, radgan adamianuri
arsebobisaTvisac damaxasiaTebelia harmonia, romelic urTierTsapirispiro sasicocxlo ZalTa
wonasworobas asaxavs. harmonia aris sijansaRe, sneuleba ki disharmoniaa,
keTilxmovanebis (konsonanturobis) dakargva. aqedan momdinareobs musikis uprecedento
mniSvneloba adamianis sicocxlisaTvis piTagoras swavlebaSi. iamblixi gvamcnobs:
`piTagoram daawesa aRzrda musikis saSulaebiT, saidanac xdeba adamianuri zne-
Cveulebebis (xasiaTis) da vnebebis mkurnaloba da sulier unarTa harmoniis aRdgena. (14,
128-129). amgvarad, musikis mesame saxeoba _ instrumentuli musika, an Musica
instrumentalis, aris mxolod saxeba da msgavseba umaRlesi musikisa. Musica mundana. da
Tumca RvTiuri siwminde ricxvisa ver hpovebs srul gansxeulebas miwier smenad musikaSi,
mainc instrumentis xmas SeuZlia harmoniul mdgomareobaSi moiyvanos suli, romelic Tavis
mxriv, mzadaa aiTvisos zeciuri harmonia, vinaidan msgavsi zemoqmedebs msgavsze da
msgavsiTve SeiZleba iyos zemoqmedebuli.
adamianis sulze musikis amgvari zegavlenis aRiarebidan gamomdinareobs daskvna,
rom struqturulad gansxvavebuli melodiebi sxvadasxva eTikur zegavlenas axdenen
cnobierebaze. am viTarebam, romelic warmoadgens musikis ganviTarebis Semdgom
istoriul etaps, miiRo saxelwodeba eTosis Sesaxeb swavlebisa. pirvelad am swavlebis
Sesaxeb berZnebma Seityves aTeneli damonisagan, romelic gaxldaT periklesa da
71
sokrates musikis maswavlebeli. sruli ganviTareba da sistemuroba musikis Sesaxeb
swavlebam platonis qmnilebebSi hpova.
gansxvavebuli musikaluri struqturebi sxvadasxva zegavlenas axdenen adamianis
sulze, amitom, bunebrivia, rom am struqturebs Soris aRmoCndes metad Sesaferisi,
naklebad Sesaferisi an sulac Seuferebeli aRzrdisaTvis. musikalur struqturaTa sargebelisa
da zianis garCeva Tu Secnoba warmoadgens eTosis Sesaxeb swavlebis arss.
kiloTagan berZnebSi ufro amaRlebulad, mamacurad da zneobrivad srulyofilad
iTvleboda doriuli kilo. aRsaniSnavia klimenti aleqsandrielis mowmoba, romelic gvamcnobs,
rom `ebraelebSi batonobs doriuli kilo~. frigiul kilos berZnebi Tvlidnen aRmgznebad da
omisTvis gamosadegad, lidiurs _ qalaqur, momadunebel da Sesasustebelad da amitomac
Tavisufali adamianis aRzrdisaTvis gamousadegarad. Sesabamisad, yvela sxva kiloTagan
TiTeuls miewereboda mxolod misTvis damaxasiaTebeli eTikuri Sinaarsi da zemoqmedeba.
eTikur Sefasebas eqvemdebareboda ara mxolod kiloebi da ritmebi, aramed instrumentebic.
roca piTagora xmarobda liras, `fleitas Tvlida raRac TavaSvebul, medidur da Tavisufali
adamianisaTvis arasakadrisi JReradobis mqoned~. platoni zneobis ganmryvnel
instrumentad Tvlida avloss. saerTod ki platoni, awarmoebda ra swavlebas eTosis Sesaxeb
ufro Tanmimdevrulad da mkacrad, dasaSvebad miiCnevda, Tavis idealur saxelmwifoSi,
mxolod ori kilos xmareba: doriulisa _ mSvidobianobisas, frigiulis _ omianobis dros. aqedan
gamomdinareobs daskvna cocxal musikalur praqtikaze mkacri sulieri kontrolis aucileblobis
Sesaxeb (9, 79-420).
antikuri samyaros cocxalma musikalurma praqtikam ver SeZlo am sulier
moTxovnilebaTa simaRleze SeCerebuliyo. siamovnebisa da mZafri gancdebis wyurvili ufro
Zlieri aRmoCnda sulier srulyofilebisaken swrafvaze da gaarRvia ra yovelgvari kanonikuri
sazRvari, musikaluri xelovneba gadavida Tavisi arsebobis Semdgom stadiaSi _ esTetikur
stadiaSi. amieridan musikis miznad iqca ara umaRles harmoniasTan Serwyma, ara
mamaci moqalaqis aRzrda, aramed raRac gansakuTrebuli siamovnebis gancda, romelic
esTeTikur siamovnebad iwodeboda. aristoteles sityvebiT musika aris `Cveni Tavisufali
drois Sevseba~ da is emsaxureba `Tavisuflad Sobili adamianebis inteleqtualur garTobas~ (Аристотель. Политика. VII 5).
qristianuli galobis Camoyalibebis procesi urTulesi istoriuli procesia, romlis arsis
mdgomareoba sxvadasxva elinur, iudevelTa, siriul, koptur, qarTul da sxvaTa erovnul-
melodiuri sawyisebis gaerTianebaSia, aseve mTeli am sxvadasxvagvari miwieri galobis
zeciuri galobis erTian da WeSmarit saxed gardaqmnaa. `axal bgeriT sferoSi erTbaSad
gavrcelda, da rogorc fluidma aavso teqstebi koloraturuli arabeskebiT, damrigebluri da
strofikuli melodiebiT, romlebic gamoiyvnen pnevmoniuri melosidan. amgvarad musika
72
gadaiqca sulis simbolod, romelic moefina mxolod morwmuneebs da gaanaTla yoveli
maTgani, amasTan misi arsis erTianoba amiT ar darRveula~, _ wers XX s-is I naxevris
cnobili mkvlevari saeklesio galobisa _ henrix besseleri (4, 95). am zeciuri galobis
danawevreba ukve ar efuZneba sacekvao, antikuri musikis sxeulis raodenobriv ritmikas,
aramed warmoadgens axali tipis Tavisufal ritmul wyobas.
am sistemis arsebobis istoria SeiZleba daiyos or periodad: pirveli _ mociqulebidan
wminda konstantine didis moRvaweobamde, meore _ wminda konstantine didis epoqidan
RmerTSemosil ioane damaskelisa da VII saeklesio krebamde. pirveli periodi didad
gansxvavdeba TviTon araerTgvarovani melodiuri tradiciebisagan da calkeuli eklesiebis
mier maTi praqtikaSi sakmaod Tavisufali gamoyenebisagan.
pirvel saukuneebSi qristianuli RvTismsaxureba mWidro kavSirSi iyo Zveli aRTqmis
RvTismsaxurebasTan, romelic ierusalimis taZarSi sruldeboda. mociqulebi da pirveli
qristianebi, erTis mxriv, mudam taZarSi iyvnen, `adidebdnen da akurTxebdnen ufals~,
meores mxriv ki, sakuTriv qristianul Sekrebebs saxlebSi awyobdnen. am Sekrebebs rom
galoba axldaT, mowmobs rogorc wminda mociqul iakobis eipistole, ise wminda mociqul
pavles sityvebi, sadac igi gvirCevs `fsalmunebiT, sasuliero simRerebiT, guliT vugalobdiT
RmerTs~ (iakobi 5: 13; efeselTa 5:19). amgvarad, ierusalimis taZris sagalobo praqtika ori
komponentisagan Sedegeboda: Zveli aRTqmis saeklesio galobisa da xalxuri, anu TviT
qristianul Sekrebebze Sesrulebuli galobisagan. swored am meore komponentma iwyo
aqtiuri ganviTareba axlad Camoyalibebuli qristianuli taZrebis praqtikaSi.
imis Sesaxeb, rom am Sekrebebze galobas hqonda Tavisi gansakuTrebuli
damoukidebeli xasiaTi, mowmobs filon aleqsandrieli, Zv. w. I da ax. w. I ss. iudeveli
mwerali, romelic pirveli qristianebis Sesaxeb gvamcnobs Semdegs: `isini mxolod Wvretas
ki ar swavloben, aramed adgenen sagaloblebsa da himnebs RvTis sadideblad, sxvadasxva
zomiTa da hangiT, romelTac maSinve Sesaferis ritms Seuwyoben~ (13, 52). amgvari
sagaloblebisa da himnebis Sedgena da maTi Sesruleba atarebda Tavisufal da,
SesaZlebelia iTqvas, improvizebul xasiaTsac ki.
`xelebis dabanviTa da lamprebis anTebiT, _ wers tertuliane, _ TiToeuls gamoixmobda
SuagulSi, raTa Seesrulebina RvTissadidebeli galoba sakuTarai SesaZleblobebidan
gamomdinare wminda werilis an sakuTari gonebis karnaxiT~ (Тертулиан. Апология. 4,3). aq
jer kidev ar arsebobs arc specialuri werilebi RvTismsaxurebis galobisa, arc specialurad
gawvrTnili da momzadebuli mgaloblebi, xolo radgan pirveli qristianebi ZiriTadad dabali
socialuri fenidan iyvnen, maTi simRerac advilad gasagebi unda yofiliyo. filon aleqsandrieli
am galobas aseTnairad aRwers: `fsalmuni iwyeba erTi zomieri da keTilxmovani galobiT,
danarCenebi ki Cumad ugdeben yurs da mxolod bolo taepSi uerTeben TavianT xmebs~
73
(13, 53). am aRwerilobaSi advilad icnoba galobis ipofoniuri principi, romlis arsic
mdgomareobs imaSi, rom mgaloblebi xmas uwyoben erT yvelaze gamocdil mgalobels,
imeoreben ra mTel melodiur strofs, an mxolod mis daboloebas, an kidev erT romelime
frazas (magaliTad: `aliluia~, `rameTu ukunisamde ars wyaloba misi~ da a.S.)
Tanamedrove RvTismsaxurebis praqtikaSi ipofoniuri galobis kvali SeiniSneba
misamRerebis Sesrulebisas `rameTu CvenTan ars RmerTi~ qristeSobis dResaswaulze da
`dideba maRalianze~ didi SabaTis msaxurebaze da aRdgomis dResaswaulze `qriste
aRsdga~-s troparis gameorebac SeiZleba CaiTvalos ipofoniuri galobis magaliTebad.
ipofoniur galobasTan erTad adreuli qristianuli eklesia farTod iyenebda antifonur
galobasac, romelsac aseve Rrmad gaedga fesvebi Zveli aRTqmiseul galobis tradiciaSi.
plinius umcrosis werilSi traianes mimarT naTqvamia, rom `zogierT dReebSi qristianebi
ikribebian mzis amosvlamde da monacvleobiT (e. i. antifonurad) uZRvnian RmerTs saxotbo
himnebs~ (Плиний Младший. Письмо X, 97). es werili, romelic Seqmnilia 111-112 ww.,
drois mixedviT emTxveva wminda mamis egnate RmerTSemosilis (49-107 ww.)
cxovrebasa da moRvaweobis Jams da iribad adasturebs istorikos sokrates cnobas imis
Sesaxeb, rom swored am mociqulma SemoiRo antifonuri galoba antioqiis eklesiaSi da
aqedan, rogorc ZiriTadi wyarodan, igi gavrcelda mTels qristianul eklesiaSi (11, 102).
magram, es cnoba adasturebs mxolod im faqts, rom wmida mama egnate RmerTSemosilis
(ax. w. 75 w.) antioqiis episkoposobamde antifonuri galoba, ukve kargad cnobilia
qristianebisaTvis, ar ixmareboda mxolod imis Sedegad rom, qristianuli RvTismaxureba
sruldeboda didi saidumloTi, dafarulad da SesaZloa mokrZalebiT, maSin rodesac antifonuri
galoba moiTxovs garkveul zeimurobas da amaRlebul ganwyobilebas.
ipofonuri da antifonuri principebis garda Zveli qristianuli eklesia icnobda aseve
simfoniur (anu SewyobiT) principis galobas. swored ase ganisazRvra wminda mociqulebis
mier samgzis egalobaT uflis locva `mamao Cveno~ da iqneb swored es principi asxams
yvelaze metad xorcs mTeli marTlmadidebeli eklesiis galobis miswrafebas, gamoxatuls
sityvebiT: `erTiTa piriTa da erTiTa guliTa~ (2, 65). Zveli qristianuli galobis samive principi _
ipofoniuri, antifoniuri da simfoniuri, rogorc yvelaze metad keTilxmovani, axlac JRers
marTlmadideblur eklesiaSi brwyinvale SvideulSi saeklesio tipikonis mixedviT. es
warmoadgens dasturs imisa, rom is, rac Rirebulia ar SeiZleba iqnes amoRebuli
marTlmadidebeli eklesiis gamocdilebidan da rom yvelaferi sulieri mniSvnelobis mqone
samudamod rCeba mis mexsierebaSi.
adreqristianuli RvTismsaxurebis praqtika galobis principebis garda ganasxvavebda
sagalobelTa calkeul tipebsac. wminda grigoli noseli wers: `fsalmuni aris melodia, romelic
musikalur instruments moiTxovs; galoba aris adamianis bageebidan momdinare hangi,
74
romlis drosac JRers danawevrebuli sityvebi. himni aris RvTis kurTxeva CvenTvis boZebuli
keTildReobisaTvis~ (6, 111). am sityvebSi ara mxolod galobis raRac klasifikaciaa
mocemuli, aramed ikveTeba ierarqiac, romelic ufro mkafiod yalibdeba wm. ioane oqropiris
mier: `fsalmunebSi Tavmoyrilia yvelaferi adamianuri, himnebSi ki araferia adamianiseuli.
amitomac Tavidan bavSvs aswavle fsalmuneba, xolo amis Semdeg ki igalobos himnebi,
radgan es ukanaskneli ufro RvTaebrivia. zeciuri Zalebi himnebs galoben da ara
fsalmunebs~ (7, 112). es sityvebi mowmobs swrafvas kargad ganviTarebuli da mofiqrebuli
RvTismsaxurebis struqturebis Seqmnisaken, romelsac Tan axlavs mkacrad gansazRvruli
melodia, magram am miswrafebis realizeba ver iqneboda miRweuli mocemul istoriul
etapze, romelzec safuZveli mxolod ZiriTad melodiur sistemebs eyreboda.
Secdoma iqneboda, rom axalaRTqmiseuli galoba gagvego, rogorc meqanikuri
Sekrebis, sxvadasxva principebisa da galobis saxeebis gaerTianebis procesi, rogorc ukve
arsebuli tradiciebis ubralo eqspluatacia, radgan galobis Camoyalibeba, upirveles yovlisa,
warmoadgenda mkacr gadarCevas da ganxilvas melodiuri saSualebebisa, romelic
xorcieldeboda maTi axali qristianuli cxovrebis poziciis maRal sulier –esTetikur bunebasTan
gulmodgine ganxilvis safuZvelze. `gulisamaCuyebeli hangebi da mtirala ritmebi _ es kariuli
musikis muzis cbieri xrikebi _ ryvnian zneobas, SeumCnevlad TavianTi veraguli
xelovnebiT, CaiTreven ra suls kosmosis TareSsa da parpaSSi (saxalxo seirnoba [qeifi]
simReriT)~ (Климент. Строматы. 5,3) _ wers klimenti aleqsandrieli, erTerTi pirveli moZRvari
eklesiisa, romelmac daiwyo dawvrilebiT galobisa da cxovrebis urTierTzemoqmedebis
sakiTxis ganxilva. swored misgan iRebs saTaves wminda mamaTa swavleba
saRvTismsaxuro galobis Sesaxeb, romelic SemdegSi mdgomareobs: swori galoba marTali
cxovrebis Sedegia, xolo marTali cxovreba swori galobis winapirobaa. amgvarad, iqmneba
viTareba, romlis mixedviTac marTali cxovreba ukve aris galoba. wminda mama grigol
noseli amgvarad xsnis am mosazrebas: `ufali gibrZanebs, rom Seni cxovreba iyos
fsalmuni, romelic Sedgenili iqneboda ara miwieri bgerebisagan (bgerebad nagulisxmebia
azrebi), aramed maRliT, zeciuri simaRlidan miiRebda Tavis wminda da mkafio
JReradobas. am fsalmunis igavuri arsis msmenelebi arian isini, visac Sen aZlev Rirseulad
cxovrebis magaliTs~ (6, 112).
galobis amgvari gageba warmoSobs swavlebas adamianze, rogorc suli wmindis mier
gamarTul instrumentze. `maS viqceT fleitad, viqceT kifarad suli wmindisa, Cvenc
movamzadoT Tavi misTvis rogorc awyoben musikalur instrumentebs. dae Seexos igi
Cvens sulebs pleqtorad~ _ wers wminda ioane oqropiri (7, 115). adamianis sxeulis
sxvadasxva nawilebi, “Rawvebi, ena da xorxi – hgvanan simebs, romelTac plektoris
saSualebiT awyoben. tuCebi iseve moZraoben, rogorc TiTebi fleitaze” – wers grigoli noseli
75
(5, 112). am musikalur anTropologias aviTarebs wminda mRvdelmTavari basili didi. misi
mtkicebiT: “fsalterioni” (RmerTisadmi aRsavleni himnebis asaJRerebeli instrumenti) sxeulis
wyobaa, xolo TviT fsalmuni aris gonebas daqvemdebarebuli sxeulis moZraoba” (5, 389-
391).
yovelive zemoaRniSnulidan SesaZlebelia praqtikuli daskvnis gakeTeba: “musika sxva
araferia, Tu ara ufro maRali cxovrebis stilisaken swrafva. misi mizania mouwodos
keTilismyofelT ar dauSvan TavianT qmedebebSi aramusikaluri qmedebebi, rac arRvevs
JReradobas da afrTxilebs ar dauSvan simebis zedmetad daWimva, raTa aman ar
gamoiwvios simebis gawyveta. ar aris saWiro simebis zedmetad moSvebac, vinaidan is
dakargavs sasurvel JReradobas msgavsad sulisa, romelic zedmeti modunebisagan
yruvdeba.
saerTod, musikis wesebis mixedviT, simebi xan daWimul mdgomareobaSia da xanac
piriqiT. am faqtoris gaTvaliswinebiT aucilebelia gvaxsovdes, rom SevinarCunoT Cveni
cxovrebis melodia da swori ritmi da Tavidan aviciloT rogorc zedmeti daWimuloba, agreTve
zedmeti moduneba” (6, 112-113). grigoli noselis am sityvebs mTavari adgili uWiravs
musikaluri anTropologiis religur interpretaciaSi, vinaidan, isini aRweren antikuri eTosis
Sesaxeb swavlebidan gardasaxvis, ganwmendisa da ganviTarebis process da imavdroulad
warmoaCenen galobis axal, qristianul safuZvlebs.
amrigad, Tavisi istoriuli ganviTarebis pirveli periodis bolosaTvis qristianuli eklesiis
saRvTismsaxuro galoba ukve mravalmxriv movlenas warmoadgenda da moicavda,
upirveles yovlisa, sxvadasxva principebis mqone galobis diferencirebul praqtikasa da
galobis sxvadasxva tipebs; agreTve masSi ukve SeiniSneboda am principebis mmarTveli
sistemis Canasaxebi rac axdenda maT erT struqturasa da saeklesio wesdebaSi moqcevas;
da bolos, saRvTismsaxuro galobis koncefcia, romelic adamians suliwmindis instrumentad
moiazrebda, aqedan momdinareobda “musikaluri anTropologia”. aqve unda aRiniSnos,
rom galobis mTeli sirTule da mravalmxrivoba jer kidev erTgvarad ganuviTarebel, potenciur
mdgomareobaSi iyo, vinaidan permanentuli devna da qristianTa katakomburi,
naxevradukanono mdgomareoba aferxebda misi sruli ganviTarebis saSualebas. Tumca am
movlenis erTgvari “gauxsneloba” ar gvaZlevs uflebas uarvyoT misi arseboba. vinaidan,
rogorc TeslSi, sadac mcenaris mTeli formaa Cadebuli, aseve am “gauxsnel”
mdgomareobaSi iyo Cadebuli pirveli sami saukunis qristianuli galobis didebuli fesvebi.
saWiro iyo mxolod saTanado pirobebi zrdis dasaCqareblad da swored konkretulma
istoriulma movlenebma ganapiroba saRvTismsaxuro galobis pirveli dafaruli periodis
dasasruli da meore mSvidobiani ganviTarebis periodis dasawyisi.
76
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. axali aRTqma, stoqholmis gamocema 1989.2. Апостольские постановления. Constitutiones Apostolorum. /Ред. Funk F. //2 тома. Русск.
пер. Paderborn. 1905.3. Аристотель. Политика. VII 5, 1340 b 5. Москва: изд. Наука, 1999. 4. Бесселер Г. «Музыка средневековья и Возрождения», Москва, 1931. 5. Василий Великий. О святом духе. / Ред. Pruche B. / / SC 17 (1947). Русск. пер.:
//Творения. Москва, 1993. 6. Григорий Нисский. О паломничествах. Письмо 2 / /PG 44.999-1108. Русск. пер. 1999. 7. Иоанн Златоуст. Похвалная беседа о св. мучениках Ювентине и Максимине. / /PG
50.571-578. Русск. пер.: Москва. 1993.8. Климент Александрийский. Строматы. Москва: Учебно-информационный
экуменический центр ап. Павла. 2002.9. Платон. Государство.Русск. пер. Егунова А.Н. / / Собрание сочинений. В четырех
томах. Москва: Мысль, 1994. Т. 3. 10. Плиний Младший. Письма. epistulae. Москва: Наука. 1984.11. Сократ Схоластик. Церковная история / / PG 67.29-872. Русск. пер.: Моква:
РОССПЭН, 1996. 12. Тертулиан. сочинения: Апология, К жене, О душе, О женском убранстве, О зрелищах,
О молитве, О посте, О воскресении плоти, Об идолопоклонстве, Против Гермогена. Москва: Прогресс. 1994.
13. Филон Александрийский. О жизни созерцательной. De vita contemplative / пер. О. Левинской. Москва: Иерусалим. 1994.
14. Ямблих. Собрания Пифагореиских учении. 10 книг. Жизнь Пифагора. 1 книга. Москва. 1993.
reziume
qristianuli da antikuri musikis anTropologiisTvis
mRvdeli levan maTeSvili
RvTis Semecnebis potenciuri SesaZleblobebi musikisa, dakavSirebuli mistikur
harmoniul kaTarzissa da eTosis Sesaxeb swavlebasTan, realizebuli iqnen axal aRTqmiseul
RvTismsaxurebis galobaSi da gardaqmnili saxiT mis Semadgenel nawilad iqcnen.
aqve unda aRiniSnos, rom galobis mTeli sirTule da mravalmxrivoba jer kidev
erTgvarad ganuviTarebel, potenciur mdgomareobaSi iyo, vinaidan permanentuli devna da
qristianTa katakomburi, naxevradukanono mdgomareoba aferxebda misi sruli ganviTarebis
saSualebas. Tumca am movlenis erTgvari “gauxsneloba” ar gvaZlevs uflebas uarvyoT misi
arseboba. vinaidan, rogorc TeslSi, sadac mcenaris mTeli formaa Cadebuli, aseve am
77
“gauxsnel” mdgomareobaSi iyo Cadebuli pirveli sami saukunis qristianuli galobis didebuli
fesvebi. saWiro iyo mxolod saTanado pirobebi zrdis dasaCqareblad da swored
konkretulma istoriulma movlenebma ganapiroba saRvTismsaxuro galobis pirveli dafaruli
periodis dasasruli da meore mSvidobiani ganviTarebis periodis dasawyisi.
SUMMARY
ON CHRISTIAN ANTHROPOLOGY AND ANTIQUE MUSIC
PRIEST LEVAN MATESHVILI
Potential possibilities of music in knowledge of God connected with mystical harmonious catharzis and the doctrine about ethos, have been realized in the chant of the New Testament Divine service and became its component in a changed way (with some changes).
It is necessary to notice that all the complexity of chant was not developed yet, on account of conditions of permanent persecution of Christians and their catacomb, not legal position and that an obstacle for its full development. However “not opened” condition of this phenomena does not give us the ground to believe that it was not. As in a seed in which all form of a plant is hidden so great roots of Christian chant of the first three centuries were hidden in this "not opened" condition. It needed some particular conditions for its development. And when the time came for such conditions it lead to an and of the first hidden period of Christian chant and to the beginning of the second, peaceful period of its development.
РЕЗЮМЕ
О АНТРОПОЛОГИИ ХРИСТИАНСКОЙ И АНТИЧНОЙ МУЗЫКИ
СВЯЩЕННИК ЛЕВАН МАТЕШВИЛИ
Потенциальные возможности музыки в Богопознании, связанные с мистическим гармоничным катарзисом и учением о этосе, были реализованы в пении Новозаветного Богослужения и стали его составной частью в измененном виде.
Тут же следует отметить, что вся сложность и многосторонность пения было еще в неразвитом, потенциальном состоянии, поскольку перманентное гонение христиан и их катакомбное, полулегальное положение было препятствием для его полного развития. Однако “нераскрытость” этого яиления еще не дает нам основания полагать, что его не было. Поскольку
как в семени, в котором заложена вся форма растения, так же и в этом “нераскрытом” состоянии были сокрыты великие корни Христианского пения трех первых веков. Нужны были только соответствующие условия для ускорения роста и именно конкретные исторические условия обусловили окончание первого скрытого периода Богослужебного пения и начало второго, мирного периода его развития.
78
antikuri mxatvrobis integracia pirvel qristianul garemoSi
mRvdeli levan maTeSvili
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis humanitaruli fakultetis doqtoranti,
saqarTvelos teqnikuri universitetisTeologiis saswavlo-samecniero centris maswavlebeli
qristianoba warmoiSva mas Semdeg, rac Zvelma antikurma samyarom ganvlo
ganviTarebis grZeli gza kulturuli cxovrebis yvela ganxriT. yvela es mimarTuleba
dakavSirebuli iyo religiur warmodgenebTan da ganmsWvaluli iyo warmarTuli elementebiT.
klasikuri xelovnebac mxatvrul formebs, zogadsakacobrio idealebs, maSindeli msoflaRqmis
formebSi gamoxatavda da antikuri miTologiis warmodgenebSi asaxavda. xelovneba ki
savse iyo miTologiuri warmodgenebiT. klasikur mxatvrul xelovnebas ar SeeZlo uari eTqva
maTze Tavis qmnilebaSi. aseTi xasiaTiT gvevlinebodnen ara marto RmerTebisa da
gmirebis esa Tu is gamosaxulebebi, aramed Cveulebrivi cxovrebis amsaxveli ambebi da
bunebrivi movlenebi.
antikur samyaroSi arc erTi eri ar flobda iseT mxatvrul intuicias da xelovneba arsad ar
ikavebda iseT gamosaCen mdgomareobas adamianTa cxovrebaSi da religiur garemoSi,
rogorc saberZneTSi. TviT berZnebis religia sakuTari RmerTebis saxeebiT sxva araferi iyo,
Tu ara esTetikuri anTrofomorfizmis kulti, amitomac, is mxatvruli forma, romelSic
iZerweboda berZenTa religiuri warmodgenebi, maT sarwmunoebaSi Seerwya mis Sinaarss
da asazrdoebda religiur grZnobas, ufro sworad dogmatur formulebs da Teoriul wesebs.
romaelebi esesxnen etruskebs kosmogonias da miTologias, xolo Semdeg, roca
uSualod Sevidnen berZnebTan kontaqtSi, gaiTavises berZnuli religiis esTetikuri garsi da
misi mxatvruli formebi. mxatvrebis da gansakuTrebiT fermwerebis umetesoba, romlebic
romSi muSaobdnen, pirvelad iyvnen berZnebi an is romaelebi, romlebmac ganaTleba
miiRes berZnul skolaSi. Sesabamisad, maTi Semoqmedebis siuJetebis umravlesoba
elinuri miTologiidan iyo aRebuli. magram aqve gvinda aRvniSnoT is faqtic, rom
mogvianebiT Zveli religiis dakninebis da romauli sazogadoebis zneobrivi dacemis Sedegad
dadga periodi, rodesac romis sazogadoeba moraluri deficitis arsebobas ganicdida, ris
Sedegadac ar aris gasakviri, rom xelovnebam miiRo mcdari mimarTuleba, SeimuSava
iseTi motivebi, romlebic Tanaewyoboda imdroindel Tavisufal zneobas. magaliTad, ar
SeiZleba ar SevniSnoT, rom imperiis drois ferwera garkveul siuJetebs aniWebda
upiratesobas da saerTod ar exeboda im miTebsa da legendebs, romlebic Tavis TavSi
raime seriozuls da mniSvnelovans Seicavda, kerZod, raime filosofiur azrs, religiur an
79
moralur WeSmaritebas. rwmenisagan gamdgar da moralurad garyvnil sazogadoebas
antikur miTologiasa da legendebSi moswondaT pikanturi scenebi. sazogadoeba
interesdeboda miTebiT, romlebSic moTxorbili iyo olimpos RmerTebis siyvarulisa da
sasiyvarulo urTierTobebis, maTi Tavgadasavlebisa da sxva sisusteebis Sesaxeb (8, 89-91,
95-98).
zogadad, aseT mdgomareobaSi daxvda qristianobas antikuri samyaro, Tavisi,
SeiZleba garegnulad momxiblavi, magram Sinaganad msubuqi da gamofituli xelovnebiT,
romelic warmarTul religias emsaxureboda. cxadia, rom qristianoba ver Seegueboda
berZnul-romauli xelovnebis amgvar mimarTulebas da sakuTari (qristianobis)
warmomadgenlebis saxiT Caudga mas opoziciaSi. unda aRiniSnos is faqtic, rom
iudaizmic, romelic qristianobasTan axlo dogmatur da liturgikul urTierTobaSi iyo da
saidanac gamovidnen qristianobis pirveli mimdevrebi, aseTive azris iyvnen antikuri
xelovnebisadmi. kerpTayvanismceblobisagan Tavis aridebas, RmerTis, rogorc absoluturi
arsebis gamosaxvis akrZalvas, qadagebda ebraelebis ZvelaRTqmiseuli religia Tavisi
mcnebiT: `ar Seqmna kerpi da arc misi msgavsi” (gamosvlaTa 20:4; II rjuli 5:8). es mcneba
krZalavda RmerTis warmodgenas raime xiluli saxiT.
eklesiis arsebobis pirvel saukuneebSi, rodesac warmarTobisamdi Seuwynarebloba
vlindeboda uxeSi protestis formiT da rodesac religiuri antagonizmi xels uSilda axali religiuri
sazogadoebis wreebs gaevloT zRvari xelovnebasa da im warmodgenebs Soris romelTanac
igi iyo kavSirSi warmarT msoflioSi, qristianebSi gaCnda partia, romelsac klasikuri
xelovnebisadmi iseTi mtruli damokidebuleba gaaCnda, rom gacxarebuli polemikisas mzad
iyo uareyo TviT idea xelovnebis arsebobisa qristianobaSi. am mkacri antimxatvruli partiis
warmomadgeneli iyo tertuliane. misi gagebiT, xelovneba saidumlo kerpTayvanismceblobaa
da isini, vinc uZRvebian mas _ eseni iqnebian moqandakeebi, mZerwavebi, fermwerebi Tu
meCuqurTmeebi _ emsaxurebian eSmakiseul Zalebsa da avrceleben warmarTobis
interesebs. yovelgvari xelovneba, romelic qmnis kerps, ra saxisac unda iyos igi, xdeba
kerpTayvanismcemlobis moTave, mniSvneloba ara aqvs, gamosaxuleba gamodis
mZerwavis, moqandakis Tu mkeravis xelidan da kerpi Seqmnilia TabaSirisgan, qvisgan,
spilenZisgan, vercxlisgan Tu Zafisgan. sul erTia, risganaa kerpi Seqmnili, radgan ara
materiaSia saqme, aramed mis formaSi, imaSi rasac uwodeben sityvas eidoz Eidwlon
kninobiTi formidan, rac berZnulad niSnavs formas (saxes, gamosaxulebas, xatebas) (Тертуллиан. Об идолопоклонстве. 1, 4-5).
tertulianes droindeli da mogviano periodis qristianobis apologetebi marTalia ar
iziarebden mis ukidures Sexedulebebs da mZafr gansjas xelovnebaze, magram
imavdroulad Sors iyvnen qristianebis mier wminda gamosaxulebebis gamoyenebisgan.
80
s a e r o x el o v n e b i s a d m i qri sti a ni ap o l o g e t e b i s ar a k e T il g a n w y o b i li d a m o k i d e b u l e b i s
miz e zi , ud a v o d w a r m a r T ul s a m y a r o Si x el o v n e b i s a d a m i a n u r vn e b e b z e ori e ntir e b u li
mi dr e k il e b e b i s s a k ult o m s a x u r e b a S i re aliz a c iiT d a Ser w y m i T iyo g a n pir o b e b u l i.
m x a t v a r T a g a n vin c ki a m s a q m i T iyo d a k a v e b u l i , au cil e b l a d mi e k u T v n e b o d a a ntikur sk o l a s
d a xel mZRva n e l o b d a m a Ti ni m uS e b i T. Se s a b a m i s a d , m a T jer kid e v v er m o a s w r e s
siuJet e b i s g a m o s a x v i s d a m o u k i d e b e l i for mi s g a m o m u S a v e b a , ra c g a a x m o v a n e s ar a b o r o ti
miz niT, ar a m e d im p eri o d i s a T v i s Se s a b a m i s i xerx e b i s ar c o d n i s g a m o . religiuri m r w a m s i s
Se c vli s Se m d e g , isini aR m oC n d n e n uZlurni, Se e c v a l a T m x a t vr uli stili, d aS or e b o d n e n
s a u k u n o v a n m oZRvr e b a s d a d a m d g a r i y v n e n bi bliuri d a s a x a r e b i s e u l i siuJet e b i s Sina a r si s
d o n e z e . a s e T Se m T x v e v a Si g a m o d i o d a , ro m qri sti a n uli g a m o s a x u l e b a k e Tili m oZRvris a ,
h g a v d a a ntikuri m x a t v r e b i s Janris n a x a t e b s , ro m l e b s a c s c e n a z e g a m o h y a v d a T
m w y e m s e b i cxvri s fariT g a rS e m o r t y m u li d a kra v e b i T m xr e b z e ; m o c i q u l e b i d a
win a s w a r m e t y v e l e b i g a m o s a x u l ni iyvn e n ro m i s s a m y a r o s pativ d e b u l m s a x u r T a atrib ut e b i T ,
xol o ax ali religiuri id e e b i xSira d g a m o i x a t e b o d n e n w a r m a r T uli w a r m o m a v l o b i s si m b o l o e b i T .
Sed a r e b i T g vi a n d e l p eri o dSi c ki m x a t vr e b i c dil o b d n e n qri st e , a ntikuri z e v s i s s a xiT
g a m o e s a x a T . Tu g a m o x a t v i s m s g a v s i xerxi iyo d aSv e b u li kat a k o m b e b i s k e dl e b z e ,
qri sti a n ul s a m a r x e b z e , ro m e l n i c s a v a r a u d o d klirik o s T a m e T v a l y u r e o b i s q v e S
imy of e b o d n e n , raRa un d a vT q v a T Cve ul e b ri v s a y o f a c x o v r e b o yof aSi m a T xSir
g a m o y e n e b a z e , s a d a c e s z e d a m x e d v e l o b a v e r aRw e v d a . s a d a c x el o v n e b i s s a g n e b s
ZiriTad a d h q o n d a T d e k o r a ti uli d a niSnul e b a . a m it o m a c uSv e b d n e n m e t Ta vi s ufl e b a s
Se sr ul e b a Si d a isini mi s aR e b i iyo n a kl e b i g arC e vi T a d a Sefa s e b i T .
qri sti a n o b a s ar SeiZle b o d a didx a n s h q o n o d a n e g a ti uri d a m o k i d e b u l e b a w a r m a r T ul
(antikur) x el o v n e b a z e , m a T , religiur m o ti v e b T a n d a k a vSir e b i T a c , Tu ar CavT vliT tertulia n e s
m k v e T r uary ofiT Sex e d u l e b a s w a r m a r T uli x el o v n e b i s a d m i , m a Si n d a vi n a x a v T , ro m
xel o v n e b a qri sti a n o b i s a d m i mtrul a d g a n w y o b i li a ar a ar s o b r i v a d , ar a m e d , igi w a r m a r T o b a m
Ta vi s iar aRa d g a m o i y e n a , s a k u T a ri reli giuri id e e b i s g a v r c e l e b i s s a u k e T e s o s aSu al e b a d .
xel o v n e b i s a m g v a r i g a a z r e b a ukv e mi s aR e b i g a x d a d a IV-V s a u k u n e e b i s e kl e s ii s m a m e b i
ukv e ic a v d n e n qri sti a n o b i s s a s a r g e b l o d x el o v n e b i s g a m o y e n e b i s id e a s .
s a m w u x a r o d , tertulia n e m d a qri sti a n o b i s sxv a ap o l o g e t e b m a , ar g a n a v r c e s Ta vi a n T
n a w a r m o e b e b S i a m g v a r i d a m o k i d e b u l e b a , ris mi z e z a d a c gv e v li n e b a is fa qti, ro m
w a r m a r T e b T a n d a piri s pir e b u l ni iyvn e n d a a m a Si x el o v n e b i s pro p a g a n d i s Zlier iaraRs
xe d a v d n e n , Se s a b a m i s a d , ro d e s a c xel o v n e b i s Zegl e b s uyur e b d n e n , ist oriul Rire b ul e b e b i s
Tv al s a z ri siT bWo b d n e n srulia d g a n s x v a v e b u l a d . a q isini aRm oC n d n e n xel o v n e b i s
m c o d n e e b a d d a Se mf a s e b l e b a d . m a T g a m o r C e u li int er e s i T Se a q v T Ta vi a n Ti tra qt at e b i s
furcl e b z e a ntikuri pla stiki s m r a v a li q m n il e b a , d et al ur a d aRw e r e n d a un e b li e d Tay v a n s
81
s c e m e n a m ula m a z e s m x a t vr ul ni m uS e b s . mi ux e d a v a d g ar e g n u l a d w a r m o C e n i li
a nt a g o n i z m i s a , qri sti a n o b i s pirv eli s a u k u n e e b i s m w e r l e b m a , kla si k uri xel o v n e b i s istori a s
mi s c e s m niSv n e l o v a n i s ar g e b l o b a , ra m e T u Seis w a v l e s mi si m r a v a li RirsSe s a n iSn a v i Zegli
d a ax s n e s m a Ti Sina g a n i azri.
kli m e n ti al e q s a n d r i e li , ro m e l i c a s w a v l i d a RvTis mi m a r T suli er Tay v a n i s c e m a s , ro g o r c
kla si k uri kulturis Rrm a m c o d n e , ic a v d a qri sti a n e b s w a r m a r T uli k er pT a y v a n i s m c e b l o b i s a d a
a ntikuri kulturis zn e o b r i vi z e m o q m e d e b i s a g a n , ar iyo ra a m uk a n a s k n e l i s m o w i n a aR m d e g e
`xel o v n e b a im s a x u r e b s q e b a s d a pativi s c e m a s~ (Климент. Увещание к эллинам, 5, 7) -
m a g r a m igi ar un d a Se af a s o WeS m a rit e b i s d o n e z e , aRniSna v d a kli m e n ti al e q s a n d r i e li .
m a s Se eZlo g a e g o Ta n a m e d r o v e m x a t v r o b a d a Ta vi s Ta n a m e d r o v e e b T a n erT a d aZlev d a
Rirs e ul Sefa s e b a s g a m o C e n i l xel o v a n T a (apul ei u si s , sk o p a s i s pra q s it e li s) n a m u S e v r e b s .
e s aris miz e zi im wi n a aR m d e g o b i s a , ro m e lSi c aR m oC n d n e n Cv e n s mi e r z e m o T
Ca m o y a l i b e b u l i m k a c r i Sex e d u l e b e b i ; c o c x a l g a r e m o s a d a qri sti a n T a Soris m x a t vr uli
Se m o q m e d e b i s ar s e b u l c d e b T a n Sejax e b i s a s . a m win a aR m d e g o b a T a Se s a m s u b u q e b l a d ,
Sua m a v a l iaraRa d Sei q m n a is n eitr aluri ni a d a g i , ro m e l z e c ufro a d vil a d SeiZle b a qri sti a n uli
w e s i s w a r m a r T ul mi m d e v r e b i s Ta n a c x o v r e b a . a s e T wr e d pirv el a d m o g v e v l i n a qri sti a n T a
oj a x uri cx o v r e b a , s a d a c x el o v n e b i s s a g n e b i w a r m o d g e n i li iyvn e n cx o v r e b i s e u l
g a r e m o e b e b i s xari sxSi d a ro g o r c Ta vi s e b u r i s a xi s u m niSv n e l o Cv e ul e b a ax al reli giur
id e e b T a n ar m o d i o d n e n win a aR m d e g o b S i . a q k er pT a y v a n i s m c e m l o b i s s afrTx e ar
SeiZleb o d a yofiliyo is e Ti Zlieri, ro g o r c s a e k l e s i o sf er oSi d a bu n e b r i vi mi dr e k il e b a oj a x uri
cx o v r e b i s s a s i a m o v n o d a ko m f o rt uli m o w y o b i s a xel o v n e b a S i ufro Tavi s uf al g a m o v l i n e b a s
hp o v e b d a .
m e o r e g a r e m o , s a d a c x el o v n e b a s Se eZlo ufro Ta vi s ufl a d g a n v i T a r e b a d a s a d a c m a s
ufro lm o b i e r a d uyur e b d n e n , iyo pirv eli s a u k u n e e b i s qri sti a n ul e kl e s i aSi ar s e b u li er e tik uli
wr e e b i . sx v a T a Soris, un d a aRiniSn o s im rolis Se s a x e b , ro m e l s a c isini Ta m a S o b d n e n
m a Si n d e li x el o v n e b i s mi m a r T , k erZod, ro m is erTi d a im a v e dr o s iyo, ro g o r c d a d e b i Ti is e
uary ofiTi d a ro g o r c s a s a r g e b l o , a s e v e m a v n e b e l i . pirv el s a u k u n e e b S i er e ti k uli s e q t e b i ,
ro g o r c cn o b ili a, s a k m a o d mr a v a l ri c x o v a n n i iyvn e n d a Tu x el o v n e b a p o ul o b d a Ta vS e s a f a r s
a m g a v r c e l e b u l wr e e b Si, a m a s ukv e aRar Se eZlo g a e w i a pro p a g a n d a Ta n a m e d r o v e
qri sti a n ul s a m y a r o Si, m a g r a m sxv a m xriv, ro g o r c e kl e s ii s g a n ar aRiar e b u li s a z o g a d o e b a ,
m a T ar Se eZlo h q o n o d a T s a k m a r i s i a vt o rit eti, raT a kar gi re p ut a c i a h q o n o d a T
m a r Tl m a d i d e b l u r wr eSi. Tu qri sti a n T a yofiTi cx o v r e b a upirat e s a d wi n s w e v d a x el o v n e b i s
d e k o r a ti ul m x a r e s , er e tik ul s e q t e b s e k u T v ni T n a w a r m o e b i w m i n d a d a religiuri
g a m o s a x u l e b e b i s xa si a TiT. ug ul e b e l y o fili ar un d a iqn a s im azri s s a m a r Tli a n o b a , ro m
82
qri sti a n uli x el o v n e b i s g a n v i T a r e b a Si, mi s s a w yi s et a p z e pirv eli s a u k u n e e b i s er e ti k ul
s e q t e b s , k erZod gn o s ti k o s e b s mi uZRviT g ar k v e u li roli.
gn o s ti ci z m i Tavi s Ta vSi a e r Ti a n e b d a plat o ni z m i s s a w y i s e b s d a al e q s a n d r ii s filo s ofi a s
qri sti a n uli cn o b i e r e b i T d a is wr af v o d a , ro g o r c erTi, is e m e o r e m o e y v a n a w o n a s w o r o b a S i .
aR m o s a v l u r m a kult e b m a m a Ti si m b o l i kiT, mi st e ri e b i T d a s ai d u m l o s w a v l e b i T Se a d g i n e s
gn o s ti k uri d o q tri ni s ar si d a g a m o i w v i e s x el o v n e b i s d ar g e b i T d ai nt e r e s e b a , ra Tq m a un d a ,
m a s z e Ta vi s e b u r i mi stikuri a n a b e W di s d a d e b i T .
w m i n d a irin e o s i , tertulia n e d a Se m d g o m S i e pifa n e kvipr eli, ro m l e b m a c gv a zi a r e s
WeS m a riti s ar w m u n o e b i s s w a v l e b a s d a g n o s ti k uri parti e bi s sxv a d a s x v a s a xi s Cv e v e b s ,
aRniSna v d n e n ra m d e n i m e fa qt s er e ti k o s e b i s pra q tik ul m o n a w i l e o b a z e qri sti a n uli
xel o v n e b i s s a w yi s s et a pSi.
qri sti a n uli iko n o g r a fii s kv ali d a mi si g a m o y e n e b a SeiZleb a vip o v o T v a silid a s
mi m d e v r e b S i, irin e o s i s sityv e b i T, isini mi s d e v d n e n mi s n o b a s , iye n e b d n e n SeCv e n e b a s ,
spiritiz m s mi s n o b i s a s g a m o s a x u l e b e b s (utuntuv im a g ii b u s) d a sx v. (Ириней Лионский.
Против ересей. 2,7). aiTvi s e s ra w a r m a r T T a kult e bi s s w a v l e b i s zo gi e r Ti m x a r e d a is ar g e b l e s
ra qri sti a n T a pirv eli pro z e lit e b i s or g v a ri d a m o k i d e b u l e b i T rw m e n a s T a n , v a silidi a n e b i a m
uk a n a s k n e l T ibir e b d n e n Ta vi a n T m x a r e s m a g i iT, Sel o c v e b i T , sul e b i s g a m oZ a x e b i T d a
a d vili mi s a x v e d r i a , g a n s a k u T r e b u li crur w m e n i s ritual e b i T im g a m o s a x u l e b e b i s mi m a r T ,
ro m e l n i c g a m o d i o d n e n m a Ti s a x e l o s n o e b i d a n . irin e o s i ar xs ni s s a x e l d o b r , ro g o ri iyo e s
g a m o s a x u l e b e b i . g a m o c a n i s g a s aR e b a d SeiZle b a g a m o d g e s is, ro m is Se m d g o m S i
lap ar a k o b s h ar p o k r a ti a n e b z e . a m uk a n a s k n e l T mi si sityv e b i T, g a m o y e n e b a S i h q o n d a T
g a m o s a x u l e b a n i Se q m n i li funjiT, a s e v e sx v a m a s a l i s a g a n d a m z a d e b u l i . s e q t a n t T a azriT,
e s g a m o s a x u l e b e b i , qri st e s n a m d v il s a x e s w a r m o a d g e n d n e n , ro m l e b i c , TiTq o s d a pilat e s
miTiT e b i T d a m z a d e b u l i ie s o qri st e s sur a Ti s m oR w e u li a sl e b i a . isini a m k o b e n m a T
gvir g vi n e b i T (yva vil e b i T) w a r m o a d g e n e n g a n T q m u l i filos of o s e b i s , s a x e l d o b r piTa g o r a s ,
plat o ni s , ari st ot e l e s d a sxv a T a g a m o s a x u l e b e b i s gv e r di T, d a w a r m a r T T a m s g a v s a d
a di d e b e n m a T Rirs e b e b s (Ириней Лионский. Против ересей. 2,7).
e pif a n e , ro m e l i c a v s e b s irin e o s s , ak e T e b s k o m e n t a r s mi s Se s a x e b im azriT, ro m
d a s a x e l e b u l i er e tik o s e b i m a T wi n aS e aRa srul e b d n e n Tavi a n T s ai d u m l o e b e b s d a
m s x v e r p lS e w i r v a s (Епифаний Кипрский. Ереси. 5,7).
qri st e s m x a t v ruli g a m o s a x u l e b e b i s g ar d a , g n o s ti k o s e b s , al b a T , h q o n d a T qri sti a n uli
iko n o g r a fii s wri d a n sxv a piro v n e b a T a s a x e e b i c , ro g o ri c , m a g a l i T a d p etr e d a pa vl e
m o c i q u l e b i iyvn e n , m a g r a m gn o s ti k o s e b i s m x a t vr uli m oRv a w e o b a yv el a z e m e t a d
w a ri m a r T a sx v a mi m a r T ul e b i T, ro m e l i c m e c n i e r e b a Si c n o b ili a `abr a q s a s~- is s a x e liT, s a d a c
g a n s a k u T r e b i T reli efur a d g a m o i x a t a a m s e q t e b i s reli giuri sinkr e tiz m i .
83
gn o s ti k uri “a br a q s a s i ” mi e k u T v n e b a qri sti a n uli xel o v n e b i s a dr e ul xa n a s d a Ta vi s
m xriv, w a r m o a d g e n d a m e d a l i o n e b s , g e m e b s si m b o l u ri g a m o s a x u l e b e b i T a d a w a r w e r e b i T
d a Ta vi s dr o z e a m u l e t e b i s a d a Tilis mi s d a niSnul e b a s a sr ul e b d n e n . s a x e l w o d e b a , Abraxaz
zo gi e r T e b i s azriT w a r m o s d g e b a v a silidi s mi m d e v a r T a u m aRl e s i Rm erTi d a n , xol o m e o r e
n a w ili s azriT, e s sityv a e n a T e s a v e b a Abrakoura -s q alR m e r T isid a s _ d e d i s s a x e l s , m a g r a m
ufro d a s a j e r e b e l i a m a Ti g a n m a r t e b a , ro m l e b i c a m sityv aSi x e d a v e n u m aRl e s i Rm erTi s a n
pliro m i s a s o i T g a m o s a x u l e b e b s , rad g a n a c b e rZnuli a s o e b i s ra o d e n o b a , ro m e l T a g a n a c
Sed g e b a e s sityv a , Tu g a d a y v a n il iqn e b a cifr e b z e , Se a d g e n s 3 6 5 , ro m e l i c tolia m zi s
w e li w a d i s Se m a d g e n e l i dRe e b i s a (4, 2 5 - 2 6).
qri sti a n uli xel o v n e b i s s a w y i s et a p z e , ukv e w a r m o d g e n i li m o n a c e m e b i s s afuZv elz e ,
SeiZleb a mi vi d e T im d a s k v n a m d e , ro m pirv el qri sti a n ul s a m y a r o Si xel o v n e b i s
m d g o m a r e o b a ar iyo g a m y a r e b u l i d a mi si n a w a r m o e b e b i yv el a qri sti a ni s c n o b i e r e b a S i v e r
p o ul o b d a Ta n a g rZn o b a s . x el o v n e b a s un d a g a e m a r j v a pirv el rigSi mi s d a m i im dr oi s
s aRv m Ti s m e t y v e l o azri s m a t a r e b e l T a w a r m o m a d g e n l e b z e , raT a m o e p o v e b i n a qri sti a n T a
Soris s a e r T o aRiar e b a d a Se m d g o m d a e k a v e b i n a Rirs e uli a d gili m a Ti RvTis m s a x u r e b i s
sf er oSi. ikeT e b d a ra bu d e s jer qri sti a n ul oj axSi, s a xlSi, x el o v n e b a Se m d g o m Seu mC n e v l a d
aRw e v d a s a y d a rSi, Ta n d a T a n g a d a d i o d a e kl e s ii s cx o v r e b a Si , ro m e l T a c uaxl o e s i
urTi erT o b a h q o n d a T yofiT cx o v r e b a s T a n , ro g o ri c a a , m a g a l i T a d SeuRle bi s a d a d a krZalvi s
w e s e b i , aRapi s aRsrul e b a d a sxv a s a z o g a d o e b r i v - reli giuri Cv e ul e b e b i . x el o v n e b i s
n a w a r m o e b e b i s a d m i cu di g a n w y o b i l e b a Zvelqri sti a n T a Soris ar iyo s a y o v e l T a o d a Ta vi s
ukidur e s i for miT w a r m o d g e n i li iyo m x o l o d zo gi e r Ti piro v n e b i s g a n . d a b ol o s , ar un d a
d a g v a v i w y d e s , ro m e s gul grili d a m o k i d e b u l e b a ZiriTad a d g a m o w v e u l i iyo Ta n a m e d r o v e
a ntikuri x el o v n e b i s a d m i win a aR m d e g o b i T d a m x ur v a l e m o n d o m e b i T , raT a a e c il e b i n a T mi si
uary ofiTi z e m o q m e d e b a rw m e n i s s w a v l e b a s a d a pirv el q ri sti a n ul s a z o g a d o e b i s
zn eC v e u l e b e b z e .
m a g r a m , a m g v a r i m d g o m a r e o b a didx a n s v er g a g rZel d e b o d a . s a k m a r i s i iyo, m x a t vr ul
for m e b Si Cad e b u liy o qri sti a n uli Sina a r si , g a c o c x l e b u li y o isini qri sti a n uli suliT, ro m
s a m u d a m o d uzrun v e l y o filiy o x el o v n e b i s m d g o m a r e o b a qri sti a n ul s a m y a r o Si d a igi q c e u liy o
Zlier aR m zr d e l o b i T iar aRa d ax ali aRTq m i s e kl e s ii s x elSi. Tu ra m d e n a d a dr e d ai w y o a s e T i
s wr af v a , g v aC v e n e b s kat a k o m b e b i s inv e n t a ri. d a s a k rZalv e b i m a Ti ar q e o l o g i u ri si m d i d riT
mi e k u T v n e b i a n qri sti a n o b i s a dr e u l xa n a s d a Tu w a r w e r e b i T a d a m x a t vr uli stiliT g a n v s jiT,
zo gi e r Ti m a TSi g a d a rC e n ili g a m o s a x u l e b a n i s a T a v e s iReb s I-II s a u k u n e Si. aRs a niSn a vi a ,
ro m im a d gil e b Si c ki, s a d a c qri sti a n e b i m a Ti d e v n i s e p o q a Si Zlivs p o ul o b d n e n us afrTx o
kuTx e e b s d a im dr o s a c ki, ro c a m a T ar Se eZloT d a ar h q o n d a T kar gi m a t e ri al uri
s aSu al e b e b i raT a farT o d aRe vlin a T Ta vi a n Ti RvTis m s a x u r e b a d a e zru n a T religiuri
84
mxareebi saTvi s, _ iqac ki, saxeldobr am droSi safuZ veli hqonda Cayrili qristianuli
xelovnebi s Semdgom ganviTarebas mis umTavres sferoebS i: arqiteqturas, mxatvrobasa da
qandakebaS i. am miwisqveS a nagebobaTa kedlebi da TaR ebi dafaruli iyo mxatvrobiT,
sarkof agebi Semkuli iyo bareli ef ebiT; saekl esi o arqiteqturamac ki ipova aq Tavisi
warmomadgenl ebi kriptepSi, romelTac saR vTismsaxuro daniSnuleba hqondaT. qristianobi s
winaS e dadga amocana, raTa mieca axali mi marTuleba klasikuri xelovnebi saTvis, romel ic
iTvlida ukanasknel dR eebs, igi unda gardaeqmna da gaewmi nda warmarTuli
naklovanebi sagan da aseTi ganwmendi l i saxiT gamoeyenebi naT Tavisi
moTxovnil ebebi saTvi s.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
15. biblia. Tbilisi: saqarTvelos sapatriarqos gamomcemloba, 2000.16. Гиро П. Частная и обшественная жизнь римлян. Москва, 1995. 17. Гнедич П.П. Всемирная история Искуств, Москва, 1998.18. Древности. Труды Московск. археологич. обшества, проток. 79. 1989.19. Епифаний Кипрский. Ереси. παναριον (Dt haeresibus) / / PG 41-42. Leiden: E.J. Brill,
1994.20. Ириней Лионский. Против ересей /Ред. Harway// Т. 2. Cambridge. Русск. пер.1957. 21. Климент Александрийский. Увещание к эллинам. Москва: изд-во РХГИ. 1998.22. Руководство к этрусской и римской археологии, в переводе Первова. Митава. 1890 23. Тертулиан. сочинения: Апология, К жене, О душе, О женском убранстве, О зрелищах,
О молитве, О посте, О воскресении плоти, Об идолопоклонстве, Против Гермогена. Москва: Прогресс. 1994.
reziume
antikuri mxatvrobis integracia pirvel qristianul garemoSi
mRvdeli levan maTeSvili
qristianuli xelovnebis sawyis etapze, ukve warmodgenili monacemebis safuZvelze,
SeiZleba mivideT im daskvnamde, rom pirvel qristianul samyaroSi xelovnebis
mdgomareoba ar iyo gamyarebuli da misi nawarmoebebi yvela qristianis cnobierebaSi ver
poulobda TanagrZnobas.
magram, amgvari mdgomareoba didxans ver gagrZeldeboda. sakmarisi iyo, mxatvrul
formebSi Cadebuliyo qristianuli Sinaarsi, gacocxlebuliyo isini qristianuli suliT, rom
85
s a m u d a m o d uzrun v e l y o filiy o x el o v n e b i s m d g o m a r e o b a qri sti a n ul s a m y a r o Si d a igi q c e u liy o
Zlier aR m zr d e l o b i T iar aRa d ax ali aRTq m i s e kl e s ii s x elSi. Tu ra m d e n a d a dr e d ai w y o a s e T i
s wr af v a , g v aC v e n e b s kat a k o m b e b i s inv e n t a ri. d a s a k rZalv e b i m a Ti ar q e o l o g i u ri si m d i d riT
mi e k u T v n e b i a n qri sti a n o b i s a dr e u l xa n a s d a Tu w a r w e r e b i T a d a m x a t vr uli stiliT g a n v s jiT,
zo gi e r Ti m a TSi g a d a rC e n ili g a m o s a x u l e b a n i s a T a v e s iReb s I-II s a u k u n e Si.
86
SUMMARY
ANTIQUE PAINTING AND THE EARLY CHRISTIANITY
PRIEST LEVAN MATESHVILI
On the basis of already presented data, we can come to a conclusion that in the early Christian world the position of an art was not strong and not all the first Christians sympathized it. But that could not last for a long. When the Christian spirit was inhaled into the art it was for ever strengthened in the Christian world and it became the powerful weapon of education for the New Testament Church. That process began quite early and we can see it from the cathacomb materials - Sepulchres which belong to the early Christian epoch and style and inscriptions remained there (I-II centuries).
РЕЗЮМЕ
ИНТЕГРАЦИЯ АНТИЧНОЙ ЖИВОПИСИ ПЕРВОХРИСТИАНСКУЮ СРЕДУ
СВЯЩЕННИК ЛЕВАН МАТЕШВИЛИ
На начальном этапе Христианского искусства, на основании уже представленных данных, мы можем прийти к выводу, что в первохристианском мире положение искусства не было прочным и его произведения не находили сочувтсвия в сознании всех христиан.
Но такое положение не могло продлится долго. Достаточно было вложить Христианский смысл в формы живописи и оживить вдохнуть в них Христианский дух и положение искусства навсегда упрочнилось в Христианском мире и оно стало мощным оружием воспитания в руках Новозаветной Церкви. Насколько рано началось такое стремление, видно из катакомбного инвентаря. Места захоронения, по их археологичеслому богатству, принадлежат к раннехристианской эпохе и если судить художественному стилю надписям, то сохранившиеся в некоторых из них изображения берут начало во I-II веках.
87
konstantine didis 313 wlis milanis ediqtis sakiTxisaTvis
mRvdeli levan maTeSvili
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis humanitaruli fakultetis doqtoranti,
saqarTvelos teqnikuri universitetisTeologiis saswavlo-samecniero centris maswavlebeli
k o n s t a n ti n e didi s 3 1 3 wli s mil a ni s e di qti s Sina a r s z e m k vl e v a r T a m o s a z r e b e b i
ZiriTad a d or n a w il a d iyof a: erT ni miiCn e v e n , ro m a m g a n k a r g u l e b i T qri sti a n o b a pirv el
reli gi a d g a d a i q c a imp e ri aSi, xol o m e o r e n i ki m x o l o d qri sti a n o b i s sx v a reli gi e b T a n
g a T a n a b r e b a s x e d a v e n .
e di qti s Cv e n e u li g a g e b a d afuZn e b uli a TviT mil a ni s e di q ti s te q s t z e . Tuki yura dR e b i T
g a v e c n o b i T mil a ni s e di q t s , d a vi n a x a v T , ro m mi si m T a v a ri o bi e q ti qri sti a n o b a a – qri sti a n uli
reli gi a. g ar k v e v i T Can s , ro m ka n o n m d e b l i s m T e li azri k o n c e n t rir e b u li a qri sti a n o b a z e , ro g o r c
a m a s Se s a n iSn a v a d SeniSn a v s g. bu a s i e _ sin a m d v i l eSi ko n s t a n ti n e fiqr o b s m x o l o d
qri sti a n e b z e d a ar a ro m e l i m e sx v a z e . imp e r a t o ri aZlev s ufl e b e b s qri sti a n ul reli gi a s d a uar s
ar e u b n e b a a s e T i v e ufle b e b z e sx v a religi e b s a c . m a r T a li a , mil a ni s e di qti sxv a reli gi e b s a c
Ta vi s uf ali aRm s a r e b l o b i s n e b a s rTa v s , m a g r a m vin igulisx m e b i a n mil a ni s e di qtSi n a x s e n e b
“sxv a religi e bSi” (etiam aliis)? ra Tq m a un d a , ofici al uri ro m i s kulti ar igulisx m e b o d a , ar c
n e b a d a r T uli religi e b i , rad g a n m a Ti aR m s a r e b l o b a ar a Tu akrZaluli, ar a m e d s a v a l d e b u l o c
iyo. iqn e b “sxv e b Si” igulisx m e b a ka n o n i T akrZaluli religi e b i ? m a g r a m , Cve n T vi s a m e di qtSi
s a y o v e l T a o tol er a n tiz m i s id e a mi uRe b e l i a , rad g a n , Tuki, a s e iqn e b o d a , m aSi n ro mSi
yv el a s un d a mi s c e m o d a Ta vi s uf ali aR m s a r e b l o b a m a g a l i T a d , m a n i q e v e l o b a a m e di qti s
Sed e g a d n e b a d a r T uli un d a g a m x d a r i y o , m a g r a m re al o b a sx v a g v a r i iyo, mil a ni s 3 1 3 wli s
e di qtSi n ax s e n e b i fraz a “TiTo e ul s mi e c e s n e b a Tavi si gulis kar n a xi s Ta n a x m a d m o e q c e s
im s ar w m u n o e b a z e , ro m e l s a c miiCn e v s Tavi si Sex e d u l e b i s Se s a b a m i s a d . . . ” sin a m d v i l eSi
ar Se srul e b u l a . m a n i q e v e l o b a ro g o r c ko n s t a n ti n e m d e akrZaluli iyo, a s e v e k o n s t a n ti n e s
Se m d e g a c akrZaluli d arCa. a q e d a n g a m o m d i n a r e , Cve n Se g viZlia d a v a s k v n a T , ro m
mil a ni s 3 1 3 wli s e di q ti m o i a z r e b s m x o l o d qri sti a n e b s , mi s ufl e b e b s d a privil e gi e b s , xol o
“sxv e b i ” m x o l o d fas a d s , erT g v a r Tv ali s ax v e v a s w a r m o a d g e n s Ta n ai m p e r a t o r
liciniu si s T vi s , ro m e l i c a m e di q t s k o n s t a n ti n e s T a n erT a d x el s a w e r d a . Cv e ni azriT, mil a ni s
e di qti qri sti a n o b a s win a pla n z e ay e n e b d a sx v a religi e b T a n Sed a r e b i T , ubr al o d , e s
88
SeniRbul, Sefarul xa si a T s at ar e b d a d a ro g o r c ki liciniu si istoriis ar e ni d a n g a q r a _ e di q ti s
SeniRbuli faruli m niSv n e l o b a yv el a s T v i s cx a di d a g a s a g e b i g a x d a .
jer kid e v sul m c ir e xnis wi n ka n o n m d e b l e b i Tavi a n T reli giur e di qt e b Si m u d m i v a d
Se a x s e n e b d n e n q v e S e v r d o m T “Cv e ni Rm erT e b i s ” Se s a x e b , “Cv e ni ukv d a v i Rm erT e b i s ”
Se s a x e b , m a g r a m axl a mil a ni s e di q ti s a e r T o d ign o rir e b a s uk e T e b s m a T . ro c a a m kuTxiT
vuyur e b T mil a ni s e di q t s , s a m a r Tli a n a d mi g v a C ni a c a ni s SeniSvn a : “ar afri s g a n ar iyo
k o n s t a n ti n e is e Sors, ro g o r c im azri s g a n , ro m Se e q m n a ar ar e li gi uri a n tol er a n t uli
s a x e l m w i f o ” [1 0] . ar s e b i T a d , mil a ni s e di q ti, w a r m o a d g e n s sx v a ar af e r s , Tu ar a qri sti a n o b i s
a m aRl e b i s pirv el m c d e l o b a s . a s e ro m , mil a ni s e di q ti s pirv eli u m niSv n e l o v a n e s i
Ta vi s e b u r e b a m d g o m a r e o b s im aSi, ro m a m e di q tiT qri sti a n o b i s T v i s p ot e n c i ur a d udi d e s i
privil e gi e b i Caid o , mil a ni s e di q ti upirat e s a d qri sti a n o b i s T vi s g a x d a magna charta libertatum.
m e o r e m niSv n e l o v a n i Tavi s e b u r e b a , ro m e l i c ax a s i a T e b s mil a ni s e di q t s , ari s qri sti a n uli
ter m i n o l o g i a _ corpus christianorum, qri sti a n uli s a z o g a d o e b a , qri sti a n uli e kl e s i a . Corpus
christianorum - e s ari s qri sti a n uli religii s yv el a w e v ri, ra er o v n e b i s a c ar un d a yofiliyo is, - e s
aris e kl e s i a , ro m e l s a c ar a q v s ka vSiri ar c erT er o v n e b a s T a n , ar a m e d m a T z e m aRl a d g a s , -
e s ari s qri st e s yv el a mi m d e v r i s suli eri ka vSiri. ro g o r SeZlo ko n s t a n ti n e m , ro m e l i c aRzrdili
iyo ro m a u l iuridiul cn e b e b z e d a 3 1 3 w e l s jer kid e v m c i r e d icn o b d a qri sti a n ul Te ol o g i a s , a s e
s wr af a d d a a s e zust a d m o eZ e b n a is e Ti ter m i ni qri sti a n uli religiis aRs a niSn a v a d , ro m e l s a c
ar icn o b d a ro m a u li ka n o n m d e b l o b a g al e ri u si s dr o s , e . i. ori wlis wi n? m e c n i e r e b a S i
ar s e b o b s v ar a u d i , ro m ukv e mil a ni s e di q ti s g a m o c e m i s a s , k o n s t a n ti n e icn o b d a cn o b il
istoriul pirs o si a s , kor d u b i s e pi s k o p o s s [6], Cve ni azriT, e s v ar a u d i s a v s e b i T s afuZvliani a.
ra d g a n a c Zneli w a r m o s a d g e n i a , ro m k o n s t a n ti n e s a m p eri o di s a T v i s qri sti a n uli T e o l o g i u ri
cn o b i e r e b a h q o n o d a d a TviT o n mi e s a d a g e b i n a ter mi ni ax ali cn e b i s g a m o s a x a t a v a d –
qri sti a n uli e kl e s i a . a m it o m , un d a viv ar a u d o T , ro m mil a ni s e di q ti s g a m o c e m a S i o si a
k or d u b e l s g a r k v e u li w vlili mi uZRvis.
Tu risi miRw e v a sur d a k o n s t a n ti n e s mil a ni s e di q tiT, mi si reli giur p olitikuri s a q m i a n o b a
w a r m o a C e n s , ro m e l i c a m e di q ti s g a m o c e m i s T a n a v e g a c x a d d a d a imp e r a t o r liciniu s z e
g a m a r j v e b a m d e (3 2 3 w.) g a g rZel d a , ris Se m d e g a c k o n s t a n ti n e s igiv e s a q m i a n o b a ufro
Ta m a m i d a mi z a n m i m a r T u li xd e b a . s a x e l m w i f o d o k u m e n t e b S i k o n s t a n ti n e Tavi s n e b a s
reli giuri s a kiTx e b i s a d m i , k erZod, ki qri sti a n e b z e a m g v a r a d g a m o x a t a v d a : “w m i d a
RvTis m s a x u r e b a ” , “u w m i n d e s i kaT olik e RvTis m s a x u r e b a ” , “w m i n d a reli gi a, ro m e l i c
im s a x u r e b s krZalva s ” , “Rrm a d s a p a ti v s a c e m o ka n o n i ”. k o n s t a n ti n e s m s g a v s a d , Tavi s
krZalv a s “kaT olik e e kl e s ii s” mi m a r T , a s e v e g a m o x a t a v s pr o k o n s u li a n ulini, ro m e l i c c ot a
xnis wi n qri sti a n T a m d e v n e l i iyo. ro d e s a c igi karT a g e n i s e pi s k o p o s s mi m a r T a v d a sityviT,
mi s le q s i k aSi ukv e s a u b a r i a “w m i n d a ka n o n i s (qristia n o b i s) Se s af e ri s krZalv az e ” [7].
89
episkoposebi s (ceciliane da maltiadusi 313 wels da qreste sirakuzeli 314w) mi marT
werilebSi konstantine maT “didi R merTis” da “yovlismpyrobel i R merTis” mfarvel obas
usurvebda (Евсевий. Церковная история. X , 5) . amgvari ritorika, krZ alva da episkoposebTan
xSiri urTierTobebi cxadyof s, rom milanis ediqtiT konstantinem qristianobas tolerantobaze
gacil ebiT meti ram mianiW a. is, rom konstantine yvelaze metad zrunavda qristianobaze
iqidanac Cans, Tu rogor Cqarobda is eklesii sTvis devnulobi s dros CamorTmeul i qonebi s
dabrunebas. konstantine erTi meores miyol ebiT aqveynebda brZ anebebs, raTa eklesi as
dabruneboda qoneba (Евсевий. Церковная история. X, 6-7). konstantines ukve ainteresebda
sazogadoebrivi azri qristianebze, mas surda daecva qristianebis reputacia; magaliTad, mas
awuxebda eklesiis Sida uTanxmoebebi, romelic warmarTebs dacinvis safuZvels aZlevda.
savaraudoa, rom ganxilul periodSi konstantines mier qristianobis mxardasaWerad
gamoqveynebuli zogierTi kanoni osia kordubelis pirdapiri gavlenis qveS aris Sedgenili
(Евсевий. Церковная история. X, 6). Sesabamisad, romi ukve eklesiisa da saxelmwifos
gaerTianebis safuZvels amzadebda. konstantine zogjer pirdapir acxadebda Tavs
qristianobis mfarvelad, raSic sayovelTao keTildReobis winapirobas xedavda. is werda
afrikis prokonsuls: “mravali faqti warmoaCens, rom roca is religia, romelSic daculia Rrma
pativiscema zeciuri siwmindis mimarT, ar aris saTanado pativiscemaSi, did safrTxes
uqmnis saxelmwifo saqmeebs; xolo roca igive religia (Semdegi sityvebidan Cans, rom
konstantine laparakobs qristianobaze) aRiarebulia da daculia saTanadod, mas moaqvs
romisTvis didi bedniereba, da saerTod, yvela xalxisTvisac gansakuTrebuli keTildReoba”
(Евсевий. Церковная история. IX, 1); mxedvelobidan ar unda gamogvrCes isic, rom
qristianobis Sesaxeb am gankargulebaTa didi nawili, romlebSic imperatori gamoxatavs
keTilganwyobas, imave wels gamoica, romelSic milanis ediqti, - es naTels hfens milanis
ediqtis WeSmarit Sinaarss.
am periodSi konstantine warmarTobis mimarT iseve iyo ganwyobili, rogorc manamde
311 wlis ediqtis droisTvis galeriusi qristianobis mimarT; rolebi Seicvala. galeriusi
qristianebs “ugunurebas” miawerda (stultitia), xolo warmarTul RmerTebs “zeciur
RmerTebad” moixseniebda. konstantine ki piriqiT, rogorc aRvniSneT, qristianul RmerTs
uwodebda “did RmerTs”, “yovlismpyrobel RmerTs”, maSin, roca warmarTobas crurwmenad
racxda. 319 wlis erT-erT brZanebaSi konstantine warmarTebs ukve ase moixseniebda:
“visac surs Tavisi crurwmenebis monoba, SeuZlia aRasrulon TavianTi wesebi..., rameTu
Cven ar vkrZalavT (mxolod: ar vkrZalavT – non prohibemus!) da SeuZliaT cxadad Seasrulon
moZvelebuli fuWi saqmeebi” (praeteria usurpatio) (Codex Theodores. XVI, 1-2). cxadia,
konstantine warmarTul kultmsaxurebas ar arTmevs Semwynareblobas, rogorc galeriusis
311 wlis droisTvis es Semwynarebloba ar hqonda warTmeuli qristianobas. ubralod, moxda
90
ZalTa g a d a n a c v l e b a : qri sti a n o b a m g a d a s w o n a w a r m a r T o b a s .
mil a ni s e di q ti, SeiZleb a iTqv a s , ka c o b r i o b i s ist oriis zRvar g a m y o fi niSnulia, Cv e ni s
azriT, igi ufro aR m a t e b u li ist oriuli m o v l e n a a , vidr e nik ei s 3 2 5 wli s I m s o fli o s a e k l e s i o kr e b a ,
ro m e l s a c b e v ri m k vl e v a r i qri sti a n o b i s s a x e l m w i f o reli gi a d g a m o c x a d e b i s TariRad miiCn e v s .
nik ei s kr e b a s Ta vi si mi z e z e b i , miz n e b i d a a m o c a n e b i g a aC n d a , xol o qri sti a n o b i s st atu si a m
dr oi s T vi s , m a r Tl a c s a x e l m w i f o e b r i v si m aRl e z e iyo a s uli d a nik ei s kr e bi s dr o s e s ukv e
re al o b a s w a r m o a d g e n d a , ra s a c s a T a v e , ud a v o d mil a ni s 3 1 3 wlis e di qt m a Cauy ar a ,
ro m e l s a c Ta n m i m d e v r u l a d m o h y v a sxv a e di qt e b i , ro m liT a c qri sti a n o b a Ta n d a T a n ax al
privil e gi e b s iZend a : 3 1 3 w. k o n s t a n ti n e klire b s aT a vi s ufl e b s d e k u ri o n a ti s si mZi mi s a g a n .
3 1 9 w. kliris w e v r e b s yv el a g a d a s a x a d i d a n aT a vi s ufl e b s . im a v e 3 1 9 w. e pi s k o p o s e b s
e niW e b a T iurispru d e n c i a s a m o q a l a q o s a q m e e b S i , ris Sed e g a d a c yv el a qri sti a n s Se eZlo
Ta vi si s a q m i s g a d a t a n a e pi s k o p o s i s s a s a m a r T l o Si, Cv e ul e b ri vi s a s a m a r T l o inst a n c ii s
gv e r di s avliT. d a qri sti a n uli religiid a n g a m o m d i n a r e , kvira _ “RvTis dRe” ro mSi ofi ci al uri
d a s v e n e b i s dRe d g a m o c x a d d a . im a v e w e l s e kl e s i e b s g a n s a k u T r e b u li ufl e b a mi e c a T
Se eZin aT a n d e rZiT d a m t ki c e b u l i q o n e b a . 3 2 3 w. brZan e b i T ki aikrZala qri sti a n e b i s a T v i s
w a r m a r T ul ritual e bSi m o n a w i l e o b i s Zaldat a n e b a . Tu a q a m d e e kl e s i e b i Ta v a d qri sti a n T a
Se wirul o b a T a xarjiT ig e b o d a , 3 2 4 wli s Se m d e g k o n s t a n ti n e e kl e s i e b i s aS e n e b a s s a m e f o
xazini s s a x s r e b i T ak a n o n e b s . b ol o g a n k a r g u l e b a g a n s a k u T r e b i T m a n iSn e b e l i a imi s a , ro m
qri sti a n o b a a m dr oi s T vi s s a x e l m w i f o reli gi a d g a d a i q c a d a s a e k l e s i o kr e bi s m o w v e v i s
xarj e b s a c ki s a x e l m w i f o xazi n a fara v d a , a q e d a n g a m o m d i n a r e , I s a e k l e s i o kr e b a
aRsrul e b u li m o v l e n i s aSk ar a g a mJRa v n e b a , g a m o m z e u r e b a d a d e m o n s t rir e b a iyo erT
gl o b a l u r imp e ri aSi, riTa c qri sti a n uli e kl e s i a e k u m e n u r (m s o fli o) ar e a l z e g a m o v i d a d a Ta v a d
e k u m e n u r i Sei q m n a .
m k vl e v a r T a yura dR e b i s c e n trSi yo v e l T vi s mil a ni s 3 1 3 wlis e di q ti iyo, I-III s a u k u n e Si
qri sti a n T a s a s a r g e b l o d im p e r a t o r T a s a k a n o n m d e b l o m oRv a w e o b i s n a w il o b ri vi Tu
fra g m e n t u li Se s w a v l a XIX s a u k u ni s d a XX s- is I n a x e v ri s m e c n i e r e b i s g a r d a Ta n a m e d r o v e
s a m e c n i e r o liter atur aSi a m kuTxiT Se s w a v lili ar yofila. a m it o m , Cv e ni azriT, mil a ni s 3 1 3
wlis e di qti s a n alizi ar iqn e b a s w o ri, Tuki m a s ko nt e q s t u a l u r a d ar m o v i a z r e b T , I-III
s a u k u n e e b i s qri sti a n T a mi m a r T ro m i s s a k a n o n m d e b l o ist ori a s T a n erT a d , ro m e l i c erT
gl o b a l u r sur a T s m o g v c e m s qri sti a n T a mi m a r T tol er a n t uli ka n o n m d e b l o b i s din a m i u ri
g a n vi T a r e b i s a , ra c mil a ni s e di qtiT lo gik ur a d d a g v ir g vi n d a . ko n s t a n ti n e s e s e di qti ar yofila
sp o n t a n u ri d a ar c s afuZv el s m o k l e b u li, miT ufro, ar yofila re v o l u c i uri. im p e r a t o r
k o n s t a n ti n e s mil a ni s 3 1 3 wlis e di qti ari s ar a re v o l u c i uri g a d a w y v e t il e b a niWieri
m m a r T v e l i s a (rac k o n s t a n ti n e z e sruli si s a v s i T SeiZle b a iTqv a s ), ar a m e d e v o l u c i uri, ra c
qri sti a n o b a m et a p o b r i vi d aT m o b e b i s Sed e g a d m o i p o v a , xol o ko n s t a n ti n e s p olitikuri
91
g e n i a l ur o b a (ro m ar af e ri vT q v a T s ar w m u n o e b r i v c n o b i e r e b a z e ) m d g o m a r e o b s e p o q i s suli s
z e d m i w e v n i T kar g a d d a n a x v a Si d a qri sti a n uli s ar w m u n o e b r i v i id e e b i s re aliz a ci aSi.
mil a ni s e di qti s g a m o c e m a m d a k o n s t a n ti n e s qri sti a n o b i s s a s a r g e b l o d w a r m a r T ul m a
s a q m i a n o b a m mtki c e s afuZv eli Cauy ar a qri sti a n o b i s d a e kl e s ii s w a r m a r T o b a z e
g a m a r j v e b a s . m a g r a m , a m g a m a r j v e b i s T v i s k o n s t a n ti n e m ufro m e ti g a a k e T a m a s Se m d e g ,
ro c a igi im p e rii s erTpir o v n uli m m a r T v e l i g a x d a . k o n s t a n ti n e m d a a s r ul a mi s mi e r d a w y e b u l i
s a q m e – qri sti a n o b a s a b o l o o d d a a m k v i d r a b e rZnul – ro m a u l s a m y a r o Si. e s g a n x o r c i e l d a
m a Si n, ro d e s a c m a n sZlia aR m o s a v l e T ro m i s im p e r a t o r liciniu s s d a d a u m o r Cil a Tavi s
m m a r T v e l o b a s sruli a d ro m i s imp e ri a .
a m g v a r a d , 3 1 3 wlis mil a ni s e di qtiT ko n s t a n ti n e m qri sti a n o b i s aRz e v e b a s Cauy ar a
s afuZv eli. m a r T a li a , mil a ni s e di q tSi ar ari s m k v e T ri g a m o T q m e b i w a r m a r T o b i s
win a aR m d e g d a qri a sti a n o b i s upirat e s o b a m x o l o d p ot e n c i ur a d igulisx m e b o d a . m a g r a m
s a m a g i e r o d , k erZo xa si a Ti s brZan e b e b S i imp e r a t o ri m a s uw o d e b s “crur w m e n a s ” . liciniu s z e
g a m a r j v e b i s Se m d e g “aRm o s a v l e T i s mi m a r T ” or e di q tSi is ukv e pird a pir u w o d e b s
w a r m a r T o b a s uw m i n d u r o b a s (Евсевий. Церковная история. X , 8) .
konstantine didis dros qristianul ma eklesi am gai marjva warmarTobaze rogorc
saxel mwif o institutze: man SeiZ ina oficialuri statusi, Z alaufleba da Z liereba.
92
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. mSvildaZ e m., `romi da aRmosavluri religiebi ax. w. I-III ss.~, Tbilisi. 2005.2. Буассье Г. Римская религия от времён Августа до Антонинов, М., 1914.3. Донини А. У истоков христианства (от зарождения до Юстиниана), М., 1989.4. Евсевий Кесарийский. Жизнь Константина. Vita Constantini /Ред. Heikel //CSE7 (1902).
Русск. пер. Москва: Спасо-Преображенский Валаамский монастырь 1993. 5. Евсений Кесарийский. Церковная история. / / Ред. Schwartz.в Церковная история
(согласно латинскому переводу Руфина). Москва: Спасо-Преображенский Валаамский монастырь. 1993.
6. Baur G. Kirchengeschichte der 3 ersten Jahrh. Tubingen, 1863. 3-te Ausgabe.7. Keim T. Die rom. Toleranzedicte. Zurich, 1870.8. Pietri L. Les résistances: de la polemique païenne a la persécution de Dioclétien, Naissance
d’une chrétienté (250-430), t. II, Paris, 1995.9. Simon M. La civilization de l’Antiquité et le Christianisme, Paris, 1962.10. Zahn A. Constantin der Grosse. Hannover, 1876.
reziume
konstantine didis 313 wlis milanis ediqtis sakiTxisaTvis
mRvdeli levan maTeSvili
milanis ediqtis gamocemam da konstantines qristianobis sasargeblod warmarTulma
saqmianobam mtkice safuZveli Cauyara qristianobis da eklesiis warmarTobaze
gamarjvebas. magram, am gamarjvebisTvis konstantinem ufro meti gaakeTa mas Semdeg,
roca igi imperiis erTpirovnuli mmarTveli gaxda. konstantinem daasrula mis mier dawyebuli
saqme – qristianoba sabolood daamkvidra berZnul – romaul samyaroSi. es ganxorcielda
maSin, rodesac man sZlia aRmosavleT romis imperator liciniuss da daumorCila Tavis
mmarTvelobas sruliad romis imperia.
SUMMARY
ON THE ISSUE OF KONSTANTINE THE GREAT’S 313 YEAR EDICT OF MILAN
PRIEST LEVAN MATESHVILI
Konstantine the Great’s activity for Christianity and issuing of the Edict of Milan made a strong foundation for the conquer of Christianity and the church over paganizm. But he had done more for this victory after he became an individual ruller of the empire. He reached his goal and
93
finally established Christianity in Greek-Roman world. That accomplished after He had defeated the emperor of the east Licinius and submitted to his control the whole Roman empire.
РЕЗЮМЕ
О ИЗДАНИИ 313-ОМ ГОДУ КОНСТАНТИНОМ ВЕЛИКИМ МИЛАНСКОГО ЭДИКТА
СВЯЩЕННИК ЛЕВАН МАТЕШВИЛИ
Изданием Миланского эдикта и деятельностью Константина в пользу христианства после издания этого эдикта положены прочные основания для торжества христианства и Церкви над язычеством. Но еще более для этого торжества Константин делает несколько после. Когда Константин стал единодержавным государем Империи, он довершил начатое им дело – утверждение христианства в греко-римском мире. А это было тогда, когда он победил императора Востока Лициния и подчинил себе весь Восток.
94
eklesia da samarTali
vladimer Nnarsia
kardifis universitetis saeklesio samarTlis magistri
Tbilisis sasuliero akademiis Teologiis magistri
saeklesio samarTlis TematikasTan dakavSirebuli sakiTxebis kvleva, dRes
Tanamedrove qarTuli sazogadoebisTvis, udavod saintereso da sasargeblo saqmed
mimaCnia. saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi mrevlis mniSvnelovanma zrdam da misi
rolis sagrZnoblad gafarTovebam qveynis Sida da sagareo politikur arenazeda saWiro
gaxada Tavad eklesiasTan dakavSirebuli samarTlebrivi sakiTxebis ufro safuZvliani
Seswavlis aucilebloba. es naSromi pirveli mcdelobaa qarTuli humanitaruli mecnierebis
sferoSi safuZveli daedos saeklesio samarTlis sagnis, rogorc sauniversiteto saswavlo
disiplinis damuSavebas da mis mecnierul Seswavlas. aq mokled aris ganmartebuli
saeklesio da kanonikuri samarTlis ZiriTadi cnebebi da masTan dakavSirebuli terminologiuri
gansxvavebebi. aseve saubaria “ikonomiisa” da “epitimiis” fundamentalur mniSvnelobaze.
naSromi miznad isaxavs mkiTxvelTa farTo wrisaTvis saeklesio samarTlis sakiTxebSi
pirvelwarmodgenebis Seqmnas.
sityva kanoni, <<canon>>, saeklesio tradiciaSi aris raRac wesebis an dadgenilebebis
gamomxatveli termini. mas ebraul-berZnuli Ziri aqvs da migviTiTebs xeljoxze an lerwamze,
rogorc swor da gaumrudebel saganze, romelsac saxelmZRvanelo daniSnuleba gaaCnia.
amitomac damkvidrda igi saRvTismetyvelo terminad, miiCnevdnen ra, rom naTlad
gadmocemda wm. werilis wignebis mizansa da daniSnulebas. me-4 saukunidan es termini
gamoiyeneboda saeklesio krebaTa dadgenilebebis aRmniSvnel terminad, sapirispirod
berZnuli sityvisa <<nomoi>> rac miuTiTebda brZanebulebebze, romlebic gamoicemoda
saero xelisuflebis mier. swored aqedan warmoiSva termini <<Nomocanon>> rac gulisxmobs
saeklesio da saero kanonebis erTad Sekrebil kodeqsTa wigns. aqve unda aRvniSnoT, rom,
saeklesio praktikaSi termin kanons gansxvavebuli Sinaarsobrivi datvrTvac gaaCnia.
magaliTad: wmindanebis kanoni-zacia, an liturgikuli msaxurebis - kanonebi anu, igive
muxlebi. dasavleTis qristianul eklesiebSi mas kidev erTi gansxvavebuli mniSvneloba aqvs
da gamoiyeneba, rogorc zedwodeba samRvdelo pirTaTvis da miuTiTebs maT aRmatebul
ierarqiul xarisxze.
garda zemoTaRniSnulisa, saeklesio normebisa da dadgenilebebis aRmniSvnel
terminad aseve gamoiyeneboda Semdegi sityvebi: canones; ordo canonicus; sanctio canonica
95
da jus canonicum. termini <<jus canonicum>>, anu igive <<canon law>>, saeklesio samarTlis
sivrceSi mxolod me12 saukunis dasawyisSi Cndeba da igi gamoiyeneba samoqalaqo
kanonebis <<juris civilis>> sapirispiro cnebis aRmniSvnel terminad. zemoTqmulis
kvalobaze dResac sainteresoa terminebis “Canon law” da "Ecclesiastical law" SedarebiTi
ganmarteba. isini TiTqos msgavsi cnebebia, vinaidan orive eklesiasTan dakavSirebul
samarTlebriv sakiTxebs aregulireben, magram maT Soris arsebobs sayuradRebo
gansxvaveba. kerZod, Zvel romSi “Ecclesiastical law” saeklesio samarTlis mxolod im
normebis erTobliobas warmoadgenda, romlebic romauli samarTlidan iyo Sesuli saeklesio
samarTalSi. amitom, am normaTa avtorebi SesaZloa imperatorebi an sxva maRali rangis
saero pirebic yofiliyvnen. Sesabamisad, dRemde am terminis miRma moiazreba is
kanonebi romlebic iqmneba saero xelisuflebis (saxelmwifos) mier eklesiisaTvis. maSin
roca, "Canon law" gulisxmobs mxolod im normatiul dadgenilebebs romlebic iqmneba
saeklesio ierarqTa mier eklesiis Sidasaorganizacio sakiTxebis mowesrigebisaTvis da
eyrdnoba rogorc sauflo (saRvTo) kanonebs aseve wm. mamaTa (bunebiT) kanonikur
swavlebebs. garda am gansxvavebisa saero da saeklesio, e.w. wm. kanonebs Soris
arsebobs ufro sayuradRebo gansxvavebac da es mdgomareobs SemdegSi:
1. wyaro - saeklesio kanonebis wyaroa RvTis neba.
2. mizani - saeklesio kanonebis mizania adamianTa sulebis xsna.
3. dro - saekleso kanonis moqmedeba droSi usazRvroa, radgan saeklesio
kanonebs maradiuli daniSnuleba gaaCniaT.
4. adgili - saeklesio kanonebi araamqveyniuria, vinaidan eklesia universaluria
kanonikuri samarTali im samrTlebrivi normebis erTobliobaa romelic miiReba
umaRlesi saeklesio xelisuflebis organoebis mier da xels uwyobs saeklesio cxovrebis swor
marTvasa da regulirebas. misi mizania morwmune sazogadoebis keTili megzuroba sulis
cxonebis gzaze da eklesiaSi saRvTismetyvelo da dogmaturi sakiTxebis uryevi dacva.
amitomac, kanonikuri samarTlis subieqtad SeiZleba CaiTvalos eklesiis morwmune mrevli -
qristes samwyso, xolo obieqtad ki Tavad eklesia, rogorc qristes mistiuri sxeuli.
maSasadame, kanonikuri samarTali sakmaod rTuli mecnierebaa, gzagasayaria
adamianursa da RvTaebrivs, Seqmnilsa da Seuqmnels Soris.
vinaidan eklesiis upirvelesi mizani adamianTa sulebis cxonebaa, amitomac mis
wiaRSi mudmivad xdeba iseTi wesebisa da kanonebis SemuSaveba romlebic, rogorc
damxmare saSvaleba, uzrunvelyofs eklesiisaTvis am misiis aRsrulebis xelSewyobas.
radgan eklesia simboloa adaminaurisa da Rvaebrivis Tanaarsebobisa, mas rogorc
adamianebisagan Semdgar institutes aucileblad esaWiroeba kanonebi mis Sida da gare
96
samarTlebrivi urTierTobebis swori marTvisa da regulirebisaTvis. es imas ar niSnavs, rom
am saSualebebis gamoyenebiT eklesiaSi rwmenis an mistiurobis xarisxi mcirdeba, aramed
am wesebiTa da kanonebiT ufro SesaZlebeli xdeba eklesiis daniSnulebisa da misi
universaluri misiis aRsruleba dedamiwaze.
kanonikuri samarTlis warmoSobis pirvelsafuZvlad axali aRTqma unda miviCnioT,
imdenad ramdenadac macxovris Tu samociqulo epistolaruli Janris samoZRvro xasiaTi
mkafiod miuTiTebs garkveuli normebisa da dadgenililebebis pirvelwanamZRvrebis
Seqmnaze. marTalia am normebis daxvewa, maTi mecnierebis statusamde ayvana da
sistematizacia mogvianebiT moxda, magram misi saTaveebi udaod axalaRTqmiseul
epoqas ukavSirdeba. aq sakmarisia gavixsenoT mociqulTa epistoleebSi formulirebuli
sxvadasxva saxis saeklesio sanqciebi, an Tundac moralur-samarTlebrivi xasiaTis
disiplinaruli normebi, romlebic miznad isaxavda axladCamoyalibebul qristianul TemebSi
saeklesio wesrigis Seqmnas. kanonikuri samarTlis axalaRTqmiseul warmoSobaze is faqtic
mowmobs, rom macxovnebeli sarwmunoebis qadagebis ufleba ieso qristem sakuTar
mociqulebs gadasca, rogorc am moZRvrebaSi uSualod ganswavlulebs da ara maT visac
amis survili gauCndeboda. es faqtic wesrigisa da disiplinis garkveuli demonstrirebaa. garda
amisa, eklesiis istoria mowmobs, rom jer kidev pirvel saukuneebSi aRmosavleT qristianuli
Temebi qmnidnen saeklesio kanonikur krebulebs. pirveli aseTi krebuli cnobilia didaqes
saxeliT. igi mociqulTa swavlebebze dayrdnobiT SesaniSnavi ilustraciaa eklesiaSi liturgikuli
wesebis, marxvisa da sxvadasxva saeklesio saidumloebebis pirveladi kanonikuri saxis
gansazRvrebisaTvis.
mogvianebiT, me-2 me-3 saukeneebidan, saeklesio praqtikaSi ufro mkafiod ikveTeba
Sida saeklesio urTierTobebis samarTlebrivi meTodebiT regulirebis aucilebloba. amaze
mowmobs am epoqaSi Seqmnili kanonikuri samarTlis krebuli, romelic ipolite romaelis
saxels ukavSirdeba. misi adresati romis qristianuli Temia. aq miTiTebulia kanonikuri
wesebis dacvis Sesaxeb episkoposis, mRvdlisa da diakonis kurTxevis aRsrulebis dros.
aseve, wesebi naTlobis saidumlos Sesrulebis Sesaxeb. am faqtis kidev erTi dadasturebaa
220-230 wlebSi, karTagenSi mowveuli saeklesio kreba. kipriane karTagenelis mowmobiT
am krebaze ganxiluli iqna naTlobis saidumlos wesebTan dakavSirebuli sakiTxebi. 251
wels, amave wmindanis mier mowveul iqna kidev erTi saeklesio kreba romelmac ganixila
im adamianTa eklesiasTan Serigebis sakiTxi vinc devnis gamo ganudgnen sakuTar
sarwmunoebas. aseve, wm. kviprianes saxels ukavSirdeba pap stefanesTan kamaTi
imasTan dakavSirebiT, kanonieria Tu ara eretikosebis mier aRsrulebuli naTloba da a. S.
odnav mogvianebiT ki vxvdebiT ucnobi avtoris mier Sedgenil kanonikur-samoZRvro krebuls
‘’didaskalia.’’ me-4 saukunidan ki maT sias Seemata aTeulobiT adgilobrivi da msoflio
97
saeklesio krebebis normatiuli dadgenilebebi da kanonikuri xasiaTis epistoleebi.
aRsaniSnavia, rom Tvisobrivad isini yvela aRbeWdilia erTi saerTo niSniT da Seqmnilia
wm. werilisa da wm. mamaTa swavlebebze dayrdnobiT. amitomac, es dadgenilebebi
marTlmadidebel eklesiaSi dRemde inarCuneben kanonikuri da samarTlebrivi normebis
avtoritetsa da statuss.
IV-V saukuneebidan saeklesio samarTlis metad daxvewisa da gafarToebis kuTxiT
gansakuTrebul yuradRebas iqcevs romis saxelmwifos mier gamocemuli kanonebi,
romlebic, garda eklesiis saxelmwifosTan urTierTobisa aseve, uSualod eklesiis
Sidasaorganizacio da administraciuli sakiTxebis mogvarebas uwyobda xels. amaze
mowmobs iustinianes kodeqsis 41 saimperatoro statutebi, romlebic awesrigebdnen
saeklesio samarTlis sakiTxebs. am kuTxiT sainteresoa Teodore didis kodeqsi da
konstantine didis saimperatoro kanonebi. aq ar vapireb dawvrilebiT aRvwero saeklesio
samarTlis mecnierebis daxvewisa da ganviTarebisa es metad saintereso istoriuli
msvleloba, magram oriode sityviT msurs aRvniSno, rom laTinur dasavleTSi, me-5 saukunis
Semdeg, saeklesio kanonebis gamocemis iniciativa Tavad eklesiam aiRo xelSi da am
procesebma saxelmwifodan TandaTanobiT eklesiaSi gadainacvla. aRmosavleTSi ki
radikalurad gansxvavebuli suraTia konstantinopolis dacemamde, 1453 wlamde, sadac
saxelmwifo aqtiurad monawileobs da mniSvnelovan gavlenebs inarCunebs Sidasaeklesio
sakiTxebis marTva-gamgeobis sferoSi.
dasavlur-kaTolikuri samarTlisagan gansxvavebiT, marTlmadidebel saeklesio
samarTalSi samarTlis normebis kodifikacia arasodes momxdara. marTalia, berZnuli
nomokanoni, igive ”pedalioni”, marTlmadidebel eklesiaSi miRebuli kanonebis kompilaciis
gziT Seiqmna, magram igi ar aris sistemurad gadamuSavebuli normatiul aqtTa krebuli,
sadac kanonebi dalagebulia Sinaarsis, aRwerilobisa da daniSnulebis mixedviT. marTlmadi-
debel eklesiaSi am sakiTxTan dakavSirebiT araerTgvarovani damokidebuleba arsebobs da
xazgasasmelia, rom mas ori urTierTgamomricxavi msjeloba axlavs:
1. tradiciulad miiCneva, rom vinaidan marTlmadidebeli eklesiis struqturul erTobas
ganapirobebs damoukidebelad marTvadi sxvadasxva avtokefaluri da avtonomiuri eklesiebi,
amitom SeuZlebelia Seiqmnas iseTi univrsaluri normatiul aqtTa sistema, romelic Tanabrad
gaiTvaliswinebs am eklesiebis gansxvavebul tradiciebsa da eTno-kulturul Taviseburebebs.
am mosazrebas amyarebs da saeklesio tradiciebis dacvis mizanSewonilobaze mowmobs
me-6 msoflio krebis 39-e kanoni: “...TiToeuli eklesiis tradiciebisa da wesebis ucvlelad
dacva saTnod miaCniaT wm. mamebs...’’ swored am debulebis Tanaxmad marTlma-
didebeli eklesia dRemde erTgulebs mis wiaRSi damkvidrebul tradiciebs. TumcaRa, maTi
98
dakanoneba yovelTvis gansakuTrebuli dafiqrebisa da gansjis sagania eklesiisaTvis. tradica
mxolod maSin aris aRiarebuli eklesiis mier Tu is Seesabameba wm. werilsa da saeklesio
dogmatebs; ar ewinaaRmdegeba wm. mamaTa kanonikur swavlebebs; da gaaCna
eklesiaSi arsebobis xangrZlivi da myari praqtika. maSasadame, zemoremsjeloba gvaZlevs
saSualebas davaskvnaT, rom marTlmadidebel eklesiaSi saeklesio kanoniebis kodifikacias
xels uSlis avtokefaluri eklesiebis tradiciebis mravalferovneba da maTi gansxvavebuli eTno-
kulturuli Taviseburebebi.
2. sapirispirod tradiciuli Tezisa, marTlmadidebluri saeklesio kanonebis kodifikaciasTan
dakavSirebiT saintereso mosazreba aqvs konstantinopolis patriarq barTlomeos. igi
miiCnevs, rom marTlmadidebel eklesiaSi miRebuli kanonebis wyaro da safuZveli erTia da
es aris RvTis neba, amitomac avtokefaluri eklesiebis mravalferovneba ar unda
warmoadgendes dabrkolebas saeklesio samarTlis normebis kodifikaciisaTvis. patriarqi
ambobs, rom ”marTlmadidebel avtokefalur eklesiaTa erToba federaciuli gaerTianeba ar
aris, aramed igi mowmobs am eklesiebis rwmenisa da dogmatebis msgavsebis aRiarebze.
maTi erToba ganuyofelia qristeSi da TiToeuli maTgani am erTobisa da ganuyoflobis
gamoxatulebaa dedamiwis sxvadasxva geografiul adgilebSi”. patriarqi ar ewinaaRmdegeba
avtokefaluri eklesiebis tradiciebis mravalferovnebis SenarCunebisa da dacvis aucileblobas,
magram iZleva safuZvlian ganmartebas, rom vinaidan marTlmadidebeli eklesiis kanonaTa
wyaro erTia - da es aris RviTis neba, amitom SesaZlebelia maT kodifikacia.
kanonikuri samarTali, garda ucvleli dogmaturi dadgenilebebisa, aseve moicavs
saeklesio disiplinaruli xasiTis normatiul aqtebs. es ukanaskneli SesaZlebelia Seicvalos
droisa da cvalebadi istoriuli garemoebebis gaTvaliswinebiT, magram mxolod im
SemTxvevaSi Tuki is ar gascdeba macxovnebeli moZRvrebis WeSmarit principebs.
profesori nikoloz aTanasievi ganmartavs, rom: “wminda kanonebi saeklesio dogmebis
interpretirebuli saxea eklesiis istoriuli yofierebis garkveuli momentisaTvis... isini
zedmiwevniTi sizustiT gadmoscemen saeklesio moZRvrebas, magram umetesad
gadmoscemen am sizustes Tu isini Seesabamebian konkretul istoriul realobas,
macxovnebeli moZRvrebis sruli dacviTa da gaTvaliswinebiT.’’ saeklesio kanonis amgvari
formulireba gvaZlevs saSvalebas vTqvaT, rom wm. kaonebis umTavresi soteorologiuri
daniSnuleba mxolod maSin aRsruldeba Tu is gaiTvaliswinebs konkretuli droisa da istoriuli
realobisaTvis damaxasiaTebel moTxovnebs WeSmarit dogmatur swavlebebTan
mimarTebaSi. swored am principebis dacviT kanonikur samarTalSi kanoniT dadgenili
wesebidan gansazRvrul gadaxvevas ”ikonomia” - anu gangebuleba ewodeba. am
samarTlebrivi moqmedebis aRsrulebis uflebamosileba eklesiaSi mxolod umaRles ierarqiul
99
xelisuflebas gaaCnia. misi gamoyenebis safuZveli SeiZleba gaxdes adamianuri
sisusteebisadmi TanagrZnoba. amgvari TanagrZnoba gamarTlebulia eklesiis mgznebare
surviliT raTa Tavidan iqnas acilebuli nebismieri arasasurveli Sedegi rac SesaZloa
gamowveuli iyos kanonis mkacri da ukompromiso midgomebiT. gamonaklisad CaiTvleba
iseTi SemTxvevebi roca kanonis moTxovnis zedmiwevniTi aRsruleba ufro saziano
SeiZleba aRmoCndes adamianis sulieri keTildReobisaTvis vidre am kanonisagan gansaz-
Rvruli gadaxveva. ”ikonomia” ar daiSveba iseT dadgnilebebze romelTac saklesio-
dogmaturi mniSvneloba gaaCniaT. igi individualuri xasiaTis samarTlebrivi moqmedebaa da
misi precendentad gamoyeneba dauSvebelia.
saeklesio praqtikaSi damkvidrebuli wsebis Tanaxmad ”ikonomiis” gamoyeneba
dauSvebelia sakiTxis winaswar ganxilvisa da krebiTi msjelobis gareSe. am moqmedebis
prerogativa eklesiaSi saeklesio krebas - wm. synods gaaCnia. TumcaRa, es ufleba
gamonaklis SemTxvevbSi SesaZloa gadaeces wm. sinodis erT romelime episkoposs,
krebis saerTo gadawyvetilebis safuZvelze. ”ikonomia” dasrulebulad CaiTvleba maSin, roca
miiRweva am samarTlebrivi moqmedebiT gaTvaliswinebuli Sedegi.
saeklesio disipilnis kidev erTi mniSvnelovani aspeqtia ”epitimia”. misi dadgena xdeba
moZRvris mier, monanulis aRsarebis Semdgom. ”epitimia” berZnuli sityvaa da niSnavs
akrZalvas. igi gulisxmobs sxvadasxva saxis saeklesio disiplinaruli xasiaTis sasjelebs,
magaliTad: marxvis dadgena; metaniebis Sesruleba; damatebiTi locvebis Sesruleba;
gansazRvruli droiT ziarebisagan Tavis Sekaveba da sxva. saeklesio disiplinaruli sasjelebi
samoZRvro-pedagogiuri xasiaTisaa da igi arsebiTad gansxvavdeba samoqalaqo sasjelebis
daniSnulebisa da miznebisagan. ”epitimia” ar SeiZleba ganxilul iqnas rogorc sanacvlo
misagebeli Cadenili danaSaulisaTvis damnaSavis dasjis mizniT, aramed misi mizania
monanulis sulieri keTildReobisaTvis zrunva da mas aRmzrdelobiTi funqcia akisria.
aq ganxiluli sakiTxebis mokle retrospeqtiva SeiZleba CaiTvalos damxmare
wanamZRvrebad am Tematikis momavalSi ufro siRrmiseuli samecniero Seswavlisa da
analizisaTvis. me imedi maqvs, rom aRniSnuli sakiTxebis Semdgomi kvleva-Ziebac keTilad
daexmareba dainteresebul mkiTxvels am mimarTulebiT ufro naTeli samecniero orientirebis
gamokveTaSi.
100
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. Spiritual Dimensions of the Holy Canons. by Lewis J. Patsavos. Edt. Holy Cross Orthodox Press. 2003.
2. A Common Code for the Orthodox Churches. Kanon I [Vienna, 1973]
3. The Canons of the Church: Changeable or Unchangeable? edt: St. Vladimir's Theological Quarterly 11(1967).
4. The Rudder. (Pedalion) by D. Cummings. 1908
5. didi sjuliskanoni. e. gabiZaSvili. gamomcemloba “mecniereba”. 1975
6. mcire sjuliskanoni. e. WeliZe. Tbilisi. 2003.
reziume
eklesia da samarTali
vladimer Nnarsia
am statiaSi mokled aris ganxiluli kanonikuri samarTlis ZiriTadi principebi. aq saubaria
eklesiasa da samarTlis urTierTobis pirvelsafuZvlebze da kanonikuri samarTlis
warmoSobaze, ganmartebulia zogierTi mniSvnelovani termini da xazgasmulia ”ikonomiisa”
da ”epitemiis” cnebebis fundamentaluri mniSvleobis Sesaxeb. aseve, gamijnulia terminebi
”saeklesio samarTali” da ”kanonikuri samarTali” da miTiTebulia maT SigTavsebze da
arsebiT gansxvavebeze.
aRniSnuli Tematikis ganxilva da misi samecniero Seswavla Tamamad SeiZleba
CaiTvalos sruliad inovaciur wamowyebad qarTuli humanitaruli mecnierebis sferoSi axali
mimarTulebis danergvis kuTxiT. Sesabamisad, am naSromis mizania kanonikuri da
saeklesio samarTlis sferoSi mkiTxvelisaTvis pirvelwarmodgenebis Seqmna da damxmare
wanamZRvrebis dadgena momavalSi am Tematikis ufro siRrmiseuli analizisaTvis da
qarTuli saeklesio samarTlis mecnierebis ganviTarebis xelSewyobisaTvis.
SUMMARY
CHURCH AND LAW
VLADIMER NARSIA
101
Here is briefly described the basic principles of Canon Law. This essay considers the fundamentals of the relationship of Church and Law, as well as the origin of Canon Law study from its historical perspective. Besides that, fundamental concept of «economy» [“oikonomy”, i.e. “dispensation”] and «epitimia» are highlighted alongside with the term - «Ecclesiastical Law» and «Canon Law», where differences of their inner concept and essentials are reviewed.
Discussing the subject on its scientific level can be freely considered to be an innovative enterprise that will introduce new direction in the Georgian humanitarian scholarly filed. Consequently, the purpose of this work is to give the interested reader initial perceptions about «Canon Law» and «Ecclesiastical law» and to create conditions for far-reaching analysis of this topic and to promoting studies in the field of Georgian Orthodox Canon Law.
РЕЗЮМЕ
ЦЕРКОВЬ И ПРАВА
ВЛАДИМЕР НАРСИА
В данной статье кратко рассмотрены основные принципы канонического права. Здесь идет речь о первоосновах отношений Церкви и Права, а так же о возникновении канонического права, разьяснены отделъные важные термины особо отмечено фундаментальное значение понятий «икономия» и «эпитимия». Кроме того отмежеваны термины «Церковное Право» и «Каноническое Право» указано об их составных и о существенном различии между ними.
Обозрение названной тематики и её надчное изучение смело можно считать совершенно иновационньии предприятием с точки зрения внедрения нового направления в сфере грузинской гуманитарной науки. Цель настоящего труда созданние у заинтересованного читателя первоначальных представлений в сфере «канонического» и «церковного» прав, и создание предпосылок для более глубанного анализа этой темы в будущем изучению грузинской церковной науки.
102
bavSvebisa da danaSaulis Temis gaSuqeba qarTul mediaSi
dali osefaSvili
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis socialur-politikur mecnierebaTa fakultetis
Jurnalistikis mimarTulebis asocirebuli profesori
Cveni naSromis mizania warmovadginoT kvlevis Sedegebi Tu rogor aSuqebda qarTuli
beWduri media 2007 wlis ianvar-seqtemberSi bavSvebisa da danaSaulis Temas. kvlevis
obieqtia gazeTebi: “24 saaTi”, “alia”, “axali versia”, “axali Taoba”, “rezonansi”.
bavSvebisa da ZaladobasTan dakavSirebuli problemebi im erT-erT sensaciur
TemaTagania, romelic myvirala saTaurebiT usaTuod gazeTis pirvel gverdze an axali
ambebis gamoSvebis nomer pirvel informaciad gvevlineba.
saerTod, bavSvebis Temaze Zalzed iSviaTad vxvdebiT pozitiur masalebs. rogorc
Cans, aramomgebiania am sakiTxebis gaSuqeba da mxolod maSin iwevs is wina planze,
rodesac saqme mkvlelobebsa da Zaladobebs exeba. amas mowmobs Cveni raodenobrivi
kvlevis monacemebi.
Tu mxedvelobaSi ar miviRebT saagentoebis mowvdil mokle niusebs, am periodSi sul
bavSvebis Temaze daibeWda 189 sagazeTo publikacia. aqedan 93 exeba danaSauls, 23
seqsualur Zaladobas asaxavs, 31 ganaTlebis sakiTxebs aSuqebs, xolo 42 warmogvidgens
sxva iseT Temebs, rogoricaa saxelmwifos valdebulebebi da bavSvebi, Svilad ayvanis
problema, mzrunvelobas moklebuli bavSvebi da sxv.
grafikulad es raodenobrivi monacemebi amgvarad gamoisaxeba:
93
23
31
42
s u l 189 pu bl i kac i a
d anaSaul i s Tema
seqsual ur i Zal ad o baganaT l eba
sxva
103
bavSvebisa da danaSaulis Temis gaSuqeba am sakiTxze momuSave Jurnalis-
tebisgan saTanado samarTlebriv codnas moiTxovs.YTumca, ramdenad koreqtulad
Suqdeba es Tema qarTul mediaSi?
yvelaze mTavari Secdoma, rasac xSirad uSveben qarTveli Jurnalistebi bavSvebisa da
danaSaulis Temis gaSuqebisas, udanaSaulobis prezumciis darRvevaa. arcTu iSviaTad am
Temaze momzadebul masalebs mxolod sanaxaobisa da Sous elferi dakravs; aseve xdeba
bavSvebis Temis “politizireba”, rasac mowmobs gaxmaurebuli “zerekiZis saqme”.
bavSvebisa da danaSaulis Tema bolo dros imdenad aqtualuri gaxda qarTul
sazogadoebaSi, rom xelisufleba axali sakanonmdeblo iniciativiT gamodis _ sisxlis
samarTlis pasuxismgeblobis minimaluri zRvari 14-dan 12 wlamde Semcirdes.ETumca, es
axali iniciativa politi-kosTa mZafr vnebaTaRelvas da eqspertTa seriozul SeSfoTebas
iwvevs.
bavSvTa uflebaTa konvenciis mixedviT, yvela xelmomweri qveyana valdebulia
daicvas da aRiaros is saerTaSoriso normebi Tu standartebi, romlebic arasrulwlovanTa
samarTlis administrirebas exeba. am saerTaSoriso standartebis Tanaxmad, bavSvebi,
romlebmac kanoni daarRvies, msxverplad moiazrebian da ara damnaSaveebad. maTi asakidan
gamomdinare, isini dacvas, zrunvas da gansakuTrebul mopyrobas saWiroeben. marTlmsa-
julebis farglebSi maTdami gansakuTrebuli mopyroba ganpirobebulia maTive daucvelobiT
[1: 52]. konvenciiT ar aris gaTvaliswinebuli is minimaluri asaki, rodesac SesaZlebelia
bavSvis dasja, Tumca, civilizebuli qveynebis umetesobaSi, es asaki 14 wels Seadgens.
gaeros bavSvis uflebaTa komiteti mudmivad mouwodebs monawile qveynebs, rac
SeiZleba maRali zRvari daaweson sisxlis samarTlebrivi pasuxismgeblobis
gansazRvrisTvis.
evropis sabWos komisarma adamianis uflebaTa dacvis sakiTxebSi, Tomas
hamarbergma specialuri gancxadeba gaakeTa arasrulwlovanTa danaSaulis Sesaxeb. man
SeSfoTeba gamoTqva, rom evropis sabWos zogierTi saxelmwifo arasrulwlovan
damnaSaveebTan dakavSirebuli kanonmdeblobis miRebisas, bavSvTa uflebebis
konvenciisa da sxva saerTaSoriso da evropuli standartebis ignorirebas axdens an maT
safuZvlianad ar icnobs. rogorc am gancxadebaSi vkiTxulobT: “arasrulwlovanTa marTlmsajulebisas adgili ar unda hqondes damsjelobiT zomebs. Zalisxmeva unda mivmarToT imisken, rom arasrulwlovanma SeigrZnos pasuxismgebloba, magram es unda moxdes reintegraciis gziT. im evropaSi, romlis aSenebac Cven gvinda, im bavSvebisTvisac unda iyos adgili, romlebmac cudad daiwyes TavianTi cxovreba.” /www.crin.org/resources/infoDetail./.
vidre mediaSi mozardTa uflebebis darRvevis konkretul faqtebs SemogTavazebdeT,
Tvali gadavavloT zust statistikas. sainteresoa, ra saxis danaSauls Cadian mozardebi.
104
wyaro: saqarTvelos uzenaesi sasamarTlowww.statistics.ge
wyaro: saqarTvelos uzenaesi sasamarTlowww.statistics.ge
Tumca, saqarTvelos generaluri prokuraturis monacemebiT, 2007 wlis 9 Tvis
ganmavlobaSi klebis tendenciiT xasiaTdeba arasrulwlovanTa mier Cadenili danaSaulebi.
am monacemebis mixedviT, yvelaze xSiria qurdoba. kerZod, 751 arasrulwlovani
msjavrdebulidan umetesobas _ 386 Cadenili aqvs qurdoba, Semdeg yaCaRoba _72,
Zarcva _ 53 da a. S.
105
wyaro: saqarTvelos generaluri prokuraturis aparati
monacemebi arasrulwlovanTa mimarT ganxorcielebuli sasjelis RonisZiebebis Sesaxeb
wyaro: saqarTvelos generaluri prokuraturis aparati
ra saxis danaSauls sCadian bavSvebi, ra iwvevs agresias mozardebSi, da kanonTan
konfliqtSi myofi bavSvebi da kamonmdebloba _ es is ZiriTadi Temebia, romelic sagazeTo
publikaciaTa analizis Sedegad ikveTeba garda, TviT uSualod konkretuli danaSaulis
faqtebis gadmocemisa.
106
es Temebi gvxvdeba TiTqmis yvela Cvens mier Seswavlil gazeTSi, Tumca “24 saaTi”
da “rezonansi” gvTavazoben ZiriTadad faqtebs, “axali versia da “alia” danaSaulis versiebs
ganixilaven, “axali Taoba” ki umetes SemTxvevaSi warmogvidgens sxvadasxva pirTa
komentarebs, Tu ra iwvevs agresias bavSvebSi.
kvlevis Sedegebi mowmobs, rom qarTuli beWduri media did yuradRebas uTmobs
bavSvebisa da danaSaulis Temas. amitomac, sakmaod didi nawili publikaciebisa, pirvel
gverdzea ganTavsebuli.
rac Seexeba wyaroebs, kvlevam gviCvena, rom qarTul mediaSi am sakiTxze
sasaubrod Jurnalistebi ZiriTadad mxolod politikosebs, mxolod fsiqologebs an mxolod
samarTaldamcvelebs da mimarTaven da ar aris publikaciebi mravalwyaroze dayrdnobiT
momzadebuli, romelSic kompetenturi pirebi problemas mravalmxrivad da siRrmiseulad
gaanalizebdnen; sasurvelia metad iyos warmodgenili am sferos specialistTa da eqspertTa
komentarebi; vxvdebiT mSobelTa da moqalaqeTa komentarebs.Easeve aranakleb
saintereso iqneboda TviT “bavSvTa xmis” CarTva – ras fiqroben mozardebi maTsave
TanatolebSi arsebul moWarbebul agresiaze; 189 publikaciidan bavSvebis mxolod 6
komentari Segvxvda.
ramdenad koreqtulad Suqdeba Tema? arasrulwlovanTa saqmeebis gaSuqebisas,
maTi konfidencialurobis dacva _ saerTaSoriso moTxovnaa da xels uwyobs damnaSavis
damRis Tavidan acilebas. rogorc misuris Jurnalistikis skolis “axali ambebis
saxelmZRvaneloSi” vkiTxulobT, “garda daRisa, romelic samudamod daaCndeba arasrulwlovani damnaSavis saxels, arsebobs mosazreba, rom zogierT jgufebSi axalgazrdis aseTma saxelganTqmulobam SeiZleba ubiZgos sxva axalgazrdebs kanonis darRvevisaken. sxvebis azriT, sajaro damcirebis perspeqtiva axalgazrdebs kargad daafiqrebs danaSaulis
Cadenamde.” [2: 505].
miuxedavad am gansxvavebuli Tvalsazrisebisa, saerTaSoriso samarTlis mixedviT,
arsebobs ramdenime ZiriTadi saxelmZRvanelo dokumenti, romelic bavSvebs Seexeba:
“bavSvTa uflebebis konvencia”, “gaeros arasrulwlovanTa samarTlis administraciis
minimaluri standartuli wesebi (pekinis wesebi, 1985) da “gaeros TavisuflebaaRkveTil
arasrulwlovanebTan mopyrobis wesebi” (1990). gaeros minimaluri standartuli wesebiT,
arasrulwlovanTa marTlmsajulebis ganxorcielebisas (e.w. pekinuri wesebi), pativi unda
eces arasrulwlovani piris uflebas piradi cxovrebis xelSeuxeblobaze, raTa Tavidan iqnas
acilebuli misTvis zianis miyeneba da “nebismieri informacia, romelsac SeiZleba Sedegad
arasrulwlovani samarTaldamrRvevis identifikacia mohyves, principulad ar unda
gamoqveyndes” (muxli 8). saerTaSoriso standartebiT ikrZaleba iseTi informaciis
gamoqveyneba, romelic saSualebas iZleva, moxdes arasrulwlovani kanondamrRvevis
identifikacia. satelevizio gadacemaSi samarTaldamrRvevis saxe usaTuod dafaruli unda
iyos da saxel-gvari ar unda iyos naxsenebi. 107
amdenad, arasrulwlovanTa saqmeebis gaSuqebisas, maTi konfiden-cialurobis dacva
saerTaSoriso moTxovnaa da xels uwyobs stigmis anu damnaSavis damRis dasmis
Tavidan acilebas.
amgvaria saerTaSoriso midgoma _ Cvens sazogadoebaSi ki, araTu msxverplad
moiazreben danaSaulis Camden arasrulwlovnebs, aramed qarTul mediaSi, arcTu iSviaTad
irRveva udanaSaulobis prezumfcia da axali ambebis gaSuqebisas xSirad damnaSaveebad
ixsenieben eWvmitanil mozardebs, romelTa braleulobac ar aris damtkicebuli da maT saxel-
gvarebsac umxelen sazogadoebas.
es ki, imavdroulad profesiuli eTikis darRvevac aris da bavSvTa uflebis _ piradi
cxovrebis xelSeuxeblobis Selaxvac. Jurnalistebi SeiZleba iTqvas, erTgvari dilemis winaSe
dganan _ SesTavazon auditorias mozardTa danaSaulebTan dakavSirebuli skandaluri
istoria Tu maT uflebebze ifiqron. anu ra gadawonis sazogadoebis interesi, Seityos
momxdari faqti Tu TviT arasrulwlovanTa interesi.
marTalia, Jurnalistebi ZiriTadad moqmedeben cnobili principiT, “cudi axali ambavi
yvelaze kargi axali ambavia”, magram rogorc Cans, naklebad fiqroben imaze, maT mier
miwodebuli informacia ra uaryofiT zegavlenas moaxdens mozardTa da saerTod,
adamianTa fsiqikaze. iseve rogorc, TviT danaSaulis Camdens an msxverpls SeiZleba
gamousworebeli daRi daasvas mediiT gavrcelebulma informaciam.
JurnalistTa saerTaSoriso federaciis principebiT, bavSvebTan dakavSirebuli
publikaciebis gaSuqeba maTi daucveli mdgomareobis gaTvaliswinebiT unda moxdes.
mediis saSualebebma yvelaferi unda gaakeTon imisaTvis, rom ar gadauxvion umaRles
eTikur standartebsa da normebs bavSvTa problemebis gaSuqebisas. kerZod, gTavazobT
am problemasTan dakavSirebul mxolod ramdenime moTxovnas profesiuli standartidan.
bavSvebis sakiTxebis gaSuqebisas maT Zalisxmeva ar unda daiSuron sizustisa da
koreqtulobis dasacavad;
unda moeridon iseTi fotoebisa da informaciis gamoqveynebas bavSvebisaTvis
gankuTvnil mediasivrceSi, romelic saziano iqneba maTTvis.
moeridon BbavSvebTan dakavSirebuli problemebis sensaciur da stereotipul
gaSuqebas publikaciebis popularobis mizniT;
bavSvebTan dakavSirebuli nebismieri masalis gamoqveynebisas saguldagulod awon-
dawonon SesaZlo Sedegebi da minimumamde daiyvanon zianis faqtori.
Tu amas sazogadoebrivi interesi ar moiTxovs, daicvan bavSvis vinaoba da ar
gamoaqveynon misi fotoebi; /www.unicef.org/media_tools_guidlines.html/
es zogadi standartia, romelTa gaTvaliswinebac marTebT Jurnalistebs, Tumca, qarTul
mediaSi arcTu iSviaTad irRveva es standarti.
108
rogorc aRvniSneT, bavSvebisa da danaSaulisa Tu seqsualuri Zaladobis problemis
gaSuqebisas arsebobs safrTxe, rom daarRvion udanaSaulobis prezumcia da Txrobis
sensaciuri stilis gamoyenebiT skandaluri istoria SesTavazon mkiTxvelebsa Tu
mayureblebs. magaliTad, erT-erT gazeTSi rubrikiT “Semzaravi istoria” vxvdebiT statias
saTauriT _ “14 wlis bavSvs 23 Wriloba miayenes”, romelic Tbilisis erT-erT skolaSi
momxdar incidents warmogvidgens /“axali versia”, N#517/. rogorc qvesaTauridan
vkiTxulobT _ “braldebuli daWrilis Tanaklaseli gogoa” da savaraudod, es incidenti lesbosur
niadagze momxdara _ mas da mis msxverpls erTi da igive gogona hyvarebiaT.
ramdenadac TemaAqarTuli realobisTvis ucxo da tabuirebulia, publikaciac sensaciuri stiliT
aris Sesrulebuli. Jurnalisti, marTalia, ar amtkicebs, rom danaSauli namdvilad am niadagze
moxda, magram TanaklaselebTan eqskluziur interviuebze dayrdnobiT, faqtiurad, swored
am versias ganixilavs. aRsaniSnavia, rom Zalian bevr komentars vxdebiT, magram ar aris
braldebuli gogonas Yadvokatis komentari. yvelaze mZime Secdoma ki, rasac Jurnalisti
uSvebs, aris eWvmitanili gogonas vinaobis gamxelaa (aseve, zustad uTiTebs im skolasac,
sadac danaSauli moxda). Cven Segnebulad ar vasaxelebT mis saxelsa da gvars, raTa
faqtis tiraJireba ar gamogvivides da kidev erTxel ar Seilaxos misi Rirseba.
ramdenime Tvis Semdeg ki, sasamarTlo procesis msvlelobisas, gazeTi ubrundeba
imave faqts, da gvTavazobs publikacias, romlis mixedviTac, es gogona, ara rogorc
damnaSaved, savaraudod, mowmed unda ganvixiloT. /“arasrulwlovani gogo ganaCenis
molodinSia”, “axali versia”, N#564/. Tumca, gazeTi ar aRiarebs, rom maT udanaSaulobis
prezumfcia daarRvies. mxolod imis aRniSvniT kmayofildeba, rom gogonas albaT
gaamarTlebs sasamarTlo.
aqsiomaa, rom Jurnalistma mxolod da mxolod eWvmitanilis saxiT SeiZleba
moixsenios piri, vidre misi braleuloba ar aris damtkicebuli, Tumca vxvdebiT iseT
Secdomebs, rodesac mediaSi damnaSaved acxadeben pirs.
unda iTqvas isic, rom rogorc publikaciaTa analizi mowmobs, bavSvTa uflebebis
damrRvevebad gvevlinebian aramxolod Jurnalistebi, aramed samarTaldamcvelebic.
magaliTad, “24 saaTSi” vkiTxulobT gazeTis sakuTar informacias, rom:
“samarTaldamcvelebis informaciiT mkvlelobis Camdeni 16 wlis ilia iaSvilia.”
rogorc fotoebis analizma gviCvena, danaSaulis Temis gasaSuqeblad ZiriTadad,
zogadi suraTebi gamoiyeneba, Tumca vxdebiT iseT SemTxvevebsac, rodesac cnobadia
fotoze aRbeWdili mozardi.
amdenad, udanaSaulobis prezumfciisa da konfindencialurobis darRveva, rogorc
danaSaulSi eWvmitanil mozardis, aseve msxverpli bavSvebisa, erT-erTi uxeSi Secdomaa
da laxavs bavSvTa uflebebs. Tumca, erTi ram gvsurs xazgasmiT aRvniSnoT, am kvlevis
109
mizani ar iyo kritika erTi romelime gazeTisa, aramed Cveneba zogadi tendenciisa, romelic
axasiaTebs Tanamedrove qarTul medias. gamosavali ki, Cveni azriT profesiuli standartis
dacvaa.
110
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. bavSvTa sakiTxebis gaSuqeba mediaSi, saxelmZRvanelo studentebisaTvis, Tbilisis
sax. universiteti da gaeros bavSvTa dacvis fondi, Tb., 2008;2. B.Brooks, G.Kennedy, News Reporting and Writing, The Missouri Group, ed 7. Boston-New
York., 2002.
reziume
bavSvebisa da danaSaulis Temis gaSuqeba qarTul mediaSi
dali osefaSvili
Cveni kvlevis mizania SeviswavloT, 2007 wlis ianvar-seqtemberSi qarTuli beWduri
media rogor aSuqebda bavSvebisa da danaSaulis Temas. kvlevis obieqtia gazeTebi: “24
saaTi”, “alia”, “axali versia”, “axali Taoba”, “rezonansi”.
bavSvebisa da danaSaulis Temis gaSuqeba am sakiTxze momuSave
Jurnalistebisgan saTanado samarTlebriv codnas moiTxovs. rogorc Cveni kvleva
mowmobs, yvelaze mTavari Secdoma, rasac xSirad uSveben qarTveli Jurnalistebi am
Temis gaSuqebisas, udanaSaulobis prezumciis darRvevaa;
kvlevis Sedegebi rogorc mowmobs, qarTul mediaSi am sakiTxze sasaubrod
Jurnalistebi ZiriTadad mxolod politikosebs, mxolod fsiqologebs an mxolod
samarTaldamcvelebs mimarTaven da ar aris publikaciebi mravalwyaroze dayrdnobiT
momzadebuli, romelSic kompetenturi pirebi problemas mravalmxrivad da siRrmiseulad
gaanalizebdnen.
SUMMARY
GEORGIAN MEDIA COVERAGE OF CHILDREN AND CRIME
DALI OSEPASHVILI
Our research is aimed at studying the Georgian press coverage of children and crime in the period of January - September 2007. The subjects of research are the newspapers: "24 Saati", "Alia", "Akhali Versia", "Akhali Taoba”, "Rezonansi”.
Coverage of children and crime requires appropriate legal education from the journalists working on this issue. As our research proves the main mistake often made by Georgian journalists while covering this topic is violation of presumption of innocence;
111
As the research results prove for discussing the abovementioned issue the journalists in Georgian media refer to interviews only with politicians, psychologists or lawyers. The publications are not prepared on the basis of multiple sources in which the efficient persons would have made deep and versatile analysis of problem.
РЕЗЮМЕ
ОСВЕЩЕНИЕ ТЕМЫ ДЕТЕЙ И ПРЕСТУПЛЕНИЯ В ГРУЗИНСКИХ СРЕДСТВАХ ИНФОРМАЦИИ
ДАЛИ ОСЕПАШВИЛИ
Целью нашего исследования является изучение, как грузинские печатные средства информации освещали тему детей и преступления в январе – сентябре. Объектами исследования являются газеты: «24 саати», «Алиа», «Ахали Версиа», «Ахали Таоба», «Резонанси».
Освещение темы детей и преступления требует со стороны журналистов, работающих над этим вопросом, соответствующих правовых знаний. Как подтверждает наше исследование, самой главной ошибкой, которую допускают грузинские журналисты во время обзора этой темы, является нарушение презумпции невиновности.
Как подтверждают результаты исследования, в грузинских средствах информации журналисты для беседы над этим вопросом приглашают только политиков, только психологов, или только правозащитников; и нет публикаций, приготовленных на основе многих источников, в которых компетентные лица многосторонне и глубоко проанализировали бы проблему.
112
media-monitoringis angariSis warmoeba
mariam gersamia
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetissocialur da politikur mecnierebaTa fakultetis
asocirebuli profesori
presasTan da sazogadoebasTan urTierTobis sakiTxebSi specialistisTvis da
analitikosebisTvis mniSvnelovania media-monitoringis sworad warmoeba. ganvsazRvravT
media-monitoringis arss da miznebs (1), monitoringis angariSis agebulebas da
momzadebis procedurebs (2), fabrikaciis elementebs, maTi gamovlenis da maTze
reagirebis saSualebebs (3). am sakiTxebis codna miexmareba media-analitikoss ukeT
gaiazros rogor unda daamuSavos media-produqti, xolo Jurnalists miexmareba ufrom
metad iyos Sedegze orientirebuli.
media-monitoringis miznebi (1): media-monitoringis warmoebis mizania sainformacio
qselSi organizaciis/uwyebis Sesaxeb Seqmnili suraTis Sesaxeb operatiuli informireba da
analizi. media-monitoringis Sedegad fasdeba rogorc mediasTan urTierTobis efeqturoba,
aseve mediis da organizaciis/uwyebis profesionalizmi.
angariSis agebuleba da momzadeba (2): angariSi mzaddeba winaswar Sedgenil
SablonSi ganTavsebuli informaciis analizis Sedegad.
Sabloni Sedgeba ramdenime cxrilisgan da asaxavs: samizne sainformacio
saSualebebs, organizaciis/uwyebis mier inicirebul RonisZiebebs, Sefasebis indikatorebs da
sxv. Sablonis ganaxleba xdeba yoveldRiurad. media-monitoringis angariSSi savaldebuloa
iyos: ZiriTadi mignebebi, sainformacio saSualebebiT gasuli masalebis statistikuri da
kontent-analizi da rekomendaciebi.
ZiriTadi mignebebis siswore mowmdeba argumentebiT, romlebic vlindeba im
sxvadasxva faqtorebze dakvirvebiT, romelTa kombinaciac ganapirobebs movlenis
pozitiurad an negatiurad asaxvas mediaSi. analizis Sedegad ikveTeba muSaobis procesSi
mediis da organizaciis mxridan gamovlenili xarvezebi, warmatebebi. angariSSi
warmodgenilia ra ganapirobebs pozitiur da negatiur pozicionirebas. axali ambebis
Semadgenel am elementebs pozitiur da negatiur simboloebs vuwodebT.
poziciuri simboloebia (Sefasebis 13 indikatoris mixedviT): dadebiTi politikuri
rezonansi; adaminis uflebebis dacvis/damcvelis pozicionireba; sainformacio sababis
sainteresod warmoCena; sworad SerCeuli dro, mesiji da spikerebi (maT Soris cnobadi
113
saxeebi); dadebiTi gamoxmaureba movlenis garSemo; dadebiTi Sefasebebi; kargi vizualuri
garemo; presis protokolis marTva: reglamenti da sainformacio uzrunvelyofa; warmatebuli
istoriis, magaliTis warmoCena: miRweuli Sedegis demonstrireba; risk-faqtoris mqone
ambebis inicireba; konteqsti: im dRes/kviras ganviTarebuli sxva movlenebi; ramdenime
media saSualebaSi asaxva; kmayofili adamianebi.
negatiuri simboloebia (Sefasebis 11 indikatori): uaryofiTi politikuri rezonansi:
politikosebis kritika; uaryofiTi gamoxmaureba movlenis garSemo (maT Soris cnobadi
saxeebis); uaryofiTi Sefasebebi; cudi vizualuri garemo; sainformacio vakuumi:
daubalansebeli informacia; warumatebuli magaliTis warmoCenis maprovocirebeli garemos
Seqmna; reagireba post-faqtum; konteqsti: im dRes/kviras ganviTarebuli sxva movlenebi;
adamianis uflebebis darRvevis faqtis warmoCena an ignorireba; ukmayofilo adamianebi;
ramdenime media saSualebaSi asaxva.
efeqturobis Sesafaseblad analitikosisTvis mniSvnelovania rogorc gaSuqebis sixSiris,
aseve simboloebis raodenobis Sepirispirebis da dinamikis Cveneba. monitoringis SablonSi,
grafebSi Cawerilia pozitiuri da negatiuri indikatorebi, romelTa dafiqsirebis SemTxvevaSic,
analitikosi amarkerebs Sesabamisi komponents.
rekomendaciebis SesamuSaveblad aucilebelia pozitiuri da negatiuri komponentebis
Sepirispireba, aseve organizaciis da negatiur niSas Soris balansis dadgena. gaSuqebis
sixSiris Sesabamisad xdeba organizaciis aqtiurobis maCveneblis gansazRvra negatiur
niSasTan mimarTebiT. es niSnavs, rom analitikosi ajamebs Semdegi saxis statistikur
informacias:
• organizaciis mier gaavrcelebuli presrelizebis da mediaSi maTi asaxvis raodenobas;
• organizaciis mier inicirebuli ambebze momzadebuli axali ambebis raodenobas,
mTavar sainformacio gamoSvebaSi gasuli ambebis raodenobas, top-niusad gasuli
axali ambebis raodenobas;
• sferos (mag: ganaTlebis, ekonomikis, biznesis, kulturis da sxv) Sesaxeb momzadebuli
axali ambebis saerTo raodenobas (am monacems analitikosi amowmebs kontent-
analiziT);
• `negatiuri niSaSi” moxvedrili ambebis raodenobas (procentuli daangariSebiT);
• `organizaciis niSaSi”, anu organizaciis mier inicirebuli ambebis raodenobas
(procentuli daangariSebiT);
monitoringi sazogadoebasTan urTierTobis specialists exmareba media-gegmis
momzadebaSi. media-monitoringis efeqturobas adasturebs Sidauwyebrivi kvlevebic. mag:
114
ganaTlebis da mecnierebis saministroSi warmoebuli media-monitoringis Sedegad (2007
wlis ianvari-ivnisi) dadasturda, rom yvela SemTxveva, roca saministros warmomadgeneli ar
akeTebs komentars momxdarze Suqdeba negatiurad; ganaTlebis da mecnierebis
saminsitos mier dagegnili RonisZiebebis umravlesoba (70%) asaxvas povebs mediaSi,
xolo saministros dagegmili axali ambebis umetesoba Suqdeba obieqturad (amaTgan 19%
- pozitiurad, 78% - neitralurad); RonisZiebis kargad an cudad gaSuqebis albaToba izrdeba
sxvadasxva faqtorebis kombinaciis, urTierTzemoqmedebis Sedegad da sxv.
media-monitoringis yovelkvireul angariSSi iwereba rekomendaciebi
sazogadoebasTan urTierTobis moklevadiani da grZelvadiani strategiis SemuSavebisTvis.
aseve SesaZlebelia yovelTviuri da kvartaluri angariSebis momzadeba.
media-monitoringis daxmarebiT SesaZlebelia Jurnalisturi fabrikaciebis elementebis
gamovlena (3). fabrikacia aris Jurnalisturi Sromis produqti (satelevizio-radio Tu publicisturi
masala), sadac sxvadasxva elementebis kompinirebis saSualebiT obieqturi realobis
damaxinjebulad warmoCena.
roca informciis nakadi aris Zalian didi, fabrikaciis Seqmnis msxverpli SeiZleba Tavad
Jurnalistic gaxdes. xSirad ambebis calkeuli nawilebi informacias sworad asaxaven,
magram konteqstSi damajinjebuli suraTi iqmneba. erT-erTi amerikeli Jurnalisti, mark
singeri, amas “mozaikis” awyobas adarebs, roca sxvadasxva Seusabamo nawilebi
SesaZloa erTmaneTs moergos, magram saboloo suraTis Seqmnisas erTi Secdomac ki
afuWebs yvelafers - wyaros miTiTeba [1].
aseT SemTxvevaSi media-analizis Sedegad iwereba: ZiriTadi mignebebi (3.1),
statistikuri analizi (3.2), kontent-analizi (3.3), fabrikaciis elementebis dajgufeba (3.4)
rekomendaciebi (3.5)
ZiriTad mignebebSi (3.1) aisaxeba:
• ra Temaze Seiqmna fabrikacia?
• ra aris fabrikaciis Seqmnis mizani?
• ra faqtoria gamoyenebuli fabrikaciis Seqmnis maprovocirebeli faqtorad?
• ra Sedegi moyva fabrikacias?
• ra reagireba mohyva fabrikacias oponentebis mxridan?
• raze/visze imoqmeda dadebiTad da uaryofiTad?
• rogoria arsebuli politikuri/ekonomikuri/istoriuli foni (e.w. beqgraundi)?
• romeli media-saSualebebi da Jurnalistebi qmnian fabrikaciebs da rogor?
• yvelaze xSirad ra elementebis gamoyenebuli fabrikaciis Sesaqmnelad?
statistikur analizSi (3.2) aisaxeba:
115
• rogoria samauwyeblo da beWdviTi mediis wili fabrikaciaze?
• rogoria fabrikaciebis asaxvis sixSire mediis sxvadasxva saSualebebSi?
• rogoria fabrikaciebis perioduloba?
• rogoria respodentebis dublirebis sixSire mediis sxvadasxva saSualebebSi?
• rogoria fabrikaciebis procentuli wili e.w. negatiur niSaSi (negatiur axal ambebSi)
kontent-analizSi (3.3) Semdeg media-analitikosma unda daadginos/daasabuTos aris
Tu ara Jurnalisturi produqti fabrikacia? amisTvis saWiroa fabrikaciis elementebis
gamovlena (3.4). ai, ra elementebi SeiZleba iyos gamoyenebuli fabrikaciis Sesaqmnelad:
• dauzustebeli informacia (varaudis da ara faqtebis warmoCena);
• Wori/tyuili/Secdomebi;
• anonimuri wyaro/wyaroebi;
• anonimuri respodenti (maT Soris sinqronebi arasworad miTiTebuli vinaobiT an
vinaobis gareSe);
• arasworad miTiTebuli/dauzustebeli adgilmdebareoba;
• Jurnalistis/respodentis cinikuri toni;
• miTis Seqmnis mcdeloba TviTmxilvelebis/monawileebis ignorirebiT an TviTmxilvelebis
mridan zedmiwevniT identuri gancxadebebis gamoyenebiT;
• miTis Seqmnis mcdeloba realuri Sous elementebis (ambebis rekonstruqciis)
gamoyenebiT;
• resodentebis mxridan meti emociis da naklebi infomaciis Cveneba;
• uaryofiTi emociuri konteqstis xazgasma;
• arakvalificirebuli respodentis SerCeva;
• Jurnalistis mxridan vizualis mxolod sityvieri aRwera;
• ambavs hyavs: gmiri, msxverpli, damnaSave, ”idumali” personaJi; amiT manipulireba;
• ganviTarebuli movlenebis aRwerisas fizikurad SeuZlebeli garemoebebis aRwera;
• qronologiuri da logikuri ”xvrelebi”;
• saarqivo masalis sxva Tematur konteqstSi gamoyeneba;
• respodenti aRwers ara movlenis mimdinareobas, aramed imas, rac movlenis Semdeg
naxa [2];
rekomendaciebSi (4.5) aisaxeba Tu rogor unda moxdes fabrikaciebze reagireba.
Tu Jurnalisti aRmoaCens fabrikaciis Seqmnis elementebs, mas SeuZlia moaxdinos
reagireba, daazustos da daadasturos faqtebi varaudebis sapirispirod. fabrikaciis
116
sapirispirod am SemTxvevaSi Jurnalisti (aseve, niusmeqerebi) iyenebs Semdegi saxis
informacias:
• ra dadasturda/ar dadasturda sinamdvileSi? (faqtebis da ara varaudebis warmoCena);
• dazustebuli wyaroebi;
• respodentebis identifikacia (Tu SesaZlebelia igive respodentebis mxridan axali
sinqronis moZieba);
• axali, sarwmuno respodentebis moZieba da Cawera;
• dazustebuli adgilmdebareoba;
• damatebiTi TviTmxilvelebis interviuireba da informaciis sxvadasxva kuTxiT Cveneba
(ara zedmiwevniT identuri gancxadebebis warmoCena)
• ambebis dekonstruqcia/ramdenime nawilad daSla da analizi;
• konkretuli adamianebis moqmedebebis aRwera;
• ambis nawilebs Soris Sesabamisobis dadgena;
• qronologiuri da logikuri xvrelebis aRmoCena;
• ambis nawilebSi urTierTgamomricxavi emociebis da informaciis aRmoCena;
• dadgena imisa, Tu ra akavSirebT respodentebs erTmaneTTan;
• emociuri gancxadebebis Semcveli frazebis gamijvna faqtebisgan;
• dadebiTi emociuri fonis povna;
• kvalificirebuli respodentis SerCeva;
• Jurnalistis mxridan sityvebis vizualuri dadasturebis moZieba;
• gmiris, msxverplis, damnaSavis da ”idumali” personaJis gadafasebis SesaZleblobis
povna;
• dadastureba, rom aRwerili movlenebi ase ver ganviTardeboda;
• qronologiuri da logikuri Tanmimdevroba;
• saarqivo masalis konteqstis moxmoba/ganmarteba;
• movlenis mimdinareobis Sesaxeb zusti informaciis gavrceleba;
• dazustebuli informaciis gavrceleba dadebiTad pozicionirebisTvis;
• ramdenime media saSualebaSi asaxva;
monitoringis cxrilSi analitikosma unda miuTiTos Semdegi monacemebi: eTerSi
gasvlis/gamoqveynebis TariRi, qula/gaSuqebis sixSire, avtori, mediaSi asaxva
(CamonaTvali: romel arxze, ra gamoSvebebSi, romel blokSi gaSuqda), ra iyo mediis mesiji,
vin iyvnen mTavari da meorexarisxovani spikerebi.
117
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. Zinsser William, Speaking of Journalism, Harpercollinspublishers, New York, USA, 1994. p. 96
2. Alexandra Kitty Don’t Believe it, How lies become news, 2005.USA, p. 378-380
reziume
media-monitoringis angariSis warmoeba
mariam gersamia
presasTan da sazogadoebasTan urTierTobis sakiTxebSi specialistisTvis da
analitikosebisTvis mniSvnelovania media-monitoringis sworad warmoeba. statiaSi
gansazRvrulia media-monitoringis daniSnuleba (1), monitoringis angariSis agebuleba da
momzadebis procedurebi (2), fabrikaciis elementebi, maTi gamovlenis da maTze reagirebis
saSualebebi (3). am sakiTxebis codna miexmareba media-analitikoss ukeT gaiazros rogor
unda daamuSavos media-produqti, xolo Jurnalists miexmareba ufro metad iyos Sedegze
orientirebuli.
SUMMARY
MAKING AN ACCOUNT OF MEDIA-MONITORING
MARIAM GERSAMIA
Producing proper media-monitoring reports are essential for the public relations specialists as well as for the media-analytics. This research paper dwells on the following topics: purposes of media-monitoring reports (1), structure of this reports and tips on how to draft them.(2), elements of fabrication, the ways of identifying them and overwriting the stories correctly (3). These issues will help the media-analytics to better develop a media-product. Journalists and newsmakers can apply thr knowledge of the above mentioned issues to make themselves more result-oriented.
118
РЕЗЮМЕ
ВЕДЕНИЕ РАСЧЁТА МЕДИА-МОНИТОРИНГА
МАРИАМ ГЕРСАМИА
Правильное ведение медиа-мониторинга имеет важное значение для специалистов по связям с общественностью, а также для медиа-аналитиков. В этом исследование определены цели медиа-мониторинга (1), строение отчета мониторинга и процедуры подготовки (2), элементы фабрикации, способы их выявления и реагирования (3). Знание этих вопросов помогут медиа- аналитику лучше осмыслить обработку медиа-продукта, а журналисту _ быть более ориентированным на результат.
120
OLD GEORGIAN TRADITIONS
SOPHIO MIDELASHVILI
FIRST COURSE MASTER OF HUMANITARIAN-SOCIAL FACULTY OFTECHNICAL UNIVERSITY OF GEORGIA
Today in the 21st century the new coming generation is protecting the native inheritance and most of them still do not realize the mission they have to carry on, in a small country which possesses the huge saint ness and treasure. There is often heard in Georgia the saying “remember who you are!” and in this article I want to reveal Georgian history, Georgian character and traditions.
Georgia is a part of ancient civilization and a country of Early Christian culture, manuscripts, legends and traditions. It became a kingdom about 4 BC. Georgia's recorded history dates back more than 3000 years. The recently discovered Dmanisi hominid in the foothills of the lesser Caucasus provides a remarkable 1.8 million year old link with first European humankind’s earliest transitions. After the Stone Age, humans started settling on Georgian territory even more intensively. Since those ancient times, humans have always inhabited Georgian land.
The Georgians are a nation and an ethnic group, originating in the Caucasus. The Georgian ethnic group is one of the oldest ethnic group in the world and a part of the Iberia –Caucasian peoples and are classified in the South Caucasian family ethnically, linguistically and culturally.
Georgian language is one of the oldest living languages in the world, which has its own distinctive alphabet, one of the oldest and independent one. Georgian writing was first seen in the 5th century and their alphabet is one of the fourteen unique alphabets which exist in the world today. The first Georgian alphabet was created by the first King of Caucasian Iberia (also called Kartli ), Pharnavaz in the 3rd century BC. However, the first examples of that alphabet, or its modified version, date from the 4th-5th centuries AD. During the centuries the alphabet was modernized. Nowadays there are three Georgian alphabets which are quite different from each other, so that knowing one of them can't help one read a text written in the others. These alphabets are called asomtavruli (Capitals), nuskhuri (Small letters) and mkhedruli. The first two are used together as capital and small letters and they form a single alphabet used in the Georgian Orthodox Church and called khutsuri (priests').
It should be mentioned that Eastern Georgian kingdom of Iberia became one of the first states in the world to convert to Christianity in 327 AD. The Georgian Orthodox Church is one of the world's most ancient Christian Churches, founded in west part of Georgia in the 1st century by the Apostle Andrew and later Saint Nino of Cappadocia preached Christianity in the Georgian Kingdom of Iberia . According to the legend , she received the grapevine cross from the Virgin Mary or, alternatively, she forged it herself on the way to Mtskheta and secured it by entwining with her own hair. Nino came with this cross on her mission to Georgia. She performed miraculous healings and converted the Georgian queen, Nana, and eventually the pagan king Mirian of Iberia , who, lost in darkness and blinded on a hunting trip, found his way only after he prayed to “Nino’s God”. Mirian declared Christianity an official religion and Nino continued her missionary activitie among Georgians until her death.
Georgians have great persons, who created hisory of Georgia. The most distinguished one was David IV, known as David the Builder, from the House of Bagrationi , he was King of Georgia from 1089 to 1125 . Popularly considered as the greatest Georgian king and the most successful Georgian ruler, he succeeded in driving the Seljuk Turks out of the country winning the major Battle of Didgori in 1121 . His reforms of the army and administer actions made him enabled to reunite the country and bring most Caucasian lands under Georgia’s control. A friend of the church and a notable promoter of Christian culture , he was canonized by the Georgian Orthodox Church . King David the Builder gave close attention to the education of his people.
121
The king selected children who were sent to the Byzantine Empire "so that they be taught languages and bring home translations made by them there". Many of them later became well-known scholars. At the time of David IV there were quite a few schools and academies in Georgia, among which Gelati occupies a special place. King David's historian calls Gelati Academy. Besides Gelati there also were other cultural-enlightenment and scholarly centers in Georgia at that time, i.e. the Academy of Ikalto .
David Agmashenebeli’s successors (Kings Demeter I, David V and George III) continued his policy. However, the most glorious sovereign of Georgia of that period was definitely Queen Tamar (1184-1210), David’s great-granddaughter. The reign of Queen Tamar was the peak of Georgia’s might in the whole history of the nation. Trebizond Empire was heavily dependent of Georgia for more than two hundred years. In 1210 Georgian armies invaded northern Persia (modern day Iranian Azerbaijan) putting part of the conquered territory under Georgian protectorate. That was the maximal extent of Georgia throughout her history. Queen Tamar was addressed as “The Queen of Abkhazians, Kartvels, Rans, Kakhs and Armenians, Shirvan-Shakhine and Shakh-in-Shakhine, The Sovereign of the East and West”. Georgian historians often refer to her as “Queen Tamar the Great”. The period between the early 12 th and the early 13th centuries and especially, the era of Tamar the Great, can truly be considered as the golden age of Georgia. Besides the political and military achievements, it was marked by the development of Georgian culture including the architecture, literature, philosophy and sciences. From shadowy past to day, Georgians proud their kings and mothers grow children with the legend of the kings.
The most important fact is that Georgia is rich with traditions. Many of them disappeared, but Georgian people are eager to preserve traditions, which are given from generations to generations. Unfortunately, nowadays Georgians teenagers try to imitate foreigners and forget their own nature, what badly reflects on out future life. I think, in order to have a strong state with proper nation, there is only one way, don’t forget our history and traditions. On the one hand it is quite a good factor that Georgian people, especially the new generation tries to reflect European traditions and values, but on the other hand these two traditions should be in harmony with each other, and European values should not overcome Georgian ones.
Georgians have been said to be irreverent, good humored and generally high spirited. A good demonstration of the Georgian character can be seen by a guest in a Georgian home, where you will be treated like monarch and entertained with food and drink until you can take no more. They believe - “Every guest is God-sent”. They are among the most hospitable people on the Earth with strong traditions of chivalry.
It goes without saying that ,,Table” is characteristic for Georgians, which has deeper implications than an ordinary meal. In Georgia every table has ,,tamada”, who proposes traditional toasts either it is family table, friends reunion, wedding party or funeral ceremonial… Table members interpret each toast before drinking it. In Georgia, you never drink wine without toasting. Traditional tables are usually accompanied by singing. Folk songs are the most frequently sung around the table in modern Georgia and this tradition itself forms a direct link to Georgia’s past.
Also this country is famous for its rich unique folk dance and music. Unique in folk-dancing tradition, Georgian male performers dance on their toes without the help of special blocked shoes. Every region of Georgia has its own dance, such as: Svanuri, Kazbeguri, Acharuli, Khevsuruli, Mokheuri and other. The dances are characterized with graceful, soft, and playful flirtation between the males and females, the relationship between men and women in this dance is more informal and lighthearted. Georgian folk music, featuring complex, three-part, polyphonic harmonies, has long been a subject of special interest among musicologists. Men and women sing in separate ensembles with entirely different repertoires. The inspiration is most often the church, work in the fields or special occasions.
Georgia is the homeland of wine – says a greater part of the world’s competent experts. Wine is more than an industry in this country. To Georgians wine and vineyards are eternal symbols of culture and the good life. In Georgia there are 400 sorts of vine out of the total of
122
four thousand types exiting in the world. They boast that their mountainous, homeland could well have been the birthplace of wine. Archaeologists have shown that wine may have been part of life in Georgia over 5000 years ago. Perhaps even more than other Christian lands wine holds a very high position in Georgian spiritual life, where it is used in religious ceremonies of all kinds
Georgian wine manufacturing is generally concentrated in three areas – Kakheti (about 60-70%), Kartli and Imereti, but Kakheti is main vine-growing region and Kakhetians are the most hospitable and lively people in Georgia. They have old pagan carnivals, called Berikaoba, Beri means “child”, therefore Berikaoba refers to being childish, playing around. Berikaoba is a masquerade performed by several men. Even though there are over 100 improvised scenes, the main idea of Berikaoba is to “program” a fertile year.
Before the festivity, village men gather to pick the actors for the mystery. The chief characters of the mystery are Berikas, who are disguised as animals. These are mostly totemic animals of ancient Georgia – the bear, the boar, the goat, the wolf. Together with animal Berikas, there is a bride character – Kekela (also performed by a man), a groom who is often disguised as a monkey wearing a Chokha, traditional Georgian dress, and several other characters that mostly represent the invaders of Georgian land. The costumes and masks for the mystery are designed from the skins and hides of animals. Animal skulls, tails, feathers, horns, pumpkins, ribbons and bells are used to create colorful, impressive images. Berikas often color their faces with coal. Once the preparations are finished, the villagers are notified about the approaching procession of Berikas by the sound of bugle. Equipped with large baskets and colorful sacks, accompanied by the sounds of Stviri (the bag pipe), Chonguri and Panduri Berikas proceed door to door expecting the openhanded treat from the hosts. The hosts present Berikas with wine, honey, floor, meat and so on. Despite the hearty welcome, Berikas plunder the victuals from the house. This however is considered to be a good sign for the hosts. If Berika rolls over in the yard, it demonstrates his malcontent and is believed to bring lamentable after-effects for the hosts.
Also, Zezvaoba and the Carpet Festival is very popular in mountainous region of Kakheti. On May 31, the last weekend of the month, Alvani Field, located in the Tusheti, hosted numerous visitors. The region was celebrating its traditional holiday “Zezvaoba” as well as a carpet festival being held in the village. The celebration, which was organized by the Agency of Protected Areas, involved a lot of interesting activities, displaying many of the old traditions of the region.
"Zezvaoba” itself is a name-day of Zezva Gaprindauli, a person considered to be a hero and a savior of his people during the rebellion of the Bakhtrioni against the Turks in 1659. And since 1958 “Zezvaoba” has been celebrated in Tusheti every year in the last week of May.
The day starts with an exhibition of Georgian-style carpets, handmade accessories, traditional Tushetian food and wine on the road. Tushetian women have been working with carpets for many years already. They have nearly 60 natural colors, and teaches the traditional handicraft to young people.
Very old houses decorated with numerous beautiful carpets, and from its small,
green yard, full of old Georgian style “Qvevris” (Georgian vessels to keep wine) and with
the voices of Tushetian women performing national songs, the traditional spirit started to
spread all around and lasted to the end of the day.
The pagan festivities of Georgians have helped them to preserve through the
centuries the national traditions of wrestling, singing and dancing, which were well
preserved and disguised as ritual games in the mysteries.And what concerns a family – it is universal word in Georgia. Georgians keep significance
of this word in mind. Family has the important function in Georgia society and it is one of the cornerstones of the Georgian life style. Georgians’ family style is different from the many other
123
European countries. One of the example is that often three generations parents and children live together.
Women are highly esteemed in society and are accorded a respect endowed with great courtlires. The statue of mother of Georgia (kartlis deda) that stands in the hill above Tbilisi, perhaps best symbolized the national character: in her left hand, she holds a bowl of wine with which she greets her friends and in her right is a sword drawn against her enemies. In past centuries, it was not recommended to wear a low – necked dress, short or bathing suit, but now Georgian woman’s old face is changed and in the 21th century, it seems to me, one can see modern, intelligent and independent-minded women in Georgia.
Real Georgian wedding is a beautiful, entertaining and rich holiday with observance of all original customs of Georgian people. The first rule of Georgian wedding is abundance of invited guests. Sometimes the number of guests reaches several hundreds. By the way, it is impossible to refuse to come to a wedding since it is a big insult for the inviting party; sometimes a long-term enmity of two families might begin for this reason.
Family creation in Georgia has three stages: machankloba -marriage proposal, nishnoba - betrothal and kortsili-wedding. Although today parents frequently do not participate in the choice of the bride or the groom for their children as it used to be, the family role remains very high.
Once a couple has decided to marry, the young man takes an engagement ring and other jewelry to the young woman’s family to ask for her hand. The parents of the bride – to – be than host a tea for the groom – to – be and his parents. The meeting signifies that the engagement is official and plans for the wedding begin.
If the wedding is to be a religious ceremony, the couple wear jeweled crowns, exchange rings (to be worn on the right hand) and share wine from a silver cup (piala). Vows are spoken and the couple circles the sanctuary three times.
Upon crossing the threshold of groom's house, the couple stomp on an inverted ceramic plate. Whoever breaks the plate first will have the ruling hand in the marriage. The number of broken pieces signifies the number of troubles the couple will face. Instead of catching the bouquet or the garter, anyone wished to marry, next should place a piece of the plate under the pillow. After the plate ritual, the couple is served a sweet treat, symbolizing the sweetness of married life.
It’s a briefly review of Georgia and its traditions. All above-mentioned reveals the country’s traditions, and Georgian peoples’ high spirit, the fact is in a Georgian man’s nature character. According to the Great Illia the collapse of nation begins when the people, unfortunately, forgets its own history. It is not a nation which doesn’t remember its own history.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. g. bostoRanaSvili, l. mirianaSvili – saqarTvelos istoriis sakiTxebi, 2002.
2. www.aboutgeorgia.net
3. www. wikipedia.org/wiki/Georgians
4. Brewer’s Dictionary of Phrase and Fable. – London, 19925. Oxford Dictionary of Current Idiomatic English. – Oxford University Press, 1989
124
reziume
Zveli qarTuli tradiciebi
sofio midelaSvili
statiaSi saubaria qarTveli xalxis uZveles istoriaze, maT stumarTmoyvareobasa da
mraval saintereso tradicaze, romelTa daviwyebac cudad aisaxeba saqarTvelos
momavalze.
SUMMARY
OLD GEORGIAN TRADITIONS
SOPHIO MIDELASHVILI
In the article is revealed old history of Georgian people, its hospitability and many interesting traditions, disrespecting of which reflects badly on the future of Georgia.
РЕЗЮМЕ
ДРЕВНИЕ ГРУЗИНСКИЕ ТРАДИЦИИ
СОФИО МИДЕЛАЩВИЛИ
В статье представлена древняя история грузинского народа, её гостеприимность, а также рассмотренно множество интересных традиции, пренибрижение которыми плохо отразится на будушее грузии.
125
НЕКОТОРЫЕ ПРАВОВЫЕ ВОПРОСЫ ОБЕСПЕЧЕНИЯУСТОЙЧИВОГО РАЗВИТИЯ РЕГИОНА КАВКАЗА
МАРАТ ЦИЦКИШВИЛИ
ДОКТОР ФИЗИКО-МАТЕМАТИЧЕСКИХ И БИОЛОГИЧЕСКИХ НАУК,АССОЦИИРОВАННЫЙ ПРОФЕССОР ГТУ
ЛАЛИ ШАИШМЕЛАШВИЛИ
ДОКТОР ПРАВА, ПОЛНЫЙ ПРОФЕССОР ГРУЗИНСКОГО ТЕХНИЧЕСКОГО УНИВЕРСИТЕТА
ТЕЙМУРАЗ НИНУА
МАГИСТРАНТ I КУРСА ФАКУЛЬТЕТА АРХИТЕКТУРЫ, УРБАНИСТИКИ И ДИЗАЙНА ГРУЗИНСКОГО ТЕХНИЧЕСКОГО
УНИВЕРСИТЕТА
МАРИАМ ЦИЦКИШВИЛИДОКТОРАНТ ПРАВА ГРУЗИНСКОГО ТЕХНИЧЕСКОГО УНИВЕРСИТЕТА
ГИОРГИ МАДУАШВИЛИДОКТОРАНТ ПРАВА ГРУЗИНСКОГО ТЕХНИЧЕСКОГО УНИВЕРСИТЕТА
К Кавказскому экорегиону обычно принято относить Краснодарский и Ставропольский края, Кабардино-Балкарскую, Северо-Осетинскую, Чечено-Ингушскую и Адыгейскую Республики, Грузию, Армению и Азербайджан. В такой трактовке Кавказ (без Ростовский обл., где фактически нет дикой природы и который, по нашему убеждению, относят к Кавказскому экорегиону только из политических целей «увеличения присутствия России на Кавказе») имеет площадь 44040 тыс. га. Здесь большое число заповедных территорий с общей площадью 898,2 тыс. га, т. е. 2,04% всей территории. При рассмотрений биоразнообразия Кавказа нельзя упускать из виду, что это один из наиболее давно заселенный регионов мира. Последние исследования указывают на Кавказ как родину первого человека на Европейском континенте: Дманисские захоронения, по данным грузинских и немецких археологов однозначно указывают на более древное происхождение “кавказо-питека” по сравнению с ниандертальцем, креманьенцем, синантропом или австралопитеком. На это же указывает древность антропогенных ландшафтов Кавказа, их многообразие и распространенность. Вместе с тем Кавказ максимально сохранил нетронутой реликтовую природу древних эпох. В этом дуализм Кавказа, его почти мистический добиблейский этнос - ведь с Кавказом связан и Прометей - последний из титанов, и Ной - первый из атлантов, и многие греко-римские предания: об огнедышащих быках колхидского царя Язона или о золотом руне - не столько способе добычы золота осаждением на овечих шкурах, сколько о высочайшем уровне земледелия страны “георгиев” и их тоньчайшем льне и легендарной ткани “золотое руно”, о волшебной целительнице Медее - основательнице медицины. Кавказ, давший миру древнейшего современного человека - основателя современной Европейской цивилизации, вместе с тем дал ему и все материальные основы современной цивилизации: хлеб, вино, металургию и медицину! Столько не давал ни один регион; ни Двуречье, ни Египет, ни Индия и ни Китай! И вместе с тем, дуализм Кавказа в том, что «создав» по сути
126
дела современного европейца и всю материальную основу современной цивилизации, Кавказ смог сохранить первозданную природу (для спасения этой цивилизации) [1].
Кавказ - один из “200 глобальных экорегионов” (по определению WWF) , один из 25, наиболее выделяемых по уровню биоразнообразия биологических ресурсов. Играя чрезвычайную роль в сохранении биоразнообразия, определяемую стыком флор и фаун разного происхождения, различными типами высотной зональности, этот регион отличается высокой степенью эндемизма и большим количеством видов, занесенных в международную и национальные Красные книги. Особо возрастает значимость Кавказа как мирового центра видообразования, прародины многих растений, введеных в культуру. Чрезвычайно высокая уязвимость горных экосистем, объясняемая естественной нестабильностью геофизических условий, высокой интенсивностью идущих здесь эгзо- и эндо-генных процессов, требуют постоянных усилий по поддержанию неустойчивого равновесия. Распад СССР и фактическая деградация существующих систем контроля, охраны и использования природных ресурсов, обуславливают необходимость международных усилий для принятия мер по сохранению биологического разнообразия этого региона.
Датой учреждения первого на Кавказе заповедного участка принято считать 1910 год; так указывается в Академическом издании серии “Заповедники Кавказа” (М. “Мысль”, 1990). На проходившем в 1913 г. в Тифлисе (тогдашняя транскрипция современного Тбилиси) XIII съезде естествоиспытателей и врачей Российской империи, специально приглашенный один из мировых основателей теории консервации дикой природы, известный немецкий ученый Гуго фон Конвенц сделал эпохальный доклад “Об охране памятников природы, вообще и на Кавказе в частности”, где было высказано пожелание: ... “что касается Кавказа, то священной объязанностью современников должно быть стремление возможно лучше сохранить его многочисленные и дивные памятники природы, считаясь, само собой разумеется, с требованиями экономического характера. Не нужно быть пророком, чтобы предсказать, что близко то время, когда Кавказ откроется для оживленных сношений и индустрии. В ожидании этого времени, нужно позаботиться, чтобы выдающиеся красоты этого края не были уничтожены железными дорогами и заводами.” (1913 г, Г. фон Конвенц). Многие предложения этого выдающегося эколога (который фактически неизвестен в Грузии), через Решение “постоянной комиссии по охране памятников природы на Кавказе” послужили основой для организации в последующем “законодательно оформленных” заповедников. К сожалению большевики не отличались бережным отношением к природе; их кумир – Мичурин считал, что «нечего ждать милостей от природы – надо насильно взять их у нее». И брали – как могли и сколько могли и даже больше!
Прошло более 30 лет со дня проведения исторической Конференции ЮНЕСКО по природоохранному образованию – Тбилисской Межправительственной конференции ЮНЕСКО 1977 года. Она ознаменовала собой переход на качественно новый уровень экологического образования во всем мире. До сих пор решения Тбилисской конференции ЮНЕСКО широко цитируются и служат руководящими документами для целей экологического и природоохранного образования во всем мире. За прошедшие годы после Тбилисской Конференции ЮНЕСКО в мире произошли разительные перемены. Конференция ООН в Рио-де-Жанейро провозгласила «взаимозависимость и неразделимость мира, развития и охраны окружающей среды», курс на устойчивое развитие. В Докладе 19-ой Спецсессии ООН в июне 1997 года на последующие четверть века было спрогнозировано «учащение «экологизированных конфликтов и углубление экологического стресса». После «Всемирного Саммита Рио-10» в Йоханесбурге пустулирована недостаточность только увеличения финансовых вложений и институционализации процесса. Корень экологического кризиса в неверных подходах к природопользованию и природоохране. Стимулирующим фактором объединения международного сообщества может стать новая концепция образования. Академик Н.Н.Моисеев назвал главным и основным условием «устойчивого развития» человечества – экологическое образование! Нужна новая экологическая концепция природоохранного образования, базирующаяся на этических принципах. Речь идет о недопус-тимости рассмотрения окружающей среды лишь как источника благ, сохранение ее в
127
интересах все большей эксплуатации. Согласно академика Н.Н.Моисеева, в практике преподавания основ охраны природы мотивацией должно служить признание самоценности всех ее составных частей, независимо от их полезности для человека, а методом – минимизация вмешательства в естественную природную среду.
В настоящее время для государств Южного Кавказа наступает период выхода из экономического кризиса. Идет процесс выбора и реализаций основных направлений развития, составление долговременных планов социально – политического обустройства. Ускоряется урбанизация региона; когдато аграрный регион становится основным транзитным коридором между Востоком и Западом, между Европой и Азией! Именно сейчас весьма важно правильно ориентировать государства всего Кавказа на реализацию принципов устойчивого развития, на понимание того, что одним из основных факторов социального развития может служить правильная политика в области охраны природы и оптимального использования биоресурсов региона. Одна из актуальнейших задач международных организаций, частных лиц – меценатов, обществ и фондов – всемерное содействие и реальная поддержка этого процесса! В силу своего геополитического положения Кавказ, и в частности Закавказье, привлекают все большее внимание различных мировых политических сил. Намечаемые межконтинентальные комуникационные пути, нефте- и газо- проводы одназначно указывают на особое значение достижения не только политической, но и экологической стабильности в этом регионе, на заинтересованность в этом прогресивных сил и всего мирового сообщества. Поэтому, вне всякого сомнения, что будут приветствоваться любые усилия на всех уровнях – правительственном, общественном или религиозном для достижения стабильности. В этот процесс уже должны быть активно втянуты правительственные структуры стран Кавказа и близлежащих регионов. Объединение усилий многих специалистов совершенно различного профиля – биоэкологов, геоэкологов, социоэкологов, агроэкологов, социологов, политологов, футурологов, экономистов, врачей, биологов, строителей, технологов, юристов, успешное развитие не только традиционно актуальных научно-экологические направлений – биогеоценологии и охраны биоразнообразия, социоэкологии и геоурбанистики, геоэкологии и инженерной экологии, молисмологии и менеджмента прибрежных зон, формулирование совершенно новых научно-экологических направлений, например этноэкологи – вот гарантии успеха. Этноэкология - оптимизация и гармонизация условий совместного проживания - сосуществования различных народов и народностей, с учетом их многовековой адаптации к местной природной среде, со щадящей этно-натуральной экономикой. Этноэкология особенно актуальна для многонационального Кавказа, в условиях компактного проживания и усилившихся этноконфликтов, вызванных ими миграционных процессов, острой нехватки плодородных земель и т.д.
Когда при отсутствии промышленности, экономической базы, основная социальная нагрузка падает на природные ресурсы – единственный источник обеспечения прожиточного минимума, и когда эта эксплуатация природных ресурсов носит хищнический характер, особенное социальное звучание приобретает юридическая гармонизация отношений общества и природы, хотя проблема охраны биоразнообразия Кавказа и рационального использования биоресурсов – проблема комплексная, в первую очередь связанная с:
- экономическими проблемами наличия соответствующих средств,- мобилизацией профессиональных и информационных средств,- формированием общественного мнения,- созданием правильных природоохранных мотиваций и стимулов,- гармонизацией соответствующей законодательной базы,- оптимизацией институционального устройства,- усилиями на национальном и региональном уровнях,- пониманием общемировой значимости проблемы и роли социума. Во всех странах предусмотрена защита окружающей природной среды от вредного
биологического воздействия. Биологическое загрязнение относится к числу еще малоизу-ченных видов загрязнений. Поэтому это понятие не имеет единого толкования - в основном
128
под ним понимается деятельность человека, выражающаяся в превышении численности (биомассы) животных организмов сверх допустимой в естественных условиях предельной нормы, а также в привнесении в окружающую природную среду новых, не свойственных ей ранее животных организмов. Последствия этого могут проявляться в резком возрастании численности вредных для человека сорных растений, насекомых, животных. Дополнительную опасность представляют вспышки инфекционных заболеваний, переносимых некоторыми вышеуказанными биологическими объектами. В данном случае, мы будем иметь дело с эпи-демиологической эпизоотией, эпифитотией, или даже пандемией. Так же вредное биологичес-кое воздействие на окружающую природную среду может иметь и иные последствия, напри-мер - при повышении популяции некоторых животных полностью истощаются их привычные кормовые ресурсы, что в конечном итоге ведет к опустыниванию земель (эпизоотия или а случае с растениями - эпифитотия). В различных странах законы «Об охране и использовании окружающего животного мира» запрещает самовольное переселение, акклиматизацию, сокращение животных и растений. За нарушение этого запрета обычно в «Кодексе об административных правонарушениях» устанавливается административная ответственность. Однако в Грузии были случаи необоснованной интродукции некоторых видов жиыотных (волки, белки), повлекшие за собой (по мнению некоторых экологов) нарушение экологичес-кого равновесия и тяжелые последствия для некоторых экосистем. Для завоза растений и животных из зарубежных стран необходимо разрешение карантинной службы. Лесными культурами занимаются лесхозы, культурными растениями - управления зеленого хозяйства городов, органы ветеринарного надзора решают вопросы акклиматизации и переселения домашних и сельскохозяйственных животных, органы охоты и охотничьего хозяйства ведают дикими животными, инспекции госрыбнадзора - рыбой и иными водными животными.
Развитие биотехнологии и генной инженерии создает новую экологическую опасность - возможность попадания из цеха завода в природную среду агрессивных микроорганизмов с непредсказуемыми свойствами. Аналогичную опасность представляют также и медицинские и ветеринарные лаборатории, работающие с возбудителями болезней. Контроль за соблюдением предельно допустимых норм биологического загрязнения ведет санитарно-эпидемиологическая служба. Она имеет право выносить обязательные предписания о приостановлении или закрытии предприятий, лабораторий и иных объектов, если они нарушают установленные нормативы и правила охраны окружающей природной среды от вредного биологического воздействия. А кто сейчас в Грузии, после известных решений об упразднении санитарно-эпидемиологическая службы, решает эти вопросы?
С 2003 года по инициативе Генеральной Ассамблеи ООН 11 декабря отмечается как Международный день гор. Данное решение стало результатом успешности решения ООН о провозглашении 2002 года Международным годом Гор, цель которого заключалась в повышении международной осведомленности в глобальной значимости горных экосистем. Эта дата является поводом для привлечения внимания общественности, правительств, межправительственных и неправительственных организаций, агентств ООН, частного сектора и СМИ к важности охраны горных экосистем и призывает к действиям на всех уровнях.Особенно актуально это для горного Кавказа. Ежегодно Международный день гор посвящается одной из проблем, относящихся к устойчивому развитию гор. Темы прошлых лет включали: мир (2004), туризм (2005), биоразнообразие (2006) и изменение климата (2007). Отмечаемый в 2008 году Международный день гор, темой которого является «Продовольственная безопасность горных регионов» - отличный повод, чтобы задуматься о том, с какими трудностями сталкиваются жители горных регионов при получении достаточного количества питательной пищи, необходимой для активного и здорового образа жизни. Основными текущими приоритетами в свете продовольственной безопасности в горных регионах являются: Научные исследования и разработки в области сельского хозяйства должны выйти за рамки крупных товарных культур и включать в себя культуры, которые снабжают продовольствием многие поколения горных жителей. Местные (зачастую находящиеся под угрозой исчезновения) породы домашнего скота, приспособленные к горным системам производства, заслуживают более пристального внимания при разработке
129
программ развития животноводства. Для создания безопасных и устойчивых каналов поставки товаров горных производителей на местные, региональные и мировые рынки требуется поддержка государства и частного сектора. Вместо того, чтобы применять в горных регионах стратегии и законы, предназначенные для равнинных регионов, правительства должны разработать специальные стратегии для горных регионов, учитывающие хрупкость горных экосистем, а также потребности, интересы и приоритеты горных жителей. Разработка политики, законов и инвестиций, направленных на повышение уровня жизни жителей горных регионов, должна осуществляться с полноправным участием самих горных жителей. В государствах Южного Кавказа в этом направлении сделаны только первые робкие шаги; не заложены еще правовые механизмы для реализации вышеуказанных положений.
На конференции ООН 19992 г. в Рио-де-Жанейро прозвучал вывод о том, что нынешняя рыночно-потребительская модель, действующая в ряде стран, стремительно ведет к гибели всего человечества. Это модель неустойчивого развития, характеризующаяся бездумной разработкой и потреблением природно-энергетических и сырьевых ресурсов биосферы. Учитывая высокую энерго- и ресурсоемкость промышленного производства в Грузии, низкий уровень культуры производства и пренебрежение экологическим законодательством, необходимо трансформировать всю социальную и политическую организацию управления и разработать новую экологическую доктрину, концепцию, в интересах устойчивого развития не только Грузии, но и всего Кавказского экорегиона. Концепция (от латинского слова “концептино” – понимание) – система, определенный способ понимания, трактовки каких-либо явлений, основная точка зрения, руководящая идея для их освещения, ведущий замысел, конструктивный принцип различных видов деятельности (Советский энциклопедический словарь. М. 19988. С. 633). Каковы основные причины необходимости разработки Новой Экологической Концепции - «НЭК Грузии»? (Именно так, а не «Концепцией экологической безопасности» должен называться этот документ; это ежедневное руководство к действию, а не свод поведения при чрезвычайных обстоятельствах, что хорошо видно из ниже приведенной мотивации объязательности разработки новой «НЭК Грузии):
- До последнего времени в Грузии вообще отсутствовала какая-либо государственная политика в области экологии. Такое положение вещей становится недопустимым в период перехода к рыночным отношениям, когда экологические и экономические интересы вступают в особо острые противоречия.
- Условия выживания человека диктуют переход его на ноосферный путь развития. Впервые термин “ноосфера” (в рускоязычную литературу) ввел академик В.И.Вернадский, понимая под этим разумно управляемое развитие человека, общества и природы, переход всего человечества в новую эпоху – ноосферу. Фундаментом ноосферного развития является понимание того, что человек является частью природы и обязан подчиняться ее законам. Переход к ноосферному развитию – единственный путь спасения современной цивилизации от гибели.
- Существует необходимость приведения норм экологического права Грузии в соответствие с нормами международного права, что предполагает освоение и восприятие наиболее эффективных международных концепций и идей в области охраны окружающей среды.
Основные положения «НЭК Грузии» должны стать основой для конструктивного взаимодействия органов государственной власти и ее субъектов, органов местного самоуправления, предпринимателей и общественных объединений по обеспечению комплексного решения проблем сбалансированного развития экономики и улучшения состояния окружающей среды. Эти положения должны явиться базой для разработки долгосрочной государственной политики, обеспечивающей устойчивое экономическое развитие страны при соблюдении экологической безопасности общества.
Одной из важнейших целей «НЭК Грузии» является охрана среды обитания человека, что напрямую связано с идеей создания благоприятных экологических условий для жизнедеятельности, труда и отдыха человека. Это так же является одной из главных задач деятельности по охране окружающей среды. Конституции Грузии устанавливает, что человек,
130
его права и свободы являются высшей ценностью; в Конституции так же декларируется право каждого на благоприятную окружающую среду, достоверную информацию о ее состоянии и на возмещение ущерба, причиненного его здоровью или имуществу экологическим правонарушением. При этом юридическое право граждан на благоприятную окружающую среду должно обеспечиваться:
- созданием благоприятных условий их жизнедеятельности;- предоставлением возможности участия в обсуждении подготавливаемых решений,
выполнение которых может оказать неблагоприятное воздействие на окружающую среду;
- осуществлением государственных мер по предотвращению экологически опасной деятельности, предупреждению и ликвидации последствий аварий, природных стихийных бедствий;
- предоставлением достоверной информации о состоянии окружающей среды;- улучшением качества продуктов питания;- возможностью требовать в судебном порядке отмены решений о размещении,
проектировании, строительстве, реконструкции и эксплуатации экологически опасных объектов.
Можно выделить несколько основных правовых положений механизма реализации экологической концепции страны:1. Постоянное и неуклонное увеличение доли средств государственного бюджета,
направляемых на охрану окружающей среды и природных ресурсов, что способствует повышению уровня устойчивости экосистем природных зон и обеспечивает людям, социальным группам и обществу в целом право на проживание в чистой природной среде.
2. Поэтапное формирование экологического механизма защиты окружающей среды и природных ресурсов, обеспечивающего устойчивое их воспроизводство.
3. Поэтапное формирование нормативно-правового механизма, соотносящего развитие всех сфер общественного производства, его отраслей, отдельных предприятий и всех членов общества с реальным состоянием природных ресурсов и условиями окружающей среды.
4. Решение вопросов рационального использования природных ресурсов и охраны окружающей среды на основе широкой информированности населения о состоянии природы, экономики, здравоохранения при организующей деятельности всех органов государственной власти и общественных организаций.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. Biodiversity of the Caucasus Ecoregion. Edit. V.Krever et all. Tbilisi, 2001. 132 p.
2. “Заповедники Кавказа” (М. “Мысль”, 1990). С. 413.
3. Гуго фон Конвенц. Рукопись выступления на XIII съезде естествоиспытателей и врачей Российской империи. Тифлис, 1913 г. (М., Архив Биофака МГУ).
4. Советский энциклопедический словарь. М. 1989 г.. С. 633.5. Н.Н.Моисеев. Устойчивое развитие как стратегия переходного периода. Ж.:
«Зеленый крест», 2, 1995. Сс. 15 – 16.
131
РЕЗЮМЕ
НЕКОТОРЫЕ ПРАВОВЫЕ ВОПРОСЫ ОБЕСПЕЧЕНИЯУСТОЙЧИВОГО РАЗВИТИЯ РЕГИОНА КАВКАЗА
МАРАТ ЦИЦКИШВИЛИ, ЛАЛИ ШАИШМЕЛАШВИЛИ, ТЕЙМУРАЗ НИНУА, МАРИАМ ЦИЦКИШВИЛИ, ГИОРГИ МАДУАШВИЛИ
В работе рассмотрены правовые аспекты обеспечения устойчивого развития региона Кавказа. Кавказ – регион повышенной исторической и экологической ценности. Одновременно Кавказ – транзитный коридор между Азией и Европой. Чрезвычайно высокая уязвимость горных экосистем, объясняемая естественной нестабильностью геофизических условий, высокой интенсивностью идущих здесь эгзо- и эндо-генных процессов, требуют постоянных усилий по поддержанию неустойчивого экологического равновесия. Обоснована необходимость разработки «Новой экологической концепции».
reziume
kavkasiis regionis mdgradi ganviTarebisuzrunvelyofis zogierTi samarTlebrivi sakiTxi
marat cicqiSvili, lali SaiSmelaSvili, Teimuraz ninua, mariam cicqiSvili, giorgi maduaSvili
naSromSi ganxilulia kavkasiis regionis mdgradi ganviTarebis samarTlebrivi aspeqtebi.
kavkasia msoflio istoriuli da ekologiuri faseulobis mqone regionia. amave dros es regioni
tranzituli derefania aziasa da evropas Soris. mTiani ekosistemebis maRali mowyvladoba,
gamowveuli bunebrivi arastabiluribiTa da aq mimdinare egzo- da endogenuri procesebis
maRali intensiurobiT, moiTxovs mudmiv Zalisxmevas aramdgradi wonasworobis
SesanarCuneblad. dasabuTebulia “axali ekologiuri koncefciis” SemuSavebis aucilebloba.
SUMMARY
SOME LEGAL QUESTIONS OF THE PROVISIONSSUSTAINABLE DEVELOPMENT OF CAUCASUS REGION
MARAT TSITSKISHVILI, LALI SHAISHMELASHVILI, TEIMURAZ NINUA, MARIAM TSITSKISHVILI, GIORGI MADUASHVILI
In work legal aspects of maintenance of steady development of region of Caucasus are considered. Caucasus - region of the raised historical and ecological value. Simultaneously Caucasus - a transit corridor between Asia and the Europe. Extremely high vulnerability mountain ecosystem, explained by natural instability of geophysical conditions, high intensity going here egzogenic and endogenic processes, demand constant efforts on maintenance of unstable ecological equilibrium. Necessity of development of the “New ecological concept" is proved.
132
gakotrebis saqmis warmoebis sakanonmdeblo siaxleebi
qeTevan qoqraSvili
samarTlis doqtori,saqarTvelos teqnikuri universitetis sruli profesori
laSa gorgaZe
saqarTvelos teqnikuri universitetissamarTlis magistranti
mravali wlis ganmavlobaSi sasesxo valdebulebis SeusruleblobisaTvis zogierT
qveyanaSi arsebobda sisxlis samarTlis pasuxismgebloba, ramac me-18 saukuneSi civiluri
forma miiRo da samoqalaqo samarTlebriv ganxilvas daeqvemdebara. mogvianebiT calkeul
qveynebSi yalibdeba sagakotrebo samarTali (germaniaSi – saizolvenco samarTali) da
iqmneba specialuri kanonebi gakotrebis saqmis warmoebis Sesaxeb. es iyo seriozuli win
gadadgmuli nabiji movalis qonebrivi dacvis meqanizmis srulyofis TvalsazrisiT.
zogadad samarTali da miT umetes gakotrebis samarTali konkretuli qveynis politikur
da ekonomikur viTarebas esadageba da misi sazogadoebis moTxovnebs pasuxobs,
amitom imis gaTvaliswinebiT, rom XX saukunis Sua periodSi sabWoTa qveyanebSi, maT
Soris saqarTveloSi regulirebadi ekonomikis pirobebSi TiTqmis yvela sawarmos saxelmwifo
marTavda, praqtikulad ar arsebobda moTxovna gakotrebis samarTalze.
sabWoTa kavSiris daSlis da saqarTvelos mier damoukideblobis mopovebis Semdeg,
kerZod 1991 wels saxelmwifo sabWom miiRo `sawarmoTa gakotrebis dekreti~, romelic
efuZneboda ruseTis “gakotrebis dekrets”. amasTn, sagulisxmoa, rom aRniSnuli dekretis
gamoyenebis faqtebi praqtikaSi ar arsebobs. mogvianebiT dekreti Caanacvla 1996 wlis
saqarTvelos kanonma `gakotrebis saqmeTa warmoebis Sesaxeb~, romelic garkveuli
cvlilebebiT moqmedebda 2007 wlis 15 agvistomde.
gakotrebis samarTals da Tavad gadaxdisuunarobis process sxvadasxva qveyanaSi
sxvadasxva Sinaarsobrivi datvirTva aqvs. zogierT qveyanaSi igi calsaxad prokreditorulia,
zogan ki kanonmdebeli gadaxdisuunarobis cnebis SinaarsSi ufro metad movalis
gadarCenis `survils~ gamoxatavs (swored aseTi prodebitoruli Sinaarsisaa sxva da sxva
qveynebidan kreditoruli davalianebebis gamo `gaqceuli~ xalxis mier `daarsebuli~ amerikis
SeerTebuli Statebis gakotrebis samarTali).
Tanamedrove msoflio iuridiul leqsikaSi Tanabrad gamoiyeneba rogorc termini
“gadaxdisuunaroba”, ise “gakotreba”. magaliTad, aSS-Si gamoiyeneba termini “gakotreba”
134
(US Bankroptcy Code); inglisSi da germaniaSi “Insolvency Act”, “insolvenzordrung”,
safrangeTSi 1999 wlis savaWro kodeqsi iyenebs rogorc “gadaxdisuunarobas”, ise
“gakotrebas”, xolo savaWro sawarmos mimarT “difficultes des enterprises” sawarmo, romelic
imyofeba rTul ekonomikur mdgomareobaSi” (ssk. VI wigni).
aSS-Si gakotrebis kanonTan erTad didi mniSvneloba eniWeba aSS-s umaRlesi
sasamarTlos mier miRebul wesebs gakotrebis procedurebis Sesaxeb (“Federal Rules of Civil Procedure”).
inglisSi pirveli kanoni “gadaxdisuunarobis Sesaxeb” miRebuli iqna 1986 wels,
romelmac 2000 wels mniSvnelovani cvlilebebi ganicada. kerZod, Tu 1986 wlis kanoniT
gaTvaliswinebuli iyo sawarmos ekonomikuri gajansaRebis SesaZlebloba, 2000 wlis
kanonma gaaZliera es SesaZlebloba da misi ganxorcieleba dauSva sawarmos
saqmianobis ufro adreul etapze. Kkidev erTi mniSvnelovani cvlilebaa is, rom kanonma
dauSva mxareTa nebayoflobiTi SeTanxmeba (CVA). SeTanxnmebis miRebis momentidan
igi savaldebulod Sesasruleebeli xdeba gadaxdisuunarobis procesis yvela monawilisaTvis,
ucnobi kreditorebis CaTvliT. aRniSnul SeTanxmebas amtkicebs kreditorTa kreba.
germanuli kanonmdebloba iTvaliswinebs mTel rig prevenciul RonisZiebebs sawarmos
gadaxdisuunarobis Tavis acilebis mizniT. kerZod:
• msxvili sawarmoebis valdebuleba, yovelwliurad gaiaron savaldebulo auditoruli
Semowmeba;
• SemoRebulia Sps-s da saaqcio sazogadoebis xelmZRvanelTa valdebuleba,
sakuTari kapitalis 50%-is gaxarjvis SemTxvevaSi, aRniSnulis partniorebisaTvis
Setyobineba; A
am valdebulebis Seusrulebloba iwvevs sawarmos xelmZRvanelTa sisxlis
samarTlebriv pasuxismgeblobas.
• xelmZRvanelebi, aseve valdebulni arian partniorebs dauyovnebliv acnobon Tu
sawarmo ver ixdis valebs.
franguli kanonmdebloba iTvaliswinebs mTel rig RonisZiebebs, romlebic mimarTulia
sawarmos finansuri sirTuleebisagan dacvisaken. kerZod:
• sawarmoTa sabuRaltro aRricxvisa da finansuri informaciebis srulyofa;
• sawarmos partniorTa mier xelmZRvanelebze kontrolis gamkacreba;
• prevenciuli RonosZiebebis SemuSavebis jgufebis Seqmna. A
am jgufebis Semadgenlobas amtkicebs regionSi saxelmwifos warmomadgeneli.
rogorc wesi, aseT jgufebSi Sedian sabuRaltro organizaciebi, savaWro palatebi,
profesionaluri organizaciebi. fizikur pirs jgufSi monawileobis ufleba ar aqvs. jgufs evaleba
135
konfindencialurad Seamowmos sawarmoTa mier warmodgenili sabuRaltro aRricxvisa da
finansuri informaciis monacemebi.
inglisis kanoni “gadaxdisuunarobis Sesaxeb” iTvaliswinebs mTel rig procedurebs,
raTa Tavidan iqnas acilebuli sawarmos likvidacia. kerZod:
• kreditorisa da movalis nebayoflobiTi SeTanxmeba (CVA), rac Tavisi SinaarsiT
kompromisuli SeTanxmebaa valebis dafarvis Taobaze. misi iniciatori, rogorc wesi,
kompaniis direqciaa;
• sakonkurso masis marTvis SemoReba. A
am proceduris umTavresi principia, rom kreditorebi warmoadgenen moratoriums, raTa
kompanias mieces Tavisi saqmianobis restruqturizaciis (reorganizaciis) saSualeba.
Aamgvari marTvis SemoReba SesaZloa ganxorcieldes rogorc kompaniis, ise kreditoris
iniciativiT, saboloo brZanebas aRniSnulis Taobaze gamoscems sasamarTlo.
nebayoflobiTi SeTanxmebis SemTxvevaSi, iniSneba e.w. meTvalyure, xolo
saqmianobis reorganizaciis SemTxvevaSi mindobili mmarTveli, es piri aseve unda iyos
gadaxdisuunarobis saqmeTa specialisti (Insolvency Act. 388).
aSS-Si kanoni “gakotrebis Seasaxeb” (m.362, “a”) iTvaliswinebs kreditorTa
moTxovnebis dakmayofilebis SeCerebas, reorganizaciis Sesaxeb gancxadebis Setanis
momentidan. avtomaturi Sewyveta moicavs gansazRvrul periods, romlis ganmavlobaSic
kreditorebi ar arian uflebamosilni moiTxovon im moTxovnebis dakmayofileba, romelic
warmoiSva gakotrebis saqmis aRZvramde. Ees movales aZlevs damatebiT saSualebas,
moagvaros finansuri problemebi. gakotrebis sakiTxebi wydeba federalur doneze.
saqarTveloSi 2007 wlis 15 agvistomde moqmedi kanoni `gakotrebis saqmeTa
warmoebis Sesaxeb~ miRebulia 1996 wels, Tumca misi faqtobrivi gamoyeneba praqtikaSi
daiwyo daaxloebiT 2000 wlidan. igi efuZneboda germaniis gakotrebis samarTals (the
Konkursordnung, romelic miRebul iqna 1877 wels da misi Semdgomi, 1935 wlis
Vergleichsordnung) da albaneTis gakotrebis samarTals (1991 wlis kanoni gakotrebis
procesis Sesaxeb). kanoni ramdenjerme Sesworda, Tumca mniSvnelovani cvlilebebis
Setana ar momxdara.
XXI saukunis dasawyisSi saqarTveloSi faqtobrivad vakuumi Seiqmna gadax-
disuunarobasTan da gadaxdisuunaro sawarmoebis marTvasTan, aseve gakotrebis
samarTlis, rogorc sabazro ekonomikis finansuri da komerciuli struqturis nawilis rolTan da
mis bunebasa da gamoyenebasTan dakavSirebiT.
`gakotrebis saqmeTa warmoebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis miRebidan dRemde
sagakotrebo samarTali ganviTarda, dagrovda praqtikuli gamocdileba, ramac cxadhyo
moqmedi kanonis ara adekvaturoba qveyanaSi mimdinare movlenebTan. Tavad germanuli
136
kanoni, radikalurad Seicvala Insolvenzordnung-iT, (cvlilebebi ZalaSi Sevida 1999 wlis 1
ianvars). es ukanaskneli miiCnies moZvelebulad, radgan veRar akmayofilebda miRebul
saerTaSoriso standartebs da ver pasuxobda Tanamedrove sabazro ekonomikis
moTxovnebs (albaneTis 1991 wlis kanonic Seicvala 2002 wlis kanoniT `gakotrebis
saqmeTa warmoebis Sesaxeb~, romelic Tavis mxriv efuZneba axal germanul kanons).
1996 wlis kanoni ver amarTlebda am kanonis ZiriTad `momxmarebelTa~ _ movalisa
da kreditorebis molodins. praqtikaSi xSiri iyo mosamarTleTa cdomilebani kanonis sworad
ganmartebis, gamoyenebisa da administrirebis kuTxiT. Wianurdeboda gancxadebis
ganxilva da gadawyvetilebis miReba. xSirad maT mier miRebuli gadawyvetilebebi ar iyo
konkretuli. yovelive amis mizezi iyo kanonis arasrulyofileba da Tanamedrove
sazogadoebrivi moTxovnilebebisa da realurad saqarTveloSi arsebuli viTarebisadmi
Seusabamoba. zogadad, samarTali erovnuli kulturis mniSvnelovani segmentia.
miuxedavad imisa, Tu sazogadoebis ra tipis urTierTobebs aregulirebs esa Tu is kanoni,
nebismier SemTxvevaSi igi morgebuli unda iyos konkretuli qveynis politikur da ekonomikur
viTarebas, unda pasuxobdes konkretuli sazogadoebis moTxovnebs. yovelive
zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, saqarTveloSi calsaxad gaCnda `gakotrebis saqmeTa
warmoebis Sesaxeb~ 1996 wlis kanonis axali kanoniT Secvlis aucilebloba.
Cvens qveyanaSi mimdinare ekonomikuri da samarTlebrivi reformebis procesSi
gamoikveTa mTeli rigi problemebi, romlebic xels uSldnen ukve aRZruli gakotrebisa da
reabilitaciis saqmeTa dasrulebas, realurad arsebobda uargumentod, vadebSi gawelili
procesebi, romelic faqtobrivad ar emsaxureboda konkretuli obieqtis arc likvidaciasa da arc
gajansaRebas; gakotrebisa da reabilitaciis procesis araefeqturi warmoeba xels uSlida
investiciebis mozidvas, sawarmoTa efeqtur marTvas da bazarze monawile obieqtebis,
rogorc erTiani sawarmoo kompleqsis SenarCunebas. praqtikis gaTvaliswinebiT,
saprivatizacio nusxaSi Setanili sawarmoebis umravlesoba dResdReobiT gakotrebis
reJimSi imyofeba. xSirad, swored gakotrebisa da reabilitaciis rTuli da mouwesrigebeli
procedurebi xdeba privatizaciis procesis damabrkolebeli barieri. gakotrebis mmarTvelis
pasuxismgeblobis mkacri kriteriumebis ar arseboba, gakotrebis procesis gaWianurebis
daSveba, gakotrebis saqmis warmoebis aRZvris wesebi da axali kanonis miRebamde moq-
medi "gakotrebis saqmeTa warmoebis Sesaxeb" saqarTvelos kanonSi arsebuli sxva
xarvezebi, xSir SemTxvevaSi borotad gamoiyeneboda movaleTa an kreditorTa mier, rac
sabolood, mniSvnelovnad azianebda rogorc saxelmwifos, ise dainteresebul pirTa
interesebs. yovelive es gaxda mizezi axali kanonis miRebisa, romelic `gadaxdisuunarobis
saqmis warmoebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis saxeliTaa cnobili da ZalaSi 2007 wlis 15
agvistodan Sevida.
137
aRniSnuli kanoni ara mxolod realurad arsebul problemaTa gadawyvetis martiv
meqanizms moicavs, aramed gacilebiT operatiulad awesrigebs mravali wlis win dawyebul
gakotrebisa da reabilitaciis dausrulebel da ekonomikuri TvalsazrisiT sruliad wamgebian
procesebs. is absoluturad pasuxobs sazogadoebis Tanamedrove moTxovnebs da
gamoirCeva iuridiuli teqnikis simartiviT. am etapze gacilebiT mniSvnelovania gadawyve-
tilebaTa gonivruli siswrafe da realobasTan misi adekvaturoba.
am mxriv axali kanoni namdvilad warmatebuli aRmoCnda, rac araerTxel daadastures
ucxoelma eqspertebma da aRniSnuli kanonis erT-erT umTavres prioritetad daasaxeles.
`gakotrebis saqmeTa warmoebis Sesaxeb~ kanonisgan gansxvavebiT, axal kanons
ewoda `gadaxdisuunarobis saqmis warmoebis Sesaxeb~ kanoni. mizezi logikuria.
aRniSnuli kanoni gakotrebis procesTan erTad aregulirebs reabilitaciis process, xolo orives
win uswrebs gadaxdisuunarobis saqmis aRZvra, romelic SesaZloa gagrZeldes gakotrebiT
an reabilitaciiT (ar gamoiricxeba saqmis warmoebis Sewyvetac). sxva sityvebiT, termini
`gadaxdisuunaroba~ ufro zogadia, vidre `gakotreba~, iuridiuli teqnikis gaTvaliswinebiT ki
saxeli unda moicavdes zogads da ara konkretuls. garda amisa, termini `gakotreba~,
miuxedavad imisa, rom ar aris dasjiTi RonisZieba (sanqcia) mainc negatiuri Sinaarsis
matarebelia, rac TavisTavad ar aris am kanonis mizani, piriqiT, axali kanoniT misi
aRiarebuli mizania movalis da kreditoris (kreditorebis) interesebis Tanabarzomieri dacva, SesaZleblobis SemTxvevaSi movalis finansuri siZneleebis gadaWra da kreditorTa moTxovnebis dakmayofileba an amis SeuZleblobis SemTxvevaSi movalis qonebis realizaciiT miRebuli Tanxebis ganawilebiT kreditorTa moTxovnebis dakmayofileba.
zogadad, arsebobs valis amoRebis aprobirebuli gza _ saaRsrulebo warmoeba,
rodesac piri valis amoRebas axorcielebs sasarCelo gancxadebis safuZvelze samoqalaqo
saproceso kodeqsiTa da Sesabamisi kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. gakotreba _
Sinaarsobrivad ufro xSirad movalis dacvis saSualebaa, vidre misi `dasjis~.
kanonis mniSvnelovani cnebebi
saqarTveloSi (da ara mxolod) arsebobs modave mxareTa sasamarTlos gareSe
molaparakebis praqtika, rac am konkretul SemTxvevaSic warmatebiT gamoyenebadia. es
TavisTavad xels Seuwyobs davaTa `mSvidobiani~ gziT operatiul gadawyvetas. garda
amisa, im SemTxvevaSi, Tu movale obieqturad Seafasebs mosalodnel gadaxdisunarian
situacias da sasamarTlos gziT Tavad moiTxovs gakotrebas, kanoni iTvaliswinebs kidev
ufro martiv da daCqarebul process, rac aiolebs proceduris dasrulebas da kreditorTa
dakmayofilebas.
cota ram Tavad sakanonmdeblo novaciebTan dakavSirebiT, risi mizanicaa:
• gadaxdisuunarobis procesis maqsimaluri deregulireba sakanonmdeblo TvalsazrisiT;
138
• gadaxdisuunarobis procesis mxareTa Tanabarzomieri dacva, Tumca aqve unda
aRvniSnoT, rom davis Sinaarsidan gamomdinare, movalesa da kreditors Soris idealuri
balansis dacva, maTi interesebis gaTvaliswinebiT, SeuZlebelia. maT Soris arsebobs
logikuri konfliqti, Tumca kanonis ideaa, rom ar daafiqsiros arc `prokreditoruli~ da arc
`prodebitoruli~ midgoma. am mxriv balansi daculia, kerZod:
• kreditorTa mkafiod gamoxatuli ierarqia, maTi riskis faqtorisa da uzrunvelyofis
mixedviT;
• rogorc gakotrebis, ise reabilitaciis procesis operatiuloba;
• sawarmos, rogorc erTiani ekonomikuri kompleqsis SenarCuneba;
• gadaxdisuunarobis saqmesTan dakavSirebul davaTa gadawyvetis mindoba Tavad
procesis mxareTa mier SerCeuli pirebisgan Semdgari `momrigebeli sabWosadmi~, rac
logikurad gazrdis sandoobis xarisxs da procedurebis siswrafes;
• adre warmoebuli gakotrebisa da reabilitaciis dausrulebeli procesebis damTavreba;
• sakanonmdeblo teqnikis gamartiveba da daxvewa.
garda amisa, kanons axlavs terminTa ganmartebebi, sadac ganmartebulia yvela
mniSvnelovani da saqarTvelos sakanonmdeblo sivrcisTvis novatoruli termini, rac gaaiolebs
kanonis Semecnebasa da praqtikaSi mis realizacias. kanonis moqmedeba ar vrceldeba: a) fizikur pirebze (individualuri mewarmeebisa garda)
Tu fizikuri piris mimarT kreditors warmoeqmneba finansuri moTxovnis ufleba, misi
dakmayofileba SeuZlia saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis normebis Sesabamisad. misTvis
sxva gansakuTrebuli reJimis daweseba Warb regulirebas gamoiwvevs da kidev ufro
gaarTulebs fizikur pirTa Soris warmoqmnili davebis ganxilvis proceduras; b) sajaro samarTlis iuridiul pirebze
zogadi wesis Tanaxmad, saxelmwifo, misi administraciuli erTeuli da sajaro samarTlis
iuridiuli piri gadaxdisuunarobas ar eqvemdebarebian;
g) bankebze, arasabanko sadepozito institutebsa da sadazRvevo kompaniebze, vinaidan maTi
gadaxdisuunarobis sakiTxi wesrigdeba specialuri kanonmdeblobiT.
imis gaTvaliswinebiT, rom zogadad kanoni da miT umetes `gadaxdisuunarobis saqmis
warmoebis Sesaxeb~ kanoni cocxali organizmia da permanentulad viTardeba, ar aris
gamoricxuli, rom garkveuli periodis Semdeg aRniSnuli kanoni gavrceldes rogoc fizikur
pirebze, ise sabanko da sadazRvevo dawesebulebebze, ra Tqma unda, Tu gaCndeba am
sakiTxTan dakavSirebiT sazogadoebrivi moTxovnileba.
germanuli kanonmdeblobiT gadaxdisuunarobis saqmis aRZvra dasaSvebia rogorc
iuridiuli, ise fizikuri piris mimarT (insolvenzordrung $ 11). Kkanonis moqmedeba ar vrceldeba
139
federaciis an misi subieqtis (miwis), aseve sajaro samarTlis iuridiul pirebze, romelze
zedamxedvelobas axorcielebs germaniis federaciis subieqtis mier.
safrangeTSi gadaxdisuunarobis saqmis warmoeba SasaZloa ganxorcieldes
komersantebis, xelosnebis, soflis meurneobaSi dasaqmebul pirTa da kerZo samarTlis
iuridiul pirTa mimarT.
gacilebiT gamartivebul proceduras iTvaliswinebs kanoni fizikur pirTa da im iuridiul
pirTa mimarT, romelTa TanamSromelebis ricxvi ar aRemateba 50-s. Ggamonaklisis saxiT
sasamarTlo uflebamosilia sakuTari, an movalis, an prokuraturis iniciativiT, aseTi
subieqtebis mimarT ganaxorcielos gadaxdisuunarobis standartuli procedura, Tu es
gamowveulia gadaxdisuunaro subieqtis interesebidan gamomdinare.
inglisuri kanonmdeblobiT gadaxdisuunarobis saqmis aRZvra dasaSvebia fizikuri
pirebisa da kompaniebis mimarT, garda im kompaniebisa, romlebic axorcieleben
sadazRvevo da sabanko saqmianobas da romelTa regulireba xdeba specialuri kanonebiT.
aSS-Si gadaxdisuunarobis subieqti SasaZloa iyos: fizikuri pirebi, amxanagobebi,
korporaciebi, municipalitetebi, oRon ara saxelmwifo warmonaqmnebi.
mniSvnelovania, rom saqarTveloSi gadaxdisuunarobis saqmeebisaTvis dadginda
specialuri gansjadoba. saqmeebs ganixilaven mxolod Tbilisisa da quTaisis saqalaqo sasamarTloebi. statistikis
gaTvaliswinebiT, aseTi saqmeebis simciridan da TviT ganxilvis sirTulidan gamomdinare,
maTi ganxilvis Tavmoyra mxolod Tbilisisa da quTaisis sasamarTloebSi xels Seuwyobs
procedurul simartivesa da operatiulobas, garda amisa, gadaxdisuunarobasTan
dakavSirebul yvela saqmes ganixilavs specialurad momzadebuli mosamarTleebis mcire
jgufi. yovelive es ki xels Seuwyobs sasamarTlos kvalifikaciis amaRlebas. (magaliTad, aSS-
Si funqcionireben specialuri federaluri sasamarTloebi, romlebic mxolod gakotrebis
saqmeebs ganixilaven). aseve, gadaxdisuunarobis Sesaxeb gancxadebis warmoebaSi miRebis Taobaze sasamarTlos ganCinebis gamoqveynebis Semdeg movalis qonebasTan dakavSirebuli nebismieri dava gansaxilvelad gadaecema am saqmis ganmxilvel sasamarTlos (mosamarTles), garda saapelacio da saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi mimdinare davebisa.
aRniSnuli normis mizania, rom gadaxdisuunarobis saqmis mwarmoebel sasamarTlos sruli
informacia hqondes movalis finansur da qonebriv mdgomareobaze, garda amisa, xdeba
yvela im piris moTxovnebis Tavmoyra, romelTac qonebrivi xasiaTis pretenzia aqvT
konkretuli movalis mimarT.
axali kanoniT Semcirda saqmis warmoebasTan dakavSirebuli yvela procesualuri
vada, rac gaTvaliswinebuli iyo `gakotrebis saqmeTa warmoebis Sesaxeb~ saqarTvelos
kanoniT ama Tu im procesualuri moqmedebebisaTvis. gadaxdisuunarobis Sesaxeb gancxadebis warmoebaSi miRebis sakiTxi sasamarTlom unda gadawyvitos gancxadebis Setanidan 5 dRis vadaSi.
140
yvela sakiTxi wydeba kanoniT zustad dadgenil vadebSi da aRar xdeba gadavadebebi.
kerZod, zustadaa dadgenili kreditorTa mier moTxovnebis warmodgenis vadebi, kreditorTa
krebebis Catarebis vadebi da a.S.
xSirad, gadaxdisuunarobis dros xdeba finansuri mdgomareobis swrafi gauareseba, ris
gamoc kreditorebi cdiloben rac SeiZleba mokle vadebSi daikmayofilon moTxovnebi
darCenili aqtivebidan. amasTanave, gadaxdisuunarobis dadgomisas rCeba cduneba
movalis aqtivebi gaxadon miuwvdomeli kreditorebisaTvis. aqedan gamomdinare, kanoni
awesebs am kanoniTve gaTvaliswinebuli procedurebis dawyebas umokles vadebSi.
winaaRmdeg SemTxvevaSi gamoricxuli ar aris movalis da kreditorTa mikerZoebuloba
(araobieqturoba).
axali kanoniT, gadaxdisuunarobis saqmis aRZvrisTanave iniSneba meurve, romlis
ZiriTadi valdebulebaa movalis qonebis dacva ganadgurebisa da dazianebisagan.
mniSvnelovania, rom meurvis kvalifikacia da uflebamosilebis farglebi, valdebulebebi da
pasuxismgebloba kanonSi naTladaa gawerili. meurvis funqciaa meTvalyureoba sawarmos
saqmianobaze, misi saqmianobis periodi sakmaod mcirea. amitom ar aris mizanSewonili
mas mieces didi anazRaureba. sasamarTlos SeuZlia gansazRvros realurad ra aris, an ra
SeiZleba iyos meurvis gasamrjelo.
meurve ar aris dainteresebuli saqmis SedegebiT. igi aris neitraluri piri da misi
samarTlebrivi mdgomareoba arsebiTad gansxvavdeba gakotrebisa da reabilitaciis
mmarTvelebis samarTlebrivi mdgomareobisagan.
gakotrebisa da reabilitaciis mmarTvelebi warmarTaven Sesabamisad gakotrebisa da
reabilitaciis process. maT niSnaven kreditorebi. maT Soris ideba xelSekruleba, riTac
ganisazRvreba maTi uflebamosilebis farglebi, anazRaurebisa da pasuxismgeblobis
sakiTxebi.
Zogadad, gadaxdisuunarobis procesis sworad da operatiulad warmarTvaSi
gakotrebisa da reabilitaciis mmarTvelebis saqmianobis efeqturobas didi mniSvneloba
eniWeba. Tanamedrove gakotrebisa da reabilitaciis praqtika mniSvnelovnad
gaumjobesdeba, Tu mas warmarTavs gamocdili da kvalificiuri praqtikosi. es did sargebels
moutans rogorc movales, ise kreditorebs. imisaTvis, rom SesaZlebeli gaxdes
mmarTvelebze dayrdnoba, aucilebelia uzrunvelyofili iqnas amgvari mmarTvelebis kompe-
tenturoba da keTilsindisiereba.
rogorc aRvniSneT, gadaxdisuunarobis saqmis warmoebis procesis sasamarTlosmieri
„regulireba“, rac SeiZleba naklebad unda ganxorcieldes. gadaxdisuunarobis procesis
mxareebs _ kreditorsa da movales eqmnebaT SesaZlebloba, Tavad gadawyviton
mniSvnelovani sakiTxebi. am TvalsazrisiT, movalis gadaxdisuunarobis sakiTxis Sefaseba
141
da arsebiTi gadawyveta gamoeyo sasamarTlos kompetenciis sferos da gadaeca
damoukidebel da kolegialur organos _ momrigebel sabWos.
momrigebeli sabWo mxareTa mier paritetul sawyisebze arCeuli sami wevrisagan
Sedgeba. erT wevrs niSnavs movale, erT wevrs irCeven kreditorebi, xolo mesame wevris SerCeva xdeba movalisa da kreditorTa mier gamwesebul momrigebelTa SeTanxmebiT. SeuTanxmeblobis SemTxvevaSi mesame wevrs daniSnavs mosamarTle.
momrigebeli sabWo saSualebas aZlevs movales da kreditors awarmoon sasamarTlos
gareSe molaparakebebi da morigebis Sedegad SeZlon am proceduris swrafad dasruleba.
momrigebeli sabWo kanonis erT-erTi unikaluri siaxla. igi moqmedebs ara rogorc
saarbitraJo sasamarTlo, aramed iRebs gadawyvetilebas gadaxdisuunarobis saqmis
ganxilvis Sedegebis Taobaze (gakotreba, reabilitacia, saqmis warmoebis Sewyveta).
saqarTvelos axalma kanonma ”gadaxdisuunarobis Sesaxeb” naTlad Camoayaliba
gadaxdisuunarobis (gakotrebis, reabilitaciis) procesis mxareTa subieqturi Semadgenloba,
kerZod:
• movale, romelic warmodgenilia rogorc sawarmo da rogorc sawarmos mesakuTre
(mesakuTreni).
• kreditori, romlelTa mimarTac dadginda novatoruli ierarqia, kerZod, axali kreditori,
uzrunvelyofili kreditori da Cveulebrivi kreditori.
axali kreditoris moTxovnebi uzrunvelyofil kreditorTa moTxovnebze adre kmayofildeba.
es imiTaa ganpirobebuli, rom maT mier gaweuli riski yvelaze seriozulia, maT `daxmarebis
xeli~ gauwodes sawarmos, romlis mimarTac ukve aRZrulia gadaxdisuunarobis saqme.
faqtobrivad isini finansurad xels uwyoben sawarmos, rom ar gakotrdes da gamoiyenos
kanoniT dadgenili reabilitaciis Sansi, an miuxedavad gakotrebis gardauvalobisa, bolomde
SeinarCunos ekonomikuri da sawarmoo mTlianoba. yovelive amis gaTvaliswinebiT misi
vali yvelaze prioritetulia, Tu aseT kreditors ar eqneba motivacia, gamoricxulia msgavsi
sesxebis gacemis riski. axal kreditorebTan mimarTebaSi kanoni iTvaliswinebs mTel rig
dacviT RonisZiebebs, rom movalem ver dados nebis naklis mqone, magaliTad
TvalTmaqcuri garigebebi da uzrunvelyofil kreditorebs ar daxvdeT `ganiavebuli~ aqtivebi.
metad mniSvnelovania uzrunvelyofil kreditorTa axleburi samarTlebrivi reJimi, gaizarda
uzrunvelyofil moTxovnaTa dakmayofilebis daculoba.
uzrunvelyofis dros faqtobrivad erTi finansuri biznesi fuls awvdis sxva tipis biznesebs,
vinaidan darwmunebulia, rom SeZlebs am fulis amoRebas nebismier SemTxvevaSi.
gakotreba aris safrTxe nebismieri uzrunvelyofili kreditorisaTvis. amitom kanonSi Caido
uzrunvelyofili kreditorebis dacvis SedarebiT srulyofili meqanizmi. Tu sxva, maT Soris
sagadasaxado valdebulebas uzrunvelyofil kreditorze maRla davayenebT, es niSnavs, rom
realurad uzrunvelyofas daekargeba Sinaarsi. garda amisa, gasaTvaliswinebelia 142
samoqalaqo saproceso kodeqsSi ganxorcielebuli cvlilebebi, romelic uapelaciod aRiarebs
uzrunvelyofil kreditorTa prioritets, Semoaqvs maTi dacvis specialuri meqanizmi, zrdis
mxareTa nebis farglebs da aiolebs aRsrulebis proceduras. amitom cxadia, rom
uzrunvelyofili kreditori unda idges yvela sxva kreditorze maRla.
yvela mniSvnelovani sakiTxis gadawyveta xdeba uzrunvelyofili kreditorebis mier, maTi
uSualo TanxmobiT. uzrunvelyofili kreditoris Tanxmobis gareSe sakiTxis gadawyveta
niSnavs, uzrunvelyofis, rogorc samarTlebrivi institutis SebRalvas. uzrunvelyofili kreditorebi
darwmunebuli unda iyvnen, rom vals amoiReben, maT xom qoneba dadgenili wesiT
(ipoTeka, giravnoba) ”daazRvies”.
Cveulebrivi kreditorebis mimarT vali, rogorc wesi, warmoiqmneba sawarmos
mimdinare procesebidan gamomdinare (anu sawarmos Cveulebriv saqmianobasTan
dakavSirebiT). es, ra Tqma unda, ar niSnavs maTi interesebis ugulvebelyofas, magram
kanoniT dadgenil ierarqiaSi maTi adgili absoluturad adekvaturia maTi mdgomareobisa.
143
reziume
gakotrebis saqmis warmoebis sakanonmdeblo siaxleebi
qeTevan qoqraSvili, laSa gorgaZe
statia eZRvneba saqarTveloSi mimdinare samarTlebrivi reformis erT
umniSvnelovanes aspeqts, romlis axleburi regulireba gamowveulia qveyanaSi mimdinare
ekonomikuri movlenebiT, sazogadoebrivi moTxovnebis radikaluri cvlilebebiTa da da
biznesis ganviTarebis xelSewyobiT. am da sxva mizezTa gamo 2007 wels ZalaSi Sevida
axali kanoni `gadaxdisuunarobis saqmis warmoebis Sesaxeb”, romelmac realur pirobebTan
SesabamisobaSi moawesriga sawarmos/mewarmis gakotrebasa da reabilitaciasTan
dakavSirebuli sakiTxebi.
SUMMARY
NOVELTY OF LEGISLATION ABOUT MAKING BUNKRUPTY CASES
KETEVAN KOKRASHVILI, LASHA GORGADZE
The article is dedicated to the most important aspect of current reform. New regulation of this reform is caused of curent economical occurrences, radical changes of society demands and help of the bussines development. Because of these and othet reasons, in the 2007 year was set in the motion new law about ,,making case of insolvency”, which regulated bankruptcy of industry/employer more conformable to the real conditions
РЕЗЮМЕ
ЗАКОНОДАТЕЛЬНЫЕ НОВШЕСТВА ВЕДЕНИЯ БАНКРОТСКИХ ДЕЛ
КЕТЕВАН КОКРАШВИЛИ, ЛАША ГОРГАДЗЕ
Статья посвящена одному многозначительному аспекту проводимой в Грузии судебной реформы, новшеское регулирование которого вызвано текущими экономическими явлениями, радикальными изменениями общественных требований и содействием развитию бизнеса. По этой и другим причинам в 2007 году вступил в силу новый закон «О делопроизвотстве по неплатежеспособности», который в соответствии с реальными условиями упорядочил вопросы связанные с банкротством и реабилитацией предприятия.
144
arasrulwlovanTa marTlmsajulebis sakiTxebi(gaeros 1989 wlis `bavSvTa uflebaTa saerTaSoriso konvenciisa~ da saqarTvelos
kanonmdeblobis mixedviT)
irakli yandaSvili
iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetisiuridiuli fakultetis asistent-profesori
bavSvebi, romlebic kriminalur karieras adreuli asakidan iwyeben, rogorc wesi rTulad
ubrundebian sazogadoebas Rirseul wevrebad, es kidev erTi mizezia imisa, Tu ratom unda
miexedos am problemas siRrmiseulad. am etapisTvis ori ZiriTadi mimarTuleba ikveTeba
sakiTxis gadawyvetisa, pirveli, SevamciroT asaki sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblo-
bisaTvis da kidev ufro meti bavSvis izolireba moxdes sazogadoebisgan da meore, romelic
Seesabameba gaeros bavSvTa dacvis konvenciis miznebsa da principebs, kerZod,
kriminalizaciis Tavidan acileba da dapatimrebis sxvadasxva socialuri alternativebiT
Canacvleba.
gaeros egidiT, yvela evropuli saxelmwifos mier, ratificirebuli bavSvTa dacvis
konvencia avaldebulebs xelSemkvrel saxelmwifoTa mTavrobebs, raTa maT daadginon
minimaluri asaki bavSvebisaTvis sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis kuTxiT, romlis
qveviTac prezumciis saxiT ivaraudeba, rom bavSvs ar gaaCnia unari daarRvios sisxlis
samarTlis kodeqsi. marTalia, konvencia Tavad ar adgens msgavs asaks, Tumca
konvenciis safuZvelze Seqmnili komiteti, romelic konvenciis Sesrulebaze konvenciis
xelmomwer saxelmwifoebSi monitorings anxorcielebs afiqsirebs pozicias, rom
saxelmwifoebs Zalzed dabla aqvT asakis zRvari Camoweuli.
marTalia, konvenciis mTavari mizania, raTa bavSvebis kriminalizaciis procesi iqnes
Tavidan acilebuli, Tumca es srulebiT ar niSnavs imas, rom axalgazrda kanondarmrRvevebi
yovelgvari pasuxismgeblobis gareSe darCnen. piriqiT, Zalzed mniSvnelovania, raTa
axalgazrda kanondamrRvevebma srulad gaaanalizon sakuTari qmedeba da monawileoba
miiRon mis gamosworebaSi. swored aq aris saWiro yuradRebis koncenteracia, raTa mofiq-
rebul iqnes is formebi, rac iqneba gamoyenebuli bavSvebis mimarT. erTi calsaxa da
naTelia, rom msgavsi RonisZiebebi miznad unda isaxavdes kanondamrRvevis mier Tavisi
qmedebis srulad Secnobas da gaanalizebas miyenebuli zianisa, anu am meqanizmma
Tavis TavSi unda moicvas iseTi RonisZieba ris safuZvelzec axalgazrda kanondamrRvevi
erTdoulad moinaniebs Tavis saqciels da gaaanalizebs qmedebis mZime xasiaTs da
145
meores mxriv, mis mimarT gatardeba garkveuli sanqciebic. arasrulwlovnebis
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis SemTxvevaSi mTavari mizani pasuxismgeblobis
SecnobasTan erTad misi sazogadoebaSi integraciaze fiqri unda iyos. bavSvma gakveTili
unda iswavlos yovelivedan da misi gameorebis survili aRar unda gauCndes. magaliTad,
sloveniaSi moifiqres aseTi meqanizmi: SemoRebul iqna mediatoris instituti, romelic
prokuroris Tanxmobis SemTxvevaSi dazaralebulsa da braldebuls Soris agvarebs
urTierTobas, riTac gverds uvlis sasamarTlos da sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas
bavSvis mimarT. xolo Tu es ar xerxdeba da mainc saqme sasamarTlomde midis da xdeba
bavSvis dapatimreba, saxelmwifo yvela zomas mimarTavs, raTa bavSvi izolirebulad iyos
zrdasruli patimrebisgan da gansakuTrebiT saSiSi damnaSaveebisgan. TiToeuli aseTi
patimris mimarT muSavdeba individualuri reabilitaciis programa da ganaTlebas eqceva didi
mniSvneloba.
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis pirvelive muxli adgens sisxlissamarTlebrivi
pasuxismgeblobis safuZvels, gansazRvravs Tu romeli qmedebaa danaSaulebrivi da
awesebs Sesabamis sasjels an sxva saxis sisxlissamarTlebriv RonisZiebas.
imave kodeqsis me-7 muxli iZleva sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis definicias.
kerZod: “sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis safuZvelia danaSauli, ese igi am kodeqsiT
gaTvaliswinebuli marTlsawinaaRmdego da braleuli qmedeba”. kodeqsSi pirvelad aRniSnul
muxlSi xdeba bralsa da braleul qmedebaze aqcentireba, xolo kodeqsis me-9 Tavi specialu-
rad eTmoba iseT sakiTxs, rogoricaa “bralis gamomricxveli da Semamsubuqebeli
garemoebani”, rac Tavis TavSi aerTianebs Semdeg bralis gamomricxvel da
Semasubuqebel garemoebebs: Seuracxaoba asakis gamo, Seuracxaoba fsiqikuri
daavadebis gamo, SezRuduli Seracxadoba, Secdoma, brZanebis an gankargulebis
Sesruleba da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan gaTavisufleba sxva arabraleuli
qmedebis gamo.
aRniSnli Tavis 33-e muxli erTdroulad adgens, rogorc bralis gamomricxvel erT-erT
garemoebad asakis gamo Seuracxaobis faqtors, kerZod, rom “am kodeqsiT
gaTvaliswinebuli marTlsawinaaRmdego qmedeba ar Seeracxeba bralad imas, visac am
qmedebis Cadenamde ar Sesrulebia ToTxmeti weli”, da amavdroulad adgens
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis dadgomis erT-erT winapirobad piris asaks, kerZod
ToTxmet wels.
aris mosazrebebi da SemuSavebulia proeqti kanonis cvlilebisa, romlis Tanaxmad
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis dadgomisaTvis sakmarisi iqneba Tormeti weli
ToTxmetis nacvlad, Tumca dReis mdgomareobiT es mxolod proeqtad da mosazrebad
rCeba. miuxedavad amisa, sainteresoa, Tu ra praqtika arsebobs am kuTxiT sxva evropul
146
qveynebSi da ramdenad misaRebi iqneba Cveni realobisTvis msgavsi cvlilebis gatareba,
raTa man gaamarTlos.
kanonSi msgavsi cvlilebis gatarebis mxardamWerTa pozicias amyarebs erTi metad
Zlieri argumenti, kerZod, is rom samwuxarod sagrZnoblad imata danaSaulTa ricxvma
mozard TaobaSi da mis winaaRmdeg brZolisa da danaSaulis Tavidan acilebis saqmeSi
yvela saSualeba gamarTlebulia, Tumca aris meore, aseve metad myari pozicia, imasTan
dakavSirebiT, rom msgavsi cvlilebis gatarebam SeiZleba kidev ufro xeli Seuwyos mozardis
fsiqikis danaSaulebrivi samyarosadmi daaxloebas misi adreuli asakidan umkacresi
zomebiT dasjis SemTxvevaSi. am TvalsazrisiT saWirod da aucileblad gansaxorcielebel
nabijad migvaCnia im winapirobebis aRmofxvra da gauvnebelyofa, rac mozards
danaSaulis Cadenisaken ubiZgebs, rac aiZulebs iqurdos da sxva saxis kanoniT
gaTvaliswinebuli danaSauli Caidinos. migvaCnia, rom msgavsi nabijebis gadadgma
danaSaulis prevenciis mizniT minimaluramde daiyvanda sisxlissamarTlebrivi
pasuxismgeblobis dadgomis SemTxvevebs arasrulwlovnebSi. Tumca realoba mZime da
savalaloa am kuTxiT, rac namdvilad saWiroebs raime saxiT mowesrigebas da
daregulirebas.
147
CexeTis gamocdileba:
SesaZloa sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis dadgomisaTvis gaTvaliswinebuli
minimaluri asaki 15 wlidan 12 wlamde Camoiwios gansakuTrebiT mZime danaSaulTa
CadenisaTvis—aseTi saTaurebiT ibeWdeboda CexeTSi 2005 wels sagazeTo statiebi.
mizezi gaxldaT is garemoeba, rom 15 wlamde mozardTa mier Cadenil mkvlelobaTa
ricxvma sagrZnoblad imata CexeTSi da situacia imdenad iyo daZabuli, rom CexeTis
iusticiis ministri pavel nemeci daJinebiT moiTxovda kanonmdeblobaSi msgavsi cvlilebis
gatarebas. aRniSnulma mosalodnelma cvlilebam mravali Cexi fsiqologis kritika
daimsaxura, isini prognozs gamoTqvamdnen, rom msgavsi qmedeba ar gamodgeboda
efeqtur zomad danaSaulis winaaRmdeg brZolis saqmeSi da rom aRniSnul axalgazrdebs
kidev ufro gauWirdebodaT sazogadoebaSi resocializaciis gavla. fsiqologebis didi nawili
mouwodebda kanonmdebels efeqturi nabiJebi gadaedga im socialuri problematikis
aRmofxvris TvalsazrisiT, rac danaSaulisaken ubiZgebda axalgazrda Taobas da marTlac
CexeTma am gziT gadawyvita problemasTan brZola.
gaeros 1989 wlis bavSvTa uflebaTa saerTaSoriso konvenciis Tanaxmad dadgenilia, rom bavSvebi
garkveul asaks qvemoT arian metad patarebi, raTa maT mimarT ganxorcieldes
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobiT gaTvaliswinebuli RonisZiebebi. konvencia
mouwodebs xelmomwer saxelmwifoebs, raTa maT Tavad daadginon is minimaluri asaki,
romlis qvemoT ivaraudeba, rom bavSvebs ar gaaCniaT SesaaZlebloba daarRvion sisxlis
samarTlis kodeqsis normebi, Tumca konvencia Tavad ar adgens am asaks. bavSvTa
uflebebis dacvis komiteti, romelsac evaleba aRniSnuli konvenciis Sesrulebaze monitoringi
xelSemkvrel saxelmwifoebSi rekomendaciis saxiT urCevs saxelmwifoebs, raTa asakis
dadgenisas upirvelesad ixelmZRvanelon bavSvebis interesebidan gamomdinare.
skandinaviur saxelmwifoTa gamocdileba:
skandinaviis qveynebSi sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis dadgomis asakad 15
welia miCneuli. SveciaSi Unicef-is ofisis xelmZRvaneli, cnobili fsiqologis lisbet palmis
mosazrebiT, rodesac axalgazrda adamiani Cadis kanondarRvevas mas esaWiroeba
daxmareba da ara sasjeli, sabolood msgavsi midgomisgan mxolod sazogadoeba ixeirebs.
saerTo samarTlis doqtrina - Doli Incapax (uunaro Caidinos danaSauli)
aRniSnuli doqtrinis Tanaxmad bavSvis pasuxisgebaSi micemisaTvis upirvelesad
sasamarTlo gamoZiebam unda daadginos is garemoeba, rom danaSaulis Cadenis
momentSi mozards gaaCnda ara mxolod neba (rea), aramed mas srulad hqonda
gaanalizebuli Cadenili qmedebis simZime da danaSaaulebrivi xasiaTi. saerTo samarTlis rig
148
qveynebSi amoRebul iqna kanonmdeblobidan msgavsi midgoma (inglisi), Tumca zogierT
maTganSi (avstralai) igi dResac moqmedebs.
dabolos, evropis sabWos adamianis uflebaTa dacvis delegatma, batonma tomas
hamerbergma, romelic araerTxel saqarTvelosac stumrobda, 2006 wlis 5-6 ivliss moskovSi
gamarTul konferenciaze, romelic arasrulwlovanTa sisxlis samarTlebrivi pasuxismgeblobis
sakiTxebs eZRvneboda Semdegi sityvebi warmosTqva: “evropis sabWo awarmoebs
kampanias, romlis mTavari motivia: “vaSenoT evropa bavSvebisTvis da bavSvebTan
erTad! is bavSvebi, visac cxovrebis dasawyisSi ar gaumarTlaT da cudi dasawyisi hqondaT
aseve unda CaerTon am mSeneblobis procesSi. dro movida, raTa gadavxedoT Cvens
politikas arasrulwlovanTa pasuxismgeblobis kuTxiT evropaSi. moqmedebs ki yvela is
RonisZieba, ramac realuri Sedegi unda moitanos? daculia ki yvela bavSvis ufleba
saTanado formiT? keTdeba yvelaferi imisTvis, rom am bavSvebma aaSenon momavali
evropa?”
Znelia ar daeTanxmo baton hamerbergs, saWiroa gatarebul iqnes yvela aucilebeli
zoma, rac bavSvebSi danaSaulisadmi midrekilebas aRmofxvravs, Tumca aqac
Tanmimdevruli unda viyoT da upirvelesad unda vebrZoloT im socialur winapirobebs, rac
arasrulwlovans, bavSvs danaSaulebrivi qmedebisaken ubiZgebs.
l i t e r a t u r a:L i t e r a t u r e:
Л и т е р а т у р а:
1. gaeros 1989 wlis saerTaSoriso konvencia bavSvTa uflebebis Sesaxeb
2. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi
reziume
arasrulwlovanTa marTlmsajulebis sakiTxebi(gaeros 1989 wlis `bavSvTa uflebaTa saerTaSoriso konvenciisa~ da saqarTvelos kanonmdeblobis
mixedviT)
irakli yandaSvili
149
arasrulwlovanTa Soris gaxSirebuli danaSauli is senia, romelsac yvela formiT unda
ebrZolos saxelmwifo da sazogadoeba, winaaRmdeg SemTxvevaSi qveynis winsvla
gamoricxulia, radgan nebismier saxelmwifos esaWiroeba jansaRi da janmrTeli axali Taoba,
janmrTeli rogorc fizikurad, aseve sulierad, upirvelesyovlisa. am TvalsazrisiT
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis zRvruli asakis kidev ufro qvemoT daweva
mizanSeuwonlad mimaCnia, upriani iqneba im winapirobebis aRmofxvra da amoZirkva, rac
bavSvs danaSaulebrivi qmedebisaken ubiZgebs, gamomdinare iqidan, rom Tu ara esa Tu
is mZime socialuri piroba axalgazrda danaSauls ar Caidenda, Sesabamisad sjobs evoluciis
gziT svla da danaSaulebrivi qmedebis ganmpirobebeli winapirobebis aRmofxvra.
amasTanave, qveynis winsvlisa da Semdgomi ganviTarebisaTvis saWiroa, rac
SeiZleba meti axalgazrdis yola da ganviTareba, maTTvis saTanado ganaTlebis micema da
swor gzaze dayeneba. xSiria, roca cxovrebis dasawyis stadiaze mozards fexi
gadaubrundeba da subieqturi Tu obieqturi mizezebis gamo, rac sabolood meore
xarixovania, danaSauls Cadis da dRis wesrigSi misi sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis
sakiTxi dgeba. unda swored Sefasdes Tu ra iqneba ufro sasargeblo am konkretul
SemTxvevaSi bavSvisTvis -- daisajos umkacresad da aRmoCndes iseT garemosa Tu
wreSi, rac sabolood gansazRvravs mis samomavlo danaSaulebriv karieras, amasTanave
mis moralur mdgomareobas, vgulisxmob brazsa da borotebas, rac mas patimrobis wlebSi
daugrovdeba garesamyaros mimarT da aucileblad ecdeba mis gamovlinebas roca ki
saTanado SesaZlebloba Cauvardeba, Tu sjobs axalgazrdas kidev erTi Sansi mieces swor
gzaze dadgomisa?!
vfiqrob am ukanaskneli arCevaniT mogebuli aramarto axalgazrda darCeba, aramed
mTlianad sazogadoebac.
SUMMARY
THE PROBLEMS OF UNDER AGE JUSTICE (ACCORDING TO THE 1989 OON ``CHILDREN’S RIGHTS CONVENTION`` AND GEORGIAN LAW)
IRAKLI KANDASHVILI
The quickened crime among under age is just a disease, against which must fight the state and society, otherwise the advance of country is impossible. Because any state needs the healthy young generation. Healthy not only physically, spiritually as well. In such a point of view, I think, lowering limit of criminal law is unsuitable. It is better to eradicate just the rash action which encourages to commit a crime. If not a hard social condition, the young people wouldn’t have committed a crime.
150
Therefore, it’s better to move in evolution way and wipe out the reason of crime. Together with this, it’s necessary, for the world development, to have more young people, to give them education, to show them the right way. In the first steps of the life, by subjective or objective reason, the young generation often make mistake - commit a crime. It must be evaluated which is more constructive – to punish them severely and find themselves in a social environment or vicious circle that defines their future crime career and moral condition; I mean, in case of some opportunity they will show that evil, unkindness towards the other world, which they will get while being in prison and will show it as soon as they have a possibility; Or, it is better give them another chance to choose the right way of living?!
I think that the last choice would be better not only for under age but also for whole society.
РЕЗЮМЕ
ВОЛРОСЫ ПРАВОСУДИЯ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНИХ (В СООТВЕТСТВИИ С «МЕЖДУНАРОДНОЙ КОНВЕНЦИЕЙ ПРАВ ДЕТЕЙ» ООН ОТ 1989 ГОДА)
ИРАКЛИ КАНДАШВИЛИ
Участившиеся среди несовершеннолетных преступления тот порок, с которым в любой форме должны бороться государство и общество. В противном случае исключено успешное развитие страны, так как любому государству необходимо в первую очередь здоровое новое поколение, здоровое как физически, так и духовно. С этой точки зрения, уменьшение предельного возраста уголовной ответственности считаю нецелесообразным. Было бы куда предпочительнее искоренение тех предпосылок, которые толкают детей на преступные действия, исходя из того, что если бы не это или то тяжёлое социальное условие, то подросток не совершил бы преступления, соответственно лучше идти путём эволюции и искоренять предпосылки к преступным действиям. Вместе с тем, для дальнейшего продвижения и развития страны необходимо увеличение числа молодёжи и её развитие, создание для них возможностей получения соответствующего образования и наставления на правильный жизненный путь.
Часто, когда в начальной стадии жизни подросток оступается и по объективным или субъективным причинам, что в конечном итоге второстепенно, сщвершает преступление, то впорядке дня встаёт вопрос о его уголовной ответственности. Важно правильно оценить, что будет для подростка в конкретном случае более полезным: строгое ли наказание и он окажется в такой среде, которая окончательно предопределит его будущую преступную карьеру и моральное состояние, подразумеваю то раздражение и злость, которие у него накопятся в период тюремного заключения в отношении к внешнему миру и которые он постарается проявить при соответствующиж возможностях, или стоит дать подростку ещё один шанс для наставления на правильный путь?!
Думаю, последним выбором в выигрыше останется не только подросток, но и всё общество.
A
151
asakis gamo Seuracxadobis samarTlebrivi daxasiaTeba
mixeil mamniaSvili A
samarTlis doqtori, soxumis universitetis asocirebuli profesori
TaTia doliZe
samarTlis magistri
sisxlis samarTlebrivi urTierTobebi mTlianad damyarebulia sisxlissamarTlebriv
pasuxismgeblobaze es ukanakneli, Tavis mxriv aris piris valdebuleba sakuTari qceva
Seusabamos sisxlis samarTlis kanonmdeblobiT dadgenil normebs, romlis darRvevas
mohyveba sisxlis samarTlis kanonmdeblobiT gaTvalsiwinebuli iZuleba. maSasadame, TviT
sislxissamarTlebrivi pasuxismgebloba sxva araferia Tu ara damnaSavesa da saxelmwifos
Soris warmoSobili urTierToba. swored amitom, kanonmdebeli sisxlis-samarTlebrivi
pasuxismgeblobis safuZvlad moiazrebs danaSauls, romelic Tavis mxriv mraval elementiani
sistemaa. am sistemis saTaveSi dgas qmedebis Semadgenloba, romlis aucilebeli
komponentia qmedebis subieqti anu piri, romelmac Caidina sisxlis samarTlis kodeqsiT
gaTvaliswinebuli qmedeba. sxvadasxva epoqaSi gansaxvavebuli iyo damokidebuleba
qmedebis subieqtis mimarT. magaliTad romis samarTali, monas saerTod samarTlis
subieqtad ar miiCnevda. ,,danaSaulis subieqti SeiZleba iyos adamiani” aRniSnavs ruseTis
federaciis sisxlis samarTlis kodeqsi. rac TavisTavad gulsixmobs imas, rom danaSaulis
subieqti SeiZleba iyos mxolod fizikuri piri. amdenad, rusuli kanonmdebl;oba saqarTvelos
kanonmdeblobisagan gansxvavebiT pirdapir da erTmniSvnelovnad gamoricxavs iuridiuli
piris sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas. kacobirobas axsovs is periodic, rodesac sisxlis
samarTlis wesiT sjidnen cxovelebs, frinvelebs, da usulo sagnebsac ki. magaliTad 1593
wels ruseTidan cimbirSi gadaasaxles eklesiis zari, 1740 wels safrangeTSi gaasamarTles
Zroxa, inglisSi ki me-19 saukunis Sua xanebamde arsebobda wesi, romlis Tanaxmadac
sikvdilis gamomwvevi nivTi konfiskirebuli unda yofiliyo mefis sasargeblod. sabednierod
Tanamedrove samyaro amgvari nonsensebs aRar icnobs da SedarebiT ufro civiluri kuTxiT
viTardeba. zogadad qmedebis subieqti SesaZ-lebelia xasiaTdebodes mravali niSniTa da
TaviseburebiT, magram sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisaTvis mxolod erTi konkretuli
niSania aqtualuri, es niSania Seracxadoba.
moqmedma sisxlis samarTlis kodeqsma airCia sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis
gamomricxvel garemoebaTa orkvaliani sistema, romelsac wina sisxlis samarTlis kodeqsi
saerTod ar icnobda. kodeqsiT aseve aRiarebul qina, rom marTlsawinaaRmdego qmedeba
152
bralad rom Seeracxos pirs, mas unda Seswevdes unari angariSi gauwios sakuTar
moqmedebas da uxelmZRvanelos mas. maSasadame, amisaTvis piri udna iyos Seracxadi.
amdenad, Tanamedrove qarTuli sisxlis samarTali wavida ra, im msjelobiT, rom
Seuracxad pirs ar unda daekisros sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba, gamijna
Seuracxadobis ori SemTxveva:
a) asakis gamo Seuracxadoba;
b) Seuracxadoba fsiqikuri daavadebis gamo.
asakis gamo Seuaracxadoba aris saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsiT
ganmticebuli instituti, romelic gulismxobs piris sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan
gaTavisufelbas kanonmdeblobiT dadgenil sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobis asaks
miuRwevlobis gamo. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsiT sisxlissamarTlebrivi pasuxis-
mgeblobis asakia 14 weli.
amdenad, radgan asaks gadamwyveti mniSvneloba eniWeba sisxlissamarTlebrivi
pasuxismgeblbis gansazRvrisas, Sesabamisad konkretuli sisxlis samarTlis saqmis
gamoZiebisas, dRis wesrigSi dgeba xolme piris askis dadgenis sakiTxi. sasamarTlo
praqtikaSi asaks, rogorc wesi, Sesabamisi sabuTebiT (dabadebis mowmoba, piradobis
damadasturebeli mowmoba, da sxv) adgenen. magram praqtikaSi isic xdeba xolme,
rodesac sasamarTlo asakis ganmsazRvrel sabuTs ver moipovebs da piris zusti asaki
eWvqveS dgeba aseT SemTxvevaSi sasamarTlo niSnavs samedicino eqspertizas,
magram am ukanasknels ar SeuZlia zustad gansazRvros piris asaki, radgan eqspertiza
iZleva mxolod aseT daskvnas: piri danaSaulis Cadenis dros imyofeboda Tometidan-
ToTxmeti wlis asakmde. rogor unda moiqces am SemTxvevaSi sasamarTlo? saqme
imaSia, rom aseT sadavo situaciaSi, eWvi piris asakis Sesaxeb, udanaSaulobis
prezumfciidan gamomdinare, (saqarTvelos konstituciis me-40 muxli) unda gadawydes TviT
qmedebis Camdenis sasargeblod da sasamarTlom unda ivaraudos rom sisxlis samarTlis
kodeqsiT gaTvaliswinebuli qmedebis Cadenis dros pirs ar hqonda Sesrulebuli 14 weli.
asakis gamo piris sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblboisagan gaTavisuflebisas unda
gvaxsovdes isic, rom asakis dadgenis dros dabadebis dRe mxedvelobaSi ar miiReba.
magaliTad, Tu 13 wlis nozaZes, 25 agvistos xdeba 14 wlis da am dRes igi Caidens sisxlis
samarTlis kodeqsiT gaTvaliswinebul qmedebas, igi ar daisjeba asakis gamo Seuracxaobis
gamo, vinaidan piri 14 wels miRweulad iTvleba misi dabadebis dRis momdevno dRes.
moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsis miRebis Semdeg, kodeqsiT dadgenili
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis asaki ucveli iyo da igi 14 wels Seadgenda. Tumca
2007 wlis 23 maisis cvlilebebiT es asaki garkveulwilad Semcirda da es Semcireba Seexo
mxolod calkeul danaSaulebs. kerZod:
153
a) ganzrax mkveloba (ssk-is 108 muxli);
b) ganzrax mkveloba damamZimebel garemoebebSi (ssk-is 109 muxli);
g) janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba (ssk-is 117-e muxli);
d) gaupatiureba (ssk-is 137 muxli);
e) Zarcva (ssk-is 178 muxli, garda amave muxlis pirveli nawilisa);
v) yaCaRoba (ssk-is 179 muxli)
z) 21 wlis asaks miuRweveli an nasamarTlobis mqone an/da narkotikebis
moxmarebisaTvis adminsitraciulsaxdel dadebuli piris mier civi iaraRis tareba (ssk-is
238 muxli).
zemoT CamoTvlil danaSaulebze kanonmdeblema sisxlissamar-Tlebrivi
pasuximgeblobis asakad miiCnia 12 weli. aqedan gamomdi-nare, Tu 14 wels miuRweveli
piri an 12 wels miuRweveli piri Caidens zemoT aRniSnul danaSaulTagan romelimes, misi
qmedeba ar miiCneva braleulad. kerZod aseTi piris qmedeba marTalia iqneba
marTlsawinaarmdego, magram iqidan gamomdinare, rom piri miiCneva Seuracxadad,
qmedeba mas bralad ar Seeracxeba. magaliTad: 12 wlis irakli Todua, romelic saxlSi
brundeboda imyofeboda ra nasvam mdgomareobaSi gaaCera gzaze momavali misTvis
ucnobi pirovneba da im motiviT, rom am pirovnebas ar aRmoaCnda sigareti sastikad
scema da miayena janmrTelobis naklebad mZime dazianeba. rogor unda gadawydes
Toduas sisxlissamarTlebrivi pasuxis-mgeblobis sakiTxi.? saqarTvelos sisxlis samarTlis
kodeqsis 33-e muxlisa da saproceso kodeqsis 28-e muxlis me-2 nawilis safuZvelze,
sisxlissamarTlebrivi devna ar unda daiwyos, xolo dawyebuli devna unda Sewydes im
safuZvliT, rom pirs ar miuRwevia sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis asakisaTvis.
aRniSnuli cvlilebiT kanonmdebelma qveyanaSi arsebuli sisxlis samarTlebrivi politika
arasrulwlovanTa mimarT gaamkacra da uxeSad rom vTvaT, ufro metic, arasrulwlovani
,,gaimeta” sisxlissamarTlebrivi pasuximgeblobisaTvis. aRniSnuli sakanondmeblo cvlilebis
miRebis dros motivaciad saxeldeboda arasrulwlovanTa danaSaulis maRali statistikuri
maCvenebeli. sagangaSo statistikur maCvenebelad ki miiCnies wlis ganmavlobaSi
daaxloebiT 252 sisxlis samarTlis saqme, rasac TavisTavad sagangaSo statistikasTan
saerTo, vfiqrobT, rom araferi aqvs. aRsaniSnavia isic, rom amgvari tipis cvlileba mxolod
mSral statistikur da mimdinare monacemebs ki ar unda emyarebodes, aramed yoveli am
tipis cvlilebisaTvis sagangebod unda Catardes statistikuri kvleva da Semgom unda moxdes
am kvlevis kompetenturi analizi da im mizezebis aRniSvna, ris gamoc aris gavrcelebuli
arasrulwlovanTa danaSauli. Cveni azriT, zogadad arasrulwlovanis mier danaSaulis Cadena
ganpirobebulia maTi ukontrolobiT. arasrulwlovanebis jgufSi aRsaniSnavia e.w. upatrono
bavSvebis problema, romelTa cxovrebis wesi ubiZgebs maT Caidinon danaSauli.
154
maSasadame, am sakiTxSi saWiroa realuri kontroli. Mmakontrolebeli ki, am SemTxvevaSi,
unda iyos bavSvis ojaxic, skolac da saxelmwifoc. saxemwifom, aseve, unda moagvaros
upatrono bavSvebis problemac da Seuqmnas maT cxovrebis normaluri pirobebi. kontrolis
sasjeliT gamoxatva da arasrul-wlovnebis cixeSi gamweseba ki saxemwifos mxridan
absoluturad arasworia, radgan amgvari midgoma arasrulwlovanTa danaSaulis Semcirebas
an srulad aRkveTas ver uzrunvelyofs. aseTi politika, didi xania uaryo msoflios civilurma
qveynebma.
meores mxriv, vamcirebT ra sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis asaks calkeul
danaSaulebze, unda vifiqroT ra pirobebs vTavazobT arasrulwlovnebs Tavisulflebis
aRmkveT dawesebulebebSi. Tu amas ganvixilavT saqarTvelos magaliTze mivxvdebiT, rom
arasrulwlvnebTan mimarTebaSi sisxlis samarTlis kodeqsiT dadgenili sasjelis miznebi
namdvilad eWvqveS dadgeba. yovelive es ki gvarwmunebs, rom es sakanonmdeblo
cvlileba pirdapir ewinaaRmdegeba sisxlis samarTlis kodeqsis fundamentur instituts –
sasjelis miznebs da amitom misi am formiT miReba mizanSeuwonelia.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, Codex kodificirebuli;
2. n. xuWua ,,asaki rogor bralis gamomricxveli garemoeba sisxlis samarTalSi”
saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis almanaxi, sisxlis samarTali (I),
dekemberi, 1998;
3. o. gamyreliZe, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis ganmarteba, Tbilis 2005;
4. T. donjaSvili, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi, zogadi nawili, Tbilisi 2002;
5. saqarTvelos parlamentis iuridiul sakixTa komitetis sxdomis oqmi N30, 2006-11-30,
12:32 sT.
reziume
Aasakis gamo Seuracxadobis samarTlebrivi daxasiaTeba
mixeil mamniaSvili, TaTia doliZe
naSromSi warmodgenilia bralis gramomricxveli garemoebis – asakis gamo
Seuracxadobis Teoriuli da praqtikuli daxasiaTeba da am garemoebis saproceso regulireba.
155
naSromSi uaryofiTad aris Sefasebuli sisxlissamarTlebrivi pasuximgbelobis asakis 12
wlamde SemcirebasTan dakavSirebiT.
SUMMARY
THE LEGAL CHARACTERISTIC OF AGE AS A CONDITION OF EXCEPTION OF GUILT
MIKHEIL MAMNIASHVILI, TATIA DOLIDZE
In this work it is characterized theoretical and practical aspects of age as a condition of exception of guilt. In this work also is mention procedural regulation of people which transfer a crime under age of the criminal responsibility. Also is mention a negative position of authors on last legislative changes age of the criminal responsibility in Georgia
РЕЗЮМЕ
ЮРИДИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ВОЗРАСТА КАК УСЛОВИЕ ИСКЛЮЧЕНИЯ ВИНЫ
МИХЕИЛ МАМНИАШВИЛИ, ТАТИА ДОЛИДЗЕ
В этой работе характеризован теоретические и практические аспекты возраста как условие исключения вины. В этой работе также упомянут процедурное регулиро-вание людей, которые передают преступление под возрастом преступной ответс-твенности. Также упомянут отрицательная позиция авторов на последних законо-дательных изменениях о возрасте преступной ответственности в Грузии.
qveyanaSi ekonomikuri procesebis regulirebis
ZiriTadi makroekonomikuri indikatorebi
giorgi caava
156
saqarTvelos teqnikuri universitetis profesori
Tamar beriZe
teqnikur mecnierebaTa kandidati
bela goderZiSvili
saqarTvelos teqnikuri universitetis doqtoranti
lika beriZe
saqarTvelos teqnikuri universitetis doqtoranti
qveynis an calkeuli regionis socialur-ekonomikuri ganviTarebis umTavresi mizani
stabiluri ekonomikuri zrdis miRwevaa, ekonomikuri zrda ki – iseTi umniSvnelovanesi
makroekonomikuri indikatoris cvlilebaSi vlindeba, rogoricaa mTliani Siga produqti (mSp).
mxolod makroekonomikuri indikatorebis meSveobiT aris SesaZlebeli ekonomikisaTvis
`zusti diagnozis dasma~ da makroekonomikuri politikis SerCevisa da gatarebis
SemTxvevaSi SesaZlo Sedegebis ganWvreta.
qarTul ekonomikur literaturaSi mSp-s saxiT, mecnierTa erTi nawilis ganmartebiT,
araswori termini damkvidrda da igi am terminis realur arss ver asaxavs. terminis
inglisurenovan abreviaturas – GDP (Gross Domestic Product) qarTul enaze ufro `erToblivi
samamulo produqti~ Seesatyviseba da ara `mTliani Siga produqti~, rogorc es samwuxarod
xSiradaa gavrcelebuli.
ekonomikuri analizisaTvis farTod gamoiyeneba mSp-sagan warmoebuli indikatori,
maT Soris yvelaze ufro gavrcelebulia mSp-is moculoba mosaxleobis 1 sulze. Tumca
garkveuli mizezebis gamo, mSp-ic srulad ver asaxavs qveynis ekonomikur mdgomareobas:
aq, uwinares yovlisa, igulisxmeba aRuricxavi ekonomikis, e.w. `Crdilovani ekonomikis~
arseboba, romelic cxadia uSualod ar xvdeba mSp-is aRricxvaSi, magram monawileobs
rogorc erToblivi moTxovnis, aseve erToblivi miwodebis formirebaSi.
ufro sruli makroekonomikuri analizisaTvis SeiZleba gamoyenebul iqnes qveynis
teritoriis ekonomikuri aTvisebis indeqsi – mSp-is saSualo maCveneblis gaangariSeba
garkveuli farTobis mixedviT (magaliTad, 1 kv. m., an 1000 kv. km. da a.S.). qveynis
teritoriis ekonomikuri aTvisebis indeqsi (inglisuri `Reclamation~–dan, rac qarTulad `miwis
aTvisebas~ niSnavs)
gaeros monacemebze dayrdnobiT gaangariSebuli sxvadasxva qveynis ekonomikuri
aTvisebis indeqsis mniSvneloba mocemulia qvemoT moyvanil cxrilSi:
157
qveynebis ekonomikuri aTvisebis indeqsi (1999 wlis monacemebiT)
qveyana
teritoria (aT.
kv. km)
mosaxleoba
(mln kaci)
mSp
(mlrd dolarobiT)
mSp mosaxleobis erT
sulze (aT. dolarobiT)
(4:3)
mSp erTi kv. km-ze (aTas
dolarobiT), anu ekonomikuri
aTvisebis indeqsi
(4:2)
niderlandebi 41.53 15.81 387.24 24.49 9325.20
belgia 30.53 10.21 248.63 24.34 8144.26
Sveicaria 41.26 7.14 259.53 36.34 6289.58
gaerTianebuli
samefo244.10 59.50 1485.17 24.96 6084.23
germania 357.02 82.10 2153.89 26.23 6032.93
aSS 9363.41 275.13 9299.00 33.80 993.12
kanada 9970.61 30.49 638.67 20.95 64.05
somxeTi 29.74 3.80 1.85 0.49 62.03
ukraina 603.70 49.91 31.00 0.62 51.35
azerbaijani 86.60 7.98 3.99 0.50 46.12
saqarTvelo 69.70 5.40 2.80 0.52 40.17
ruseTi 17075.40 145.94 182.93 1.25 10.71cxrili 1
aRniSnuli maCveneblebis mixedviT, 1999 wlis monacemebidan gamomdinare,
qveynis teritoria yvelaze ufro intensiurad iyo aTvisebuli niderlandebSi, sadac 1 kv. km-ze
daaxloebiT 9,3 mln dolaris mSp iwarmoeboda, maSin rodesac igive maCvenebeli
belgiisTvis – 8,1 mln dolaria, SveicariisTvis – 6,3 mln dolari, germaniisTvis – 6 mln dolari,
aSS-sTvis _ daaxloebiT 1 mln dolari, saqarTvelosTvis – 40 aTasi dolari, xolo ruseTisTvis –
daaxloebiT 11 aTasi dolari.
am maCveneblebidan naTlad Cans, rom niderlandebSi teritoria 232-jer ukeT aris
aTvisebuli, vidre saqarTveloSi, 10-jer ukeT vidre aSS-Si da 930-jer ukeT vidre ruseTSi.
saqarTvelos statistikis saxelmwifo departamentis eqspertuli gaTvlebiT gaangariSebuli
saqarTvelos regionebis ekonomikuri aTvisebis indeqsebi qvemoT moyvanil cxrilSia
motanili:
saqarTvelos regionebis ekonomikuri aTvisebis indeqsi(afxazeTis a. r. da cxinvalis regionis gareSe)
regionebi
farTobi
(kv. km)
1998 weli 1999 weli
mSp
(mln larobiT)
regionis ekonomikuri
aTvisebis indeqsi
mSp
(mln larobiT)
regionis ekonomikuri
aTvisebis indeqsi
158
Tbilisi 121 1233.2 10.19 1424.1 11.77
samegrelo da
zemo svaneTi4916 517.8 0.11 49.7 0.10
imereTi da raWa 14128 929.4 0.07 1036.9 0.07
guria 2182 194.1 0.09 202.2 0.09
qvemo qarTli 4906 574.7 0.12 673.3 0.14
Sida qarTli da
mcxeTa-mTianeTi11094 501.8 0.05 566.9 0.05
kaxeTi 12207 487.2 0.04 548.3 0.04
aWaris avt. resp. 2864 410.5 0.14 498.7 0.17
samcxe-javaxeTi 6412 191.8 0.03 218.3 0.03
sul saqarTveloSi 58830 5040.5 0.09 5665.7 0.10cxrili 2
aRniSnuli gaTvlebi cxadyofs saqarTvelos regionebis araTanabar ganviTarebas: Tu
TbilisSi 1999 wels 1 km2-ze 11,77 mln laris mSp iqna warmoebuli, samcxe-javaxeTSi – 30
aTasi lari, Sida qarTlsa da mcxeTa-mTianeTSi – 50 aTasi lari, qvemo qarTlSi – 140 aTasi
lari, aWaraSi – 170 aTasi lari; saSualod saqarTveloSi – 100 aTasi lari.
qveynis an calkeuli teritoriebis ekonomikuri aTvisebis Tanabarzomierebis indeqsis
gaangariSebisa da socialur-ekonomikuri ganviTarebis Sefasebis ramdenime kriteriumi
arsebobs. magaliTad, mTliani erovnuli produqti (mep) mosaxleobis 1 sulze, romelic
axasiaTebs qveynis ekonomikuri ganviTarebis dones, xolo realuri mTliani Siga produqti
(mSp) mosaxleobis 1 sulze (anu msyidvelobiTunarianobis pariteti) ki – sazogadoebis
wevrTa materialuri keToldReobis saerTo donis maxasiaTebelia. rac Seexeba adamianuri
ganviTarebis indeqss (adamianuri ganviTarebis indeqsi HDI – Human Development Index –
mSp mosaxleobis erT sulze, sicocxlis saSualo xangrZlivoba da ganaTlebis done), 1992
wlisaTvis sicocxlis yvelaze maRali saSualo xangrZlivoba hqonda iaponias (78,8 weli),
yvelaze meti mSp mosaxleobis erT sulze – aSS-s (22180 dolari), ganaTlebis maqsimaluri
indeqsi (0,99) – 34 saxelmwifos.
imisda mixedviT, Tu romel maCvenebels gamoviyenebT, yvelaze ganviTarebuli
qveyana sruliad sxvadasxva aRmoCndeba. magaliTad, mosaxleobis erT sulze mep-iT
wlebis manZilze pirvel adgilzea Sveicaria, sadac am maCveneblis wliuri moculoba TiTqmis
40 aTasi dolaria (SedarebisaTvis: msoflios uRaribesi qveynis – mozambikis maCvenebels
igi 420-jer aRemateba); mosaxleobis erT sulze mSp-s mixedviT pirvel adgilzea aSS,
adamianuri ganviTarebis indeqsiT ki – kanada:
adamianuri ganviTarebis indeqsiT msoflios maRalganviTarebuli 10 qveyana(1992 w.)
159
anu qveynis ekonomikuri ganviTarebis
indeqsi
mSp (msyidvelobiTunarianobis pariteti) anu
mosaxleobis materialuri keTildReobis indeqsiadamianuri ganviTarebis indeqsi
qveyana
saukeTeso
maCveneblis
mqone
qveyanasTan %-iT
qveyana
saukeTeso
maCveneblis mqone
qveyanasTan %-iT
qveyana
saukeTeso
maCveneblis
mqone
qveyanasTan
%-iT
Sveicaria 100 aSS 100 kanada 100
luqsemburgi 94.5 Sveicaria 98.4 Sveicaria 99.9
iaponia 79.6 luqsemburgi 94.0 iaponia 99.7
SvedeTi 74.7 germania 89.3 Svecia 99.6
norvegia 71.5 iaponia 87.6 norvegia 99.6
fineTi 71.0 kanada 87.3 safrangeTi 99.5
dania 70.5 honkongi 83.6 avstralia 99.4
islandia 69.9 safrangeTi 83.3 aSS 99.2
aSS 66.3 dania 80.8 niderlandebi 99.0
arabTa g. s. 65.8 avstria 79.9 didi britaneTi 98.6 cxrili 3
adamianuri ganviTarebis indeqsis gaangariSebis roli da mniSvneloba socialur-
ekonomikuri ganviTarebis SefasebisaTvis sul ufro izrdeba. qveynebi, sadac HDI 0,5-ze
naklebia, gaeros meTodologiiT miekuTvneba ganviTarebis dabali donis mqone qveynebs,
0,5-dan 0,8-mde – ganviTarebis saSualo donis mqone qveynebs, xolo 0,8-ze meti –
maRalganviTarebul qveynebs. igulisxmeba, rom industriuli qveynebi ufro win unda iyvnen,
vidre ganviTarebadi, magram es yovelTvis ase ar aris. magaliTad, barbadosi HDI-s
mixedviT me-20 adgilzea, xolo irlandia, italia da espaneTi, Sesabamisad, 21-e, 22-e, 23-e
adgilze, bulgareTi – 48-e da rumineTi ki – 72-e adgilze. am parametriT 1992 wels pirvel
adgilze iyo kanada (0,932), boloze – gvinea (0,191). unda aRiniSnos, rom aSkarad
ikveTeba maRal da dabalganviTarebul qveynebs Soris am maCveneblis mixedviT
gansxvavebis Semcirebis tendencia: Tu 1960 wels pirvel adgilze myofi SvedeTi bolo
adgilze myofi gambiis monacemebs 12,8-jer aRemateboda, 1992 wels kanada gvineas
mxolod 4,8-jer uswrebda.
yofili ssrk-is respublikebi adamianuri ganviTarebis indeqsiT (HDI) gacilebiT win arian,
vidre mep-iT (saSualod 16 erTeuliT). HDI-iT maT Soris yvelaze wina aris litva (28-e adgili
msoflioSi), yvelaze bolos – tajikeTi (97-e adgili). mep-iT, Sesabamisad, yvelaze win aris
estoneTi (44-e adgili), yvelaze bolos ki – kvlav tajikeTi (116 adgili). mSp-iT – isev estoneTi
(38-e adguli), xolo tajikeTi 114-e adgilzea.
aRniSnulis fonze sainteresoa saqarTvelos wona da adgili msoflioSi. bolo wlebSi
saqarTveloSi datrialebuli tragikuli movlenebis `wyalobiT~ Cveni qveynis mep-is moculoba
160
1990 wels 10 mlrd aSS dolaridan, 1993 wels – 2,8 mlrd dolaramde Semcirda. aRniSnul
periodSi qveynis xvedriTi wona am maCvenebliT msoflioSi 0,05%-dan 0,01%-mde daeca,
mosaxleobis erT sulze mep-i msoflios saSualo donesTan SedarebiT 57,3%-dan 12,4%-
mde Semcirda, maT Soris saukeTeso donis qveynis – Sveicariis maCvenebelTan – 6,6%-
dan 1,5%-mde.
Tu rogor icvleboda aRniSnul periodSi saqarTvelos adgili da roli msoflio meurneobaSi,
amaze warmodgenas qvemoT moyvanili monacemebi iZleva:
saqarTvelos socialur-ekonomikuri indikatorebi1990-1993 w.w.
#maCveneblebi
1990 1991 1992 1993
1. mep-i mosaxleobis erT sulze (dolarebSi) 2200 1780 850 520
procentulad 1990 welTan SedarebiT 100 80.9 38.6 23.6
2. mSp mosaxleobis erT sulze (dolarebSi) 4572 36.70 3000 2.450
procentulad 1990 welTan SedarebiT 100 82.3 65.6 53.6
3. adamianuri ganviTarebis indeqsi 0.829 0.747 0.703 0.668
procentulad 1990 welTan SedarebiT 100 90.1 84.8 80.6
4. adgili msoflioSi:
_ warmoebuli mep-is mixedviT
mosaxleobis erT sulze
72 80 112 126
_ warmoebuli mSp-s mixedviT
mosaxleobis erT sulze
50 77/79 92 103
_ adamianuri ganviTarebis indeqsis
mixedviT
49 66 80 88
cxrili 4
swored aRniSnuli forsirebuli ukusvla gaxda imis ZiriTadi mizezi, rom saqarTvelo
industriuli qveynebis rigebidan ganviTarebadi qveynebis siaSi iqna Seyvanili.
adamianuri ganviTarebis indeqsma 1999 wlis monacemebiT saqarTveloSi 0,762
Seadgina da msoflioSi am maCvenebliT 70-e adgilze imyofeboda.
cnobilia, rom mbrZaneblur-administraciuli sistemidan sabazro urTierTobebze
gadasvlis procesi saqarTvelosTvis, rigi mizezebis gamo, gansakuTrebiT rTulad warimarTa:
centraluri da aRmosavleT evropis postsocialistur qveynebSi sabazro ekonomikaze
gardamaval periodSi mSp saSualod Semcirda 22%-iT, yofil sabWoTa respublikebSi –
saSualod 35%-iT, saqarTveloSi ki – 65%-iT, rac uaRresad mkafiod aisaxa qveynis
absoluturad yvela socialur-ekonomikur, maT Soris erovnuli simdidris indikatorSi.
161
1990-iani wlebis dasawyisSi saqarTvelos mTeli erovnuli simdidre, dolarsa da
maneTis imdroindeli msyidvelobiTi unarianobis paritetis gaTvaliswinebiT (erovnuli simdidre
– 180 mlrd, bunebrivi simdidre – 175 mlrd, adamianiseuli kapitali – 300 mlrd), sul unda
yofiliyo daaxloebiT 655 mlrd dolari, anu mosaxleobis erT sulze daaxloebiT 120 aTasi dolari.
Semdgom periodSi, iseve rogorc yvela sxva umniSvnelovanesi indikatori, erovnuli
simdidrec mniSvnelovnad Semcirda, ramac seriozuli gavlena moaxdina rogorc qveynis
ekonomikur potencialze, aseve mosaxleobis udidesi nawilis keTildReobazec.
2000 wlisTvis saqarTvelos mTeli erovnuli simdidre kvlavwarmoebiT nawilSi (erovnuli
qoneba) 1990-iani wlebis dasawyisTan SedarebiT, 40%-iT da metad Semcirda da
daaxloebiT 262 mlrd dolari Seadgina, mosaxleobis erT sulze ki – 23 aTasi dolari.
mosaxleobis keTildReobas (moxmarebas), qveynis mSp-sa da erovnuli simdidris
(qonebis) zrdis tempebs Soris garkveuli funqcionaluri kavSiri arsebobs. aqedan
gamomdinare, sakmaod maRali albaTobiT SeiZleba gaiTvalos erovnuli simdidris dinamika,
Tuki danarCeni ori komponenti – mosaxleobis keTildReobis da mSp-s zrdis tempebi iqneba
cnobili, rasac SeiZleba sakmaod maRali gamoyenebiTi Rirebuleba hqondes.
qveynebs Soris kapitalis moZraobis sakiTxma Tanamedrove pirobebSi, finansuri
globalizaciis Sedegebidan gamomdinare, gansakuTrebuli aqtualuroba SeiZina. saerTod,
kapitalis dinebas rogorc dadebiTi, aseve uaryofiTi mxareebic gaaCnia da misi ukontroloba
qveynebs didi potenciuri problemebis winaSe ayenebs.
saqarTvelos magaliTze optimaluri kapitalis raodenobis gansazRvra umniSvnelovanes
rols asrulebs qveynis grZelvadiani monetaruli da fiskaluri politikis strategiis SemuSavebaSi.
amitom metad mniSvnelovania qveynisTvis saWiro ucxouri kapitalis raodenobis
gansazRvra da Sesabamisi ekonomikuri politikis SemuSaveba.
mdgradi mimdinare angariSis balansis (sxvaoba qveynis Semosavalsa da saerTo
moxmarebas Soris) gansazRvris maTematikuri modelis asagebad, Semdegi xuTi
makroekonomikuri komponentis gaTvaliswinebaa saWiro: warmoebis, moxmarebis,
investiciebis, arsebuli davalianebebisa da kapitalis raodenobis.
mexuTe cvladis – kapitalis raodenobis Sefaseba sakmaod seriozul problemasTan aris
dakavSirebuli. gaTvlebis mixedviT, 2001 wlisaTvis saqarTveloSi kapitalis raodenoba
qveynis mSp-s 2,5-jer aRemateba. aRniSnuli Sedegi miT ufro sainteresoa, rom igi sxva
qveynebisaTvis miRebul analogiur monacemebs kargad esadageba. ekonomikur
literaturaSi cnobili Sedegebis mixedviT, sxvadasxva qveyanaSi kapitalis raodenoba mSp-s
saSualod 2-4-jer aRemateba.
162
Catarebuli gaangariSebebis mixedviT, saqarTvelosaTvis makroekonomikuri
maxasiaTeblebis raodenobrivi Sedegebis optimaluri varianti (mosaxleobis erT sulze
dolarSi) Semdegi saxiT aris warmodgenili:
163
saqarTvelos makroekonomikuri maxasiaTeblebimosaxleobis erT sulze dolaris eqvivalentSi
(optimaluri varianti)
welimoxmareb
ainvesticia davalianeba mSp
mimdinare
angariSebis
deficiti
mSp-s deficiti
%%
2003 667 150.0 390.00 750.0 148.7 19.8
2004 667 152.1 533.14 755.0 143.1 19.0
2005 667 163.2 679.09 767.0 145.9 19.0
2006 667 176.0 822.23 787.8 143.1 18.2
2007 667 190.6 956.97 815.9 134.7 16.5
2008 667 207.1 1077.57 852.2 120.6 14.2
2009 667 225.7 1178.11 897.0 100.5 11.2
2010 667 246.5 1252.33 950.9 74.2 7.8
2020 667 269.7 1293.61 1014.3 41.3 4.1
2030 667 295.2 1294.85 1087.7 1.2 0.1
2040 667 323.3 1248.46 1171.6 0.1 0.0
cxrili 5
miRebuli Sedegi cxadyofs, rom ekonomikis yvelaze sasurveli gziT ganviTarebis
SemTxvevaSi, qveyanas mSp-is 19,8%-is odenobis finansuri saxsrebis importi SeuZlia.
bunebrivia, droTa ganmavlobaSi es raodenoba iklebs da garkveuli periodis gasvlis Semdeg
saqarTvelos mouwevs aRebuli valdebulebebis gastumrebis dawyeba. modelis Sedegebis
mixedviT, am periodis xangrZlivoba 40-50 weliwadia da vadis gasvlis Semdeg, qveyana
unda Seudges davalianebis dafarvas. cxrilis monacemebidan Cans, rom yvelaze optimaluri
ganviTarebis SemTxvevaSi mSp mosaxleobis erT sulze gaTvliT, 2010 wlisaTvis 30%-iT
SeiZleba gaizardos. warmoebisa da Semosavlis zrdis paralelurad, moxmarebac gaizrdeba
da mateba 52%-s Seadgens.
globaluri masStabiT qveynis geopolitikuri potenciali anu misi ekonomikuri da politikuri
SesaZleblobebi dRes ukve ara imdenad teritoriis mdebareobiT, zomiT da mosaxleobis
raodenobiT ganisazRvreba, ramdenadac misi ekonomikuri ganviTarebiT. amasTan
dakavSirebiT, saqarTvelomac msoflioSi mimdinare politikuri da ekonomikuri ganviTarebis
Sesabamisi RonisZiebebi unda gaataros, raTa igi msoflioSi ganviTarebuli da mosazRvre
saxelmwifoebis politikuri da ekonomikuri manipulaciis mudmivi obieqti ar gaxdes. aRniSnul
indikatorebze daydnobiT, qveynis xelisuflebas sakmaod mniSvnelovani analitikuri
164
informaciis miRebis SesaZlebloba eZleva rogorc swori makroekonomikuri, aseve regionuli
politikis formirebisaTvis.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. mesxia i., saqarTvelos ekonomikuri usafrTxoebis investiciuri indikatorebi, J.
`saqarTvelos ekonomika" 2000, #11 gv. 7-10.
2. mesxia i., safinanso politikis transformacia makroekonomikuri stbilizaciis Car-
CoebSi, finansebis samecniero-kvleviTi institutis Sromebis krebuli, Tb., t. II, 1998,
gv.11-35.
3.caava g., finansebi, fulis mimoqceva, safinanso inJineria, krediti, Tb., 1999,
gv. 63.
reziume
qveyanaSi ekonomikuri procesebis regulirebis ZiriTadi makroekonomikuri indikatorebi
giorgi caava, Tamar beriZe, bela goderZiSvili, lika beriZe
qveynis geopolitikuri potenciali anu misi ekonomikuri da politikuri SesaZleblobebi
dRes ukve ara imdenad teritoriis mdebareobiT, zomiT da mosaxleobis raodenobiT
ganisazRvreba, ramdenadac misi ekonomikuri ganviTarebiT. amasTan dakavSirebiT,
saqarTvelomac msoflioSi mimdinare politikuri da ekonomikuri ganviTarebis Sesabamisi
RonisZiebebi unda gaataros, raTa igi msoflioSi ganviTarebuli da mosazRvre
saxelmwifoebis politikuri da ekonomikuri manipulaciis mudmivi obieqti ar gaxdes. aRniSnul
indikatorebze daydnobiT, qveynis xelisuflebas sakmaod mniSvnelovani analitikuri
informaciis miRebis SesaZlebloba eZleva rogorc swori makroekonomikuri, aseve regionuli
politikis formirebisaTvis.
SUMMARY
PRINCIPLE MACRO ECONOMICAL INDICATORS FOR REGULATION OF ECONOMICAL PROCESS IN THE COUNTRY
165
GIORGI TSAAVA, TAMAR BERIDZE, BELA GODERDZISHVILI, LIKA BERIDZE
Today the geopolitic potential of the country or its economic and political opportunities are defined not so much by an arrangement of territory, the area and quantity of the population, how many its economic development. In this connection, and Georgia should lead the actions corresponding to political in world political and economic development that it did not become object of political and economic manipulations on the part of the advanced world and next states. Being based on the specified indicators, authority of the country has an opportunity of reception of the significant analytical information for formation both macroeconomic, and a regional politics.
PEЗЮME
ОСНОВНЫЕ МАКРОЭКОНОМИЧЕСКИЕ ИНДИКАТОРЫ РЕГУЛИРОВАНИЯ ЭКОНОМИЧЕСКИХ ПРОЦЕССОВ В СТРАНЕ
ГИОРГИ ЦААВА, ТАМАР БЕРИДЗЕ, БЕЛА ГОДЕРДЗИШВИЛИ, ЛИКА БЕРИДЗЕ
Сегодня геополитический потенциал страны или ее экономические и политические возможности определяются не столько расположением территории, площадью и количеством населения, сколько ее экономическим развитием. В связи с этим, и Грузия должна провести мероприятия, соответствующие протекающему в мире политическому и экономическому развитию, чтобы она не стала объектом политических и экономических манипуляций со стороны развитых мировых и соседних государств. Основываясь на указанные индикаторы, власть страны имеет возможность получения значительной аналитической информации для формирования как макроэкономической, так и региональной политики.
166
arqiteqturuli informatika da eleqtronuli swavleba
goCa miqiaSvili
arqiteqturis doqtori,
saqarTvelos teqnikuri universitetis sruli profesori
badri gorgilaZe
fizika-maTematikis mecnierebaTa doqtori
arqiteqtura Tavisi arsiT ganekuTvneba adamianis inteleqtualuri moRvaweobis iseT
sferos, sadac profesiul codnasTan erTad dominirebs azrovnebis qvecnobieri (niWiT
ganpirobebuli) komponenti, amis gamo arqiteqtorTa garkveuli nawili skeptikuradaa
ganwyobili „xelovnuri inteleqtis“ matarebel saSualebaTa gamoyenebis mimarT. qvemoT
Cven SevecdebiT davasabuToT, rom Tanamedrove kompiuteruli teqnologiebi, ara Tu
zRudaven SemoqmedebiTi moRvaweobis sferos, aramed piriqiT afarToeben mas da
ganapirobeben koleqtiuri inteleqtualuri donis mniSvnelovan amaRlebas.
Tanamedrove arqiteqturaSi kompiuterul teqnologiaTa danergvasTan erTad gaCnda
cnebebi: arqiteqturuli informatika1, maltimediuri proeqtireba2 da a.S. msgavsad sxva
dargebisa, aqac axali terminebi zustad ver asaxaven im siaxleTa arss, rac ganapirobebs
„arqiteqtoris gadaiaraRebas“ da arqiteqturis, rogorc mecnierebis ganviTarebas. aseTi
garemoeba ganpirobebulia imiT, rom e.w. sainformacio teqnologiebi (IT) „moulodnelad
SeiWrnen“ adamianis inteleqtualuri aqtiurobis yvela sferoSi. sxva dargTagan gansxvavebiT
IT – ar warmoadgens mizanmimarTuli Ziebis nayofs igi swrafad aRmocenda cifruli
xelsawyoTmSeneblobis safuZvelze, amitom misi arsis gacnobiereba CamorCeba misi
moxmarebis gafarToebis temps.
informaciuli, e.w. e-sazogadoeba qmnis pirobebs, sadac araverbaluri informaciis
gacvla iseTive martivi, efeqturi da xelmisawvdomia, rogorc verbaluris. arqiteqturaSi
wamyvania Sromis produqtis swored araverbaluri – vizualuri mxare, warmoqmnili
garemoeba ki qmnis mravali axali mimarTulebis ganviTarebisa da danergvis saSualebas.
xsenebuli specifikidan gamomdinare axal teqnologiaTa danergva moicavs ara mxolod
sakuTriv arqiteqturul proeqtirebas, aramed zogadad am dargis axleburad marTvas
(menejments), mis informaciul uzrunvelyofas da rac mTavaria axali kadrebis momzadebas
eleqtronuli ganaTlebis teqnologiur simZlavreTa gamoyenebiT.
dRemde adamianis cnobieri azrovneba efuZneboda mxolod enas, amJamindeli
naxtomisebri dawinaurebis mainicirebeli faqtori ki isaa, rom adamianma kompiuteris saxiT
167
SeiZina cnobierad aRqmadi informaciis damuSavebis personaluri asistenti, xolo eleqtronuli
qselis saxiT maltimediuri komunikaciis Seudarebeli saSualeba (termini maltimedia adre
ixmareboda sxvadasxva tipis informaciis fizikur matarebelTa gasaerTianeblad, aq masSi
moiazreba verbaluri da araverbaluri informaciis erToblioba). yoveldRiuri, cxovrebiseuli
komunikaciis sferoSi araverbaluri komponentis wilis zrda bunebrivad gamoiwvevs
adamianis azrovnebis modificirebas, es sakiTxi axlo momavalSi mizanmimarTuli kvlevis
sagani gaxdeba. arqiteqturis specifikidan gamomdinare mis amJamindel ganviTarebaze
am kuTxiT dakvirveba gansakuTrebiT sainteresoa, amasTan igi isedac aqtualuria, rameTu
mxolod msgavsi analizis safuZvelze SeiZleba gamomuSavdes adeqvaturi programuli
produqtebi da marTvis principebi.
cneba arqiteqturuli informatika moicavs iseT sakiTxebs, rogoricaa: Cveulebrivi
naxazebis Canacvleba eleqtronuli 2D da 3D kompiuteruli modelebiT; sruliad axali tipis, e.w.
arqiteqturul simboloTa biblioTekebis3 Seqmna da gamoyeneba; arqiteqturuli proeqtis
Semadgeneli dokumentebis momzadeba sxvadasxva eleqtronul formatSi; Sesabamisi
informaciis „naturalisturi“ vizualizacia; proeqtis marTva da eqspertiza misi ganviTarebis
sxvadasxva stadiaze da a.S.
cifruli teqnologiisa da Tanamedrove informaciuli sistemebis gamoyenebis efeqti
arqiteqturaSi imdenad grandiozulia, rom misi srulyofili verbaluri analizi TiTqmis
SeuZlebalia. ganzogadoebuli arsebiTi Sefasebis warmosaCenad moviyvanT ramdenime
magaliTs.
landSaftur arqiteqturaSi proeqtis warmatebulad Camoyalibebis umniSvnelovanesi
winapirobaa arqiteqturuli obieqtis momavali ganTavsebis fizikuri garemos zusti asaxva.
adre es samuSao mniSvnelovan resursebs moiTxovda da umravles SemTxvavaSi
srulyofilad mainc ver xorcieldeboda. amjerad arsebobs iseTi mZlavri saSualebebi,
rogoricaa GPS4 (Global Positioning System - pozicionirebis globaluri sistema), kartografiul,
seismur da geodeziur monacemTa bazebi, ufro metic internetSi ufasodaa xelmisawvdomi
dedamiwis TiTqmis nebismieri ubnis Tanamgzavruli fotoebi5. uSualod adgilobrivi
azomvebisaTvis gamoiyeneba maRali sizustis cifruli lazeruli xelsawyoebi da rac mTavaria
yovelive es Tavidanve Tavsebadia proeqtirebis im axal „virtualur saxelosnosTan“
(kompiuterTan), romelSic yalibdeba arqiteqturuli Semoqmedebis saboloo produqti.
sakuTriv kompiuteruli proeqtireba avtomatizebulia mravali TvalsazrisiT da xorcieldeba
TiTqmis absoluturi sizustiT da saerTaSoriso standartebis dacviT, amasTan nebismier
stadiaze SesaZlebelia specialuri vizualizacia da, an sxva saxis eqspertuli Semowmeba.
168
lokaluri da saerTaSoriso eleqtronuli qselebis gamoyeneba iZleva arqiteqturul
proeqtebze jgufur–qseluri muSaobis axal SesaZleblobas, anu iqmneba saerTaSoriso
proeqtebSi monawileobis unikaluri pirobebi.
globaluri sakomunikacio da informaciuli qselebis danergvas mohyva axali dargebis
ganviTareba, maT Soris iseTebis, romlebic saWiroeben arqiteqturul ganaTlebas. amJamad
erT-erT yvelaze ufro moTxovnad specialobad iqca veb dizaini.
saboloo jamSi arqiteqturuli informatikis danergva niSnavs am dargis ayvanas
ganviTarebis Tvisobrivad axal safexurze, rac cxadia ver ganxorcieldeba saganmanaTleblo
sivrceSi adeqvatur cvlilebaTa ganxorcielebis gareSe. sabednierod IT-s farTod danergvam
ukve warmoSva swavlebis uaRresad efeqturi axali teqnologiebi, romlebic cnobilia
ganzogadoebuli saxelwodebiT „e_Learning“ eleqtronuli swavla (swavleba).
saqarTvelos saganmanaTleblo sivrceSi mimdinare reformebi da sxvadasxva
RonisZiebebi xels uwyoben swavlebis axali teqnologiebis danergvas, Tumca mimdinare
stadiaze ganxorcielebuli qmedebebi araa sakmarisi. gansakuTrebiT deficituria mowinave
qveynebSi ukve aprobirebuli: „LMS“ (swavlis marTvis sistemebi), „ADL“ efeqturad
gavrcelebadi swavlis da a.S., teqnologiaTa gamoyeneba.
„e_Learning“-is Semadgenel meTodTagan arqiteqturuli ganaTlebis sferosaTvis
gansakuTrebiT mimzidvelia e.w. „Blended Learning“ - swavlebis Sereuli forma, romelic
gulisxmobs momxmareblis mier garkveuli masalis damoukideblad aTvisebas kompiuterTan
interaqtiuri muSaobis Sedegad (ara aqvs mniSvneloba iRebs studenti masalas
distanciurad, Tu imyofeba saklaso oTaxSi) da garkveul etapebze, an saWiroebisamebr
pedagogsa da moswavleebs Soris pirdapiri (cocxali) saklaso urTierTobis organizebas.
nebismier SemTxvevaSi umTavres amocanas warmoadgens eleqtronuli saswavlo
kontentis Camoyalibeba. misi saSualebiT uproblemod SeiZleba asinqronuli an sinqronuli
distanciuri swavlebis organizebac.
ganaTleba moralur–eTikuri aRzrdis garda moicavs codnisa da unar-Cvevebis
SeZenas, anu garkveuli informaciis dafiqsirebas mexsierebaSi. tradiciuli swavlebis xarisxi
ori faqtoriT ganisazRvreboda, pedagogis kompetenciiT da saxelmZRvaneloTa doniT. am
procesSi kompiuteris CarTvis sikeTe SesaZloa daiyos sam kategoriad:
• informaciis miwodebis intensificireba;
• informaciis aRqmadobis gazrda;
• materialuri danaxarjebis Semcireba da socialuri aspeqtebi.
informaciis miRebis moxerxebuloba, drois ekonomia da pirvel kategoriaSi Semavali
sxva sakiTxebi damokidebulia globaluri da lokaluri qselebis, eleqtronuli biblioTekebis,
monacemTa bazebis, sxvadasxva saxis eleqtronuli publikaciebis ganviTarebaze.
169
informaciul teqnologiaTa amgvari upiratesobani kargadaa cnobili da maT aq aRar
CavuRrmavdebiT.
zemoT ukve aRvniSneT, rom arqiteqturaSi gadamwyveti mniSvneloba aqvs xilvad
informacias. asaTvisebel masalaSi misi wvlilis gazrda niSnavs informaciis aRqmadobis
xarisxobriv gaumjobesebas. pedagogi, romelic zrunavs daxvewos Tavisi gakveTilebi,
cdilobs maqsimalurad gamoiyenos TvalsaCinoebis saSualebani, naxazebi, suraTebi,
modelebi da a.S. analogiurad iqmneba xarisxiani saxelmZRvaneloebic. kompiuteris
gamoyeneba am TvalsazrisiT Seudareblad meti potencialiTa da xelmisawvdomobiT
gamoirCeva. SemTxveviTi araa, rom kompiuteris marTvis saSualebebs Soris upiratesoba
e. w. grafikulma interfeisma moipova (Interface - kompiuteruli programis marTvis xilul
saSualebaTa erToblioba). Camoyalibda tradiciul grafikul simboloTa (Icon) klasi, romelmac
praqtikulad ieroglifuri damwerlobis msgavsi funqcia SeiZina. Tavis droze anbanuri
damwerloba ufro efeqturi aRmoCnda vidre piqtogramuli, Tumca, imis gaTvaliswinebiT, rom
informacia grafikis garda ferTa palitris gamoyenebiTac SeiZleba daiSifros, mosalodnelia
am ukanasknelis aRorZinebac.
sxvadasxva disciplinebisaTvis ukve arsebobs specialuri maltimedia saswavlo kursebi.
logikuria, rom pirvel rigSi am teqnologias kompiuteruli programebis swavlebisaTvis
iyeneben, rameTu programistebi am profilTan ufro axlos arian.
specialuri eleqtronuli interaqtiuli saxelmZRvaneloebi mTlianad iyeneben maltimedia
resursebs, maT SeuZliaT Caanacvlon swavlebis klasikuri sqemebi. ufro metic vizualizaciis
TvalsazrisiT maTi SesaZleblobebi TiTqmis SeuzRudavia. Cven ar vapirebT maltimedia
eleqtronuli resursebis gamoyenebis farTo speqtris detalur ganxilvas, gvinda mxolod imis
xazgasma, rom Cveulebrivi, ZiriTadad zepiri gakveTilebis Canacvleba aseTi saSualebebiT
praqtikulad niSnavs aprobirebuli maRalxarisxiani leqciebis tiraJirebas. maTi gamoyenebis
teqnologia SeiZleba gansxvavdebodes da daixvewos, arc sakuTriv swavlebis marTvis
organizebis mxriv arsebobs teqnologiur siaxleTa deficiti. amJamad saerTaSoriso da
nacionalur doneze problematuria mxolod am procesebis standartizaciisa da sertificirebis
sakiTxebi da is konservatiuli winaaRmdegoba, romelsac arc Tu iSviaTad iCenen saswavlo
dawesebulebaTa administracia da is pedagogebi, romlebic grZnoben sakuTar
arakonkurentunarianobas aseT teqnologiaTa danergvis SemTxvevaSi.
e-sazogadoebis Camoyalibebis mocemul etapze saswavlo programuli produqciis
ZiriTad mwarmoeblebad jer–jerobiT isev eleqtronuli teqnikisa da programuli uzrunvelyofis
komerciulad dainteresebuli msxvili mwarmoeblebi rCebian. gamonakliss mxolod
ramdenime sfero warmoadgens (mowinave sabunebismetyvelo samecniero institutebi,
170
samxedroebi da a.S.). akademiuri institutebisa da programistebis TanamSromlobis
saukeTeso magaliTia „CambridgeSoft Corporation6“.
madlierebis grZnobiT unda aRiniSnos is iniciativebi, romelsac iCenen sxvadasxva
saerTaSoriso organizaciebi saqarTveloSi ganaTlebis uaxlesi teqnologiebis danergvisaTvis.
2005–2007 wlebSi evrokomisiis iniciativiT ganxorcielda proeqti „Development of e-
Societies in South Caucasus“7 (biujeti8 3 milioni evro), proeqtSi monawileobda germanuli
kompania „imc9“ (Advanced Learning Solutions), romelmac samxreT kavkasiel
momxmarebels ufasod miawoda eleqtronuli kontentis sawarmoo programuli paketi –
„Lecturnity“. proeqti gulisxmobda vorkSopebisa da specialuri treningebis Catarebas da
specialuri aparaturiT aRWurvili, adgilobrivi kadrebiT dakompleqtebuli „eleqtronuli kontentis
mwarmoebeli fabrikebis“ dafuZnebas, rac saqarTveloSi praqtikulad bolomde ar
ganxorcielebula, vinaidan saganmanaTleblo dawesebulebaTa adgilobrivma
xelmZRvanelobam ar gamoiCina saTanado interesi (proeqtis dasrulebidan erTi wlis Tavze
naCuqari aparatura daluquli iyo ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi
proeqtis xarjebiT mowyobil da saukeTesod aRWurvil ofisSi).
2008 wlis dekemberSi saerTaSoriso organizaciam „Invent10” wamoiwyo axali iniciativa „Institution Building and Human Resoirce Development for E-Learning in the South Caucasus11“.
TbilisSi Catarebul vorkSopebsa da treningebze warmodgenili iyo saswavlo procesebis
marTvis uaxlesi, ukve daxvewili da aprobirebuli teqnologiebi. samwuxarod proeqtis
monawileebs Soris isev naklebad iyvnen warmodgenili akademiuri dawesebulebebis
marTvis organoebis oficialuri pirebi.
aseT viTarebaSi seriozuli winsvla nakleb mosalodnelia, Tumca unda aRiniSnos, rom
calkeul SemTxvevebSi, ZiriTadad kerZo iniciativebis xarjze, saqarTveloSi mainc iqmneba
originaluri eleqtronuli saswavlo masala, romelic xelmisawvdomia dainteresebul
momxmarebelTaTvis.
erT–erTi aseTi magaliTia saqarTvelos teqnikuri universitetis arqiteqturis, urbanistikis
da dizainis fakultetis multimediuri proeqtirebis laboratoria12, mis lokalur qselSi gaerTianebul
kompiuterebze ganTavsebulia sxvadasxva saxis eleqtronuli saswavlo masala, romelic
gamoiyeneba Sereuli tipis eleqtronuli swavlebisaTvis. garda amisa laboratoria akademiur
personalsa da sxva dainteresebul pirebs sTavazobs sxvadasxva saxis, maT Soris
eleqtronuli interaqtiuri maltimedia saxelmZRvaneloebis erToblivi warmoebis sakuTar
originalur meTodikas.
codnis SeZenis intensificireba, romelic Tanamedrove sazogadoebis erT-erT mTavar
maxasiaTebels warmoadgens, SesaZloa ganxorcieldes mxolod specifikuri maltimediuri
saSualebebis gamoyenebiT. aucilebelia, rom studentma Tavidanve gamoimuSaos
171
maltimediuri komunikaciis Cvevebi, mxolod am gziT SeiZleba Camoyalibdes
konkurentunariani specialisti, romelic SeZlebs monawileoba miiRos saerTaSoriso
proeqtebSi. dRevandel realobaSi marto niWi da Tundac enebis codna aRaraa sakmarisi
maRalteqnologiuri inteleqtualuri SromisaTvis, xolo axali donis misaRwevad swavlis axali
teqnologiebia asaTvisebeli.
samecniero-saganmanaTleblo sferoSi kvlevisa da swavlebis ultraTanamedrove
teqnologiebis ganviTarebas aqvs mniSvnelovani socialur–politikuri datvirTva. amJamindel
garTulebul viTarebaSi saqarTvelos avtoritetisa da inteleqtualuri potencialis SenarCuneba
mxolod e-sazogadoebis drouli CamoyalibebiTaa SesaZlebeli.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. Architectural informatics, J. M. Kamara, The Journal of Information Technology in Construction. (ITcon). Vol. 11, (2006), 309-310, http://www.itcon.org/2006/22
2. Networked multimedia systems: concepts, architecture and design, Raghavan, Lavoisier librairie, http://www.lavoisier.fr/notice/gb156144.html
3. Architect Symbols Library, http://www.cadtoolsonline.com
4. http://www.gps.gov
5. http://maps.google.com
6. http://www.cambridgesoft.com
7. http://www.esocieties.info
8. http://www.welcomeurope.com/default.asp?id=1200&idfunding=639
9. http://www.im-c.de
10.http://www.invent.org
11.http://globalcampus.de
12.http://www.multimedia.gtu.ge
reziume
arqiteqturuli informatika da eleqtronuli swavleba
goCa miqiaSvili, badri gorgilaZe
172
naSromSi ganxilulia Tanamedrove sainformacio teqnologiaTa da saerTaSoriso qseluri
resursebis arqiteqturaSi gamoyenebis zogierTi sakiTxi. gaanalizebulia eleqtronuli swavlebis
meTodebi da maTi efeqturoba saerTaSoriso donis konkurentunariani specialistebis
momzadebisaTvis.
SUMMARY
ARCHITECTURAL INFORMATICS AND E-LEARNING
GOCHA MIKIASHVILI, BADRI GORGILADZE
Some aspects of information technologies and International network resources application for architecture are considered. Different methods of E-Learning and their efficiency for preparation of the competitive qualified experts at the international level are analyzed.
РЕЗЮМЕ
АРХИТЕКТУРНАЯ ИНФОРМАТИКА И ЭЛЕКТРОННОЕ ОБУЧЕНИЕ
ГОЧА МИКИАШВИЛИ, БАДРИ ГОРГИЛАДЗЕ
В работе рассмотрены некоторые аспекты применения информационных технологий и Международных сетевых ресурсов в архитектуре. Проанализированы методы электронного обучения и их эффективность для подготовки квалифицированных специалистов, конкурентоспособных на международном уровне.
173
geometriuli gardaqmnebis gamoyeneba CAD sistemebSi realizebulDgaremos zemoqmedebis amsaxvel algoriTmebSi
levan beriZe
arqiteqturis doqtori,
saqarTvelos teqnikuri universiteis arqitequris, urbenistikisa da dizainis falultetis sruli profesori
zurab kiknaZe
arqiteqturis doqtori,
saqarTvelos teqnikuri universiteis arqitequris, urbenistikisa da dizainis falultetis asocirebuli profesori
mzia dinuaSvili
saqarTvelos teqnikuri universiteis arqitequris, urbenistikisa da dizainis falultetis doqtoranti
ganviTarebuli sazogadoeba Tavis aqtualur sawarmoo, saproeqto, SemoqmedebiT, Tu
sxva saxis problemebis gadasaWrelad, metnaklebad iyenebs winmswrebi tempebiT
ganviTarebuli sabunebismetyvelo fundamenturi dargebis miRwevebs. aRsaniSnavia, rom
sxavadasxva pragmatuli amocanis amoxsnas identuri, meTodologiuri (mecnieruli) safuZveli
aqvs. magaliTi, romelic Seexeba maqsvelis Teoriis gamoyenebas eleqtromagnitur
gamosxivebis ganawilebis, Tboteqnikis amocanebisa da vizualizaciis (renderis) sakiTxebSi,
sakmaodaa cnobili da sinaTlis velis fotometriuli Teoriis debulebebTan dakavSirebiT Cvens
interesebis sferoSic Sedis. statiis ganxilvis sagani sakmaod farToa SesaZlebeli
gamoyenebis sferosTan mimarTebaSi, magram cxadad SemoisazRvreba sagnebis mxolod
optikuri suraTis (xatis) ganzogadoebuli interpretaciis formalizmiT. obieqtis gamosaxulebis
gamosxivebasTan dakavSireba bunebrivi, intuiciuri (TavisTavad ki fizikurad koreqtuli)
asociaciaa, xolo proeqciuli (gardasaxvebis) instrumentariis gamoyenebis qmediToba am
sferoSi eWvs ar unda iwvevdes.
qalaqgegmarebis Tanamedrove etapze erT-erT urTules problemas warmoadgens
axali mSenebloba Camoyalibebul mWidro ganaSenianebis pirobebSi. arsebuli normebidan
gamomdinare erT-erT wamyvan mareglamentirebel faqtorad miCneulia insolaciis (mzis
zemoqmedeba) da bunebrivi ganaTebulobis sakmarisi donis SenarCuneba adamianis
mudmivsamyof adgilebSi. amdenad aqtualuria normatiuli pirobebis uzrunvelsayofad
insolaciisa da ganaTebulobis gaangariSebis gamoyenebiTi paketis Seqmna
avtomatizirebuli proeqtirebisa da informaciis damuSavebis Tanamedrove teqnologiis 174
safuZvelze. statiis avtorebis (stu-s TanamSromlebi: l. beriZe, z. kiknaZe) mier koncefciis
doneze deklarirebul debulebas Senoba-nagebobebisa da teritoriis insolaciis da bunebrivi
ganaTebulobis gansazRvrisaTvis CAD meTodebis gamoyenebis mizanSewonilobaze
(samecniero-teqnikuri konferencia "gamoyenebiTi programuli teqnologiebi" SofTEC/99
premirebuli stendi da moxseneba) Semdgomi seriozuli ganviTareba ar mohyolia.
winadadeba iTvaliswinebda insolaciisa da bunebrivi ganaTebulobis moTxovnilebidan
gamomdinare ganaSenianebis optimaluri parametrebis dadgenis meTodikis SemuSavebas
(Senobebs Soris minimaluri manZilebi, optimaluri orientaciis SerCeva, dasaSvebi
sarTulianoba, Senobebis konfiguracia da a.S.) am miznebis misaRwevad SesaZlebelia
gamoyenebul iqnas stu-s arqiteqturis fakultetis, arqiteqturuli fizikis laboratoriaSi l. beriZis
xelmZRvanelobiT damuSavebuli insolaciisa da bunebrivi ganaTebulobis gaangariSebis
vizualur-sivrciTi meTodi, romelic SeZleba safuZvelad daedos Sesabamisi kompiuteruli
programis Sedgenas. aRniSnuli meTodi iZleva saSualebas sakontrolo sasinaTlo Riobis
mimarT, garemomcveli ganaSenianebiT ganpirobebuli, daCrdilvis konturis agebisa da
qveynis sxvadasxva teritoriaze, weliwadisa da dRis nebismieri droisTvis mzis xiluli
traeqtoriebisa da bunebrivi ganaTebulobis donis dadgenis. SemoTavazebuli meTodi
modelirebis gziT ganixilavs mzis traeqtoriebs cis pirobiT gumbaTze, rac nebismieri
ganaSenianebis, an Senobis rTuli konfiguraciis SemTxvevaSi aseve cis gumbaTze
daCrdilvis konturis agebis gziT, iZleva insolaciisa da bunebrivi ganaTebulobis TvalsaCino
vizualur-sivrciT suraTs da normatiuli parametrebis dadgenis saSualebas.
sakiTxis mniSvneloba ganpirobebulia mSeneblobis mzardi masStabebiT,
gansakuTrebiT mWidro ganaSenianebis e.i. ganaSenianebis eqstensiuri xasiaTis
intensiuriT Canacvlebis pirobebSi, rac wina planze ayenebs ekologiurad janmrTeli garemos
da ekonomiurad rentabeluri pirobebis Seqmnis aucileblobas. msoflio gamocdileba
gviCvenebs, rom qalaqgegmarebiTi da moculobiTi dagegmarebis erT-erTi prioritetuli
mimarTulebaa arqiteqturuli ekologia, romlis mniSvnelovan aspeqts warmoadgens insolacia
(mzis sxivebis gamajansaRebeli zemoqmedeba adamianze, teritoriaze da Senobebis
saTavsebze) da bunebrivi ganaTebuloba (saTavsebis funqcionaluri daniSnulebis mixedviT
bunebrivi ganaTebulobis normirebuli donis gansazRvra).
am sferoSi arsebuli angariSebis meTodebSi ZiriTadad gamoyenebulia grafikebi,
romlebic warmoadgenen cis gumbaTze pirobiTi mzis traeqtoriebis gegmils horizontalur
zedapirze, an mzis sxivis Crdilis kvals (mzis saaTis “gnomoni”-is principi). am tipis grafikuli
meTodebi iZlevian damakmayofilebel Sedegs ganaSenianebis martiv pirobebSi, xolo
mWidro ganaSenianebis da Senobebis rTuli konfiguraciis SemTxvevaSi angariSis sizuste
mkveTrad iklebs, an saerTod SeuZlebeli xdeba. amis garda ar aris gamoyenebuli angariSis
175
da proeqtirebis Tanamedrove teqnologiebi da kompiuteruli teqnika, maSin rodesac,
aRniSnuli sakiTxebi warmoadgens mwvave teqnikur, ekonomikur da socialur-samarTlebriv
problemas. miwaTmflobelobisa da mSeneblobis axal sabazo safuZvelze gadasvlisas
sacxovrisis insolacia gvevlineba, rogorc Semakavebeli faqtori investorebisa da miwis
mesakuTreTa maRali Semosavlebisken swrafvisa sacxovrebeli pirobebis gauaresebis
xarjze. dRevandlamde es sfero meTodologiuri da teqnologiuri uzrunvelyofis naklebobas
ganicdis.
aRsaniSnavia, rom astronomiuli da saangariSo insoliaciis cvalebadoba, agreTve
daCrdilvis konturis mravalnairoba ganpirobebulia sxvadasxva tipis gardaqmnebiT, kerZod
gegmiluri, perspeqtiul-afinuri, homologiuri (kolinearuli gardaqmnis kerZo saxe) da sxv.
sainteresoa geometriuli gardaqmnebis gamoyeneba sxvadasxva obieqtebis, zonebisa
da konturebis gansasazRvravad sakvlevi scenis (vizalizaciis sferoSi miRebuli terminologiiT)
farglebSi. ufro mniSvnelovania gardaqmna wirebis im midamoSi, sadac icvleba sasazRvro
pirobebi (gansakuTrebuli wirebi), aq gamoikvleva energiis zemoqmedebis koncentracia.
bolo dros gamoCnda programuli produqtebi romlebSiac es idea metnaklebad
realizebulia. mag; paketi РСЭС-2,0, romelic gamoiyeneba sasmarTlo eqpertizis
laboratoriebSi, iTvaliswinebs ganaSenianebisa da arqiteqturuli formebis niuansebs;
iyenebs sayrdeni gegmis obieqtebis eqstruzias da 3D modelirebaSi akontrolebs
saangariSo situacias. programa SITIS:Solaris gaTvaliswinebulia bunebrivi ganaTebulobis
koeficientisa da insoliaciis xangrZlivobis angariSisTvis sacxovrebeli saxlebisa da
teritoriebisTvis.
am sakiTxisadmi interesis gaRviveba CAD sistemebis Semdgomi SesaZleblobebis
ganviTarebisa da daxvewiTaa ganpirobebuli. kerZod Seiderebis axali versiebiTa da
proeqtirebaSi CAD sistemebis aucilebeli danergvis tendenciebiT.. simptomatiuria CAD-is
problemebis gansaxilvel forumebze (internetSi) damwyebi CAD-programebis
momxmareblebis SekiTxvebi: ramdenad SesaZlebelia sinaTlesTan dakavSirebuli teqnikuri
sakiTxebis gadaWra romelime CAD programuli paketis meSveobiT. gasagebia maTi
imedgacrueba uaryofiTi pasuxis miRebisas, rodesac rig programul paketebSi CarTuli
vizualizaciis algoriTmebi warmatebiT gamosaxaven adgilisa da drois gaTvaliswinebiT
daSorebul sinaTlis wyaros, mzis, dRis sinaTlis, cis gumbaTis sinaTlis, globaluri ganaTebis,
ganaTebulobis gadatanis da sxva efeqtebs mxolod renderis anu prezentaciis
miznebisaTvis.
renderis yvela modeli warmoadgens qvemoTmoyvanili gantolebis miaxloebiT
amoxsnas
176
araformaluri ganmarteba aseTia: sinaTlis gamosxivebis raodenoba (Lo), gamomavali
garkveuli wertilidan garkveuli mimarTulebiT aris sakuTari gamosxiveba da arekvlili
gamosxiveba. arekvlili gamosxiveba aris jami yvela mimarTulebidan mosuli gamosxivebisa
(Li) gamravlebuli mocemuli kuTxidan arekvlis koeficientze. aerTianebs ra mosul da
gamaval sinsTles erT wertilSi es gantoleba warmoadgens aRebul sistemaSi sinaTlis mTeli
nakadis aRweras. renderebis programuli paketebidan yvelaze popularulia: RenderMan, 3Delight, AIR, RenderDotC. ART, AQSIS, Pixie, Angel, mental ray, V-Ray, finalRender, Brazil R/S, BusyRay, Turtle, Holomatix Renditio, Maxwell Render, Fryrender, Indigo Renderer, LuxRender, YafRay, POV-Ray, Sunflow, Kerkythea, Meridian.
3D programuli paketebidan, romlebsac aqvT sakuTari renderi (Seireri) aRsaniSnavia: 3ds Max (Scanline), Maya (Software Hardware, Vector), Blender, LightWave, SkethUp
aRsaniSnavia, rom sinaTlis velis fotometriuli Teoria erTiania ganaTebis yvelanairi,
bunebrivi Tu xelovnuri sistemisTvis; is aris sinTezi geometriuli optikis, proeqciuli geometriis,
sinaTlis gadatanis maTematikuri aparatis (diferencialur-integraluri aRricxva, veqtoruli velebi
da statistikuri analizi). optiko-geometriuli midgoma CvenTvis saintereso movlenis asaxvaSi
mowinave, Tanamedrove paradigmaa da Cven vTvliT, rom mis gamoyenebas Cvens mier
ganxilul sferoSi alternativa ara aqvs.
aseTi midgomis principuli ganzogadeba (gonierebis sazRvrebSi) SeiZleba gavrceldes
eleqtromagnituri da ara marto am tipis gamosxivebis, aramed hidrodinamikuri,
aerodinamikuri, akustikuri, atmosferuli movlenebis Seswavlis kvlevisa da marTvis
amocanebSic, sadac obieqtis optikuri saxe ("naturaluri" an rodorc wesi modificirebuli) an
masTan asocirebuli analogiuri, sagnobriv-agregatuli, simboluri, cifruli modelirebis Sedegi
(indikacia, exoskopia, rendgeni da a.S) sabolood SemecnebiTi TvalsazrisiT mainc
"gamosxiveba-proeqtirebis" cnebebis, kategoriebis da terminebis konteqstsi unda
ganixilebodes.
ganxilulia geometriuli gardaqmnebis gamoyenebis konceptualuri
da praqtikuli aspeqtebi CAD sistemebSi realizebulD algoriTmebSi, romelTa adaptacia
SesaZlebelia garemos energetikuli zemoqmedebis sferoSi arsebuli problemebis kvlevisa da
pragmatuli amocanebis gadasawyvetad (insolaciis, ganaTebulobis, siTburi gamosxivebis
efeqtis gamokvleva, daCrdilvis konturis gansazRvra da sxv). naSromis meTodologiur
nawils Seadgens geometriuli gardaqmnebis maTematikuri aparati da CAD sistemebSi
gamoyenebuli modelirebisa da vizualizaciis xerxebis, kerZod Seiderebis anu renderis
meTodebis formalizmi . am ori ZiriTadi meTodologiur-teqnologiuri midgomis sinTezi
xasiaTdeba Sinagani, erTi SexedviT araTvalsaCino, erTianobiT, ramdenadac sagnis
177
optikuri gamosaxulebis ganzogadebuli gageba da mnaTobi (an ganaTebuli) obieqtis
"gamosxivebiTi aqtiuroba" geometriulad (zogadad maTematikurad, formalurad) msgavsi (Tu
identuri ara) gamosaxulebebiT SeiZleba aRiweros. mag. eleqtromagnituri gamosxivebis
(siTbo, sinaTle da sxv.) ganawileba sivrceSi, realisturi gamosaxulebis generaciis amocanebi
(renderi), rogorc cnobilia m. maqsvelis maTematikur interpretacias iyenebs. sainteresoa
agreTe dasmuli problemis (pedagogiuri) aspeqti. rameTu fizikuri (zogadad - informaciuli
jaWvis) procesis polusebze mdgomi obieqtebis erTian meTodologiur plaTformaze ganxilva
mZlavri SemecnebiTi stimulia.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. Оболенский Н.В. Архитектура и Солнце. М.: Стройиздат. 1988.
2. 1986 Rendering equation (Kajiya, J.T. (1986). The rendering equation. Computer Graphics (Proceedings of SIGGRAPH 1986) 20 (4), 143—150.)
3. 1987 Reyes algorithm (Cook, R.L. Carpenter, L. Catmull, E. (1987). The reyes image rendering architecture. Computer Graphics (Proceedings of SIGGRAPH 1987) 21 (4), 95—102.)
4. 1993 Subsurface scattering (Hanrahan, P. Krueger, W. (1993). Reflection from layered surfaces due to subsurface scattering. Computer Graphics (Proceedings of SIGGRAPH 1993) 27 (), 165—174.)
5. 1995 Photon mapping (Jensen, H.J. Christensen, N.J. (1995). Photon maps in bidirectional monte carlo ray tracing of complex objects. Computers & Graphics 19 (2), 215—224.)
6. Бахарев Д.В. Оптический метод расчета естественного освещения // Светотехника. 1996. 7. С. 28 - 32.
7. Гершун А.А. Теория светового поля. В кн. Избранные труды по фотометрии и светотехнике, М.: ГИФМЛ, 1958, c. 224-367.
8. Соболев Н.А. Общая теория изображений, М.: Архитектура С, 2004, с. 672
9. Орлова, Л.Н. Радиационная модель безоблачной атмосферы в оптическом диапазоне спектра // Светотехника. 1993. 2. С. 1–4.
10. Бахарев Д.В. Использование ЭВМ при разработке энергетических методов расчета инсоляции в градостроительстве. В помощь проектировщику-градостроителю. Киев: Будивельник. 1969. Вып.2. С. 49 - 54.
reziume
geometriuli gardaqmnebis gamoyeneba CAD sistemebSi realizebulDgaremos zemoqmedebis amsaxvel algoriTmebSi
levan beriZe, zurab kiknaZe, mzia dinuaSvili
178
statiaSi ganxilulia geometriuli gardaqmnebis gamoyenebis konceptualuri da
praqtikuli aspeqtebi CAD sistemebSi realizebulD algoriTmebSi, romelTa adaptacia
SesaZlebelia garemos energetikuli zemoqmedebis sferoSi arsebuli problemebis
kvlevisa da pragmatuli amocanebis gadasawyvetad (insolaciis, ganaTebulobis, siTburi
gamosxivebis efeqtis gamokvleva, daCrdilvis konturis gansazRvra da sxv).
naSromis meTodologiur nawils Seadgens geometriuli gardaqmnebis
maTematikuri aparati da CAD sistemaSi gamoyenebuli modelirebisa da vizualizaciis
xerxebis, kerZod Seiderebis anu renderis meTodebis formalizmi.
SUMMARY
APPLICATION OF GEOMETRICAL TRANSFORMATIONS IN CAD ALGORITHMS, DISPLAYING INFLUENCE OF AN ENVIRONMENT
LEVAN BERIDZE, ZURAB KIKNADZE, MZIA DINUASHVILI
In article conceptual practical aspects of application geometrical transformation in algorithms in CAD system which adaptation is possible for researches and the decision of practical tasks in sphere of power influence of an environment (Insolatoin, light exposure, effect of thermal radiation, definition a contour of shadow, etc.) are considered.
Methodological basis of work is mathematical the device geometrical transformation and a formalism systems of means of modelling and visualization applied in a CAD (shaders - methods of rendering).
РЕЗЮМЕ
ПРИМЕНЕНИЕ ГЕОМЕТРИЧЕСКИХ ПРЕОБРАЗОВАНИЙ В АЛГОРИТМАХ CAD СИСТЕММ, ОТОБРАЖАЮЩИХ ВОЗДЕЙСТВИЕ ВНЕШНЕЙ СРЕДЫ
ЛЕВАН БЕРИДЗЕ, ЗУРАБ КИКНАДЗЕ, МЗИА ДИНУАШВИЛИ
В статье рассмотрены концептуальные практические аспекты применения геометрических преоброзований в алгоритмах сад системм, адаптация которых возможна для исследований и решения практических задач в сфере энергетического воздействия внешней среды (инсоляция, освещенность, эффект теплового излучения, определение контура затенения и др.).
179
Методологической основой работы является математичесский аппарат геометричесского преоброзования и формализм применяемых в сад системах средств моделирования и визуализации (шеидеры т.е. методы рендера).
180
hidroturbinis abraziuli cveTis intensivobis Sefaseba
grigol xeliZe
teqnikur mecnierebaTa doqtori, saqarTvelos teqnikuri universitetis sruli profesori
lena SatakiSvili
teqnikur mecnierebaTa kandidati,saqarTvelos teqnikuri universitetis asocirebuli profesori
saqarTvelos energosistemis hesebis umravlesoba sam aTeul welze metia eqsplua-
taciaSia, bevr maTganze arsebuli energetikuli mowyobiloba-danadgarebis maxasiaTeblebi
aRar Seesabameba maT Tavdapirvel mniSvnelobebs. hidroturbinebis muSa Tvlebis an
mimmarTveli aparatis niCbebis cveTis gamo mcirdeba misi m.q.k, rasac simZlavrisa da
Sesabamisad gamomuSavebis kleba mohyveba, romlis kompensirebasac wylis xarjis
momatebiT axorcieleben. hidroblokebis energetikuli maxasiaTeblebis da wylis xarjis
ukontrolobas mivyavarT hidroresursebis uxarisxo moxmarebamde, rac iwvevs Sromisa da
kapitaldabandebebis danakargebs–SesabamisadOizrdeba eleqtroenergiis TviTRirebuleba.
hidroagregatis SerCevisas, rogorc wesi, iTvaliswineben stacionalur maxasiaTeblebs
da mxedvelobaSi ar miiReba hesis eqspluataciis periodSi hidroagregatis m.q.k.-ze turbinis
cveTis gavlena.
hidroturbinebis abraziuli cveTis Seswavlis mniSvnelobas kidev ufro aZlierebs is
garemoeba, rom abraziuli cveTis procesi (natanis nawilakebis siTxis nakadis moZraoba da
maTi zemoqmedeba gamdinare nawilis zedapirze) SeiZleba gaxdes kavitaciuri movlenebis
ganviTarebis maprovocirebeli faqtori, rac Tavis mxriv ufro intensiurs gaxdis detalebis
cveTas da SeiZleba maTi masalis rRvevac gamoiwvios. amitom, hidroturbinis gamdinare
nawilis abraziuli cveTis intensivobis damaxasiaTebeli raodenobrivi iseTi kriteriumebis
SemuSaveba iqneba aucilebeli da aqtualuri, romelic gaiTvaliswinebs cveTis intensivobis
damokidebulebas hidroturbinis m.q.k-s cvlilebasTan da gamomdinare aqedan,
SesaZlebels gaxdis hidroagregatis remontTSorisi optimaluri vadis dadgenas.
Tu gaviTvaliswinebT, rom saqarTvelos hidroeleqtrosadgurebis absoluturi
umravlesoba ganlagebulia mdinareebis samTo da mTiswina ubnebze da imasac, rom
mdinareebi am ubnebze wyaldidobis periodebSi nakadis maRali simRvriviT (mdinaris
wyalSi natanis maRali SemcvelobiT) xasiaTdeba, maSin cxadia, hidroturbinebis
gamdinare nawilis detalebis abraziuli cveTis sakiTxis Seswavla pirdapir kavSirSia
saqarTvelos energosistemis hesebis efeqtur funqcionirebasTan.
181
im SemTxvevaSi Tu raime mizeziT ver ganxorcielda hidroagregatis m.q.k.-s klebis
procesze sistematiuri perioduli dakvirvebebi, saWiro xdeba hidroturbinis gamdinare
nawilebis detalebis abraziuli cveTis intensivobis maxasiaTeblis miaxloebiTi gansazRvra.
hidroagregatis remontisa da cveTisadmi miZRvnili literaturis analizma gviCvena, rom
im mravali faqtoridan, romlebic zemoqmedebas axdens hidroturbinis abraziul cveTaze,
drois mocemuli monakveTisaTvis ZiriTadad unda CaiTvalos:
1) turbinaSi gamavali wylis myari Camonadenis maxasiaTebeli;
2) danadgaris moqmedi dawneva;
3) wylis moZraobis siCqare hidroturbinis gamdinare traqtSi;
4) turbinis gamdinare nawilis masalis meqanikuri maxasiaTeblebi;
5) turbinis tipi.
wylis nakadis hidrologiuri maxasiaTeblidan hidroturbinebis cveTa ganpirobebulia,
rogorc siTxis moculobis erTeulSi natanis procentuli SemcvelobiT, aseve misi
granulometriuli da mineralogiuri SemadgenlobiT. hesebis eqspluataciis gamocdileba
adasturebs im faqts, rom hidroturbinaSi abraziuli cveTis procesi ufro intensiurad
mimdinareobs moqmedi dawnevis maRali mniSvnelobis dros. igive SeiZleba iTqvas
turbinis gamdinare traqtSi ganviTarebuli siCqaris Sesaxebac.
rac Seexeba masalebis meqanikur maxasiaTeblebs, cxadia, rom rac ufro meti
simagre gaaCnia turbinis detalebs, miT ufro naklebia maTi abraziuli cveTa.
gamdinare nawilis detalebis cveTa damokidebulia agreTve turbinebis tipsa da
konstruqciaze, Tu turbinebi erTi tipisaa, maSin muSa Tvlis zomebze, magram mainc
SedarebiT naklebad, vidre zemoT CamoTvlil faqtorebze. dakvirvebebi gviCvenebs, rom
msgavsi turbinebis SemTxvevaSi cveTis procesi mcire turbinebisaTvis ufro intensiuria,
vidre didi turbinebisaTvis.
zemoT Tqmuli saSualebas gvaZlevs abraziuli cveTis Sedegad warmovadginoT
hidroturbinis simZlavris −0N is kleba 0T drois ganmavlobaSi - N∆
mravalganzomilebiani sivrculi droiTi funqciis saxiT
( )00000 ,,,,,, THRRdsvFN MS=∆ , (1)
sadac, v0 _ hidroturbinis muSa Tvlis areSi nakadis Sesvlis siCqare; s0 _ siTxis
moculobis erTeulSi natanis woniTi Semadgenloba, n/m3; 0d _ natanis saSualo simsxo,
gansazRvruli calkeuli fraqciebis procentebis mixedviT; m; Rs _ natanis saSualo Sewonili
simagre, id diametris fraqciaSi mineralebis procentuli Semadgenlobis mixedviT; MR _
hidroturbinis gamdinare nawilis liTonis simagre; H0 _ hiroturbinis dawneva, m;
CavTvaloT ZiriTad damokidebul sidideebad v0,s0,d0, maSin funqcia (1) π _Teoremis
Tanaxmad, SeiZleba Caiweros uganzomilebo saxiT:
182
)Re,,,(3000 StCaEudsvN Φ=∆ , (2)
sadac, Eu,Ca,Re,St Sesabamisad eileris, koSis, reinoldsisa da struxalis ricxvia.
zemoTmoyvanili SeniSvnebis gaTvaliswinebiT, gamosaxulebis (2) gardaqmniT
miviRebT damokidebulebas:
0
1
000020
d
D
R
RTHdsv
N
S
M
=∆, (3)
1D - turbinis muSa Tvlis diametri, m.
rogorc naturuli dakvirvebebis Sedegebi aCvenebs [1], hidroturbinis m.q.k drois
mixedviT wrfivad icvleba:
012 Tκηη −= , (4)
sadac η1 _ axali (an axalgaremontebuli) hidroturbinis m.q.k.
η2 _ hidroturbinis m.q.k. eqspluataciis T0 drois Semdeg; κ _ m.q.k.-s klebis siCqare, sT-1
.
vinaidan, stabiluri eqspluataciis xangrZliv periodSi 0H praqtikulad ar gansxvavdeba
saangariSo dawnevisagan, amitom SeiZleba CaiTvalos, rom saanHH ≈0 , Tu amave
periodisaTvis CavTvliT, rom hidroturbinis wylis xarji Q0=Qs a a n g maSin, hidroturbinis
simZlavris kleba misi eqspluataciis periodis bolos ganisazRvreba damokidebulebiT:
2
01
00
TTN
N κη
κ
−=∆
, (5)
gamosaxulebebis (3) da (5) gatolebiT κ -saTvis miviRebT:
0
0
1
2NT
ATA
+= ηκ
, (6)
sadac, 0
1
000020
d
D
R
RTHdsv
A
S
M
=
magaliTisaTvis Sevafasod abraziuli cveTis zemoqmedebiT gamowveuli rionhesis
hidroturbinis m.q.k.-s kleba. sawyisi monacemebis saxiT gamoviyenoT literaturaSi [2]
moyvanili parametrebi: 0N =9520 kvt: 1η =0,93; =0s 7,8 n/m3; =0d 0,0162 m. =0v 5,86 m/
wm; =0T 8760 sT; D 1=1,75 m;
osR -s gansazRvrisTvis cxrilSi 1 moyvanilia [2]-Si mocemuli natanis nawilakebisa da
mineralebis granulometriuli da simagris maxasiaTeblebi rionhesis turbinaSi gamavali wylis
nakadisaTvis.
cxrili 1
183
minerali sR moosis
mixedviT
id natanis fraqciebi, mm
0,01-0,05 0,05-0,1 0,1-0,25 0,25-0,5
0,03 0,075 0,175 0,375
kvarci
mindvris Spati
sxva
danarCeni
7
6
5,5
3
18,7
31,0
15,7
34,6
22,1
35,4
18,8
23,7
27,5
29,9
13,3
29,3
25,5
14,7
29,7
30,1
sul % 100 100 100 100
∑
∑
=
=
⋅=
n
ii
n
iisi
s
d
dRR
io
1
10
, (7)
sadac
∑=
=m
iiisi RPR
1
01,0 , (8)
−jiP −i uri fraqciis Sesabamisi, iR _simagris mqone natanis masalis procentuli
Semcveloba. (8)-e formulis Tanaxmad natanis nawilakebis simagris saSualo Sewonili
mniSvnelobebi id =0.03, 0.07, 0,175, 0,375 mm fraqciebisaTvis Sesabamisad iqneba siR
=5,07; 5,42; 5,33; 5,2, saidanac (7)-is mixedviT sR =5,25 (brinelis SkaliT 80,0 n/mm2. rac
Seexeba hidroturbinis gamdinare nawilis liTonis simagres RM – igi SeiZleba miviRoT 140,0
n/mm2-is toli [3].
Tu (6)-e formulaSi CavsvavT Sesabamis sidideebs rionhesisaTvis, miviRebT =κ0,13∗ 10-6 sT-1, anu =0Tκ 0,13∗ 10-6 ∗ 8760=0,0012. e.i am pirobebis mixedviT rionhesis
hidroturbinis m.q.k yovelwliurad daiklebs 0,12 %- iT.
amrigad, hidroturbinaSi gamavali nakadis cnobili hidrologiuri maxasiaTeblebiT da
hidroagregatis saproeqto-saeqspluatacio monacemebis safuZvelze, SesaZlebelia κ -
hidroturbinis m.q.k.-s klebis siCqaris gansazRvra da Sesabamisad m.q.k-s Semcirebis
dadgena turbinis gamdinare nawilis abraziuli cveTis gaTvaliswinebiT drois konkretul T0
intervalisaTvis.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
184
Л и т е р а т у р а
1. Борьба с износом гидротурбин и вопросы рациональной эксплуатации гидросилового оборудования. Известия ТНИИСГЭИ, т.13(47), 1961 г., ст.246-251.
2. В.Б.Дульнев. Оценка интенсивности абразивного износа гидротурбин. Гидротехническое стройтельство, 9,1962 г. ст.38-40.
3. Г.А.Полонский. Механическое оборудование и металлические конструкций гидротехнических сооружений и их монтаж. М., Энергия., 1967 г. ст.38.
reziume
hidroturbinis abraziuli cveTis intensivobis Sefaseba
grigol xeliZe, lena SatakiSvili
hidroturbinis gamdinare nawilis ZiriTad parametrebad drois mocemuli
monakveTisaTvis unda CaiTvalos: natanisa da liTonis zedapirebis granulmetruli,
mineralogiuri da meqanikuri maxasiaTeblebi, danadgaris moqmedi dawneva, wylis
moZraobis siCqare hidroturbinis gamdinare traqtSi da wyalSi natanis koncentracia. am
faqtorebis gaTvaliswinebiT miRebulia hidroturbinis m.q.k. klebis siCqaris gamosaxuleba.
rionhesis monacemebis mixedviT Catarebulia misi hidroturbinis m.q.k. klebis gaangariSeba
erTi wlis ganmavlobaSi.
185
SUMMARY
EVALUATION OF INTENSITY OF HIDROTURBINE ABRASITIVE WEAR OUT
GRIGOL KHELIDZE, LENA SHATAKISHVILI
Hidroturbine fundamental parameters must be considered: accretion and metal surface of granulmetrica, mineralogical and mechanical character, squash of engine, motion of water speed in hidroturbine and concentration of natan in the water. To foresee these factors, we received representation of speed diminish of hidroturbine. According to Rionhes data, is conducted the calculation of hidroturbine’s decreasing during one year.
РЕЗЮМЕ
ОЦЕНКА ИНТЕНСИВНОСТИ АБРАЗИВНОГО ИСТИРАНИЯ ГИДРОТУРБИНЫ
ГРИГОЛ ХЕЛИДЗЕ, ЛЕНА ШАТАКИШВИЛИ
Основными параметрами истикаемой части гидротурбины к текущему отрезку времени надо считать: гранулметрические, минералогические и механические характеристики поверхностей наносы и металла, действующее длдавливание установки, скорость течения воды в протекательном тракте гидротурбины и концентрацию наносы в воде. С учётом этих факторов получено выражение скорости уменьшения к.п.д. гидротурбины. По данным Рионской гидроэлектростанции произведён расчёт уменьшения к.п.д. его гидротурбины в течении одного года.
186
gvirabebis mSeneblobis teqnologiebis klasifikacia
irakli gujabiZe
teqnikur mecnierebaTa doqtori,saqarTvelos teqnikuri universitetis sruli profesori
revaz mJavanaZe
teqnikur mecnierebaTa kandidati,saqarTvelos teqnikuri universitetis asocirebuli profesori
zurab lebaniZe
teqnikur mecnierebaTa kandidati,saqarTvelos teqnikuri universitetis asocirebuli profesori
gvirabebis mSeneblobis xerxebis da mSeneblobis procesSi gamoyenebuli
saSualebebis sistematizacia damokidebulia mraval faqtorze da gansazRvravs teqnologiuri
procesis calkeuli elements. amitom, interes moklebuli ar iqneba iseTi saerTo niSan-
Tvisebebis Camoyalibeba, romelic mogvcemda saSualebas erTianad dagvexasiaTebina
gvirabebis mSeneblobis teqnologia da safuZvlad gamogveyenebina am teqnologebis
klasifikaciisaTvis. mSeneblobis teqnologiis klasifikacia saSualebas iZleva ara marto
gamoixatos gvirabebis mSeneblobis xerxebis da saSualebebis Tanamedrove
mdgomareoba da misi ganviTarebis tendenciebi Tanmxvedri problemebis kvlevisas
gamoyenebuli erTiani termonologiiT, amasTanave man unda gansazRvros samecniero-
teqnikuri progresis saerTo mimarTuleba uaxloes perspeqtivaSi.
ramdenadac mSeneblobis teqnologias gansazRvravs samuSaoTa warmoebis xerxebi
da gamoyenebuli saSualebebi, mis klasifikacias gamoyenebul terminologiasTan erTad
safuZvlad udevs warmoebuli teqnologiuri operaciebis raodenoba da masTan urTierTkavSiri
drosa da sivrceSi.
tipiuri teqnologiuri sqema burRva-afeTqebiTi samuSaoebis gamoyenebiT aerTianebs
mimdevrobiT Casatarebel teqnologiuri operaciebs: Spurebis burRvas, damuxtvas,
mongreuli samTo masis awmendas, gvirabis gamagrebas. vagonetebiT zidvisas am
operaciebs emateba vagonetebis manevrirebis operacia (samTo masis gamozidva).
amgvarad, aseTi sqema aerTianebs oTx-xuT teqnologiur operacias, sadac TiToeulis
Sesasruleblad gamoiyeneba meqanizaciis sxvadasxva saSualeba, romelTac emsaxureba
Sesabamisi kvalifikaciis gamyvanebi, an erTi da igive personali, oRond drois sxvadasxva
periodSi.
187
gvirabgamyvani kombainebis gamoyenebis teqnologiur sqemebSi sruldeba Semdegi
operaciebi: sangrevis damuSaveba da mongreuli masis datvirTva, mongreuli masis
gamozidva, gvirabis gamagreba. gadamtvirTvelis da konveieris blokirebis SemTxvevaSi
SesaZlebeli xdeba ori operaciis gaerTianeba erT teqnologiur operaciaSi _ `sangrevis
damuSaveba, mongreuli masis datvirTva da gamozidva~. am operaciebze dakavebulia
meqanizmebis erTi sistema (kombaini _ gadamtvirTveli _ konveieri), romelsac emsaxureba
operatorebi (kombainis memanqane da misi TanaSemwe). amgvarad, teqnikuri sistema
kombainis gamoyenebiT aerTianebs or-sam teqnologiur operacias.
principSi, SesaZlebelia iseTi teqnologiuri sqemis danergva, romelSic yvela ZiriTadi
operaciebi _ sangrevis damuSaveba, mongreuli masis gamozidva da gvirabebis
gamagreba _ gaerTiandes erT teqnologiur operaciaSi, romelsac moemsaxureba erTi an
ramdenime operatori rogorc uSualod sangrevis siaxloves ise mis daSorebiT. ase
magaliTad, warmatebiT mimdinareobs samuSaoebi `Txunela~-s tipis agregatebze,
romlebic garkveul samTo-geologiur pirobebSi sangrevSi gadaadgilebis paralelurad
moaxdenen gverdiTi qanebis dawnevas masivSi, rac gamoiwvevs maT gamtkicebas. am
SemTxvevaSi yvela ZiriTadi sagamyvano operaciebi SeiZleba gaerTiandes erT operaciad
_ `agregatis gadaadgileba~.
1 cxrilSi mocemulia gvirabebis mSeneblobis teqnologiebis saerTo klasifikacia, romlSic
yvela teqnologiuri sqemebi dayofilia xuT klasad. TiToeuli klasis niSan-Tvisebas
ganapirobebs warmoebuli sawarmoo procesis xerxi. TiToeuli klasi, dawyebuli qveda
safexuridan zeviT, warmodgenilia SedarebiT maRali teqnikuri doniT. pirveli qveda sami
klasi xasiaTdeba samuSaoTa cikluri warmoebiT, xolo ori zeda klasi _ nakaduri
mimdinareobiT.
cxrilSi horizontalurad naCvenebia gamosayeneblad SesaZlebeli manqanaTa
sistemebi, romlebic gansazRvraven sawarmoo operaciebis meqanizaciis dones. maTi
ganviTareba mimdinareobs TiToeuli operaciis Sesasruleblad gamoyenebuli individualuri
manqanebidan maT kompleqsur sistemamde da Semdeg avtomatur agregatamde. TiToeul
klasSi Semavali teqnologiebis meqanizaciis saSualebebis ganviTareba SeiZleba ganxilul
iqnas, rogorc teqnologiuri sqemis modernizacia.
teqnologiis TiToeul dones (klass) gaaCnia modernizaciis gansazRvruli zRvari.
magaliTad, samoperaciul ciklur teqnologiaSi SeiZleba ganxorcieldes kompleqsuri
meqanizacia manqanebis aranakleb ori qvesistemis gamoyenebiT. aseTi teqnologia
nawilobriv SeiZleba realizebuli iqnas burRva-afeTqebiTi sagamyvano kombainis
gamoyenebiT.
188
oroperaciul ciklur teqnologiaSi SesaZlebelia kompleqsuri meqanizacia movaxdinoT
manqanebis erTiani sistemis SeqmniT, sadac gaTvaliswinebuli iqneba gvirabgamyvani
kombaini, masze damontaJebuli samagris damyenebeli meqanizmi, gadamtvirTveli da
masTan blokirebuli konveieri. sangrevis damuSaveba da mongreuli masis gamozidvis
paralelurad xdeba kombainis periodulad gaCereba da samagris damyenebeli meqanizmis
saSualebiT swarmoebs gvirabis gamagreba. amis gamo mocemul sqemaSi, miuxedavad
imisa, rom gamoyenebulia erTiani agregati, mainc gamoiyofa ori samrewvelo operacia _
`mongreva-gamozidva~ da `gvirabis mdgradobis uzrunvelyofa~. igive operaciebi gamoiyofa
gamagrebis operaciis paralelurad warmoebisas, radgan TviTeuls sWirdeba Tavisi
operatori.
saukeTeso teqnologiur sqemad CaiTvleba erToperaciuli nakaduri teqnologia, romelic
mTlianad avtomatizirebulia. termini `mTlianad avtomatizirebuli~ gamoricxavs sangrevTan
muSebis yofnas sawarmoo procesis mimdinareobis dros.
cxrili 1. gvirabebis mSeneblobis teqnologiebis saerTo klasifikacia
189
“Txunelas” tipis
agregati
burRva-afeTqebiTi
sagamyvano kombaini
meqanizirebuli
droebiTi samagri
gvirabgasayvani
kombaini
meqanikuri dammuxtavi danadgari masivis
gasamkvriveblad
burRvadamtvirTi
manqana
konveieri sangrevis
damuSaveba
damtvirTavi
manqana
samagrdamyenebeli
(mimdevrobiTi
dayeneba)
mongreuli madnis
gamozidva
- saburRi
danadgari
samagrdamyenebeli
(paraleluri dayeneba)
gaSiSvlebuli sivrcis
mdgradobis
uzrunvelyofa
klasifikaciis cxrilis saSualebas iZleva ganisazRvros samecniero-teqnikuri progresis
mimarTulebis perspeqtiva. gvirabis mSeneblobis
mravaloperaciuli cikluri teqnologiidan (individualuri meqanizmebis gamoyenebiT)
mcireoperaciul nakadur teqnologiamde manqanebis avtomaturi sistemis gamoyenebiT.
klasifikaciis cxrilSi naCvenebi teqnologiebis donis modernizaciis xarisxis sazRvrebi
metnaklebad pirobiTia. magaliTad, burRva-afeTebiTi xerxiT gvirabebis gayvanis
mravaloperaciuli teqnologiebisaTvis daproeqtebulia da Seqmnilia meqanizaciis
saSualebebis konstruqciebi, romlebic axlosaa manqanebis agregatul sistemebTan.
miuxedavad amisa, Catarebulma gamokvlevebma gviCvena, rom maTi gamoyeneba
teqn
olog
iis in
deqs
i
teqn
olog
iebi
manqanebis sistemebi
indi
vidu
alur
i meq
aniz
acia
kom
pleq
suri
(kom
pleq
si s
ami a
n m
eti m
anqa
nebi
T)
kom
pleq
sur_
agr
egat
uli (
kom
pleq
si m
anqa
nebi
s or
i
qves
isite
miT
)
agre
gatu
li (k
ompl
eqsi
man
qane
bis
erTi
ani s
iste
miT
)
naxe
vrad
agr
egat
uli (
sang
revi
dan
ganr
Tvad
i ag
rega
ti)
avto
mat
uri (
sang
revi
gar
edan
mar
Tvad
i agr
egat
iT)
erToperaciuli
nakaduri---------------- ---------------- ----------------
-----------
----oroperaciuli
nakaduri---------------- ---------------- ---------------- ----------
oroperaciuli
cikluri---------------- ----------------
--------------
------------
samoperaciuli
cikluri---------------- -----------
----
--------------
------------
mravalopera-
ciuli cikluri----------------
-----------
----
--------------
------------
190
mravaloperaciul sistemaSi araefeqturia, ris gamoc maTi seriuli warmoeba dRevandel
etapze SeCerebulia.
teqnologiebis klasifikaciisaTvis warmodgenili sqema SeiZleba gamoyenebuli iqnas
teqnologiuri gadawyvetis calkeuli jgufebisaTvis.
kombainuri xerxiT gvirabebis mSeneblobisas sruldeba ori ZiriTadi operacia: sangrevis
damuSaveba da samagris amoyvana. es ukanaskneli operacia garkveul samTo-geologiur
pirobebSi naklebad meqanizirebulia sxva operaciebTan SedarebiT da misi meqanizaciis
done ganapirobebs teqnologiis nakadurobis xarisxs. amitom am etapze igi warmoadgens
mTavar rezervs gvirabebis mSeneblobis teqnikur-ekonomikuri maCveneblebis
asamaRleblad.
amgvarad, klasifikaciis warmodgenili cxrili asaxavs gvirabebis mSeneblobis
teqnologiebis srulyofis umTavres damaxasiaTebel etapebs, sadac upirvelesad
gaTvaliswinebulia gamoyenebuli meqanizaciis saSualebebis srulyofa da TandaTanobiT
gadasvla ufro maRal doneze maTi sruli modernizaciis rezervebis gamoyenebiT. cxrilis
TiToeuli klasi gansazRvravs teqnologias mTlianad, xolo maTSi gamoyenebuli meqanizaciis
saSualebebis gaTvaliswinebiT ganisazRvreba konkretuli teqnologiuri sqemebi.
ama Tu im teqnologiuri gadawyvetilebis Sefaseba xdeba imis mixedviT, Tu
klasifikaciis romel dones miekuTvneba igi. konkretuli sqemis teqnologiuri done miT ufro
maRalia, rac ufro maRal klass miekuTvneba igi klasifikaciaSi, xolo klasis farglebSi
teqnologiis done ganisazRvreba meqanizaciis saSualebebis modernizaciis xarisxiT
gamoyenebul meqanizmebTan SedarebiT.
l i t e r a t u r a L i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. Нильва Э.Э, Цеитин И. Э. ``Горно-подготовительные работы на угольных шахтах``.М. Недра, 1981 г. 276 c.
2. ``Техника и технология горно- подготовительных работ в угольной промышленности`` /Под ред. Э.Э. Нилвы/ - М. Недра 1991 г. 310 c.
3. e. ciskariSvili, `miwisqveSa nagebobaTa mSeneblobis teqnologia~. Tbilisi,
ganaTleba~ 1974 w. 496 gv.
reziume
gvirabebis mSeneblobis teqnologiebis klasifikacia
191
irakli gujabiZe, revaz mJavanaZe, zurab lebaniZe
gvirabebis mSeneblobis tipiuri teqnologiuri sqemebis analizis safuZvelze gakeTda
klasifikaciis cxrili, sadac arsebuli teqnologiuri sqemebi teqnikuri donis mixedviT dayofilia
xuT klasad. TviTeuli klasi, dawyebuli qveda safexuridan zeviT, warmodgenilia SedarebiT
maRali teqnikuri doniT. pirveli qveda sami klasi xasiaTdeba samuSaoTa cikluri warmoebiT,
xolo ori zeda klasi samuSaoTa nakaduri TanmimdevrobiT.
klasifikaciis cxrili saSualebas iZleva ganisazRvros samecniero-teqnikuri progresis
mimarTulebis perspeqtiva. kerZod, mravaloperaciuli cikluri teqnologiidan nakadur
teqnologiamde manqanebis avtomaturi sistemis gamoyenebiT.
SUMMARY
CLASSIFICATION OF TECHNOLOGIES FOR THE CONSTRUCTION OF MINING TUNNELS
IRAKLI GUJABIDZE, REVAZ MZHAVANADZE, ZURAB LEBANIDZE
Having analyzed typical technological schemes of tunnel construction the author classified them. According to their technical level the schemes have been divided into 5 groups. Each group, starting from the lower step and going up represents higher technical level. The first three groups are characterized by cyclic execution of the works, while the upper two groups are distinguished by consecutive work flow.
The classification table enables us to determine the perspectives of scientific-technical progress, specifically the transfer from multi-operational cyclic technologies to the work flow technologies, using automatic machine systems.
РЕЗЮМЕ
КЛАССИФИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИИ ПРОВЕДЕНИЯ ГОРНЫХ ВЫРАБОТОК
ИРАКЛИ ГУДЖАБИДЗЕ, РЕВАЗ МЖАВАНАДЗЕ, ЗУРАБ ЛЕБАНИДЗЕ
На основе анализа типичных технологических схем проведения горных выработок составлена таблица классификации, в которой существующие технологические схемы распределены на пять классов. Каждый класс, начиная с нижнего уровия вверх, представляет собой более высокий уровень.Три нижные классы характеризуются цикличным, а две верхные поточиым производством работ.
Классификация дает возможность определять перспективу направления научно-технического прогресса – от цикличной многооперационной технологии к поточной технологии с автоматической системой машин.
192
wrfiv diferencialur gantolebasa da normaluri saxis diferencialur gantolebaTa sistemis Sesabamisoba
amiran buqsianiZe
teqnikis mecnierebaTa doqtori, saqarTvelos teqnikuri universitetis asocirebuli profesori
teqnologiuri mowyobilobis, samSeneblo konstruqciebis da sxva dargebSi,
daproeqtebis sainJinro praqtikaSi farTodaa gavrcelebuli sistemebi; isini Seicaven
cvladparametrian brunviT garsebs, firfitebs da Reroebs, romlebic arseboben rogorc
damoukideblad, aseve nebismieri formiT arian SeerTebulni. eqspluataciis procesSi maTze
moqmedebs, rogorc meqanikuri datvirTva, ise temperaturuli veli. amitom samSeneblo
meqanikis amocanebTan erTad ganvixilavT Tbogamtarobis amocanasac, romelic
tradiciulad ganixileba rogorc Termodrekadobis amocanis nawili [1, 2, 3].
zemoT aRniSnuli sistemebis Tavisebureba isaa, rom maTi elementebi SeiZleba
aRvweroT wrfivi cvladkoeficientebiani, diferencialuri gantolebebis sistemiT. im
SemTxvevaSi, rodesac sistema organzomilebiania, gantolebebi SeiZleba
erTganzomilebian gantolebebze daviyvanoT. aseTi gantolebebi aRweren wrfiv sistemebs,
im dros, rodesac praqtikaSi SeiZleba Segvxvdes geometriulad da fizikurad arawrfivi
sistemebi.
imisaTvis, rom davadginoT Sesabamisoba wrfiv diferencialur gantolebebsa da
normaluri saxis sistemas Soris, warmovadginoT igi Semdegi saxiT
)(01)2(
2)1(
1)( xfyayayayay n
nn
nn =+′++++ −
−−
− (1)
SemoviRoTYaRniSvna:
;)1( −= ii yy ni ,,2,1 = . (2)
ukanasknelis gawarmoebiT miviRebT:
1)(
+==′ ii
i yyy . (3)
(3) toloba SeiZleba ganvixiloT rogorc normaluri saxis sistemis pirveli 1−n gantoleba )1,,2,1( −= ni . ukanaskneli ki SeiZleba miviRoT sawyisi (1) gantolebidan, Tu yvela
wevrs, garda )(ny -isa, gadavitanT marjvena nawilSi da CavwerT Sebrunebuli saxiT,
warmoebulebs (2)-is saSualebiT gamovsaxavT iy -iT:
)()1(1
)2(210
)( xfyayayayay nn
nn
n +−−−′−−= −−
−− ;193
)(122110 xfyayayayay nnnnn +−−−−−=′ −− .
maSin (3)-s da am ukanaskneli gantolebas normaluri saxiT gamoviyenebT sistemaSi,
romelic (1)-is eqvivalenturia:
FAyy +=′ .
sistemis A matricas da F veqtors aqvT Semdegi saxe:
−−−−−−
=
−− 123210
100000
.......
.......
001000
000100
000010
nn aaaaaa
A
; (4)
aRvniSnoT, rom (3)-is ZaliT veqtorSi yoveli momdevno elementi misi winas
warmoebulia. amitom zogadi amoxsnac iqneba imave Tvisebis. Sesabamisad, Ω-s yoveli
momdevno striqoni, meoridan dawyebuli, warmoadgens warmoebuls mis win mdebare
elementidan da matricis elementebs aqvT Tviseba:jiij ,1−′=ωω . (5)
Tu aRvniSnavT, rom jj ψω =1 , maSin matrica SeiZleba warmovadginoT Semdegi
saxiT:
′′′
==Ω
−−− )1()1(2
)1(1
21
21
,
....
....
,
,,,
nn
nn
n
n
W
ψψψ
ψψψψψψ
. (6)
amgvarad, matrica normaluri saxis sistemisTvis, romelic miRebulia (1)-dan (3)-is
meSveobiT, warmoadgens vronskis matricas gadawyvetis fundamenturi sistemisTvis,
amasTanave igi normirebulia nulSi.
matricis agebis algoriTmis gamoyenebisas (1) gantolebis zogadi amoxsnis misaRebad
SesaZlebelia amoxsnis mniSvnelovnad gamartiveba, radganac (4) matricas aqvs sakmaod
martivi struqtura. Tu matricaa warmovadgenT (6)-is saxiT, miviRebT S matricis gamoTvlis
ufro martiv algoriTms.
194
radgan A matricis yvela striqoni, garda ukanasknelisa, Seicavs nuls 1+i normis
ujredSi, amitom 1−kS matricaSi yoveli striqoni Sedgeba momdevno striqonis
elementebisgan. sxvagvarad, am matricis striqonebi, dawyebuli meoridan da damTavrebuli
bolo striqonamde, aiweva erTi striqoniT zemoT da matricaSi daiWers adgils pirvelidan bolo kS striqonamde. amitom gaintegralebis Semdeg miiReba:
;,,1∫ −= jikkij SS ;1,,2,1 −= ni nj ,,2,1 = . (7)
ukanaskneli striqonis elementebi miiReba A matricis ukanaskneli matricis
ukanaskneli striqonis gadamravlebiT matricis Sesabamis svetebze:
∫ ∑ −=
− ⋅−= jik
n
iik SajnS ,,1
11, . (8)
(7) da (8) gamosaxulebebi mniSvnelovnad amartiveben matricis gamoTvlas, rac
gamoixateba matricebis operaciebis SemcirebaSi. im SemTxvevebSi, rodesac iu
koeficientebidan aiReba integralebi, mTlianad amoxsna SeiZleba Caiweros analizuri saxiT.
Tu es integralebi ar aiReba, maSin aseTi xerxiT amoxsna SeiZleba gamoisaxos
operaciebis garkveuli TanamimdevrobiT ia koeficientebis integrirebaze, e.i. warmodgenilia
operatiuli formiT.
l i t e r a t u r a L i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. Коваленко А.Д. Термоупругость. Киев: Вища школа, 1975, 216 с.2. Корн Г., Корн Т. Справочник по математике для научных работников и инженеров. – М.:
Наука, 1970. – 720 с.3. Кошкин В.Н., Калинин Э.К., Дреицер Г.А. и др. Нестационарный теплообмен. – М.:
Машиностроение, 1973. – 328 с.
wrfiv diferencialur gantolebasa da normaluri saxis diferencialur gantolebaTa sistemis Sesabamisoba
amiran buqsianiZe
reziume
damuSavebulia cvladkoeficientebiani wrfivi diferencialuri gantolebebis sistemebisaTvis
matricis agebis ricxviTi algoriTmi da ricxviTi saxiT agebulia zogadi da kerZo amonaxsnebi.
195
SUMMARY
CONSISTENCY BETWEEN THE LINEAR DIFFERENTIAL EQUATION AND SYSTEM DIFFERENTIAL THE EQUATION OF A NORMAL TYPE
AMIRAN BUKSIANIDZE
The numerical algorithm of construction of a matrix of systems linear differential the equation with variables coeficient is developed and in a numerical kind is given the private and generalized decisions
РЕЗЮМЕ
СООТВЕТСТВИЕ ЛИНЕЙНЕГО ДИФФЕРЕНЦИАЛЬНОГО УРАВНЕНИЯ И СИСТЕМ ДИФФЕРЕНЦИОНАЛЬНЫХ УРАВНЕНИЙ НОРМАЛЬНОГО ВИДА
АМИРАН БУКСИАНИДЗЕ
Разработан числовой алгоритм построения матрицы для систем линейных дифференцио-нальных уравнений с переменными коэффициентами и в числовом виде построены общие и частные решения.
196
fenovan sistemebSi samkuTxa sasruli elementis (se) sixistis matricis Sedgena ganivi Zvris gaTvaliswinebiT
gela yifiani
teqnikis mecnierebaTa doqtori, saqarTvelos teqnikuri universitetis sruli profesori
daviT yifiani
teqnikis mecnierebaTa kandidati
lia yifiani
saqarTvelos teqnikuri universitetisinformatikisa da marTvis sistemebis fakultetis magistri
Tanamedrove konstruqciebSi farTo gamoyeneba hpova firfitebma da garsiTma
elementebma, romlebic xasiaTdebian rTuli formiTa da datvirTvaTa mravalnairobiT,
amasTan unda kmayofildebodes simtkicis, sixistisa da saimedobis pirobebi mcire wonis
gaTvaliswinebiT.
aqedan gamomdinare Zalze gaizarda interesi fenovani sistemebisadmi, romlebic
Sedgebian masalebisagan, romlebsac gaaCniaT arsebiTad gansxvavebuli fizikur-
meqanikuri Tvisebebi. amasTan, gare fenebi (mzidi) mzaddeba masalebisagan, romlebsac
gaaCniaT didi simtkicisa da sixistis maxasiaTeblebi, romlebic gankuTvnilia meqanikuri
datvirTvebisaTvis, SemakavSirebeli fena (Semavsebeli) ZiriTadad uzrunvelyofs
konstruqciis mTlianobas anu monoliTurobas, aseve uzrunvelyofs gadaanawilos datvirTva
zeda da qveda fenebs Soris. SemakavSirebeli fenebi (Semavseblebi) aseve asruleben
izoliatoris rols meqanikuri, Tburi da akustikuri energiis gadacemisas. fenaTa aseTi
SeTanwyoba uzrunvelyofs konstruqciis maRal simtkices da sixistes mcire wonis pirobebSi
da xasiaTdebian aseve maRali disipaciuri maxasiaTeblebiT, gamowveuli calkeuli fenebis
reologiuri TvisebebiT. fenovani sistemis yofaqceva garkveulwilad gansxvavdeba erTgvaro-
vani sistemebis yofaqcevisagan, romelic ZiriTadad gamowveulia Zvris deformaciiT.
araerTgvarovani deformaciebi sisqis mimarT da fenebs Soris inerciuli efeqti arsebiTad
moqmedebs sistemis daZabul-deformirebul mdgomareobaze. zemoTmoyvanili faqtorebis
gaTvaliswinebiT movaxdinoT analizi samkuTxa elementebisaTvis.
samkuTxedis SigniT funqciis mniSvneloba SesaZlebelia gamovsaxoT samkuTxedis
wveroebis mniSvnelobiT Semdegi saxiT (ix. nax. 1)
332211 FRFRFRF ++= , (1)
197
sadac 321 , , FFF warmoadgenen funqciis mniSvne-
lobebs wveroebSi. i
ii h
aR = , −ih warmoadgens sam-
kuTxedis simaRles, −ia warmoadgens manZils im
wertilidan Sesabamisi samkuTxedis gverdamde,
sadac mocemulia funqciis mniSvneloba. 1R da 2R
SesaZlebelia ganvixiloT, rogorc damoukidebeli
parametrebi [1].
amasTan 213 1 RRR −−= ,
maSin 3232131 )()( FRFFRFFF +−+−= ,
e.i. )()()( 13232131332211 RRXXRXXRXXFRFRFRX =+−+−=++= .332211 YRYRYRy ++=
332211 VRVRVRv ++= .
gadaadgilebisa da koordinatis nazrdi gamovTvaloT Semdegi formuliT:
1221
1221
R
y
R
x
R
y
R
xR
v
R
u
R
v
R
u
x
∂∂
∂∂−
∂∂
∂∂
∂∂
∂∂−
∂∂
∂∂
=ε ; (2)
warmoebulebi 1R da 2R gamovsaxoT kvanZebSi gadaadgilebis mniSvnelobebiT,
miviRebT:
311
vvR
u −=∂∂
; 322
vvR
u −=∂∂
;
311
xxR
x −=∂∂
; 322
xxR
x −=∂∂
;
yovelive amis gaTvaliswinebiT miviRebT:
321113132
321213132
)()()(
)()()(
xyyxyyxyy
uyyuyyuyy
x
ux −+−+−
−+−+−=
∂∂=ε . (3)
analogiurad
321213132
321213132
)()()(
)()()(
yxxyxxyxx
uxxuxxuxx
y
ux −+−+−
−+−+−=
∂∂=ε . (4)
SemoviRoT aRniSvnebi [2]
321113132 )()()( xyyxyyxyyAx −+−+−= ;
Ax
yyDx
)( 321
−= ;
Ax
yyDx
)( 132
−= ;
Ax
yyDx
)( 213
−= ;
321213132 )()()( yxxyxxyxxAy −+−+−= ;
198
nax. 1
Ay
xxDy
)( 321
−= ;
Ay
xxDy
)( 132
−= ;
Ay
xxDy
)( 213
−= .
maSin
332211 uDxuDxuDxx
ux ⋅+⋅+⋅=
∂∂=ε ;
332211 vDyvDyvDyy
vy ⋅+⋅+⋅=
∂∂=ε ; (5)
332211 vDxvDxvDxx
vx ⋅+⋅+⋅=
∂∂=γ ;
332211 vDyuDyuDyy
uy ⋅+⋅+⋅=
∂∂=γ .
sasruli elementis qveda sibrtyis kvanZebs mivaniWoT nomrebi 1,2,3 zedas ki
Sesabamisad 4,5,6 [3].
Zvris deformacia sisqis mimarT Caiwereba Semdegi saxiT
.2
;2
HBHByxz
HBHBxz
ww
yh
cv
y
w
z
v
ww
xh
uu
x
w
z
u
+∂∂+
−=
∂∂+
∂∂=
+∂∂+
−=
∂∂+
∂∂=
γ
γ
(6)
radganac elementis SigniT 332211 URURURU ++= da gaviTvaliswinebT, deformaciis
damokidebulebebs, Sedgeba samkuTxa se-is G matrica, romelic CavweroT blokebis saxiT,
miviRebT:
=
000000
000000
000000
000000
321
321
321
321
11
DxDyDy
DxDxDx
DyDyDy
DxDxDx
L ;
−−−
−−−=
20
20
20
20
200
332211
332211
12 Dy
h
RDy
h
RDy
h
R
Dx
h
RDx
h
R
h
Dx
h
R
L .
=
1212
11
11
0
0
LL
L
L
G .
G matrica warmoadgens 10×18 rigis matricas da radganac sixistis matrica tolia[ ] [ ] [ ] [ ]∫=
S
T dSGBGK ,
e.i. sixistis matricis angariSi warmoebs se-s farTze ricxviTi integrirebis gziT.
l i t e r a t u r a
199
L i t e r a t u r e Л и т е р а т у р а
1. Блиадзе С.Н. и др. Об одном подходе к расчету конструкции с учетом поперечного сдвига // Проблемы прикладной механики. Тбилиси, 3(8), 2002. С. 81-87.
2. Кипиани Г.О., Кипиани Д.О. Новые компактные алгоритмы расчета на изгиб прямоугольной пластинки с косым разрезом // Молодые ученые-науке и народному хозяйству. Тез. докл. научн.-техн. конф. Ижевск, 1989. – 38 с.
3. yifiani g., Selia v., yifiani d. informatikisa da gamoTvliTi maTematikis meTodebi.
`evrika~, Tbilisi, 1992. 195 gv.
reziume
fenovan sistemebSi samkuTxa sasruli elementis (se) sixistis matricis Sedgena ganivi Zvris gaTvaliswinebiT
gela yifiani, daviT yifiani, lia yifiani
Sedgenilia fenovan sistemebSi samkuTxa sasruli elementebisaTvis sixistis matricebi
ganivi Zvris gaTvaliswinebiT.
SUMMARY
DRAWING UP OF A MATRIX OF RIGIDITY IN PUFF SYSTEMS LIMITED TRAINGLE ELEMENTS IN VIEW OF LONGITUNDINAL SHIFT
GELA KIPIANI, DAVID KIPIANI, LIA KIPIANI
It is made, in puff systems, for limited traingle elements in view of longitudinal shift, a matrix of rigidity.
РЕЗЮМЕ
СОСТАВЛЕНИЕ МАТРИЦЫ ЖЁСТКОСТИ ТРЁХУГОЛЬНОГО КОНЕЧНОГО ЭЛЕМЕНТА (КЭ) В СЛОЁННЫХ СИСТЕМАХ С УЧЁТОМ ПОПЕРЕЧНЫХ СДВИГОВ
ГЕЛА КИПИАНИ, ДАВИТД КИПИАНИ, ЛИА КИПИАНИ
200
Составлены в слоённых системах для трёхугольных конечных элементов матрицы жёсткости с учётом поперечных сдвигов.
201
soWis (ABIES) gvaris adaptacia Tbilisis botanikur baRSi
irina grigolia
biologiis mecnierebaTa kandidati,soxumis universitetis asocirebuli profesori
gvari soWi fiWvisebrTa ojaxs ekuTvnis da aerTianebs 40-60-mde saxeobas, romelTa
umetesoba aziisa da CrdiloeT amerikis wynari okeanis sanapirozea gavrcelebuli.
saqarTveloSi bunebrivad kavkasiuri anu nordmanis soWia gavrcelebuli, romelic tyis zeda
sazRvars aRwevs (2).
wiwvovan mcenareTa introduqcia aRmosavleT saqarTvelos baRebsa da parkebSi
me-19 saukunis II naxevarSi daiwyo. Tbilisis botanikur baRSi wiwvovani mcenareebi
pirvelad introducirebuli iyvnen XIX saukunis 60-ian wlebSi. 1879 wels Semotanili iqna maTi
udidesi koleqcia, romelTa Soris iyo Abies alba, A. balsamea, A. concolor, A. firma (1). Tbilisis
botanikur baRSi sul gamoicada 25 saxeobis da 1 formis mcenare. 1997-2000 wlebSi
SemorCenili iyo sxvadasxva xnovanebis 11 saxeobis mcenare: Abis nordmanniana, A.concolor, A. cephalonica, A. pinsapo, A. balsamea, A. numidica, A. cilicica, A. homolepis,
A.firma, romelTa Soris dReisaTvis SemorCenil 6 saxeobaze Seswavlili iqna sezonuri
ganviTarebis riTmi.
kvlevis obieqts warmoadgenda Tbilisis botanikur baRSi mozardi generaciul simwifes
miRweuli 6 saxeobis mcenare: Abis nordmanniana (kavkasia), A. concolor (Crd. amerika), A.
cephalonica (xmelTaSuazRveTi), A. numidica (alJiri), A. cilicica (xmelTaSuazRveTi), A.
pinsapo (samxreTi espaneTi).
obieqtebze dakvirveba warmoebda aprobirebuli meTodiT (3). fenologiuri dakvirvebebis
maTematikuri damuSaveba moxda specialuri cnobariT (4).
mcenaris sezonuri ganviTarebis riTmi mWidrodaa dakavSirebuli introduqciis punqtis
klimatur pirobebTan. Tbilisisa da botanikuri baRis klimati zomierad Tbili da kontinenturia,
zafxuli _ cxeli da mSrali, zamTari _ nakleb naleqiani, magram zog SemTxvevaSi sakmaod
civi. mravalwliani monacemebiT haeris saSualo wliuri temperatura +12,6°. yvelaze civi Tvis
_ ianvris saSualo temperatura +0,6°, absoluturi minimumi -19.0°. yvelaze cxeli Tveebis
(ivlisi, agvisto) absoluturi maqsimumi +38,5+40°. naleqebis saSualo wliuri raodenoba 516
mm, romelTa didi nawili gazafxulze modis, zafxuli gvalviania. haeris saSualo wliuri
SefardebiTi tenianoba 64 %-ia.
sakvlev periodSi gansakuTrebiT civi iyo 1996 weli, rodesac yinvebma -9,3°miaRwia
(Tebervali). zafxulis temperaturuli maqsimumi aRiniSna 1996 wlis ivlisSi (+39,5°). yvelaze
202
mSrali iyo 1998 weli (naleqebis wliuri jami 379 mm), xolo yvelaze wvimiani 1997 wlis zafxuli
(282,7 mm). mxolod ivnisSi 182,6 mm naleqi aRiniSna. haeris fardofiTi tenianoba ivlisisa
da agvistos TveebSi saSualod 55-59% aRwevda, xolo 1998 wlis aprilSi 20%-mde daeca.
vegetaciis dawyebis vadebi sxvadasxva geografiuli olqidan warmoSobil jgufebs Soris
umniSvneloa. sezonuri riTmis SedarebiT dadginda, rom Seswavlili saxeobebi vegetacias
iwyeben aprilSi, saSualod +10+15° temperaturaze. dakvirvebis yovel weliwads yvelaze
gvian saSualod +15+20°temperaturaze vegetacias iwyebs Abis concolor. vegetaciis
dawyebis SedarebiT stabiluri reJimi aqvs A. concolor da A. cilicica. vegetaciis SedarebiT
adre dawyeba aRiniSna 1998 wels zomier, Tbil da wvimian gazafxulze.
kvirtebis gajirjveba grZeldeba 8-10 dRe. kvirtebis gaSlis xangrZlivobaa: Abis
nordmanniana, A. numidica (6-10 dRe), A.concolor (7-12 dRe), A. cephalonica (5-8 dRe), A.
cilicica, A. pinsapo (8-10 dRe).
wiwvis gamoCena yvelaze adre aRiniSna 1998 wels Abis nordmanniana, A. numidica,
A.cephalonica, A. cilicica, A. pinsapo saxeobebze aprilis II dekadaSi.. Abies concolor wiwvs
aCens yvelaze bolos maisis I dekadaSi. 1999 wels es faza 5-10 dRis dagvianebiT daiwyo:
Abis nordmanniana, A. numidica, A. cephalonica, A. pinsapo saxeobebSi aprilis III dekadaSi.
ylortebis zrdis fazis dasawyisad aRiniSneba momenti, rodesac kvirti gajirjvebis
Sedegad kargavs Tavis pirvandel formas. ylortebis zrda aRiniSneba kvirtebis gajirjvebidan
10-15 dRis Semdeg, rac ufro dabla mdebareobs Reroze kvirti, miT ufro xanmoklea zrdis
periodi da mcirea wliuri namati. Seswavlil mcenareTa gverdiTi totebis xazuri zrda iwyeba
saSualod aprilis III dekadaSi (A. pinsapo, A. numidica, A. nordmanniana) an maisis I dekadaSi
(A. cephalonica, A. cilicica, A. concolor). maTi zrda vegetaciis dasawyisSi swrafia, magram
xanmokle. zrdis dasasruli saSualod 10 ivnisidan 20 ivnisamdea.
gverdiTi ylortebis saSualo wliuri Semateba sakvlev periodSi gansxvavebulia. A. cilicica
(1,9 sm), A. concolor (3,2 sm), A. pinsapo (4 sm), A. cephalonica (4,9 sm), A. nordmanniana (6,9
sm), A. numidica (7,7 sm). wlebis mixedviT wliuri Semateba gansxvavebulia. 1997 wels
yvelaze mcire Semateba aRiniSna A. cilicica (1,8 sm), xolo yvelaze meti A. numidica (12 sm)
mcenareebze. 1998 wels minimaluri maCvenebeli gamovlinda A. cilicica (2,7 sm), xolo
maqsimaluri A. nordmanniana (5,8 sm), A. numidica (5,8-12 sm) saxeobebze. 1999 wels
minimalur Sematebas iZleoda A. concolor (2,1 sm), xolo maqsimalurs A.nordmanniana da A.
numidica (6,5 sm) (cxrili 1). Tveebis mixedviT maqsimaluri Semateba aRiniSneba zrdis
dawyebidan 20-25 dRis Semdeg. zrdis maqsimaluri nazardi aRiniSneboda maisis II
naxevarSi.
gverdiTi ylortebis xazuri zrda yvelaze mokle (34 dRe) aqvs Abies concolor da A.
cilicica, danarCen saxeobebs 47-dan 53 dRemde. gamokvlevis Sedegad aRmoCnda, rom
203
zogierTi saxeobis wliuri nazardi da zrdis xangrZlivoba korelaciur kavSirSia klimatur
faqtorebTan. maRali temperaturis, mcire naleqebis da dabali fardobiTi tenianobis gavleniT
zrdis xangrZlivoba Semoklebulia tenismoyvarul da maRali mTis mcenareebSi.
soWebis gverdiTi totebis zrda cxrili 1
saxeoba
xangrZlivoba dReebSi
wliuri Semateba sm-Si
dasawyisi dasasruli
xang
rZliv
oba
dR
eebS
i s
aSua
lod
1996 1997 1998 1999 saS. M ±2m V% M ±2m V%
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Abies cilicica 35 1,2
401,8
252,7
372,2
341,9 6/V
9
13 10/VI 3 3
34
A. pinsapo 41 4,8
503,5
575,2
422,5
47 4 24/IV
6
11 11/VI
3
3 47
A. numidica 39 6,5
4712
435,8
596,5
47 7,7 25/IV
4
8
11/VI
5
4 47
A. concolor374,5
362,6
283,7
342,1
34 3,2 7.V
4 6 10.VI 2 2 34
A. cephalonica4911
608,3
535,8
496,5
53 6,9 22.IV
5 10 14/VI 6 5
53
A.nordmanniana487,5
608,0
535,8
496,5
536,9
22/IV
5 10 14/VI 6 5 53
pirobiTi niSnebi: M – saSualo ariTmetikuli
±2m – saSualo ariTmetikulidan gadaxra orive
mimarTulebiT dReebSi
V% - variaciis koeficienti
gamovlinda, rom wlebis mixedviT zrdis dasasruli kalendarulad ufro stabiluria (2-9%),
vidre dasawyisi (4-13%). zrdis dawyebis faza ufro stabiluri aqvs A. cephalonica (4 %), xolo
zrdis dasasruli A.concolor (2 %). zrdis xangrZlivoba ar aRemateba drois Tbil periods, rac
saSualebas aZlevs xemcenares zamTars momwifebuli merqniT Sexvdes. zrdis siswrafe
204
damokidebulia saxeobis biologiaze, mcenaris xnovanebaze da niadagobriv-klimatur
pirobebze. zrdis optimaluri temperaturaa +25+30°, rodesac igi +5+10°ecema an matulobs
+35+40°, maSin zrda nela mimdinareobs an sruliad Cerdeba. am mizeziTaa albaT
ganpirobebuli is garemoebac, rom Seswavlili mcenareebi weliwadSi erT Sematebas
iZlevian. ylortis gamerqneba mimdinareobs TandaTanobiT da mTavrdeba wlis civi periodis
dadgomamde.
mega- da mikrosporangiumebis gamoCenidan damtverianebamde periodi 10-11 Tves
moicavs. Seswavlil mcenareTa damtverianeba (cxrili 2) iwyeba saSualod aprilis III
dekadaSi, maisSi mtvers apnevs Abies concolor. aRsaniSnavia, rom Seswavlil saxeobebs
axasiaTebT damtverianebis mtkice reJimi da ar gamodian organuli svenebidan
gazafxulamde maRali temperaturis drosac ki. damtverianebis dadgomis fazebi
damokidebulia amindze. ase mag., 1998 wels aRiniSna yvelaze adreuli damtverianeba
(aprilis Tvis saSualo temperatura +16,1°, absoluturi maqsimumi +33,4°, minimaluri
SefardebiTi tenianoba 20%, naleqebis jami 52 mm). masiuri damtverianeba aRiniSneba
mikrostrobilebis gaSlidan 3-5 dRis Semdeg. Seswavlil saxeobebSi damtverianeba
saSualod mTavrdeba aprilis bolos (A.nordmanniana, A. numidica, A. cilicica, an maisis
dasawyisSi (A.cephalonica, A. pinsapo, A.concolor). damtverianebis xangrZlivoba saSualod 6-
10 dRea da periodis xangrZlivoba mcirdeba an izrdeba haeris temperaturaze da fardobiT
tenianobaze damokidebulebiT.
205
soWebis ,,yvaviloba” Tbilisis botanikur baRSi cxrili 2
saxeoba
dawyeba damTavreba
xang
rZliv
oba
dR
eebS
i
M n
¥
±2m
®∞µ£
µ
V% M n ±2m V%
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Abies cilicica 22/IV 14/IV 8 15 28/IV 19/IV 10 16 7
A. pinsapo 26/IV 19/IV 6 10 3/V 22/IV 7 9 8
A. numidica 20/IV 16/IV 3 6 29/IV 20/IV 6 10 10
A. concolor 1/V 26/IV 4 7 9/V 2/V 6 9 9
A. cephalonica 22/IV 15/IV 7 12 2/V 28/IV 7 11 11
A.nordmanniana 21/IV 12/IV 6 11 27/IV 17/IV 7 13 7
damtverianebis Semdeg xdeba saTesle qerqlebis Sekvra. megastrobilebi
gadaiqcevian axalgazrda girCebad da zomaSi matuloben.
girCebis momwifeba aRiniSneba: agvisto-seqtemberSi _ A. cilicica, A.concolor,
seqtember-oqtomberSi _ A. pinsapo, A.cephalonica , Abies nordmanniana, A.numidica.
Teslcvena grZeldeba 20-30 dRemde.
amrigad, Seswavlil soWebSi fenologiuri fazebis sxvadasxva dros mimdinareoba
introducentebis axal garemo pirobebSi nawilobrivNadaptaciis xarisxze miuTiTebs
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. Башинджакели Н. Д. Основы итоги интродукции и некоторые био-экологические особенности предстовителей семейства сосновых в Тбилисском ботаническом саду.
206
mcenareTa introduqciisa da mwvane mSeneblobis sakiTxebi, 7(76), 1973,
gv. 30-38.
2. Козубов Г. М., Муратова Е. Н. Современные голосемянные. Л., Наука, 1986, c.54.
3. Фенологические наблюдения над хвойными (методическое указания).Ялта, 1973, c.42
4. Краткое пособие по математической обработке данных фенологических наблюдений АН СССР, Гл. бот. Совет бот. садов ССР, М., 1972, c.3-7.
reziume
soWis (ABIES) gvaris Aadaptacia Tbilisis botanikur baRSi
irina grigolia
Seswavlilia Tbilisis botanikur baRSi mozardi soWis gvaris zrda-ganviTareba. Catarda
fenologiuri dakvirveba, romelic damuSavda maTematikuri meTodiT. gansxvavebuli
fenofazebi axal garemoSi introducentebis nawilobriv adaptaciaze miuTiTebs.
SUMMARY
ON ADAPTATION OF SPRUCE ABIS GENUS IN TBILISI BOTANIC GARDEN
IRINA GRIGOLIA
Development of Spruce Abis Genus was studied in Tbilisi Botanic Garden. It was made a fenelogical observation. The statistical indices were processed according to Reference book of Main Botanical Gardens of Moscow. Various phenological stages point out partly adaptation of the Alien crops in new environment.
РЕЗЮМЕ
АДАПТАЦИЯ РОДА ПИХТЫ (ABIES) В ТБИЛИССКОМ БОТАНИЧЕСКОМ САДУ
ИРИНА ГРИГОЛИА
Изучено рост и развитие рода Пихты (Аbies) растущих в Тбилисском боганическом саду. Проведены фенологические наблюденияю. Они обработаны математически. Разность фенологических фаз свидетельствуют об частичной адаптации интродуцентов в новой среде.
207
zogierTi rqosani cxovelis yuris kaudalurinervis anatomiuri Taviseburebani
nino milaSvili
saqarTvelos saxelmwifo sasoflo-sameurneo universitetisasocirebuli profesori
vaJa qvaWreliSvili
saqarTvelos saxelmwifo sasoflo-sameurneo universitetisasocirebuli profesori
cxvris, Txis da Zroxis eqvs-eqvsi leSis masalaze v.p. vorobiovis makro-
mikropreparirebis cnobili da aprobirebuli meTodiT preparatis rogorc marjvena, ise
marcxena mxareze Seswavlilia saxis nervidan yuris kaudaluri nervis gamosvlis done, yuris
niJaris, Tavisa da kanis kunTebSi svlis, datotianebis, aRniSnuli nervidan gamomavali
totebis urTierTkavSirebi da maTi kavSirebi zurgis tvinidan gamosul nervebTan, kerZod
kisris I da II nervTan. msxvili rqosani cxovelis saxis nervi (iseve, rogorc wvril rqosan cxovel-
Si) anatomo-topografiuli TvalsazrisiT sam nawilad iyofa: 1. saxis nervis pirveladi, anu
sawyisi nawili; 2. ybayura jirkvlis nawili. 3. saxis, anu periferiuli nawili – ybayura jirkvlis wina
kididan nervis saboloo datotianebamde. saxis nervis ybayura jirkvlis nawilidan gamodis
yuris SigniTa, ormucela kunTis, yur-quTuTos, loyis ventraluri nervebi da yuris kaudaluri
nervi. es ukanaskneli gamodis saxis nervis dorsaluri kedlidan (1, 2).
Cliqiani cxovelebidan sxva cxovelebTan SedarebiT naklebad aris Seswavlili periferiuli
nervuli sistemis anatomia. cnobilia, rom saReWi kunTebis raodenoba cotaa, magram
mZlavradaa ganviTarebuli, gansakuTrebiT balaxismWamel cxovelebSi. avtoris
monacemebiT saxis nervi am saxis cxovelebSi mZlavradaa ganviTarebuli, radgan misi
ganviTareba Seefardeba kunTebis ganviTarebis xarisxs. saxis nervi tipiuri Sereuli xasiaTis
nervia, mamoZravebeli komponentebi nervis SemadgenlobaSi ufro metia, vidre mgrZnobi-
are. specialur SromebSi mocemulia saintereso masala Cliqiani cxovelebis saxis da
Suamdebare nervebis morfologiuri Taviseburebebis Sesaxeb. meSvide wyvili nervi
Camoyalibdeba saxis (motoruli) da Suamdebare (mgrZnobiare) boWkoebis SeerTebiT.
Suamdebare da saxis nervis nazo-medialuri konebi warmoiqmneba saxis nervisagan, xolo
kaudo-lateraluri ki – Suamdebare nervisagan(3).
naklebad aris cnobebi produqtiuli cxovelebis Tavis proeqciul topografiaze. am sakiTxis
Seswavla dRes qirurgebis interes iwvevs.
preparireba Cavatare cxvris, Txis da Zroxis eqvs-eqvs Tavze. kvlevis masalad
gamoviyene dakluli cxovelebis axali Tavebi. akademikos v.p. vorobiovis mier mowodebuli 208
meTodiT: ,,periferiuli nervebis preparireba wveTovani wylis qveS, sxvadasxva
koncentraciis mJaveebis xsnarebiT da binokularuli lupis gamoyenebiT”. nervebis
mimarTulebis gasakontroleblad, gamokvleva mimdinareobda obieqtis orive, rogorc
marjvena, ise marcxena mxareze nervebis daboloebidan Rerosaken, ufro Rrmad mdebare
nervebTan ki – sapirispiro mimarTulebiT. zedapirul nervebTan upiratesobas vaniWebdi
preparirebas centriskenuli mimarTulebiT (2).
rqosani cxovelebis saxis nervi (iseve, rogorc wvril rqosan cxovelebSi) anatomo-
topografiuli mdebareobidan gamomdinare sam nawilad iyofa: 1. saxis nervis pirveladi, anu
sawyisi nawili; 2. ybayura jirkvlis nawili. 3. saxis, anu periferiuli nawili – ybayura jirkvlis wina
kididan nervis saboloo datotianebamde. damuSavebuli preparatebidan saxis nervis
periferiuli nawilidan gamodis yuris kaudaluri, yuris SigniTa, ormucela kunTis, yur-quTuTos
da loyis ventraluri nervebi.
yuris kaudaluri nervi gamodis saxis nervis ybayura jirkvlis nawilis dorsaluri kedlidan.
specialur SromebSi, monografiebSi da fundamentalur saxelmZRvaneloebSi mocemulia,
rom yuris kaudaluri nervi gamodis saxis nervis qalas gareTa nawilidan. sadgis-dvriliseburi
xvrelidan gamosvlisTanave SemaerTebeli totebiT ukavSirdeba kisris I da II segmenturi
nervebis totebs da qmnis yuris ukana wnuls. amasTanave dadgenilia, rom adamianis,
produqtiuli, samrewvelo da laboratoriuli cxovelebis saxis nervis qalas gareTa nawilidan
SesaZlebelia gamovides erTi, ori an sami yuris kaudaluri nervi.
yuris kaudaluri nervi preparatis rogorc markvena, ise marcxena mxareze gamodis
saxis nervis ybayura jirkvlis nawilis dorsaluri kedlidan. nervis diametri cxovelebis asakis
Sesabamisad Seadgens 0,1-0,4 mm-s. ZiriTadi Rerodan gamosvlis Semdeg miemarTeba
kaudo-dorsaluri mimarTulebiT, wveba niJaris fuZis ukana zedapirze da dafarulia kaniT.
niJaris mimarTulebiT msvlelobis gzaze iyofa oralur da aboralur totebad.
yuris kaudaluri nervis aboraluri totebi Tavis mxriv iZlevian meoreul totebs, romlebic
anervireben Tavis irib kaudalur, Tavis ugrZeles, atlantis ugrZeles da salmunis kunTebs.
kunTis siRrmesi nervebi mihyveba kuntovan boWkoebs da totebs Soris kavSirebi ar
aRiniSneba. nervis saboloo totebi toriandeba kefisa da safeTqlis midamos kanSi.
yuris kaudaluri nervis aboraluri totebi ukavSirdebian erTmaneTs da qmnian yuris
niJaris kaudalur wnuls. am wnulidan gamosuli nervebi totiandebian yuris niJaris
mamoZravebel kunTebSi. cxvris preparatebze ufro xSirad, rogorc marjvniv, ise marcxniv
yuris kaudaluri wnulis SeqmnaSi monawileobda zurgis tvinis kisris wnulis yuris totebi
(53%). Txis preparatebze (26,6%) SemTxvevaSi yuris kaudaluri wnulis SeqmnaSi, rogorc
marjvniv, ise marcxniv yuris kaudalur nervTan ertad monawileobda zurgis tvinis kisris
wnulis yuris totebi. 6,7% SemTxvevaSi aseTi kavSirebi armoCenili iyo prepratis mxolod
209
marcxena mxareze. yuris kaudaluri nervis oraluri totebisa da kisris nervebis yuris totebis
urTierTkavSirebi aRwerili aqvT winamorbed mkvlevarebs.
damuSavebuli preparatebis mixedviT yuris kaudaluri nervebis raodenoba cvalebadobs
1-3 –mde. cxvris 6 preparatidan sam preparatze yuris kaudaluri nervi ZiriTadad iyo erTi, or
preparatze iyo SeiniSneboda asimetria. preparatis marjvena mxares yuris kaudaluri nervi
iyo erti, xolo marcxena mxares ki sami. Txis damuSavebuli preparatebidan TiTqmis eqvsive
preparatze yuris kaudaluri nervi ZiriTadad iyo erti da Semdeg iyofoda or totad (80%),
SedarebiT iSviaTad (20%) ki – sam totad.
yuris ukana nervi 2-3 mm-is nervia, romelic mWidrod iSleba sadgis dvrilisebur
xvrelTan saxis nervis dorsaluri kididan. yuris nervis gavliT Sedis ybayura sanerwyve
jirkvalsa da sauRle-enis kunTebs Soris da am midamoSi gaiyofa or an sam araTanabar
totad iyofa, romlebic aseve dayofili dorsalur kideSi yuris didi arteriis totebs mihyveba da
yuris ukana kunTebSi Sedis. isini anervireben grZel da saSualo amwev kunTebs, grZel da
mokle gamzidvel kunTebs, grZel da mokle momzidvel da kisris kanis kunTebs.
damuSavebuli eqvsi preparatidan mxolod orjer Semxvda SemTxveva, romelic aRwerili
mimdinareobidan saxesxvaobas iZleoda. im SemTxvevaSi, rodesac yuris ukana nervidan
gamodioda sami toti, Sua toti yuris niJaris amoburculi zedapiridan miemarTeboda
aboralurad mdebare xvrelSi da gadioda yuris niJaris Sida zedapirze. am nervebis
danarCeni orive toti zemoTaRniSnul kunTebs emsaxureboda.
imis gamo, rom nervi ZroxasTan ar iZleva namdvil kanis totebs da ar ukavSirdeba
kisris pirvel – yuris did nervs da Sesabamisad ar monawileobs kisris maryuJis SeqmnaSi,
rogorc es aRwerilia cxenebSi da xorcismWamel cxovelebSi.
Zroxis saxis nervis yba-yura sanerwyve jirkvlis nawilidan saReWi kunTis Sua
adgilamde ZiriTadad mTliani nervi rCeba, romelic Tavisi msvlelobis gzaze mxolod ufro wvril
gverdiT totebs gamoyofs, inarCunebs oralur mimarTulebas da Semdeg iZleva totebs qveda
ybis mimarulebiT. amasTanave unda aRvniSno, rom Zroxis saxis nervi, iseve rogorc sxva
Sinauri cxovelebis arsebiTad motoruli boWkoebisagan Sedgeba, mgrZnobiare boWkoebs
bevrad ufro mcire raodenobiT Seicavs, radgan mgrZnobiare boWkoebi Sinaur cxovelebSi
wvrili nervuli Zafebis saxiT miemarTeba loyis, Tvalbudis qveda da safeTqlis zedapiruli
nervebidan.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
210
1. a. zardiaSvili, g. ramiSvili, n. milaSvili – kameCis samwvera nervis kanis
datotianebis gavrcelebis zonebi da anatomiuri Taviseburebani. agraruli
mecnierebis problemebi, samecniero SromaTa krebuli XXXVII, Tbilisi-2006, gv.
172-175.
2. n. milaSvili, v. qvaWreliSvili – cxvris saxis nervis sawyisi nawilis anatomiuri
Tavisebureba. radiologiuri da agroekologiuri gamokvlevebi, tomi III, Tbilisi-2008 gv.
99-103.
3. g. ramiSvili – Zroxis, Roris, nutriis da bocveris zeda ybis nervis morfologia da misi
kavSiri Tavis tvinis sxva nervebTan. agraruli mecnierebis problemebi,
sainstitutTaSoriso samecniero SromaTa krebuli, t. 9 Tbilisi – 1999, gv. 284-287.4. Груздева А.Я. – Топография нижне челюстного канала у коров ярославской породы в
возрастном аспекте. Тр. Велколужского с\х ин-та. Вып. 7. 1967, ст. 252-260.
reziume
zogierTi rqosani cxovelis yuris kaudalurinervis anatomiuri Taviseburebani
nino milaSvili, vaJa qvaWreliSvili
cxvris, Txis da Zroxis eqvs-eqvsi leSis masalaze v.p. vorobiovis makro-
mikropreparirebis cnobili da aprobirebuli meTodiT preparatis rogorc marjvena, ise
marcxena mxareze Seswavlilia saxis nervidan yuris kaudaluri nervis gamosvlis done, yuris
niJaris, Tavisa da kanis kunTebSi svlis, datotianebis, aRniSnuli nervidan gamomavali
totebis urTierTkavSirebi da maTi kavSirebi zurgis tvinidan gamosul nervebTan, kerZod
kisris I da II nervTan. msxvili rqosani cxovelis saxis nervi (iseve, rogorc wvril rqosan
cxovelSi) anatomo-topografiuli TvalsazrisiT sam nawilad iyofa: 1. saxis nervis pirveladi, anu
sawyisi nawili; 2. ybayura jirkvlis nawili. 3. saxis, anu periferiuli nawili – ybayura jirkvlis wina
kididan nervis saboloo datotianebamde. saxis nervis ybayura jirkvlis nawilidan gamodis
yuris SigniTa, ormucela kunTis, yur-quTuTos, loyis ventraluri nervebi da yuris kaudaluri
nervi. es ukanaskneli gamodis saxis nervis dorsaluri kedlidan.
РЕЗЮМЕ
АНАТОМИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ УШНОГО КАУДАЛЬНОГО НЕРВА НЕКОТОРЫХ ВИДОВ РОГАТОГО СКОТА
НИНО МИЛАШВИЛИ, ВАЖА КВАЧРЕЛИШВИЛИ
211
На материале трупов овец, коз и коров (по 6 трупов) известным методом макро-микропрепарирования В.П. Вороьбева как на правой, так и на левой стороне препарата материала изучено: выход каудального ушного нерва из лицевого нерва, ход в ьышцах ушной раковины, головы и кожи, ветвления, взаимосвязь ветвей, вышедших из вышеназванных нервов и их связь с вышедшими из спинного мозга нервами в частности с I и II шейными нервами. Установлено, что ушной каудальный нерв выходит из дорсальной стенки части челюстно-ушной железы лицевого нерва.
SUMMARY
ANATOMICAL PECULIARITIES OF THE EAR CAUDALIS NERVE OF SOME CATTLE
NINO MILASHVILI, VAJA KVACHRELISHVILI
On six corpse of sheep, goat and cow according to V.P. Vorobiov’s famous macro-micro preparation and certified method was studied, as one the right side as well on the left side of the preparation, coming level of the ear caudalis nerve from the facial nerve,. anatomical peculiarities of the interconnection of the shell, head and skin muscles movement and ramification, also between branches and badula spilaris, neck I and II nerves. Cattle facial nerve (also small ruminants) according to the anatomical-topographical point is divided into three parts: 1.Cheek nerve primary, i.e. initial part; 2. Part of the glandula parotis: 3. Part of the facial nerve, i.e. peripheral part-from the front part of the glandula parotis to the nerve last ramification.
From the facial nerve of the glandula parotis part comes out: n. auricularis internus, n. musculus digastricus, n. auricularis parperbralis, n. auricularis caudalisand cheek ventral nerves. The latter comes out from the dorsal well of the facial nerve.
212
Zroxis loyis dorsaluri nervis anatomiuri Tavisebureba
vaJa qvaWreliSvili
saqarTvelos saxelmwifo sasoflo-sameurneo universitetisasocirebuli profesori
nino milaSvili
saqarTvelos saxelmwifo sasoflo-sameurneo universitetisasocirebuli profesori
Zroxis eqvsi leSis masalaze v.p. vorobiovis makro-mikropreparirebis cnobili meTodiT
preparatis rogorc marjvena, ise marcxena mxareze Seswavlilia loyis dorsaluri nervis
gamosvlis, Tavisa da kanis kunTebSi svlis, datotianebis da aRniSnuli nervidan gamomaval
totebs Soris urTierTkavSirebis anatomiuri Taviseburebani. loyis dorsaluri nervi ekuTvnis
saxis nervis erT-erT ZiriTad tots. TviT saxis nervi anatomo-topografiuli mdebareobis
mixedviT sam nawilad iyofa: 1. saxis nervis pirveladi, anu sawyisi nawili; 2. ybayura jirkvlis
nawili; 3. saxis, anu periferiuli nawili – ybayura jirkvlis wina kididan nervis saboloo
datotianebamde. saxis nervis ybayura jirkvlis nawilidan gamodis yuris kaudaluri, yuris
SigniTa, ormucela kunTis, yur-quTuTos da loyis ventraluri nervebi. aRniSnuli totebis
gamoyofis Semdeg saxis nervi grZeldeba oraluri mimarTulebiT, rogorc loyis dorsaluri nervi.
igi moicavs im nervul totebs, romlebic vrceldeba oralurad ybayura sanerwyve jirkvlidan
cxvir-tuCisa da qvedaybis oralur kidemde.
Cliqiani cxovelebidan sxva cxovelebTan SedarebiT naklebad aris Seswavlili periferiuli
nervuli sistemis anatomia. aseve naklebad gvxvdeba cnobebi Cliqiani cxovelebis Tavis
parasimpatikuri kvanZebis embrionalur ganviTarebazec. saintereso morfologiuri da
histologiuri gamokvlevebia Catarebuli Zroxis saxis nervis da samwvera nervis
naxevarmTvarisebr kvanZze, romlis Sesaswavlad avtorma gamoiyena e.w. movercxlis
meTodi. daadgina, rom naxevarmTvarisebri kvanZi Sedgeba unipolaruli nervuli
ujredebisagan xolo erTeul SemTxvevebSi ki – multipolaruli nervuli ujredebisagan. cnobilia,
rom saReWi kunTebis raodenoba cotaa, magram mZlavradaa ganviTarebuli,
gansakuTrebiT balaxismWamel cxovelebSi. avtoris monacemebiT saxis nervi am saxis
cxovelebSi mZlavradaa ganviTarebuli, radgan misi ganviTareba Seefardeba kunTebis
ganviTarebis xarisxs. saxis nervi tipiuri Sereuli xasiaTis nervia, mamoZravebeli
komponentebi nervis SemadgenlobaSi ufro metia, vidre mgrZnobiare (2, 5). specialur
SromebSi mocemulia saintereso masala Cliqiani cxovelebis saxis da Suamdebare nervebis
morfologiuri Taviseburebebis Sesaxeb. meSvide wyvili nervi Camoyalibdeba saxis 213
(motoruli) da Suamdebare (mgrZnobiare) boWkoebis SeerTebiT. Suamdebare da saxis
nervis nazo-medialuri konebi warmoiqmneba saxis nervisagan, xolo kaudo-lateraluri ki –
Suamdebare nervisagan (1).
naklebad aris cnobebi produqtiuli cxovelebis Tavis proeqciul topografiaze. am
sakiTxis Seswavla dRes qirurgebis interes iwvevs. cnobilia, rom Zroxis Tavis mfaravi
Sreebis da kanqveSa kunTebis inervacia xorcieldeba saxis da samwvera nervebis totebiT.
am ori nervis kanis totebi SemaerTebeli totebiT arian dakavSirebuli da sxvadasxva formis
da agebulebis wnulebs qmnian. dadgenilia, rom Zroxis saxis nervi iyofa ramdenime totad.
safeTqlis midamoSi midis yur-quTuTos nervi, saReW da loyis midamoSi – loyis dorsaluri
da loyis ventraluri nervebi (3).
preparireba Cavatare msxvili rqosani cxovelis eqvs Tavze saqarTvelos saxelmwifo
sasoflo-sameurneo universitetis morfologiisa da fiziologiis departamentis anatomia-
fiziologiis kaTedraze. kvlevis masalad gamoviyene dakluli cxovelebis axali Tavebi.
akademikos v.p. vorobiovis mier mowodebuli meTodiT: ,,periferiuli nervebis preparireba
wveTovani wylis qveS, sxvadasxva koncentraciis mJaveebis xsnarebiT da binokularuli lupis
gamoyenebiT”. mcire gamonaklisiT, nervebis mimarTulebasa da ganStoebebSi gadaxrebis
gasakontroleblad, gamokvleva mimdinareobda obieqtis orive, rogorc marjvena, ise
marcxena mxareze. preparireba zedapirul nervebze xdeboda nervebis daboloebidan
Rerosaken, ufro Rrmad mdebare nervebTan ki – sapirispiro mimarTulebiT. zedapirul
nervebTan upiratesobas vaniWebdi preparirebas centriskenuli mimarTulebiT: 1. radgan es
ufro mosaxerxebelia; 2. nervebis calkeuli nawilebi mTlianad pirvandel mdgomareobaSi
rCeba da ukeTesad SeiZleba daTvaliereba; 3. advili dasadgenia saxisa da samwvera
nervebis makroskipiuli mimarTulebebis gansazRvra; 4. aseve advilad dgindeba calkeuli
nervebis kanze gavrcelebis areali (Tumca specialurad kanis nervebze dakvirveba
sapirispiro mimarTulebiTac SesaZlebelia (1).
cnobilia, rom winamorbedi mkvlevarebi saxis nervs Yyofen: qalas gareTa da qalas
SigniTa nawilebad (4).
msxvili rqosani cxovelebis saxis nervi (iseve, rogorc wvril rqosan cxovelebSi)
anatomo-topografiuli mdebareobidan gamomdinare sam nawilad iyofa: 1. saxis nervis
pirveladi, anu sawyisi nawili; 2. ybayura jirkvlis nawili. 3. saxis, anu periferiuli nawili –
ybayura jirkvlis wina kididan nervis saboloo datotianebamde. igi moicavs im nervul totebs,
romlebic vrceldeba oralurad ybayura sanerwyve jirkvlidan cxvir-tuCis sarkemde.
damuSavebuli preparatebidan saxis nervis periferiuli nawilidan gamodis yuris kaudaluri,
yuris SigniTa, ormucela kunTis, yur-quTuTos da loyis ventraluri nervebi. saxis nervis
214
ybayura jirkvlis nawili aRniSnuli totebis gamoyofis Semdeg grZeldeba oraluri mimarTulebiT,
rogorc loyis dorsaluri nervi.
loyis dorsaluri nervi 4-8 mm sisqis nervis saxiT gamodis subparotiduli limfuri kvanZis
bolodan ybayura sanerwyve jirkvlis qveS da saReW kunTze uerTdeba safeTqlis zedapirul
nervs. nervis zoma loyis dorsaluri da safeTqlis zedapiruli nervebis SeerTebis adgilas
mozrdil pirutyvSi cxovelis sididis mixedviT 4-7 mm-is farglebSi meryeobda. aRniSnuli
nervebis SeerTebis Semdeg loyis dorsaluri nervi miemarTeba oroventralurad qvedaybis
areSi da Semdeg suraTs gvaZlevs: 3-7 kanis kunTis nervebi, Sesabamisad kanis nervebi
kanis kunTebisaTvis da qvedaybis aris kunTebisaTvis; 2-3 toti yvrimalis kunTisaTvis,
romlebic kunTis orive zedapirze gamodis; 2-3 toti, romlebic piris kuTxisa da qvedaybis
ventraluri kidis oraluri mesamedisaken miemarTeba da iSleba loyis kunTsa da qveda tuCis
damwev kunTSi; Suamdebare totebi, romlebic akavSirebs loyis dorsalur nervs loyis
ventralur nervTan.
loyis dorsaluri nervis darCenili ZiriTadi Rero, romelic zemoT CamoTvlili ganStoebebis
gamo sakmaod susti saxiTaa SemorCenili, gvaZlevs or tots – dorsalurs da ventralurs.
aRniSnuli totebi zeda tuCisaken miemarTeba, umetes SemTxvevaSi qveda ybis oraluri
kidis dorsaluri toti miyveba saxis venas medialuri zedapiriT, xolo ventraluri toti ki –
dasaxelebuli venis lateraluri mxaris zemoT miemarTeba. saxis venis gareT xdeba loyis
dorsaluri nervis totebis blagvidan swor kuTxemde gadajvaredineba. saxis venidan marjvniv
orive toti erT Rerod erTiandeba da mTlianad an nawilobriv ifareba yvrimalis kunTiT.
aRniSnuli Rero totebs mimarTavs loyisa da yvrimalis kunTebSi, kanis kunTisa da
kanisaken.
daskvnebi: 1. saxis nervis loyis dorsaluri nervi saReW kunTze uerTdeba safeTqlis
zedapirul nervs.
2. nervis zoma loyis dorsaluri da safeTqlis zedapiruli nervebis SeerTebis adgilas mozrdil
pirutyvSi cxovelis sididis mixedviT 4-7 mm-is farglebSi meryeobda.
3. loyis dorsalur nervs loyis ventralur nervTan akavSirebs Suamdebare totebi.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. n.g. milaSvili – Txis saxis nervis qalas gareTa nawilis zogierTi anatomiuri
Tavisebureba. agraruli mecnierebis problemebi, samecniero SromaTa krebuli XIV,
Tbilisi-2001 w. gv.326-330.
215
2. g.t. ramiSvili – msxvilfexa rqosani pirutyvis Tvalbudis nervis morfologiis
sakiTxisaTvis. mecxoveleobis da beterinariis dargis axalgazrda mecnierTa da
specialistTa I respublikuri konferenciis masalebi. Tbilisi-1979 w. gv110-112.
3. g.t. ramiSvili – kameCis samwvera nervis anatomiuri Taviseburebani. samecniero-
sainformacio Jurnali ,,veterinaria”, Tbilisi-2000 w. gv.52-54.
4. Груздева А.Я. – Топография нижне челюстного канала у коров ярославской породы в возрастном аспекте. Тр. Велколужского с\х ин-та. Вып. 7. 1967, ст. 252-260\\.
5. Твалиашвили В.И. – Морфология язичной ветви языкоглоточного нерва буйвола. \\Мат. 2 респ. конф. молод. ученых и аспир. Груз. зоовет. ин-та. Тбилиси – 1982, ст. 350-351\\.
reziume
Zroxis loyis dorsaluri nervis anatomiuri Tavisebureba
vaJa qvaWreliSvili, nino milaSvili
Zroxis eqvsi leSis masalaze v.p. vorobiovis makro-mikropreparirebis cnobili meTodiT
preparatis rogorc marjvena, ise marcxena mxareze Seswavlilia loyis dorsaluri nervis
gamosvlis, Tavisa da kanis kunTebSi svlis, datotianebis da aRniSnuli nervidan gamomaval
totebs Soris urTierTkavSirebis anatomiuri Taviseburebani. loyis dorsaluri nervi ekuTvnis
saxis nervis erT-erT ZiriTad tots. TviT saxis nervi anatomo-topografiuli mdebareobis
mixedviT sam nawilad iyofa: 1. saxis nervis pirveladi, anu sawyisi nawili; 2. ybayura jirkvlis
nawili; 3. saxis, anu periferiuli nawili – ybayura jirkvlis wina kididan nervis saboloo
datotianebamde. saxis nervis ybayura jirkvlis nawilidan gamodis yuris kaudaluri, yuris
SigniTa, ormucela kunTis, yur-quTuTos da loyis ventraluri nervebi. aRniSnuli totebis
gamoyofis Semdeg saxis nervi grZeldeba oraluri mimarTulebiT, rogorc loyis dorsaluri nervi.
igi moicavs im nervul totebs, romlebic vrceldeba oralurad ybayura sanerwyve jirkvlidan
cxvir-tuCisa da qvedaybis oralur kidemde.
SUMMARY
ANATOMICAL PECULIARITIES OF THE COW CHEEK DORSAL NERVE
VAJA KVACHRELISHVILI, NINO MILASHVILI
On the six cows corpse, as on the right side as well on the left side of the preparation, is studied cheek dorsal nerve coming, its movement in head and skin muscles, ramification and anatomical peculiarities between the branches interconnection of the above mentioned nerve.
216
Cheek dorsal nerve belongs to one of the main facial nerve branch. Facial nerve according to the anatomical-topographical location is divided into three parts:
1. Cheek nerve primary, i.e. initial part;2. Part of the glandula parotis:3. Part of the facial nerve, i.e. peripheral part-from the front part of the glandula parotis to the
nerve last ramification.From the facial nerve of glandula parotis part comes out: n. auricularis caudalis, n. auricularis internus, n. musculus digastricus, n. auricularis
parperbralis and cheek ventral nerves. Facial nerve moves towards the oralis direction, as cheek dorsal nerve. It covers those nerve branches that are spread orally towards the edge of the oralis naso labialis and the lower jaw.
РЕЗЮМЕ
АНАТОМИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ДОРСАЛЬНОГО ЩЕЧНОГО НЕРВА КОРОВЫ
ВАЖА КВАЧРЕЛИШВИЛИ, НИНО МИЛАШВИЛИ
Как на правой, так и на левой стороне препаратов материала шести трупов коров известным методом макро-микропрепарирования В.П. Вороьбева изучени выход дорсального щечного нерва в мышцах головы и кожи, анатомические особенности его хода, ветвления, взаимосвязи между ветвями нерва. Установлено что, дорсальный щечный нерв коровы выходит из передного края челюстно-ушной железы лицевого нерва и содержит те нервные ветви, которые распространяются орально из челюстно-ушной слюнной железы до носо-губного и орального края нижней челюсти.
217
ГРИБКОВЫЕ БОЛЕЗНИ
КЕТЕВАН БУРДУЛАДЗЕ
СТУДЕНТКА III КУРСА МЕДИЦИНСКОГО ФАКУЛЬТЕТА ТБИЛИССКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО МЕДИЦИНСКОГО УНИВЕРСИТЕТА
Возбудителями грибковых болезней являются растительные микроорганизмы — грибы,
основную группу которых составляют нитчатые грибы. Грибы относятся к классу низших растений, характеризующихся образованием нитей мицелия и спор, с помощью которых они размножаются и распространяются во внешней среде. Грибы широко распространены в природе; они могут паразитировать на животных и человеке. Заражение происходит при контакте человека с больным человеком или животным и при контакте с предметами, содержащими элементы гриба. Наряду с патогенными существуют непатогенные грибы или сапрофиты, не вызывающие заболеваний у людей или вызывающие их при определенных условиях (грибы рода кандида).
Выделяют 4 группы грибковых заболеваний:
1) Кератомикозы, при которых грибы локализуются в роговом слое, не вызывают воспаления и ощущений. Они малоконтагиозны, придатки кожи не поражаются;
2) д е р м а т о ф и т и и , при которых грибы локализуются в эпидермисе, вызывают выраженную воспалительную реакцию кожи, поражают придатки кожи. К этой группе относятся трихофития, микроспория, фавус и микозы стоп;
3) к а н д и д а м и к о з ы , (кандидозы), при которых могут поражаться слизистая оболочка рта, кожа, ногти и внутренние органы;
4) г л у б о к и е м и к о з ы , при которых в процесс вовлекаются слизистые оболочки, кожа, мышцы, кости, внутренние органы и нервная система.
ОТРУБЕВИДНЫЙ (РАЗНОЦВЕТНЫЙ) ЛИШАЙОтрубевидный лишай (pityriasis versicolor) характеризуется
появлением розовато-коричневых пятен с легким отрубевидным шелушением без воспалительных явлений и ощущений на коже шеи, груди, спины, плеч. Возбудитель — Pityrosporum orbiculare.
Болеют чаще лица молодого возраста. Способствует заболеванию повышенное потоотделение. Появившиеся пятна медленно увеличиваются в размере, иногда сливаются, образуя обширные очаги с фестончатыми очертаниями и отрубевидным шелушением, обусловленным разрыхлением рогового слоя. ТРИХОФИТИЯ
Трихофития (trichophytia)-грибковое заболевание кожи и ее придатков, вызывается антропофильными (паразитирующими только на человеке) и зоофильными (паразитирующими как на человеке, так и на животных) грибами рода трихофитон. Первые вызывают поверхностную, а вторые — инфильтративно-нагноительную трихофитию.
Поверхностная трихофития. Источниками заражения являются больной поверхностной или хронической трихофитией, а также предметы, которыми пользуется больной (расчески, головные уборы, белье и пр.). Чаще болеют дети.
Поверхностная трихофития гладкой кожи характеризуется появлением очагов преимущественно на открытых участках кожи. Очаги резко отграничены, овальных или округлых очертаний, по их периферии имеется бордюр из мелких пузырьков, узелков, корочек, а в центре — отрубевидное шелушение.
218
Хроническая трихофития взрослых, как правило, начинается в детстве, возникает как поверхностная трихофития волосистой части головы или гладкой кожи и не проходит, как обычно, к периоду половой зрелости. Болеют преимущественно женщины. В патогенезе хронической трихофитии взрослых играют роль дисфункция желез внутренней секреции (чаще половых), авитаминоз и гиповитаминоз А, вегетоневрозы, которые снижают защитные функции организма.Хроническая трихофития волосистой части головы характеризуется наличием диффузного или мелкоочагового шелушения в затылочной и височной областях. В этих же местах можно обнаружить так называемые черные точки — «пеньки» волос, обломанных в устьях фолликулов. Позднее появляются многочисленные мелкие атрофические рубчики. На гладкой коже, особенно в области ягодиц, бедер, на фоне акроцианоза образуются серые тонкие чешуйки.
Трихофития ногтей — поражение гладкой кожи и волосистой части головы часто сочетается с изменением ногтей, которое может быть изолированным. Чаще поражаются ногти на руках. На свободном крае ногтя появляются серовато-белые пятна и полосы, затем ногти утолщаются, становятся бугристыми, неровными, теряют гладкость, легко крошатся. Надногтевая пластинка не воспалена. Субъективные ощущения отсутствуют.
МИКРОСПОРИЯ Микроспория (mikrosporia) болезнь кожи и волос, вызываемая паразитическими грибами
рода Microsporum: антропофильным ржавый (Microsporum ferrugineum), который патогенен только для человека, и зоофильным Microsporum lanosum,патогенным для человека и животных (кошки, собаки). Антропофильной микроспорией заражаются только от больных людей, в том числе через зараженные предметы (головные уборы, расчески и пр.). Микроспорией зоофильной болеют чаще дети, заражение которых происходит от больных кошек и собак или через предметы, содержащие споры этого гриба; заражение от человека бывает очень редко.
Антропофильная микроспория проявляется через 4—6 недель после заражения. На
гладкой коже очаги напоминают поверхностную трихофитию и представляют собой
четко очерченные кольца, состоящие из узелков, пузырьков, корочек. Кольца как бы
вписаны одно в другое, иногда они сливаются. На волосистой части головы очаги
возникают чаще в краевых зонах, где сливаются и образуют обширные участки поражения
с переходом на гладкую кожу. Воспалительная реакция обычно отсутствует, в очагах
отмечается слабое шелушение, часть волос обломана на уровне 6—8 мм и более.
Субъективные ощущения отсутствуют.
Зоофильная микроспория характеризуется возникновением на гладкой коже очагов округлых очертаний с валиком по периферии из слившихся пузырьков, папул, корочек, которые очень напоминают поверхностную трихофитию гладкой кожи.На коже волосистой части головы обычно образуется 1—2 крупных очага с резкими границами, округлых или овальных очертаний, часто с небольшой воспалительной реакцией и отрубевидным шелушением на поверхности. Волосы в очагах все обломаны на уровне 4—6 мм, они как бы подстрижены, в связи с чем это заболевание длительное время называлось стригущим лишаем. Обломанные волосы имеют беловатый цвет, так как грибы, как чехол, покрывают «пеньки» обломанных волос. Подтверждает диагноз микроспории зеленое свечение пораженных волос при освещении лампой Вуда.
Профилактика.При поверхностной и хронической трихофитии, при микроспории, профилактика заключается в осмотре контактов в семье(каждые 5 дней в течение 6-8 недель) и коллективах, особенно детских в которых находился больной. При микроспории, вызванной М. lanosum, кроме осмотра контактов в детских коллективах, важными профилактическими мероприятиями являются отлов беспризорных кошек и собак, систе-матический осмотр домашних животных.Профилактика инфильтративно-нагноительной
219
трихофитии заключается в обследовании всех лиц, контактировавших с больным; ветеринарная служба проводит осмотр и лечение больных животных. Большое значение имеет санитарно-просветительная работа среди населения.
МИКОЗЫ СТОПМикозы стоп - очень распространенное хроническое заболевание кожи и ногтей.
Выделяют 4 клинические формы эпидермофитии, каждая из которых может сочетаться с поражением ногтей стоп:
Клиническая характеристика эпидермофитии
Клиническая форма Локализации на стопах
Симптомы Объективные явления
стертая Складки между5-6,4-3 пальцами
Небольшое шелушение
Иногда слабый зуд
сквамозная Свод стоп Небольшая эритема с шелушением, иногда утолщение кожи по типу омозолелости
Слабый зуд
дисгидротическая Свод стопы Напряженные разнокалиберные пузыри, эрозии, корочки
Часто сильный зуд
итеригинозная Складки между пальцами
Мацерация, мокнутие, эрозирование, трещины
Часто сильный зуд
При рубромикозе, помимо поражения кожи и ногтей стоп, в процесс могут вовлекаться кожа и
ногти кистей, а также гладкая кожа.Эпидемиология. Заражение происходит в банях, душевых, бассейнах, спортивных залах, где на
кожу здорового человека попадают дерматофиты вместе с чешуйками больных, страдающих микозом стоп. Возможно, внутрисемейное заражение при нарушении элементарных правил личной гигиены (ношение одной обуви, чулок и т. д.).
Патогенез. Развитию микоза стоп способствует ряд факторов: повышенная потливость стоп, функциональные расстройства сосудов нижних конечностей, сухость кожи стоп с образованием трещин, особенно в межпальцовых складках, мелкие травмы, плоскостопие, длительное переохлаждение или перегревание нижних конечностей, длительное пользование резиновой обувью, нарушение эндокринной системы, снижение иммунологической реактивности организма и др.
КАНДИДОЗКандидоз - грибковое заболевание, вызываемое дрожжеподобными грибами рода
Candida. Болеют люди любого возраста, но чаще дети и лица престарелого возраста.Проявления кандидоза чрезвычайно разнообразны. Candida могут вызывать поражение
слизистых оболочек, кожи, особенно складок, ногтей. Чаще всего встречаются поверхностные формы кандидозов. Иногда, при наличии благоприятных факторов и, прежде всего клеточного иммунодефицита, заболевание принимает генерализованный характер, при котором поражаются внутренние органы. Еще реже у детей возникает генерализованный гранулематозный кандидоз, протекающий торпидно и длительно.
220
Наиболее часто встречающейся формой поражения слизистой оболочки рта является дрожжевой глоссит . Он может длительное время существовать изолированно, особенно у лиц со складчатым языком, но может быть началом дрожжевого стоматита. Дрожжевой глоссит характеризуется появлением белого точечного налета на спинке языка. Налет легко снимается при поскабливании шпателем, после чего обнажается гладкая, слегка отечная гиперемированная поверхность. В дальнейшем весь язык покрывается налетом, который приобретает желтоватый или сероватый оттенок.
Дрожжевой стоматит, или молочница (soor), характеризуется появлением белого налета на различных участках слизистой оболочки рта. В начале заболевания налет имеет вид белых точек, расположенных на неизмененной слизистой оболочке. У детей налет имеет вид створоженного молока, отсюда заболевание и получило название «молочница». В дальнейшем точечные очажки сливаются, образуя сплошной налет, который со временем пропитывается фибрином и приобретает вид желтовато-серых пленок. Пленки с трудом снимаются шпателем, после чего обнажается отечная гиперемированная слизистая оболочка, а иногда и легко кровоточащая эрозия.
Кандидоз миндалин характеризуется небольшим покраснением дужек и миндалин, которые покрыты точечным или сплошным белым, легко снимающимся налетом. Болезненность при глотании отсутствует. Кандидоз миндалин следует дифференцировать от поражения миндалин, вызванного лептотриксом. При поражении лептотриксом на неизмененных по окраске миндалинах имеются желтоватые пробки, плотно сидящие в лакунах миндалин. Эти пробки удаляются с трудом, иногда при этом появляются болезненность и кровотечение. Пробки представляют собой колонии лептотрикса.
Кандидоз складок кожи (дрожжевая опрелость) чаще всего встречается у детей грудного возраста и престарелых, особенно женщин, предрасположенных к полноте. У детей поражаются пахово-бедренные, межъягодичные складки и складки подмышечной области. У женщин, кроме того, процесс часто отмечается в складках под молочными железами. Участки кожи в очагах поражения ярко-красного цвета, с четкими границами. Кожа слегка влажная, покрыта белым налетом. По периферии нередко имеются бордюр отслаивающегося эпидермиса и мелкие отсевы, которые при слиянии могут придавать границам поражения неровный характер.
Межпальцевая дрожжевая эрозия обычно возникает между III и IV пальцами кистей, чаще у лиц, занятых в кондитерском производстве, у судомоек, рабочих плодоовощных баз, т. е. носит профессиональный характер. Кожа имеет ярко-красный цвет, очаги поражения с четкими границами, обычно не выходящими за пределы складки, в центре — эрозия со скудным серозным отделяемым.
Дрожжевая паронихия характеризуется отеком, инфильтрацией, гиперемией валиков ногтя, отсутствием надногтевой кожицы. Пораженные ногти могут иметь нормальную окраску, но иногда приобретают буровато-серый цвет. Латеральные края ногтя как бы срезаны. Поверхность ногтя становится неровной, покрывается поперечными бороздками, имеет неодинаковую толщину. Процесс, как правило, начинается от валика ногтя, а не со свободного края. Врач-стоматолог, страдающий паронихией или онихией, не должен работать с пациентами, особенно с детьми, так как возможна передача данной инфекции.
Этиология и патогенез. Грибы рода Candida считаются условно-патогенными, так как часто сапрофитируют на слизистых оболочках и у здоровых людей. Проявление их патогенных свойств в значительной степени зависит от состояния макроорганизма. Различные заболевания, снижающие иммунитет, являются фоном для возникновения кандидоза. К ним относятся болезни желудочно-кишечного тракта, нарушения обмена веществ, особенно сахарный диабет, нарушение витаминного баланса, тяжелые, истощающие организм заболевания, такие, как рак, лейкоз и др., дисбактериоз, возникающий при длительном лечении антибиотиками, кортикостероидами, цитостатиками. Реже возможно заражение дрожжеподобными грибами, например заражение новорожденного от матери при прохождении через родовые пути.
221
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. А. Л. Машкиллейсон, С. А. Кутин, Е. А. Абрамов и др.; Под ред.А.Л.Машкиллейсона. Кожные и венерические болезни-М.:Медициеа,1986.-256с.,
2. Окороков А. Н. Диагностика болезней. Москва, Медицинская литература, 2001.
reziume
sokovani daavadebebi
qeTevan burdulaZe
naSromi Seexeba sokovan daavadebebs, maT saxeebs, Ggamovlenis da gavrcelebis
formebs. sokovani daavadebebi Zalian gavrcelebulia bunebaSi. igi erTnairad gvxvdeba,
rogorc cxovelebSi, aseve adamianebSi. advilad vrceldeba da Zalian Znelad emorCileba
mkurnalobas.
РЕЗЮМЕ
ГРИБКОВЫЕ БОЛЕЗНИ
КЕТЕВАН БУРДУЛАДЗЕ
Возбудителями грибковых болезней являются растительные микроорганизмы — грибы, основную группу которых составляют нитчатые грибы. Грибы относятся к классу низших растений, характеризующихся образованием нитей мицелия и спор, с помощью которых они размножаются и распространяются во внешней среде. Грибы широко распространены в природе; они могут паразитировать на животных и человеке.
SUMMARY
FUNGOID DISEASES
KETEVAN BURDULADZE
This article is about fungoid disease and the variety of its conditions. Fungi are the causal agents of different serious diseases. They are parasites on plants, animals as well as for humans. Infections are difficult to treat, several of them may be fatal.
222
ХРОМАТОГРАФИЧЕСКОЕ РАЗДЕЛЕНИЕ ЦИНКА НА КЛИНОПТИЛОЛИТЕ ОТ НЕКОТОРЫХ ПЕРЕХОДНЫХ МЕТАЛЛОВ
ГУДУШАУРИ Ц.Н.
КАНДИДАТ ХИМИЧЕСКИХ НАУК,
АССОЦИРОВАННЫЙ ПРОФЕССОР ГРУЗИНСКОГО ТЕХНИЧЕСКОГО УНИВЕРСИТЕТА
УГРЕХЕЛИДЗЕ И.Р.
ИНЖЕНЕР-ХИМИК
ХАРБЕДИА Ц.А.
ИНЖЕНЕР-ХИМИК
БЕРИШВИЛИ Л.А.
КАНДИДАТ ХИМИЧЕСКИХ НАУК
Вследствии своей универсальности ионообменно-хроматографический метод с успехом применяется для разрешения разнообразных задач аналитической химии для идентификации разделения, концентрирования ионов металлов, а также определения неорганических и органических соединений, находящихся в водных расстворах в виде ионов. С помощью ионообменных сорбентов возможно разделение смесей любой сложности. Для решения этой задачи успешно могут быть применены цеолиты месторождений Грузии.
В этой связи представляет интерес изучение возможности применения природных цеолитов в качестве сорбентов для разделения цинка от ряда переходных металлов и его извлечения из производственных сточных вод, в частности, гальванических производств, которые являются основным источником потерь цинка.
Полученные нами ранее результаты о процессах сорбции цинка в динамических условиях на природном высококремнистом цеолите – клиноптилолите месторождения Хекордзула (1) позволили установить оптимальные условия сорбции: концентрация цинксодержащего раствора 0,1-0,2 мг/мл, скорость фильтрации раствора 0,5-2,5 см/мин, рН равный 5-6, высота слоя сорбента 6,5-9,0 см. В оптимальных условиях динамическая обменная емкость (ДОЕ) в вполне достаточна для использования клиноптилолита в целях разделения цинка от некоторых переходных металлов и извлечения его из разбавленных растворов.
С этой целью было проведено исследование процессов десорбции цинка из клиноптилолита элюентами различного химического состава и концентрации.
Все эксперименты по подбору оптимальных условии элюирования проводились в динамических условиях на колонках диаметром 1,6 см, с высотой слоя сорбента 6,5 см, через которые со скоростью фильтрации 0,5см/мин пропускали 10 мл цинкосодержащий раствор (С=0,2мл/мл, pH=5-6), после чего через колонку пропускались растворы исследуемых элюентов.
В качестве элюентов исследовались растворы едкого натра, тиосульфата натрия, комплексона III и оксалата аммония или натрия. Количественное элюирование достигается 5% едкого натра и 1%-ного оксалата аммония. Результаты представлены на рис. 1.
223
Рис. 1. Десорбция цинка из клиноптилолита: I – 5% NaOH; II – 1% NaOH; III – 1% (NH4)4C2O4
Более разбавленные растворы элюируют лишь 60-80% от сорбированного количества цинка, а 0,5% раствор тиосульфата натрия в количестве 300 мл не элюирует цинк, что создает возможность отделения цинка и меди.
Сопоставление эффективности действия элюирующих реагентов позволило разработать описанные ниже новые хроматографические методы отделения цинка от меди (II), железа (III) и хрома (VI) на клиноптилолите.
Отделение цинка от меди (II).
Для отделения цинка от меди (II) через стеклянные колонки диаметром 1,6 см, с высотой слоя сорбента 6,5 см со скоростью фильтрации 0,5см/мин пропускают раствор, содержащии по 1 мг разделяемых элементов. Далее со скоростью фильтрации 2,5см/мин пропускают 200мл 5%-ного раствора едкого натра (элюирование цинка) и далее 200 мл 0,5%-ного раствора тиосульфата натрия (элюирование меди (II).
Соответствующие элюаты собирают по 10 мл, в которых количественное содержание цинка и меди (II) определяют фотометрическими методами (2).
Полученные результаты представлены на рис. 2.
10 10 N
5% NaOH 5% Na S O2 2 4
C
0.4
0.3
0.2
0.1
Zn
Cu
Рис. 2. Хроматографическое разделение на клиноптилолите смеси Zn – Cu (II) С – содержание разделяемых элементов во фракциях элюата (мг/10мл);
N - номера фракции элюатов.
Отделение цинка от железа (III).
Условия отделения цинка от железа (III) следующие: высота слоя сорбента 6,5 см, диаметр колонки 1,6 см, зернение сорбента 0,25 – 1,0 мм. Скорость фильтрации на стадии
224
сорбции 0,5 см/мин, а на стадии элюирования 2,5 см/мин. Сорбция разделяемых элементов производится: цинка – из азотнокислых, а железа (III) – из сульфатных растворов с концентрацией 0,2 мг/мл, количество разделяемых элементов по 1 мл.
Соответствующие элюаты собирают фракциями по 10 мл, в которых количественное содержание цинка и железа (III) определяют фотометрическими методами (3). Результаты разделения представлены на рис. 3.
Рис. 3. Хроматографическое разделение на клиноптилолите смеси Zn – Fe (III) С – содержание разделяемых элементов во фракциях элюата (мг/10мл);
N - номера фракции элюатов.
Выделение цинка из многокомпонентных смесей.
Нами было осуществлено разделение многокомпонентных смесей, содержащих цинк, медь (II), железо (III) и хром (VI). Отделение хрома (VI) осуществляется дистиллированной воы. Указанные элюементы могут быть отделены от цинка и друг от друга с использованием следующих элюентов:
Десорбция хрома (VI) – 50 мл дистиллированной воды.Десорбция цинка – 200 мл 5%-ного едкого натра.Десорбция меди (II) – 200 мл 0,5%-ного тиосульфата натрия.Десорбция железа (II) – 150 мл 1%-ного оксалата аммония.Десорбция марганца – 200 мл 0,1%-ного комплексона III.Десорбция рения (VII) – 50 мл дистиллированной воды.
Результаты разделения представлены на рис. 4.
225
Рис. 4. Хроматографическое разделение на клиноптилолите многокомпонентных смесей, содержащих цинк, медь, железо, хром, марганец и рений (по 1 мг).
Полученные результаты свидетельствуют о перспективности применения клиноптилолита в качестве сорбента для хроматографического разделения смесей переходных металов и о целесообразности использования разработанных методов в практике химического анализа.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
1. Гудушаури Ц.Н., Броучек Ф.И. Изв. АИ ГССР, серия химическая, т. 15, 4, 1989.
2. Марченко З. Фотометрические определения элементов. Изд. ,,Мир”, 1971.
3. Лукин А.М., Петрова Г.С. Журнал аналитической химиии. 15, 295, 1960.
reziume
TuTiis ionebis qromatografiuli dacileba klinoptilolitze zogierTi gardamavali liTonebisagan
ciala RuduSauri, irina ugrexeliZe, cisana xarbedia, lamara beriSvili
226
dinamikur pirobebSi Seswavlilia TuTiis ionebis eluireba klinoptilolitidan sxvadasxva
qimiuri bunebis da koncentraciis eluentebiT: natriumis tute, natriumis Tiosulfati, amoniumis
oqsalati da sxv.
Seswavlili eluentebis moqmedebis efeqturobis Sedarebam SesaZlebloba mogvca
SegvemuSavebina zogierTi gardamavali liTonebisagan klinoptilolitze TuTiis ionebis
dacilebis axali qromatografiuli meTodebi da am ionTa narevebis gayofis ramdenime
varianti, rac adasturebs klinoptilolitis sorbentad gamoyenebis perspeqtiulobas da
SemuSavebuli meTodebis qimiur analizSi gamoyenebis mizanSewonilobas.
SUMMARY
CHROMATOGRAPHIC SEPARATION ON CLINOPTILOLITE OF MIXTURES CONTAINING ZINK FROM TRANSITION METALS
TSIALA GHUDUSHAURI, IRINA UGREKHELIDZE, TSISANA KHARBEDIA, LAMARA BERISHVILI
The process of separation of Zink, Copper (II), Iron (III) and Chromium (VI) from Clinoptilolite be elements of different chemical nature and concentration: Sodium base, Sodium Thiosulfate, Complexon III and Ammonium oxalate.
The comparison of the efficiency of the action of studied elements permitted to develop new chromatographic methods of Zink separation from the some transition metals on this sorbent and also numerous versions of the separation of mixture of these ions. This investigation approves the perspectives of Clinoptilolite application as a sorbent and the expediency of the use of the worked out methods in the practice of the chemical analysis.
РЕЗЮМЕ
ХРОМАТОГРАФИЧЕСКОЕ РАЗДЕЛЕНИЕ ЦИНКА НА КЛИНОПТИЛОЛИТЕ ОТ НЕКОТОРЫХ ПЕРЕХОДНЫХ МЕТАЛЛОВ
ЦИАЛА ГУДУШАУРИ, ИРИНА УГРЕХЕЛИДЗЕ, ЦИСАНА ХАРБЕДИА, ЛАМАРА БЕРИШВИЛИ
В динамических условиях изучена десорбция цинка из клиноптилолита элюентами различной химической природы и концентрации: едкого натра, тиосульфата натрия, оксалата аммония и др.
Сопоставление еффективности действия изученных элюентов позволило разработать новые хроматографические методы разделения цинка на клиноптололите, что подтверждает перспективность его применения в качестве сорбента и целосообразности использования разработанных методов в химическом анализе.
227
2007 wlis nobelis premia qimiaSi
antonina msxilaZe
qimiis menierebaTa kandidati,soxumis universitetis asocirebuli profesori
mineda Wanturia
qimiis menierebaTa kandidati,soxumis universitetis asocirebuli profesori
2007 wlis nobelis premia qimiis dargSi mieniWa gerhard ertls, berlinis fric haberis
institutis maqs plankis sazogadoebis profesors `myari sxeulis zedapirze qimiuri procesebis
SeswavlisaTvis”.
zedapiris qimia ar aris mecnierebis axali dargi. igi warmoadgens mravali bunebrivi da
sawarmoo procesis safuZvels. winamdebare Temisadmi interesi gamoikveTa bevr statiasa
Tu monografiaSi, periodul gamocemasa Tu saerTaSoriso konferenciebSi. gamyof
zedapirze mimdinareobs mTeli rigi fizikur-qimiuri procesebi. maT Soris, heterogenuli
katalizi (Tanamedrove qimiuri mrewvelobis safuZveli) zedapirul procesebTan uSualod aris
dakavSirebuli, umniSvnelovanesia amiakis sinTezi; momwamlavi CO/NO-s gardaqmna
katalizatorebze uvnebel CO2 da N2-ad; mikroeleqtronikaSi ZiriTadi procesi aris zedapirze
Txeli naxevargamtaruli fenis Seqmna. koroziisagan dacvis yvela meTodi dakavSirebulia
zedapirul procesebTan, aseve zedapiruli reaqciebia yinulovani kristalebze stratosferul
RrublebSi antarqtidaze, romlebic ganapirobeben ozonis Sris daSlas da mravali sxva.
ukanasknel wlebSi zedapiruli movlenebis qimiis gansakuTrebuli winsvla gamovlinda
Tanamedrove mikrosqemebis masobrivi warmoebis teqnologiebis ganviTarebiT. siliciumis
firfita – Cipi, romelic eleqtrogamomTvleli manqanebis ZiriTadi elementia, sul ufro da ufro
miniaturuli xdeba. Cipis zedapiri da ara misi moculoba aris mniSvnelovani logikuri
funqciebis Sesrulebisas da sxva elementebTan urTierTqmedebisas. misi zedapiris fardoba
moculobasTan swrafad izrdeba. Cipebis zedapiris Sesaqmnelad da Sesaswavlad saWiro
gaxda maRali da zemaRali vakuumis teqnikis ganviTareba, kvlevis uaxlesi
maRalmgrZnobiare fizikuri meTodebis gamoyeneba - eleqtronuli, infrawiTeli, ultraiisferi,
fotoeleqtronuli speqtroskopia da sxva.
im periodSi, rodesac ertlma daiwyo Tavisi kvlevebi, es meTodebi cnobili ar iyo.
atomebisa da molekulebis fena zedapirze Zalian Txelia, amitom saWiro iyo Zalian mcire
raodenobis nivTierebaTa analizi. axali meTodebis gamoyenebam SesaZlebeli gaxada
zedapiris qimiis naxtomisebri ganviTareba. 2007 wlis nobelis premiis laureati erT-erTi
228
pirveli iyo vinc gaigo kvlevis axali fizikuri meTodebis potenciuri SesaZleblobebi, srulad
daeufla maT, Seqmna da gamoiyena axali meTodologia yoveli calkeuli SemTxvevisaTvis.
man Seiswavla wyalbadis mdgomareoba metalis zedapirze – problema, romelic didi xania
aRelvebda mkvlevarebs, radgan is dakavSirebulia organuli naerTebis katalizur
hidrirebasTan da umniSvnelovanes teqnologiur procesTan – amiakis sinTezTan.
mecnierebi varaudobdnen, rom wyalbadi iseTi metalebis zedapirze, rogoricaa platina da
nikeli imyofeba maRalaqtiur atomur mdgomareobaSi, magram mxolod ertlma SeZlo amis
damtkiceba. amis Semdeg ertlma moaxdina cnobili katalizuri reaqciis N2 + 3H2 ↔2NH3
meqanizmis problemis garkveva. 1979 wlidan ertli TanamSromlebTan erTad swavlobda
realuri katalizatoris zedapirs. man daamtkica, rom metalis zedapirze adsorbirebuli azotis
atomebi ierTeben zedapiruli wyalbadis atomebs TanamimdevrobiT erTi meoris miyolebiT
da warmoqmnian radikalebs NH-, NH2- da NH3 –is molekulebs, romlebic desorbirdeba
airad fazaSi. Tanac yvela stadia iwyeba sawyisi nivTierebebis adsorbciiT da mTavrdeba
amiakis desorbciiT. amiakis sinTezis malimitirebeli stadia aRmoCnda molekuluri azotis
atomebad disociaciis stadia.
ra aRmoaCina axali ertlma? misi damsaxurebaa is, rom man faqtiurad `dainaxa” yvela
stadia da amJamad aRniSnuli meqanizmi savaraudodan gaxda mtkiced dadgenili. axali
meTodebiT SesaZlebeli gaxda yoveli axali stadiis energetikuli gansazRvra, rac TiTqmis
SeuZlebeli iyo.
gamoiyena ra Tavisi meTodologia, ertlma dagrovili gamocdilebiT Seiswavla kidev erTi
praqtikulad mniSvnelovani reaqcia CO-s daJangva CO2-mde platinis zedapirze. misma
Sromebma sakmaod didi gavlena moaxdina Tanamedrove qimiis erT-erTi
umniSvnelovanesi dargis – katalizis Seswavlaze. garda amisa, nobelis komitetis wevrebis
azriT, ertlis Sromebma saukeTeso standarti SemoiRo am dargSi kvlevebisaTvis.
sawarmoo qimiuri reaqciebis umravlesoba mimdinareobs fazaTa gamyof zedapirze, myari
katalizatorebis Tanaobisas, romelTa gareSe SeuZlebelia sasuqebis, wamlebis,
polimerebis, navTob-produqtebis warmoeba, avtomobilebis gamonabolqvi gazebis
gasufTaveba, naxevargamtaruli masalebis miReba, koroziis, ozonis Sris daSlis procesebis
kvleva. heterogenuli katalizi Tanamedrove qimiuri warmoebis safuZvelia da SemTxvevTi ar
aris, rom 2007 wlis nobelis premia mieniWa germanel mecniers, gerhard ertls.
nobelis komitetma zedapirul qimiaSi SromebisaTvis araerTi premia gasca. katalizsa
da zedapiruli qimiis movlenebis sferoSi SromebisaTvis nobelis premia miiRo:
• 1909 wels vilhelm ostvaldma `katalizis dargSi misi Sromebis aRiarebisaTvis;”
• 1912 wels pol sebatiem da mis Tanamemamulem viqtor griniarma oficialuri
formulirebiT _ `organul naerTTa hidrirebis meTodisaTvis wvrilad daqucmacebuli metalis
229
Tanaobisas”, ramac gansazRvra organuli qimiis mniSvnelovani progresi Semdgom wlebSi.
wvrilad daqucmacebuli metalebi _ amgvari katalizatorebis gareSe procesis ganxorcieleba
SeuZlebeli iqneboda;
• 1918 wels _ fric haberma `amiakis sinTezisaTvis misi Semadgeneli ele-
mentebisagan”. es katalizuri procesi dRemde gamoiyeneba warmoebaSi;
• 1932 wels _ irving lengmiurma `aRmoCenebisa da kvlevebisaTvis zedapiruli
movlenebis qimiis dargSi”;
• 2007 wels _ (75 wlis Semdeg) gerhard ertlma zedapiruli qimiis dargis
ganviTarebisaTvis.
gansakurebiT aRsaniSnavia haberis Sromebi. 1903-1919 wlebSi haberma amiakis
sinTezis katalizatoris ZiebaSi gamoikvlia 4000-mde sxvadasxva nivTiereba. es moiTxovda
did Zalisxmevas da uprecedento iyo rogorc mecnieruli TvalsazrisiT, aseve praqtikuli
Rirebulebis mxriv. am kvlevebma didi gavlena moaxdines msoflios istoriaze. 1914 wlis omis
dawyebamde, germania yoveldRiurad awarmoebda 20 tona sinTezur amiaks, rac
qveyanas aZlevda wamlebs, sinTezur saRebavebs, sasuqebs, asafeTqebel nivTierebebs
(manamde gvarjila SemohqondaT Ciledan). am mecnieruli aRmoCenebis Sedegad
germanias mieca SesaZlebloba ewarmoebina xangrZlivi omi, vinaidan 1914 wels britaneTis
flotma moaxdina germaniis blokireba da igi ver Semoitanda Ciledan gvarjilas, xolo denTis
gareSe germania ver SeZlebda omis gagrZelebas. 1918 wels haber-boSis meTodiT
germania awarmoebda 2 mln. tona bmul azots.
amerikelma mecnierma irving lengmiurma aRwera zedapiri, romelzec calkeuli atomebi
da molekulebi ikaveben gansazRvrul adgilebs Wadrakis dafaze figurebis msgavsad. man
daadgina, Tu romeli Zalebi monawileoben adsorbciis prosecebSi da gamoiyvana adsorbciis
gantoleba, romelic cnobilia lengmiuris gantolebis saxiT.
lengmiuris Semdeg didi xnis ganmavlobaSi zedapiris qimiis SesawavlaSi ar
aRiniSneboda gansakuTrebuli progresi. samuSaoebi ZiriTadad empiriuli xasiaTis iyo.
zedapiruli movlenebis qimiaSi garRveva moxda bolo aTwleulSi Tanamedrove
mikrosqemebis danergviT nanoteqnologiebSi.
l i t e r a t u r aL i t e r a t u r e
Л и т е р а т у р а
230
1. Леенсон И.А., «Конец химии откладывается», Химия и жизнь, 2007 г., 11, с.52. Зимина Т., «Молекулярно-поверхностный детектив: слежка за молекулой азота»,
Наука и жизнь, 2007 г., 11, с.19
3. http :// nobelprize . org / educational _ games / chemistry
4. http :// nobelprize . org / nobel _ prizes / chemistry / laureates /2007/ info . pdf 5. http://en.wikipedia.org/wiki/Gerhard_Ertl
reziume
2007 wlis nobelis premia qimiaSi
antonina msxilaZe, mineda Wanturia
statia mimoixilavs 2007 wlis nobelis premiis laureatis gerhard ertlis miRwevebis
analizs, rac exeba qimiuri procesebis Seswavlas myar zedapirze. mis mier dadgenil iqna
katalizuri reaqciebis: N2+3H2↔2NH3; 2CO+O2=2CO2 meqanizmebi. ganxilulia zedapiris
qimia, rogorc mravali bunebrivi da sawarmoo procesis safuZveli, raSic ertlis Sromebma
saukeTeso standarti SemoiRo.
SUMMARY
NOBEL PRIZE IN CHEMISTRY IN 2007
ANTONINA MSKHILADZE, MINEDA CHANTURIA
The present article discusses the achievements of 2007 Nobel Prize winner in chemistry Gerhard Ertl, who studied Chemical processes in solid surface, ascertained the mechanisms of catalyze reactions N2+3H2↔2NH3; 2CO+O2=2CO2. Surface chemistry, as the basis for many natural and manufacturing processes are also considered, where works of Ertl implemented the best standards.
РЕЗЮМЕ
231
НОБЕЛЕВСКАЯ ПРЕМИЯ ПО ХИМИИ 2007 ГОДА
АНТОНИНА МСХИЛАДЗЕ, МИНЕДА ЧАНТУРИА
Статья посвящена анализу достижении Лауреата Нобелевской премии по химии 2007 года Герхарда Эртла, что касаеться изучению химических процессов на твердой фазе. Им были установлены механизмы каталитических реакции.
N2+3H2↔2NH3; 2CO+O2=2CO2. Поверхнастная химия рассматривается как основа мно-жество природных и производственных процессов, в чем труды Эртла создали наилучший стандарт.
232