���������������� ���
�����������
Duurzaam Beheer en Onderhoud17 april 2012
Bert Elkhuizen Cofely Energy [email protected]
06 – 388 294 53
2
�������������
Bert Elkhuizen; 48 jaar, getrouwd en 5 kinderen
Werkzaam bij Cofely Energy Solutions> 20 jaar werkervaring bij TNO (onderzoek/kennis organisatie in NL)
Kern:Alles wat te maken heeft met “hoe te komen tot gezonde, comfortabele en energiezuinige gebouwen”.
(mede)Rapporteur van diverse ISSO-publicaties en NEN-normen
���������������� ���
�����������
Inhoud:•Het TNO-onderzoek•De publicatiereeks van ISSO•De praktijk
TNO-onderzoek 2007Kwaliteitsborging installaties
focus onderzoek = energiegebruik
In opdracht van SenterNovem
Projectleider TNO: Bert Elkhuizen
��������������� ����
���������������� ����������� ����� �������� �
������� ������������������������������!�� �����"
�������� � ����"
•#�������– ��� ������������������������� �������� ������������ �����
– ��� ������� !"������������ ������������������� �#$� ���� ��%�������� ����
– &�� �������� '���#���� ������� ���������������������������� ����������� !"���������
•��������– ��� ��� �#�'���
– (�� )�*������'��������#����������
��� !"������������)��*���������
OntwerpProgrammaInitiatief &haalbaarheid
Uitwerking(tot bestek)
RealisatieGebruikenbeheer
Projectontwikkelaar
Adviseur (B/I)
Installateur Onderhoudpartij
Gebruiker/ huurder
Beheerder
Architect
Aannemer
Adviseur / Ontwerper Toezichthouder
Toezichthouder
Bouwmanagement adviseur
Belegger
Projectdefinitie
PvE
Aanbesteding
Bestek
Oplevering
Proces-verbaal
Energiegebruik neemt af door invoering van EPN.Verspilling is toegenomen!!
verspilling
Wat is de oorzaak?+ , ������������������� #�������������#��������������#����
�-� �.
+ /���������������� #���������������#���������������������������
�� #������������ �������$�����#���������'�������#�����
������.
+ 0��%�1�����'������2�����������'������������#���1��� ��#� �����
#����.
+ 3��� ���������������� ������������������� ��������� �$�� ��
�����������#�����������������������#���1��4����'�� ������'�
��������.
+ 5�1��������� ����������������� ����������''��%��������������1�����
� ������#���� �������� ����������%���.�6- #�� ����1��������#���������
��������1�����
Aanbevelingen TNO
• , ��������������������������������
• 6� ��������������������� ������������������������7
�� '��
• , ���)����*#�������������� �
• 8��������������� ��� ������
• , �������������������1'�#����������������������
• 6� ������������������������� ����������������������
����� �����
• 9 �� �������������#��������������
• 6�'�������������� ���������������
• 9 ���%�����������:����������������'����������
��� �����������
Beheer en Onderhoud is een essentiële schakel in de kwaliteitsketen van partijen
Beheer en Onderhoud behoeft een meer functionele focus
Duurzaam Beheer en Onderhoud
;������������������%���<;9 �= ���� ����'�
/669 ����������������� ������������� �
����� ������7����������������
#��1�#������� �����
5������>
Halmos Schiphol NS
Tijd [jaar]
PvE
PvE ontwerp oplevering gebruiksfase
0 3 6
Initial commissioning
PvE
Pre
stat
ie
minimum
degradatie
Huidige praktijk:meeste gebouwen ondergaan
geen Cx-traject
Tijd [jaar]
minimum
degradatie
PvE
PvE ontwerp oplevering gebruiksfase
0 3 6
Initial commissioning
PvE
Pre
stat
ie
AanpassingenRetro-Cx
na inspecties
AanpassingenRe-Cx
ISSO-DBO
���������������� ���
���������������$%���������������%�&�������%�&
'�������������()��*�+�����*��� �,-
������������
Brochure ‘Hoe duurzaam zijn bestaande gebouwen’
100 Duurzaam Beheer en Onderhoud Gebouwen
101 Onderhoud en onderhoudscontracten
102 Prestatie-indicatoren Duurzaam Beheer en Onderhoud
103 Monitoren van Duurzaam Beheer en Onderhoud
104 Stappenplan Duurzaam Beheer en Onderhoud
105 Kerndocument gebouwtechniek
106 Functionele inspectiemethode Duurzaam Beheer en Onderhoud
107 Opleveringscontrole klimaatinstallaties
.//�������������� gereedin ontwikkeling
����������
�����������?
.//������������0��
������������
DoelgroepGebruikersGehuisveste organisatiesArbo-diensten
InhoudSamenhang tussen gebouw, gebruik en installatiesPraktijkvoorbeeldenToelichting op doelstelling DB&OWerkwijze DB&OResultaten DB&OErvaringen met DB&O
���������������� ���
�����������(
Samenhang tussen gebouw, gebruik en installatie
�� �����!������ ����1 �
�����������&
1. De installatie moet goed, volgens de specificaties functioneren, met juiste gebruikstijden en geen storingen of instabiel gedrag vertonen;
2. De randvoorwaarden van gebruik, bouwkundige situatie en overige omgevingsaspecten moeten overeenstemmen met de ontwerpuitgangspunten van de installatie zodat met het correct functioneren van de installatie de prestatiecriteria vanhet binnenklimaat worden gehaald;
3. De prestatiecriteria van het binnenmilieu die worden bereikt moeten voldoen aan de verwachtingen van de gebruikers, zodat de gebruikers het comfort als goed ervaren.
3 pijlers DB&O
component
functioneel
losse data
informatie
individuelebeleving
gestructureerdverwachtingspatroon
����������
���
������������
StappenplanDuurzaam beheer en onderhoud
Functionele inspectie/ quick scan
Schrijven ‘Plan van Aanpak’
Verbeterslag
Implementatie vanDuurzaam Beheer en Onderhoud
Structureel verbeteren en borgen van prestaties van de installaties
Continu monitoren en bijstellen
Re- en retro Cx
Continuous Cx
.//������������0�2• �������
– @��������� ���� �
– <�������������
@��������� ���� �
����#����������������
����������
#���������0�3
$� ��� � ����������������
0" 4�������� ����������� �������� ����
5" ���� ������� ���� �����������������
6" ������4�/�
2" ������������������������
7" '�� ����� ��������� �(�������8�����������������-
3" 9���������������������8��� �����������������
�" 9���,�
:" '������������� #��������9�����
������������
��1 ��������
• 0��'��������'������#��������������$�����������������
'������������������#��'�����������#� ��������
''���2������������9 �����������)� ���*����������#���
'��������#���������.
• 0��� �������#��)���������#���1�*�� ���#����������
�#�������%�1�����#�� ���� �1%��%�� �����������5��#��
� ����� ���'�A�������������� ��������������������
%��������������#�����������������1������
�������� �1%������.
• 3���������� �� �������� �������1������� ������ �����
���#�� ���� �1%������������������ ��� ������8�1��
��������� ������� ������������������������1��
#�������������������'��������� ������##��������
���� %���
�������;���������1 �
<������������ ������
Techniek Beheer Perceptie KSF T1 Technisch functioneren gebouwtechniek
KSF B1 Formuleren van Beleidsdoelstellingen (draagvlak verankerd in organisatie(s))
KSF P1 Gebruikersgedrag (energiebewust en bediening techniek)
KSF T2 Technische conditie gebouwtechniek
KSF B2 Begrip kernspecificaties gebouwtechniek in relatie tot gebouw, gebruik en prestaties
KSF P2 Draagvlak prestatiecriteria (wat te mogen verwachten)
KSF T3 Storingsafhandeling
KSF B3 Gegevensbeheer (ISSO 105 Kerndocument)
KSF P3 Klachtenprocedure
KSF T4 Energie-efficiëntie
KSF B4 Organisatie en communicatie energiemonitoring
KSF P4 Gebruikerstevredenheid binnenmilieu
KSF B5 Organisatie technisch onderhoud en beheer (organisatie Techniek)
KSF B6 Communicatie naar/met gebruikers (organisatie Perceptie)
4�����������������������!�
% =����� ��������������� �
�.������������ ����� � ����
�.�������������������
WTW
Distributie
Distributie
B����
Afgifte units
Luchtbehandeling
Opwekkers
Niet alleen controleren of de installatie functioneert maar ook controleren of iets naar behoren functioneert
De controle vindt plaats van opwekker tot afgifte
�������������� �������
�!5;�!, C9
�D4;
�/;E
�C�1������� �����
�6��;�� �7 C9 ,
�0����
Opwekkersite (1) ��������������������� �� �������������
/�������������F
������� ������������������������� #������ FF
Opwekkersite (2)
����������� ���������������
��������
����������� �������������������� ��������
�������������������
����������� !
/���������B5D /���������������
Luchtbehandeling (1)
Verwarmen in LBKKoelen
in LBK
warmtewiel
Luchtbehandeling (2)
"���������������������������)���#��'���*
> ��������������?��E������������#1�������1��������'��
����������#1�$����������#�����������'$� �������������������� �����
���������� �������������������#1�������������#��'����$������A������G����������#1�FF
Verband ingestelde en gemeten waarde ruimtetemperatuur
18
19
20
21
22
23
24
25
18 19 20 21 22 23 24 25
ingestelde waarde door bewoner
gem
eten
waa
rde
door
rui
mte
sens
or
(GB
S)
A-19-ZuidA18-OostA14-NoordA14-OostY=X
=�������������� ������!��@
Naregeling (1)
�?
Renovatie (2009) van bestaand gebouw Hoog energiegebruikVeel klimaatklachten
Klimaatplafonds werken tegen elkaar in
Naregeling (2)
Oppervlaktetemperaturenklimaatplafond
23
Thermostaatstand
23
23
Gemeten luchttemperatuur = 23,8˚C
Klaagtover koude
Klaagtover warmte
17˚C
27˚C
Volgens de regelstrategie zouden de klimaatplafonds bij een Tsetpoint = 23˚Cen een Truimte = 23,8 allen op neutraal moeten staan.
Klimaatplafonds veroorzaken klimaatklachten!!
; ��� ������������������� �������������������
Naregeling (3)
D�����G���7���������
�� �� ����� �����
3��� �����������������
<�#���
< ��
Naregeling (4)
H.01.007
10
15
20
25
30
35
40
20 20,5 21 21,5 22 22,5 23 23,5 24 24,5 25
Truimte
Tinb
laas
T_inblaasTinblaas=Tvertrekberekende TinblaasTLBK (fictief)
3��� ��������'���������Naregeling (5) De karakteristiek lijkt precies
“verkeerd om”:Verwarmen als er gekoeld moet
worden en omgekeerd
.������������ ��������� � ����
, �� ������������������������%�1��?������� ����������1���� �1�
����#���������������������� '��������
H�������������������������� ��
� ������ ��%�� ����������#� ���
�������� ��$�������
� �����%����%�� $������
� �����������#���������
9 #���� �A#����������������
#�����
0����
4����
�����
0���
0��
��������4���� ���#�����
0 ������0��������������0��
Omzet/ productiviteit
#�� ����������� ����
A���������
=���� ����
(����������-
E��������������� ��I �� �$�
������������� ��I �� �$�
C������ #����� ��I �� �$�
4� ����������� ��� �B
D� ������� ��I ��
E������������ ��I ��
3������������ �$�
E���������� ����� � �
, ���������������
�������������������� 6�C DB
D��������������''�������������� ��������������
�#�#������������%����%��
��������������������������������������� ! ��
+����� ����� ��� ����������������� ���?�
C����������
<;9 ����#���
Benchmarking kwaliteit klimaat
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34
Gebouw
Geu
itte
klim
aatk
wal
iteit
STREEFWAARDE
!�������� ���������#����
����'� �������������
<���������������
;0;���?��G��
E ����������������� ���������������"�6�������������� �
@��������
���#����<;9
�����#�������
.���������������������
Unilever gebouw
Situatie (2010):• Energielabel G• Gasverbruik 45 m3/m2
• Elektragebruik 257 kWh/m2
EnergiekostenTotaal 41 € / m2
Gas 37%Elektriciteit 63%
Optimalisatie werkingklimaat installatie
door Cofely(geen effect op energielabel)
Verduurzaming pand:- Beter comfort - Besparing energie:
Gas -20%Elektriciteit -10%
Reductie energiekosten150.000 € /a6 € / (m2.a)
Investering = € 25.000ETVT = <0,5 jaar
1969, BVO 30.000 m2
�(
Situatie (2010):Gasverbruik = 16 m3/m2
Elektragebruik = 138 kWh/m2
EnergiekostenTotaal = 21 € / m2
Gas = 30%Elektriciteit = 70%
1997; Energielabel E; BVO = 34.400 m2
Optimalisatie werkingklimaat installatie
door Cofelygeen effect op label
Verduurzaming pand- Beter comfort - Besparing energie:
Gas 37%Elektriciteit 16%
Reductie energiekosten160.000 € /a5 € / (m2.a)
Investering = € 35.000
ETVT << 0,5 jr
JJ
Referentie bij bank
Waar ging het mis : luchtbehandeling
22
13
25
22 22
37 37
Luchtbehandelingkast
GBS instellingen stonden goed� Door autonome instellingen in
regeltechniek draaiden systemen en componenten echter ‘s nachts en in weekend gewoon door
Onderhoudstaat LBK’s
is goed
Lijst potentiële tekortkomingen
BVO 30.000 m2> ���������� ���������������������������� ���?
D���#����� �K��B5D���" ����������'�� � /���������������'������!!;�7�H/<
�� �� �����%� ������� C'��������������������� ���'��'�
6������� ��� �� #� #��L��-��������� 5�����������#�������#������'��'�
M D9 �� �����������������L�����"9 4 9 ���������������������-���������
6�����1���������������������������� , ��� �1%�������� #�������������)�� ����*
E��1��1������� �� ���������)�������7����������#���������7�������*
E���������������#��
E�����������������)� ���7�����7����������* C��������7�� ������� �� � ��������#� ���
/����������#��!;3����������� "� ������'����E56$�N���� �1%K ����������
�� �� ��������������������%� � E��������� ������������������������
;������'������������##� �������������
3'��������� ;�����##������������#����������
E�������##�����������������)�����7� ���* ������������������������ �� #� #�������
M �1%����������������� �)�%���$��������$�'����������*�� ��������������������������������������:������������
��������������������������)����7� ����*
U denkt:
BVO 30.000 m2“Wij hebben het goed op orde”, want:
1. “Wij huren een professionele onderhoudspartij in”
2. “Onze installaties onlangs NEN 2767 pico bello gekeurd”
3. “Ik ga niet aan mijn installaties sleutelen want het is nu al kantje boord met klachten en storingen”
4. “Laatste tijd geen storingen of klachten gehad”
5. “Mijn gebouw heeft al een energielabel A”
6. “Pas nieuwe installaties neergezet”
7. “De gepresenteerde gebouwen zijn uitzonderlijk”
8. “Men heeft bij die gebouwen duidelijk zitten slapen”
Een prangende vraag…
M ���� �� ������'�����������#���
�����1��%��� �������#��J
M ���� ������ �1�%����������#�����������J
M ���� ����1����������#�������������������� ���%��
�����J
Reden 1: conventioneel O&B
• Eenzijdige focus op techniek• Eenzijdige focus op bedrijfszekerheid• Essentiële parameters (temperatuur, CO2
concentratie, RV) binnenklimaat worden niet/nauwelijks gemeten
• Er wordt alléén gestuurd op storingen en klachten• Energiegebruik vaak wel geregistreerd maar nooit
gekoppeld aan functioneren installaties• Sturing vindt ����'���1����������A�#����
Reden 2: it takes two to tango…
• Onderhoudspartij en opdrachtgever houden elkaar gevangen in beperktheid
• In onderhoudsland geldt nog meer dan elders: goedkoop is duurkoop
• Opdrachtgevers willen met een dubbeltje op de eerste rang
• Opdrachtgevers hebben te weinig technische kennis om de onderhoudspartij op juiste wijze aan te sturen
• Bijvoorbeeld bezuinigen op de verkeerde onderhoudselementen
• De onderhoudspartij zit nog vast in conventioneel O&B
Reden 3: energiekosten te laag…
• Energiekosten vormen maar een luttel % uit van de totale huisvestingskosten…
• De huisvestingskosten op hun beurt maar een klein % van de totale bedrijfskosten…
• Maar als we 0,3 €ct per kWh hebben bedongen op het energietarief bij de energieleverancier…
Reden 4: er wordt verkeerd gerekend
• Meeste ROI berekening binnen MJOP’s gebaseerd op aanschafkosten of eenvoudige terugverdientijden
• “Duurzaam = duur” fabel• Duurzaam is echter meestal de goedkoopste
oplossing, mits:• De totale, integrale kosten (aanschaf EN exploitatie)
worden berekend over de totale levensduur• Niet bezuinigd wordt op de essentiële onderhoud
elementen
/�� ��5�!�����������5�3��F)��������� ���������
����� ������������� ��G ��� ������"
�������������� �� ����������������������
Stelling 1Stelling_1
��1 ��������������� ������������������������
�����������"
�� ����������������������������� ����������
��������������!�
Stelling 1Stelling_2
.������������������������
�������������������������� ������������@
Vragen??Hartelijk dank voor uw aandacht
Top Related