KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
385
ENDÜSTRİYEL TESİSLERİN İNŞA SÜRECİNDE KAYNAK
İŞLERİNDE İŞÇİ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
Abdullah ANAR
Anar SGÇ Ltd. Şti.
ÖZET
Kaynak işlerinde iş güvenliği konusunda Türkiye'de yeterince yayın olmaması, dünya'da olan
yayınların yeterince Türkçe'ye ve Türkiye'ye kazandırılmaması sahada kaynak işçisi için alınan
önlemlerin yetersiz kalmasına neden oluyor. Bunun ötesinde kaynak işçisinin fabrika, atölye
kaynakçısının yanı sıra şantiyelerde uygun olmayan kısa süreli çalışma ortamlarında kaynak yaptığını
dikkate aldığımızda bu durumun daha da ciddi olarak ele alınması gerekiyor.
Yasal alt yapıdaki yetersizlik, meslek hastalıkları konusunda Cumhuriyet'in kuruluşundan bugüne bir
arpa boyu yol gidilememiş olması da kaynak işçilerinin çalışma koşulları, kaynak işi nedeni ile maruz
kaldıkları riskler için bizi düşündürmeye zorlamaktadır. Bu çalışma bu düşünsel süreç için bir son
değil başlangıç olmayı ve teknik ve sağlık tarafından bazı araştırmacıları motive etmeyi
amaçlamaktadır.
ABTRACT
The lack of publications in Turkey on health and safety about welding and not having enough
translated studies, leads to inadequate health and safety precautions for the welders at site. Moreover,
thorough consideration needs to be given for the welders at the building sites who work at short-term
and ergonomically improper positions compared to the welders who work in factories or workshops.
The legal system regarding occupational diseases that has not been improved since the foundation of
the Turkish Republic, imposes us to think more about the exposure to the welding hazards and
welders’ working conditions. This study should not be the end of this intellectual process but the
motivator for researchers on the part of technical and health side
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
386
1. GİRİŞ
Kaynak işleri; “iki metalin moleküler düzeyde birleşmesidir” veya “iki metalin sıcak ya da
basınç altında metalürjik şartlarda birleştirilmesi” olarak tanımlanabilir.(1)
Diğer bir tanıma göre kaynak İki veya daha fazla malzemeyi, ısı, basınç veya her ikisini
birden uygulayarak aynı veya farklı özelliklerdeki metalleri ilave bir metal kullanarak veya
kullanmaksızın yapılan sökülemez birleştirme veya dolgu işlemleri olarak tanımlanır.(2)
Ağır sanayide etkin olarak kullanılan kaynak işleri, üretimdeki faydalarının yanında bir dizi
tehlikeler içermektedir. Tehlikelerin bilinmemesi, risklerin anlaşılmaması anlamına
gelecektir. Bu da önlem almanın önünde büyük bir bariyerdir.
O halde kaynak işlerinde tehlikeleri genel hatları ile incelemek ve bundan önceki
çalışmalardan yararlanarak sayısı hızla artan ancak bilgi birikimi o hıza yetişememiş İşyeri
Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanlarına bir risk değerlendirmesi aracı olmak bu yazının
amaçlarından biridir.
Diğer amacımız ise sabit kaynak istasyonları,
fabrika veya atölyelerdeki kaynak mekanlarının
yanı sıra endüstriyel tesis imalatı yapan
kaynakçıların ne gibi ilave sorunları olduğunu
bilmek ve ülkemizde Cumhuriyetten bu güne bir
adım ilerlememiş meslek hastalıkları konusunu bir
daha ve bir daha kurcalamaktır.
Kaynak işlerinde de tüm işlerde olduğu gibi tehlikeleri anlamak kaynak işini anlamaktan
geçecektir.
Kaynak işinde tehlikeleri şöyle sınıflamak mümkündür;
Ortam havasının kirliliği,
◦ Elektrot örtüsü
◦ Koruyucu gazlar
◦ Metal yanması
◦ Metal kaplaması veya üzerindeki kirlilik
Elektrik nedenli tehlikeler,
Kaynak işçisi ve yardımcısınından kaynaklı tehlikeler,
Kaynak işinin yapıldığı yerden (platform, iskele, kısıtlı alan) kaynaklanan tehlikeler,
Kaynak işi esnasında ortaya çıkan tehlikeli durumlar (ısı, kıvılcım, sıcak metal
sıçraması, zehirli gaz)
Endüstriyel tesislerin inşaası sürecince yapılan boru kaynaklarında zor duruşlar
gerektiren ve uzun süren kaynaklar (P91 kaynakları)
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
387
Tüm bu tehlikeleri incelendikten sonra bu sorunların kolayca çözülebileceği ve hatta yer yer
çözüldüğü imalat sektörü yerine endüstriyel tesislerin inşaasında gerçekleşen kaynak
imalatları sürecine detaylı olarak bakıyoruz. Bunun nedeni bu sürece bakan yeterince yayının
olmaması veya özellikle Türkiye'de bu sürecin yeterince etkin bir şekilde yönetilemiyor
olmasına yönelik kanımızdır.
Kaynak işinde temel problemleri sıralarsak;
Kaynak gazlarından kaynaklanan riskler,
Metal gazlarından kaynaklanan problemler,
Kıvılcım nedeni ile yangın ve patlama riskleri,
Sıcak metal (parça veya elektrot) kaynaklı sorunlar,
Platform sorunu nedeni ile kaynakçının düşmesi veya parça düşürmesi kaynaklı
riskler,
Kaynak makinası veya eletrot kutusu gibi elektrikli ekipmanlar kaynaklı elektrik
çarpması, yangını gibi riskler,
Kaynak ışınına maruziyet kaynaklı riskler,
Ergonomik duruş bozuklukları,
Işınlara maruziyetten kaynaklanan gerginlikler
Bu riskler bilinen risklerdir ve endüstri bunların bir çoğu için önlemlerini geliştirmiştir.
Ancak kaynak işlemi nedeni ile kazalar sürmekte ve bazen bunlar felakate dahi neden
olmaktadır.
Yaşamların iş yerlerinde tüketilmesi halen önlenemedi. Bu bir politik eleştiri değil
istatistiksel gerçek. Her gün 3 kişinin ölümü ile başlayan iş güvenliği çalışmalarında her gün
4 kişinin ölümü ile yeni bir evre kazandık.
İş kazalarının önlenmesi için prosedürel olarak bir ordu
yaratıldı ancak mücadele araçları belirlenmedi ve
etkinleştirilmedi. Meslek hastalıklarında ise halen
Cumhuriyetin başlarındaki seviyeden daha ileri gidemedik.
Meslek hastalıklarında beklenen tanı sayısı 35.000 ila
105.000 arasında (6)
iken SGK verilerine göre; 2012'de 395
tanı ve 1 kişinin meslek hastalığı nedeni ile ölümü, 2013'de
371 tanı ve 0 kişinin meslek hastalığı nedeni ile ölümü ile
anlıyoruz ki meslek hastalıkları ülkemizde tespit edilmiyor.
Kaynak işlerinde iş güvenliği hem iş kazalarında hem de meslek hastalıklarında önemli bir
konu. Öğrenmediğimiz sürece önleyemeyiz. Bunu biliyoruz. Bu çalışma bunu önlemenin
yollarını araştırmak ve ortaya koymak ile beraber önlemenin önündeki bazı sistematik
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
388
engellerin ve gündemde hak ettiği yeri bulamayan meslek hastalıklarının bir daha dile
getirilmesini amaçlamaktadır.
2. KAYNAK ÇEŞİTLERİ3)
Kaynak işlerini bir çok şekilde sınıflandırmak mümkün.
A. Amacına göre sınıflanırsa;
I. Birleştirme kaynakları,
II. Doldurma kaynakları
B. Kaynak usülü bakımından sınıflama
I. El kaynağı
II. Yarı mekanize kaynak
III. Tam mekanize kaynak
C. Kaynak işleminin cinsine göre kaynak
I. Eritme Kaynağı
a. Döküm eritme kaynağı
b. Elektrik direnç eritme kaynağı
c. Gaz eritme kaynağı
d. Elektrik ark kaynağı
i. Karbon arkı ile kaynak
ii. Metal arkı ile kaynak
iii. Koruyucu gaz ile kaynak
TIG Kaynağı
Normal TIG kaynağı
Plazma TIG kaynağı
Ark atom kaynağı
MIG Kaynağı
Normal MIG Kaynağı
Aktif gazla MIG Kaynağı
iv. Metal koruyucu altında yalıtılmış elektrod ile kaynak
v. Tozaltı kaynağı
e. Elektron bombardımanı ile kaynak
f. Laser ışını ile kaynak
II. Basınç Kaynağı
a. Soğuk basınç kaynağı
b. Ultrasonik kaynak
c. Sürtünme kaynağı
d. Ocak kaynağı
e. Döküm basınç kaynağı
f. Gaz basınç kaynağı
g. Elektrik ark basınç kaynağı
h. Difizyon basınç kaynağı
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
389
3. KAYNAK İŞLERİNDE TEHLİKELER
Kaynak teknolojisi günden güne gelişmekte ve uluslararası faaliyet sürdüren üreticiler
sürekli bir yenilik ile bir önceki tehlikeli durumu veya oluşumu ortadan kaldırmaya
çalışmaktadır. Ancak birinci sorun tam burdan başlamakta ve üreticinin yenilikleri
kullanıcıya yani kaynak çalışanına yansımamaktadır.
Kaynak tekniğinde işi hızlandıran ve/veya kaliteyi artıran unsurlar derhal kapılarak sahaya
yansıtılmakta iş güvenliği ile ilgili öngörülen önlemler veya uygulama metodları sahaya aynı
hızda yansıtılamamaktadır.
Şantiyelerde kaynak yapılma ve tamamlanma hızı ve kalitesi için çok ciddi mesai
harcanabilirken aynı özen kaynak işçisinin kaynak işinin tehlikelerinden korunması için
sorunu algılama, araştırma ve çözme aşamaları için gösterilmemektedir.
İşyeri ve ortam havası kirliliği
Kaynak işleminde ilk tehlike ortam havasını bozan toz ve gazların en temel olarak
kaynakçılarda üst solunum yolu rahatsızlıklarına neden olmasıdır.
Tozlar mekanik olarak öğütme veya kazı/aşındırıcı işlemler veya temizlik ve benzeri işlemler
sırasında oluşur.
Solunabilir toz: Aerodinamik eşdeğer çapı 0,1–5,0 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf
yapıda toz ile çapı üç mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az üç katı olan lifsi tozlardır (4)
‘Teneffüs edilebilir toz’ normal solunum sırasında akciğerin alt seviyelerine girebilecek
büyüklükteki tozdur (yaklaşık 0,5 ila 7,0 mikron). Teneffüs edilebilir toz sıklıkla keskin
kenarlı uzun partiküller şeklindedir, akciğer zarının çizilmesine sebep olur (fibroz). Bu,
akciğerlerin kapasitesini ve dolayısıyla akciğerlerdeki hava miktarını sınırlandırır.
Metalik Duman Tanecikleri ve Diğerleri Metalik Duman, 0,001 ila 1 mikron arasında
büyüklüğü olan küçük metalik partiküllerden oluşur, örneğin kaynak çalışması sırasında
yanma ile üretilir. Diğer duman türleri 0,01 ila 1 mikron arasındaki partiküllerden oluşur ve
yağ, tahta, tütün, vs. gibi karbonlu malzemelerin tam olarak yanmaması sonucu üretilir.
MAK (Müsaade Edilen Azami Konsantrasyon) çeşitli kimyasal maddelerin kapalı işyeri
havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada günde sekiz saat çalışacak olanların
sağlıklarını bozmayacak olan azami miktarlarına denir.
TWA (Zaman Ağırlıklı Ortalama Değer) Sekiz saatlik çalışma süresinde çalışanların
solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonun zaman ağırlıklı
ortalamasının üst sınırına TWA denir.
Bu değerler ppm (ml/m3) veya mg/m3 olarak verilir.
Bu gazlar 3 kaynaktan ortama yayılır. Bunlar;
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
390
1. Yanıcı gazın oksijenle tepkimesi nedeni ile oluşan gazlar;
a) Karbonmonoksit (CO): Kaynak ve kesme işlemleri ciddi miktarda CO üretir.
Havalandırmanın zayıf olduğu alanlarda, inert gaz olarak CO2 kullanan operasyonlar
nedeni ile CO oluşur. Kokusuz, renksiz ve tatsız bir gazdır. Çarpıntı, baş ağrısı, baş
dönmesi, kulak çınlaması, mide bulantısı gibi etkileri olur. CO havaya yakın bir ağırlığa
sahip olduğu için ortamda kalıcılık süresi uzundur. TWA 55 mg/m3
b) Karbondioksit (CO2): İnert yani ortamda oksijen yetersizliğine neden olabilecek
havadan ağır bir gazdır. Genellikle kaynak ortamını oksijensizleştirmek için
kullanılmaktadır. Oksijen yeterliliğini bozduğu için boğulmalara neden olabilmektedir.
TWA 9000 mg/m3
c) Azot oksitler (NO, NO2): Ark ve plazma kaynağında oluşur. Kaynak anında oluşan
partiküllerin çoğu 0,5 mikrondan küçüktür. Bu nedenle, partiküller akciğerlere kadar
ulaşabilir ve bazı kronik solunum hastalıklarına yol açabilirler. Çalışma ortamı havasında
azot dioksit konsantrasyonun 15 ppm’in üzerine çıkması gözlerde sulanma ve tahrişlere
neden olur. Yüksek konsantrasyonlarda etkilenme akut bronşit ile akciğerlerde ödeme neden
olur. Azot oksitlerin oluşturduğu yaşamsal etkiler çoğu kez geri dönüşsüzdür. Zehirlenme
belirtileri etkilenmeden sonraki üç ile otuz saat arasında görülebilir. Akut olarak, gözde ve
solunum yollarında irritasyon (tahriş), bronkopnömoni, akciğer ödemi, kusma, ishal ve
siyanoz görülür. Kronik dönemde (çok uzun süreli çalışmalarda) ise, kronik konjontivit,
anfizem, diş ve ciltte sarı renk ve dişlerde çürüme görülür. TWA : 30 mg/m3
d) Fosgen (COCl2): Elektrik kaynağında, yakınında bulunan klorlu solventlerin buharları
arkta fosgene dönüşür. Renksiz, çok uçucu ve kolayca sıvılaşabilen zehirli bir gazdır.
Ağız ve boğazda irritasyon ile yanıklar oluşturur. Akciğer ödemi yapar. TWA: 0.08
mg/m3
e) Fosfin (PH3): Kendiliğinden parlayabilen, soğuk suda, alkol ve eterde çözünen oldukça
toksit bir gazdır. Burun, gözler ve deride irritasyona neden olur. Solunduğunda dispne
(solunum güçlüğü), baygınlık, ishal, yorgunluk ve baş ağrısı görülür. 100 ppm
üzerindeki konsantrasyonlar kan basıncı düşüklüğü, kusma, konvülsiyon, felç ve koma
ile kısa bir sürede öldürücü etki yapabilir. Kronik zehirlenmede ise, kansızlık ve
psikolojik belirtiler görülür. Bu nedenle, sinir sistemi ve böbrekler üzerinde de etkilidir.
TWA: 0.14 mg/m3
f) Etil Bromür (C2H5 Br): Oksijen kaynağı ile kesim yapma işlerinde oluşur. Renksiz bir
gazdır. Hava ile belli bir karışımında patlayıcı bir karışım olabilir. Basit bir boğucu
gazdır. Solunum yolu ile etki eder. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı,
Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler
Hakkındaki Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 890 mg/m3
g) Ozon (O3): Ark kaynakları, gaz tunsten ark kaynakları, plazma kesimleri nedeni ile
ortaya çıkar. Baş ağrısı, göğüs ağrısı, üst solunum yollarında kuruluğa neden olur. Uzun
maruziyetlerde zatürreye neden olabilir. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı,
Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak
Tedbirler Hakkındaki Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 0,2 mg/m3
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
391
2. Kaynak yapılan metalin veya üzerindeki kaplamanın erimesi nedeni ile oluşan
gazlar önemli ancak irdelenmeyen tehlike kaynağıdır. Açığa çıkan gazlar;
h) BARYUM (Ba): Birçok ülkede baryum için TLV verilmemiştir. Baryum oksit içeren
dumanın solunması sonucu solunum yollarında tahrişler görülür. Ayrıca, baş dönmesi,
kusma, ishal, karın ağrısı, kalp rahatsızlıkları ve kramplar görülebilir. TWA : 0,5 mg/m3
i) BERİLYUM (Be): Metalik veya bileşik halindeki (örneğin, berilyum oksit) berilyum
oldukça toksit bir maddedir. Çoğunlukla bakır alaşımları içinde bulunan berilyum
mesleksel akciğer hastalıklarına neden olabilir. (ACGIH, berilyum ve bileşikleri A2
Suspected Human Carcinojen listesinde yer almaktadır. Kimyasal Maddeler ile
Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer
belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan
İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzükte verilen değeri
kullanıyoruz. MAK : 0,002 mg/m3
j) KADMİYUM (Cd): Çok toksik bir maddedir. TWA-0.01 mg/m3. Korozyon koruyucu
olarak kadmiyum ile kaplı bir malzemenin kaynak işlemi sırasında kadmiyum oksit
oluşur. Kadmiyum zehirlenmesinin belirtileri; solunum güçlüğü, ağızda kuruluk,
öksürük, göğüs ağrısı ve vücut sıcaklığının yükselmesidir. Bu belirtilerin bir kısmı
genellikle etkilenmeyi izleyen bir veya birkaç gün içinde görülmezler. Karaciğer ve
böbreklerin de kadmiyumdan etkilendiği bilinmektedir. Kısa vadede akciğer tahrişlerine
veya akciğer ödemine, uzun vadede ise böbreklerin zarar görmesine neden olur.
Amfizem de orta veya uzun vadede oluşan hastalıklardandır. Kimyasal Maddeler ile
Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte ve eski Parlayıcı,
Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak
Tedbirler Hakkındaki Tüzükte sınır değer belirtilmediği için Fransa'dan STEL : 0,05
mg/m3 ve Danimarkanın TWA : 0,005 mg/m
3 değerleri dikkate alınabilir.
k) KALSİYUM OKSİT (CaO): Kaynak işlemi sırasında oluşan kalsiyum oksit yüksek
konsantrasyonlarda mukozada tahrişlere neden olabilir ancak kaynak işlemine bağlı
olarak doğrudan bir sağlık etkisi yoktur. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı,
Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak
Tedbirler Hakkındaki Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 5 mg/m3
l) KROM (Cr): Paslanmaz çelik gibi krom alaşımlı malzemeden yapılan kaynak işlemi
sonucunda +3 ve +6 değerlikli krom oluşur ki her iki yapı da mukozalar, solunum yolları
ve akciğerler üzerinde tahrişlere neden olurlar. Ayrıca vücut sıcaklığında yükselmeler
görülür. +6 değerlikli krom kanser yapma riski yüksek olan bir maddedir. TWA : 2
mg/m3
m) BAKIR (Cu): Kaynak işlemi yapılan ana metal ve dolgu metalinde bulunan bakırın
kaynak dumanı yoluyla solunması vücut sıcaklığının yükselmesine neden olabilir.
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
392
Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte
ve eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve
İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzükte sınır değer belirtilmediği için Almanya
ve Danimarka'nın kullandığı 0,1 mg/m3 değerini dikkate alabiliriz.
n) FLOUR (F): Temel olarak kaynak elektrotlarında kaplama maddesi olarak bulunan
flour bileşiklerinin kaynak işlemi sırasında açığa çıkması ve ortam havasına yayılması
sonucu solunum yollarında tahrişler ile akut ve kronik etkilenmeler olabilir.
Havalandırmanın iyi yapılmadığı kapalı alanlarda ortam havasında bulunan flour
konsantrasyonu izin verilen eşik değerinin üzerine çıkabilir. TWA : 1.58 mg/m3
o) DEMİR (Fe): Kaynak işlemi sırasında oluşan demir oksite uzun süreli etkilenme sonucu
kişilerde siderosis adı verilen akciğer meslek hastalığı görülebilir. Röntgen sonuçları
silikosiz ile benzer olmasına karşın yaşamsal bir sağlık sorunu olmaz. Kimyasal
Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır
değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle
Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzükte verilen değeri
kullanıyoruz. MAK : 10 mg/m3
p) KURŞUN (Pb): Kurşun genel olarak kaynak dumanı içinde bulunmaz. Ancak, yüzeyi
kurşun ile kaplı malzemenin kaynak işleminde ve/veya kurşun içeren yalıtım maddesi ile
kaplı elektrotların kullanıldığı işlemlerde metal oksit dumanları içinde kurşun
bulunabilir. Kurşun oksit dumanlarının solunması sonucu baş ağrısı, bayılma, adale
ağrısı, kramp, kilo kaybı, iştahsızlık ile yüksek konsantrasyonlarda anemi ve hafıza
kaybı görülebilir. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli
ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki
Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 0,2 mg/m3
q) MAGNEZYUM (Mg): Çelik alaşımlarında ve elektrotta bulunur. Kaynak dumanı
içinde bol miktarda bulunan magnezyum oksit, toksit etkilere sahiptir. Mukoza tahrişleri,
baş dönmesi, kas gerilmesi, bayılma ve unutkanlık başlıca zehirlenme belirtileridir.
Metal buharı ateşine de neden olan magnezyum oksit sinir sistemi ve solunum yoları
üzerinde de etkilidir. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli
ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki
Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 15 mg/m3
r) MOLIBDEN (Mo): Molibden içeren metal oksit dumanlarının solunması solunum
yollarında tahrişlere neden olur. Eşik değerinin üzerindeki konsantrasyonlarda uzun
süreli etkilenmeler karaciğer rahatsızlıklarına neden olabilir. Kimyasal Maddeler ile
Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer
belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan
İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzükte verilen değeri
kullanıyoruz. MAK : 5 mg/m3
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
393
s) NİKEL BİLEŞİKLERİ (Nİ): Paslanmaz çelik parçaların kaynak işleminde açığa çıkar.
Nikel oksit metal buharı ateşine neden olur. Kanserojendir. Kimyasal Maddeler ile
Çalışmada Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte ve eski Parlayıcı,
Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak
Tedbirler Hakkındaki Tüzükte sınır değer belirtilmediği için İspanya'nın belirlediği
TWA : 0,1 mg/m3 değeri dikkate alınabilir.
t) ÇİNKO OKSİT (ZnO): Galvanizli parçaların kaynak işleminde çinko oksit oluşur.
Çinko oksit metal buharı ateşine neden olur. Mide bulantısı, boğaz kuruluğu, genel
halsizlik, vücut ve baş ağrısı, öksürük, yorgunluk, üşüme ve titremelere neden olur.
Kimyasallar Yönetmeliğinde sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı,
Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler
Hakkındaki Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 5 mg/m3
u) CIVA (Hg): Metallerin kaplanmasında kullanılır. Isı ile açığa çıkar. Kısa vadede mide
ağrısı, böbrek hasarı, solunum yetmezliği, uzun vadede ise çarpıntı, titreme, duygusal
dengesizlik oluşması olasıdır. Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelikte sınır değer belirtilmediği için eski Parlayıcı, Patlayıcı,
Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler
Hakkındaki Tüzükte verilen değeri kullanıyoruz. MAK : 5 mg/m3.
Yukardaki sınır değerlerinin belirlenmesinde Kimyasal Maddeler ile Çalışmada Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Ek-1'den yararlandık. Burada bulamadığımız
sınır değerler için Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde
ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzük ve diğer ülke kaynaklarından
yararlanılmıştır.(5)
Sağlık Etkileri Bu gazlar kaynakçıların akciğer kanserine yakalanma riskini yükseltir.
Kaynakçılar çalışma şartlarına bağlı olarak gırtlak kanseri veya idrar yolu kanseri
olabilmektedir. Bu sonuç arsenik, krom, berilyum, nikel ve kadmiyum gibi kanser
riski içeren kaynak dumanındaki zehirli maddeler büyük miktarlarda solunduğunda
ortaya çıkmaktadır.
Krom ve nikel gibi ağır metallere maruz kalan kaynak çalışanlarının böbreklerinin
zarar gördüğü görülmüştür.
Kaynakçılar üzerinde yapılan en son çalışmalarda özellikle paslanmaz çelikler ile
çalışanlarda sperm miktarının azaldığı ve üreme problemlerinin ortaya çıktığı
tespit edilmiştir. Buna bağlı olarak kaynakçıların eşlerinin geç gebelik veya çocuk
düşürme olaylarında da bir artış görülmüştür.
Mangan gibi yüksek derecede zehirli malzemelerle çalışan kaynakçının merkezi
sinir sisteminin (konuşma ve hareket kabiliyetini zayıflatma gibi) uzun sürede
etkilendiği görülmüştür.
Bunların dışında genel sağlık sorunları şu şekilde özetlenebilir.
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
394
◦ Mide bulantısı
◦ Baş ağrısı
◦ Baş dönmesi
◦ Metal dumanı ateşi (metal fume fever): Metal buharını (örneğin çinko,
magnezyum, bakır ve bakır oksiti) soluyan kaynakçı, metal buharı ateşine (metal
fume fever) yakalanabilir. 4 ila 12 saatte ortaya çıkabilmektedir. Belirtiler :
▪ Titreme, susama, ateş, kas ağrısı, göğüs ağrısı, öksürük, hırıltılı soluma,
yorgunluk, mide bulantısı, ağızda metalik tat
▪ Buhar soluduktan sonra çok yüksek ateş
▪ Vücut 1 ila 4 saatte normale dönerken terleme ve titreme
▪ Metal veya kaplamadan kaynaklı zehirlenmeler
◦ Kaynak dumanı bunların dışında;
▪ Gözleri
▪ Koku alma gücünü
▪ Solunum organlarını tahriş eder
◦ Kaynak dumanı
▪ Öksürüğe
▪ Hırıltılı solumaya
▪ Nefes daralmasına
▪ Bronşite, akciğerde su toplanmasına ve zatürreye
▪ Mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, kramplar ve yavaş sindirime neden olur.
▪
3. Kaynak tekniği nedeni ile kullanılan gazlar
a. Argon : Ağırlığı 40 gr/mol olan havadan ağır ve gaza1tı kaynağında
koruyucu gaz olarak kullanılan ve sıvı metallerde çözünmeyen bir soy (asal)
gazdır. Argon inert bir gaz olarak ortamda oksijen azalmasına neden olur.
b. Oksijen : Bilindiği üzere havanın % 20.9'u olan oksijen yaşamsal bir
gerekliliktir. Yanma nedeni ile ortamda azalmasının yanı sıra, ortama
kontrolsüz veya kazara (örn. hortumdan sızıntı) % 35'in üzerine çıkması
halinde ortamın yanıcılığını ciddi anlamda artırarak küçük bir kıvılcımda
tüm cisimlerin (insan vücudu dahil) hemen yanmasına neden olur.
c. Asetilen (C2H2) : Alt patlama aralığı ile üst patlama aralığı çok geniş bir
gazdır. Yanma enerjisi yüksek olduğunda kaynakçılıkta kullanılır. Ancak
aynı özellik kontrolsüz salınımda infilak (detenasyon) seviyesine yakın
patlamaya neden olur.
4. Malzeme üzerindeki boyalar, yağ, kir ve pislik nedeni ile oluşan gazlar sağlığı tehtid
eden ve içeriği tam olarak tanımlanamayan gazlardır. Bunu dikkate alarak malzeme
üzerinde ısı ile açığa çıkabilecek bu gibi yağ, kir ve pislikleri temizlemek gerekir.
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
395
Işınım Kaynak yaparken oluşan ark enerjisinin % 15'i ışınlar olarak ortama yayılır. Bunların %60'ı
kızılötesi (infrared) ve %10’u morötesi (UV)'dır. Gözde ve deride tahribatlar söz konusu
olur.
Uzun dalga boyu (4.000 ile 8.000 Angströmlük (Ao =10
-7 mm) dalga boyu olan) aralığının
üst tarafında yer alan görünür ışınlardır. Bu ışınlara maruz kalan için koruyucu gözlük ya da
kaynakçı siperi yoksa tahribat söz konusudur.
Kısa dalga boyu (100-4.000 Angströmlük dalga boyu olan) ile görünen ışık bandının üst
tarafında yer alan morötesi ışınlar; çalışanların gözleri üzerindeki hasar etkileri bırakan
ışınlardır. Ayrıca, bu ışınlar görülemediğinden göz refleksleri ile korunabilme olasılığı da
bulunmamaktadır.
Elektrik Elektrik kaynağı ve direnç kaynağı gibi elektrik enerjisi ile yapılan kaynaklarda elektrik en
temel tehlike kaynağıdır. Bunların dışında kaynak işlemi karanlık bölgede yapılıyor ise
aydınlatma nedeni ile elektrik tehlikeleri yine aynı derecede önemlidir.
Elektrik kaynağında 3500 – 4000 derece sıcaklığa ulaşılır. Elektrik akımı 100-250 Amper
olur. El ile yapılan normal ark kaynağında ark gerilimi 25 ila 55 volt akım şiddetinde 10 ila
600 amper arasında değişir.
Elektriğin insan vücuduna etkisi şöyle özetlenebilir.
1-5 mA : Akım vücutta hissedilir
10 mA : Acı hissedilir.
100 mA : Sinirler reaksiyon gösterir
100-300 mA : Şok oluşur
Elektrik kaynağında ise 30 mA ile 500 mA arasında elektrik akımı oluşur.
Gürültü Kaynak işlemi esnasında özellikle kısıtlı alanlarda maruz kalınan gürültüler yasal sınır olan
85 dB(a)'nın üstünde olabilmektedir. Bunun yanı sıra kaynak dumanları işitme sistemini
tahrip edebilir. Her durumda kaynak çalışanı işitme kaybı ile karşılaşabilir.
Yangın ve Patlama Yangın ve patlama konusunda kaynak işlemi 2 şekilde tehdit unsuru olabilmektedir. Yangın
ve patlama için bilinen üç unsur; yanıcı, yakıcı ve ısı kaynağıdır.
Oksi-asetilen kaynağı yanıcı ve yakıcının kontrolsüz ortama yayılmasına neden
olabilmektedir. Oksijen yakıcı olarak, asetilen ve propan- bütan karışımı yanıcı ve patlayıcı
olarak ortama kontrol dışı salınabilmektedir.
Bunların dışında kaynak işlemi sıcak bir işlemdir. Sıcak işlem olarak ürettiği kıvılcım ve
oluşturduğu sıcak yüzeyler ile ortamı veya yakınındaki diğer bir çalışma için tutuşturucu
kaynak olabilmektedir.
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
396
Sıcak Yüzeyler Yangın ve patlama için tutuşturucu etkisi olmasının yanı sıra, sıcak yüzeyler ellerin veya
vücudun çıplak kısımlarının dokunması ile insan derisinin yanması sonucunu doğuran bir
tehlike kaynağı olabilir.
Kaynak yapımı sırasında çoğu zaman kaynak bölgesinde ısınma olduğuna dair belirtiler
görünmeyebilir ve iş parçasının soğuk olduğu düşünülebilir. Bunun sonucunda da bu
noktalara dokunulduğunda yanıklar oluşabilir.
Keskin Kenarlı Metaller Elektrik direnç kaynağı çoğu zaman giyotin makasta kesilmiş veya presten çıkmış sac
malzemelere uygulanır. Bu parçaların kenarları keskin ve çapaklı olur.
Sıcak Metal Sıçraması Nokta, dikiş ve kabartılı nokta kaynak yöntemlerinde çalışma şartları ve malzeme doğru
olarak seçildiyse erimiş veya sıcak metal parçacıklarının sıçrama tehlikesi pek yoktur. Ancak
yine de sıçramalar olabilir ve bu sıçramalar kaynakçının gözlerine zarar verebilir.
4. KAYNAK YAPILAN MEKAN NEDENLI TEHLIKELER
Fabrika ve Atölye Ortamında Yapılan Kaynak
Genellikle belirlenmiş mekanlarda kaynak yapılan yerlerdir. Sürekli mekanlar olduğu için
gereken herşeyin sağlanması, ergonomik duruş bozukluklarının çözülmesi ve gereken
disiplinin sağlanması daha kolaydır.
Bu mekanlarda bakanlık denetimlerinin daha sık olması ve bakanlık taleplerinin karşılanması
söz konusudur.
Şantiye Ortamında Yapılan Kaynak
Endüstriyel tesislerin inşaası sürecinde yapılan kaynaklar için de 2 genel durumdan söz
edilebilir.
1. Geçici Atölyelerde Yapılan Kaynak: Şantiyelerin içindeki montaj atölyelerinde
yapılan kaynaklarda durum, sürekli fabrika ve atölye ortamındaki kaynak düzeni gibi
profesyonel olamasa da görece iyi bir düzen kurulabilir. Ancak şantiye
denetimlerinin seyrek oluşu ve bilgi birikim yetersizliği bu önlemlerin yeterince
alınmamasına neden olabilir.
2. Sahada Yapılan Kaynak: Bu yazıda en çok altını çizmek istediğimiz sahada
kaynak yapma sürecinde yaşanan tehlikelerdir. Bunlar belirttiğimiz kaynak yapma
tehlikelerine ek olarak aşağıdaki durumları içerir;
1. Kaynakçının konaklamasından kaynaklanan tehlikeler : Geçici şantiyelerde
termal konfordan yoksun, hijyenik olmayan ve kalabalık içinde yaşayan
kaynakçı için psikososyal risk etmenleri daha da artmaktadır.
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
397
2. Kaynak yapılan yer : Kömür santralinde kazanların içinde, boruların arasında,
geçici platformlarda, sağlam olmayan iskelelerde çalışan kaynakçı için kaynak
yapılan yer başlı başına bir tehlike kaynağıdır.
3. Kaynak yapma süresi : Şantiyelerde kaynakçılar günlük, saatlik ücret alırlar.
Bu nedenle kapitalizm içinde bitmeyen gereksinimler girdabı onları da çeker
4. Şantiye ortamında sıcakta veya soğukta yapılan işler : Termal konfor şartları
olarak da özetlenebilecek bu konu kaynak işçisi için iki kez önemlidir. Birincisi
işinin doğası gereği sıcak iş yapan kaynakçı bu işi yaz mevsiminde ve klimatize
edilmemiş bir ortamda yapıyorsa yanındaki sıcak işleme ortam sıcaklığı
eklenecek ve etkilenme düzeyi artacaktır. Bunun yanı sıra kısıtlı alanda yapılan
çalışmalar bu etkiyi bir kat daha artıracağından bu gibi alanlarda yapılan kaynak
işlemi özel risk değerlendirmeleri ile ele alınmalıdır.
Termal konfor kış mevsiminde ve özellikle kışın sert yaşandığı yörelerde
kaynakçıyı sıcak bir iş yaparken aksi yönde etkileyecektir. Kaynakçı giysi ile
korunduğunda hareketleri zorlaşacak ve halihazırda zor olan duruşları daha da
zor hale gelecektir.
Kısıtlı Alan'da Yapılan Kaynak
Kısıtlı alanlar (literatürde kapalı alan veya kapalı mahal olarak da anılmakta) için bir tanım
veya nasıl çalışılması gerektiği ile ilgili bir yönetmelik ne yazık ki yoktur. OSHA
tanımlarından yararlanarak şöyle bir tanım yapabiliriz. Kısıtlı alanlar bilindiği üzere tüm
riskleri artıran, bir insanın yaşaması veya çalışması için tasarlanmamış geçici, kısa sürelerde
çalışılan alanlarıdır. En büyük sorunun hava yeterliliği veya kirliliği olduğu da bilinmektedir.
Kaynak işlemi havayı kirleten, kısıtlı alan ise hava akışının da kısıtlı olduğu alanlar olduğu
düşünülünce öncelikli sorun ortam havasının durumu olacaktır. Bunu takiben elektrik, yanıcı
gazların birikimi ve ergonomi gibi tehlikeler de sayılabilir.
Sualtı Kaynağı
Sualtı kaynağı için tehlike tanımları ve riskler özel olarak değerlendirilmelidir. Sualtı
kaynakları, örtülü veya özlü elektrot ile veyahut plazma ark kaynağı ile yapılmaktadır.
Risk Analizi için Gereken Temel Bilgiler Kaynak İşçisi
◦ Eğitimi,
◦ İşçi sağlığı ve iş güvenliği bilgisi ve bilinci,
◦ Sağlık durumu
◦ Kaynak yapma pozisyonu, baş ve vücut seviyesi,
Kaynak Ekipmanı
◦ Üretici tavsiyeleri,
◦ Fiziki durumu
◦ Ekipman için önerilen çevre şartlarının bilinmesi (örn. maruz kalabileceği nem
oranı)
Kaynak Yapılan Yerin Koşulları
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
398
◦ Fabrika veya Atölye,
◦ Şantiye,
◦ Kısıtlı Alan,
◦ Sualtı
Kaynak yapılan ana maddenin kimyasal yapısı
Yanma gazı, akım şiddeti, ark gerilimi, ark boyu, elektrodun açısı, kaynak hızı ve
süresi
Ana malzeme üzerindeki kaplama ve boyalar
Kaynak sarf malzemeleri, kaynak ekipmanlarının niteliği
Kaynak elektrotunun yapısı
Kaynak yapma süresine bağlı olarak maruziyet süresi ve yoğunluğu
Havalandırma olanakları
Maruziyet Sınır Değerlerinin Kolay Aşıldığı Kaynak İşlemleri (7)
Yeterli havalandırma sağlanamadığında örtülü elektrodlarla manuel ark kaynaklama,
MIG ve MAG kaynaklama, özellikle dolgu elektrodu ve kendinden zırhlı eritici
çekirdekli elektrod ile ve yeterli ventilasyon sağlanmıyorsa,
Bir egzos sistemi olmadan veya su altı uygulaması olmadan plazma kesimi,
Bir egzoz sistemi olmadan mekanik oksijen kesimi,
Tamamen kapalı sistemlerde alev, ark ve plazma ark spreyleme,
Bir egzoz sistemi olmaksızın aksesuar maddeler kullanılsın ya da kullanılmasın lazer
ışını kaynaklama,
Bir egzoz sistemi olmadan lazer ışını kesimi,
Alevle oluk açma,
Sıkıştırılmış hava ark oluk açma,
Yakma alın kaynağı.
Yeterli havalandırma sağlanamıyorsu alüminyum çalışma parçalarının MIG kaynağı,
Alüminyum çalışma parçalarının bir egzos sistemi olmadan ya da su altı uygulaması
olmadan plazma kesimi
Tamamen kapalı olmayan sistemlerde alev, ark ve plazma ark spreyleme
Burda görüldüğü üzere yeterli havalandırma olmaması en önemli sorundur. Bu soruna
şantiyelerde sürekli değişen çalışma bölgesi ve saha koşulları nedeni ile çözümler
bulunmamakta ve kaynak işçileri yeterli havalandırma olmadan çalıştırılmaktadır. Bu
sayılanlar dışında aşağıdaki kaynak işlemleri yeterli havalandırma yapılırsa işçiler
kromatlara ve nikele maruz kalabileceklerdir.
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
399
Bunlar;
Kaplı elektrotlar ile manuel ark kaynağı,
Dolgu elektrotu ile MAG kaynağı,
Plazma kesimi,
Lazer ışını kesimi,
Termal spreyleme.
Plazma ve lazer ışını kesimi ile termal spreyleme yüksek düzeyde nikeloksit maruziyetine
neden olacaktır.
Kaynak İşçisi veya Kaynakçı
Bizim bu yazıda dikkate aldığımız kaynak işçisi tam zamanlı kaynak işçisidir. Bu işçinin
günlük çalışma süresinin yaklaşık % 85'ini kaynak işi alır.(8)
Ülkemiz özellikle sağlık alanında veri fakiri bir ülkedir. O nedenle kaynakçıların yaşam
süreçleri, hastalanma sıklıkları ve ortalama ölüm yaşları gibi bir veri bizim elimizde yok. Bu
çalışmanın ileri evrelerinde bunun var olup olmadığını uluslararası düzlemde sorgulayacağız.
Eldeki veriler ile hareket ettiğimizde kaynakçı orta öğretimden sonra mesleki eğitim veya
diğer bir deyiş ile usta çırak ilişkisi ile mesleğe atılır, mesleğinin ilk evrelerinde kendini ispat
sürecinde olduğu için hemen hemen hiçbir talepte bulunmaz. Konaklama, yeme içme veya
çalışma koşullarında verilen ile yetinir.
Ustalaşma sürecinde ise piyasa koşulları belirleyici olur. Piyasa iyi ve kaynakçı gereksinimi
varsa daha iyi koşullarda, değil ise çırak halinden hallice koşullarda çalışacaktır.
Kaynakçıya verilen eğitim daha çok yetenek ve kaynak kalitesinin iyiliği için verilen
eğitimlerdir. İş güvenliği adına verilen eğitimler ise ya yoktur veya çok yüzeyseldir.
Kaynakçının yukarda belirtilen kaynak gazları, metal gazları ve diğer tehlikeler için
farkındalığı yeterince artırılmamıştır.
Endüstriyel tesislerin özellikle enerji santrallerinin imalat sürecinde kaynakçıların önemi
oldukça fazladır. Bu durum usta kaynakçıların ücretlerine de yansımaktadır. Ücreti diğer
işçilere göre bir miktar yüksek olan kaynakçı, bunu daha da artırmak adına fazla mesai talep
etmekte ve kaynakçı için günlük yasal sınır olan 7.5 saatin(10)
ve hatta diğer çalışanlar için
tanımlanmış olan 11 saatin yani haftalık yasal sınır olan 45 saatin çok üzerinde çalışma
yapabilmektedir. Bu çalışmada işveren veya vekili ile sıkı bir işbirliği içinde olup, aksi
girişimlere tepki göstermektedir.
Belirtilen tehlikeler hakkında yeterince bilgi sahibi olmayan kaynak işçisi uzun mesailer
talep ederek maruziyetini de gönüllü olarak artırmaktadır.
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
400
5. ÖNLEMLER
Önlemler burada sadece öneriler olarak konuşulacaktır. Gerçek önlemler sahada alınmak ve
saha koşullarına göre özel olmak zorundadır.
Aşağıda sayacağımız öneriler ne yazık ki yönetmeliklerimizde ön görülmemektedir.
Türkiye'de yasal gereklilik haline dönüşmemiş temel önlemleri sıralarsak;
İş izni sistemi
Kilitle Etiketle Sistemi (EKED)
Kısıtlı Alanda Çalışma Prosedürü
Bunlar en temel önlemlerdir ve yönetmeliklerimizde yer almamaktadır. Bunları belirttikten
sonra tehlikelere veya tehlike kaynaklarına göre önlemleri sıralarsak;
1. Hava Kalitesinin Değişmesine Karşı Önlemler 1. İş izni sistemi
2. Hava kalitesi ölçümü (gerekirse sürekli)
3. Tüketilen oksijen miktarı ve üretilen zehirli gazlar dikkate alınarak havalandırma
yapılması
4. Havalandırmada kör nokta ve kısa devrelere dikkat edilmesi
5. Havalandırmanın tehlikeli gazı veya dumanı üretildiği anda alması ve
uzaklaştırması
6. Oksijen ve asetilen üretilen aparatlar kaynak yeri uzağında tutulmalı
7. Açık havada rüzgarın arkaya alınması ile kaynak yapılması,
8. Emiş ile kaynak dumanının kaynağından alınması ve güvenli bir yere üflenmesi
9. Hortumların iyi durumda tutulması
10. Duman konsantrasyonu 20 mgr/m3 ü geçmeyecek
11. Kısıtlı alanda çalışmalarda kısıtlı alan prosedürü
2. Elektrik Çarpmasına Karşı Önlemler 1. Kabloların ezilmeyecek, sulu alanlardan uzak yerlerden geçirilmesi
2. Elektrot kutusunun hasarsız olması ve periyodik kontrolü
3. Kaynak pensleri iyi durumda olacak (akımı geçirmeyecek şekilde izole)
4. Topraklama
5. Kısıtlı alanda doğru akım
6. Kısıtlı ve nemli alanlarda lastik veya tahta altlıklar (metala teması önleyecek)
7. Elektrot pensesi tahta masa veya askıya konacak (koltuk altı veya omza asma
olmayacak)
8. Kaçak akım rölesi (KAR)
9. Kullanılmadığında elektriğin kesilmesi
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
401
3. Yangın ve Patlama Riskine Karşı Önlemler 1. İş izni alınması
2. Kilitle etiketle sistemi
3. Sigara İçme Sınırlama
4. Açık alev yasaklama
5. Kıvılcım sıçramasına karşı alanın kapatılması veya seperatör ile ayrılması
6. Yanmaz malzemeden mekanlar
7. Depolama bölgelerinin alttan ve üstten havalandırılan, sundurma alanları olması
8. Elektrik kaynağı yapılan yerlerin bölümlenerek diğer alanlardan ayrılması
9. Kaynak işlerinin iş izni ile takip edilmesi
10. Tüplerin zincirlenmesi (basınç patlaması ve gaz patlamasına karşı)
11. Geri tepme vanaları (flash back arrestor)
12. Hortumların iyi durumda tutulması
13. Oksijen kaçaklarının önlenmesi
14. Oksijen gres veya oksijen yağ (manometre kaynaklı) buluşmasının önlenmesi
15. Yangın söndürme cihazı
16. Yangın battaniyesi
17. Yangın gözlemcisi
4. Kişisel maruziyete karşı önlemler 1. Maske (ampere uygun cam seçimi önemli)
2. Başlık
3. Koruyucu elbise
4. Güvenlik ayakkabısı
5. Deri önlük
6. Koruyucu tozluk
7. Deri eldiven (Alçak gerilime dayanıklı, kuru)
8. Alüminyum kaynağında koruyucu gözlük için standart DIN 4647 ve koruma
seviyesi 4A-6A olan camlar.
9. Kullanılmadığında korumaya alma
10. Sıcak yüzeyler soğumadan alandan ayrılmama
5. Çalışma Platformlarından Kaynaklı Tehlikelere Karşı Önlemler 1. Eğitimli kişilere platform ve iskele kurdurmak
2. Standartlara uygun platform malzemesi
3. Platform denetimi ve etiketleme
4. KKD ile düşme sınırlama veya durdurma
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
402
6. Basınçlı Gaz Tüplerinden Kaynaklı Tehlikeler 1. Tüpler, manometreler, hortumların iyi durumda olması
2. Alev tutucular
3. Dikey taşıma ve doğru depolama
4. Başlık kullanımı
7. Sağlık Önlemleri 1. İşe giriş muayenesi
2. Periyodik muayeneler
3. Aralıklı kontrol muayeneleri (işyeri hekimi görüşününe uygun olarak)
4. Ağır metal kan testi
5. Günlük vital bulgu takibi
8. Acil Durum İçin Önlemler 1. Acil durum prosedürü
2. Yangın söndürme sistemi
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
403
6. SONUÇ
Bu yazı özellikle metal kaynak sürecindeki tehlikeleri, olası riskleri ve önlemleri tartışmaya
açmaktadır. Bu tehlikelerin ne kadarının yaşandığını, kaynak işçisini ne kadar etkilediğini ise
bilmiyoruz. Bunu bilmek adına örnekleme yapmak ve risklerin ne kadar gerçekleştiğini
ortaya koymak bir sonraki çalışmanın konusu olacak. Bu örnekleme sürecinde alternatif bir
risk değerlendirmesi yöntemini de tartışmaya açacağız.
Yüksek alaşımlı aksesuar maddelerle çalışmış olan kaynakçılarda veya termal işlemlerle
yüksek alaşımlı çalışma parçalarını kesenlerde, özellikle uzun yıllar mesleki hijyen
koşullarının da uygun olmadığı durumlarda bronşiyal karsinom saptanmış ve bir meslek
hastalığı olarak tanımlanmıştır.(9)
Ülkemizde bronşiyal karsinom tanısı almış kaynak işçisi var mıdır bilemiyoruz. Buna ek
olarak maruziyet değerlendirmeleri yapılmamaktadır. Yasal bir önerme, düzenleme veya
gereklilik ne yazık ki yoktur. Bu çalışmanın yönetim erkine veya en azından Odalar gibi sivil
oluşumlara bu yönde önermeler yapması planlanmaktadır.
Özetlersek, ortam havası, elektrik, kısıtlı alanda çalışma, ergonomik duruş bozuklukları ve
uzun saatler çalışmak zorunda olmak gibi temel tehlikeler söz konusudur. Bunlara karşı
önlem almak için yönetmeliklerimiz, ne sıcak işi tanımlamakta ne de sıcak işin yol açacağı
sorunları çözmek adına bir öneri yapmamaktadır. Eksik olan yönetmelikleri tekrar edersek;
Kısıtlı Alan Prosedürü
İş İzni Prosedürü
Kilitle Etiketle Prosedürü
en temel eksik prosedürlerdir.
Bu prosedürlere ek olarak işyeri havalandırması yerel ve genel olarak her çalışmaya özel
olarak çözülmelidir. Bu havalandırmaların başarısı ve kaynak işçisinin maruziyetinin
değerlendirilmesi yapılmalıdır. Kaynak işlerinde risk değerlendirmesi için özel yöntemler,
öneriler geliştirilmeli, 5x5 veya fine-kinney gibi subjectif yöntemler yerine yeni yöntemler
tartışılmalı ve uygulanmalıdır. Sağlık ve güvenliğin iç içe olduğu bu işte uzman, hekim ve
uygulayıcı mutlaka beraberce oturmalı ve risk değerlendirmesi yapmalıdır.
Tüm kalkınma masallarına rağmen, meslek hastalıklarının tespitinin ülkemizde
Cumhuriyet'in ilanından bugüne bir arpa boyu yol gidememesi de kaynak sürecinde önlem
alınmamasında çok etkilidir. İnsan hayatı kalkınmanın önüne geçtiğinde çok şey değişir. O
zamana kadar verili sistem ve olanaklar ile neler yapılabilir bir tartışma konusudur.
KAYNAK KONGRESİ IX. ULUSAL KONGRE VE SERGİSİ
BİLDİRİLER KİTABI
404
7. KAYNAKÇA
1) Meslek Hastalıkları Kitabı, Bölüm 7.1
2) Kaynak Teknolojisi Ders Notları, İbrahim Çeçen Üniversitesi MYO, 2014
3) Kaynak teknolojisi El Kitabı, Gedik Eğitim Vakfı, 1991
4) Tozla Mücadele Yönetmeliği, ÇSGB, 2013
5) İSGİP Sağlık gözetimi rehberi, ÇSGB, 2013
6) ÇSGB Türkiye'de Meslek Hastalıkları Konusunda Tespit, Tanı ve İSG
Profosyonellerinin Duyarlılığının Artırılma Projesi
(http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal?page=slogan&id=isggm_icp2)
7) Meslek Hastalıkları Kitabı, Bölüm 7.2
8) Meslek Hastalıkları Kitabı, Bölüm 7.3
9) Meslek Hastalıkları Kitabı, Bölüm 7.4.4
10) ÇSGB Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami 7,5 Saat veya Daha Az Çalışılması
Gereken İşler Yönetmeliği
Top Related