Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden | Nummer 5 - mei 2013
Trends in opleidingenThema
Trends in opleidingenThema
VOORWOORDmei 2013
www.vakbladlastechniek.nlUitgaveISSN 0023-8694Lastechniek wordt uitgegeven in opdracht van het Nederlands Instituutvoor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL).RedactieBert de Jong, Fleur Maas, Rolf Mul, Emmy Veenis, Leo Vermeulen,Bart Verstraeten, Margriet Wennekes, Henk ZandvlietEindredactieMargriet Wennekes, Leo Vermeulen (techniek)UitgeverBert de JongAdvertentie-exploitatieCon-Sell, Rolf MulT 06 12 50 90 58 - E [email protected] Anschütz, Paul Barendse, Ruud van Bezooijen, Tim Blok, Marijke Damen, Leen Dezillie, Rob Helmich, Marcel Hermans, Michel van ‘t Hof, Piet van der Horst, Michael Jak, Pieter Keultjes,Marco Kraaijeveld, Maurice Mol, Ed Mulder, Johan Schelfhorst,Frank Smit, Wil van der Stap, Erik Steenkist, Gregor Tokarenko, Fred Vasquez, Adriaan Visser, Ben Weenink
AdressenNederlands Instituut voor LastechniekPostbus 190 - 2700 AD ZoetermeerT 088 400 85 60 - E [email protected] - www.nil.nl
Belgisch Instituut voor Lastechniek vzwTechnologiepark 935 - B-9052 Zwijnaarde, BelgiëT +32 9 292 14 05 - F +32 9 292 14 01, E [email protected] - www.bil-ibs.be
OPUS communicatie-ontwerpFruitweg 24 j - 2321 GK Leiden, T 071 589 56 44 - F 071 541 41 50E [email protected] - www.opus-co.nlVoor het verzenden van grote bestanden kunt u gebruik maken van:https://vakbladlastechniek.wetransfer.com
AbonnementenVoor particulieren in Nederland € 62,50 op privé-adres, voor bedrijvenin Nederland per abonnement. Voor studenten en senioren geldt inNederland een speciaal tarief.
Voor abonnementen in België kunt u contact opnemen met [email protected] zijn excl. BTW.
Lastechniek verschijnt elf keer per jaar en wordt toegezonden aandeelnemers van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en hetBelgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) en andere geïnteresseerdenen belanghebbenden in de verbindingstechniek. Voor vragen overabonnementen kunt u terecht bij het NIL. Het abonnement geldt vooreen geheel jaar. Opzeggingen per aangetekend schrijven vóór 1 oktober van het lopende jaar.
Verzendadres wijzigen? Stuur dan het etiket met verbeterd adres retour.Alle advertentiecontracten worden afgesloten conform de regels voorhet Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland.
Ontwerp en lay-outOPUS communicatie-ontwerp, Leiden.
Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens.
©2013 - Overname van artikelen is slechts mogelijk na verkregen schriftelijke toestemming van de uitgever.
Colofon
Volg LASTECHNIEK op twitter:
@VBLASTECHNIEK
We kunnen geen krant of tijdschrift meer openslaan of wekunnen lezen dat de Nederlandse maakindustrie een groottekort heeft aan technische vakmensen. Lassers, elektri-ciens, houtbewerkers: het bedrijfsleven staat te springenom nieuw technisch personeel. Op de vmbo’s en mbo’skiezen echter nog te weinig leerlingen voor een technischerichting, en vakleraren gaan en masse met pensioen. Hetis diep triest dat de werkloosheid blijft stijgen, terwijl velelas- en constructiebedrijven hun groeikansen niet kunnenbenutten omdat ze geen goede, technisch geschooldewerknemers kunnen vinden. In de afgelopen jaren is hier-over veel gesproken door overheid en bedrijfsleven.
Opgelost is het probleem nog niet, maar wel zijn er al veleinitiatieven ontplooid om het tekort aan technici terug tedringen. Overal in ons land zijn bedrijven en opleidingsin-stellingen samenwerkingsverbanden aangegaan om – inelk geval regionaal – iets te doen aan de scholing van vak-technisch personeel. In dit blad worden enkele mooie voor-beelden daarvan uitgelicht. Op landelijk niveau is hetTechniekpact gelanceerd, om de aansluiting van het on-derwijs op de arbeidsmarkt in de technieksector te verbe-teren.
De eisen die gesteld worden aan lassers en kaderperso-neel worden intussen alsmaar hoger. Opleiders wordendan ook steeds vaker geconfronteerd met een tekort aanvakbekwame docenten. Daarom heeft het NIL in het afge-lopen jaar samen met Induteq lastechnische na- en bij-scholingscursussen verzorgd voor bestaande docenten.Ook nieuwe onderwijsvormen kunnen een oplossing bie-den voor het docententekort. Blended learning heeft in-middels zijn intrede gedaan in het (las)technisch onderwijs.Met deze onderwijsvorm kan het aantal contacturen meteen docent teruggebracht worden, en kan de lesstof effi-ciënter worden overgebracht. Een aantal onderwijsinstel-lingen heeft hier inmiddels goede ervaringen mee,waarover meer in deze Lastechniek.
Een van de speerpunten van het NIL is het enthousiasme-ren van jonge mensen voor een loopbaan in de verbin-dingstechniek. De jaarlijkse nationale laswedstrijden voorvmbo’ers laten zien dat er onder jongeren nog veel talentaanwezig is. Laten we dit talent koesteren en toekomst-perspectief bieden.
Henk Zandvliet, directeur NIL
Initiatieven
‘Programma’s 1 op 1
inzetten op de lasrobot’
Mark Hilderink van MCM in Marknesse wilde de stap naar
lasrobotisering met offl ine programmering maken, maar zag
op tegen de complexiteit: “Valk Welding hielp ons op weg met
het offl ine programmeersysteem waarna we de programma’s
zonder correcties konden inzetten op de lasrobot.”
Snel en perfect offl ine programmeren
Intensieve ondersteuning in opstartfase
Service, training en parts dicht bij huis
Specialisten op las- en robotgebied
Complete systemen uit één hand
Valk Welding [email protected]. 078 69 170 11 www.valkwelding.com
Inhoud #5 mei 2013
LASTECHNIEKis een uitgave van OPUS communicatie-ontwerpi.o.v. het Nederlands Instituut voor Lastechniek en het Belgisch Instituut voor Lastechniekwww.vakbladlastechniek.nl
04 Vanuit de verbindingswereld
08 Van lasser tot lasspecialist
12 IHC Merwede onderkent behoefte aan hoger geschoolde lassers
14 Bedrijfsleven participeert in Duurzaamheidsfabriek
16 Virtueel lassen: leren lassen in een digitale omgeving
18 Laskaderopleidingen stromen vol
21 Overzicht erkende opleidingsinstellingen
22 Stroomschema las- en laskaderopleidingen
24 Vervolg erkende opleidingsinstellingen
Het virtuele lassen
kost geen materiaal,
gas en draad.
Dus geen gesleep
met spoelen draad,
gascilinders en
lasplaatjes. 16 36
41
Coverfoto: Heidi Borgart, met dank aan Erik Steenkist en Koridon, Zaandam
25 Renderend onderwijs op maat
28 Lijmopleidingen krijgen plaats in
technisch onderwijs
30 Robotleveranciers spelen belangrijk rol
in opleiding van robotlassers
34 Laskennis opgefrist 3: autogeen lassen
36 Laswedstrijden voor vmbo-leerlingen 2013
39 Willem de Welder
41 De lasser van de maand
42 Brancheregister
trends[ ]De vraag naar hoger opgeleide lassers neemt toe. Laskaderopleidingen stromen vol. Het online leren, of blended le-
arning, is in opkomst, en de belangstelling voor virtuele lasmachines groeit gestaag. In elke regio ontstaan nieuwe
samenwerkingsverbanden tussen scholen en bedrijven, om tegemoet te kunnen komen aan de dringende behoefte
aan goede vakmensen. Er worden nieuwe opleidingen ontwikkeld om met de nieuwste apparatuur, zoals lasrobots,
te leren werken. Kortom, de wereld van het lasonderwijs is volop in beweging.
In deze Lastechniek aandacht voor de verschillende trends op (las)onderwijsgebied. De cover brengt een belang-
rijke trend in beeld: om de hoogwaardige kwaliteit van laswerk te kunnen garanderen, worden steeds hogere eisen
gesteld aan het niveau van de lasser en de functie van lascoördinator. Lasmethodebeschrijvingen, lasser- en las-
methodekwalificaties, materiaalcertificaten, alles moet gedocumenteerd worden, zodat een bedrijf kan aantonen dat
het aan de hoogste kwaliteitseisen voldoet. Een goede communicatie op de werkvloer, tussen lascoördinator en las-
ser, is daarbij essentieel.
Handvatten en tipsEr kiezen momenteel te weinig jongeren voor een techni-
sche opleiding en carrière. Tegelijk gaat de komende jaren
een groot aantal technici met pensioen. Het Techniekpact
moet de samenwerking tussen het onderwijs en het be-
drijfsleven bevorderen en de kwaliteit van het technie-
konderwijs verbeteren. De Krom: "We moeten jongeren
zien te interesseren voor techniek. TechKnow kan daarbij
behulpzaam zijn. Het is een aantrekkelijk boek, met al-
lerlei handige en praktische tips. Over hoe je social media
kunt inzetten, hoe je een goed bedrijfsbezoek organiseert
of hoe je stageplekken op een voor jongeren aantrekke-
lijke manier kunt inrichten."
Leefwereld van jongerenAndré van der Leest, bestuursvoorzitter van TechniekTa-
lent.nu: "Wij hebben als TechniekTalent.nu al enige jaren
LASBERICHTENmei 2013
5
LASBERICHTEN mei 2013
4
Hoe kom je met jongeren in contact, wat houdt henbezig en hoe zijn ze te enthousiasmeren voor de tech-niek? Op die vragen geeft het nieuw verschenen trend-boek TechKnow 2013 antwoord. TechKnow is bedoeldvoor technische bedrijven, om hen handvatten en tipste geven voor een goede communicatie met (nieuwe)jonge werknemers. Het trendboek – een uitgave vanTechniekTalent.nu – werd op 22 april aangeboden aanPaul de Krom. De oud-staatssecretaris van SocialeZaken en Werkgelegenheid is namens het kabinet aan-jager van het Techniekpact.
Vision, Robotics & Mechatronics 2013 in teken van flexibel automatiseren
Jongerentrendboek TechKnowaangeboden aan ‘aanjager Techniekpact'
Cerum Industry: modulair lasdocumentatiesysteem
Het evenement Vision, Robotics & Mechatronics, datop 22 en 23 mei in de Koningshof in Veldhovenplaatsvindt, staat in het teken van flexibele automati-sering. Volgens de leden van organisator Mikrocen-trum is dit een heet hangijzer dat extra aandachtverdient.
FlexibiliteitBeursmanager Els van de Ven van Mikrocentrum: “Dat
automatisering gewenst is om de concurrentie met de la-
gelonenlanden aan te kunnen, is geen geheim. Dat deze
automatisering hiertoe vergaand moet ingrijpen in de
productie ook niet. Maar dat het eigenlijke sleutelwoord
flexibiliteit betreft is helaas nog te weinig doorgedron-
gen tot de meeste bedrijven in Nederland en België.” De
redenen hiervoor zijn divers, volgens Van de Ven: “Veel
mensen denken dat vergaande automatisering vooral iets
voor grote multinationals is. Door de grote volumes zou-
den alleen zij investeringen in vergaande automatisering
kunnen rechtvaardigen. Bovendien beschikken zij wel
over de financiële bronnen om een hoge automatise-
ringsgraad te verwezenlijken. Natuurlijk ligt de waar-
heid wat genuanceerder.”
MKB als motor van innovatieVolgens Van de Ven is het midden- en kleinbedrijf de
echte motor van innovatie, werkgelegenheid en onder-
nemerschap. En, min of meer onafhankelijk van de sec-
Paul de Krom (links) ontvangt het trendboek TechKnow uit handen vanAndré van der Leest, bestuursvoorzitter van Techniek Talent.nu
Een belangrijk onderdeel van kwaliteitsborging bij lasprojecten, volgens NEN-EN-ISO 3834 en/of EN 1090-2, isdocumentatie. De naspeurbaarheid moet gewaarborgd zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om het bijhouden vanlasmethodekwalificaties, laslijsten, lassercertificaten, of inspectie- en onderzoeksrapporten. Het Noorse bedrijfCerum levert onder de naam Cerum Industry modulaire softwareapplicaties om al deze documenten intelligentte kunnen gebruiken.
Intelligente koppeling van documentenGedurende de projectvoorbereiding worden tekening, pro-
ductielocatie (lasser/lassercertificaat), lasprocedure en in-
spectienorm gekoppeld om laslijsten te maken. Tijdens de
productiefase worden las- en NDO-resultaten, afwijkin-
gen, reparaties enzovoort bijgehouden. Indien gewenst ge-
nereert het systeem automatisch passende acties.
In de eindfase zorgt het systeem voor het automatisch ge-
nereren van een ‘work package’ (fabricageboek) waarin
tekeningen, weld summary lists, NDO-rapporten, perso-
neelslijsten, lasprocedures, lascertificaten, externe docu-
menten, NDO-certificaten en materiaalcertificaten
worden samengesmeed tot één pdf-document.
AttenderingenCerum Industry werkt op basis van cloud computing: de
gebruiker kan op elke pc inloggen en direct informatie ver-
werken. Eventuele toeleveranciers krijgen toegang tot de-
zelfde softwarestructuur.
Het systeem biedt ook ondersteuning bij het beheersen
van het productieproces. Op het moment dat een opvol-
gende stap in het productieproces aan de orde is, gene-
ervaring met het bevorderen van instroom van jongeren.
We proberen vooral de jongeren te bereiken die nog niet
vanzelfsprekend voor techniek kiezen, maar er wél inte-
resse voor hebben. Die aandacht wekken is één van de
hoofddoelen van het Techniekpact. TechKnow biedt goede
handvatten aan bedrijven om zó te communiceren dat het
aansluit bij de leefwereld van jongeren. Dat is wezenlijk
om de komende jaren voldoende instroom voor de tech-
nische sector te realiseren."
Paul de Krom vindt TechKnow een goed initiatief: "Ik zou
tegen alle ondernemers willen zeggen: lees dit trendboek,
het is in je eigen belang!''
www.techknow.nu
reert het systeem een passende actie. Bijvoorbeeld: het NDO-
bedrijf krijgt automatisch een e-mail met de opdracht om een
productdeel te inspecteren, nadat in het systeem is geregi-
streerd dat dit productdeel visueel is goedgekeurd.
www.cerumindustry.com | www.techsafe.nl
tor waarin zij zich bewegen, hebben deze ondernemingen
te maken met een totaal andere dynamiek. “Het MKB
moet zich onderscheiden met unieke oplossingen, in plaats
van goedkopere massaproducten. Hiertoe moet het MKB
als geen ander inspelen op veranderingen in de maat-
schappij en de hieruit voortvloeiende consumentenwen-
sen. Dit betekent snel kunnen inspelen op veranderingen
die zich in de markt voordoen. Juist hier heeft het MKB
zijn voorsprong.” Maar het MKB kan niet zonder auto-
matisering. “Want eenmaal bedacht, maken vele handen
in andere landen licht en goedkoop werk. Het flexibele
MKB-bedrijfsmodel stelt echter wel flexibele eisen aan de
automatisering. Juist hier schort het nog te vaak aan tech-
nologische oplossingen en kennis.”
Een nieuwe werkgroep in het vakgebied van vision en ro-
botica - flexibele automatiseringstechniek - onderschrijft
de noodzaak om de handen ineen te slaan en het MKB de
gereedschappen te bieden die ze goed kunnen gebruiken.
Met kennisuitwisseling en netwerken als uitgangspunt or-
ganiseert Mikrocentrum daarom cursussen, themadagen
en beurzen, met als hoogtepunt de beurs Vision, Robotics
& Mechatronics 2013.
www.vision-robotics.nl
7
LESBERICHTEN mei 2013
6
Binnen de structuur van de NIL Handvaardigheidop-leidingen (HVO) zijn er in de afgelopen periode ver-schillende nieuwe ontwikkelingen geweest. Door in tespelen op vragen vanuit de markt, door continu tech-nische ontwikkelingen te volgen en kritisch naar deexamenorganisatie te kijken, tracht het NIL de kwali-teit van de lasdiploma’s op een hoog niveau te hou-den.
Gemoderniseerde examensVorig jaar al is gestart met geheel in opzet gewijzigde en
gemoderniseerde examens voor niveau 3. Op basis van de
inhoud van de nieuwe lesboeken zijn nieuwe examenvra-
gen opgesteld en verzameld in een databank. Deze opzet
is dit jaar uitgebreid naar niveau 4 voor alle lasprocessen.
De examens bestaan nu uit een aantal automatisch gege-
nereerde meerkeuzevragen en open vragen. Hierbij hoort
ook het invullen van een WPS (lasmethodebeschrijving).
De WPS wordt steeds belangrijker als werkinstructie voor
de lasser. Opgelegde regelgeving en het beheersbaar
maken van de laskwaliteit zijn de oorzaken van deze ont-
wikkeling. Het NIL is van mening dat er meer kennis moet
zijn van de WPS bij de lasser en daarom is dit onderdeel
nadrukkelijk geïntroduceerd binnen de opleidingen- en
examenstructuur.
Nieuws van deExamencommissie HVO
LESBERICHTENmei 2013
Ook het examenonderdeel Tekeninglezen heeft een verbe-
terslag ondergaan. Zo is de werktekening nu meer afge-
stemd op de praktijk.
Om de kwaliteit en objectiviteit te waarborgen heeft de
HVO-examencommissie besloten om in de loop van dit
jaar per school te gaan rouleren met de door het NIL aan-
gestelde examinatoren.
Werkgroepen per lasprocesVoor een aantal lasprocessen zal het binnenkort standaard
mogelijk zijn om naast examens in ‘ongelegeerd staal’ ook
examen te doen in ‘corrosievast staal’.
De examencommissie is onlangs opgedeeld in werkgroe-
pen per lasproces. Deze werkgroepen volgen de ontwik-
kelingen in de markt en kunnen indien nodig wijzigingen
doorvoeren in het les- en examenmateriaal. Lesboeken en
examenvragen blijven immers altijd onderhevig aan wij-
zigingen en verbeteringen. Vanwege de nieuwe digitale
druktechnieken is het mogelijk om sneller wijzigingen
door te voeren en kunnen de oplages laag gehouden wor-
den. Met deze werkwijze tracht de examencommissie
HVO tot een proces van continue verbetering te komen.
www.nil.nl
Het Nederlands Instituut voor Lastechniek werkt con-tinu aan de ontwikkeling van nieuwe opleidingen enhet up-to-date houden of compleet herzien van be-staande lesmaterialen.
Nieuwe opleidingenZoals reeds vermeld in Lastechniek van maart 2013 is er
begin dit jaar een lesboek verschenen voor de opleiding
van raillassers (European Aluminothermic Welder), geba-
seerd op de richtlijnen van de EWF (European Federation
for Welding, Joining and Cutting). Binnen afzienbare tijd
zullen ook EWF-erkende lesboeken voor de bekistlasser
(EAWRJ) en oplasser (EAWRR) beschikbaar komen.
Verder wordt er momenteel gewerkt aan lesboeken voor
de Europees erkende EWF-lijmopleidingen EAB (Euro-
pean Adhesive Bonder) en EAS (European Adhesive Spe-
cialist).
De vorig jaar opgerichte Technische Commissie Robot-
lassen speelt een belangrijke rol bij het samenstellen van
lesmateriaal voor de opleiding Robotlassen. Ook voor het
ontwikkelen van de opleiding Thermisch Spuiten doet het
NIL een beroep op de kennis en kunde van de leden van
de desbetreffende Technische Commissie.
E-learning en blended learningHet online leren (ook wel e-learning genoemd) is in op-
komst. Gaat het om een combinatie van online leren en
contactonderwijs, dan is de term blended learning van toe-
passing.
werk in uitvoeringNIL-opleidingen:
Het NIL onderzoekt hoe deze moderne manier van oplei-
den het best geïntegreerd kan worden in het lastechnisch
onderwijs. Goede docenten blijven echter onontbeerlijk.
Het afgelopen jaar heeft het NIL in samenwerking met In-
duteq een aantal nascholingscursussen verzorgd voor las-
docenten.
Herziening kaderopleidingenDe IIW-guideline waarin de internationale laskaderoplei-
dingen worden beschreven is vernieuwd. Dit betekent dat
de lesstof voor IWP, IWS, IWT en IWE moet worden her-
zien. De veranderingen leiden tot een accentverschuiving
van de klassieke lasprocessen naar de modernere proces-
sen, zoals het laser- en elektronenbundellasproces en het
toepassen van robots. De hoofdstukken over materiaal-
gedrag tijdens het lassen krijgen een meer logische indeling
en zullen worden uitgebreid met de lasbaarheidsaspecten
van recent ontwikkelde materialen. De delen ‘Constructie
en Ontwerp’ en ‘Uitvoering en Toepassingen’ zullen wor-
den aangepast aan de huidige normen en regelgeving.
In de examencommissies van alle kaderopleidingen wordt
gewerkt aan het inrichten van een database met meer-
keuze-examenvragen. Deze moeten aansluiten bij het in-
ternationale bestand van het IIW. Hierdoor zal in de
toekomst een deel van de examens voor deze opleidingen
gaan bestaan uit internationaal geharmoniseerde meer-
keuzevragen.
www.nil.nl
Voor redactionele bijdragen en advertenties kunt u ons bellen071 589 56 44 of e-mailen: [email protected]
Hoe is het gesteld met uw arbeidsmarkt?
Lees er meer over in onze extra zomereditie!
9
OPLEIDINGmei 2013OPLEIDING mei 2013
8
n Friesland is er van ouds-
her veel kennis op het ge-
bied van het lassen van
roestvast staal, vanwege de zui-
velindustrie. Daarnaast vinden
veel mensen werk in de scheeps-
bouw en in constructiebedrij-
ven. Dirk de Groot, lasdocent
bij ROC Friese Poort in Drach-
ten, beaamt dat er steeds hogere
niveau-eisen aan lassers worden
gesteld. “Voor de zuivelindus-
trie was tot voor kort niveau 1
of 2 voldoende, maar nu wor-
den ook in die sector de eisen
steeds strenger.” Dat heeft vol-
gens hem te maken met de pro-
ductverantwoordelijkheid, die
steeds meer bij de onderaanne-
mers komt te liggen, dus bij de
lassers. “De voedingsindustrie
heeft tegenwoordig kwaliteits-
managers in dienst op het ge-
bied van lastechniek, die
voorschrijven waar een las aan
moet voldoen. Tegenwoordig
worden er zelfs eisen gesteld
aan de kleur van de doorlas-
sing.”
ClaimcultuurHenk de Vries, opleidingsmana-
ger bij ROC Friese Poort vult
aan: “De wet- en regelgeving
gaat steeds verder. De claimcul-
tuur die er langzamerhand ontstaan is, vooral in de voe-
dingsindustrie, vereist door alle lagen heen een bepaald
opleidingsniveau, om de kwaliteit te garanderen. In an-
dere industrieën, zoals de constructie en de offshore,
vraagt de opkomst van de hogesterktestalen om een apart
specialisme. De laatste jaren stellen bedrijven hogere eisen
aan lassers omdat de risico’s onderkend worden, zoals wa-
terstofscheuren.”
BBL-trajectDe lasopleidingen bij ROC Friese Poort zijn goed bezet:
40 leerlingen volgen een BOL-opleiding (beroepsoplei-
dende leerweg) binnen de las- en constructieafdeling. In
het BBL-traject (werken en leren) voor de niveaus 2 en 3
zitten nog eens 35 leerlingen, en op mbo-niveau 4 zijn er
25 leerlingen. Daarnaast lopen er via ROC Friese Poort
Bedrijfsopleidingen nog diverse trajecten voor bij- en om-
scholing van werknemers, met 24 leerlingen. De Vries
heeft wel een verklaring voor deze relatief hoge aantallen:
”De grote instroom heeft vooral te maken met het ar-
beidsperspectief in de regio. Naast de genoemde bedrijfs-
takken, zoals de zuivelindustrie en de constructie, zijn er
ook redelijk wat scheepswerven. Er is dus een behoorlijke
arbeidsmarkt waar ze terecht kunnen.”
Kopopleiding IWTOm in te spelen op de grotere vraag naar kaderpersoneel,
heeft ROC Friese Poort twee jaar geleden besloten om bij
het NIL een erkenning aan te vragen voor het geven van
de kaderopleiding IWT (International Welding Technolo-
gist). Dirk de Groot: “We zagen dat de IWT-opleiding in-
houdelijk veel overlap vertoonde met onze opleiding op
mbo-niveau 4. Het combineren van mbo-4 en IWT bleek
echter een te zwaar traject, omdat er nog teveel theoreti-
sche kennis ontbrak bij degenen die vanuit mbo-3 kwa-
men. Komend jaar willen we daarom een tweejarige
opleiding op mbo-niveau 4 combineren met een IWS-op-
leiding (International Welding Specialist). Vervolgens bie-
den we een kopopleiding aan van IWT in één jaar, die daar
naadloos op aansluit. Opleidingstechnisch zit het dan
goed in elkaar, ook omdat de IWS beter past bij mbo-4.”
Met deze constructie heeft ROC Friese Poort een doorlo-
pende leerlijn gecreëerd, vanaf de BOL- en BBL-opleidin-
gen voor mbo-niveau 2 en 3, via mbo-4 inclusief de
kaderopleiding IWS, naar een kopopleiding IWT. “Het
praktisch middenkader krijgt meer theoretische bagage,
en voor het theoretisch kader verzorgen we praktische bij-
scholing. De IWT-opleiding wordt ook aangeboden aan
werknemers in het kader van een bijscholingstraject.”
VANUIT HET BEDRIJFSLEVEN IS ER STEEDS MEER VRAAG NAAR HOGER OPGELEIDE LASSERS. ROC FRIESE
POORT SPEELT IN DE REGIO NOORD EEN BELANGRIJKE ROL IN HET OPLEIDEN VAN TOEKOMSTIGE WERK-
NEMERS IN DE LASTECHNIEK. DOCENT DIRK DE GROOT: “WE GEVEN ONZE LEERLINGEN ZOWEL PRAKTISCH
ALS THEORETISCH ZOVEEL MOGELIJK BAGAGE MEE IN EEN DOORLOPENDE LEERLIJN.”
door Margriet Wennekes
tot lasspecialist: doorlopende leerlijn bij ROC Friese Poort
Van lasser
PersonaliaDirk de Groot is bij ROC Friese Poort coördinerend do-cent voor alle lasopleidingen.
Henk de Vries is bij ROC Friese Poort als opleidings-manager WEI (Werktuigbouw, Elektro, Installatietech-niek) verantwoordelijk voor alle mbo-niveau 1-2-3opleidingen in de techniek.
Foto:Lasdocent Dirk de Groot (links), met zijn leerling Wicher Rozema. De lasser is leerling Cor van der Wal.
Goede docentenHet vinden en behouden van goede docenten is soms nog
wel een punt van zorg. De Vries: “In de eerste plaats gaat
het om de juiste expertise. Maar een goede lasser is niet
automatisch een goede docent. Didactische vaardigheden
en het goed met mensen kunnen omgaan zijn minstens zo
belangrijk.” Volgens De Vries staat of valt het succes van
een opleiding met de bevlogenheid van de docent. “We
zijn nu blij met de mensen die we aan boord hebben. De
uitdaging is om dit vast te houden. We hebben momen-
teel acht docenten, waarvan er één al 75 is. Maar die boet
absoluut niet in aan bevlogenheid.”
ToekomstperspectiefDirk de Groot onderhoudt intensieve contacten met het
bedrijfsleven. “Die contacten zijn belangrijk: we kunnen
daardoor gemakkelijker stageplaatsen vinden voor onze
BOL-leerlingen en tegelijkertijd ook onze andere oplei-
dingen promoten. We gaan in september zelfs samen met
het bedrijfsleven een bedrijfsschool beginnen. Bedrijven
hebben hierbij inspraak in het scholingsprogramma. Dit
wordt afgestemd op de bedrijfsspecifieke situatie.”
Hoewel de vraag naar hoger opgeleide lassers en kader-
personeel dus toeneemt, en er allerlei aantrekkelijke fi-
nanciële regelingen bestaan voor het bekostigen van bij-
en omscholing, zijn niet alle werkgevers enthousiast om
hun eigen werknemers een opleiding te laten volgen.
“Werkgevers zijn bang hun personeel kwijt te raken of
meer loon te moeten betalen”, weet De Vries. “Maar ze
vergeten vaak dat het bieden van toekomstperspectief,
leuk werk, sociaal beleid en vastigheid voor werknemers
veel zwaarder wegen dan een loonsverhoging van 25 euro
in de maand. Bovendien, als een bedrijf hoger opgeleide
werknemers in dienst heeft, kan het ook meer en andere
werkzaamheden verrichten.”
Om de techniekopleidingen een nog prominentere plaats
te geven, heeft ROC Friese Poort naast de huidige locatie
in Drachten een Techniekgebouw opgericht, waarin alle
technische opleidingen gehuisvest gaan worden. De Groot:
“Daar zijn we als technische opleiders heel gelukkig mee.
Alle 500 techniekleerlingen en hun docenten zitten straks
bij elkaar op één locatie. Dat is niet alleen efficiënt, maar
het werkt ook verbindend.”
OPLEIDING mei 2013
10
‘Het praktisch middenkader krijgt meertheoretische bagage, en voor het theoretisch kader
verzorgen we praktische bijscholing.’
ITW WELDING PRODUCTS
levert een uniek en volledig producten programma
uit een aantal marktleidende merken. Het assortiment
omvat lastoevoegmaterialen, lasmachines, accessoires
en inductieve verwarming apparatuur.
Miller lasapparatuur
Miller is wereldwijd de marktleider op het gebied van
lasapparatuur. Miller staat al meer dan 80 jaar garant
voor uitstekende laseigenschappen, vooruitstrevende
innovatieve lasboogprocessen en bovenal ultieme
betrouwbaarheid!
Zeer uitgebreid pakket lastoevoegmaterialen
Keuze uit de vooraanstaande merken Elga, Hobart,
McKay en Trimark biedt u de mogelijkheid het juiste
lastoevoegmateriaal te selecteren voor elke specifieke
toepassing variërend van hoogwaardige verbindings-
lassen tot reparatie en oplassen.
ITW Welding Products BV
Edisonstraat 10
NL-3261 LD Oud-Beijerland
T +31 (0)186 641 444
F +31 (0)186 640 880
www.itw-welding.com
ITW WELDING PRODUCTS
Kennis en Passie voor Lassen
FORTUNE 200ITW Welding Products BV is onderdeel van Illinois
Tool Works Inc. (ITW), met ongeveer 800 business
units. ITW maakt deel uit van de “Fortune 200-lijst”
van Amerikaanse beurs genoteerde ondernemingen.
Vakkundige technische ondersteuning staat voor u klaar
Onze diensten en producten zijn gebaseerd op
“Quality and Know-How in Welding”.
ITW Welding Products biedt u een bekwaam team
van technische adviseurs. Zij kunnen u adviseren
en begeleiden op het gebied van efficiënte proces-
en productkeuze, het ontwikkelen van lasprocedures,
training en kwalificatie van lassers.
Geïnteresseerd in onze mogelijkheden?
Onze verkooporganisatie evenals zorgvuldig geselecteerde
dealers met gedegen vakkennis staan voor u klaar voor
ondersteuning en aanschaf van lasapparatuur en
lastoevoegmaterialen.
Bel ons op: Tel. 0186 641 444.
Wij zijn u graag van dienst!
BEDRIJFSSCHOOL mei 2013
12
BEDRIJFSSCHOOLmei 2013
13
Doorlopende leerlijn“Wij stoppen niet bij BBL-niveau 2”, legt René Siemons,
International Welding Specialist bij IHC, uit. “Als ze dat
gemakkelijk kunnen doen, trekken we het door naar mbo-
niveau 3 en soms zelfs niveau 4. Het belangrijkste is hun
motivatie. Als zij graag willen, geven wij ze die kans. In
het eerste jaar van het BBL-traject leren de leerlingen de
basis. Zij doen de NIL-examens BMBE en MAG. Dit ni-
veau hebben ze nodig om hun stage te kunnen uitvoeren.
In het tweede jaar doen ze vier sta-
ges bij onze bedrijven in Kinderdijk
en Sliedrecht. Tijdens de eerste drie
stages leren ze verschillende afde-
lingen kennen. Na elke stage is er
een competentiebeoordeling. Deze
beoordeling vindt plaats in onder-
ling overleg tussen een mentor, de
leidinggevende en de praktijkoplei-
der. Na die drie stages kijken we
waar de leerling het beste past en
waar hij zelf graag wil werken. De
vierde stage proberen we dan op zijn toekomstige werk-
plek te laten zijn. De leerlingen worden begeleid door een
mentor. Dit zijn mensen uit de praktijk, net als de docen-
ten, die hiervoor gevraagd worden en de benodigde tijd
hieraan mogen besteden. We geven elke leerling een kans:
als je de opleiding goed doorlopen hebt en een positieve
houding hebt, krijg je een baan aangeboden.” Schaper ver-
telt dat IHC Merwede de NIL-opleidingen aanbiedt tot
niveau 4. Personeel dat nog verder wil leren, kan op kos-
ten van IHC Merwede een externe opleiding volgen, zoals
International Welding Practitioner (IWP) of International
Welding Specialist (IWS). “IHC Merwede investeert veel
in zijn personeel. We investeren ook in opleidingen waar-
bij we interne inspecties mogen doen en niet-destructief
onderzoek. Deze eisen komen voort uit de offshore.”
teeds meer werken lassers met hogesterkte-
staalsoorten en volgens vastgestelde laspro-
cedures die zijn vastgelegd in WPS’en. Dit vraagt om een
uitgebreidere theoretische achtergrondkennis. IHC Mer-
wede onderkent dit en daarom is in 2011 IHC Opleidin-
gen opgericht als aparte BV. “Wij leiden, in samenwerking
met het ROC Da Vinci in Dordrecht, lassers op tot niveau
2 BBL en proberen onze leerlingen nog tijdens de BBL-op-
leiding op NIL-niveau 3 te krijgen”, vertelt praktijkdocent
lassen, Hans Schaper. “Hiermee sluit de opleiding beter
aan op de stages die onze leerlingen in het tweede jaar
doorlopen. Gedurende de opleiding kijken we wat de po-
tentie van onze leerlingen is. Leerlingen die in het oplei-
dingscentrum van IHC Merwede hun mbo-2 Basislasser
DE VRAAG NAAR LASSERS IS GROOT IN NEDERLAND, VOORAL NAAR BREDER EN HOGER GESCHOOLDE
LASSERS. DE TIJD DAT ER VOOR LASSERS OP NIVEAU 1 EN 2 VOLDOENDE WERK WAS, VERANDERT
GESTAAG. IHC MERWEDE INVESTEERT VEEL IN DE OPLEIDING VAN LASSERS EN STIMULEERT HEN OM
EEN ZO HOOG MOGELIJK KENNISNIVEAU TE BEREIKEN.
door Joke Heikens
hebben gehaald, met de NIL-diploma’s BMBE-2 en MAG-
3, kunnen naar niveau 4 doorstromen, en dat stimuleren
we ook. Die opleidingen worden dan gevolgd bij onze
’buren’, de Technische Avondschool Alblasserdam (TAS);
die zit in ons pand. De TAS verzorgt alle NIL-Handvaar-
digheidopleidingen.” Drie van de vier las- docenten zijn
medewerkers van IHC Merwede. Ook de theorielessen
worden door IHC-medewerkers verzorgd. Zij worden
door de TAS ingehuurd. Op deze manier worden mede-
werkers gedurende hun opleidingsproces gevolgd. Via de
kaderopleidingen van het NIL kunnen lassers een oplei-
ding doen die gelijkwaardig is aan mbo-niveau 4. De do-
centen adviseren hierbij. “Aan lassers met meer
theoretische kennis is (ook bij ons) veel behoefte.”
onderkent behoefte aanIHC Merwede
Dennis Peters is 18 jaar en is sinds september 2012 inopleiding tot lasser bij IHC Merwede: “Ik deed eerst deLand- en Tuinbouwschool, maar dit bevalt me veelbeter. Ik wil graag verder leren, en minimaal NIL-niveau4 halen. Nog een half jaar, dan ga ik stagelopen. Daarheb ik veel zin in. Het lijkt me erg leuk om eer te heb-ben van je werk, dat iedereen de las kan zien die jij ge-maakt hebt. Op een schip werken lijkt me heel mooi. Ik heb geenhoogtevrees of claustrofobie, niet dat ik weet tenmin-ste, maar er zijn wel jongens die moeite hebben met dekleine ruimtes waar je soms in moet. Ik vind het werkzeker niet eentonig, het is juist afwisselend. Nu doe iknog wel veel hetzelfde, maar dat is om het te leren.Speciale constructies vind ik het leukst om te maken.”
hoger geschoolde lassers
ElektrodelassenHet basislasproces dat altijd geleerd wordt is het boog-
lassen met beklede elektroden. Zonder deze basis komen
medewerkers in de problemen als ze met andere laspro-
cessen moeten gaan lassen waarbij vaardigheden de door-
slag geven, volgens Schaper. “Steeds vaker blijken
leerlingen te snel MIG/MAG te gaan lassen, wat ogen-
schijnlijk makkelijker een goed resultaat geeft.” Siemons
beaamt dit. “Die lassers vallen later door de mand. Als er
geen MIG/MAG-machine beschik-
baar is, of door omstandigheden
een MIG/ MAG-proces niet moge-
lijk lijkt - dat komt toch regelmatig
voor - dan moet het lassen op de
oude manier: elektrodelassen dus.”
Om ze een basis mee te geven voor
het MAG-lassen laat Schaper de
leerlingen eerst met massieve draad
lassen. Van daaruit gaan ze door
naar de gevulde lasdraad, die een
hogere neersmelt heeft. “Dan zie je
de leerlingen wel denken: ‘daarmee kan je gemakkelijk in
verschillende posities lassen’. Het is maar net wat je wilt
als school natuurlijk, maar je moet ook naar de kwaliteit
kijken. Als je de leerlingen een gedegen basis meegeeft,
kunnen ze makkelijker doorgroeien naar andere laspro-
cessen.”
Het is niet alleen het lassen wat niveau 4 zwaarder maakt,
het is ook meer theorie. Siemons: “We gaan dieper in op
de achtergrond van het lassen, zoals materialenkennis,
voorverwarmen en -bewerken van de las. Dat is voor som-
migen erg veel gevraagd. Daarom geven we de leerlingen
veel aandacht en bieden extra ondersteuning in de prak-
tijk. Het is tenslotte in ons aller belang om de juiste com-
petenties op de juiste plaats te hebben.”
‘Aan lassers met meer
theoretische kennisis (ook bij ons) veel behoefte.’
hoe er binnen geproduceerd wordt. Met de transparante
gevel willen we het hightech- en ICT-gehalte van de tech-
niek zichtbaar maken naar zowel studenten als burgers.
Bovendien is techniek in de perceptie van jongeren vies,
slecht betaald en niet hip. Met de realiteit laten we zien
dat dat niet zo is.”
De techniekhal op zich is niet nieuw, ook in andere delen
van het land worden ruimtes verhuurd voor onderzoek en
proeffabriekjes. De Duurzaamheidsfabriek gaat een stap
verder. Het idee dat bedrijven hier hun eigen stukje fabriek
invullen, is een voor Nederland uniek concept. Jonge stu-
denten Techniek leren hier niet alleen werken met mo-
derne productietechnieken, maar ze werken ook aan echte
opdrachten voor het bedrijfsleven. “Zo maken ze kennis
met het hele bedrijfsproces in plaats van alleen het vak-
manschap”, benadrukt Van der Pelt.
De Duurzaamheidsfabriek is één van de vele initiatieven
die op dit moment in Nederland worden opgezet. Jasper
Koops: “Om zowel het niveau naar een hoger plan te til-
len als jongeren voor een technische opleiding te interes-
seren, is er landelijk nu duidelijk een kentering zichtbaar.
Er wordt dus al heel veel gedaan, alleen doet iedereen het
op z’n eigen manier.”
mei 2013
15
Sterk gericht op maritieme industrieDe maritieme industrie is één van de sterkste economische
pijlers in de regio Dordrecht. In deze branche wordt pijp-
lassen veel toegepast. De lasrobot is daarom uitgerust met
een manipulator, die het werkstuk tijdens het lasproces
automatisch kan draaien. Bert van der Pelt: “Deze sector
kent ook nog veel kleine bedrijven die veelal conventio-
neel werken. Ons doel is die branche een stap vooruit te
helpen door jonge technici op te leiden en vertrouwd te
maken met nieuwse technieken. Het bedrijfsproces waar
het vakmanschap wordt toegepast staat daarbij centraal.”
Bedrijven leren elkaar ook kennen op de werkvloer. Jasper
Koops: “Bedrijven zijn zelf ook actief aanwezig op de
werkvloer, daardoor maken ze kennis met productietech-
nologieën van collega-bedrijven en raken ze geïnteresseerd
in techniek die ze mogelijk ook zelf kunnen gaan toepas-
sen. Zo is een scheepswerf geïnteresseerd geraakt in las-
robotisering. En ook dat sluit aan bij onze doelstelling.”
Techniek zichtbaar makenDe nieuwbouw van de Duurzaamheidsfabriek heeft een
open karakter. Jasper Koops: “De meeste fabriekscom-
plexen zijn gesloten, zodat je van buitenaf niet ziet wat en
SAMENWERKING
en van de meest spraakmakende voorbeelden
van een intensieve samenwerking tussen on-
derwijs en bedrijfsleven is de nieuwe Duurzaamheidsfa-
briek in Dordrecht, ontwikkeld door de coöperatie
‘Leerpark’. Verschillende bedrijven en het ROC Da Vinci
College huren daar ruimte, waar ze een eigen stukje fa-
briek invullen. Studenten leren er werken met moderne
productietechnieken die bedrijven in eigen huis ook inzet-
ten. Ook het opleidingsinstituut InstallatieWerk is in deze
fabriek gevestigd. Studenten voeren er zelfs reële op-
drachten uit voor bedrijven.
Het Da Vinci College, het ROC voor Zuid-Holland Zuid,
was zich ervan bewust dat de jonge technici van straks
niet opgeleid moeten worden met verouderde technieken,
maar met de technieken op dit moment volop in het be-
drijfsleven worden toegepast. Al ruim voordat het Top-
sectorenbeleid door de overheid werd geformuleerd,
voerde het Da Vinci College al gesprekken met industriële
bedrijven, veelal maritieme bedrijven uit de regio. Dat
heeft geleid tot het concept ‘Leerpark’, waarin het be-
drijfsleven voor een overgroot deel participeert. In de
5300 m2 grote techniekhal huren zowel bedrijven als Da
Vinci vloeroppervlakte voor een combinatie van leren en
werken. Bedrijven kunnen daar hun eigen installaties
plaatsen. Begin dit jaar zijn de eerste vierkante meters in
gebruik genomen.
DuurzaamProjectleider Jasper Koops, die al vanaf het begin bij de
realisatie van de Duurzaamheidsfabriek is betrokken:
“Idee daarbij was om techniek aan duurzaamheid te kop-
pelen. Met moderne geautomatiseerde productietechno-
logieën kun je meer produceren met minder energie. In een
deel van de maakindustrie is dat al common sense, maar
in sectoren als de scheepsbouw en constructiebouw wordt
vaak nog conventioneel gewerkt. Wij willen studenten
OM IETS TE DOEN AAN HET STERK DREIGENDE TEKORT AAN JONGE TECHNICI EN HET REALISEREN VAN
EEN BETERE AANSLUITING OP DE VRAAG UIT DE MARKT, LIGT ER EEN ZWARE TAAK BIJ HET MIDDEL-
BAAR BEROEPSONDERWIJS. IN DIVERSE REGIO’S WERKEN OPLEIDINGSINSTELLINGEN NAUW SAMEN
MET HET BEDRIJFSLEVEN, DAT DAAR UITEINDELIJK ALLE BELANG BIJ HEEFT.
door Erik Steenkist, fotografie Heidi Borgart
SAMENWERKING mei 2013
eigen maken met de moderne productietechnologieën
door ze er daadwerkelijk mee te laten werken en produ-
ceren. Door dat deel door het bedrijfsleven in te laten vul-
len is het concept van de Duurzaamheidsfabriek ont-
staan.”
In de Duurzaamheidsfabriek staan inmiddels diverse mo-
derne snij-, las- en verspanende machines, waaronder een
watersnijmachine en een lasrobot. Bert van der Pelt, me-
deverantwoordelijk voor de ontwikkeling van de Duur-
zaamheidsfabriek: “Lasrobotisering stond bovenaan ons
lijstje, omdat dit de techniek is die de jongeren in de toe-
komst zullen gaan gebruiken. Daarmee willen wij de vak-
man van de toekomst opleiden.” Vier docenten werktuig-
bouwkunde van het Da Vinci College hebben een week
lang getraind in het Technical en Training Center van Valk
Welding in Alblasserdam. Met de 'Robot- en Software-
cursus' hebben deze docenten gerobotiseerd leren lassen.
En ze brengen die kennis nu over op de studenten in de
Duurzaamheidsfabriek.
Bedrijfsleven participeert in
14
Duurzaamheidsfabriek
Contacteer uw Vlamboog-dealer. Voor meer informatie en verkooppunten bel 023 - 56 75 500 of mail naar [email protected]
Multifunctionele lasnaadreiniger
De afgebeelde Bymat 5024RS heeft maar liefst 4 functies: lasnaadreinigen, polijsten, donker en licht markeren en galvaniseren. De lasnaad wordt effi ciënt gereinigd en gepolijst zodat deze er hetzelfde uitziet als het basismateriaal.
De meegeleverde toebehoren (zowel de massa- en pluskabel als de reinigings penselen en de polijst- en signeerstempels) kunnen moeiteloos gewisseld worden dankzij de handige bajonetsluiting.
De milieuvriendelijke elektrolyten kunnen ook in de levens-middelenindustrie worden toegepast.
BYMAT
Veilig
Gebruiksvriendelijk
Draagbaar
RobuustMade in Germany
De Bymat serie wordt in Duitsland met Duitse componenten gefabriceerd.
advertentie
Apparatuur en hulpmiddelenInternationaal wordt de kracht van het virtuele lassen ook
onderkend. In september 2012 was de tweede internatio-
nale conferentie ‘Welding Trainer’ in Duisburg gewijd aan
de toepassing en integratie van lassimulatiesystemen in op-
leidingen. Het IIW (International Institute of Welding)
heeft inmiddels in de opleidingsregels opgenomen dat bij
een aantal opleidingen het virtueel lassen mag worden in-
gezet om cursisten op te leiden.
17
VIRTUEEL LASSENmei 2013
De internationale conferentie ‘Welding Trainer’ werdgehouden op 26 en 27 september 2012 te Duisburg.De organisatie was in handen van de Gesellschaft fürSchweisstechnik International (GSI-SLV). Tijdens dezeconferentie werden onder andere de virtuele lassyste-men besproken van Fronius, Lincoln Electric, EWM,123Certification (WeldPlus) en CSWave. De nadruk lagop de praktische toepassingen en integratie van virtu-ele lassystemen binnen de lasopleidingen.
e digitale revolutie in de lastechniek in de
jaren 90 hield in dat de digitale techniek
zijn intrede deed in de lasmachine zelf. Daarmee begon de
lasmachine steeds meer op een computer te lijken. Tegen-
woordig heeft dit een nieuwe betekenis gekregen met de
introductie van het virtuele lassen, waarbij de lastechniek
vertaald is in een computermodel.
Inmiddels zijn er verschillende merken virtuele lasmachi-
nes op de markt, elk met eigen specifieke kenmerken. Dit
artikel beperkt zich tot het beschrijven van een bepaald
type virtuele lasmachine. Het principe is echter van toe-
passing op de meeste systemen die op de markt zijn. In-
middels is duidelijk dat het virtuele lassen een waardevolle
aanvulling kan zijn op de conventionele lasopleidingen.
Virtueel beeldDe virtuele lasmachine, in dit geval voor MIG/MAG-las-
sen, bestaat uit een touchscreen waarmee de gebruiker in-
formatie kan opvragen over het lasproces en waarmee de
nodige variabelen ingesteld kunnen worden voor het
‘daadwerkelijk’ lassen. Bij het virtueel lassen maakt de las-
ser gebruik van een op het eerste gezicht niet van echt te
onderscheiden lastoorts met slangenpakket. Met een echte
lashelm op het hoofd, voorzien van lenzen waarmee het
virtuele beeld wordt geprojecteerd, kan de lasser oefenen
met het lassen van diverse naadvormen en in diverse po-
sities. De aangevoerde draad, het beschermgas en de boog
zijn virtueel.
Uiteraard verschilt dit van de echte laspraktijk, maar het
virtueel lassen is een uitstekende methode om kennis te
maken met de lastechniek en om (basis)vaardigheden te
oefenen of te verbeteren in een situatie die de realiteit goed
benadert. Er is ook een virtueel systeem voor het elektro-
delassen, waarbij het ontsteken van de elektrode en het
lassen in diverse posities kan worden getraind. Zelfs in de
posities boven het hoofd.
door Frank Smit
16
VIRTUEEL LASSEN
MET DE VIRTUELE LASMACHINE KAN DE LASSER-IN-OPLEIDING DE BASIS VAN DE LASTECHNIEK
LEREN OP EEN COMPUTER, WAARBIJ DE LASHELM DIE DE LASSER OP MOET ZETTEN, HEM OF HAAR
BRENGT IN EEN VIRTUELE WERELD, DE WERELD VAN DE LASTECHNIEK.
mei 2013
Vele voordelenWat zijn de grote voordelen van deze innovatieve manier
van leren? Tijdens het virtuele lassen wordt de lasser-in-
opleiding in de oefenmodus begeleid door een virtuele le-
raar, de ‘ghost’, die heldere en objectieve aanwijzingen
geeft hoe te verbeteren. Voortloopsnelheid, uitsteeklengte
en toortspositie zijn hierbij de belangrijkste aspecten.
Hiermee is het systeem niet alleen geschikt voor scholing
of het scouten van aankomend lassers, maar kan het ook
worden toegepast voor bijscholing en verbetering van al
verkregen vaardigheden. Nieuw is dat de echte lasdocent
de virtuele leraar zelf kan ‘trainen’ door zelf te lassen op
het systeem. De virtuele lasmachine slaat deze gegevens
op en zo krijgt de ghost een persoonlijk en dus variabel
karakter. De training met behulp van de virtuele lasma-
chine sluit daardoor ook beter aan op de training in de
praktijk door de docent.
De gelaste oefening kan in ‘playback’ opnieuw bekeken
worden om zodoende sneller te leren van fouten. Daarbij
kan er een competitie-element worden toegepast, waar-
door het leuk wordt om tegen elkaar te lassen voor pun-
ten.
Na de oefenmodus komt het ‘echte’ virtuele lassen en
wordt de lasser geacht zonder virtuele instructeur zelf-
standig te kunnen ‘lassen’. De lasser kan er dan nog voor
kiezen om zelf de lasparameters als stroom en spanning
in te stellen.
Het virtuele lassen kost geen materiaal, gas en draad. Dus
geen gesleep met spoelen draad, gascilinders en lasplaat-
jes. De kostbare tijd kan besteed worden aan het oefenen
met lassen. De lasser kan zich dus volledig concentreren
op het lasproces en zich verbeteren. Ook is er geen hinder
van rook, warmte en lasspatten, waardoor het een veilige
manier is om te oefenen.
Virtueel lassenLastechniek in een digitale leeromgeving
Zo staat er in de IIW-guideline voor International Wel-
ding Engineers, - Technologists, - Specialists en - Practiti-
oners (IAB 252-11) dat van de lesuren die besteed moeten
worden aan de praktijk van een bepaald lasproces, 50%
gedaan mag worden door middel van virtuele training.
Hiermee worden de mogelijkheden van de virtuele tech-
nieken steeds meer geaccepteerd en vinden deze een weg
naar de opleidingen.
Foto boven: de virtuele lasmachine van Fronius, zoals beschreven in dit artikel
Foto’s links en onder: virtueel lassen met de machine van 123Certification (met dank aan WeldPlus)
18 19
Laskaderopleidingen
door Margriet Wennekes
CERTIFICEREN mei 2013 mei 2013
pleiders die een EWF- of IIW-opleiding wil-
len geven, moeten zijn gecertificeerd door
het Nederlands Instituut voor Lastechniek. Het NIL is in
Nederland de ANB (Authorised National Body) als het
gaat om de formele erkenning (certificatie) van oplei-
dingsinstituten die internationaal erkende lastechnische
opleidingen geven. Deze internationaal erkende opleidin-
gen voldoen aan de richtlijnen (Guidelines) die zijn opge-
steld door de EWF (European Federation for Welding,
Joining and Cutting) en overgenomen door het IIW (In-
ternational Institute of Welding).
Marcel van Teylingen is bij het NIL verantwoordelijk voor
het certificeren van deze opleidingsinstellingen. “Om voor
certificatie in aanmerking te komen moeten opleiders vol-
doen aan een aantal eisen die in een reglement zijn opge-
nomen. Dat varieert van eisen met betrekking tot de inzet
van voldoende gekwalificeerde docenten, tot eisen die te
maken hebben met de uitrusting van de leslokalen of de
controle op de aanmeldingscriteria voor cursisten.”
KwaliteitshandboekEen kwaliteitshandboek vormt de basis van de aanvraag
voor certificatie. Daarmee laten opleidingsinstellingen zien
of ze kunnen voldoen aan alle eisen in het reglement. Het
NIL beoordeelt de documenten in het kwaliteitshandboek.
Als dit - voor het belangrijkste deel - in orde is, krijgt de
opleidingsinstelling toestemming om te starten met de be-
treffende opleiding. Het kwaliteitshandboek is volgens
Van Teylingen vooral bedoeld om de continuïteit te waar-
borgen. “Je voorkomt daarmee dat alle kennis wegvloeit
op het moment dat een opleidingscoördinator vertrekt.”
Na één of twee lessen voert het NIL ter plaatse een initiële
audit uit. Dit is een aangekondigd bezoek door twee des-
kundige auditors. Dan wordt er gekeken naar het les-
rooster, de inzet van docenten en of de cursisten voldoen
aan de toelatingseisen. Later volgt nog een controle-audit.
“Het grootste struikelblok vormt vaak de kwalificatie van
de docenten”, legt Van Teylingen uit. “Voor een IWT-op-
leiding bijvoorbeeld, moet er minimaal een IWE’ er voor
de klas staan. Maar geen enkele IWE’er is een specialist op
elk hoofonderwerp. Je moet dus al minstens twee of drie
IWE’ers hebben om alle onderwerpen op een inhoudelijk
goede manier over te brengen. Als er slechts één docent
ingezet is, zien we dat vaak ook terug in de examenresul-
taten, of we krijgen klachten van studenten omdat er veel
uitval van lessen is.”
Op dit moment is er veel belangstelling voor de lascoör-
dinatoropleiding (RWC, Responsible Welding Coordina-
tor), waarvoor opleidingsinstellingen gecertificeerd willen
worden. “Er zijn nu twee instellingen die hiervoor al ge-
certificeerd zijn, en er lopen nog een paar aanvragen.”
OPLEIDINGSINSTELLINGEN SIGNALEREN EEN TOEGENOMEN VRAAG NAAR LASKADEROPLEIDINGEN.
DIT HEEFT ONDER ANDERE TE MAKEN MET DE EISEN DIE SAMENHANGEN MET DE NORM EN 1090 EN DE
FUNCTIE VAN LASCOÖRDINATOR. OM EEN ERKENDE LASKADEROPLEIDING TE KUNNEN GEVEN, MOETEN
OPLEIDERS GECERTIFICEERD ZIJN.
CERTIFICEREN
PomWeldPomWeld Las- en Snijtechniek bv, gevestigd te Heerhugo-
waard, is in januari 2013 gestart met de opleidingen
RWC-Basic en RWC-Specific. Werner Pomian van Pom-
Weld: “Doordat we tientallen bedrijven intensief hebben
begeleid bij het behalen van een bedrijfscertificaat NEN-
EN-ISO-3834 en EN 1090, signaleerden wij al in een
vroeg stadium een tekort aan lascoördinatoren. We zijn
voor onze klanten op zoek gegaan naar een gedegen op-
lossing die dicht bij de praktijk moest staan. De NIL-
RWC-opleiding, aangevuld met onze praktische en
theoretische kennis, leek ons dé manier om een lascoördi-
nator op te leiden.” Eind 2012 heeft PomWeld de NIL-
certificatie voor de RWC-opleiding behaald. Er is een team
van ervaren docenten ingezet om de opleiding te geven,
met een minimaal niveau van Middelbaar Lastechnicus
(IWT) en onder management van de eigen laspraktijkin-
genieur (IWE). “In onze lesmethode worden de cursisten
speciaal getraind in het aanpakken van problemen die de
lascoördinator in de praktijk gaat tegenkomen.”
In januari 2013 is gestart met een groep van 17 cursisten,
voor zowel RWC-B als RWC-S. In mei worden de eerste
examens afgenomen. De cursisten zijn volgens Werner Po-
mian enthousiast over de opzet van de opleiding. “Met
name de ondersteuning van de toch lastige theorie met
vele praktijkvoorbeelden werd zeer goed ontvangen. De
opgedane kennis en ervaring tijdens de eerste opleidings-
ronde zullen we verwerken in de volgende RWC-oplei-
ding, die in september weer van start gaat.”
De Groot LasopleidingenWim de Groot, directeur van De Groot Lasopleidingen in
Breda, heeft jaarlijks 150 tot 200 cursisten, voor zowel
handvaardigheidopleidingen als kaderopleidingen. Hij is
druk bezig met de voorbereidingen voor de aanvraag van
een certificatie om ook de lascoördinatoropleiding te
mogen geven. “Als ondernemer wil ik inspelen op de ac-
tuele ontwikkelingen, maar ik constateer ook een grotere
vraag naar kaderopleidingen vanuit de markt.” De Groot
ziet onder de cursisten ook een toename van het aantal
zzp’ers en mensen die als lasinspecteur aan de slag willen.
Als erkende opleider voor de IWP en IWS kent hij het
klappen van de zweep. “We hebben al een paar keer eer-
der een kwaliteitshandboek gemaakt, en hoeven dit nu al-
leen nog maar aan te passen voor de RWC-opleiding.”
Voor het geven van de cursus kan De Groot een beroep
doen op een pool van ervaren mensen die inmiddels met
de VUT zijn, maar die nog wel opleidingen willen verzor-
gen. “We zijn inmiddels begonnen met het maken van Po-
werPointpresentaties aan de hand van de docentenversie
van de RWC-opleiding. Naar verwachting starten we in
september met de eerste cursisten.”
stromen vol
Call for Papers
Op 26 en 27 november 2013 organiseert het Bel-gisch Instituut voor Lastechniek samen met hetNederlands Instituut voor Lastechniek de ne-gende editie van het Nederlandstalig Lassympo-sium.Dit jaar gaan we voor een ander concept én een andere lo-catie. In de multifunctionele ruimte van Stuurboord Ant-werpen zullen wij werken rond themasessies, met demogelijkheid om dieper in te gaan op bepaalde voorge-stelde onderwerpen.Wij nodigen belangstellenden uit een bijdrage te leverenaan dit Symposium. Indien u een presentatie wenst tegeven, verzoeken wij u vóór 31 mei a.s. een titel en een sa-menvatting van max. 200 woorden te sturen naar één vanbeide organiserende instituten. Vermeld hierbij ook denaam en juiste titulatuur van degene die de presentatie zalhouden.
De selectie van de te presenteren papers wordt verrichtdoor een commissie samengesteld uit Nederland en België,onder voorzitterschap van de directeuren van beide insti-tuten. Nadere details over de duur van de effectieve pre-sentatie en andere vereisten ontvangt u onmiddellijk na deacceptatie van de ingediende voorstellen.In principe kunt u rekenen op een spreektijd van ca. 30 mi-nuten, inclusief discussie.Als spreker bent u gedurende het lassymposium onze gasten betaalt u geen deelnamekosten.
De geselecteerde thematische sessies zijn:
BILNIL Lassymposium 2013
Presentaties bij voorkeur in het Nederlands, of eventueel in het Engels.
Belgisch Instituut voor LastechniekTechnologiepark 935 - 9052 Zwijnaarde/België www.bil-ibs.be - [email protected]
Nederlands Instituut voor LastechniekBoerhaavelaan 40 - 2713 HX Zoetermeer/Nederland www.nil.nl - [email protected]
Schadegevallen
corrosie | vermoeiing | reparaties van oorzaak tot preventie
Normen
toepassingsgerichte voorbeelden EN 1090 | EN 15085 | ISO 3834 ...
Contacteer ons zeker indien u een interes-sant technisch onderwerp wilt aanbrengendat niet in de gekozen thema’s past. Weproberen het waar mogelijk in te passen.
Ongelijksoortige, moeilijk lasbare materiaalcombinaties
mogelijkheden van verschillende processen | kwalificaties | toepassingen
Geavanceerde NDO-technieken
toepassingen van vernieuwende technieken3D mogelijkheden
Stuurboord / Hangar 26Rijnkaai 96 - 2000 Antwerpen
OPLEIDINGENmei 2013
21
Overzicht erkende
Hogeschool Utrecht - Centrum voor Natuur & Techniek 088 481 88 88WTT Lasopleidingen, Rotterdam 0181 29 09 33
International Welding Engineer (IWE)LasPraktijkIngenieur (LPI)
DKD Lasopleidingen, Joure 0513 41 80 88Dielemans Technische Opleidingen, Breda
076 521 61 86Lastechniek Oost, Hengelo 074 259 41 43ROC Friese Poort, Drachten 0512 76 77 00WTT Lasopleidingen,Rotterdam - Velsen-Noord - Weert 0181 29 09 33
International Welding Technologist (IWT)Middelbaar LasTechnicus (MLT)
De Groot Lasopleidingen, Breda 076 541 07 20 DKD Lasopleidingen, Joure 0513 41 80 88Haprotech Het Lashuis, Velsen-Noord 0251 26 29 00Lastechniek Oost, Hengelo 074 259 41 43ROC Rivor, Tiel 0344 65 62 00Summa College, Eindhoven 040 269 40 00TCE/SKOT, Ede 0318 45 55 00TSH vakopleidingen, Emmen 0591 66 93 99WTT Lasopleidingen, Rotterdam 0181 29 09 33
Alleen IWP:WTT Lasopleidingen, Velsen-Noord 0251 49 10 56
International Welding Specialist (IWS)LasSpecialist (LS)International Welding Practitioner (IWP)Meesterlasser
Dielemans Technische Opleidingen, Breda076 521 61 86
Lastechniek Oost, Hengelo 074 259 41 43WTT Lasopleidingen,Rotterdam - Velsen-Noord - Weert 0181 29 09 33
International Welding InspectorComprehensive (IWI-C) Lasinspecteur
ROC Friese Poort, Drachten 0512 76 77 00ROC De Leijgraaf, Veghel 0413 35 30 00TCE/SKOT, Ede 0318 45 55 00Tetrix Bedrijfsopleidingen,Den Helder, Heerhugowaard 0800 858 08 58
International Welder (IW)Hoek-, plaat- en pijplasser
Internationaal erkende opleidingen
opleidingsinstellingen per 01052013
© 2013 N
IL - Nederlands Instituut voor Lastechniek - O
PU
S com
municatie-ontw
erpLASKADEROPLEIDINGEN
23
OPLEIDINGENmei 2012
Stroomschema LAS- en
22
OPLEIDINGEN mei 2012
25
ONLINE LERENmei 2013
BLENDED LEARNING IS STERK IN OPMARS IN ONDERWIJSLAND. EEN ZOEKOPDRACHT OP GOOGLE
LEVERT RUIM TIEN MILJOEN HITS OP. MAAR WAT IS BLENDED LEARNING PRECIES? MICHEL GRIJPINK,
TEAMMANAGER BIJ CENTRUM VOOR NATUUR & TECHNIEK - HOGESCHOOL UTRECHT, LEGT UIT WAAR
DEZE ONDERWIJSVISIE VOOR STAAT.
lended learning is een visie en zeker géén
nieuwe onderwijsmethode, onderstreept
Michel Grijpink meteen aan het begin van het gesprek,
dat plaatsvindt op de zevende etage van een van de vesti-
gingen van Hogeschool Utrecht. “Eigenlijk stop je alle on-
derwijsmethoden in een blender - van klassikaal onder-
wijs tot en met e-learning - en stel je op basis van een aan-
tal criteria het meest renderende onderwijs samen.” Het
meest renderende onderwijs? Dat moet hij even uitleggen.
“Bedrijven kijken voor hun na- en bijscholing vaak alleen
naar de kosten van de opleiding. Vreemd, want op aller-
lei andere terreinen spelen bedrijfseconomische aspecten
zoals rendement wel een belangrijke rol. En dat moet je op
het gebied van onderwijs ook doen. Kijk dus naar je werk-
nemers en welke opleiding ze nodig hebben, betrek ook je
KPI’s – de kritieke prestatie-indicatoren van je bedrijf – bij
je keuze en probeer daarbij zo kostenefficiënt mogelijk te
werken. Dat betekent dat je ook let op verletkosten – de
kosten die je maakt omdat je werknemers op cursus zijn
en niet op het werk kunnen verschijnen.” Omdat elk on-
derdeel van blended learning op maat is gemaakt voor de
doelgroep, levert het een hoog rendement op en draagt het
onderwijs bij aan de winst van het bedrijf.
Docent wordt kenniscoachDoor de enorme toename van kennis verandert de rol van
de docent. Binnen blended learning heeft deze een regis-
serende en coachende rol. Grijpink: “Vroeger was kennis
schaars, maar nu worden we erdoor overspoeld. Er zijn
doe-het-zelfcursussen op internet en een gerenommeerde
universiteit als Harvard biedt gratis lesmodules aan. Die
overdaad heeft de rol van de docent veranderd. De docent
wordt een kenniscoach te midden van de enorme veelheid
aan kennis. Voeg daarbij dat werknemers gewend zijn aan
een flexibele samenleving en een 24-uurs economie, en je
vindt voor een belangrijk deel de verklaring waarom blen-
ded learning zo in de belangstelling staat.”
Met blended learning maakt het onderwijs, in navolging
van andere sectoren, nu ook een innovatieslag. “Zet een
oud-piloot uit de jaren zestig in een modern vliegtuig en
hij kan dit door de IT-innovaties niet meer besturen”, ver-
telt Grijpink. “Hetzelfde geldt voor een oud-chirurg in de
operatiezaal. In het onderwijs daarentegen is qua proces
nooit veel veranderd – vernieuwingen vonden alleen plaats
in de ondersteunende gedeelten. Het krijtbord werd een
whiteboard, daarna volgde het smartboard. Met blended
learning veranderen de onderwijsprocessen wél.”
door Jaap van Sandijk
Michel GrijpinkMichel Grijpink studeerde Informatica aan de Hogeschool vanUtrecht. Na zijn studie werkte hij als systeembeheerder bij In-genieurs Bureau Amsterdam en had hij een eigen IT-bedrijf.Daarna werkte hij als hoofd automatisering op de ICT-afde-ling van de Hogeschool van Utrecht. Op deze hogeschool ishij nu acht jaar werkzaam als teammanager bij Centrum voorNatuur & Techniek, het na- en bijscholingsinstituut voor pro-fessionals van de Faculteit Natuur & Techniek.
OP MAATRenderend onderwijs
vervolg opleidingsinstellingen per 01052013
TCE/SKOT, Ede 0318 45 55 00
NIL-opleidingen die niet internationaal geharmoniseerd zijn.
Overige opleidingen
Beoordelaar van Lasserskwalificaties Erkende instituten voor lijmopleidingen
European Adhesive Bonder (EAB)
Hogeschool Rotterdam, Rotterdam 010 794 44 00Hechtingsinstituut (TU), Delft 015 278 53 53
European Adhesive Specialist (EAS)
Erkende instituten voor lascoördinatie
PomWeld, Heerhugowaard 072 576 02 90 SNS, Nieuwegein 030 605 33 44
Resposible Welding Coordinator, to comply with EN 1090-2 (RWC)
European Arc Welder for Rail Joining (EAWRJ)European Arc Welder for Rail Restoration(EAWRR)European Aluminothermic Welder (EAW)Raillasschool Nederland, Vianen (EAWRJ, EAWRR en EAW)SLV, Hannover (EAW)
Erkende instituten voor raillasopleidingen
Albeda College, Rotterdam 010 428 71 60Bedrijfstakschool Anton Tijdink, Terborg 0315 39 55 60Bronckhorst Lasopleidingen, Harderwijk 0314 43 43 64De Groot Lasopleidingen, Breda 076 541 07 20Haprotech Het Lashuis, Velsen-Noord 0251 26 29 00Koning Willem I College, Den Bosch 073 624 96 00Lastechniek Europa, Nieuwegein 030 600 8340Lastechniek Oost, Hengelo 074 259 41 43Perk Lasschool, Zaandam 075 653 37 00ROC De Friese Poort, Drachten 0512 76 77 00ROC De Leijgraaf, Veghel 0413 35 30 00ROC Midden Nederland, Nieuwegein 030 754 12 00ROC Rivor, Tiel 0344 65 62 00SBC Sasbout Vosmeer, Delft 015 261 79 48STODT, Hengelo 088 011 23 45TCE/SKOT, Ede 0318 45 55 00Tetrix Bedrijfsopleidingen, Den Helder, Heerhugowaard 0800 858 08 58
Erkende instituten NIL-Handvaardigheid niveau 3 en 4
• Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL), Brussel: IWE, IWT, IWS, RWC• CPE-HN, Charleroi: IWT, IWS, IW (International Welder)• Iris Tech+, Brussel: IW• Lascentrum Arrondissement Mechelen, Sint-Katelijne-Waver: IW• Lessius Hogeschool - De Nayer, Sint-Katelijne-Waver: IWE• Technifutur, Seraing: IWE, IWT, IW, EAS • VCL (VervolmakingsCentrum voor Lassers), Brussel: IW • VDAB (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding), Antwerpen, Brugge, Haasrode,
Hasselt, Herentals, Ieper, Peer, Sint-Katelijne-Waver, Sint-Niklaas, Vilvoorde, Wondelgem: IW
De contactgegevens van alle opleidingsinstellingen zijn op te vragen bij de Belgische Vereniging voor Lastechniek, Brussel, T 0032 (0)2 260 11 70. Daar kunt u ook terecht voor nadere informatie over alle erkende lasopleidingen.
Goedgekeurde IIW-EWF opleidingen in België
OPLEIDINGEN mei 2013
24
Huiswerk in de klasCentrum voor Natuur & Techniek - Hogeschool Utrecht
biedt metaalbedrijven en aanverwante bedrijven verschil-
lende studies aan die worden gegeven vanuit de visie van
blended learning. “Wij bieden opleidingen op kaderni-
veau, onder meer Metaalkunde, IWE/LPI en IWT/MLT”,
vertelt de teammanager. “Wij kijken bij een bedrijf eerst
goed waarom het voor medewerkers – of een groep me-
dewerkers – een opleiding zoekt. We lichten het bedrijf
door en brengen de populatie in beeld. Afhankelijk van
de populatie bieden we dan een pakket aan blended lear-
ning.” Maar hoe gaat dat in de praktijk? “Bij één van onze
klanten bijvoorbeeld zijn de cursisten - in dit geval mon-
teurs - veel onderweg. Een deel van hun lespakket staat
op cd, zodat ze dit onderweg kunnen beluisteren. Cursis-
ten die vanwege hun functie veel per vliegtuig moeten rei-
zen, krijgen kennisclips die ze vanuit hun laptop kunnen
bestuderen. Maar er zijn ook weblectures - online colleges
- en onderdelen waarvan het goed is dat deze op de tradi-
tionele, klassikale manier worden gegeven.”
Veelgenoemd onderdeel van blended learning is ‘flip the
classroom’. “Hoe vaak komt het niet voor dat je als cur-
sist tijdens de uitleg van de docent denkt dat je het snapt?
Maar als je vervolgens aan je huiswerk begint, begrijp je
het niet en verlang je naar een extra uitleg. Bij ‘flip the
classroom’ draaien we die volgorde om. De informatie be-
studeer je thuis, maar het huiswerk maak je in de klas. Zo
is de docent aanwezig op het moment dat je hem nodig
hebt.”
Diverse bedrijven uit de metaalbouw maken al gebruik
van blended learning, zegt Grijpink. De verletkosten zijn
laag en de slagingspercentages liggen hoog. Hoe verklaart
hij dat? “Blended learning is een combinatie van methodes
en technieken waarbij gezocht wordt naar een optimum.
Met blended learning kijk je opnieuw naar de onderwijs-
processen, waarbij je je bestaande middelen zo goed mo-
gelijk inzet.” En ja, dat zou kunnen klinken als oude wijn
in nieuwe zakken, weet hij. “Maar oude wijnen worden
ook vaak beter naarmate je ze langer bewaart.”
ONLINE LEREN mei 2013
26
De post-hbo-opleiding International Welding Engineer (Las-praktijkingenieur) is de hoogste theorieopleiding op het ge-bied van de lastechniek. Deze opleiding is bestemd voortechnici op hbo- en academisch niveau. Het IWE-diplomabiedt de mogelijkheid om (inter)nationaal op het hoogstelastechnische niveau te kunnen functioneren.In de internationale guideline, de regelgeving waaraan deIWE-opleiding moet voldoen, wordt beschreven hoeveel les-uren de opleiding minimaal moet omvatten voor de klassi-kale lessen, de verplichte demonstraties en de praktischetraining.WTT Lasopleidingen verzorgt een 1-jarige IWE-opleiding opzijn locatie in Rotterdam Botlek. Hierbij wordt er gebruikt ge-maakt van e-learningmodules, een vertaling van de e-lear-ningmodules van het Duitse SLV, één van de grootstelastechnische instituten in Europa. De interactieve digitalelesstof is voorzien van allerlei animaties, filmpjes en foto’ster verduidelijking van de diverse onderwerpen. Een mak-kelijke manier van studeren waarbij de cursist de stof ‘op af-stand’ tot zich kan nemen op een eigen gekozen tempo enlocatie. Dankzij deze digitale leermethode kan het aantalklassikale lessen teruggebracht worden met 25%. Dit is nietalleen een groot voordeel voor cursisten maar ook voor dewerkgever, die zijn werknemer minder zal moeten missen.Wat je noemt een ‘win-win-situatie’.
Bij STODT Toekomsttechniek worden veel praktijkgerichtecursussen aangeboden, zoals verspaning, plaatbewerkingen lassen. Toch speelt ook hierbij online leren een steedsgrotere rol. Projectleider Jeroen Wevers: “Blended learningbetekent in dit geval een combinatie van online leren enklassikale praktijklessen. Via internet nemen de cursistenthuis, in hun eigen tijd de theorielessen door. Deze bevattenveel beeldmateriaal en instructiefilmpjes. De nodige bege-leiding vindt plaats door een docent op afstand. De theore-tische basis is bij cursisten dus al bekend voordat ze naar depraktijkbijeenkomst komen, iedereen heeft een gelijk in-stapniveau. Dit verhoogt de efficiëntie en flexibiliteit van decursus.” Ook toetsen en opdrachten, en de voortgang vanelke cursist wordt automatisch bijgehouden. De opleider kanaan de hand van de verzamelde gegevens zien welk onder-werp de meeste problemen oplevert, en waar de docent dusin de klassikale lessen extra aandacht aan moet besteden.“De rol van de docent verandert, van iemand die voor deklas kennis overdraagt, naar een kenniscoach. Dat vraagtook van de docenten een behoorlijke omschakeling.”
Op dit moment worden de cursussen ‘Elektrotechniek’ en‘Vorm- en plaatstoleranties’ al aangeboden via blended lear-ning. Er zijn plannen om ook andere cursussen via het con-cept van blended learning te gaan aanbieden.
Sneller en beter leren lassenvia online leren
International Welding Engineermet e-learning modules
ANDERE VOORBEELDEN
ER VALT NOG GENOEG TE LEREN
LASTECHNIEK VERBINDT ONS.Lastechniek/Engineering
Materialen
Onderhoud & Inspectie
Bedrijfskunde
www.cvnt.nl
anuit het oogpunt van duurzaamheid
kennen lijmtoepassingen veel voordelen
ten opzichte van conventionele verbindingstechnieken.
Toch wordt in de praktijk slechts 10% van alle verbin-
dingen gelijmd. “Willen we dat percentage verhogen dan
is meer kennis op lijmgebied in de maakindustrie nood-
zakelijk. Kennis delen en zowel in het reguliere onderwijs
als via bedrijfscursussen aanbieden is een begin”, aldus
Ben Weenink, namens het NIL voortrekker van het Plat-
form Lijmtechniek en verbonden aan het Albeda College
en de Hogeschool Rotterdam.
Lijmtoepassingen“Toepassingen zien we overal om ons heen, zoals in de
transportsector: auto’s, trailers, vliegtuigen, maar ook in
de jacht- en caravanbouw wordt gelijmd. We hebben het
dan over het verlijmen van vlakke en gebogen construc-
ties, zoals glas, kunststoffen en dunneplaatmateriaal. Ook
in de bouw wordt veel gelijmd, denk maar aan vloer- en
wandtegels, houtconstructies en gevelplaten. Verdere toe-
passingen vinden we in de medische wereld: tandprothe-
ses, kunstheupen en -knieën, maar ook hulpmiddelen
zoals naalden, stands en pleisters. Nog een alledaagse toe-
passing komt uit de verpakkingsindustrie, kartonnen
dozen, plastic zakjes enzovoort.”
Met innovatieve lijmsoorten en tapes worden verschil-
lende materialen met elkaar verbonden. Door in de ont-
werpfase goed te specificeren wat de wensen zijn op het
gebied van bijvoorbeeld geluids- en trillingsabsorptie,
krachten die door de verbinding moeten worden opge-
vangen en recyclebaarheid, kan de constructeur kiezen
voor bepaalde lijmen of tapes in combinatie met de con-
structievormen en materialen. In de transportsector levert
het verlagen van gewicht door toepassing van kunststof-
fen en lijmtechnieken een forse brandstofbesparing op.
door Erik Steenkist
OP DE VRAAG: “WELKE VERBINDINGSTECHNIEKEN
ZIJN VOOR U BELANGRIJK?”, DENKT SLECHTS 17%
VAN DE CONSTRUCTEURS EN DESIGNERS AAN
LIJMVERBINDINGEN, TERWIJL 40% LASSEN ALS
MEEST VOOR DE HAND LIGGENDE TECHNIEK
NOEMT. HIER LIGT EEN FLINKE UITDAGING, VOL-
GENS BEN WEENINK, VERBONDEN NAMENS HET
NIL AAN HET PLATFORM LIJMTECHNIEK.
“Zowel vanuit economisch oogpunt als vanuit de invals-
hoek van duurzaamheid, moet de lijmverbinding hoog op
de agenda staan”, vindt Weenink.
Lijmopleidingen in Rotterdams lijmlabDe EWF (European Federation for Welding, Joining and
Cutting) heeft richtlijnen ontwikkeld voor lijmopleidin-
gen. Het Hechtingsinstituut, het Albeda College, Hoge-
school Rotterdam en andere opleiders verzorgen in
Rotterdam en Delft de EWF-Lijmopleidingen. Vanuit de
opleidingsfilosofie van de RDM Campus (Research, De-
sign & Manufactoring) hebben bedrijven en kennisinstel-
lingen een uniek lijmlaboratorium gerealiseerd. In dit lab
kunnen bedrijven prototypes komen maken of de ruimte
huren voor kleine producties en proeven. Ook de prak-
tijkcomponent van de lijmopleidingen wordt hier uitge-
voerd. Weenink: “Samen met deskundigen uit het
bedrijfsleven wordt een scala van workshops en cursus-
sen verzorgd. Workshops om kennis te maken met lijmen
als verbindingstechniek, in-company opleidingen, de EAB-
opleiding voor de lijmvakman, de EAS-opleiding voor de
productieleiders, constructeurs en lijmadviseurs en de
EAE-opleiding.”
Binnen de module ‘verbindingstechnieken’ van de techni-
sche opleidingen in het mbo en hbo wordt aandacht be-
steed aan lijmverbindingen en constructies. “In het lijmlab
laten we de theoretische en praktische kanten van indus-
trieel lijmen zien. Om te zorgen dat ook andere mbo- en
hbo-scholen dit initiatief overnemen, zijn we gestart met
tweedaagse workshops voor docenten. Doel is de onbe-
kendheid met deze techniek eerst op docentniveau weg te
nemen. De laatste workshops in maart werden door do-
centen uit het hele land druk bezocht. Uiteindelijk zal in-
dustrieel lijmen als nieuwe technologie in heel Nederland
in het onderwijs moeten worden aangeboden.“
Construeren met lijmverbindingen krijgt plaats in het technisch onderwijs
29
LIJMOPLEIDINGENmei 2013
www.binzel-benelux.com
T E C H N O L O G Y F O R T H E W E L D E R ’ S W O R L D
De nieuwe E3® wolfraamelektroden:
Een uitgekiende blend van oxidesgarandeert uitmuntende prestaties.
■ De beste ontstekings- en herontstekingseigenschappen■ Bruikbaar voor zowel DC als AC TIG-lassen■ Hoge belastbaarheid■ Geringe slijtage van de elektrodepunt
dé keuze voor de toekomst.Dit wil je echt niet missen!
21 MEI 2013VAN 12:00 TOT 19:00 UUROntdek en ervaar zelf de ins en outs van het bewerken van roestvast staal. Kijk voor meer informatie op: vvs-techniek.nl/rvsinfo
Bezoek de
Paul Gabriëlstraat 4a5753 DG DeurneT +31(0) 493 348 900E [email protected]
www.vvs-techniek.nl
28
LIJMOPLEIDINGEN mei 2013
Platform LijmtechniekVeel ontwikkelingen in de maakindustrie zijn geba-seerd op duurzaamheid en maatschappelijk verant-woord ondernemen en dragen bij aan het imago en dewinst van de organisatie. Een van de vele mogelijkhe-den om daarop in te spelen is het gebruik van alterna-tieven, zoals flexibele vormgeving, een combinatie vanverschillende materialen en de daarbij behorende ver-bindingstechnieken. Het platform Lijmtechniek wil aandacht besteden aande onderwerpen bedrijfseconomie, productietechnieken ontwerp & design. Participanten van het platformzijn lijmleveranciers, lijmadviseurs, bedrijven die lijmenen onderwijsinstellingen. Dit initiatief wordt door hetNIL en brancheorganisaties ondersteund.
www.lijmverbindingen.nl
advertentie
Ben Weenink, platform lijmtechniek
ROBOTOPLEIDING mei 2013
30
door Erik Steenkist en Ilona van den Berk
e samenwerking tussen bedrijfsleven en on-
derwijs heeft geleid tot verschillende initia-
tieven om scholieren en werknemers vertrouwd te maken
met de mogelijkheden van de lasrobot. Daarnaast hebben
diverse partijen zich verzameld in een Technische Com-
missie Robotlassen. Een van de doelstellingen is het op-
zetten van een erkende opleiding voor robotlassers.
Kennismaken met de lasrobot bij Tetrix Tetrix Bedrijfsopleidingen is in 2002 ontstaan uit ver-
schillende bedrijfstakscholen in Noord-Holland, en is nog
steeds volledig in handen van het bedrijfsleven. Naast het
bij- en omscholen van werknemers richt Tetrix zich op het
enthousiasmeren van jongeren voor een techni-
sche opleiding in een BBL-traject. Henk Kem-
kes, directeur van Tetrix, ziet de laatste jaren
dat de behoefte aan lassers met een hoger theo-
retisch kennisniveau toeneemt. Daaraan gekop-
peld constateert hij een groeiende behoefte aan
mensen die kunnen werken met de nieuwste
technologie, zoals lasrobots.
In 2011 heeft Tetrix dankzij een subsidie van
het Technocentrum Noord-Holland Noord
twee OTC-lasrobots kunnen aanschaffen. Een
robot staat op de locatie in Den Helder, de
ander in Zaandam. “We vinden het belangrijk
om onze leerlingen te laten zien welke moge-
lijkheden de robot kan bieden op het gebied van
lassen en handling en ze vertrouwd te maken
met deze technologie. De leverancier van de ro-
bots, Rolan Robotics uit Zwaag, heeft een aan-
tal trainingen verzorgd voor onze leermeesters
en ook een aantal lespakketten samengesteld.”
Tijdens de lessen kunnen leerlingen ervaren hoe het pro-
grammeren van de robot in zijn werk gaat aan de hand
van eenvoudige opdrachten. Kemkes: “Het hangt af van
het soort bedrijf of de leerling dit aangeboden krijgt. Wij
werken vraag-gerelateerd, dus als robotisering binnen een
bedrijf geen enkele rol speelt, zal de leerling hier verder
niets mee doen.” De lasrobots worden ook gebruikt voor
demonstraties tijdens open dagen bij bedrijven. Kemkes
ziet nu vooral een groei in de toepassingen van handling-
robots binnen de mechatronica. “Machinebouwers, on-
derhouds- en servicemonteurs zullen steeds meer te maken
krijgen met robotisering.”
ER BESTAAT IN NEDERLAND NOG GEEN ERKENDE (MERK)ONAFHANKELIJKE OPLEIDING VOOR ROBOT-
LASSERS. MAAR DE BEHOEFTE AAN DESKUNDIG PERSONEEL DAT IN STAAT IS LASROBOTS TE
PROGRAMMEREN EN TE BEDIENEN GROEIT.
Robotleveranciers
ComfortabelVeelzijdig
en
Vernieuwde 3M™ Speedglas™ 100 Laskappen
De gebruiksvriendelijke Speedglas 100 Laskappen bieden nu nog meer comfort en gebruiksmogelijkheden. De laskappen hebben een automatisch donkerkleurend Speedglas lasfi lter van ongekende optische kwaltiteit. Het lasfi lter 100V is variabel instelbaar met donkerkleuren DIN 8 tot 12.
Nieuw• In de lichte kleur DIN 3 vast te zetten, ideaal voor slijpwerkzaamheden• Instelbare schakeltijd van donker-naar-licht • Meerdere gevoeligheidsinstellingen voor een optimale boogdetectie• Nieuw ontwerp hoofdband • Ingebouwde leesglashouder
Nu extra aantrekkelijk
Bij aankoop van een Speedglas 100 Laskappen met een 100V Lasfi lter krijgt u TIJDELIJK 10 BESCHERMRUITEN GRATIS! Maak uw keuze uit een van de twaalf graphic uitvoeringen, of de standaard zwarte laskap. Vraag uw leverancier naar de voorwaarden.
The Power to Protect Your WorldSM
GRATIS beschermruiten
3M Nederland B.V. , Afdeling Veiligheidsproducten, Postbus 193, 2300 AD Leiden, E-mail:[email protected] Belgium N.V. , Afdeling Veiligheidsproducten, Hermeslaan 7, 1831 Diegem, E-mail :[email protected]
spelen belangrijke rol inopleiding robotlassers
33
ROBOTOPLEIDINGmei 2013
32
ROBOTOPLEIDING mei 2013
32
Albeda tilt lasopleidingen naar hoger planOok bij het Rotterdamse Albeda College maakt sinds kort
een lasrobot deel uit van het opleidingsprogramma voor
lastechniek. Volgens Michel van ’t Hof, accountmanager
bij Albeda, kan de lasrobot niet meer ontbreken in het
technisch onderwijs. “De vraag uit de markt schuift deels
op naar niveau 3 en 4 en meer specifiek naar onder an-
dere het robotlassen. Als mbo-opleiding moet je daar op
inspelen.” Samen met de Hogeschool Rotterdam en met
medewerking van provincie Zuid-Holland, KMR (Ken-
nisinfrastructuur Mainport Rotterdam) en lasrobotinte-
grator Valk Welding, kon vorig jaar de installatie van een
las-/snijrobot worden gerealiseerd. Inmiddels heeft al een
aantal mbo- en hbo-studenten een module robotlassen ge-
haald, biedt Albeda ook omscholingscursussen aan en
staat de opzet van een kennismakingsworkshop voor het
bedrijfsleven in de steigers.
Een andere doelgroep is die van zij-instromers. Omdat het
Albeda College dicht bij het bedrijfsleven staat, signaleert
zij naar welke kennis en vaardigheden vraag is. “Dat
speelt onder andere op het niveau van robotlassen.” Begin
vorig jaar leverde Valk Welding een Panasonic lasrobot
met een extra plasma-snijunit, manipulator en een aantal
academic licenties van het offline programmeersysteem
DTPS. Twee docenten zijn door Valk Welding opgeleid en
verzorgen inmiddels zelf de opleidingen voor de mbo-stu-
denten van het Albeda College, voor hbo-studenten en
voor de TU Delft. “Studenten maken eerst kennis met wat
je met een robot allemaal kan. Vervolgens leren we ze een
werkstuk te programmeren en met de robot te lassen. Stu-
denten kunnen zich ook verder verdiepen in offline pro-
grammeren met DTPS.” Van ’t Hof wil ook workshops
lassen en snijden met de robot gaan organiseren voor be-
drijven die daar kennis mee willen maken. “De behoefte is
er en wij zijn er klaar voor.”
Technische Commissie RobotlassenVorig jaar heeft het NIL een nieuwe Technische Commis-
sie Robotlassen opgericht, bestaande uit diverse robotle-
veranciers, systeemintegrators en adviseurs. Deze partijen
werken samen om een (merk)onafhankelijke robotlasop-
leiding op te zetten, die voldoet aan de richtlijnen die op
dit gebied zijn opgesteld door de EWF. De diverse des-
kundigen uit de commissie zullen een inhoudelijke bij-
drage leveren aan de opleiding, die uiteindelijk moet leiden
tot een erkend NIL-diploma Robotlassen.
Lean RoboticsArd Hofmeijer van Stodt Toekomsttechniek is één van de
leden van de commissie. Hij heeft al meer dan 12 jaar er-
varing in het begeleiden van bedrijven die willen overgaan
tot robotisering binnen het productieproces. “Het invoe-
ren van een lasrobotsysteem vraagt om een omschakeling
binnen alle gelederen van een bedrijf. Het leren program-
meren en bedienen van een lasrobot vormt daar slechts
een onderdeel van. Inkoop, verkoop, engineering, lassers,
lascoördinator, programmeur: alleen als iedereen die be-
trokken is bij het productieproces op een goede manier sa-
menwerkt, haal je optimaal rendement uit de lasrobot.”
Hofmeijer stelt dat de capaciteit van de robot voor 100%
benut moet worden. “In de praktijk blijkt dat verborgen
verspillingen, zoals het ontbreken van kennis, onnodige
bewegingen, inefficiënte (las)snelheden, ongeschikte ma-
terialen vanuit voorgaande processtappen en lasmalpro-
blemen de oorzaak zijn waarom dit rendement niet
gehaald wordt. Alleen als alle deelprocessen optimaal op
elkaar zijn afgestemd, wordt de productiecapaciteit van
een fabriek volledig benut, en dat is wat je uiteindelijk wilt
bereiken. Dat is het principe van ‘lean robotics’.”
Leden Technische Commissie Robotlassen
Ron Dinnissen (Robot Rent)Tonny Clement (Clement Connecting)Paul Barendse (Rolan Robotics)Eddie Mennen (Yaskawa Benelux)Wim Rombeek (Andon Automation)Emiel Thijssen (Lastraga/Cryogas)Remco Valk (Valk Welding)Piet van der Horst (Binzel)Ard Hofmeijer (STODT Toekomsttechniek)Henk Zandvliet (NIL)
Foto links: Michel van ‘t Hof van het Albeda College Foto boven: leerlingen en docent van het Albeda College bij hun robot.
Onze Kenmerken:
Een breed spectrumaan diensten
NIL gemachtigde organisatie
LMK/LK kwalificaties
PWHT
Mechanisch onderzoek
Corrosie onderzoek
Breuk mechanica
Schade onderzoek
On-site testing
Immersion Ultrasone
TestingAdvisingAssuring
T: 0181-617 144W: www.exova.comE: [email protected]
Een breed
Een breed
aan dienstenumspectr
Een breed
aan dienstenum
Een breed
eenmerkkeOnze KKeNIL gemachtigde organisatie
LMK/LK kwalificaties
WHT
zoekMechanisch onder
P
en:NIL gemachtigde organisatie
0181-617 144
On-site testing
Immersion Ultrasone
zoek
zoek
Breuk mechanica
zoekSchade onder
Corrosie onder
Mechanisch onder
T
[email protected]:.exova.comwww:W
0181-617 144: T
uringssAngdvisiA
estingTTe
LASKENNIS mei 2013
De autogene vlamBij het autogeen lassen wordt de benodigde warmte voor
het smelten van het metaal verkregen uit de verbranding
van een brandbaar gas met zuurstof. De autogene vlam
ontstaat na het ontsteken van het gasmengsel dat uit het
brandermondstuk stroomt.
Acetyleen is het brandgas dat wordt toegepast voor het
lassen van ongelegeerd en laaggelegeerd staal. Het smelt-
punt van staal ligt boven de 1500 °C. Alleen de combina-
tie van zuurstof en acetyleen geeft een vlamtemperatuur
die hoog genoeg is om het staal tot smelten te brengen.
Andere brandbare gassen, zoals propaan, waterstof en
aardgas kunnen worden toegepast voor het verbinden van
laag-smeltende non-ferrometalen en voor het hard- en
zachtsolderen.
Bij het autogeen lassen worden acetyleen en zuurstof in
een bepaalde verhouding gemengd in de brander. In de
juiste verhouding levert dit een relatief hoge vlamtempe-
ratuur op van ca. 3200 °C. De chemische werking van de
zuurstof-acetyleenvlam kan worden ingesteld door de ver-
houdingen van zuurstof en acetyleen ten opzichte van el-
kaar te laten variëren.
Er zijn drie specifieke vlaminstellingen te onderscheiden:
Bij het lassen van staal wordt in het algemeen de neutrale
vlaminstelling toegepast, met ongeveer gelijke volumes
zuurstof en acetyleen. De oxiderende vlam wordt verkre-
gen door de hoeveelheid toegevoerde zuurstof te verho-
gen; de carburerende vlam ontstaat door de hoeveelheid
acetyleen ten opzichte van zuurstof te vergroten.
34
AUTOGEEN LASSENTIJDENS EN NA DE EERSTE WERELDOORLOG WAS AUTOGEEN LASSEN HET BASISPROCES VOOR HET
MAKEN VAN GELASTE CONSTRUCTIES. MET DE OPKOMST EN VERBETERING VAN DE ELEKTRISCHE
LASPROCESSEN VERLOOR HET AUTOGEEN LASSEN AAN TERREIN. TOCH WORDT HET PROCES NOG
OP RUIME SCHAAL TOEGEPAST, DANKZIJ EEN AANTAL SPECIFIEKE VOORDELEN.
Apparatuur en veiligheidDe apparatuur voor het autogeen lassen is gemakkelijk
verplaatsbaar en relatief eenvoudig te gebruiken. Zuurstof
en acetyleen zitten in stalen cilinders. Elke gascilinder
moet voorzien zijn van een voor dit gas geschikte drukre-
gelaar. Via flexibele slangen stromen de gassen gescheiden
van elkaar naar de brander.
Er bestaan verschillende typen branders. Voor het lassen
wordt meestal een injectorbrander gebruikt. Hierbij wordt
het acetyleengas onder lage druk aangevoerd en door de
zuigwerking van snelstromende zuurstof aangezogen. In
de mengkamer worden acetyleen en zuurstof gemengd en
ontstaat een uiterst brandbaar gasmengsel.
Bij onregelmatigheden en ondeskundig gebruik kunnen
gevaarlijke situaties ontstaan, zoals vlaminslag en vlam-
terugslag. Bij vlaminslag slaat de vlam de brander in: de
vlam slaat dan terug tot juist voor de injector.
Laskennis opgefrist 3
A. carburerende vlaminstelling:overmaat aan acetyleen
B. neutrale of reducerende vlaminstelling:gelijke volumes zuurstof en acetyleen
C. oxiderende vlaminstelling:overmaat aan zuurstof of tekort aan acetyleen BA C
Vlaminstellingen, © Linde Gas Benelux B.V.
LastoevoegmateriaalDe lasstaven die gebruikt worden bij het autogeen lassen
moeten de juiste samenstelling en dikte hebben. Ze zijn
verkrijgbaar in diktes van 1,5 tot 6 mm. In de norm
NEN-EN 12536:2000 worden staven voor het auto-
geen lassen van ongelegeerde en kruipvaste staalsoor-
ten ingedeeld in de typen O I tot en met O VI. Voor
elke type staan in de norm gegevens over samenstel-
ling, vloeibaarheid, spatgedrag en de gevoeligheid
voor porositeit. Staven die qua samenstelling afwijken
van de genoemde typen krijgen de aanduiding O Z.
Voor kwaliteitswerk kunnen deze staven worden toe-
gelaten als men dat onderling overeen komt.
Naar links en naar rechts lassenWe onderscheiden bij dit lasproces twee technieken:
Bij het ‘naar links’ lassen is de lasrichting van rechts naar
links, terwijl de vlam van de lasrups af is gericht. Bij het
‘naar rechts’ lassen is de lasrichting van links naar rechts
en is de vlam op de lasrups gericht. Voor dikkere materi-
alen heeft het ‘naar rechts’ lassen de voorkeur, omdat hier-
mee een goede en gelijkmatige doorlassing wordt
verkregen en het smeltbad beter beheersbaar is. Het ‘naar
rechts’ lassen vereist specifieke vaardigheid, die door een
gerichte opleiding op hoger niveau verkregen kan worden.
Niet veel lassers beheersen deze techniek.
LASKENNISmei 2013
35
Vlamterugslag is een doorgaande vlaminslag en is daar-
door een stuk gevaarlijker. Het brandende acetyleen/zuur-
stofmengsel dringt als een explosie het acetyleenkanaal in
en kan zich door de slang tot in de cilinder voortplanten.
Vlaminslag en vlamterugslag kunnen een gevolg zijn van
een verkeerde instelling van de druk. Vlamterugslag kan
optreden als de acetyleenslang onvoldoende wordt ont-
lucht of als acetyleen in de zuurstofslang komt.
Om het risico te beperken moet altijd een vlamdover zijn
gemonteerd op elk acetyleenafnamepunt. Dus ook tussen
de acetyleendrukregelaar en de slang naar de brander.
BranderDe werking van de autogene vlam op het oppervlak van
het te lassen materiaal kan op verschillende manieren wor-
den ingesteld door de gasuitstroomsnelheid te variëren. Er
zijn natuurlijk praktische grenzen aan het type vlam dat
voor het lassen kan worden toegepast. Een te harde vlam
zal het smeltbad wegblazen, terwijl een te zachte vlam on-
voldoende capaciteit heeft en op de plaats waar deze moet
inwerken onvoldoende stabiliteit vertoont.
Het brandervoorstuk (mondstuk) moet passen bij de te
lassen materiaaldikte. De aanbevolen uitstroomsnelheid
bedraagt voor branders van normale grootte 80-130 m/s,
en voor kleine lasbranders 50-60 m/s. Het verbruik van
acetyleen is ongeveer 100 liter per uur per mm plaatdikte.
12
3-456
1 - 21 - 22 - 42 - 44 - 6
IIIVV
112
2 – 42 - 4
2,5
Acetyleenoverdruk
(bar)
1,52234
160160315315500
160160315315500
naar linksnaar links
naar rechtsnaar rechtsnaar rechts
Materiaaldikte(mm)
Brander-mondstuk
grootte
Naadvorm Vooropening(mm)
Zuurstof-overdruk
(bar)
0,03 - 0,8
Diameter lasstaaf
Zuurstofverbruik (l/uur)
Acetyleenverbruik(l/uur)
Techniek
1. naar links lassen: meestal toegepast op materiaaldikten tot 3 mm;
2. naar rechts lassen: meestal toegepast vanaf 3 mm materiaaldikte.
Deze aflevering in de rubriek 'Laskennis opgefrist' is eenbewerking van 'Job Knowledge for Welders Part 2' uitTWI Connect (TWI Ltd, Cambridge, UK) door M. Mol.
Lasbrander zonder voorstuk, © Maropa B.V.
Autogene lasinstallatie, © Ben Rutkens
mei 2013
De rust zelveOm vier uur zijn alle werkstukken zorgvuldig beoordeeld
door de twee NIL-examinatoren Wim Knoop en Theo van
Eck. Een moeilijke klus, aangezien de niveaus erg dicht bij
elkaar liggen dit jaar. In de categorie MAG gaat Jorick Vos
van Praktijkschool de Hoeksteen uit Hardenberg er met
de titel vandoor. Het was een nek-aan-nekrace, aangezien
de nummers 1 tot en met 3 elk maar een tiende punt uit el-
kaar lagen. Daarna volgt de prijsuitreiking in de categorie
BMBE. De pas 14-jarige Bas ter Steege, van SG Regge-
steyn uit Rijssen, heeft met een indrukwekkende score de
concurrentie achter zich gelaten en wordt de jongste Ne-
derlandse beste lasser BMBE. Zijn docent Wim van de
Merwe kan niet trotser zijn op zijn jonge leerling. “Hij is
de rust zelve, dat maakt hem een geweldige lasser”, ver-
klaart Wim. Volgend jaar gaat Bas weer een gooi doen
naar de titel, maar dan in de categorie MAG.
37
LASWEDSTRIJD
van Nederland 2013LASWEDSTRIJD
36
mei 2013
VIERENTWINTIG ENTHOUSIASTE JONGE LASSERS VERZAMELDEN ZICH OP 28 MAART BIJ ROC MIDDEN
NEDERLAND VOOR DE FINALE VAN DE NATIONALE LASWEDSTRIJDEN VOOR VMBO’ERS.
WIE MOGEN ZICH DE BESTE JONGE LASSERS VAN NEDERLAND NOEMEN?
door Emmy Veenis, fotografie Frits Falkenhagen
et is donderdag 28 maart, nog geen half
acht in de ochtend. Op ROC Midden Ne-
derland zitten al enkele gespannen leerlingen, met hun do-
cent, te wachten op de officiële opening van de finale van
de NIL Nationale Laswedstrijden 2013. Het officiële start-
sein voor de finale klinkt pas om negen uur, maar te laat
komen voor zo’n belangrijk evenement is absoluut uitge-
sloten.
Via zes regionale voorrondes hebben in totaal 24 deelne-
mers zich geplaatst voor de finale van de Nationale Las-
wedstrijden voor vmbo-leerlingen 2013, waarmee zij het
praktijkexamen NIL-niveau 1 al hebben verdiend. Deze
laswedstrijden voor vmbo-leerlingen worden elk jaar ge-
organiseerd door het Nederlands Instituut voor Lastech-
niek, om jongeren te enthousiasmeren voor een vak
binnen de lastechniek.
Pittig werkstukOnder toezicht van de lasdocenten van ROC Midden Ne-
derland, onder leiding van Ed Groenendijk, lassen de deel-
nemers een lastig werkstuk, speciaal ontworpen voor de
finale. De ontwerper van het werkstuk, Roger van den
Brekel, heeft het de deelnemers zeker niet makkelijk ge-
maakt. “Dat werkstuk was wel pittig, vooral het rondom
aflassen vond ik lastig”, zegt een van de deelnemers tegen
zijn docent. De deelnemers praten na de wedstrijd met do-
centen en ouders na over het gemaakte werkstuk en hun
kansen op de titel, terwijl de jury alle werkstukken zorg-
vuldig beoordeelt. Max van Kaathoven van het Elde Col-
lege, die een week voor de finale nog eerste werd tijdens
de regionale laswedstrijd in regio Zuid, is niet zeker van
zijn zaak. “Het ging wel, ik heb geen idee of het goed ge-
noeg is voor een podiumplaats, maar de examinatoren
vonden dat mijn werkstuk zeker een goede kans maakt
om in de top drie te eindigen. Ze vonden het er zo op het
eerste gezicht goed uitzien, maar dat zegt nog niks; het ni-
veau is ook een stuk hoger dan bij de voorronde.” Zeker
weet hij wel dat hij graag doorgaat in de lastechniek. “Ik
De beste jonge lasser
loop nu stage bij Pipingcare B.V. en wil me daar verder
ontwikkelen. Niveau 2 halen staat in ieder geval al in de
planning.” Zijn stagebegeleider is ook meegekomen om
Max aan te moedigen tijdens de finale.
Docenten mogen bij het wedstrijdgedeelte hun leerlingen
niet meer helpen. Na weken intensief samen voorbereiden
moet de leerling het nu helemaal zelf doen. Voor de do-
centen vormen de excursies naar Terberg Machines B.V. in
IJsselstein en Verstegen Grijpers B.V. in Nieuwegein dan
ook een welkome afleiding tegen de zenuwen.
Zware strijd tussen gemotiveerde vmbo-leerlingen
Prijswinnaars BMBE1e Bas ter Steege
SG Reggesteyn, Rijssen2e Saba van Gelder
IJsselcollege PRO Wiekslag, Capelle aan den IJssel3e Tariq Panzid
Auris College, Rotterdam
Prijswinnaars MAG-lassen1e Jorick Vos
Praktijkschool de Hoeksteen, Hardenberg2e Welsey Maalman
Technisch College Velsen, IJmuiden3e Jorrit Paques
Bornego College, Heerenveen
COLUMNmei 2013
39
Een dag voor de troonswisseling. Het regent en het iskoud voor de tijd van het jaar, maar de vooruitzichtenzijn beter. Als u dit leest zit de troonswisseling vooronze nieuwe koning erop. Daar stond hij dan, en ikdenk dat hij blij is dat het erop zit. Arnold Grunbergnoemde het een gesubsidieerd volkstoneel metslechte acteurs als deelnemers. Hoe zal Willem-Alexander zich gevoeld hebben tijdens het kwelen vandat verschrikkelijke koningslied? BN’er Daphne vondhet allemaal fantastisch. Het koningslied was fantas-tisch, het terugtrekken fantastisch en het weer intro-duceren fantastisch. Bij een zichzelf alsmaar prijzendegroep van BN’ers is altijd alles fantastisch. Bijna was ereen burgeroorlog uitgebroken tussen voor- en tegen-standers. Toch was de kritiek op het koningslied opeen enkele overtrokken reactie na niet hufterig of over-spannen. De kritiek was vaak komisch, soms op hethilarische af en meestal gewoon netjes kritisch en op-bouwend. Het koningslied vol krompraat en taalfouten kon duseven niet. Mensen zijn niet zo dom en volgzaam alsEwbank, Deckers, Van den Ende c.s. denken, schreefmijn krant. Dat is een gunstige zaak, het gaat dus goedmet Nederland in cultureel en geestelijk opzicht? Datbetwijfel ik, want de SBS6-cultuur wint toch meer enmeer terrein en is nu al doorgedrongen tot aan detroonswisseling.
Daar sta je dan, heb ik ook vaak gedacht tijdens de zo-veelste diploma-uitreiking. Altijd een feestelijk gebeu-ren met blijde cursisten, echtgenotes en soms ookoma’s en opa’s. Een enkele keer is ook de werkgeveraanwezig. Daar sta je dan, met je zoveelste diploma inje hand. Na het behalen van de diploma’s voor het las-
sen met beklede elektrode, volgden de TIG- en als laat-ste de MIG/MAG-diploma’s. Met mij kun je dus allekanten op. Overgediplomeerd, en wat schiet ik ermeeop? De moeilijke klussen zijn voor mij, soms ook hetlassen van heel speciale materialen, en dat maakt hetweer leuk. Naast het aanleren van de handvaardigheid,hoort er tegenwoordig ook veel informatie bij over ma-terialen, de werking van stroombronnen en de princi-pes van de lasprocessen. Over mijn opleidingsinstituutheb ik niet te klagen, daar staan de meest modernestroombronnen, maar geldt dat wel voor elk oplei-dingsinstituut? Hoe zit het met de materialenkennisvan hun leraren en zijn zij op de hoogte van de laatsteontwikkelingen op het gebied van stroombronnen?Waar ik dus voor pleit zijn verplichte herhaalcursussenvoor lasleraren. Bram Moszkowicz vertikte het om naarde herhaalcursussen op zijn vakgebied te gaan en isinmiddels uit zijn ambt gezet. Moeten we dat ook voorlasleraren doorvoeren? Zo ver hoeft het niet te komen.Er zijn leraren die je in een mum van tijd de handvaar-digheidstechnieken kunnen aanleren en die moetenwe koesteren. Het opleidingsinstituut echter heeft detaak de cursisten naast de handvaardigheidstechnie-ken ook de nodige theoretische kennis bij te brengen.Daar sta je dan tijdens de diploma-uitreiking, met dezekerheid dat je alles kunt lassen als het om een be-paald materiaaltype, bijvoorbeeld constructiestaal,gaat. Aluminium is een ander verhaal; daar kom ik nogeen keer op terug.
Daar sta je dan
Lastechniek #6
Voor redactionele bijdragen en advertenties kunt u ons bellen071 589 56 44 of e-mailen: [email protected]
verschijnt begin juni
2-daagse WorkshopLasmethodebeschrijvingen en -kwalificaties
met NIL-WPSelect
Meer informatie over deze en andere NIL-activiteiten vindt u op www.nil.nl
Met de invoering van de EN 1090 wordt het toepassen van goedgekeurde lasmethoden voor ge-laste constructies noodzakelijk. In het kader van deze norm zullen opdrachtgevers in toenemendemate goedgekeurde lasmethodekwalificaties verlangen als onderdeel van laskwaliteitssysteem.Gecertificeerde lassers, goedgekeurde lasmethoden en laskennis zijn noodzakelijk om opdrachtenconform de EN 1090-2 te kunnen uitvoeren. Maar ook waar gelast wordt aan ‘toestellen onderdruk’ volgens de PED, of volgens een laskwaliteitssysteem NEN-EN-ISO 3834 wordt dit veelalverlangd. Speciaal voor deze bedrijven en lastechnici organiseert het NIL een praktische workshopwaarin het opstellen van deze documenten centraal staat.
Workshop
Roestvaststaal lassenlaskennis opgefrist
Meer informatie over deze en andere NIL-activiteiten vindt u op www.nil.nl
Roestvaststaal wordt in toenemende mate gebruikt als constructiemateriaal. Het is in aanschaf
duurder dan ongelegeerd staal maar het biedt dan ook een aantal bijzondere eigenschappen in
de vorm van corrosie- en hittevastheid. Deze eigenschappen kunnen door onoordeelkundige be-
werkingen teniet worden gedaan. Ook het lassen van roestvaststaal vraagt om specialisme. In
deze workshop wordt op een praktische wijze ingegaan op verschillende soorten roestvaststaal,
de eigenschappen en de lasbaarheid.
Roestvaststaal wordt in toenemende mate gebruikt als constructiemateriaal. Het is in aanschaf
duurder dan ongelegeerd staal maar het biedt dan ook een aantal bijzondere eigenschappen in
de vorm van corrosie- en hittevastheid. Deze eigenschappen kunnen door onoordeelkundige be-
werkingen teniet worden gedaan. Ook het lassen van roestvaststaal vraagt om specialisme. In
deze workshop wordt op een praktische wijze ingegaan op verschillende soorten roestvaststaal,
de eigenschappen en de lasbaarheid.
RUBRIEK
Meer informatie over alle activiteiten is op te vragen bij het NIL, Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer. T 088 400 85 60, F 079 353 11 78, E [email protected] informatie staat op www.vakbladlastechniek.nl en op www.nil.nl/algemenelasinfo
Lasgroep Noord (LGN)Plaats van samenkomst:Rsg De Borgen; Waezenburglaan 51a; Leek
Lasgroep West (LGW)Plaats van samenkomst:Tata Steel Training Centre; Rooswijklaan 61; 1951 MH Velsen-Noord
Lasgroep Oost (LGO)Plaats van samenkomst:Sg Sprengeloo; Sprengenweg 81; Apeldoorn
Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR)Plaats van samenkomst:Applus-RTD; Delftweg 111; Rotterdam
Zeeuwse Lasgroep (ZLG)Plaats van samenkomst:Wisselend, voor meer informatie kijkt u op zeeuwselasgroep.nl
Lasgroep Zuid (LGZ)Plaats van samenkomstSociaal Cultureel Centrum De Enck OirschotDe Loop 67; 5688EW Oirschot
Lasgroep Zuid-Limburg (LZL)Plaats van samenkomst:Amerikalaan 35; Maastricht-Airport
Lasgroep Noord, www.lasgroepnoord.nl30-05-2013 Lezing over normen, door Leo Vermeulen12-09-2013 Lezing duplex/superduplex,
door Johan Cobben14-09-2013 Motortoertocht
Lasgroep Oost, www.lasgroepoost.nl13-06-2013 Lezing wolfraamelektroden,
door Piet van der Horst20-09-2013 Excursie Schweissen & Schneiden, Essen
Lasgroep West, www.lasgroepwest.nl19-09-2013 Excursie Schweissen und Schneiden:
aanmelding mogelijk via website
Lastechnische Discussiegroep Rotterdamwww.lasgroepldr.nl21-05-2013 CTOD, door Geri van Krieken25-05-2013 Barbecue18-09-2013 Excursie Schweissen & Schneiden, Essen
Zeeuwse Lasgroep, www.zeeuwselasgroep.nl04-09-2013 Viering 25-jarig jubileum
Lasgroep Zuid, www.lasgroepzuid.com28-05-2013 Lezing over gevulde draden,
door P. Cassimon09-07-2013 Excursie Exova20-08-2013 Laserlassen24-09-2013 Excursie SIF
Lasgroep Zuid-Limburgwww.lasgroepzuidlimburg.nlmei 2013 Lasdiscussieavond met leerlingen,
TIM te Stein28-06-2013 Excursie Oude Hoogoven en
Albert Greifenberg of fa. Claas
Lasgroep VlaanderenVoor meer informatie kijkt u op www.bil-ibs.be/lasgroep-vlaanderen
40
mei 2013
Activiteiten bij de lasgroepen
RUBRIEKmei 2013
41
Hoe ben je lasser geworden? Welke opleidingen hebje gevolgd?“Dat is een heel verhaal. Na de basisschool ben ik naar
de praktijkschool gegaan. Ik was geen type om te leren, en
vond het moeilijk om in de schoolbanken te zitten. Ik was
wel altijd graag met mijn handen bezig; werkte veel op de
boerderij en bij een loonbedrijf. Op de praktijkschool
werk je niet voor een diploma, maar je kunt wel allerlei
certificaten halen. De bedoeling is om daarmee ergens aan
het werk te komen en je daar verder te ontwikkelen.
Op een gegeven moment kwam ik met lassen in aanra-
king, en ik vond dat meteen leuk om te doen. Ik kreeg
een stageplaats in de jachtbouw en toen ik van school
kwam kon ik er meteen aan het werk. Een lasdiploma
had ik nog niet, omdat ik dacht dat de theorie een pro-
bleem zou vormen. Maar na een half jaar heb ik zelf
gevraagd of ik een diploma mocht proberen te halen.
Een collega van me volgde een BBL-traject en via hem
kwam ik in contact met Dirk de Groot van ROC
Friese Poort. Ik bleek aanleg te hebben voor het las-
sen, en via een avondcursus heb ik de MAG-diploma’s
1 en 2 gehaald. Dirk de Groot heeft mij toen gestimu-
leerd om ook een mbo-diploma niveau 2 te halen. Dat
ging goed, en het lukte ook om mbo-3 te halen. Mijn
NIL-lasdiploma’s haalde ik via de avondschool. Ik heb
er tot nu toe negen: MAG en TIG niveau 1 tot en met
4; en BMBE niveau 1.”
Wat vind je zo leuk aan het lassen?“Vanaf het moment dat ik ermee in aanraking kwam vond
ik het leuk om te doen. Bovendien had ik ook goede leer-
meesters die me nóg enthousiaster maakten. En wat me
zo aanspreekt … ja, als je lassen goedgekeurd worden aan
de hand van röntgenfoto’s en ultrasoon onderzoek, dat is
mooi. En het werken aan grotere constructies, zoals grote
tanks of schepen, waarbij het laswerk heel precies komt,
dat spreekt me ook aan.”
Hoe ben je bij SRI terechtgekomen?“Dat is eigenlijk ook via Dirk de Groot gegaan. Hij had
een goed contact met SRI, en toen de voorman hem vroeg
of hij nog een goede jonge lasser wist, heeft Dirk mij naar
voren geschoven. Ik heb een gesprek gehad en kon daarna
meteen beginnen.”
Heb je naast je werk nog hobby’s?“Ja, ik werk nog steeds graag op de boerderij, bijvoor-
beeld als er een trekker gerepareerd moet worden of als er
andere materiaalpech is. Verder heb ik sinds kort een
motor, een mooie rood-witte Yamaha R6, waarvoor ik pas
geleden mijn motorrijbewijs gehaald heb.”
Hoe zie jij je toekomst?“Eigenlijk ben ik daar niet zoveel mee bezig. Ik probeer
samen met mijn vriendin een huis te vinden in de buurt
van Drachten, maar het is de bedoeling om later terug te
gaan naar Oudega, waar ik nu ook woon. En wat mijn
werk betreft: ik wil nog veel meer ervaring opdoen en mijn
kennis verbreden, meer leren over materiaalsoorten en be-
schermgassen. En ook het onderpoederlassen wil ik graag
nog leren.”
Naam: Harmen Elzinga - Leeftijd: 23 jaarFunctie: Lasser bij Speciaal Roestvrijstaal Industrie B.V. (SRI) te Veenwouden
door Margriet Wennekes, fotografie Jappie Ellens
InterlasTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E [email protected]
Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E [email protected]
Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E [email protected]
Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E [email protected]
Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E [email protected]
LASTOORTSEN
Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E [email protected]
Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E [email protected]
Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy
Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E [email protected]
Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy
BRANCHESBRANCHES mei 2013 mei 2013
ADVIES en CONSULTANCY AFZUIGINSTALLATIES enLUCHTBEHANDELING
AUTOMATISCHE LASHELMEN
GEAUTOMATISEERD SNIJDEN
INDUSTRIËLE GASSEN
LASACCESSOIRES
LASAPPARATUUR ENANDERE TOEBEHOREN
ADK TechniekStaalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 750 38 20 - F 078 750 38 21E [email protected]
Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E [email protected]
Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E [email protected]
Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E [email protected]
Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy
ADK TechniekStaalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 750 38 20 - F 078 750 38 21E [email protected]
ADK TechniekStaalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 750 38 20 - F 078 750 38 21E [email protected]
LAS- EN SNIJTOORTSEN
LASTOEVOEGMATERIALEN
MANIPULATOREN ENMECHANISATIE
MECHANISATIE EN AUTOMATISERING
Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E [email protected]
Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E [email protected]
Linde Gas Benelux B.V.Havenstraat 1 - 3115 HC SchiedamPostbus 78 - 3100 AB SchiedamT 010 246 14 70 - F 010 246 15 06E [email protected]
Linde Gas Benelux B.V.Havenstraat 1 - 3115 HC SchiedamPostbus 78 - 3100 AB SchiedamT 010 246 14 70 - F 010 246 15 06E [email protected]
Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E [email protected]
Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy
Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E [email protected]
Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy
AIB-Vinçotte Nederland B.V.Takkebijsters 8 - 4817 BL BredaPostbus 6869 - 4802 HW BredaT 076 571 22 88 - F 076 587 47 60E [email protected]
Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E [email protected]
Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E [email protected]
Dumeta import / export B.V.Marconistraat 26 - 7575 AR OldenzaalT 0541 53 33 69 - F 0541 53 33 71E [email protected]
ATTC B.V.Fornheselaan 2443734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E [email protected]
Slijtdelen voor snijprocessen: plasma,autogeen, laser.Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG,OP. Las- en snijtoortsen
ATTC B.V.Fornheselaan 2443734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E [email protected]
Slijtdelen voor snijprocessen: plasma,autogeen en laser.Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIGen OP. Las- en snijtoortsen
42 43
Zekeringstraat 33 - 1014 BV AmsterdamT +31 (0)20 556 35 55E [email protected] 18 - 4824 GN BredaT +31 (0)76 5424 300E [email protected]
Locaties Benelux: Amsterdam, Antwerpen, Beek, Breda,Hengelo, Rotterdam, Veendam.
Zekeringstraat 33 - 1014 BV AmsterdamT +31 (0)20 556 35 55E [email protected] 18 - 4824 GN BredaT +31 (0)76 5424 300E [email protected]
Locaties Benelux: Amsterdam, Antwerpen, Beek, Breda,Hengelo, Rotterdam, Veendam.
Exova B.V.Hofweg 5 - 3208 LE SpijkenisseT 0181 61 71 44E [email protected]. Nemostraat 12 - 7821 AC EmmenT 0591 61 85 55E [email protected]
Exova B.V.Hofweg 5 - 3208 LE SpijkenisseT 0181 61 71 44E [email protected]. Nemostraat 12 - 7821 AC EmmenT 0591 61 85 55E [email protected]
CHEMISCHE METAAL-OPPERVLAKTEBEHANDELING
Henkel Benelux Adhesive TechnologiesT +32 (0)2 421 25 59F +32 (0)2 421 25 99E [email protected]
Henkel is wereldmarktleider op het vlakvan oplossingen voor lijmen, afdichtenen oppervlaktebehandeling.
Henkel Benelux Adhesive TechnologiesT +32 (0)2 421 25 59F +32 (0)2 421 25 99E [email protected]
Henkel is wereldmarktleider op het vlakvan oplossingen voor lijmen, afdichtenen oppervlaktebehandeling.
Henkel Benelux Adhesive TechnologiesT +32 (0)2 421 25 59F +32 (0)2 421 25 99E [email protected]
Henkel is wereldmarktleider op het vlakvan oplossingen voor lijmen, afdichtenen oppervlaktebehandeling.
LIJMEN
Lorch Lastechniek B.V.Postbus 5 - 2200 AA NoordwijkT 071 362 56 27 - F 071 362 38 85E [email protected]
Vecom Metal Treatment B.V.Mozartlaan 3 - 3144 NA MaassluisT 010 593 02 99 - F 010 593 02 23E [email protected]
Magnatech International B.V.De Amer 24 - 8253 RC DrontenT 0321 38 66 77 - F 0321 31 41 65E [email protected]
Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E [email protected]
Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E [email protected]
Nederman/Lebon & GimbrairVoltaweg 32 - 3752 LP BunschotenPostbus 225 - 3750 GE BunschotenT 033 298 81 22 - F 033 298 80 24E [email protected]
ATTC B.V.Fornheselaan 2443734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E [email protected]
Slijtdelen voor snijprocessen: plasma,autogeen, laser.Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG,OP. Las- en snijtoortsen
KEURINGEN
LASKWALIFICATIES/CERTIFICERING
De Vlamboog B.V.Wijkermeerstraat - 2131 HB HoofddorpPostbus 298 - 2130 AG HoofddorpT 023 567 55 00 - F 023 563 74 91E [email protected]
Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E [email protected]
InterlasTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E [email protected]
InterlasTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E [email protected]
WTT LasopleidingenTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E [email protected]
WTT LasopleidingenTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E [email protected]
3P Quality Services B.V. is een onafhankelijk technischinspectiebureau binnen de petrochemische industrie,process industrie, offshore en energiesector.Wij bieden een breed scala aan support services.Onze sleutelwoorden zijn: Inspectie, Maintenance enVendor inspectie activiteiten.
3P Quality Services B.V. bemiddelt vanuit een projectma-tige aanpak en/of vanuit een vaste bemiddeling binnen devakgebieden Engineering, Construction management,Shutdown management en Project management.
Voor diverse nationale en internationale functies op hetgebied van inspectie en aanverwante diensten, zijn wijdoorlopend op zoek naar:
De ideale kandidaten beschikken minimaal over:• MBO/HBO werktuigbouwkunde• Opleiding IKT/SKK (II/III) – en/of MLT/EWT/IWT• Beheersing van Microsoft Office• Goede contactuele eigenschappen• Grote mate van zelfstandigheid
3P Quality Services biedt kansen en mogelijkheden ookvoor 50 plussers en starters op de arbeidsmarkt. 3P Qua-lity Services is gecertificeerd volgens ISO 9001/VCA. Eenkwaliteitsgarantie gaat echter niet alleen om systemen enstandaarden, maar vooral ommensen. Daarom investerenwij voortdurend in onze professionals door middel van op-leidingen en coaching.
Werktuigbouwkundigen MBO/HBO niveau
3P zoekt ook jong talent
3P heeft in samenwerking met diverse klanten een overeen-komst om jonge talenten een kans te geven. 3P en onze klantenwillen graag investeren voor nu en in de toekomst en 3P ver-zoekt kandidaten die als lasser of NDO-er reeds 5 jaar ervaringhebben en een MTS diploma hebben en/of dit willen behalen tesolliciteren.In overleg en in samenwerking met onze klanten zoekt 3P eengeschikte werklocatie om op termijn door te groeien naar eenvolwaardige QC-er en/of inspecteur.
Voor een volledig overzicht van de vacatures bekijk het aanbodop: www.3pgroup.com
Voor meer informatie en vragen kunt u contact opne-men met Dhr. C.J. de Graaf of Dhr. K. van OevelenT +31(0)161 438 500.
Bent u onze juiste kandidaat? Mail dan uw sollicitatiemet CV naar [email protected] onder vermelding van3P zoekt werktuigbouwkundigen en jong talent.
3P Quality Services zoekt:
Continuïteit doordeskundigheid.
ROBOTS EN ROBOTISERING
BRANCHES mei 2013
SNIJDEN
ATTC B.V.Fornheselaan 2443734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E [email protected]
Slijtdelen voor snijprocessen: plasma,autogeen en laser.Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIGen OP. Las- en snijtoortsen
Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E [email protected]
Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy
VOORBEWERKINGSAPPARATUURVOOR PIJP EN PLAAT
WARMTEBEHANDELING
Delta Heat Services B.V.Scheelhoekweg 2 - 3251 LZ StellendamPostbus 52 - 3250 AB StellendamT 0187 49 69 40 - F 0187 49 68 40E [email protected]
• Elektrisch voorwarmen en gloeien• Inductie verwarmen• Stationaire gloeiovens• Mobiele gloeiovens• Uitdrogen beton / coatings• Verhuur / verkoop• Advisering
44
PLASMASNIJDEN
ATTC B.V.Fornheselaan 2443734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E [email protected]
Slijtdelen voor snijprocessen: plasma,autogeen en laser.Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIGen OP. Las- en snijtoortsen
Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E [email protected]
Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy
ORBITAAL EN APPARATUUROPLEIDINGEN EN CURSUSSEN
De Groot Lasopleidingen B.V.Weidehek 24 - 4824 AS BredaT 076 541 07 20 - F 076 542 72 95E [email protected]
Lastechnische opleidingen, adviseringen certificering.
Hogeschool Utrecht, Centrum voor Natuur & Techniek en ROC Midden NederlandNIL erkende opleidingen voor alle niveau’s en processen. • International Welding Engineer (IWE/ LPI)
• International Welding Technologist (IWT/ MLT)
• Verkorte combinaties van IWT met Inspectie en
keuring mogelijk.
• Lastechnisch construeren, Workshop lasnormen,
Lasopleidingen MIG/MAG, BMBE, TIG, Autogeen,
Laskwalificalties/ certificeringen, SMLT
Ook cursussen op gebied van Materia-len, Procestechnologie, Onderhoud &Inspectie, Engineering, Bedrijfskunde(hbo, post-hbo en masterniveau).
Meer informatie CvNT Lenneke KokT 088 481 88 88E [email protected]
Meer informatie ROC Joost ZijderveldT 030 754 69 03E [email protected]
Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E [email protected]
Totaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy
Exova B.V.Hofweg 5 - 3208 LE SpijkenisseT 0181 61 71 44E [email protected]. Nemostraat 12 - 7821 AC EmmenT 0591 61 85 55E [email protected]
ONDERZOEK
ONDERHOUD & NIEUWBOUWINSPECTIE
3P Project Services B.V.Nijverheidsweg 4 - 4854 MT BavelT 0161 43 85 00 - F 0161 43 85 01E [email protected]
Totaalproject in inspectie en lastechnischeondersteuning en projectmanagement
Magnatech International B.V.De Amer 24 - 8253 RC DrontenT 0321 38 66 77 - F 0321 31 41 65E [email protected]
Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15, Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E [email protected]
Materiaal Metingen Testgroep B.V.MME GroupRietdekkerstraat 16 - RidderkerkPostbus 4222 - 2980 GE RidderkerkT 0180 48 28 28 - F 0180 46 22 40E [email protected]
Zekeringstraat 33 - 1014 BV AmsterdamT +31 (0)20 556 35 55E [email protected] 18 - 4824 GN BredaT +31 (0)76 5424 300E [email protected]
Locaties Benelux: Amsterdam, Antwerpen, Beek, Breda,Hengelo, Rotterdam, Veendam.
Exova B.V.Hofweg 5 - 3208 LE SpijkenisseT 0181 61 71 44E [email protected]. Nemostraat 12 - 7821 AC EmmenT 0591 61 85 55E [email protected]
NDO/DO ONDERZOEK
Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E [email protected]
Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E [email protected]
Rolan Robotics B.V.De Corantijn 6 - 1689 AP ZwaagPostbus 135 - 1620 AC HoornT 0229 24 84 84 - F 0229 27 27 07E [email protected]
WTT LasopleidingenTheemsweg 4 - 3197 KM RotterdamT 0181 29 57 50 - F 0181 21 81 24E [email protected]
T: F: E:
www.wtt-lasopleidingen.nl
Investeer in je toekomst met een lasopleiding bij WTT: