INSTYTUCJE GOSPODRKI RYNKOWEJJerzy Wilkin i Dominika Milczarek
Wykład 4
Nowa ekonomia instytucjonalna
Pojęcie kosztów transakcji
2
NOWA EKONOMIA INSTYTUCJONALNA
• Nowy nurt w ekonomii, rozwijający się bardzo szybko zwłaszcza od lat 1970-tych.
• Nazwa nurtu użyta po raz pierwszy przez Olivera Williamsona w pracy Markets and Hierarchies (1975).
• W przeciwieństwie do amerykańskiego instytucjonalizmu NEI nie podważa paradygmatu ekonomii neoklasycznej.
• Dąży do syntezy osiągnięć instytucjonalizmu i ekonomii głównego nurtu.
3
NOWA EKONOMIA INSTYTUCJONALNA
• Główne pytanie: – Jak tworzone są instytucje i jak wpływają na
warunki gospodarowania?• Podstawowe założenie:
– Racjonalne jednostki optymalizują swoje funkcje użyteczności przy danych ograniczeniach.
• Analiza nietypowych problemów wyboru:– Wybór instytucji, kontraktów, organizacji.
4
NOWA EKONOMIA INSTYTUCJONALNA
• Zasadnicze kierunki NEI:– Ekonomia kosztów transakcji;– Ekonomia praw własności;– Teoria agencji.
• NEI jest przede wszystkim teorią mikroekonomiczną.
• Zasadnicza teza NEI brzmi: instytucje mają duże znaczenie dla funkcjonowania gospodarki i powinny być przedmiotem analizy ekonomicznej.
5
DZIEDZINY BADAŃ NEI
Próba uporządkowania dziedziny badań NEI przez Olivera Williamsona (2000) – cztery poziomy badań zjawisk społecznych:
1. Sfera instytucji nieformalnych,
2. Sfera instytucji formalnych,
3. Sfera zarządzania,
4. Sfera alokacji zasobów.
6
SCHEMAT WILLIAMSONA
poziom analizyczęstotliwość zmiany
(lata) cele działania
Instytucje nieformalne
kultura
zwyczaje, tradycje, normyL1 102 -103
Zmiana następuje
w sposób
spontaniczny
Środowisko instytucjonalne
formalne reguły gry,
prawa własności
(polityka, biurokracja)
L2 10-102
optymalizacja
struktur formalnych
wybór ekonomiczny
1-szego stopnia
Zarządzanie:
Przebieg gry, kontakty, dostosowywanie struktur zarządzania
do cech transakcjiL3 1-10
optymalizacja
struktur zarządzania:
wybór ekonomiczny
2-giego stopnia
Alokacja zasobów
i zatrudnienie, ceny i ilości, dostosowywanie bodźców
L4 ciągła zmiana
optymalizacja
struktur produkcji:
wybór ekonomiczny
3-ciego stopnia
7
EKONOMIA KOSZTÓW TRANSAKCJI
• Ronald Coase „The Nature of the Firm” 1937: wymiana rynkowa i przedsiębiorstwo są dwiema alternatywnymi formami zorganizowania transakcji,
• Inni ważni przedstawiciele tego nurtu: Olivier Williamson i Douglass C. North
8
TEORIA KOSZTÓW TRANSAKCJI
Koszty działalności gospodarczej
Tradycyjne koszty produkcji (koszty fizycznej transformacji
zasobów w produkt)
Koszty transakcji (koszty zawarcia i
realizacji kontraktu)
9
RODZAJE KOSZTÓW TRANSAKCJI
1. EX ANTE:• Koszty poszukiwania informacji (o cenach i
właściwościach towarów, o potencjalnych nabywcach, sprzedawcach i ich potencjalnych cechach);
• Koszty negocjacji z nabywcami (lub sprzedawcami);
• Koszty sporządzenia kontraktu.
10
RODZAJE KOSZTÓW TRANSAKCJI
2. EX POST: • Koszty monitorowania drugiej strony
kontraktu dla sprawdzenia czy realizuje on warunki kontraktu;
• Koszty egzekwowania kontraktu i ściągania odszkodowań, gdy druga strona nie dotrzyma swoich zobowiązań;
• Koszty ochrony praw własności przed osobami trzecimi.
11
KONCEPCJA KOSZTÓW TRANSAKCJI D. NORTHA
Wymiana gospodarcza (transakcje) kosztuje
Koszty te mają zupełnie inny charakter niż tradycyjne koszty produkcji. Koszty transakcji związane są z utrzymaniem instytucji i obiegiem
informacji
Postęp specjalizacji i podziału pracy wynika z dążenia do obniżki kosztów produkcji
Im bardziej zaawansowany podział pracy i specjalizacja, tym większy zakres rynku i relacji kontraktowych. Zwiększa się ryzyko i niepewność
oraz złożoność kontraktów (transakcji) i ich kosztów
Reakcja na ryzyko i niepewność - ograniczenie specjalizacji i wymiany
Inna reakcja - doskonalenie instytucji decydujących o kosztach transakcji
12
KONCEPCJA KOSZTÓW TRANSAKCJI D. NORTHA
• Koszty transakcji wynikają z konieczności zaangażowania zasobów w celu mierzenia, monitorowania i egzekwowania kontraktów oraz realizacji wszelkiego rodzaju polityk związanych z funkcjonowaniem gospodarki.
• Jednym z najważniejszych składników kosztów transakcji jest koszt egzekwowania praw własności.
• Instytucje (np. prawa własności) determinują zarówno koszty transformacji (tradycyjnie rozumiane koszty produkcji), jak i koszty transakcji.
13
TEORIA KOSZTÓW TRANSAKCJI
• Twierdzenie Coase – przy zerowych kosztach transakcji, środki produkcji będą alokowane tak, iż zostaną wykorzystane w najbardziej efektywnym zastosowaniu (bez znaczenia jest pierwotna, wyjściowa dystrybucja).
• Wallis i North (1986): udział KT (kosztów usług bankowych, finansowych, handlu, etc.) w produkcie krajowym brutto USA wyniósł w 1870 r. ok. 25% a w 1970 - ponad 45%.
• Problem: Trudności z empirycznym mierzeniem KT. • Niebezpieczeństwo: Wszystko może być wyjaśnione
za pomocą KT (tak jak i niepełnej informacji).
14
KOSZTY TRANSAKCJI WEDŁUG O. WILLIAMSONA
• O. Williamson wyraźnie rozróżnia koszty produkcji (koszty transformacji, transportu i przechowywania produktów) od kosztów transakcji (przygotowania i realizacji kontraktów).
• Współczesny świat gospodarki jest skomplikowanym systemem zarządzania (world of governance).
• Systemy te, poprzez różnego rodzaju rozwiązania instytucjonalne, zmierzają do ekonomizacji gospodarowania.
15
KOSZTY TRANSAKCJI WEDŁUG O. WILLIAMSONA
• Wysokie koszty transakcji wynikają między innymi z:– Niekompletności kontraktów,– Ograniczonej racjonalności uczestników
gospodarowania,– Oportunizmu,– Specyfiki zasobów,– Niepełnego i niedoskonałego określenia praw
własności oraz kosztów ich egzekwowania.
• Znaczenie i wysokość kosztów transakcji można badać poprzez porównawczą analizę różnych rozwiązań instytucjonalnych.
16
„Tarcie i smar”
Koszty transakcji w gospodarowaniu to samo co „tarcie” w zjawiskach fizycznych, a
instytucje to rodzaj „smaru” ułatwiającego transakcje.
Top Related