CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 1
De identiteit van De identiteit van
EuropaEuropaen en het het ontstaan van ontstaan van de moderne de moderne
wetenschapwetenschap
Alfred Driessen,[email protected]
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 2
De identiteit van Europa en het ontstaan van de moderne
wetenschap
De (natuur)wetenschap heeft de laatste eeuwen een grote vlucht
genomen. De succesvolle toepassingen van de wetenschappen
hebben onze stoutste verwachtingen overtroffen. Maar hoe is het
ontstaan van deze wetenschappelijke revolutie te verklaren? Wat
zijn eigenlijk de basale voorwaarden en succesfactoren geweest
die deze spectaculaire ontwikkeling hebben mogelijk gemaakt?
Waarom heeft dit alles zich juist of voornamelijk in Europa
afgespeeld? De antwoorden kunnen worden gezocht in het Joods-
christelijke wereldbeeld, de Griekse filosofie en de opkomende
wetenschappelijke activiteit in de middeleeuwen.
Alfred Driessen is emeritus hoogleraar Natuurkunde van de Universiteit Twente.
samenvatting
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 3
De feiten: publicaties per land
0
10
20
30
40
50
60
70 aandeel aan wereldtotaal publicaties per land 1993-1997 [%]
publicaties
citaties
top 1% publicaties
bron: David A. King, The scientific impact of nations, NATURE, VOL 430, 15 JULY 2004
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 4
Nodig voor wetenschap
1) stimulerend wereldbeeld (motivatie)
2) goed onderwijssysteem
(kennisoverdracht over generaties heen)
kennis moet toegankelijk zijn
(wiel niet opnieuw uitvinden)
3) grote samenwerkingsverbanden
(internationalisering)
Daarnaast vrijheid van het individu en primaire
levensbehoeften geregeld.
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 5
In het begin schiep God de hemel
en de aarde. (Gen 1.1)
In het begin was het Woord
(Grieks logos) (Joh. 1,1)
God schiep de mens als zijn
evenbeeld, als evenbeeld van
God schiep hij hem, mannelijk en
vrouwelijk schiep hij de mensen.
[28] Hij zegende hen en zei tegen
hen: ‘Wees vruchtbaar en word
talrijk, bevolk de aarde en breng
haar onder je gezag: heers over
de vissen van de zee, over de
vogels van de hemel en over alle
dieren die op de aarde
rondkruipen.’ Gen 1, 27-28
1) wereldbeeld: Joods Christelijke traditie
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 6
opmerking
-- oorsprong van alles is God, het
Woord, een rationele persoon
(logos), geen mythologisch
wezen
-- mens is evenbeeld van God
-- mens ontvangt opdracht:
breng de aarde onder je gezag
-- arbeid is uitdrukking van de
waardigheid van de mens.
Reeds in het paradijs!
1) wereldbeeld: Joods Christelijke traditie
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 7
Pythagoras
achter de dingen schuilt wiskunde
voorbeeld: muziek
muziek van de hemelse sferen
1) wereldbeeld: Griekse filosofie
Pythagoras
572-500 v Chr.
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 8
Aristoteles
logica
fysica en metafysica
hylemorfisme,
inductie, uitgaan van ervaring
1) wereldbeeld: Griekse filosofie
Aristoteles
384-322 v Chr.de hemelse sferen van Aristoteles
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 9
Benedictus van
Nursia 480-547
Het devies 'Ora et Labora' (= 'Bid en Werk')
uit de monniksregel van Sint Benedictus was
revolutionair, omdat werk in zijn tijd alleen
maar gedaan werd door slaven, lijfeigenen en
onderhorigen; het hoorde bij de laagste
maatschappelijke stand.
Dat je deel uitmaakte van de hoger geplaatste
klassen, bleek juist uit het feit, dat je gevrij-
waard bleef van werk.
Werk was minderwaardig.
1) wereldbeeld: de vroege middeleeuwen
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 10
2) De universiteiten in de middeleeuwen
universiteiten
gesticht in de
middeleeuwen
voor 1400
-- grote mobiliteit
van docenten en
studenten
-- één gemeen-
schappelijke taal:
Latijn
-- ontstaan uit
kloosterscholen
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 11
Thomas van Aquino-- wetenschappelijke revolutie:
gebruikte recente vertaling uit het Grieks van
Aristoteles en anderen
-- werkte hylemorfisme verder uit
Dit leidde later tot principe van Toledo (1579):
Over dit punt bestaat overeenstemming, dat
de te verbinden stoffen tot in hun natuurlijke
minima verdeeld worden, dat de afzonderlijke
minima naast de afzonderlijke minima te
kommen liggen, dat zij op elkaar inwerken,
totdat er een derde zijnsvorm resulteert
namelijk die van de verbinding zelf.
basis van moderne scheikunde!
Thomas van Aquino
1225-1274
2) onderwijs: de middeleeuwen
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 12
Johannes Buridanus
1300-1358
Johannes Buridanus anticipeerde Isaac
Newton meer dan 300 jaar toen hij schreef:
... Na het verlaten van de arm van de werper,
wordt het projectiel door een impetus
verplaatst die aan het projectiel wordt gegeven
door de werper en deze zal zich blijven
verplaatsen zolang de impetus sterker blijft
dan de weerstand, en zou van oneindige duur
zijn, ware het niet dat de impetus afneemt en
beschadigd raakt door een tegenstrijdige
kracht, die er weerstand aan biedt of door iets
wat het projectiel tot een tegengestelde
beweging doet neigen.
De impetus van Buridanus is nauw gerelateerd
aan het natuurkundige begrip impuls (Engels
momentum)
2) onderwijs: de middeleeuwen
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 13
klooster Lehnin,
14e eeuw
De orde der cisterciënzers is een kloosterorde
die in 1098 door Robert Molesme is opgericht in
de abdij van Cîteaux.
Bloei onder Bernard van Claivaux + 1153
(toen meer dan 300 kloosters)
Ideaal: van eigen arbeid leven, hiervoor twee-
deling:
-- koormonniken (voornamelijk priesters)
-- groep lekenbroeders voor arbeid
Belangrijke factor voor regionale ontwikkeling:
-- in Duitsland vooral in het oosten: droogleggen
van moerasgebieden, agrarische model
bedrijven, mijnbouw, introductie gotische
bouwstij, etc.;
-- Lage Landen: inpolderen, bv abdij Ten Duinen
3) samenwerking: de Cisterciënzers
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 14
Verbond van handelssteden in Noord
Europa, vooral ook rond Oostzee.
(van Rusland tot England)
In Nederland vooral langs IJssel
(Kampen)
-- naast handel domineerde
scheepsbouw
-- introductie van wisselkoersen
-- introductie wisselbrieven; die werden
later papiergeld
3) samenwerking: de Hanze (13e - 15 eeuw)
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 15
Leidenhoven college
http://www.leidenhoven.nl/component/content/article/182-de-identiteit-van-europa-en-het-ontstaan-van-de-moderne-wetenschap
CSR: Culture, Science and Religion Europa en Wetenschap Leidenhoven 18 mei 2011 pagina 16
Ten slotte
http://www.slideshare.net/group/csr-culture-science-and-religion
CSR:
Culture, Science
and Religion
Deze en andere presentaties zij te vinden op: