Con ng gp gnh thc hin chin lc cng nghip ha Vit Nam, giai on 1986 2012Nguyn Hong BoKhoa Kinh ti hc Kinh t TP HCM

Bi vit bt u bng khi nim c bn nht v chin lc cng nghip ha c chp nhn rng ri trn th gii. Trn nn tng nhng khi nim ny, bi vit phn tch tng quan nn kinh t Vit Nam gn 30 nm i mi k t nm 1986. Vi cc khi nim c bn v cng nghip ha v tng quan kinh t, bi vit a ra cc nhn nh v tin trnh cng nghip ha Vit Nam v cc hm chnh sch. Phng php tip cn ca bi vit l s dng thng k m t v so snh, kt hp vi phng php kinh t lng h phng trnh ng thi.

1) Chin lc cng nghip ha l g?

Ti sao bi vit bt u bng mt cu hi chin lc cng nghip ha l g? Chin lc cng nghip ha l chin lc nhn mnh n tng trng kinh t vi s m rng nhanh ca ngnh cng nghip ch to. Cng nghip ha khng ch l la chn ngnh cng nghip u tin pht trin hay cc thay i hiu qu phn phi ngun lc trong ngn hn, m cn thc y tng trng ton b gi tr tng sn phm quc ni. Nh vy, chin lc cng nghip ha khng ch ch trng n cc ngnh cng nghip u tin, m cn ch trng n cc ngnh h tr, c lin quan n ngnh cng nghip u tin. Chin lc cng nghip ha c th t c bng ba cch di y: (i) Sn xut hng tiu dng trn din rng trn th trng trong nc, thng thng c s dng hng ro thu quan cao. Ngy nay, trong tin trnh hi nhp kinh t khu vc v th gii (Ch gii 1), Vit Nam kh m thc hin bng cng c ny v hng ro thu quan phi g b. Cho nn chnh sch ny khng th p dng cho Vit Nam; (ii) Tp trung pht trin ngnh cng nghip thm dng vn, thng thng di s nh hng ca nh nc; v (iii) Ch tm nh hng ngnh cng nghip ch to hng n xut khu, thng thng c kt hp vi k hoch c th v cc h tr trc tip v gin tip t pha chnh ph.

Chin lc cng nghip ha nhn mnh n ba kha cnh: (i) Gia tng vic tch t vn; (ii) p dng cng ngh hin i trn din rng; v, (iii) Xc tin tng trng mt s vng th ln.

Trong chin lc cng nghip ha, can thip ca chnh ph thm nhp khp ni v di cc hnh thc khc nhau. Cc can thip ca chnh ph c a ra v bin minh trn c s l s mang li mc tng trng kinh t nhanh hn. Cc can thip ca chnh ph c thit k c th gia tng sn xut khng ch l tng hiu qu s dng ngun lc, m cn thay i phn phi thu nhp v ca ci hng v ngi c thu nhp thp trong x hi.

Cc quc cng nghip ha u tin trn th gii l quc gia no v c c im g? Hn 200 nm trc, c cc quc gia thc hin xong vic cng nghip ha t nc vi cc khong thi gian khc nhau, chng hn nh Anh (1783 1802), Phap (1830 1860), Hoa Ky (1843 1860), Nht (1878 1900) v Canada (1896 1914). Cc quc gia ny khi cng nghip ha c chung nm c im: (i) C mt s ngnh cng nghip ch to pht trin. im ch l khng phi tt c cc ngnh cng nghip ch to; (ii) C kh nng nhp khu my mc, thit b. Mun lm c iu ny phi c ngoi t thng qua con ng xut khu; (iii) Nng sut nng nghip tng nhanh. im nhn y l nng sut lao ng trong nng nghip; (iv) C s h tng giao thng pht trin v tng thch vi hot ng kinh t trong quc gia; v, (5) Pht trin th ch v c khu vc sn xut hin i. Bi vit da trn khi nim v chin lc cng nghip ha chp nhn rng ri ny phn tch cho nn kinh t Vit Nam qua gn 30 nm i mi k t 1986.

2) Tng quan v kinh t Vit Nam (giai on 1986 2012)

(1) Tng trng kinh t: Phn tch v pha cung v pha cu

Chin lc cng nghip ha i hi tng trng kinh t nhanh v trong thi gian di. Tng trng mt nn kinh t c th b chn v pha cung hoc pha cu. Gii hn ca thu nhp c th vit thnh:Y = min{YS, YD}Trong YS l cung v YD l cu. V pha cung, mc gia tng u t ng gp vo tng trng kinh t bng cch to ra va nhiu tr lng vn hn v v th m rng c kh nng sn xut v va thay i hiu qu sn xut trong nn kinh t. ng gp ca u t vo tng trng v pha cung ty thuc vo:

Trong t l u t (It1/GDPt1) hay cn gi l s lng u t v hiu qu u t (GDPtGDPt1)/It1. Hiu qu u t cho bit mt ng vn u t lm gia tng bao nhiu ng gi tr GDP hay cn gi l cht lng u t. C th nhn xt g v tng trng kinh t Vit Nam qua gn 30 nm i mi? V pha cung hay sc sn xut ca nn kinh t, c th rt ra kt lun nh sau: (1) ng gp vo tng trng ch yu l s lng u t hn l cht lng u t (Hnh 1). T l u t tng hn 30% GDP l qu cao v xu hng bo ha. Hin nay, t l u t ang gim; (2) Hiu qu nn kinh t gim nghim trng, nht l trong giai on 6 nm tr li y k t khi suy thoi kinh t ton cu. Chin lc cng nghip ha phi lm tng hiu qu u t bng cch la chn vo mt s ngnh cng nghip u tin, ch khng th tnh trng km hiu qu nh hin nay. Nguyn nhn ca tnh trng km hiu qu c phn tch bn di cc gc khc nhau. Hnh 1: Tng trng kinh t, t l u t v hiu qu u t Vit Nam, giai on 1986 2012 (Gi c nh nm 1994)

Ngun: Tng Cc Thng K Vit Nam (GSO, 2013)

V pha cu, tng cu s dng cui cng ca nn kinh t bao gm cc thnh phn sau: YD = C + I + E MTrong : Tng cu (YD), tiu dng (C), u t (I), xut khu (E) v nhp khu (M). Nh vy, mc tng trng ca cc thnh phn tng cu c tng quan n mc tng trng ca tng cu hay mc tng trng kinh t nh th no?

Bng 1: H s tng quan gia tng trng kinh t v tng trng ca cc thnh phn ca tng cuTng trng kinh tTng trng tiu dngTng trng u tTng trng xut khu

Tng trng tiu dng0,651(0,000)

Tng trng u t 0,115(0,575)-0,039(0,849)

Tng trng xut khu-0,025(0,902)0,011(0,958)0,252(0,215)

Tng trng nhp khu0,057(0,784)0,208(0,308)0,416(0,034)0,944(0,000)

Ch : S liu trong ngot kp l xc sut bng khng ca h s tng quan.Ngun: Tng Cc Thng K Vit Nam (2013)Phn tch tng quan gia tng trng kinh t (g) v tng trng ca cc thnh phn ca tng cu cho Bng 1. Bng 1 cho thy c 3 h s tng quan cp c ngha thng k khc khng: (a) Tng trng kinh t c tng quan vi tng trng tiu dng; (b) Tng trng u t c tng quan vi tng trng nhp khu; v, (c) Tng trng xut khu c tng quan cht ch n tng trng nhp khu. Vi s phn tch cu trc cu c th tr li c v th ca nn kinh t l thay th hng nhp hay nh hng xut khu ra bn ngoi, hay l c c hai, c ngha l va thay th hng nhp v va nh hng xut khu ra bn ngoi. M hnh Chenery (1986) s dng tng cu v cc thnh phn phn tch hiu ng thay th hng nhp (importsubstitution effect) v hiu ng nh hng xut khu ra bn ngoi (export oriented effect). Y = C + I + E MChuyn v: Y + M = C + I + E t DD = C + I (Cu trong nc) Y + M = DD + ETrong Y, M, DD v E ln lt l GDP, nhp khu, cu ni a v xut khu.

Nhp khu t l vi cu ni a: Gi u l t trong gia sn xut trong nc (Y E) v cu trong nc (DD)u = (Y E)/DDTng cu (Y) c th vit li di dng sau: Y = uDD + EThay i tng cu hai thi on bt k c th tch ra cc thnh phn sau: Y = Yt Yt1 = u DD + u DD + ETrong : u DD l hiu ng cu ni a (domestic demand effect); u DD l hiu ng thay th hng nhp (import substitution effect) v E l hiu ng nh hng xut khu ra bn ngoi (export oriented effect). T cc tnh ton trn, ly t l phn trm ng gp vo s thay i GDP, c th v c ng Leontief Skylines, ch ra mc ng gp vo thay i GDP ca ba thnh phn ny. S thay i tng cu Vit Nam do: (1) Cu ni a st gim mnh k t nm 2007 (Hnh 2) do tc ng ca suy thoi ton cu trn vo Vit Nam; (2) Nn kinh t l thuc nhiu hn vo hng nhp, ch khng phi thay th hng nhp (hiu ng thay th hng nhp hu nh m trong sut giai on nghin cu, nhng cng m trong giai on gn y k t nm 2008); v, (3) Mc nh hng xut khu ra bn ngoi c m rng trong giai on hin nay. Li tc t vic m rng khu vc xut khu ny thuc v nh u t nc ngoi hay nh u t trong nc, l vn cn phi kho st v nghin cu tip tc.

Hnh 2: ng Leontief Skylines v ng gp vo tng cu: thay i cu trong nc, thay th hng nhp v xut khu (tnh bng phn trm)

Ngun: Tng Cc Thng K Vit Nam (GSO, 2013)

(b) Kho st ba s thiu ht trong nn kinh t Cch tip cn gin n nht kho st ngun lc ti chnh ca quc gia trong pht trin v tng trng l kho st ba s thiu ht trong nn kinh t: Thiu ht v nhu cu v kh nng tit kim thp hn so vi u t t c tng trng nh mong mun (S