1
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica e Climaacutetica
da Regiatildeo Neotropical
2
Ciclo das rochas
Planeta
95 rochas satildeo iacutegneas ou
metamoacuterficas
5 sedimentares
Expostas
75 sedimentares
25 Cristalinas (iacutegneas
ou metamoacuterficas)solidificaccedilatildeo (por resfriamento)
de magma
Superfiacutecie (vulcacircnico) interior
(plutocircnico)
Formaccedilatildeo de rochas iacutegneas
Rochas sedimentares interpretaccedilotildees
sobre os ambientes deposicionais
Arenito (protoacutelito) quartzito
Rochas Metamoacuterficas
bullRecristalizaccedilatildeo de minerais
bullTransformaccedilatildeo por aumento de pressatildeo e temperatura de rocha preacute-existente
3
Feiccedilotildees
Ciclos de deposiccedilatildeo soterramento deformaccedilatildeo soerguimento e
erosatildeo
Sistema Terra - Energia
A entrada de energia vem do sol e a energia do interior eacute perdida
Sistema Terra Vulcanismo
1)
Feiccedilotildees marinhas
1)
Distribuiccedilatildeo das altitudes na superfiacutecie
1)
8 km
N Mar
12 km
30
C
70
O
~ 11035 m
~ 3700 m
Continentes Oceanos
N Mar
~ 8848 m
~ 875 m
Cadeias de Montanhas
Planaltos Continentais
Plataforma Continental Submersa
Planiacutecies Abissais
Crosta
Continental
~40
Crosta
Oceacircnica
~60
Fossas
Abissais
4
Feiccedilotildees
1)
Movimento no manto
Correntes de convecccedilatildeo atuantes na dorsal meso-oceacircnica
Evoluccedilatildeo de rifte oceacircnico
Fragmentaccedilatildeo de uma massa continental e
desenvolvimento de margens continentais passivas
Idades da crosta oceacircnica no Atlacircntico Norte
1)
Distribuiccedilatildeo das idades geocronoloacutegicas do fundo oceacircnico
onde se observam as idades (Ma) mais jovens proacuteximas agrave dorsal
meacutedio - oceacircnica
Idade dos oceanos Fragmentaccedilatildeo da Pangea
1)
A - Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio do Mar Vermelho e do interior da Aacutefrica
B Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do Sul
5
Divisatildeo da crosta
Esquema da estruturaccedilatildeo topograacutefica
de um rift submarino meso-oceacircnico e
vulcanismo associado
Rifteamento ndash processo de origem de
falhas paralelas em grandes extensotildees
Contato entre placas
animaccedilatildeo animaccedilatildeoanimaccedilatildeo
Processos colisionais
a crosta oceacircnica x
crosta oceacircnica
b crosta continental x
crosta oceacircnica
c crosta continental x
crosta continental
Crosta ocecircnica-continental
1)
Crostalitosfera
ou
placa
astenosfera
Oceano Paciacutefico Andes
Limite de placa tectocircnica convergente
Modelos claacutessicos de Oroacutegenos
1 ndash Tipo Andino Cordilheirano envolvendo subducccedilatildeo-B de placa litosfeacuterica para baixo de placa com
substrato continental
2 ndash Tipo Colisatildeo Continental como evento terminal de ciclo de abertura e fechamento de oceano (Ciclo
de Wilson)
6
Limites convergentes entre
Placas Tectocircnicas
Colisatildeo intra-oceacircnica - Exs Japatildeo Tonga
Sumatra Altaids (Paleoz)
Cinturotildees Marginais do tipo Andino Exs
Andes California (Mesoz)
Colisatildeo continental - Exs Alpes Himalayas
Apalaches (Paleoz)
Brasilian
shield
thick (50-70
км) hot and
felsic crust
Subandean
thin-skin
deformation
zone
Nazca
plate
3 cmyr
Andean Orogeny
Oroacutegenos Acrescionaacuterios
Domiacutenios preponderantemente oceacircnicos Ambiente tectocircnico de
convergecircncia de placas litosfeacutericas e subducccedilatildeo-B em que
durante grande parte do tempo ambas as placas consistem de
litosfera oceacircnica
Coalescecircncia dos arcos magmaacuteticos (vulcacircnicosplutocircnicos) em
processos de ldquosoft accretionrdquo em que satildeo ausentes os cinturotildees
de rochas metamoacuterficas de alto-grau
Caracteriacutesticas dos oroacutegenos acrescionaacuterios
Arcos de ilhas com material vulcacircnico-plutocircnico
Material de plateaus oceacircnicos
Presenccedila de Ofioacutelitos
Sequumlecircncias estratigraacuteficas de placa oceacircnica
Terrenos aloacutectones e microcontinentes
Prismas acrescionaacuterios com material da placa inferior e material
erodido da placa superior
Continentes e Oceanos ndash Feiccedilotildees principais do relevo
Ateacute onde no tempo geoloacutegico eacute vaacutelido o princiacutepio do
Atualismo
Quando iniciou-se o regime de Tectocircnica de placas
Conhecimento da quantificaccedilatildeo de deformaccedilatildeo nos cinturotildees
orogecircnicos mais recentes Exemplos
1 - Colisatildeo continental Alpes e Himalayas
2 - Terrenos acrescionaacuterios e ldquosoft collisionrdquo ndash Rochosas no Canadaacute
3 - Oroacutegenos de tipo Andino ndash Andes
4 - Oroacutegenos acrescionaacuterios incluindo terrenos com estratigrafia de
placa oceacircnica - Japatildeo
7
CRAacuteTON vs FAIXA MOacuteVEL
bullmovimentos verticais
bullescudos x plataformas
bullcobertura cratocircnica
bullembasamento
ESTABILIDADE TECTOcircNICA
INTENSIDADE DE DEFORMACcedilAtildeO
bullorogecircnese
dobramentos
bullmagmatismo
bullmetamorfismo regional
bullfalhamentos de
empurratildeo nappes
Evoluccedilatildeo dos Continentes
Manto Crosta Oceacircnica Crosta Continental
Arcos Magmaacuteticos Juvenis
~ 4560 Ma
Arqueano
~2500 Ma
Proterozoacuteico
~ 540 Ma
Fanerozoacuteico
Regime tectocircnico
Permoacutevel
Regime tectocircnico
Plataformal
(placas)
Decreacutescimo do calor interno
Aumento das massas continentais
Fina (5-10 km) Espessa (25-50 km)
Placas tectocircnicas Placas tectocircnicas
1)
A LITOSFERA a camada riacutegida superficial da Terra estaacute dividida em grandes porccedilotildees chamadas PLACAS TECTOcircNICAS ou LITOSFEacuteRICAS
Proviacutencias tectocircnicas
Craacuteton ndash nuacutecleo estaacutevel da crosta composto de remanescentes erodidos de rochas muito antigas (inclui escudos e plataformas)
Idade da Terra
8
Idades tectocircnicas
bull Objetivo ordenar sequencialmente os processos
geoloacutegicos para entendimento da evoluccedilatildeo da Terra do
modo que se observa hoje
bull Principais ferramentas estratigrafia determinaccedilatildeo da
idade da rocha comparaccedilotildees regionais correlaccedilatildeo global
(histoacuteria comum em diferentes continentes)
bull Observaccedilatildeo de processos naturais erosatildeo glaciaccedilotildees cadeias montanhosas inundaccedilotildees e terremotos
bull Busca de respostas da geologia histoacuterica no Tempo e Espaccedilo estudo da evoluccedilatildeo da vida da Terra e do Universo
Escala do Tempo Geoloacutegico
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
bull88 do Tempo Geoloacutegico
bullInicialmente natildeo identificado por causa da ausecircncia
de foacutesseis com carapaccedila
bullGeocronologia permitiu definir as idades absolutas
das camadas rochosas
bullCaracterizado por processos intensos de deformaccedilatildeo
e metamorfismo Erosatildeo e deposiccedilatildeo de sequecircncias
mais jovens
Preacute-Cambriano
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
ERA
PALEOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
CENOZOacuteICO
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON ERA PERIacuteODO
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
CENOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
PALEOZOacuteICO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
CARBONIacuteFERO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
MILHOtildeES ANOS
9
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
PERIacuteODO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
DESENVOLVIMENTO DE PLANTAS E ANIMAIS
IDADE DOS
MAMIacuteFEROS
IDADE DOS
REacutePTEIS
IDADE DOS
ANFIacuteBIOS
IDADE DOS PEIXES
IDADE DOS
INVERTEBRADOS
HUMANIacuteDEOS
EXTINCcedilAtildeO DOS DINOSSAUROS
E OUTRAS ESPEacuteCIES
1as plantas angiospermas
1as aves
DINOSSAUROS dominam
EXTINCcedilAtildeO TRILOBITA E OUTROS
1os reacutepteis
Grandes pacircntanos
ANFIacuteBIOS abundantes
1os foacutesseis de insetos
PEIXES dominam
1as plantas terrestres
1os peixes
TRILOBITAS dominam
1os organismos com conchas
bullminerais mais antigos conhecidos 4280 Ma
bullrochas mais antigas conhecidas 4030 Ma
bullformaccedilatildeo extensa de rochas continentais ~2700 Ma
bullOxigecircnio livre na superfiacutecie do planeta ~2000 Ma
bullSupercontinente Rodiacutenia ~1300 Ma
bullSupercontinente Gondwana ~700 Ma
bulliniacutecio do Fanerozoacuteico (expansatildeo da vida) 545 Ma
bullSupercontinente Pangea 300 Ma
bullabertura do Atlacircntico Sul 120 Ma
bulliniacutecio do Terciaacuterio (extinccedilatildeo dos grandes reacutepteis) 65 Ma
bulliniacutecio das glaciaccedilotildees do Quaternaacuterio 25 Ma
bullaparecimento do Homo sapiens 05 Ma
Histoacuteria da Terra - suacutemula
Supercontinentes
Gondwana - 300 Ma (Orogecircnese Herciniana)
Pangea - 600 Ma (Orogecircnese Brasiliana)
Rodiacutenia - 1000 Ma (Orogecircnese Grenville)
Vaacuterios supercontinentes tentativos mais antigos
Columbia () Atlacircntica ()
Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio a riftes do Golfo de Aden do Mar Vermelho e do
interior da Aacutefrica b Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do
Sul no iniacutecio da fragmentaccedilatildeo do Pangea
10
11
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica da Terra
Animaccedilatildeo da crosta
Proviacutencias tectocircnicas da Ameacuterica do Sul
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
Ciclos orogecircnicos
Andino e Herciniano
BrasilianoPan-Africano
RondonianoSunsaacutes
Transamazocircnico
Nuacutecleos do Arqueano
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
2
Ciclo das rochas
Planeta
95 rochas satildeo iacutegneas ou
metamoacuterficas
5 sedimentares
Expostas
75 sedimentares
25 Cristalinas (iacutegneas
ou metamoacuterficas)solidificaccedilatildeo (por resfriamento)
de magma
Superfiacutecie (vulcacircnico) interior
(plutocircnico)
Formaccedilatildeo de rochas iacutegneas
Rochas sedimentares interpretaccedilotildees
sobre os ambientes deposicionais
Arenito (protoacutelito) quartzito
Rochas Metamoacuterficas
bullRecristalizaccedilatildeo de minerais
bullTransformaccedilatildeo por aumento de pressatildeo e temperatura de rocha preacute-existente
3
Feiccedilotildees
Ciclos de deposiccedilatildeo soterramento deformaccedilatildeo soerguimento e
erosatildeo
Sistema Terra - Energia
A entrada de energia vem do sol e a energia do interior eacute perdida
Sistema Terra Vulcanismo
1)
Feiccedilotildees marinhas
1)
Distribuiccedilatildeo das altitudes na superfiacutecie
1)
8 km
N Mar
12 km
30
C
70
O
~ 11035 m
~ 3700 m
Continentes Oceanos
N Mar
~ 8848 m
~ 875 m
Cadeias de Montanhas
Planaltos Continentais
Plataforma Continental Submersa
Planiacutecies Abissais
Crosta
Continental
~40
Crosta
Oceacircnica
~60
Fossas
Abissais
4
Feiccedilotildees
1)
Movimento no manto
Correntes de convecccedilatildeo atuantes na dorsal meso-oceacircnica
Evoluccedilatildeo de rifte oceacircnico
Fragmentaccedilatildeo de uma massa continental e
desenvolvimento de margens continentais passivas
Idades da crosta oceacircnica no Atlacircntico Norte
1)
Distribuiccedilatildeo das idades geocronoloacutegicas do fundo oceacircnico
onde se observam as idades (Ma) mais jovens proacuteximas agrave dorsal
meacutedio - oceacircnica
Idade dos oceanos Fragmentaccedilatildeo da Pangea
1)
A - Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio do Mar Vermelho e do interior da Aacutefrica
B Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do Sul
5
Divisatildeo da crosta
Esquema da estruturaccedilatildeo topograacutefica
de um rift submarino meso-oceacircnico e
vulcanismo associado
Rifteamento ndash processo de origem de
falhas paralelas em grandes extensotildees
Contato entre placas
animaccedilatildeo animaccedilatildeoanimaccedilatildeo
Processos colisionais
a crosta oceacircnica x
crosta oceacircnica
b crosta continental x
crosta oceacircnica
c crosta continental x
crosta continental
Crosta ocecircnica-continental
1)
Crostalitosfera
ou
placa
astenosfera
Oceano Paciacutefico Andes
Limite de placa tectocircnica convergente
Modelos claacutessicos de Oroacutegenos
1 ndash Tipo Andino Cordilheirano envolvendo subducccedilatildeo-B de placa litosfeacuterica para baixo de placa com
substrato continental
2 ndash Tipo Colisatildeo Continental como evento terminal de ciclo de abertura e fechamento de oceano (Ciclo
de Wilson)
6
Limites convergentes entre
Placas Tectocircnicas
Colisatildeo intra-oceacircnica - Exs Japatildeo Tonga
Sumatra Altaids (Paleoz)
Cinturotildees Marginais do tipo Andino Exs
Andes California (Mesoz)
Colisatildeo continental - Exs Alpes Himalayas
Apalaches (Paleoz)
Brasilian
shield
thick (50-70
км) hot and
felsic crust
Subandean
thin-skin
deformation
zone
Nazca
plate
3 cmyr
Andean Orogeny
Oroacutegenos Acrescionaacuterios
Domiacutenios preponderantemente oceacircnicos Ambiente tectocircnico de
convergecircncia de placas litosfeacutericas e subducccedilatildeo-B em que
durante grande parte do tempo ambas as placas consistem de
litosfera oceacircnica
Coalescecircncia dos arcos magmaacuteticos (vulcacircnicosplutocircnicos) em
processos de ldquosoft accretionrdquo em que satildeo ausentes os cinturotildees
de rochas metamoacuterficas de alto-grau
Caracteriacutesticas dos oroacutegenos acrescionaacuterios
Arcos de ilhas com material vulcacircnico-plutocircnico
Material de plateaus oceacircnicos
Presenccedila de Ofioacutelitos
Sequumlecircncias estratigraacuteficas de placa oceacircnica
Terrenos aloacutectones e microcontinentes
Prismas acrescionaacuterios com material da placa inferior e material
erodido da placa superior
Continentes e Oceanos ndash Feiccedilotildees principais do relevo
Ateacute onde no tempo geoloacutegico eacute vaacutelido o princiacutepio do
Atualismo
Quando iniciou-se o regime de Tectocircnica de placas
Conhecimento da quantificaccedilatildeo de deformaccedilatildeo nos cinturotildees
orogecircnicos mais recentes Exemplos
1 - Colisatildeo continental Alpes e Himalayas
2 - Terrenos acrescionaacuterios e ldquosoft collisionrdquo ndash Rochosas no Canadaacute
3 - Oroacutegenos de tipo Andino ndash Andes
4 - Oroacutegenos acrescionaacuterios incluindo terrenos com estratigrafia de
placa oceacircnica - Japatildeo
7
CRAacuteTON vs FAIXA MOacuteVEL
bullmovimentos verticais
bullescudos x plataformas
bullcobertura cratocircnica
bullembasamento
ESTABILIDADE TECTOcircNICA
INTENSIDADE DE DEFORMACcedilAtildeO
bullorogecircnese
dobramentos
bullmagmatismo
bullmetamorfismo regional
bullfalhamentos de
empurratildeo nappes
Evoluccedilatildeo dos Continentes
Manto Crosta Oceacircnica Crosta Continental
Arcos Magmaacuteticos Juvenis
~ 4560 Ma
Arqueano
~2500 Ma
Proterozoacuteico
~ 540 Ma
Fanerozoacuteico
Regime tectocircnico
Permoacutevel
Regime tectocircnico
Plataformal
(placas)
Decreacutescimo do calor interno
Aumento das massas continentais
Fina (5-10 km) Espessa (25-50 km)
Placas tectocircnicas Placas tectocircnicas
1)
A LITOSFERA a camada riacutegida superficial da Terra estaacute dividida em grandes porccedilotildees chamadas PLACAS TECTOcircNICAS ou LITOSFEacuteRICAS
Proviacutencias tectocircnicas
Craacuteton ndash nuacutecleo estaacutevel da crosta composto de remanescentes erodidos de rochas muito antigas (inclui escudos e plataformas)
Idade da Terra
8
Idades tectocircnicas
bull Objetivo ordenar sequencialmente os processos
geoloacutegicos para entendimento da evoluccedilatildeo da Terra do
modo que se observa hoje
bull Principais ferramentas estratigrafia determinaccedilatildeo da
idade da rocha comparaccedilotildees regionais correlaccedilatildeo global
(histoacuteria comum em diferentes continentes)
bull Observaccedilatildeo de processos naturais erosatildeo glaciaccedilotildees cadeias montanhosas inundaccedilotildees e terremotos
bull Busca de respostas da geologia histoacuterica no Tempo e Espaccedilo estudo da evoluccedilatildeo da vida da Terra e do Universo
Escala do Tempo Geoloacutegico
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
bull88 do Tempo Geoloacutegico
bullInicialmente natildeo identificado por causa da ausecircncia
de foacutesseis com carapaccedila
bullGeocronologia permitiu definir as idades absolutas
das camadas rochosas
bullCaracterizado por processos intensos de deformaccedilatildeo
e metamorfismo Erosatildeo e deposiccedilatildeo de sequecircncias
mais jovens
Preacute-Cambriano
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
ERA
PALEOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
CENOZOacuteICO
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON ERA PERIacuteODO
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
CENOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
PALEOZOacuteICO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
CARBONIacuteFERO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
MILHOtildeES ANOS
9
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
PERIacuteODO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
DESENVOLVIMENTO DE PLANTAS E ANIMAIS
IDADE DOS
MAMIacuteFEROS
IDADE DOS
REacutePTEIS
IDADE DOS
ANFIacuteBIOS
IDADE DOS PEIXES
IDADE DOS
INVERTEBRADOS
HUMANIacuteDEOS
EXTINCcedilAtildeO DOS DINOSSAUROS
E OUTRAS ESPEacuteCIES
1as plantas angiospermas
1as aves
DINOSSAUROS dominam
EXTINCcedilAtildeO TRILOBITA E OUTROS
1os reacutepteis
Grandes pacircntanos
ANFIacuteBIOS abundantes
1os foacutesseis de insetos
PEIXES dominam
1as plantas terrestres
1os peixes
TRILOBITAS dominam
1os organismos com conchas
bullminerais mais antigos conhecidos 4280 Ma
bullrochas mais antigas conhecidas 4030 Ma
bullformaccedilatildeo extensa de rochas continentais ~2700 Ma
bullOxigecircnio livre na superfiacutecie do planeta ~2000 Ma
bullSupercontinente Rodiacutenia ~1300 Ma
bullSupercontinente Gondwana ~700 Ma
bulliniacutecio do Fanerozoacuteico (expansatildeo da vida) 545 Ma
bullSupercontinente Pangea 300 Ma
bullabertura do Atlacircntico Sul 120 Ma
bulliniacutecio do Terciaacuterio (extinccedilatildeo dos grandes reacutepteis) 65 Ma
bulliniacutecio das glaciaccedilotildees do Quaternaacuterio 25 Ma
bullaparecimento do Homo sapiens 05 Ma
Histoacuteria da Terra - suacutemula
Supercontinentes
Gondwana - 300 Ma (Orogecircnese Herciniana)
Pangea - 600 Ma (Orogecircnese Brasiliana)
Rodiacutenia - 1000 Ma (Orogecircnese Grenville)
Vaacuterios supercontinentes tentativos mais antigos
Columbia () Atlacircntica ()
Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio a riftes do Golfo de Aden do Mar Vermelho e do
interior da Aacutefrica b Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do
Sul no iniacutecio da fragmentaccedilatildeo do Pangea
10
11
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica da Terra
Animaccedilatildeo da crosta
Proviacutencias tectocircnicas da Ameacuterica do Sul
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
Ciclos orogecircnicos
Andino e Herciniano
BrasilianoPan-Africano
RondonianoSunsaacutes
Transamazocircnico
Nuacutecleos do Arqueano
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
3
Feiccedilotildees
Ciclos de deposiccedilatildeo soterramento deformaccedilatildeo soerguimento e
erosatildeo
Sistema Terra - Energia
A entrada de energia vem do sol e a energia do interior eacute perdida
Sistema Terra Vulcanismo
1)
Feiccedilotildees marinhas
1)
Distribuiccedilatildeo das altitudes na superfiacutecie
1)
8 km
N Mar
12 km
30
C
70
O
~ 11035 m
~ 3700 m
Continentes Oceanos
N Mar
~ 8848 m
~ 875 m
Cadeias de Montanhas
Planaltos Continentais
Plataforma Continental Submersa
Planiacutecies Abissais
Crosta
Continental
~40
Crosta
Oceacircnica
~60
Fossas
Abissais
4
Feiccedilotildees
1)
Movimento no manto
Correntes de convecccedilatildeo atuantes na dorsal meso-oceacircnica
Evoluccedilatildeo de rifte oceacircnico
Fragmentaccedilatildeo de uma massa continental e
desenvolvimento de margens continentais passivas
Idades da crosta oceacircnica no Atlacircntico Norte
1)
Distribuiccedilatildeo das idades geocronoloacutegicas do fundo oceacircnico
onde se observam as idades (Ma) mais jovens proacuteximas agrave dorsal
meacutedio - oceacircnica
Idade dos oceanos Fragmentaccedilatildeo da Pangea
1)
A - Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio do Mar Vermelho e do interior da Aacutefrica
B Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do Sul
5
Divisatildeo da crosta
Esquema da estruturaccedilatildeo topograacutefica
de um rift submarino meso-oceacircnico e
vulcanismo associado
Rifteamento ndash processo de origem de
falhas paralelas em grandes extensotildees
Contato entre placas
animaccedilatildeo animaccedilatildeoanimaccedilatildeo
Processos colisionais
a crosta oceacircnica x
crosta oceacircnica
b crosta continental x
crosta oceacircnica
c crosta continental x
crosta continental
Crosta ocecircnica-continental
1)
Crostalitosfera
ou
placa
astenosfera
Oceano Paciacutefico Andes
Limite de placa tectocircnica convergente
Modelos claacutessicos de Oroacutegenos
1 ndash Tipo Andino Cordilheirano envolvendo subducccedilatildeo-B de placa litosfeacuterica para baixo de placa com
substrato continental
2 ndash Tipo Colisatildeo Continental como evento terminal de ciclo de abertura e fechamento de oceano (Ciclo
de Wilson)
6
Limites convergentes entre
Placas Tectocircnicas
Colisatildeo intra-oceacircnica - Exs Japatildeo Tonga
Sumatra Altaids (Paleoz)
Cinturotildees Marginais do tipo Andino Exs
Andes California (Mesoz)
Colisatildeo continental - Exs Alpes Himalayas
Apalaches (Paleoz)
Brasilian
shield
thick (50-70
км) hot and
felsic crust
Subandean
thin-skin
deformation
zone
Nazca
plate
3 cmyr
Andean Orogeny
Oroacutegenos Acrescionaacuterios
Domiacutenios preponderantemente oceacircnicos Ambiente tectocircnico de
convergecircncia de placas litosfeacutericas e subducccedilatildeo-B em que
durante grande parte do tempo ambas as placas consistem de
litosfera oceacircnica
Coalescecircncia dos arcos magmaacuteticos (vulcacircnicosplutocircnicos) em
processos de ldquosoft accretionrdquo em que satildeo ausentes os cinturotildees
de rochas metamoacuterficas de alto-grau
Caracteriacutesticas dos oroacutegenos acrescionaacuterios
Arcos de ilhas com material vulcacircnico-plutocircnico
Material de plateaus oceacircnicos
Presenccedila de Ofioacutelitos
Sequumlecircncias estratigraacuteficas de placa oceacircnica
Terrenos aloacutectones e microcontinentes
Prismas acrescionaacuterios com material da placa inferior e material
erodido da placa superior
Continentes e Oceanos ndash Feiccedilotildees principais do relevo
Ateacute onde no tempo geoloacutegico eacute vaacutelido o princiacutepio do
Atualismo
Quando iniciou-se o regime de Tectocircnica de placas
Conhecimento da quantificaccedilatildeo de deformaccedilatildeo nos cinturotildees
orogecircnicos mais recentes Exemplos
1 - Colisatildeo continental Alpes e Himalayas
2 - Terrenos acrescionaacuterios e ldquosoft collisionrdquo ndash Rochosas no Canadaacute
3 - Oroacutegenos de tipo Andino ndash Andes
4 - Oroacutegenos acrescionaacuterios incluindo terrenos com estratigrafia de
placa oceacircnica - Japatildeo
7
CRAacuteTON vs FAIXA MOacuteVEL
bullmovimentos verticais
bullescudos x plataformas
bullcobertura cratocircnica
bullembasamento
ESTABILIDADE TECTOcircNICA
INTENSIDADE DE DEFORMACcedilAtildeO
bullorogecircnese
dobramentos
bullmagmatismo
bullmetamorfismo regional
bullfalhamentos de
empurratildeo nappes
Evoluccedilatildeo dos Continentes
Manto Crosta Oceacircnica Crosta Continental
Arcos Magmaacuteticos Juvenis
~ 4560 Ma
Arqueano
~2500 Ma
Proterozoacuteico
~ 540 Ma
Fanerozoacuteico
Regime tectocircnico
Permoacutevel
Regime tectocircnico
Plataformal
(placas)
Decreacutescimo do calor interno
Aumento das massas continentais
Fina (5-10 km) Espessa (25-50 km)
Placas tectocircnicas Placas tectocircnicas
1)
A LITOSFERA a camada riacutegida superficial da Terra estaacute dividida em grandes porccedilotildees chamadas PLACAS TECTOcircNICAS ou LITOSFEacuteRICAS
Proviacutencias tectocircnicas
Craacuteton ndash nuacutecleo estaacutevel da crosta composto de remanescentes erodidos de rochas muito antigas (inclui escudos e plataformas)
Idade da Terra
8
Idades tectocircnicas
bull Objetivo ordenar sequencialmente os processos
geoloacutegicos para entendimento da evoluccedilatildeo da Terra do
modo que se observa hoje
bull Principais ferramentas estratigrafia determinaccedilatildeo da
idade da rocha comparaccedilotildees regionais correlaccedilatildeo global
(histoacuteria comum em diferentes continentes)
bull Observaccedilatildeo de processos naturais erosatildeo glaciaccedilotildees cadeias montanhosas inundaccedilotildees e terremotos
bull Busca de respostas da geologia histoacuterica no Tempo e Espaccedilo estudo da evoluccedilatildeo da vida da Terra e do Universo
Escala do Tempo Geoloacutegico
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
bull88 do Tempo Geoloacutegico
bullInicialmente natildeo identificado por causa da ausecircncia
de foacutesseis com carapaccedila
bullGeocronologia permitiu definir as idades absolutas
das camadas rochosas
bullCaracterizado por processos intensos de deformaccedilatildeo
e metamorfismo Erosatildeo e deposiccedilatildeo de sequecircncias
mais jovens
Preacute-Cambriano
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
ERA
PALEOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
CENOZOacuteICO
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON ERA PERIacuteODO
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
CENOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
PALEOZOacuteICO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
CARBONIacuteFERO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
MILHOtildeES ANOS
9
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
PERIacuteODO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
DESENVOLVIMENTO DE PLANTAS E ANIMAIS
IDADE DOS
MAMIacuteFEROS
IDADE DOS
REacutePTEIS
IDADE DOS
ANFIacuteBIOS
IDADE DOS PEIXES
IDADE DOS
INVERTEBRADOS
HUMANIacuteDEOS
EXTINCcedilAtildeO DOS DINOSSAUROS
E OUTRAS ESPEacuteCIES
1as plantas angiospermas
1as aves
DINOSSAUROS dominam
EXTINCcedilAtildeO TRILOBITA E OUTROS
1os reacutepteis
Grandes pacircntanos
ANFIacuteBIOS abundantes
1os foacutesseis de insetos
PEIXES dominam
1as plantas terrestres
1os peixes
TRILOBITAS dominam
1os organismos com conchas
bullminerais mais antigos conhecidos 4280 Ma
bullrochas mais antigas conhecidas 4030 Ma
bullformaccedilatildeo extensa de rochas continentais ~2700 Ma
bullOxigecircnio livre na superfiacutecie do planeta ~2000 Ma
bullSupercontinente Rodiacutenia ~1300 Ma
bullSupercontinente Gondwana ~700 Ma
bulliniacutecio do Fanerozoacuteico (expansatildeo da vida) 545 Ma
bullSupercontinente Pangea 300 Ma
bullabertura do Atlacircntico Sul 120 Ma
bulliniacutecio do Terciaacuterio (extinccedilatildeo dos grandes reacutepteis) 65 Ma
bulliniacutecio das glaciaccedilotildees do Quaternaacuterio 25 Ma
bullaparecimento do Homo sapiens 05 Ma
Histoacuteria da Terra - suacutemula
Supercontinentes
Gondwana - 300 Ma (Orogecircnese Herciniana)
Pangea - 600 Ma (Orogecircnese Brasiliana)
Rodiacutenia - 1000 Ma (Orogecircnese Grenville)
Vaacuterios supercontinentes tentativos mais antigos
Columbia () Atlacircntica ()
Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio a riftes do Golfo de Aden do Mar Vermelho e do
interior da Aacutefrica b Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do
Sul no iniacutecio da fragmentaccedilatildeo do Pangea
10
11
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica da Terra
Animaccedilatildeo da crosta
Proviacutencias tectocircnicas da Ameacuterica do Sul
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
Ciclos orogecircnicos
Andino e Herciniano
BrasilianoPan-Africano
RondonianoSunsaacutes
Transamazocircnico
Nuacutecleos do Arqueano
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
4
Feiccedilotildees
1)
Movimento no manto
Correntes de convecccedilatildeo atuantes na dorsal meso-oceacircnica
Evoluccedilatildeo de rifte oceacircnico
Fragmentaccedilatildeo de uma massa continental e
desenvolvimento de margens continentais passivas
Idades da crosta oceacircnica no Atlacircntico Norte
1)
Distribuiccedilatildeo das idades geocronoloacutegicas do fundo oceacircnico
onde se observam as idades (Ma) mais jovens proacuteximas agrave dorsal
meacutedio - oceacircnica
Idade dos oceanos Fragmentaccedilatildeo da Pangea
1)
A - Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio do Mar Vermelho e do interior da Aacutefrica
B Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do Sul
5
Divisatildeo da crosta
Esquema da estruturaccedilatildeo topograacutefica
de um rift submarino meso-oceacircnico e
vulcanismo associado
Rifteamento ndash processo de origem de
falhas paralelas em grandes extensotildees
Contato entre placas
animaccedilatildeo animaccedilatildeoanimaccedilatildeo
Processos colisionais
a crosta oceacircnica x
crosta oceacircnica
b crosta continental x
crosta oceacircnica
c crosta continental x
crosta continental
Crosta ocecircnica-continental
1)
Crostalitosfera
ou
placa
astenosfera
Oceano Paciacutefico Andes
Limite de placa tectocircnica convergente
Modelos claacutessicos de Oroacutegenos
1 ndash Tipo Andino Cordilheirano envolvendo subducccedilatildeo-B de placa litosfeacuterica para baixo de placa com
substrato continental
2 ndash Tipo Colisatildeo Continental como evento terminal de ciclo de abertura e fechamento de oceano (Ciclo
de Wilson)
6
Limites convergentes entre
Placas Tectocircnicas
Colisatildeo intra-oceacircnica - Exs Japatildeo Tonga
Sumatra Altaids (Paleoz)
Cinturotildees Marginais do tipo Andino Exs
Andes California (Mesoz)
Colisatildeo continental - Exs Alpes Himalayas
Apalaches (Paleoz)
Brasilian
shield
thick (50-70
км) hot and
felsic crust
Subandean
thin-skin
deformation
zone
Nazca
plate
3 cmyr
Andean Orogeny
Oroacutegenos Acrescionaacuterios
Domiacutenios preponderantemente oceacircnicos Ambiente tectocircnico de
convergecircncia de placas litosfeacutericas e subducccedilatildeo-B em que
durante grande parte do tempo ambas as placas consistem de
litosfera oceacircnica
Coalescecircncia dos arcos magmaacuteticos (vulcacircnicosplutocircnicos) em
processos de ldquosoft accretionrdquo em que satildeo ausentes os cinturotildees
de rochas metamoacuterficas de alto-grau
Caracteriacutesticas dos oroacutegenos acrescionaacuterios
Arcos de ilhas com material vulcacircnico-plutocircnico
Material de plateaus oceacircnicos
Presenccedila de Ofioacutelitos
Sequumlecircncias estratigraacuteficas de placa oceacircnica
Terrenos aloacutectones e microcontinentes
Prismas acrescionaacuterios com material da placa inferior e material
erodido da placa superior
Continentes e Oceanos ndash Feiccedilotildees principais do relevo
Ateacute onde no tempo geoloacutegico eacute vaacutelido o princiacutepio do
Atualismo
Quando iniciou-se o regime de Tectocircnica de placas
Conhecimento da quantificaccedilatildeo de deformaccedilatildeo nos cinturotildees
orogecircnicos mais recentes Exemplos
1 - Colisatildeo continental Alpes e Himalayas
2 - Terrenos acrescionaacuterios e ldquosoft collisionrdquo ndash Rochosas no Canadaacute
3 - Oroacutegenos de tipo Andino ndash Andes
4 - Oroacutegenos acrescionaacuterios incluindo terrenos com estratigrafia de
placa oceacircnica - Japatildeo
7
CRAacuteTON vs FAIXA MOacuteVEL
bullmovimentos verticais
bullescudos x plataformas
bullcobertura cratocircnica
bullembasamento
ESTABILIDADE TECTOcircNICA
INTENSIDADE DE DEFORMACcedilAtildeO
bullorogecircnese
dobramentos
bullmagmatismo
bullmetamorfismo regional
bullfalhamentos de
empurratildeo nappes
Evoluccedilatildeo dos Continentes
Manto Crosta Oceacircnica Crosta Continental
Arcos Magmaacuteticos Juvenis
~ 4560 Ma
Arqueano
~2500 Ma
Proterozoacuteico
~ 540 Ma
Fanerozoacuteico
Regime tectocircnico
Permoacutevel
Regime tectocircnico
Plataformal
(placas)
Decreacutescimo do calor interno
Aumento das massas continentais
Fina (5-10 km) Espessa (25-50 km)
Placas tectocircnicas Placas tectocircnicas
1)
A LITOSFERA a camada riacutegida superficial da Terra estaacute dividida em grandes porccedilotildees chamadas PLACAS TECTOcircNICAS ou LITOSFEacuteRICAS
Proviacutencias tectocircnicas
Craacuteton ndash nuacutecleo estaacutevel da crosta composto de remanescentes erodidos de rochas muito antigas (inclui escudos e plataformas)
Idade da Terra
8
Idades tectocircnicas
bull Objetivo ordenar sequencialmente os processos
geoloacutegicos para entendimento da evoluccedilatildeo da Terra do
modo que se observa hoje
bull Principais ferramentas estratigrafia determinaccedilatildeo da
idade da rocha comparaccedilotildees regionais correlaccedilatildeo global
(histoacuteria comum em diferentes continentes)
bull Observaccedilatildeo de processos naturais erosatildeo glaciaccedilotildees cadeias montanhosas inundaccedilotildees e terremotos
bull Busca de respostas da geologia histoacuterica no Tempo e Espaccedilo estudo da evoluccedilatildeo da vida da Terra e do Universo
Escala do Tempo Geoloacutegico
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
bull88 do Tempo Geoloacutegico
bullInicialmente natildeo identificado por causa da ausecircncia
de foacutesseis com carapaccedila
bullGeocronologia permitiu definir as idades absolutas
das camadas rochosas
bullCaracterizado por processos intensos de deformaccedilatildeo
e metamorfismo Erosatildeo e deposiccedilatildeo de sequecircncias
mais jovens
Preacute-Cambriano
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
ERA
PALEOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
CENOZOacuteICO
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON ERA PERIacuteODO
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
CENOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
PALEOZOacuteICO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
CARBONIacuteFERO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
MILHOtildeES ANOS
9
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
PERIacuteODO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
DESENVOLVIMENTO DE PLANTAS E ANIMAIS
IDADE DOS
MAMIacuteFEROS
IDADE DOS
REacutePTEIS
IDADE DOS
ANFIacuteBIOS
IDADE DOS PEIXES
IDADE DOS
INVERTEBRADOS
HUMANIacuteDEOS
EXTINCcedilAtildeO DOS DINOSSAUROS
E OUTRAS ESPEacuteCIES
1as plantas angiospermas
1as aves
DINOSSAUROS dominam
EXTINCcedilAtildeO TRILOBITA E OUTROS
1os reacutepteis
Grandes pacircntanos
ANFIacuteBIOS abundantes
1os foacutesseis de insetos
PEIXES dominam
1as plantas terrestres
1os peixes
TRILOBITAS dominam
1os organismos com conchas
bullminerais mais antigos conhecidos 4280 Ma
bullrochas mais antigas conhecidas 4030 Ma
bullformaccedilatildeo extensa de rochas continentais ~2700 Ma
bullOxigecircnio livre na superfiacutecie do planeta ~2000 Ma
bullSupercontinente Rodiacutenia ~1300 Ma
bullSupercontinente Gondwana ~700 Ma
bulliniacutecio do Fanerozoacuteico (expansatildeo da vida) 545 Ma
bullSupercontinente Pangea 300 Ma
bullabertura do Atlacircntico Sul 120 Ma
bulliniacutecio do Terciaacuterio (extinccedilatildeo dos grandes reacutepteis) 65 Ma
bulliniacutecio das glaciaccedilotildees do Quaternaacuterio 25 Ma
bullaparecimento do Homo sapiens 05 Ma
Histoacuteria da Terra - suacutemula
Supercontinentes
Gondwana - 300 Ma (Orogecircnese Herciniana)
Pangea - 600 Ma (Orogecircnese Brasiliana)
Rodiacutenia - 1000 Ma (Orogecircnese Grenville)
Vaacuterios supercontinentes tentativos mais antigos
Columbia () Atlacircntica ()
Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio a riftes do Golfo de Aden do Mar Vermelho e do
interior da Aacutefrica b Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do
Sul no iniacutecio da fragmentaccedilatildeo do Pangea
10
11
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica da Terra
Animaccedilatildeo da crosta
Proviacutencias tectocircnicas da Ameacuterica do Sul
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
Ciclos orogecircnicos
Andino e Herciniano
BrasilianoPan-Africano
RondonianoSunsaacutes
Transamazocircnico
Nuacutecleos do Arqueano
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
5
Divisatildeo da crosta
Esquema da estruturaccedilatildeo topograacutefica
de um rift submarino meso-oceacircnico e
vulcanismo associado
Rifteamento ndash processo de origem de
falhas paralelas em grandes extensotildees
Contato entre placas
animaccedilatildeo animaccedilatildeoanimaccedilatildeo
Processos colisionais
a crosta oceacircnica x
crosta oceacircnica
b crosta continental x
crosta oceacircnica
c crosta continental x
crosta continental
Crosta ocecircnica-continental
1)
Crostalitosfera
ou
placa
astenosfera
Oceano Paciacutefico Andes
Limite de placa tectocircnica convergente
Modelos claacutessicos de Oroacutegenos
1 ndash Tipo Andino Cordilheirano envolvendo subducccedilatildeo-B de placa litosfeacuterica para baixo de placa com
substrato continental
2 ndash Tipo Colisatildeo Continental como evento terminal de ciclo de abertura e fechamento de oceano (Ciclo
de Wilson)
6
Limites convergentes entre
Placas Tectocircnicas
Colisatildeo intra-oceacircnica - Exs Japatildeo Tonga
Sumatra Altaids (Paleoz)
Cinturotildees Marginais do tipo Andino Exs
Andes California (Mesoz)
Colisatildeo continental - Exs Alpes Himalayas
Apalaches (Paleoz)
Brasilian
shield
thick (50-70
км) hot and
felsic crust
Subandean
thin-skin
deformation
zone
Nazca
plate
3 cmyr
Andean Orogeny
Oroacutegenos Acrescionaacuterios
Domiacutenios preponderantemente oceacircnicos Ambiente tectocircnico de
convergecircncia de placas litosfeacutericas e subducccedilatildeo-B em que
durante grande parte do tempo ambas as placas consistem de
litosfera oceacircnica
Coalescecircncia dos arcos magmaacuteticos (vulcacircnicosplutocircnicos) em
processos de ldquosoft accretionrdquo em que satildeo ausentes os cinturotildees
de rochas metamoacuterficas de alto-grau
Caracteriacutesticas dos oroacutegenos acrescionaacuterios
Arcos de ilhas com material vulcacircnico-plutocircnico
Material de plateaus oceacircnicos
Presenccedila de Ofioacutelitos
Sequumlecircncias estratigraacuteficas de placa oceacircnica
Terrenos aloacutectones e microcontinentes
Prismas acrescionaacuterios com material da placa inferior e material
erodido da placa superior
Continentes e Oceanos ndash Feiccedilotildees principais do relevo
Ateacute onde no tempo geoloacutegico eacute vaacutelido o princiacutepio do
Atualismo
Quando iniciou-se o regime de Tectocircnica de placas
Conhecimento da quantificaccedilatildeo de deformaccedilatildeo nos cinturotildees
orogecircnicos mais recentes Exemplos
1 - Colisatildeo continental Alpes e Himalayas
2 - Terrenos acrescionaacuterios e ldquosoft collisionrdquo ndash Rochosas no Canadaacute
3 - Oroacutegenos de tipo Andino ndash Andes
4 - Oroacutegenos acrescionaacuterios incluindo terrenos com estratigrafia de
placa oceacircnica - Japatildeo
7
CRAacuteTON vs FAIXA MOacuteVEL
bullmovimentos verticais
bullescudos x plataformas
bullcobertura cratocircnica
bullembasamento
ESTABILIDADE TECTOcircNICA
INTENSIDADE DE DEFORMACcedilAtildeO
bullorogecircnese
dobramentos
bullmagmatismo
bullmetamorfismo regional
bullfalhamentos de
empurratildeo nappes
Evoluccedilatildeo dos Continentes
Manto Crosta Oceacircnica Crosta Continental
Arcos Magmaacuteticos Juvenis
~ 4560 Ma
Arqueano
~2500 Ma
Proterozoacuteico
~ 540 Ma
Fanerozoacuteico
Regime tectocircnico
Permoacutevel
Regime tectocircnico
Plataformal
(placas)
Decreacutescimo do calor interno
Aumento das massas continentais
Fina (5-10 km) Espessa (25-50 km)
Placas tectocircnicas Placas tectocircnicas
1)
A LITOSFERA a camada riacutegida superficial da Terra estaacute dividida em grandes porccedilotildees chamadas PLACAS TECTOcircNICAS ou LITOSFEacuteRICAS
Proviacutencias tectocircnicas
Craacuteton ndash nuacutecleo estaacutevel da crosta composto de remanescentes erodidos de rochas muito antigas (inclui escudos e plataformas)
Idade da Terra
8
Idades tectocircnicas
bull Objetivo ordenar sequencialmente os processos
geoloacutegicos para entendimento da evoluccedilatildeo da Terra do
modo que se observa hoje
bull Principais ferramentas estratigrafia determinaccedilatildeo da
idade da rocha comparaccedilotildees regionais correlaccedilatildeo global
(histoacuteria comum em diferentes continentes)
bull Observaccedilatildeo de processos naturais erosatildeo glaciaccedilotildees cadeias montanhosas inundaccedilotildees e terremotos
bull Busca de respostas da geologia histoacuterica no Tempo e Espaccedilo estudo da evoluccedilatildeo da vida da Terra e do Universo
Escala do Tempo Geoloacutegico
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
bull88 do Tempo Geoloacutegico
bullInicialmente natildeo identificado por causa da ausecircncia
de foacutesseis com carapaccedila
bullGeocronologia permitiu definir as idades absolutas
das camadas rochosas
bullCaracterizado por processos intensos de deformaccedilatildeo
e metamorfismo Erosatildeo e deposiccedilatildeo de sequecircncias
mais jovens
Preacute-Cambriano
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
ERA
PALEOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
CENOZOacuteICO
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON ERA PERIacuteODO
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
CENOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
PALEOZOacuteICO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
CARBONIacuteFERO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
MILHOtildeES ANOS
9
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
PERIacuteODO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
DESENVOLVIMENTO DE PLANTAS E ANIMAIS
IDADE DOS
MAMIacuteFEROS
IDADE DOS
REacutePTEIS
IDADE DOS
ANFIacuteBIOS
IDADE DOS PEIXES
IDADE DOS
INVERTEBRADOS
HUMANIacuteDEOS
EXTINCcedilAtildeO DOS DINOSSAUROS
E OUTRAS ESPEacuteCIES
1as plantas angiospermas
1as aves
DINOSSAUROS dominam
EXTINCcedilAtildeO TRILOBITA E OUTROS
1os reacutepteis
Grandes pacircntanos
ANFIacuteBIOS abundantes
1os foacutesseis de insetos
PEIXES dominam
1as plantas terrestres
1os peixes
TRILOBITAS dominam
1os organismos com conchas
bullminerais mais antigos conhecidos 4280 Ma
bullrochas mais antigas conhecidas 4030 Ma
bullformaccedilatildeo extensa de rochas continentais ~2700 Ma
bullOxigecircnio livre na superfiacutecie do planeta ~2000 Ma
bullSupercontinente Rodiacutenia ~1300 Ma
bullSupercontinente Gondwana ~700 Ma
bulliniacutecio do Fanerozoacuteico (expansatildeo da vida) 545 Ma
bullSupercontinente Pangea 300 Ma
bullabertura do Atlacircntico Sul 120 Ma
bulliniacutecio do Terciaacuterio (extinccedilatildeo dos grandes reacutepteis) 65 Ma
bulliniacutecio das glaciaccedilotildees do Quaternaacuterio 25 Ma
bullaparecimento do Homo sapiens 05 Ma
Histoacuteria da Terra - suacutemula
Supercontinentes
Gondwana - 300 Ma (Orogecircnese Herciniana)
Pangea - 600 Ma (Orogecircnese Brasiliana)
Rodiacutenia - 1000 Ma (Orogecircnese Grenville)
Vaacuterios supercontinentes tentativos mais antigos
Columbia () Atlacircntica ()
Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio a riftes do Golfo de Aden do Mar Vermelho e do
interior da Aacutefrica b Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do
Sul no iniacutecio da fragmentaccedilatildeo do Pangea
10
11
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica da Terra
Animaccedilatildeo da crosta
Proviacutencias tectocircnicas da Ameacuterica do Sul
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
Ciclos orogecircnicos
Andino e Herciniano
BrasilianoPan-Africano
RondonianoSunsaacutes
Transamazocircnico
Nuacutecleos do Arqueano
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
6
Limites convergentes entre
Placas Tectocircnicas
Colisatildeo intra-oceacircnica - Exs Japatildeo Tonga
Sumatra Altaids (Paleoz)
Cinturotildees Marginais do tipo Andino Exs
Andes California (Mesoz)
Colisatildeo continental - Exs Alpes Himalayas
Apalaches (Paleoz)
Brasilian
shield
thick (50-70
км) hot and
felsic crust
Subandean
thin-skin
deformation
zone
Nazca
plate
3 cmyr
Andean Orogeny
Oroacutegenos Acrescionaacuterios
Domiacutenios preponderantemente oceacircnicos Ambiente tectocircnico de
convergecircncia de placas litosfeacutericas e subducccedilatildeo-B em que
durante grande parte do tempo ambas as placas consistem de
litosfera oceacircnica
Coalescecircncia dos arcos magmaacuteticos (vulcacircnicosplutocircnicos) em
processos de ldquosoft accretionrdquo em que satildeo ausentes os cinturotildees
de rochas metamoacuterficas de alto-grau
Caracteriacutesticas dos oroacutegenos acrescionaacuterios
Arcos de ilhas com material vulcacircnico-plutocircnico
Material de plateaus oceacircnicos
Presenccedila de Ofioacutelitos
Sequumlecircncias estratigraacuteficas de placa oceacircnica
Terrenos aloacutectones e microcontinentes
Prismas acrescionaacuterios com material da placa inferior e material
erodido da placa superior
Continentes e Oceanos ndash Feiccedilotildees principais do relevo
Ateacute onde no tempo geoloacutegico eacute vaacutelido o princiacutepio do
Atualismo
Quando iniciou-se o regime de Tectocircnica de placas
Conhecimento da quantificaccedilatildeo de deformaccedilatildeo nos cinturotildees
orogecircnicos mais recentes Exemplos
1 - Colisatildeo continental Alpes e Himalayas
2 - Terrenos acrescionaacuterios e ldquosoft collisionrdquo ndash Rochosas no Canadaacute
3 - Oroacutegenos de tipo Andino ndash Andes
4 - Oroacutegenos acrescionaacuterios incluindo terrenos com estratigrafia de
placa oceacircnica - Japatildeo
7
CRAacuteTON vs FAIXA MOacuteVEL
bullmovimentos verticais
bullescudos x plataformas
bullcobertura cratocircnica
bullembasamento
ESTABILIDADE TECTOcircNICA
INTENSIDADE DE DEFORMACcedilAtildeO
bullorogecircnese
dobramentos
bullmagmatismo
bullmetamorfismo regional
bullfalhamentos de
empurratildeo nappes
Evoluccedilatildeo dos Continentes
Manto Crosta Oceacircnica Crosta Continental
Arcos Magmaacuteticos Juvenis
~ 4560 Ma
Arqueano
~2500 Ma
Proterozoacuteico
~ 540 Ma
Fanerozoacuteico
Regime tectocircnico
Permoacutevel
Regime tectocircnico
Plataformal
(placas)
Decreacutescimo do calor interno
Aumento das massas continentais
Fina (5-10 km) Espessa (25-50 km)
Placas tectocircnicas Placas tectocircnicas
1)
A LITOSFERA a camada riacutegida superficial da Terra estaacute dividida em grandes porccedilotildees chamadas PLACAS TECTOcircNICAS ou LITOSFEacuteRICAS
Proviacutencias tectocircnicas
Craacuteton ndash nuacutecleo estaacutevel da crosta composto de remanescentes erodidos de rochas muito antigas (inclui escudos e plataformas)
Idade da Terra
8
Idades tectocircnicas
bull Objetivo ordenar sequencialmente os processos
geoloacutegicos para entendimento da evoluccedilatildeo da Terra do
modo que se observa hoje
bull Principais ferramentas estratigrafia determinaccedilatildeo da
idade da rocha comparaccedilotildees regionais correlaccedilatildeo global
(histoacuteria comum em diferentes continentes)
bull Observaccedilatildeo de processos naturais erosatildeo glaciaccedilotildees cadeias montanhosas inundaccedilotildees e terremotos
bull Busca de respostas da geologia histoacuterica no Tempo e Espaccedilo estudo da evoluccedilatildeo da vida da Terra e do Universo
Escala do Tempo Geoloacutegico
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
bull88 do Tempo Geoloacutegico
bullInicialmente natildeo identificado por causa da ausecircncia
de foacutesseis com carapaccedila
bullGeocronologia permitiu definir as idades absolutas
das camadas rochosas
bullCaracterizado por processos intensos de deformaccedilatildeo
e metamorfismo Erosatildeo e deposiccedilatildeo de sequecircncias
mais jovens
Preacute-Cambriano
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
ERA
PALEOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
CENOZOacuteICO
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON ERA PERIacuteODO
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
CENOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
PALEOZOacuteICO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
CARBONIacuteFERO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
MILHOtildeES ANOS
9
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
PERIacuteODO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
DESENVOLVIMENTO DE PLANTAS E ANIMAIS
IDADE DOS
MAMIacuteFEROS
IDADE DOS
REacutePTEIS
IDADE DOS
ANFIacuteBIOS
IDADE DOS PEIXES
IDADE DOS
INVERTEBRADOS
HUMANIacuteDEOS
EXTINCcedilAtildeO DOS DINOSSAUROS
E OUTRAS ESPEacuteCIES
1as plantas angiospermas
1as aves
DINOSSAUROS dominam
EXTINCcedilAtildeO TRILOBITA E OUTROS
1os reacutepteis
Grandes pacircntanos
ANFIacuteBIOS abundantes
1os foacutesseis de insetos
PEIXES dominam
1as plantas terrestres
1os peixes
TRILOBITAS dominam
1os organismos com conchas
bullminerais mais antigos conhecidos 4280 Ma
bullrochas mais antigas conhecidas 4030 Ma
bullformaccedilatildeo extensa de rochas continentais ~2700 Ma
bullOxigecircnio livre na superfiacutecie do planeta ~2000 Ma
bullSupercontinente Rodiacutenia ~1300 Ma
bullSupercontinente Gondwana ~700 Ma
bulliniacutecio do Fanerozoacuteico (expansatildeo da vida) 545 Ma
bullSupercontinente Pangea 300 Ma
bullabertura do Atlacircntico Sul 120 Ma
bulliniacutecio do Terciaacuterio (extinccedilatildeo dos grandes reacutepteis) 65 Ma
bulliniacutecio das glaciaccedilotildees do Quaternaacuterio 25 Ma
bullaparecimento do Homo sapiens 05 Ma
Histoacuteria da Terra - suacutemula
Supercontinentes
Gondwana - 300 Ma (Orogecircnese Herciniana)
Pangea - 600 Ma (Orogecircnese Brasiliana)
Rodiacutenia - 1000 Ma (Orogecircnese Grenville)
Vaacuterios supercontinentes tentativos mais antigos
Columbia () Atlacircntica ()
Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio a riftes do Golfo de Aden do Mar Vermelho e do
interior da Aacutefrica b Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do
Sul no iniacutecio da fragmentaccedilatildeo do Pangea
10
11
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica da Terra
Animaccedilatildeo da crosta
Proviacutencias tectocircnicas da Ameacuterica do Sul
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
Ciclos orogecircnicos
Andino e Herciniano
BrasilianoPan-Africano
RondonianoSunsaacutes
Transamazocircnico
Nuacutecleos do Arqueano
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
7
CRAacuteTON vs FAIXA MOacuteVEL
bullmovimentos verticais
bullescudos x plataformas
bullcobertura cratocircnica
bullembasamento
ESTABILIDADE TECTOcircNICA
INTENSIDADE DE DEFORMACcedilAtildeO
bullorogecircnese
dobramentos
bullmagmatismo
bullmetamorfismo regional
bullfalhamentos de
empurratildeo nappes
Evoluccedilatildeo dos Continentes
Manto Crosta Oceacircnica Crosta Continental
Arcos Magmaacuteticos Juvenis
~ 4560 Ma
Arqueano
~2500 Ma
Proterozoacuteico
~ 540 Ma
Fanerozoacuteico
Regime tectocircnico
Permoacutevel
Regime tectocircnico
Plataformal
(placas)
Decreacutescimo do calor interno
Aumento das massas continentais
Fina (5-10 km) Espessa (25-50 km)
Placas tectocircnicas Placas tectocircnicas
1)
A LITOSFERA a camada riacutegida superficial da Terra estaacute dividida em grandes porccedilotildees chamadas PLACAS TECTOcircNICAS ou LITOSFEacuteRICAS
Proviacutencias tectocircnicas
Craacuteton ndash nuacutecleo estaacutevel da crosta composto de remanescentes erodidos de rochas muito antigas (inclui escudos e plataformas)
Idade da Terra
8
Idades tectocircnicas
bull Objetivo ordenar sequencialmente os processos
geoloacutegicos para entendimento da evoluccedilatildeo da Terra do
modo que se observa hoje
bull Principais ferramentas estratigrafia determinaccedilatildeo da
idade da rocha comparaccedilotildees regionais correlaccedilatildeo global
(histoacuteria comum em diferentes continentes)
bull Observaccedilatildeo de processos naturais erosatildeo glaciaccedilotildees cadeias montanhosas inundaccedilotildees e terremotos
bull Busca de respostas da geologia histoacuterica no Tempo e Espaccedilo estudo da evoluccedilatildeo da vida da Terra e do Universo
Escala do Tempo Geoloacutegico
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
bull88 do Tempo Geoloacutegico
bullInicialmente natildeo identificado por causa da ausecircncia
de foacutesseis com carapaccedila
bullGeocronologia permitiu definir as idades absolutas
das camadas rochosas
bullCaracterizado por processos intensos de deformaccedilatildeo
e metamorfismo Erosatildeo e deposiccedilatildeo de sequecircncias
mais jovens
Preacute-Cambriano
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
ERA
PALEOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
CENOZOacuteICO
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON ERA PERIacuteODO
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
CENOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
PALEOZOacuteICO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
CARBONIacuteFERO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
MILHOtildeES ANOS
9
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
PERIacuteODO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
DESENVOLVIMENTO DE PLANTAS E ANIMAIS
IDADE DOS
MAMIacuteFEROS
IDADE DOS
REacutePTEIS
IDADE DOS
ANFIacuteBIOS
IDADE DOS PEIXES
IDADE DOS
INVERTEBRADOS
HUMANIacuteDEOS
EXTINCcedilAtildeO DOS DINOSSAUROS
E OUTRAS ESPEacuteCIES
1as plantas angiospermas
1as aves
DINOSSAUROS dominam
EXTINCcedilAtildeO TRILOBITA E OUTROS
1os reacutepteis
Grandes pacircntanos
ANFIacuteBIOS abundantes
1os foacutesseis de insetos
PEIXES dominam
1as plantas terrestres
1os peixes
TRILOBITAS dominam
1os organismos com conchas
bullminerais mais antigos conhecidos 4280 Ma
bullrochas mais antigas conhecidas 4030 Ma
bullformaccedilatildeo extensa de rochas continentais ~2700 Ma
bullOxigecircnio livre na superfiacutecie do planeta ~2000 Ma
bullSupercontinente Rodiacutenia ~1300 Ma
bullSupercontinente Gondwana ~700 Ma
bulliniacutecio do Fanerozoacuteico (expansatildeo da vida) 545 Ma
bullSupercontinente Pangea 300 Ma
bullabertura do Atlacircntico Sul 120 Ma
bulliniacutecio do Terciaacuterio (extinccedilatildeo dos grandes reacutepteis) 65 Ma
bulliniacutecio das glaciaccedilotildees do Quaternaacuterio 25 Ma
bullaparecimento do Homo sapiens 05 Ma
Histoacuteria da Terra - suacutemula
Supercontinentes
Gondwana - 300 Ma (Orogecircnese Herciniana)
Pangea - 600 Ma (Orogecircnese Brasiliana)
Rodiacutenia - 1000 Ma (Orogecircnese Grenville)
Vaacuterios supercontinentes tentativos mais antigos
Columbia () Atlacircntica ()
Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio a riftes do Golfo de Aden do Mar Vermelho e do
interior da Aacutefrica b Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do
Sul no iniacutecio da fragmentaccedilatildeo do Pangea
10
11
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica da Terra
Animaccedilatildeo da crosta
Proviacutencias tectocircnicas da Ameacuterica do Sul
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
Ciclos orogecircnicos
Andino e Herciniano
BrasilianoPan-Africano
RondonianoSunsaacutes
Transamazocircnico
Nuacutecleos do Arqueano
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
8
Idades tectocircnicas
bull Objetivo ordenar sequencialmente os processos
geoloacutegicos para entendimento da evoluccedilatildeo da Terra do
modo que se observa hoje
bull Principais ferramentas estratigrafia determinaccedilatildeo da
idade da rocha comparaccedilotildees regionais correlaccedilatildeo global
(histoacuteria comum em diferentes continentes)
bull Observaccedilatildeo de processos naturais erosatildeo glaciaccedilotildees cadeias montanhosas inundaccedilotildees e terremotos
bull Busca de respostas da geologia histoacuterica no Tempo e Espaccedilo estudo da evoluccedilatildeo da vida da Terra e do Universo
Escala do Tempo Geoloacutegico
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
bull88 do Tempo Geoloacutegico
bullInicialmente natildeo identificado por causa da ausecircncia
de foacutesseis com carapaccedila
bullGeocronologia permitiu definir as idades absolutas
das camadas rochosas
bullCaracterizado por processos intensos de deformaccedilatildeo
e metamorfismo Erosatildeo e deposiccedilatildeo de sequecircncias
mais jovens
Preacute-Cambriano
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
45 Ba
38 Ba
25 Ba
054 Ba
EacuteON
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
ERA
PALEOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
CENOZOacuteICO
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
EacuteON ERA PERIacuteODO
FANEROZOacuteICO
PROTEROZOacuteICO
ARQUEANO
HADEANO
CENOZOacuteICO
MESOZOacuteICO
PALEOZOacuteICO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
CARBONIacuteFERO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
MILHOtildeES ANOS
9
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
PERIacuteODO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
DESENVOLVIMENTO DE PLANTAS E ANIMAIS
IDADE DOS
MAMIacuteFEROS
IDADE DOS
REacutePTEIS
IDADE DOS
ANFIacuteBIOS
IDADE DOS PEIXES
IDADE DOS
INVERTEBRADOS
HUMANIacuteDEOS
EXTINCcedilAtildeO DOS DINOSSAUROS
E OUTRAS ESPEacuteCIES
1as plantas angiospermas
1as aves
DINOSSAUROS dominam
EXTINCcedilAtildeO TRILOBITA E OUTROS
1os reacutepteis
Grandes pacircntanos
ANFIacuteBIOS abundantes
1os foacutesseis de insetos
PEIXES dominam
1as plantas terrestres
1os peixes
TRILOBITAS dominam
1os organismos com conchas
bullminerais mais antigos conhecidos 4280 Ma
bullrochas mais antigas conhecidas 4030 Ma
bullformaccedilatildeo extensa de rochas continentais ~2700 Ma
bullOxigecircnio livre na superfiacutecie do planeta ~2000 Ma
bullSupercontinente Rodiacutenia ~1300 Ma
bullSupercontinente Gondwana ~700 Ma
bulliniacutecio do Fanerozoacuteico (expansatildeo da vida) 545 Ma
bullSupercontinente Pangea 300 Ma
bullabertura do Atlacircntico Sul 120 Ma
bulliniacutecio do Terciaacuterio (extinccedilatildeo dos grandes reacutepteis) 65 Ma
bulliniacutecio das glaciaccedilotildees do Quaternaacuterio 25 Ma
bullaparecimento do Homo sapiens 05 Ma
Histoacuteria da Terra - suacutemula
Supercontinentes
Gondwana - 300 Ma (Orogecircnese Herciniana)
Pangea - 600 Ma (Orogecircnese Brasiliana)
Rodiacutenia - 1000 Ma (Orogecircnese Grenville)
Vaacuterios supercontinentes tentativos mais antigos
Columbia () Atlacircntica ()
Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio a riftes do Golfo de Aden do Mar Vermelho e do
interior da Aacutefrica b Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do
Sul no iniacutecio da fragmentaccedilatildeo do Pangea
10
11
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica da Terra
Animaccedilatildeo da crosta
Proviacutencias tectocircnicas da Ameacuterica do Sul
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
Ciclos orogecircnicos
Andino e Herciniano
BrasilianoPan-Africano
RondonianoSunsaacutes
Transamazocircnico
Nuacutecleos do Arqueano
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
9
ESCALA DE TEMPO GEOLOacuteGICO
PERIacuteODO
QUATERNAacuteRIO
TERCIAacuteRIO
CRETAacuteCEO
JURAacuteSSICO
TRIAacuteSSICO
PERMIANO
PENSILVANIANO
MISSISSIPIANO
DEVONIANO
SILURIANO
ORDOVICIANO
CAMBRIANO
18
65
144
206
248
290
323
354
417
443
490
540
DESENVOLVIMENTO DE PLANTAS E ANIMAIS
IDADE DOS
MAMIacuteFEROS
IDADE DOS
REacutePTEIS
IDADE DOS
ANFIacuteBIOS
IDADE DOS PEIXES
IDADE DOS
INVERTEBRADOS
HUMANIacuteDEOS
EXTINCcedilAtildeO DOS DINOSSAUROS
E OUTRAS ESPEacuteCIES
1as plantas angiospermas
1as aves
DINOSSAUROS dominam
EXTINCcedilAtildeO TRILOBITA E OUTROS
1os reacutepteis
Grandes pacircntanos
ANFIacuteBIOS abundantes
1os foacutesseis de insetos
PEIXES dominam
1as plantas terrestres
1os peixes
TRILOBITAS dominam
1os organismos com conchas
bullminerais mais antigos conhecidos 4280 Ma
bullrochas mais antigas conhecidas 4030 Ma
bullformaccedilatildeo extensa de rochas continentais ~2700 Ma
bullOxigecircnio livre na superfiacutecie do planeta ~2000 Ma
bullSupercontinente Rodiacutenia ~1300 Ma
bullSupercontinente Gondwana ~700 Ma
bulliniacutecio do Fanerozoacuteico (expansatildeo da vida) 545 Ma
bullSupercontinente Pangea 300 Ma
bullabertura do Atlacircntico Sul 120 Ma
bulliniacutecio do Terciaacuterio (extinccedilatildeo dos grandes reacutepteis) 65 Ma
bulliniacutecio das glaciaccedilotildees do Quaternaacuterio 25 Ma
bullaparecimento do Homo sapiens 05 Ma
Histoacuteria da Terra - suacutemula
Supercontinentes
Gondwana - 300 Ma (Orogecircnese Herciniana)
Pangea - 600 Ma (Orogecircnese Brasiliana)
Rodiacutenia - 1000 Ma (Orogecircnese Grenville)
Vaacuterios supercontinentes tentativos mais antigos
Columbia () Atlacircntica ()
Junccedilatildeo Triacuteplice no Oriente Meacutedio a riftes do Golfo de Aden do Mar Vermelho e do
interior da Aacutefrica b Junccedilatildeo Triacuteplice entre a Ameacuterica do Norte Aacutefrica e Ameacuterica do
Sul no iniacutecio da fragmentaccedilatildeo do Pangea
10
11
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica da Terra
Animaccedilatildeo da crosta
Proviacutencias tectocircnicas da Ameacuterica do Sul
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
Ciclos orogecircnicos
Andino e Herciniano
BrasilianoPan-Africano
RondonianoSunsaacutes
Transamazocircnico
Nuacutecleos do Arqueano
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
10
11
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica da Terra
Animaccedilatildeo da crosta
Proviacutencias tectocircnicas da Ameacuterica do Sul
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
Ciclos orogecircnicos
Andino e Herciniano
BrasilianoPan-Africano
RondonianoSunsaacutes
Transamazocircnico
Nuacutecleos do Arqueano
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
11
Evoluccedilatildeo Geoloacutegica da Terra
Animaccedilatildeo da crosta
Proviacutencias tectocircnicas da Ameacuterica do Sul
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
Ciclos orogecircnicos
Andino e Herciniano
BrasilianoPan-Africano
RondonianoSunsaacutes
Transamazocircnico
Nuacutecleos do Arqueano
Proviacutencias tectocircnicas
da Ameacuterica do Sul
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
12
Evoluccedilatildeo da Ameacuterica do Sul
bullVaacuterios periacuteodos de transgressotildees (= invasotildees) e regressotildees (recuo) dos mares
bullOroacutegeno importante (Andes) com atividade tectocircnica variaacutevel
bullPonte entre Ameacuterica do Norte e do Sul ndash Intercacircmbio de fauna terrestre isolamento de fauna marinha
Frailey (2002) ndash Mioceno
Frailey 2002 - Mioceno Frailey 2002 ndash Mioceno
Frailey 2002 ndash Plioceno Frailey 2002 ndash Plioceno-Pleistoceno (18-017 mya)-atual
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
13
Istmo do Panamaacute e Antilhas Dinacircmica do Clima
Clima atual
bullGlobalmente resulta da temperatura e precipitaccedilatildeo segundo meacutedia anual e sazonalidade
bullTroacutepicos (temp pouco variaacutevel) precipitaccedilatildeo (Floresta Tropical Savana Deserto)
Clima Terra
bullClima da Terra ndash Periacuteodos quentes e frios
bullResfriamento da Terra - luminosidade CO2 inclinaccedilatildeo do planeta
bullFlutuaccedilotildees climaacuteticas equiliacutebrio (aumento da radiaccedilatildeo compensado pelo efeito estufa)
bullDominacircncia dos quentes
bull Glaciais = avanccedilo das geleiras Interglaciais = recuo
Ciclos Milankovitch
bull20 glaciaccedilotildees uacuteltimos 2 milhotildees anos
bullEnergia solar menor no HemN
bullAlteraccedilotildees na oacuterbita da Terra ndash
Sol ndash 100000 anos
Centro Planeta 221-245oC
Estrelas Lyra ou Ursa Menor
bull80 Glaciaccedilotildees no HemN
bullNo HemS em zonas Subantaacuterticas e altos de montanhas
bullGlaciais reduziram circulaccedilatildeo ar troacutepicos com ventos secos
bullContinente 10oC + frio oceano 2-3oC
bullMar elevado no interglacial (transgressatildeo) e baixo no glacial (regressatildeo)
Correntes de vento
Modelo independente das massas continentais (teoacuterico ndash soacute oceano)
bullAtm (78N2 21 O2 338ppm CO2) o gaacutes carbocircnico tem saiacutedo da atm pelo ciclo do Carbono
bull Radiaccedilatildeo Solar ndash 05calcm2min = 342Wm2 ndash decresce poacutelos
bull Modelo de circulaccedilatildeo atmosfeacuterica
Rotaccedilatildeo da Terra
bull Calor dos troacutepicos vai para poacutelos na parte superior da Troposfera
bullCelas de Hadley
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
14
Circulaccedilatildeo Atmosfeacuterica
bullSazonalidade
bullGrande influecircncia dos continentes e oroacutegenos (destaque Platocirc do Himalaia)
bullDiferenccedilas marcantes desde a fragmentaccedilatildeo da Pangeacuteia
Circulaccedilatildeo Marinha Superficial
Distribuiccedilatildeo de calor demora meses na parte superficial e mil anos nas mais profundas
Glaciaccedilotildees ndash interglaciaccedilotildees
bullAmplitude de 10 C (meacutedia global)
bullGlaciaccedilotildees Marinoana e Gondwanica cobrirem boa parte do planeta
bullGrandes extinccedilotildees (Permiano) e Cenozoacuteico (2-25maa)
bullMesozoacuteico ndash clima muito quente (cont separando tectonismo muito CO2 mar 100-200m mais elevado mares rasos)
bullCenozoacuteico ndash clima quente ateacute Eoceno
Flutuaccedilotildees de Temperatura
bullDecreacutescimo desde Mesozoacuteico
bullImpacto do Meteoro (Cretaacuteceo-Terciaacuterio)
bullExtinccedilotildees no Cenozoacuteico
bullTeoria dos Refuacutegios
bullUacuteltimo Maacuteximo Glacial ndash 18000 aa
Clima Atual
bull ITCZ = Intertropical convergence zone
bull Andes (8500 km) ndash maior barreira para circulaccedilatildeo do globo
bull Andes ndash climas e floras distintos nos
vales
bull Paciacutefico ndash influencia costa W e El Nintildeo
bull Atlacircntico ndash influencia quase toda
Ameacuterica do Sul
bull Cratons influencias a chuva nas ldquobordasrdquo inclinadas
bull ITCZ em janeiro tem deflecccedilatildeo para
Chaco e Altiplano
bull Extremo S da Ameacuterica do Sul com Chuva abundante no lado Chileno
(geleiras e florestas temperadas)
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
15
Testemunhos glaciais
Florestas uacuteltimo glacial
IDADE DO GELO (110-18 mil anos atraacutes) ndash Wisconsin ou Wuumlrm ndash Uacuteltimo Glacial
Grande calota no Hemisfeacuterio Norte (- calor TERRA niacutevel do mar baixo)
Extensas aacutereas de savanas
Florestas tropicais restritas
Animaccedilatildeo chapter 16
PALEOMAP
bull httpwwwscotesecomearthhtm
bull httpswwwyoutubecomwatchv=d8sHvh
LvfBo
Top Related