sandro papa
d i d i c o d v a( 1 7 9 0 w )
c e z a r i( c x e l i z a m T a r i _ 2 0 1 3 w )
Tbilisi
2013
damkabadonebel-dizainerikoba bedoiZekoba bedoiZe
kompiuteruli uzrunvelyofa maia bolqvaZemaia bolqvaZe
© `eTnopolitika~© `eTnopolitika~
redaqtori da gamomcemeliiulon toliaSviliiulon toliaSvili
3
qveynis meTauri mxolod eris interesebis mixedviT unda
moRvaweobdes. am gziT gaxdeba igi saxeliani. Tu meTauri subieq-
turi, ojaxuri, klanuri (partiuli) interesebis msaxuria, qveyana
tragedias, xolo TviTon gaorebul Sefasebas ver aicileben.
didi mebrZoli iyo qarTl-kaxeTis mefe erekle II. didi iyo
misi mcdeloba, magram garemocvis tyve Seiqmna da qveyanam tragedia
ver aicila. am sakiTxs exmaureba winamdebare naSromi.
qveynisTvis tragikuli da meTaurisTvis komikuria mixeil
saakaSvilis moRvaweoba. survilis miuxedavad, ver amaRlda igi
eriskacis donemde. garemocvam daatyveva, Tavmoyvareoba waarTva.
2013 w. ianvar-TebervalSi gaiTamaSa komedia, romelmac Seaferxa
qveynis winsvla. am movlenas eZRvneba winamdebare naSromi. sakiTxis
msubuqad gadmocemam ver unda daCrdilos tragediis simZime. wam-
kiTxavs Sevaxseneb sulmnaT akakis sityvebs:
vin ra icis, rom es guli mkvdaria,
rom sicili zogjer cremlze mwaria.
d i d i c o d v a( 1 7 9 0 w )
winaTqma
4
sandro papa didi codva (1790 weli)
/1790 w. aprili. mefe erekle II, SviliSvils, giorgis asul
ninas aTxovebs odiSis mTavar kacia dadianis vaJ grigorze. did
samefo darbazSi qorwilia. calke, mcire darbazSi TaTbiroben
mefis mdivan-mrCevel solomon lioniZe, mdivan-begi Wabua or-
beliani da grigoris maswavlebel-mrCeveli antyon Wyondideli/
solomon lioniZe
auCqareblad unda viCqaroT,
simZimiT qedi ar movixaroT
orgulni axlos ar gavikaroT,
egeb erTobiT, bolos vixaroT
anton Wyondideli
ufalis madli gadmosulia, amaSi Cvenic didi wvlilia
zugdidi Tbiliss gverdSi udgeba, Tu iyo wyena,
is waSlilia.
Wabua orbeliani
wyena ki iyo, Tavad dedofals,
ramdeni Sexvda sityva sawyeni
Wori simarTles gadaeria, aravin iyo sikeTis mCeni.
isev Sen SesZel, mamao anton, baton kacias daSoSmineba
sulier moZRvars win ver dagidga,
ara yofila rwmenis gineba.
anton Wyondideli
is, rac uflisgan monatania, gasagebi da asatania
kaci RvTis nebas Tu ver Caxvdeba,
unda itanjos erTi xania
da roca goni gaunaTdeba, roca mixvdeba ase rad xdeba
wyena gaqreba, gza gamoCndeba, sakeTebeli daulagdeba
5
sandro papadidi codva (1790 weli)
ratom gvikvirdes, solomon mefe, jan-RoniT savse,
uceb wavida*
rac erTad gvqonda qveynis mizani,
unda agvewyo calke Tavidan
gza Cagveketa, misi Semcvleli, vera mefobda,
veras sardlobda
dadians surda sikeTis Tesva,
mxaris mimcemad veravis scnobda
meordeboda Suri da wyena, vin ra ikadra,
ver ityvis ena
Tqven dedofalsac Tu esma sityva,
iyo naTqvami Tu moeCvena?
Wiri_Wiria, qalic-qalia, msaxuria Tu dedofalia
qalis gulisTqma azr-amRvreuli, kacma damwindos _
misi valia
solomon lioniZe
aq gasakviri araferia, kacs gza da kvali Tu aeria
zogis dalocva ginebad esmis, zogis gineba misamReria
cxra wlis win iyo, batoniSvili levani mefes gamoecala**
masTan giorgi Seeqmna mZimed, borots emZlavra da moecala
* solomon mefe, romelmac bevri gaakeTa imereTis samefosaTvis (mxolod tyveTa
gayidvis akrZalva utoldeboda did revolucias, aRaraferia saTqmeli guriis,
afxazeTis da odiSis samTavroebze gavlenis gaZlierebaze, qarTl-kaxeTis samefosTan
erTobliv moqmedebaze da a.S) 23.04 1784 w. uecrad gardaicvala. msxvilma Tavadebma
(papuna wereTeli, beri wulukiZe da sxv.) ukve 30.04 taxtze misi biZaSvli daviT
giorgis Ze aiyvanes. am faqts daZabulobis gaZliereba mohyva or samefos Soris.
erekle II meuRle darejan dadiani aqtiurad monawileobda ideur brZolaSi.
** 1781 w. gamoucnob viTarebaSi levan batoniSvili (fiqroben mowamluli) gardaicvala.
erekle II moukvda morige jaris Semqmneli, samefos lekTa Semosevebisagan damcveli,
qveynis didi imedi. amasTan, levani erekles darejan dadianis qalisagan hyavda da
giorgisagan (gerisagan) gansxvavebiT dedoflis dasisaTvis misaReb samefo kandidats
warmoadgenda. imave xanebSi daavadda giorgi batoniSvili. gadmocemis Tanaxmad igi
tanmaRali, welwvrili, farTo mxarbeWiani iyo daavadebamde, Semdeg ki avadmyofurad
gasuqeba daiwyo. saWmels mcires Rebulobda, magram uSedegod. amitom xmac daugdes:
zaqs Wams erT dajdomazeo. dedofali darejani Surianobda gers da cdilobda
sityviT Tu saqmiT raime evno. giorgi batoniSvili iZulebuli iyo gascloda
sasaxles da samarTav mamulSi, gamoketiliyo.
6
sandro papa didi codva (1790 weli)
levans vtirodiT samefos imeds,
giorgi gvyavda misaxedavi
avs avi iyo erTad nazavi, sityvis awonis vis hqonda Tavi
mefem idarda da welSi gatyda, siberem vaJkacs Semoutia
aRara Canda gamosavali, sikeTes wili ar dautia.
giorgi ZmebSic gamorCeuli, maRali, wvrili, mxarbeWiani
sikvdils gadurCa, taniT gasqelda,
RoniT Seiqmna raRac Wiani
gonieria, ianda, mixvda, saidan qroda qari ugvano
roca ar ari gamosavali, unda gascilde, daTmo, ugano.
qarTlSi borCalo, yazaxis wili,
mamisgan hqonda Sesanaxavad
adga mamulSi gamoiketa, TavisTvis iyo kargad Tu avad
amiT gadarCa taxtis memkvidre, samefos bedi gadaarCina
ana dedoflis* suls Sevavedreb, ase Wkviani vinc gaaCina
Wabua orbeliani
mec davamateb giorgis ambavs, sxvebisgan mudam gamorCeuli
ara mamiT da gvariSvilobiT, codniTac iyo mudam euli
mayaSvili da baraTaSvili** zrdidnen
da adaT-wesebSi wvrTnidnen
qarTul-somxurSi, sparsul-berZnulSi,
vinc aswavlidnen, isini cdidnen,
uyvarda wigni, wmindanT cxovreba, istoriani Zveli, axali,
`yurani~-s codniT molas sWarbobda,
kiTxvebi hqonda TavSi saxali
* giorgi batoniSvilis (daibada 10. XI. 1746 w) deda iyo imereTis Tavad zaal
abaSiZis asuli ana. giorgis garda anas eyola Tamari. ana dedofali 1749 w.
gardaicvala. amis Semdeg ereklem SeirTo darejan dadiani, romelTanac mravali
Svili eyola.
** Tavadebi svimon mayaSvili da roin baraTaSvili giorgis kacad Camoyalibebaze
agebdnen pasuxs da arc unaniaT Tavisi Sroma. giorgi batoniSvili ZmebSic
gamoirCeoda tanmaRlobiT, sportuli garegnobiT, ZlierebiT da a.S. rom ara
`SeZenili~ daavadeba, romlis iniciatori SeiZleba ivaraudo, magram ver daadgen,
vin icis rogori mefe iqneboda. ucxo enebs Teodore episkoposi aswavlida. mis
maswavlebelTa Soris iyo agreTve dekanozi ioane. (amis Sesaxeb cnobebs iZleva
sulmnaTi platon ioseliani. ix. misi cxovreba giorgi mecametisa, Tb; 1936w)
7
sandro papadidi codva (1790 weli)
sasaxlis karze bevri vin iyo xanebis Svilni, gireis Svili
RvTismetyvelebas Tavad uxsnida.
`bibliac~ hqonda miwyiv gaSlili
ToTxmeti wlisam samefo movlo, ganjis, erevnis saxanoebi
qarTli, kaxeTi, TuSeT, fSavlebi,
dvaleT-xevsurTa maRali mTebi
imav wels moxda, ToTxmeti wlisa,
papam qarTlelTa mefed datova
aseTi iyo Teimurazi, ase iavdra, ase aTova.
erekle mxolod meurve iyo, kaxeTis mefe,
qarTlis mfarveli
giorgis mama da mouravi, oriv samefos erTguli mcveli.
Tvrameti wlisa, mamasTan erTad, omSi iyo
da mters mihyioda
ara yofila umisod brZola, bevri SeiZlo da bevri scoda
ocda erTisas SerTes qeTevan, qiziyTa Tavis, papunas qali
iyo utexi, rogorc qiziyi, mtrebze saomrad eWira Tvali
ra damaviwyebs, samasi kaciT, xuTasi leki daasamara
visac dedoflis tyvevna undoda,
dedoflis xmalma is gaamwara*
anton Wyondideli
ar dagimalavT, giorgis ambebs,
dedoflis kari gvatyobinebda
mitom ukuRma vicodiT yvela, rogor ibrZoda,
vis sad danebda
darejan Cveni axlobelia, mTavar grigoris mamida ari
rasac gvamcnobda, sando gvegona, gautaneli daundobari
xolo rodesac rusTa generals urCia mamas waCxubeboda
* 1778 w. giorgis meuRle qeTevan andronikaSvili, qiziyis mouravis papunas
asuli da revazis da (revazs Semdeg, darejan dedoflis daJinebiT, erekle mefem
mouraoba CamoarTva, geris, giorgis poziciebis dasustebis mizniT), TbilisSi
brundeboda 300 mcvel-mxlebeliT. RarTis karTan maT 500 leki Causafrda.
qeTevanma Tavad usardla mcvelebs da mesame Setevis dros gatexa lekTa
winaaRmdegoba.. misi gmirobiT aRfrTovanebuli Tbilisi zarbaznebis quxiliT
Sexvda axalgazrda dedofals.
8
sandro papa didi codva (1790 weli)
erTxans vifiqreT, es ra Svilia,
erekles Tavze es ra xdeboda
totlebeni rom gvewvia odiSs, iseTi mohyva mefis ambebi
masTan giorgis avi zraxvebi, misgan rusebis danakargebi
am oci wlis win, aspinZis omSi, Turqebs Seekra, mamas ugana
rusebmac mitom isurves gacla, rom ver gaegoT wina-ukana
erTxans isic Tqves, mRvdlad gauSveben
da Sio-mRvimes daeyudeba
mefis taxts levans daulocaven, simSvidec ase dasadgurdeba
bevric sxva iyo, yvela rad movyve, erTxans mejera,
Tumca var frTxili
amitom roca aqeT mawvies, ar movdiodi gulgadaSlili
me xom veWvobdi, beJan dadians,* mTavris biZaSvils,
ar mekiTxebiT?
pirwmindad swamda rasac ambobdnen
da fexs iTrevda TavgamodebiT
aq gavarkvieT mxolod simarTle,
TvalSi mogveca TiTqo sinaTle
RmerTo av kaci rad gaaCine, ratom aRzarde da ratom naTle
Wabua orbeliani
me mefes vaxldi aspinZis omSi, naTqvams, gagonils erTad viwerdi
rusTa Ralati Tavad vixile, giorgis qcevas axlodan vmzerdi
totlebenma** rom daawyo jari, ukan gaqcevas epireboda
* beJan dadiani, mTavar kacia dadianis biZaSvili. anton WyondidelTan erTad
Camosuli iyo giorgis asul ninas xelis saTxovrad. qorwilis saqme maT
gaariges.
** generali totlebeni, ruseTis samxedro nawilis sardali. TurqebTan brZo-
lis dawyebis win, qarTvelebs zurgi aqcia da saomar vels gaecala im mizez-
iT, rom qarTveloba mcire ZalebiT mainc damarcxdeboda (es SeiZleba mis
davalebas da mizansac warmoadgenda).. wasvlis win mas giorgi batoniSvili
mieWra da galanZRa, rogorc ara imdenad qarTvelobis moRalate, ramdenadac
ruseTis mTavrobisa da mTeli eris Semarcxveneli. erekle II erideboda rus-
Ta wyenas.. giorgi batoniSvilma ki simarTle da risxva ar damala.. wasvlidan
meore dRes totlebenma Seityo qarTvelebis brwyinvale gamarjvebis ambavi da
dasavleT saqarTveloSi gadasvla daaCqara, sadac aseve `isaxela~ Tavi.
9
sandro papadidi codva (1790 weli)
ar iyo CvenSi gulCaTuTquli, javriT visac ar etireboda
mefem ar hkadra generals cudi,
sayveduri ar dascda WaRaras
magram iCqara, mters ar gaego da SetevisTvis uxmo naRaras
mxolod giorgim ver daiTmina, totlebens hkadra sakadrebeli
Tan daamata, oms Cven movigebT, Cveni miwaa mosagebeli
Sen vaJkacobas `imperatricas~, sakuTar piriT gavagebineb
Tu gapatiebs, me sad wamixval, pasuxs, mogZebni da gagebineb
mere ki Tavis cxraasi mxedriT, brZolis vels miswvda
da ikiskasa
vinac ixila, kidec Seaqo, Suri ki vici ityoda rasa.
anton Wyondideli
Sen marTals ambob, odiSs gavigeT,
mefis Ralati rom ar ikmara
brZolas Soridan Tvals adevnebda
da moxuc mamas ar miexmara
axla xom mixvdiT me da beJani, ratom veWvobdiT,
raze vfrTxilobdiT
vis da ra surda, vin vis Surobda, jer ar vicodiT,
andeze vgrZnobdiT
agvixda eWvi, amitom iyo, solomon gkiTxeT farulad rCeva
vin rogoria mTqmeli da mqneli,
vis rogori aqvs azri da Cveva
solomon lioniZe
me araferi miTqvia naTlad, gamgebi vici isec gaigebs
sulels Seacdens Riad naTqvamic,
brZeni niSansac Sarad daigebs
anton Wyondideli
me kargad mivxvdi im miniSnebas, ramac Cven rZalad aqcia nina
amitom iyo, erekle mefes, roca wavrsdeqi dedoflis wina
vuTxar, giorgi, dadians swunobs, Svili saCvenod ar emeteba
mefis memkvidris asuli ari, dadianobiT ra emateba
vicodi ficxi bunebisaa, mefis meuRle da dedofali
10
sandro papa didi codva (1790 weli)
darejans vicnob, aqa berdeba
da mainc Cvensken uWiravs Tvali
rogorc gaigo, giorgi gvwunobs,
mefeT sasiZod grigors ara cnobs
saxiT ar icis, sityva-pasuxiT, ras warmoadgens,
verafersa grZnobs
afeTqda qali, atexa qari, milew-molewa Svili da qmari
giorgis ufro ar daindobda, geri aTasjer gaxda naxmari,
erekle mefem jer ki iyuCa, mere gvaRirsa mefuri sityva
me Tanaxma var, erTi pirobiT, Tu daiviwyebT,
rac ki aq iTqva.
ase gadawyda qorwilis saqme.
dRes jvarisweras vinc eswreboda
grigors da ninas vinca locavda,
ra moxda gana yvela xvdeboda
amitom vlocav, RmerTma ineba,
zugdidi Tbiliss gverdSi udgeba
saerTo ZaliT movdrekT imereTs,
romeli ari win dagvidgeba
Wabua orbeliani
mamao anton, Sen kargad ici, kacis fiqrebze, RmerTs ecineba
bavSvebi ar varT ocnebebs avyveT, amitom getyvi, nu gewyineba
imerT samefo waqceulia, ecada qarTlma mas ver uSvela
Sahnavaz mefe* zugdids movida,
daimorCila vinc Sexvda yvela
dadianis taxts levani dasva,
Tqven Samadavles adre etyodiT
Zmiswuli Tamar rZlad mogivlinaT, iseTi turfa,
yvela etrfodiT
* vaxtang V (Sahnavazad wodebuli) 1658-1675 ww. muxran batonebis samefo
dinastiis damfuZnebeli imereTis samefoSi Seqmnili mZime mdgoamreobis gamo
`iZulebuli~ gaxda procesebis daregulirebis mizniT, `mieRo~ imereTis
Tavdebis miwveva da dasavleT saqarTveloSi gadavida. odiSis damorCilebis
Semdeg afxazeTisa da guriis mTavrebma mas morCileba gamoucxades.
11
sandro papadidi codva (1790 weli)
ver SeiSnoeT mefis wyaloba, qalis gulisTvis iwyeT caloba
Semircxvenia ase mefoba, ase qmaroba ase rZaloba*
Ze vaxtangisi mefed miiReT, arCili,** norCi, gamoucdeli
ver SeifereT, ar uerTguleT, ar gamoiReT saSvelad xeli
da ra moigeT wyalobis wilad, sxvis cols dasdevTiT
calke da wyvilad
sakuTars swyendiT WirTa TmenisTvis,
sxvisi naxravi migaCndaT xilad
Cven ra vifiqroT, rac iyo uwin, viciT rom aRar ganmeordeba?
rom CaverioT Tqven saqmeebSi, rac guSin iyo,
xval ar moxdeba?
* XVII s. qarTvelebis didi marcxiT aRiniSna. saqmes ver Sveloda calkeul
mamuliSvilTa Tavdadeba. erTi mxriv TurqeTma da meoresi-sparseTma im-
Zlavres, saqarTvelo gaiyves da imperiebisaTvis damaxasiaTebli politi-
kis gatareba daiwyes. dasavleT saqarTvelo imereTis samefod da afxazeT,
odiSis, guriis samTavroebad iyo dayofili da Sina areulobaSi CaTreuli.
TurqeTisa da adiRevelTa daxmarebiT SarvaSiZeebma SeZles afxazeTis sam-
Tavros gafarToeba da engurs uwies. scades enguris gadalaxva da afxazTa
didi samefos aRdgena, uSedegod da feodalur omebSi Caebnen. guriisa da
odiSis samTavroebi afxazeTs ratom CamorCebodnen da mohyva amas gauTavebli
qiSpi pirvelobisaTvis. tragedia ara xdeba komediis gareSe. sxvanairad ver
daxasiaTdeba is, rac Sahnavazis Zmiswul Tamaris miTxovebas mohyva levan III
dadianze (1661-1680ww).
** Sahnavazis (vaxtangV) mier dasavleT saqarTvelos SemoerTebis cda uniaTod
damTavrda. vaxtangma imereTis samefo taxti CamoarTva bagrat IV, igi qarTlSi
wamoiyvana da mefed Tavisi Ze arCili daudgina. arCilma sam wels imefa (1660-
1663ww.) Semdeg taxti kvlav bagratma daibruna. levan dadiani arCils miemxro
da bagrat mefes Tavs daesxa. bagratma dadiani daamarcxa, daatyveva, coli Tama-
ri (silamaziT ganTqmuli) waarTva da SeirTo. levans sanacvlod qaliSvili
TinaTini SerTo da rogorc siZes dadianoba daubruna. gurieli ratom unda
darCeniliyo mSvidad. lamazi Tamari masac `uyvarda~. arc darCenila, bagrat
mefem aqac `ieSmaka~. aiRo da guriels meore qaliSvili darejani miaTxova.
komedia `eZie qali~ (viTarca yvela ubedurebis saTave) amiT ar damTavrebula.
1678 w. imereTSi kvlav arCili gamefda. gandevnili bagrati siZes-guriels Se-
exizna. coli Tamari ki meore siZes _ dadians daubruna. ra icoda, rom meore
wels mefobasa da Tamars kvlav daibrunebda da a.S.
12
sandro papa didi codva (1790 weli)
anton Wyondideli
mwared naTqvami orgvarada Wris: zogs daafiqrebs,
sxvas Wkvaze aSlis
moTminebaa misi wamali, dro daamSvidebs, Wrilobas waSlis
gana ar vici, bevri ram vcodeT, xval ar SevcdebiT?
neta vicodeT
codvis Svilebi codvaSic vcodavT
da codvis gamo unda viwodeT
ase yofila mTeli warsuli, arc qarTlelni xarT
gamorCeuli
qsnis da aragvis erisTavebi,* ratoma gyavdaT omiT Zleuli
ar meordeba gana es codva? Zvelni rom sZlieT, axalni dasxiT
radgan Tqvenia batonis Svilni, Tavze daisxiT da qeba asxiT**
magram rodemde es gagrZeldeba, rac axalia ukve Zveldeba
erTs meore cvlis, mosuli midis,
xval visi ari qveynis xeldeba?
solomon lioniZe
Tqma advilia, magram Tu naTqvams auwonavi simZime axlavs
mTqmelsa da gamgons Tu daaCoqebs, welebSi moxris,
TavebiT axals
maSin iqneba daTmena jobdes, ar davukodoT axlobels guli
roca Znelia simarTliT Wedva,
da ufro rTuli naxo erTguli
* 1739 w. qsnis erisTavma SanSem mezobeli aragvis saerisTao daikava. imave
dros givi amilaxvars daupirispirda misi mamulebis misakuTrebis mizniT.
givi amilaxvarma nadir Sahs jari gamosTxova da SanSes iqiT Seutia, gaaqcia
da qsnis erisTaoba (amilaxvrobasTan erTad) daisakuTra. gaamayebuli givi
amilaxvari male sparselebsac gaudga da janyi wamoiwyo. 1742 w. aragvelebma
beJan erisTavi mokles. nadir Sahi qarTlis moTvinierebis mizniT iZulebuli
gaxda aragvisa da qsnis saerisTaoebi Teimuraz II daemtkicebina. Teimurazi
kaxeTTan erTad qarTlsac upatronebda siZobis uflebiT. (vaxtang VI qaliS-
vili Tamari Teimurazis meuRle da erekle II deda gaxldaT).
** erekle II didfeodalebi daaknina, qsnis da aragvis saerisTaoebi gaauqma, ma-
gram darejan dedoflisa da mravali SviliT Sewuxebuli moxucobaSi motyda
da samefo gamosakveb – samarTavad vaJiSvilebs `gaunawila~.
13
sandro papadidi codva (1790 weli)
rac imereTSi codva trialebs, aqac igive ar meordeba?
amitom gvijobs iqiT sayvedurs, mwared davfiqrdeT,
aqeT ra xdeba
mamao anton simarTles ambob, asev siamrTles orbeliani
Cven Cven mefeTa erTgulebi varT,
angelozebi ar varT frTiani
kargad daviwyeT, qarTli-kaxeTi odiSTan mtkiced vaerTianeT
kamaTs Tu avyeT, niSnavs Seqmnili, Seqmnamde ukve davazianeT
Wabua orbeliani
kargad gamigeT, rac movaxsene, gana imitom rom mZuls imeri
orniv erTni varT, mxolod erTobiT,
ZalgviZs rom gavxdeT svebednieri
mitom TavSi sjobs avis ganCxreka, boloSi wuxil-dananebasa
ase maswavles, ase maqvs rwmena da verc Sevicvli am bunebasa
anton Wyondideli
Wyondidelebi rac varT qveynisTvis, iciT da raze gavimeoro
arc me mCvevia avs kargi varqva, suli wavwymido da avimZoro
ar gaveqcevi uxerxul kiTxvas, ar Sevecdebi rame davmalo
sjobs gavarkvioT da SevaTanxmoT, da ar gavxadoT is samomavlo
es naTelia, grigor dadians erToba marTebs moyvrobis ZaliT
Tumca mamida misi darejan aRar gviyurebs mowyale TvaliT
magram xvale xom giorgis aris,
traqtatis* nebiT taxtis memkvidre
* aspinZis brZolam 1770 w. erekle II da solomon imerTa mefes
daanaxa, rom TurqeTis damarcxeba da dakarguli samcxe-saaTabagos dabruneba
SesaZlebelia. rom ara totlebenis Ralati, erekle martoc moaxerxebda
axalcixis safaSos SemoerTebas. aman aiZula solomoni ereklesTan SeTanx-
meba daedo. 1773 w. erekle da solomoni SeTanxmdnen axalcixis winaaRmdeg
laSqrobaze. daiwyes kidec da arTvinamde miaRwies. aq solomoni avad gaxda
(mizezi dasadgenia) da laSqroba Sewyda. TurqeTma daaCqara saqarTvelosTan
(ereklesTan calke) keTilmezobluri urTierTobis aRdgena. 1778 w. Sedga Se-
Tanxmeba. ruseTis mTavrobam igrZno, rom qarTl-kaxeTi xelidan ecleboda da
georgievskis traqtatis dadeba daaCqara. traqtatis ZaliT ruseTi aRiarebda
giorgis momaval mefed.
14
sandro papa didi codva (1790 weli)
qarTli-kaxeTi misi iqneba da dagvifaravs icocxlebs vidre
imas vambobdi, aRmosavleTiT,
Tqven xarT imerTa karis Camketi
samxreTs yovelgan TurqeTi zomavs, Tu miendobi,
yofilxar ceti
dasavleTidan gurielia simon svini da mousvenari
Semdeg Cvena varT odiSelebi
da arc Cvena varT mSvidni da wynari
imereTs axla daviTi mefobs, is solomonis biZis Svilia
cdilobs TavadTa Tavis moqonvas, ficze ficsa sdebs,
gulgaSlilia,
am erTi wlis win grigol dadians,
Tqvengana hqonda kidec Tanxmoba
SeeZlo Tavad taxtze dajdoma,
ganmtkicdeboda Cven Soris Zmoba
magram arCia giorgis Svili, arCilis SviliT rom Seecvala*
ymawvils mefoba kidec undoda da uWkuobiT gamoecala
kvlav giorgis Ze daviTi mefobs, ki ara mefobs,
mefes TamaSobs
mas Tu ganvdevniT, erekles davsvamT, verTiandebiT,
amas raRa sjobs
da Tu es moxda, misi memkvidre giorgi ari, is gamefdeba
grigori misi siZea ukve, amiT qveyana erTiandeba.
Wabua orbeliani
mamao anton, yvela kargia, rac ocnebebSi monaqargia
magram xom ar sjobs jer mas mixedoT, rac cxovrebaSi danakargia
Torem gamodis, aqeT gvkarnaxob, ra ari Cveni sakeTebeli
iqiT ar dardob rac dagikargavT,
* 1784 w. ianvarSi moxda ereklesa da solomonis Serigeba. solomonma tax-
tis memkvidred ZmisSvili daviT arCilis Ze gamoacxada. daviTi meore mxriv
erekles badiSi iyo. aprilSi solomoni uecrad gardaicvala da Tavadebma
taxtze solomonis biZaSvili daviT giorgis Ze aiyvanes, 1789 w. grigol
dadianma (erekles daxmarebiT) daviT giorgis Ze gandevna da daviT arCilis
Ze gaamefa. 1790 w. daviT giorgis Zem mefoba daibruna. daviT arCilis Ze
ereklesTan afarebda Tavs.
15
sandro papadidi codva (1790 weli)
rac ari marTla sadardebeli
amas rom vambob nu gewyineba, afsarebi* gyavT Semoseuli
gisaxldebian, moimRerian megrels da afxazs gaaZres suli
solomon lioniZe
roca formdeba xelSekruleba, winaswar unda yvela vicodeT
mere ar moxdes, es ar megona, ise ar iyo, amaSi vcodeT
mitom Wabuas daveTanxmebi, gvainteresebs, rogor, ra xdeba
afsarebi gyavT Semoseuli, maTgan ramdeni rame waxdeba
SarvaSiZeni didia gvariT, didi warsuliT da momavaliT
erT dros samefos samzerze idgnen,
axla samefos uteven ZaliT?
aqedan iqiT isea Sori, ambebs vgebulobT JamiTi-Jamad
rogori ari iq viTareba, gvainteresebs, vkiTxulobT amad
anton Wyondideli
Tqveni surivili gasagebia, bunebrivia, misaRebia
gindaT icodeT raa simZime, asawevia, wasaRebia
madloba ufals, misi SewevniT, bevri siZnele gadavitaneT
mTavari iyo TurqTa uReli da gaTurqeba ver avitaneT
Zneli dro iyo da Znelbedobam odiSs Tavisi daasva daRi
dapataravda sikeTis madli, Zala Sendobis da rwmena saRi
avazakoba da tyveTa syidva, Sinaomebi, areuloba
gautanloba, rwmenis dakargva, gaxda cxovrebis mocemuloba
egrosis mxares egriselebi, megrels gvetyvian,
gvetyodnen lazebs
nawils afxazebs, danarCens svanebs,
madlian miwis Svilebs lamazebs
iyo dro roca erTni viyaviT, erTad vSromobdiT,
erTad vomobdiT
amer-imeri dagvtrialebda,
* afsarebi _ adiReuri warmomavlobis tomebi, romlebmac XVIIs. meore
naxevridan daikaves kavkasionis CrdiloeTi afxazeTi da bolos md. engurs
uwies.
16
sandro papa didi codva (1790 weli)
ZlierTa gverdiT Tavs laRad vgrZnobdiT
bedic gvwyalobda, ar Segvxebia monRolebi
da koWli Temuri*
CvenTan xmlis qneva meomris iyo da puris cxoba iyo mepuris
es ara niSnavs moZmeT vuganeT da maT beds Cven ar viziarebdiT
sxvas ar movyvebi, cotne dadians,
pirvelad Tqvenve aRiarebdiT
Cveni samSobloc bevrs miiTvlida
nikofsiidan darubandamde
Semdeg davcildiT brwyinvales** aqeT, vSurobT,
viZaxiT rad unda mwamde
sxvebmac ra naxes Cveni dedloba,
Semogvisies mijriT mxedroba
mravali kuTxe CamogvaTales
da Cveni sisxliT daewyoT Troba
imerTa mefes Cven CamovcildiT,
da Camogvcilda Cven afxazeTi
nikofsiidan gagris cixemde, afsari Cajda wveTi da wveTi
solomon lioniZe
mamao anton, sibrZnis metyvelTa,
Tu odnav mainc moapyrob smenas
zogs gaigoneb imisTana azrs, romlis gamoTqma ara surs enas
momismenia, eri bavSviviT daibadeba, zrdas daasrulebs
mere berdeba, daberebuli,
cremliT moiwmends dafarul wylulebs
egroselebi xom ar daberdiT, uflis nugeSi Tu wagrTmeviaT
aTasi weli xmals miiqnevdiT, axla diacTa krebuli gqviaT?
Zvelze ar vityvi da ufro Zvelze,
gubazs*** dacemuls saomar velze
* koWli Temuri _ Temurlengi
** brwyinvale _ giorgi V _ saqarTvelos kvlav gamaerTianebeli mefe
*** gubaz lazTa mefe _ VI s. gamoCenili pirovneba. Tanabrad ewinaaRmdegeboda
sparseTisa da bizantiis (aRmosavleT romis) imperiis dampyroblebs. 554 w.
mokluli iqna RalatiT `mokvavSire~ sardlebis mier.
17
sandro papadidi codva (1790 weli)
roca ibrZoda iqiT da aqeT, mWreli ar ekra xanjali welze?
gnebavs leoni patrikiosi*, roca arabebs erekeboda
arCilTan** erTad mters mihyioda, utevda gana erideboda
romeli erTi kidev movTvalo, sxvebs davaSoro,
calke movTalo
ver davinaxo qveynis erTguli, maSin damevse samzeo Tvalo
ginda vaxsenoT levani didi***, romelmac brZoliT zida sazidi
ar daaCnia cxovrebas kvali, javri waiRo guls danakidi?
ase, rom gvaxsovs rac adre iyo, afxaz-megrelad mxare daiyo
da rogor ginda erTs rom igoneb, maxsovrobidan sxva gamoriyo
anton Wyondideli
aq Sen axsene levani didi. didi rom iyo, iyo saridi
afxazebs Zmobda, saxeli hqonda, moyvrobas iyo gamonakidi
sorex afxazTa mTavris**** asuli, colada hyavda,
kidec etrfoda
* leon patrikiosi _ VIII s. gamoCenili moRvawe. md. kelasuris CrdiloeT afxaze-
Tis gamaerTianebeli. qarTlis erismTavar stefanozis memkvidre mefe miris siZe, miris
Zma arCil didis mokavSire. maTTan erTad anakofiis (axali aTonis) cixesTan 735 w.
daamarcxa arabTa laSqari, murvan yrus sardlobiT rom cdilobda mTeli saqarTvelos
daxarkvas. mokavSireebma dasavleT saqarTvelo arabebisagan gawmindes. leoni iyo lazTa
samefo dinastiis (gubazis) Camomavali, afxazTa samTavros fuZemdebeli.
** arCil II _ VIII s. qarTveli gamorCeuli mefe. misi Zalaufleba vrceldeboda mTel saqa-
rTveloze Tblisis saemiros gamoklebiT. leon I misdami daqvemdebarebuli mTavari iyo.
*** levan II didi _ XVII s. gamoCenili mTavari odiSisa. man moaxerxa da Tavisi gavlena
ukve damoukidebeli afxazeTis samTavroze gaavrcela. sapasuxod afxazTa mTavrebma af-
sarebi (adiRevelebi) moiwvies da iqiT Seuties odiSs. mTavari levani iZulebuli iyo
koraxis (kelasuris) cnobili 60 km. sigrZis kedeli ganeaxlebina.
**** levan II dadianma (1611-1657 ww) SeZlo da afxazeTze gavlena gaavrcela. afxazeTis
mTavris asuli hyavda colad da misi interesi afxazeTisadmi bunebrivi iyo. miT ufro,
rom qaTib Celebis (Turqi mogzauri) cnobiT XVIII s. 40-iani wlebSi soxumi lazebis
qalaqi iyo, xolo CrdiloeTidan gadmosulebi mTebSi saxldebodnen afxazebTan.1623 w.
levan dadianma coli ukan miubruna moyvrebs. am niadagze daiwyo dausrulebeli brZola
odiSisa da afxazeTis samTavroebs Soris. Tu gaviTvaliswinebT, rom afxazeTis aris-
tokratiam imave periodSi musulmanoba miiRo, brZolas ukve religiuri xasiaTi mieca.
SarvaSiZeebma daxmareba Turqebs sTxoves. maT 1634 w. saerTo ZaliT moaoxres kodoris
mxare, drandis monasteri da samxreTs Seuties. jiqebia SarvaSiZem kodorsa da RaliZ-
gas Soris Caasaxla afrasebi. murzayan yvapus Ze SarvaSiZem enguramde moindoma afsarTa
Casaxleba. (misi saxelis mixedviT ewoda am mxares samurzayano).
qarTvelebi (megrelebi, afxazebi) Camosaxlebul adiRevelebs afsarebs eZaxdnen, rusebi –
abazins. bolos qarTvelebis gavleniT XIXs. maT afxazebi ewodaT.
18
sandro papa didi codva (1790 weli)
magram ar iyo bolomde wrfeli,
colsac eWvnarevs xSirad etyoda
bolos gauSva mSobelTan qali, ra iyo, vin Tqvas, amis mizezi
aman daudo mtrobas saTave, gaxda serTo saxlis Camrezi
sorexma uxmo damxmared Turqebs, kodoris mxare moarbevina
aqeT levani, iqiT sorexi, tyuan-marTai gansajos vina?
Turqi daeca drandis monasters,
uflis mlocvelebs sisxli adina
Zarcva da dawva qveynis dideba, iman moigo, vinac agina
es ar ikmara gamwarebuma, yvapus Seekra da gaZlierda
erTad afsarni gadmoiyvanes, sorexi fiqriT zecaSi frenda
SeerTebuli ZalebiT surda, pirvel enguri gadmoelaxa
rogorc leonma aTasi wlis win, lixi daepyra da daelaxa
afxazT samefo kvlav aRedgina, mtrebisTvis deda etirebina
egeba taxtic gadmoetana da quTaisSi daedo bina
kacis fiqrebze RmerTs ecineba, adrec giTqvia da vimeoreb
simarTles vityvi, sicrues gavyve, Tavs gavifuWeb,
suls avimZoreb
xo da simarTle imaSi ari, sorex da yvapu mizans ver Sewvdnen
engurs moadgnen, ver gadmolaxes, Zala ar eyoT,
zomaSi Secdnen
yvapum Camosxa engurTan odiSs, anCabaZeni da emxvarebi
marRaniebi, zvanbaiebi... afxazebisTvis gasxna karebi
Wabua orbeliani
eg me ar mikvirs, ase gvaqvs Cveva, Cveni isaa,
vinc CvenTan saxlobs
Svilic rom iyos, ucxos veZaxiT Tu sxvasTan cxovrobs,
Sromobs da mZaxlobs
aba, ram gahyo qarTli, kaxeTi, erTic Cvenia, meorec Cveni
orTavs erTi gvyavs mefe patroni, saxeliani, gamosaCeni
rac man SeiZlo, vin SeiZlebda, samasi omis ari momgebi
qarTls dastrialebs da efereba, Tu vinme ari amis gamgebi
qarTlSi rom hkiTxo, vina gyvavT mefed,
`patara kaxi~ _ ase ityvian
19
sandro papadidi codva (1790 weli)
ramdenic unda imefos qarTlSi, kaxTa batoni mainca hqvian
imereTs axla qarTveli mefobs, qarTvels ar vetyviT,
vambobT imeri
afsars Camosuls afxazi arqviT, ra Seecvala amiT ieri?
ucnauria kacis buneba, me Tu sasomxeTs Cavesaxlebi
orbeliani ase davrCebi, amiT somexi xom ar gavxdebi?
erTi dro iyo, kelasurs iqiT vinca cxovrobda,
erqva afxazi
Semdeg uwodeT kodoris iqiT, ra Seicvala qveynis naxazi?
dRes engurs iqiT afxazs uwodebT afsaria Tu odiSaria
Tu ar eZaxiT gadaRmels ase, me micruia, momiSaria
anton Wyondideli
rac marTals ambob, ratom Segeba,
tyuili dagcdes sadme egeba?
kacs mitom misca ufalma tvini, imas dasjerdes ra Seergeba
SarvaSiZenic ase arian, odiSi vidre ukan ixevda
ukan mogvdevdnen da iTvisebdnen,
maTi gulis Tqma rasac itevda
adre anapa da nikofsia odiSis iyo da ganagebda
galena jixa* yvelas gvicavda,
mtris misvlas aqeT vin gaigebda
roca afxazTa samTavro Seqnes SarvaSiZeTa meTaurobiT
erTad, cal-calke Tavs viwonebdiT aqaurobiT, iqaurobiT
afsars davuTmeT samoTxis mxare, amis xsenebac ki ari mware
yirimis TaTrebs, Turqebs, afsarebs xelgaSliT SevxvdiT,
modiT, ixareT
axla ra ari, afxazeTs, naxeT, mterma waiRo, dapataravda
soWs ZlivsRa uwevs Zalaufleba, daeca gmiri,
devgmirs rom hgavda
jiqebs vuZaxdiT adre im Zalebs,
rodesac Cajda afxazTa bolos
* galena jixa _ axlandeli gelenjiki, megrulad gare cixes niSnavs
20
sandro papa didi codva (1790 weli)
viT gazafxulze, yvavilTa Soris,
Zirs gaimagrebs WinWari, Rolo
dRes yvavilnari WinWars moucavs da Rolo laRobs,
rogorc yvavili
iqiT wagvarTves, aqeTken vdaobT, visi jiSia, visia Svili
dadianebma biWvinTa daTmes,
TxuTmeti wlis win iloces mxolod
Sewirulobac ver migvicia. es ar CavTvalo sikeTis bolod?
imedis niSnad is dagvrCenia, samurzayano isev Cvenia
Tu soxumamde biji ver davdgiT, es ranairad dasaTmenia?
me ase vfiqrob, dReis zeimi, xvalis erTobis sawindaria
dRes imereTi, xval afxazeTi, saiTac gulebs miuxaria
solomon lioniZe
mamao anton, guli gaxseni, daufaravad gvesaubrebi
Tvali Tvalis wil, guli gulis wil,
aseT azrebTan ar varT ubrebi
rogor ara vTqva, rad daviTmino,
sxvis sayveduri ratom vismino
rogor dakargeT samoTxis mxare, jiqni dagecnen,
rogorc mimino
dRes Tqven am jiqebs, ambob afsarebs, kera dauTme,
afxazs eZaxi,
xvale mamuli rom miiTvisos, aseT patronze iqneba axi
is, vinc gamoCnda aTasi wlis win,*
afxazTa bolos xizanad Cajda
axla batonad mogvlinebia, amis miRweva ramdeni dajda?
dRes rom gbatonobT, xvale ras gizavT,
ra ari Tqveni xvalis mizani
* jiqebi (adiReuri wamomavlobis tomi), Semdeg periodSi rusebis mier aba-
zinebad wodebuli, qarTvelebisaTvis afsarebi, IXs: Cndebian qarTul (af-
xazur) arealSi. vaxtang gorgaslis mier CrdiloeT kavkasiaSi laSqrobis
dros, dalaSqruli iqna jiqeTic. jiqebi im dros ovsebisa da xazarebis mezo-
blad saxlobdnen. amis Semdeg gadis didi xani da `Semdgomad JamTa mravalTa
iotnes paWanikni da jiqni TurqTagan; da `jiqni daemkvidrnes bolosa afxaze-
Tisasa~. (qarTlis cxovreba, t.1. gv.156-157, Tb. 1955).
21
sandro papadidi codva (1790 weli)
saxlSi movardnils, rom Zmas uZaxdes,
aseTi brZeni sxva vervin vcani*
anton Wyondideli
ratom gedaoT simarTlis mTqmelebs,
dRes afxazeTi dakargulia
Zveli lazika, Zveli odiSi, mxolod fiqrebSi Senaxulia
magram imedi xom ara kvdeba, Cvenc viyurebiT imdis TvaliT
da Tu keTili borotsa sWarbobs, maSin,
rac guSin wagvglijes ZaliT
xval keTil nebiT dagvibrundeba.
xvalis imediT qveynada vbrunavT
* afxazeTis boloSi damkvidrebuli jiqebi jer afxazTa samefos gavlenis
sferoSi moxvdnen, Semdeg gaerTianebuli saqarTvelosi. Temurlengis laSqro-
bis Sedegad CrdiloeT kavkasiaSi isini (da ara mxolod isini) musulmanobas
eziarnen. afxazeTis samTavros Seqmnis Semdeg(XV-XVIII) jiqebi moqiravneebis
saxiT Rebuloben monawileobas SarvaSiZe – dadianis brZolaSi pirvelobisaTvis
da bolos mkvidrdebian afxazeTSi. adiRevelebis (abazinebis, yofili jiqebis)
Sesaxeb rusi gamoCenili istorikosi v. tatiSCevi werda:„Абаза, есть народ татарской по Куме в горах до вершин Кубани по властию кабардинских князей“ (с. 422) ̀ igive avtori amtkicebda: ̀ Паче же мною, часть Мингелии северная, которую турки и Кабардинцы имянуют Авхазос, наши древние именовали Обезы,... Ныне оной большую часть кубанцы наполняют. (В.И. Татищев, Историа Росийокая. М-Л, 1962, т.1.стр.171).
amave sakiTxze meore rusi avtori ambobda: ` ...существует предания ...что племя «адыге», как називают сами себя черкесы переселилиь с северных берегов Черного и Азовского мореи и заняло восточный берег, значительную часть обоих склонов Кавазского хребта и Кубанскую ровнину. (Г.Красильников. Кавказ и его обитатели. М, 1919, с.55.)
cnobili Tavisi afxazuri ̀ patriotizmiT~ s. basaria Tavis rCeul nawerebSi
uneblieT aRiarebs (gv. 94) ,,Далее, имеются исторические сведения, что нашествие монголов заставило обитавшие в верховьях и по берегам Кубани племена перейти на южную покатость своих гор и что в этот период в Абхазию переселилось много кабардинцев и абадзехов.~ da a. S.
cnobili mecnieris g. anCabaZis mowmobiT, qarTvelebi XIX s.-mde Camo-
saxlebul afsarebs afxazebs eZaxdnen, rusebi ki abazinebs. bolos, qarTvelebis
gavleniT, rusebmac afxazebi uwodes Camosaxlebulebs.
22
sandro papa didi codva (1790 weli)
enguris aqeT ra bedenaa, iqiTken vfiqrobT, amaze vzrunavT
samurzayano mainc Cvenia, iq kvlav Sromoben odiSalebi
Semdeg afxazTa mamulebia, rad mivuxuWoT amas Tvalebi.
is, vinc movida CrdiloeTidan da afxazebSi Camogvisaxlda
maT Soris gana yvela mteria, ramdens kacobis namusi axlda
da Tu SevZeliT Zveli erTobiT,
rom gulTan gulma imusaifos
egeba, sadac yvavilobs mtroba,
sikeTem Zmobis yvavili krifos
me ase vfiqrob dReis kavSiri, xvalindel lxinis safuZvelia
zugdidi Tbiliss ukavSirdeba, aRdgeba CvenSi,
is rac Zvelia
Wabua orbeliani
is rac giTxariT, ara wyenisTvis,
Cvenc xom Cveni gvaqvs Zveli dardebi
Zmobis xels gviwvdi, Tu ver vivarge,
waxval da aqeT dagedarebi
Cveni valia erTobiT vWedoT,
samSoblos tkivils wamlad davedoT
Cvenamde ramdens uaqimia, ramdens mamuli Wrilobad edoT
Sen marTali xar, Cven rom SeverTdiT
da es qorwili davdeT samanad
orjer Camoxvel, saqme gaCarxe, Seni wuxili xom Rirda amad
Tumca dedofals sul ar undoda, giorgis jibrze gvaerTiana
geri geria, ase ifiqra, zizRs gaayola, mogeba Tana
vici rom osef yorRanaSvili,
dedofals gare vinc utrialebs
viTom erTgulobs, Tavad uvici,
sibneliT uvsebs dedofals Tvalebs
axla Tu mixvdnen, taxtis memkvidre,
dadians rogor daukavSirda
Cven Soris ratom moxda erToba,
misvla da mosvla ratom gaxSirda
aravin icis, ras moifiqrebs, erekles rogor maxes daugebs
23
sandro papadidi codva (1790 weli)
qali qalia, alerss da wyromas, rogor,
ratom cvlis vervin gaugebs
amitom mainc ase moviqceT, taxtis memkvidre ar genaRvlebaT
TqvenTvis erTia, vin ras ifiqrebs,
amiT sikeTe Tqven ar SegxvdebaT
nina iTxoveT dedoflis gamo,
gsurT darejani gyavdeT mowyale
samefos bedic ar ganaRvliaT, vin gamefdeba dResve an xvale
magram sanamde zugdidSi CaxvalT, imereTs unda gaagebinoT
vinc gviRalata, gamoarCioT, pasuxi sTxovoT da agebinoT
vinc mxars dagviWers, am did saqmeSi,
igi samSoblos emsaxureba
droa sityvidan saqmes mivxedoT,
morCes ficiliT Tavgaxureba.
/imave wlis ivnisi. didi dedofali darejani eTaTbireba
osefa yorRanaSvils. osefa, dedoflis amilaxvari, erTguli,
moene, mrCeveli da aRmasrulebeli. erekle mefes darejanis sa-
brZanebelSi emaleba. darejani ukve isea momZlavrebuli, rom
sakuTari dasi hyavs da qmarsac aRar epueba. rac Seexeba gers
giorgis, taxtis memkvidre, Tavis mamulSia gamoketili. darejans
ufrTxis da xedavs ra mamis mdgomareobas, zedmetad ar xvdeba.
naxevarZmebi iuloni, farnavazi, vaxtangi (almasxani) mas Suroben/
osefa
Cemo xelmwifev da qalT batono, bevris mosurnev
da bevris mqono
Cemo mfarvelo, rogor iqneba, rasac mibrZaneb, ar gavigono
me ar visveneb, sxvas davasveneb? msaxurebi myavs darigebuli
momaxseneben sad da ra xdeba,
var TviTeulTan garigebuli
darejani
ar gsayvedurob, magram gafrTxileb,
mefes moepyar moridebulad
24
sandro papa didi codva (1790 weli)
TvalSi ar moxvde, vici giwyereba
da gaTqmevinebs yvelafers srulad
me isic meyo, Sen rCevas avyev da vaiZule meufe Cemi
grigorisaTvis nina mieca, rom gamxdariyo TvalSi sacemi
dadianebTan Cveni erToba. da ra movige me sabolood?
odiSi Cem gers gverdiT udgeba.
me xelSi SemrCa wageba mxolod
osefa
erekle patrons ase hgonia, me vatrialeb sasaxlis Worebs
aRar iqneba Suri da RvarZli, me Tu damiWers da momaSorebs
mxolod Sen gamo daval cocxali, Sen xar mfarveli,
gana ar vici
mec xom erTgulad giwev samsaxurs,
roca gamende, mogeci fici
ar meSinodes me ereklesi, maSin genaxa, Cemi SeZleba
kata xom miwyiv im naWers umzers,
rom enatreba da ver Sewvdeba
mec katasaviT gars vutrialeb, magram ver vici mefis fiqrebi
arc venaxvebi, arca vSordebi, gamoixedavs da umal vqrebi
darejani
Cemi meuRlis me vici xerxi, moxucda, motyda da mainc ibrZvis
ise avurev saqmes da yofas, veRar mixvdeba ra ekuTvnis, vis
roca movyavdi, Tumca vicodi, moCitul gerebs damaxvedrebda
ar ki megona, maTi gulisTvis, amden safiqrals Semaxvedrebda
ra ar vecade, romel dedofals amdeni Svili gauCenia
ase vfiqrobdi damezrdebian, misi samefo Semdeg Cvenia
ra gamovida, rusTa `traqtatiT~,
giorgi gaxda taxtis memkvidre
mefoba Cemi aRar gamova, eg gaberili icocxlebs vidre
amdensa vfiqrob da ver gavige, ramdeni giTxar da dagarige
rogor ra geqna, rogor geRona, rodesac kaxeTs iyo morige*
* mefe ereklem lekebis TareSis aRkveTis mizniT `morige jari~ Seqmna. mori-
geobiT iq batoniSvilebic msaxurobdnen.
25
sandro papadidi codva (1790 weli)
es rogor moxda, giorgis nacvlad,
sufras emsxverpla Cemi levani
mamis imedi, dedis imedi, qveynis imedi, wimindanTa mgvani
vici ar gsurda Sen misi avi, amitom SegrCa mag mxrebze Tavi
magram giorgi rogor gadarCa, maganac xom sxva Rvino nazavi
osefa
mwyalobeli xar, sikeTiT savse, eg saTnoeba, imediT mavsebs
Sens sityvas mitom dabla ar vuSveb
da verca naxav erTgulebs msgavsebs
amitom vbedav da Segaxseneb, roca beJani da Wyondideli
ninas saTxovad aqeT gewvivnen, giTxar ara xar gamoucdeli
da nu endobi maT danapirebs, giorgi ar Cans winaaRmdegi
Sen Tvals gixveven, ar damijere, xedav rogori dadga Sedegi
Seni Zmiswuli visa erTgulobs, ra urCevnia,
vis gverdSi dgoma
giorgi misi moyvare ari, momavlis mefe, sulis aRdgoma
darejani
macucurakes, ras vifiqrebdi, beJani Cemic biZaSvilia
ase megona dadiania, gvarisTvis Cemebr warbaSlilia
Cemi meufe me vaiZule maWanklebisTvis eTqva Tanxmoba
kidec vfiqrobdi, giorgis jibrze da arca msurda imisi xmoba,
am ambavs vnanob, javrs Tu ar viyri,
bolo wuTamde ver movineleb,
mters Turme meve vaZlierebdi
da vugrZelebdi Sav zRvamde xelebs
misi zeimi droebiTia, bevri sxva ram maqvs mofiqrebuli
mefes da mis Svils, zaqiWamias*,
vici, ra gzebiT movukla guli
* cxonebuli platon ioselianis TqmiT, romelic TviTmxilvelTa naambobs
imeorebs, giorgi batoniSvili, ZmebSi gamorCeuli iyo simaRliT, mxarbeWi-
anobiT, tanis siwvriliT, ganaTlebiT, keTilmosurneobiT, sibrZniT. amitom
Surobda mas dedinacvali darejan dadiani. giorgi zomieri iyo QWama-smaSi,
sanam ar `Seeyara~ avadmyofoba: tanT sqeldeboda da dundeboda. savaraudoa,
rom msxverpli iyo Surisa da veragobisa.
26
sandro papa didi codva (1790 weli)
Sen gamarkvie, es rogor moxda,
mis nacvlad mokvda Cemi levani
jan RoniT savse da ucodveli, Camoiwura rogorc mtevani.
osefa
kacs Turme Sublze rac aweria,
bevric undodes mas ver acdeba
bedis mebrZoli, SemmarTebeli, mis ZiebaSi fuWad gacvdeba
vin ifiqrebda batoniSvili, giorgis im dRes estumreboda
Rvinos dalevda da daTvreboda,
sxvisTvis nasroli mas moxvdeboda
giorgi, ici Rvinos ki dalevs, imdens rom odnav SezarxoSdeba
WamiTac Tu Wams erT kacis samyofs,
magram saubriT didxans mocdeba
amitom SevZel, ase iolad, zaqiWamia mewodebina
Tan gasqeleba raki daiwyo, sxvisTvis simsuqned meCvenebina
magram xom vici mizezi raa, sikvdils gadarCa, ki vera rCeba
rac wlebi gava dauZlurdeba, veRar gaxdeba, ase darCeba
xom iyo mudam tanxmeli, didi, ras emsgavseba Tavadac xedav
CaTvale didxans ver iboginebs, me ase vici da rCevas vbedav
darejani
tyuilad cdilob, rom damamSvido, sanam is cocxlobs,
ver davmSviddebi,
mefe Tu mokvda, is gamefdeba,
SvilebTan erTad rom yma gavxdebi,
rom iqnebodes, Tavad vimefo, rogorc ruseTSi,
vuyureb, xdeba
`imperatrica~ Tu Seviqmnebi, riT var naklebi, ar momixdeba?
maSin Sevcvlidi mefed dasmis wess, rac gvaqvs uTuod uwesobaa
ufrosi vaJis mefed wamosma, danarCenTaTvis misi ymobaa
Tanac, rodesac CvenTan ufrosi, uRirsia da Cemi geria
ramdeni vSobe, erT-urTze kargi, es ki saidan gamoeria
Cemebs mefobas eg ar dauTmobs, magram me sxva var,
dedad viTvlebi
27
sandro papadidi codva (1790 weli)
dedis valia, Svils upatronos, misi fiqrebis iyos Tanxlebi
sami welia rac avadmyofobs,
adre `wamlobas~ rogor uZlebda
sul ar megona levanis Semdeg,
levanis gverdiT Tavs ar dasdebda
Cemi valia raRac viRono, mis `mkurnalobas~ Sevuwyo xeli
ar SeiZleba geris gulisTvis mimwardebodes wuTisofeli
osefa
roca brazdebi, Cemo batono,
Svels gakidebul focxversa hgavxar
an ra gabrazebs, batonisaTvis, `imperatrica~ isedaca xar
oRond ar gawyre, ar daemduro, ra unda uTxra, ar gagigonos
Tan ise etyvi, dalagebulad,
solomon brZenis sityva egonos
me ki Tu mkiTxav, mefe moberda. ver Tokavs SvilTa aSlilobasa
erTs mouferebs, meoresa swyins,
meoTxis sityva Wkvaze Slis sxvasa
darejani
yvelafris Tavi giorgi ari, imisgan modis raca mWirs mwari
TviTon amayobs, tolad arvis gvcnobs,
Svili ezrdeba ufro Tavqari
xom kargad gaxsovs SarSan ra gviyo,
Turqebs mieWra da SeebrZola*
Cemi Tanxmobac ki ar iTxova, ar etyoboda ridi da Zrwola
javaxeTs gascda, yarsis midamo, milew-molewa da daarbia
axalcixeSi faSa galaxa, Camoaxia yba da warbia
rom ara Cemi mkvaxe sityvebi, erekle xmas ar amoiRebda
iqneb mefobac waerTva CemTvis da misgan pasuxs vin gaigebda
axla raRa vqna, Tavis mamulSi, giorgi ari gamoketili
misi daviTi, arafrad magdebs, Cumad memuqris Tavawyvetili
* mxedvelobaSia daviT giorgis Zis mier, 1789 w. javaxeT-yarsis midamoebis
morbeva. wvril-wvrili brZolebiT man arTvins uwia, magram iZulebuli gaxda
ukan gamobrunebuliyo. samefos Sida mdgomareoba samcxe-saaTabagos dabrunebis
saqmes realurs ara xdida.
28
sandro papa didi codva (1790 weli)
osefa
Seni geria Tumca giorgi da mavalia imis gageba
Tavis mamulSi gamoketilsa, ra aqvs mizanSi, risi ageba
mec vutrialeb, moenes vgzavni da Tumca bevri ari faruli
ufro tyvesa hgavs, vidre mojanyes, daTvia did xes amofaruli
levanis Semdeg igrZno xifaTi, sasaxles axlos ar ekareba
Sen rom gagirbis, mamasac ufrTxis,
ar ityvis rac mas ar ekadreba
misi aseTi qceva kargia, mteri gagirbis SeSinebuli
cudia mxolod meore mxridan, ra mizniT ucems avSari guli
isic cudia, mis `mkurnalobas~, iolad vervin gaimeorebs
vinc ras gabedavs, ganwirulia, mfarvelebs gascems,
Tavs aimZorebs
amitom Cemi iqneba rCeva, ganmartoebis Tu dasdevs Cveva
iyos TavisTvis karCaketili, mefisgan sanam miuva wveva
darejani
Seni rCevaa risxva davicxro, es xom giorgis gaaTamamebs
moyvarul Svilic, Tu nebas miscem,
arad Caagdebs mSoblebsa da Zmebs
es ki Cem Svilebs Zmobas ar uwevs, dedas ar metyvis da merideba
roca erekle aRar iqneba, mere, me ra vTqva aq ra moxdeba?
amitom ari rom sagamgeblod, Svilebs mamuli gamovuyavi
ver Seexeba imaT veravin, me avarido gerisgan avi
mefes ar surda qveynis dayofa, ambobda rom Zlivs aerTiana
aragvisa da qsnis erisTavebs miwa waarTva, ar daaxana
qsnis erisTavi, roca devnidnen,
giorgi ltolvils uTanagrZnobda
rom darCebodaT Cem Svilebs yvela,
etyoba geris guli Tu grZnobda
axla almasxan* aragvs patronobs,
mTiulTa Soris Tavs mefeda cnobs
* erekles Ze vaxtangis almasxans eZaxdnen. roca mefem vaJebs samefo sagamge-
blod gaunawila, mas aragvis saerisTao Sexvda, iq Caiketa da Zmebis stum-
robac ar undoda. mxolod giorgis (taxtis memkvidres) da anton kaTalikoss
ver uTxra uari. giorgim im mxareSi 1786 w. da 1788 w. imogzaura.
29
sandro papadidi codva (1790 weli)
Zmas ar ikarebs, farnavazs, stumrad,
rogor miiRebs gamlels da ucnobs
osefa
swored amaze xalxSi xma dadis, kaxTa batonma raze gvaoma
qarTli, kaxeTTan vuerTianeT da ver daicva wesi da zoma
beJan erisTavs Cven gavuswordiT, aragvis mxare vaTavisufleT
duSeTs daveciT, gzebi SevkariT,
ananurs mivsdgiT da daveufleT
rogorc qiziySi, Cveni TanxmobiT, dadginda mxaris mouraoba
axla ra xdeba, ver gavarkvieT, win vin migviZRvis, misi raoba
almasxan riT sjobs beJan erisTavs, zed mouravi wamatebuli
gavTavisufldiT, isev gvaymeven, rogorRa viyoT warmatebuli
mTielTa SfoTi giorgim mospo, sityviT,
weriliT, ara xmaliTa
batons mTielni ar igueben,
Tund Zvelni scvalo sul axaliTa
darejani
mec xom manda var roca vamtkiceb, gerisgan modis SfoTi da avi
oTxi wlis iyo, roca mixila da ar yofila Cven Soris zavi
Tamari ufro patara iyo, magram axlos ar mekareboda
mere, Cemebi roca meyolnen, gerebi aRar menaRvleboda
da ra vicodi, erTic, meorec, Cem siyvaruls ver dainaxavdnen
gulSi ra medo, vin ra icoda, CemSi dedis guls vera naxavdnen
ocdaerTisa davaqorwineT, qiziyTa Tavis papunas qalze
ToTxmetis iyo sarZlo qeTevan,
magram arc imas mouvel Tvalze
me raRa meqna rZlis didguloba,
dedofals ratom unda meTmina
mis Zmas* wavarTvi, mouraoba, Cirad CavTvale Tu ki ewyina
* cnobilia, rom darejan dedoflis bejiTi moTxovniT CamoarTva ereklem
qiziyis mouraoba revaz andronikaSvils (giorgi batoniSvilis colis Zmas)
da gadasca sxva andronikaSvils zaqarias, romelic elenes meuRle iyo. elene
erekles darejanisagan hyavda.
30
sandro papa didi codva (1790 weli)
mTavari iyo, andronikaSvils revazs wavarTvi mouraoba
giorgis Zala Camovacile, romelsac misTvis hqonda mzaoba
maSin Tamarma* Tavi wamoyo, aamayebda sardlis coloba
orbeliani daviTis colma, me momindoma sworeb-toloba
erTxans vuTmine da gadavwyvite, vinc mawyenina, mas awyenine
ra, ver movgrixe ifnis wneliviT. da saxlTxucoba davakargine
daviTis nacvlad muxran-batoni, siZe, erTguli, Tanaziari
win wamovwie, Tavze davasvi,
am mxrivac mostyda giorgis mxari.
osefa
Sen sibrZnes vlocav, ufalma RmerTma
ar momiSalos Seni imedi
mefoba marTlac dagSvendeboda
da Tu mqonia am qveynad bedi
unda moveswro im diads, roca `imperatricas~ dagiZaxeben
Seni erTgulni varT darazmulni,
orgulni ici veras gavneben
Cven kargad viciT, batoniSvili giorgi
Tu ki mogvigdebs xelSi
Tavebs dagvaWris, mglebis saZiZgnad,
tans gadaagdebs Tvaluwvden xevSi
erekle sanam ari cocxali, unda Secvalo mefobis wesi
gana sul yvela misaRebia, rac winaprisgan ari naTesi
darejani
Wkvaze modixar. Tu gaagrZeleb, TandaTan goni gaginaTdeba
* Tamari _ erekle mefis ufrosi qaliSvili, ana abaSiZis qalisagan. igi
giorgisTan erTad darejan dadianma rogorc dedinacvalma `Caibara~ ori
wlis asakisa. ereklem Tamari sardal daviT orbelians miaTxova. kacs Sem-
marTebulsa da saxelians. revaz andronikaSvili Tu colis Zma iyo giorgi
batoniSvilisa, daviTi dis qmari da erTguli. Sesabamisobisad dedofal dare-
janisaTvis grkveuli xifaTis Semcveli xelisuflebis sakiTxebSi. ereklem
colis `keTili rCeviT~ CamoarTva `saxlTxucoba~ daviTs da meore siZes
ioane muxran batons uwyaloba. gadmocemiT, Tamarma mamis aseT mopyrobaze
inerviula da 1786 w. gardaicvala.
31
sandro papadidi codva (1790 weli)
vinc meficebiT, Tu mierTgulebT,
bolos saerTo natvra axdeba
ara da ici nadir Sahisgan ase gaiyo qarTli, kaxeTi
Teimurazi qarTls daeufla da miiwona grami da wveTi
Semdeg SviliSvils gadauzoma, Svili datova samefos gareT
Cem Svilebs uTxra gergoT kaxeTi, midiT, imefeT da gaixareT
xval Tu giorgi avida taxtze, Sen rogor fiqrob,
aq ra moxdeba
vinc Cemi ari mamuls dakargavs, mtrebis ocneba ase axdeba
saerisTaos iuloni flobs, qsnis, dvaleTamde midamoebi
sxvisi gaxdeba, Tu davmarcxdebi, mere iZie garemoebi
suramis mxares farnavazia, isic giorgis miekuTvneba
vaJebs, asulebs Tu davamateb, vin Seafasos saerTo vneba
osef, giorgis gadaurCebi? yvela erTad varT misTvis urCebi
amitom unda saerTo ZaliT gadavuRoboT samefo gzebi
osefa
azri kargia, magram ra gzebiT, rac adre vcadeT gamodga fuWi
Caketilia Tavis mamulSi, kedlebi icavs, rogorc naWuWi
is rom qalaqSi mimodiodes, an sanadiro hqondes xalisi
risi imediT unda vibrZolo, an da imedi damqondes visi
me erT gzas vxedav, Tu gagvimarTla, Cveni imedi umal axdeba
sxvafriv ar vici ra gveSveleba, rac gviSovia, isic waxdeba
darejani
RmerTmac rom sTxovos, eSmaki kaci,
saeSmako gzas ar gadauxvevs
sxvisTvis rom cdilobs TavgamodebiT,
sakuTar mizans iqve Cauxvevs
ar SeiZleba Sen ar icode, saqmisa raa gamosavali
Senic Sigaa wageb-mogeba, rogoric gvelis Cven mosavali
ra moifiqre Cvenda saSvelad, miTxari, raze madardianeb
Tu ar miSvelis Seni naTqvami,
xom aRar momklavs da aRar mavnebs
32
sandro papa didi codva (1790 weli)
osefa
mefobis wesi roca vaxsene, megona wamsve mimixvdebodi
Seni azrebi sxvagana hqroda da molodiniT Turme vcdebodi
maS Riad getyvi, Cven qristianebs,
ucnauri gvaqvs mefobis wesi
Svilidan Svilze ufross ekuTvnis,
racaa qveynad mefis naTesi
amas rom mivyveT, ra gamogviva, giorgi ari mefis Semcvleli
giorgis Secvlis Semdeg daviTi
da gagrZeldeba wuTi sofeli
axla SevxedoT sparselTa wesebs,
Sahidan Sahi rogor icvleba
ufros Zmas Secvlis misi momdevno,
samarTlianad es CaiTvleba
Cvenc rom aseTi wesi miviRoT,
Zmas Zma Secvlides da ara Svili
ase iulons mouwevs male, amaSi Cveni iqneba wvlili
maSin vityodi, rom samarTali Cven samefoSi damkvidrebula
magram erekles amas vin urCevs, romeli ari CvenSi calgula
darejani
ra Wkviani xar, uceb rogori, moZebne saqmis gamosavali
mefiqreboda ra riT Sevcvalo da amixile fiqrians Tvali
memkvidreobis wesis Secvlaa amieridan Cemi mizani
ra advilia misi miRweva aqamde rogor ver Sevicani
iulon, vaxtang da aleqsandre, rigi arasdros CamoTavdeba
geri rodesac amas gaigebs, gaborotdeba da gaavdeba
misi lekvebi fafars aSlian, magram verafers gaarigeben
erekle papas xmas ver gascemen, Cem oinebsac ver gaigeben
ase gadawyda, ase sjobia, `imperatrica~ Tu ar gavxdebi
mefis taxtisken gezs Svilebs mivcem,
geris ferebiT ki ar wavxdebi
osefa
Cemo mfarvelo. azri Tu mogwons,
axla giorgis unda mivxedoT
33
sandro papadidi codva (1790 weli)
aqac Senia gadasawyveti, Cven sxvanairad rogor SevbedoT
rac adre moxda, misi Sedegi, saxezea da ari Sedegi
magram gauZlo, rac imas niSnavs, unda gadavdgaT biji medegi
Seni nebarTva ari saWiro, movZebni vinac dagvexmareba
gamovityuoT unda budidan, karCaketili da ukareba
sababad iqneb is gamodgeba, rac sasaxleSi amJamad xdeba
imerlebia mefesTan stumrad,
es cnoba geris yursac miswvdeba
mefe rom xvdeba stumrebs, kargia,
gabrundebian imereTs vidre
kargi iqneba Tbiliss movides
da miesalmos stumrebs memkvidre,
iqneb sufrazec miipatiJos, gandegilobis wesi dalaxos
mefes eaxlos, pasuxi agos, ar awyeninos da gaelaxos
amasobaSi Cvenc movifiqrebT da davaCqarebT ̀ mkurnalobasa~
Torem jani aqvs dasustebuli. saqme sjobs, fuWad gadagebasa
darejani
Sen marTals ambob, Cemi meuRle memkvidris gamo ari mwuxari
Svili Zvirfasi Tu avadmyofobs, Tan gebuteba, rogori ari
da rom movulbo Rvawlmosils guli,
taxtis memkvidre vamxiarulo
aq moviwvio, stumrebs Sexvdeba. ra vqna,
rom mosvla aq vaiZulo?
Sikriks gavgzavni, Tan davabareb,
Svilo giorgi, moxuci deda
gnatrobs da fiqrobs, unaxaoba, bolo xanebSi rad damebeda
me Tu memduri da gamirbixar, mamis WaRaras eci pativi
mowyenilia unaxaobiT, moikiTxavde, sxvas aras vCivi
an ukeTesi xom ar iqneba, mamam TavisTan moixmos Svili
vetyvi erekles, tkbilad miiRos,
Sexvdes alersiT da gulgaSlili
osef, Sen ici amasobaSi, unda moZebno gamosavali
rogorc vizrunebT, rasac davTesavT,
iqneba gvqondes is mosavali
34
sandro papa didi codva (1790 weli)
/meore dRes did samefo darbazSi Sekrebilan: erekle II,
mefe qarTl-kaxeTisa; kaTalikosi antoni; solomon lioniZe _
mefis mdivani-mrCeveli; Wabua orbeliani – mdivanbegi; daviT
sardali – mefis siZe; zaqaria andronikaSvili – qiziyis moura-
vi da siZe mefisa; muxran-batoni – mefis siZe saxlTuxucesi;
jardan ColoyaSvili; ioseb baraTaSvili (yvela qarTl-kaxeTis
didebuli). imereTis samefos sardali; zurab wereTeli – sax-
lTuxucesi; evTimi genaTeli da dosieTos quTaTeli – imereTis
samRvdeloebis warmomadgenlebi; sexnia wulukiZe, ioane abaSiZe,
qaixosro CijavaZe da sxva didebulebi./
erekle mefe
wminda mamano, didebulebo, bedukuRmarTi qveynis Svilebo
gul anTebulo mamuliSvilno,
misTvis saSvelad momarTulebo
meamayebiT, samSoblosaTvis, TviTeuls Tavi gadagidiaTY
Tavs qudi gxuravT namusiani, welze xanjali kidev gkidiaT
SevyrilvarT raTa erTobis ZaliT, aerTianoT amer-imeri
Zlieri ari TqveniT qveyana, amayi ari mSobeli eri
ra SegviZlia, gavsajoT, vnaxoT,
ra gvelodeba da ra davlaxoT
miznisken gzebi wvrilad davsaxoT,
mere SedegiT ar gavilaxoT
dRes afxazeTi dakargulia, imier svaneTs zRaprad vigonebT,
dvaleTis mxare osebs uWiravT, ar gveCveneba da ar vigonebT
wanarTa xevi, moxeveebi, alTas da balTas veRar wvdebian
Cemias cixe gamxdara sxvisi, mixval, osebi win dagxvdebian
lekebs upyriaT kaxi da nuxi, alaznis piri da fifineTi
kak-elisenis sasulTno Seqmnes, win moiweven wveTi da wveTi
borCalosa da debedas mxares ucxotomelni gvisaxldebian
Tu SegviZlia unda mivxedoT, TiTze kbenani ar iyos gvian
dosiTeos quTaTeli
didi xar mefe da ufro didi saxeli Seni sofelma* icis
* sofeli – qveynierebis gagebiT
35
sandro papadidi codva (1790 weli)
gveamayebi, gveimedebi, amers da imers hyavxar safici
aq vinc movsulvarT, varT imerlebi,
davtoveT bevri azris Tanmxlebi
afxaz, gurulni, odiSarebi, alesili aqvT saomrad xmlebi
jer kidev aprils, grigor dadians, roca qorwili gadaixada
stumrad ewvivnen yvela kuTxidan, dalies Rvino,
gatexes qada
Cven, me, evTimi, es genaTeli, samRvdeloebis mama mTavrebi
antons vewvieT, Wyondidels, calke,
gamoixura saydris karebi
da gviTxra yvela, guli gagviRo, uflis saxeliT gvelaparaka
rac aq gaego qorwilis Jamad, rogor da ratom, Cagvirakraka
bevri vifiqreT, da qaixosro wereTels sardals,
Cven gavumxileT
wyvilad da kentad yvela davmoZRvreT,
rogorc zmaneba rame vixileT
bolos SevTanxmdiT, rogorc SeTqmulni, SevjerdiT,
azri gaviziareT
sxva ukeTesi gza ver davsaxeT, erTobiT lixi gadmoviareT
axla aqa varT, mefes veaxleT, romelic yvelas gveamayeba
rac mas vuTxariT, TqvenTanac vityviT,
samomavlo gza dagvesaxeba
Cveni azria, TqvenSiac vici, kai xania, azri trialebs
Tu ar SeverTdiT imer-ameri, mteri mtarvali gagvatialebs
erekle mefe
eris Svilebo, momiwvevnixarT, maTgan, vincaa gamorCeuli
Wkua gekiTxviT da xmali giWriT,
bevrjer gyavT mteri omSi Zleuli
es saomari ufro Znelia, ufro mets iTxovs moTminebasa
dReSi daangrev im cixis kedels, wlebi rom unda aSenebasa
ris aSenebas, Cven vepirebiT, yvela kedelze ufro Znelia
ase movdivarT dasabamidan da sabrZolveli ar dagvelia
me kargad vici amerTa azri, imerT naTqvamic kargad gavige
ar momekara Tvalebze ruli, aTasi fiqris koSki avige
36
sandro papa didi codva (1790 weli)
axla ki ase mibrZanebia, gulSi ainTeT sibrZnis sanTeli
eWvic rom iyos gamoamJRavneT, rom yvelaferi gaxdes naTeli
me aq davrCebi, ar migatovebT, magram CaTvaleT,
rom aq ara var
Tu saWiroa Cemic gakenwleT, arafad vRirvar, arsada vCanvar
ar mewyineba mkvaxed naTqvamic,
rac xels SegviSlis unda movTxaroT
mTavari ari qveyanas vargoT, misi sikeTiT erTad vixaroT.
anton kaTalikosi
sulier Zmas da sisxliT biZisSvils, visi mefoba meamayeba
vis xmali sWrida da sibrZneca Wris,
ara sWirdeba sxvisi Tavdeba
sad saWiroa, iq mefe aris, moRalateTa ari mJleteli
sad saWiroa, filosofosobs, svaTa azrebis ari mWvreteli
mis meomrobas rogor Sevaqeb, iman Tqvas vinac meomaria
man Seafasos, vinc meti ari, Tu ki ereklem rame aria
madlobas vwirav, vlocav, rogorc kravs,
samSoblosaTvis gametebulsa
bevri minaxavs, mefes ver vxedav, ereklesaviT amaRlebulsa
Tqven moismineT, ki ar gagvirbis, ara varT misgan mitovebuli
CvenTan iqneba da ar iqneba, ufro Tamamad,
rom gavxsnaT guli
solomon lioniZe
Tqveni nebarTviT, Cumi dasturiT,
me wamoviwyeb da ganvixiloT
aq SekrebilTa miswrafebaa imer-ameri erTad vixiloT
amas Cven vambobT, magram ar viciT, rogori ari sxvaTa azrebi
SarvaSiZeTa, gurielebis, imaT magier me ver davSvrebi
an Tu vixilavT mxolod imereTs, samTavroebi calke iqneba
unda vicodeT maTi survili, Cvensa azrebSi gardaiqmneba?
qaixosro wereTeli
imereTidan vinac movediT, da aq sasurvel pasuxs moveliT
zogi ram viciT samTavroebis, imereTisa viciT yoveli
37
sandro papadidi codva (1790 weli)
me rogorc vici yvelas azria, yoveli kuTxe vaerTianoT
Tu ver SevwvdebiT, vecadoT mainc, rac iyo Zvelad,
rom dasvamgvanoT
TviTeul Cvengans samSoblos miwa,
jvariviT jvarTan erTad hkidia
ver ityvi, romels metad vloculobT,
romeli romels ganakidia
am siyvarulma bevri SegvZina da ufro metad dagvaziana
Cemi Cemia da metad miRirs, civi mdinare Tu mwvane yana
Cemi qoxidan iwyeba Cemi da mTel imereTs Tvali gaswvdeba
ase gamzardes, ase maswavles, ase vicxovre, ase grZeldeba
me, imereli, rom ase vambob,
naklebs rad ityvis viTom kaxeli
guruls guria, svanebs svaneTi, dayofilia qveyana mTeli
anton Wyondidels uTqvia marTlad,
Tu kuTxurobas ar SeveSvebiT
nawil-nawilad qveyanas vkargavT
da verc kuTxeSi viqnebiT SvebiT
sexnia wulukiZe
rac iTqva, aris yvelas naTqvami,
yvela yvelafers daveTanxmebiT
lixis iqidan vinac movediT,
Sewyobili varT azriT da xmebiT
magram is kiTxva rac aq gaisma, me ase mesma, ase gavige:
imereTi rom erTiania, samTavroebis ari gamrige?
rasa fiqroben afxazTa mxares, guriis mxares, odiSarebi
imaT magier rom rame iTqvas, Cven ar mogvidon mere Sarebi
xmebi am mxrivac gvaqvs Sewyobili,
yvela samTavros azrebi viciT
sanam aqeTken wamovidodiT, iqiT viare, Sevekar ficiT
afxazeTs vici avi Jamia,. afsarebi yavT Semoseuli
afxazTa Zarcva, mokvla, tyveoba, maTi xeloba ari Cveuli
iyo dro roca SarvaSiZeni samTavros qmnidnen,
sWirodaT Svela
38
sandro papa didi codva (1790 weli)
anapis mxridan, soWis mxaremde, mosuls dauTmes mxare imxela
dRes maTi Zala soWamde aRwevs, aravin icis, ra moaqvs xvales
imdeni ari afxazT wageba, ramdenic meti mogeba Tvales
me Tavad gaxldiT lixnSi* stumari,
biWvinTas Cavel mosalocada
megrelebs iqiT aRar uSveben, Sav dReSi hyrian,
Tu vinmem scada
monasters mivel, jer kidev aris saeklesio locva-cxovreba
Sewiruloba maT aRar misdiT, wyaros Tu dawret,
arxi gaSreba
mTavarTa gvaric dayofilia musul manebi, qristi anebi
mravlad arian RmerTis mgmobelni gvarianebi da ugvanebi
erTi dro iyo, engurs uwies, magram axla ki ukan ixeven
samurzayano megrelebs darCaT,
gloviT Casacmels rad daixeven
afxazeTidan zugdids davbrundi,
iqac Wrelia mTavarTa gundi
grigoris SiSiT orgulebs adevT enaze klite,
xelebze xundi
amitom vambob, sanam mTavari ari mefis da Cveni erTguli
unda mivxedoT da vaZlieroT,
rom mis moqiSpeT gauskdeT guli
bolo esaa, jer da jerobiT, SarvaSiZeni, dadianebi
Cven mxars gviWeren da gvaCqareben, ar iyos mere nagvianebi
ioane abaSiZe
mec maTqmevineT oriod sityva, gurielebis xom var moyvare
ramdenjer svimon guriels Sevxvdi,
ramdenjer sityviT Sveba movgvare
samTavroTagan Tu vinme ari mudmiv mojanye Tavawyvetili
gurulebia brZoliT naSobni,
brZoliT mcxovrebni da gawyvetili
mTebi, tyeebi Tval uwvdeneli, gamxdara maTi bina-safari
* lixni _ sofeli gudauTis raionSi. Sua saukuneebSi SarvaSiZeTa reziden-
cia da afxazuri kulturuli cxovrebis centri.
39
sandro papadidi codva (1790 weli)
sxvam rom eZios glexs ver miagnebs, es maT ician,
vin da sad ari
erTi suli aqvT, erTobis mizniT, darazmon, Saras gamouyenon
aSkara mteri, qurdi, bacaca rom Caklan, Tvali rom dauyenon
anton Wyondidels, sulier mamas,
kacs erTobisTvis gadadebulsa
Cumad vestumre, yvela amixsna, ra gaamTelebs gatexil gulsa
rions gadavel, ozurgeTs mivel, svimons vuambe raic vicodi
sisxlis yivili ras mavalebda, risTvis vbrundavdi,
raze viwodi
ase SevTanxmdiT, rom ar gaugos mterma, eqneba Cumi mzadeba
Cvenc ar gavweloT, ar davayovnoT,
xelSekrulebis Riad dadeba
rom gurulebma gaiTavison, raa saerTo brZolis mizani
mec daveTanxme, radgan svimonis,
am moTxovnaSi simarTle vcani
axla aqa var da CemTan erTad, svimoni Tqvengan pasuxs moelis
wylisgan waRebuls sityva ver ixsnis,
saWiro ari ganZreva xelis
solomon lioniZe
ase gamodiT, rom TqvenTan erTad,
erTobas iTxovs samiv samTavro
mefes mivmarTav, sxva raRa ginda,
erTobis saqme rom daamTavro
ar axalia amis mcdeloba, jer kidev rodis vaxtangma scada*
mtrebmac ivarges, ar daacades, drom drois saqme gadaavada
axla axali viTarebaa, Cvenc axleburi gvmarTebs qmedeba
* vaxtang V (Sahnavazad wodebuli) 1658-1675ww. rodesac imereTis mefe
bagrat aleqsandres Ze. aleqsandres qvrivma darejanma taxtidan gadaayena,
imereTis Tavadebma vaxtangi miiwvies mefed. vaxtangi gadavida dasavleTSi da
imereTTan erTad samegreloc daikava. dadianebis taxtze levan II-s Zmiswuli
Samadavle daamtkica levanIII saxeliT. vaxtangs eaxlnen afxazeTisa da guriis
mTavrebi da morCileba gamoucxades. vaxtangma imereTis taxti Tavad ki ar
daiWira da amiT samefoebi aerTiana, aramed taxtze Ze arCili dasva, rasac
areulobis gagrZeleba mohyva
40
sandro papa didi codva (1790 weli)
ramdeni Tvali gviyurebs lxeniT,
xo, ramdenis guls mtlad daedeba
amitom, vfiqrob wvrilad ganvWvritoT,
magram tyuilad dro ar davkargoT
samSoblos bedi unda gadawydes,
vinZlo qarTvelad kidev vivargoT
ioane agiaSvili
imerTa saqme gamoikiTxeT da ras fiqroben samiv mTavrebi
iqneba Tqvenic gviTxraT simarTle,
pasuxsac nuRar dagvezarebi
ar dagvimalavs, CvenSic arian erTianobis winaaRmdegi
Cveni samefos dakninebaa, Cveni gaTiSvis mware Sedegi
solomon mefem brZoliT aSena, rogorac SeZlo ise amSvena
aerTiana imerTa mxare, ukuRma rogor mobrundes ena
rac man aSena, daviTi angrevs,
erTobis grZnobas gauCnda bzari
SarSan amitom ganvdevneT mefe,* erTianobis davrekeT zari
nacvlad arCilis Ze gavamefeT, isic daviTi, jer uasako
imedi gvqonda Tqveni Sewevnis, Torem bavSvs raze velaparako
SiSi gvqonda da kidec gamarTlda,
Tumca vuwodeT yrmas solomoni
mefis taxti ver SeinarCuna da axla TqvenTan kaJdeba mgoni
Cveni azria, dabrunebuli daviTi kvlavac CamoviSoroT
yvela samefo vaerTianoT, calk-calke suli rad avimZoroT
amitom aqeT erTad viareT, sxvadasxva azri gaviziareT
Tqvenc gagvixseniT gulis karebi,
raze ras hfiqrobT Cvenc gvaziareT
* solomon mefis gardascvalebis (1784w) moulodnelobiT isargebla misma
biZaSvilma daviT giorgis Zem da taxti daikava. sxva pretedentebi dros
elodnen. 1789 w. daviTi taxtidan Camoagdes da solomonis ZmisSvili, da-
viT arCilis Ze (11wlis) gaamefes solomon II is saxeliT. igi amave dros
erekles SviliSvili iyo. meore wels daviTma taxti daibruna da solomonma
papasTan hpova TavSesafari.
41
sandro papadidi codva (1790 weli)
Wabua orbeliani
vin ras yveboda, vismine yvela, rasa grZnobs guli,
ver ityvis ena
erTobis grZnobiT yvela aRvsila, cxadSi var,
gana, sizmrad meCvena
momwifebula qveynad is azri, ramac yvelani gvaerTianos
saerTo ZaliT davdgebiT fexze, gaTiSvam veRar dagvazianos
monRolma Tesa gaTiSvis azri, ulu daviTi, daviT narini*
Cveni sibeciT jer orad gagvyves,
maTi mibaZviT Cvenc gveRrZo tvini
did Tavadebma calke gaswies, dumnis** Tavebi, erisTavebi
ase neli-nel erTurTs davcildiT
da avitkieT oblad Tavebi
ramdenma Semdeg bevri ram scada,
zogi asrulda kargad Tu avad
sanam brwyinvalem, daundobelma,
kvlav ar aqcia samSoblo Zalad
mas Semdeg bevri vinme ecada,
magram ver SeZlo qveynis Sekreba
axla imedi kvlavac miRvivis,
vnaxoT ras mogvcems Cveni es kreba
dRes, margaliti samSoblos beWdis,
samcxe da tao dakargulia
TurqeTs uWiravs aWaris mxarec, musulmanobac gadargulia
suleimans rom vinmem uxsenos, faSa xar,
magram xom xar jayeli
axalcixeSi mtris xatad zixar, aseT mokeTis ar var mnaxveli
egeb iwyinos da rogorc Turqma,
aqeTken qarTvels Semogitios
Tu SeeZleba Camogisaxldes, mitacebulSi ver Caetios
SarvaSiZes rom vinme etyodes, rom ucxo Zalas emsaxureba
* monRolebma XIIIs. erTdroulad mefed daamtkices daviT giorgis (laSa) Ze
da rusudanis Ze.
** monRolebma saqarTvelo dumanebad (regionebad) dahyves gadasaxadebis aRebis
mizniT.
42
sandro papa didi codva (1790 weli)
arvin ifiqros, moinaniebs, metis keTebas daeSureba
anCabaZeni, emuxvarebi, inaliSvili da sxva gvarebi
afsaroben da iamayeben Tu Semotexes keris karebi
aqeT dvalebi ukve osoben da ufro metis daaqvT survili
didi liaxvi, mcire liaxvi, qsanmac ver mokla maTi wyurvili
Tqven naxeT kaxi, hereTi, nuxi, lekisa daaqvT yelze marwuxi
aisis feri, nazi da TeTri, kaxelebisTvis gamxdara ruxi
xedavT? rogori dagvidga Jami,
imers rom uWirs, amersac uWirs
Tu ver movZebniT saerTo wamals, gvariSviloba wauRia Wirs
daviT sardali
ase aris da ise ar aris, rogorc Wabuam saqme daxata
qveynis tkiviliT cremli momgvara,
gvariSvilobac zed daamata
Tu aseTi varT wyalwaRebuli, xeli raze gvaqvs gamoRebuli
aRar gvqonia qveynis simtkice,
kari gvqonia mtrisTvis Rebuli
es marTalia, axla osebi zemo javaSi gvisaxldebian
mefis nebarTviT xdeba yoveli, Camosulebsac xiznebi hqvian
me mxolod erTSi dageTanxmebi,
roca hereTSi Casxdnen lekebi
jer rogorc gzirni, rogorc mwyemsebi
da moamravles soflad lekvebi
axla vuwodeT War-belaqani, da avazakTa gaxda sabude
asedac xdeba, swore joxs moWri
da roca gaTli SegrCeba mrude
mefem ramdenjer marcxi awvnia, lekTa beladni daimorCila
avazakoben, imalebian, rogorc pepela aris CirCila
es Tavxedobac Cvenia brali,
bevrjer davxuWeT samoyvro Tvali
qurd-bacacoba ar SevamCnieT,
erTi-meores vuwyeT TvalTvali
43
sandro papadidi codva (1790 weli)
zaqaria andronikaSvili
davamtkicebdi daviTis naTqvams, vinac mteria, igiv moyvare
asea osi, asea leki, mezobeli Tu mxolod mogvare
Sors rad wavide, Tormeti wlis win,
batoniSvilma* guliT indoma
Tafaravanis tbasTan Camoxda, Tevzi miiRo, iwyo gancxroma
axalqalaqis faSas gaego erekle mefis Svilis stumroba
samasi kacis, mTel Tves stumrobda,
nu egoneba vinmes xumroba
axla rogor vTqvaT, faSa mteria,
magram xom gaxda mteri moyvare
romeli romels riTi sjobia, Tu damimtkiceb, TiTi movxare
kidev erTs vityvi da davamTavreb,
grZeli msjeloba ara mCvevia
ganjis batoni javaT xania,** CvenTan moyvrobas xom naCvevia
batoniSvilTan TanaSezrdili, xSirad igonebs da moikiTxavs
misi kacoba da yuradReba, ras mivawero keTilsa Tu avs?
Tu nebas momcemT, erTs davamateb,
CemTvis dRemdea viT gamocana
vin daawesa, saidan modis, aqedan iqiT vin gaatana
CvenTan xevsurni aTengenobas aRniSnaven da mudam Rreoben
qistis mxareSi aTenags rqmeven
da ufro Zvirfass sxvas ara cnoben
aTinagi da aTengenoba, is musulmani, me qristiani
erTobis garda Tu rames niSnavs,
gamiwyres zena, gamvardes jani
me mxolod is vTqvi mteri-moyvare, Sesafaseblad cvalebadia
moyvare zogjer TiTs ar gaanZrevs,
mteri Segwiravs rac abadia
* batoniSvili _ giorgi erekles Ze 1778 w. 300 meomris TanxlebiT Tafarav-
nis tbasTan dabanakda. axalqalaqis faSam rom gaigo, ewvia, iwvia da erTi Tve
umaspinZla. stumar – maspinZlis eTiketi amas moiTxovda.
** javaT-xani _ ganjis mflobel Saverdi _ xanis memkvidre. igi TbilisSi iz-
rdeboda giorgi batoniSvilTan erTad da megobroba sikvdilamde gagrZelda.
man erekles gardacvalebac miusamZimra giorgis.
44
sandro papa didi codva (1790 weli)
jardan ColoyaSvili
roca mtrebs aqebT, gana cudia.
vaJkacs vaJkacis Svenis mteroba
laCars diacic weras augebs, Svilebs anaxos brZolis seroba
qistis vin naxa qveynad laCroba, maTi xeloba ari laSqroba
ara sCveviaT mtrebis dandoba, qalebis xocva,
tyveTi vaWroba
am mxriv qistebi xevsurebs gvanan, erTic araa maTSi ugvano
Widilis garda megobrobac aqvT,
erTguleba aqvT kide-ugano
egeba erT dros erTad cxovrobdnen
da kera hqondaT gauyofeli
daSordnen, magram dReoba darCaT, ase iares wuTi-sofeli
vinca yofila qistebis mxares, mTebi maRali daulaxia
imas, sabrZolo koSkebis gverdiT, eklesiebi daunaxia
gamigonia, erTi dro iyo, yofilan Cvenebr qristianebi
zogjer Zma Zmasac mtrobas gauwevs,
Tumca rCebian Zmisa mgvanebi
dRes aTinagi erTi Zmisaa, meore Rreobs aTengenobas
saukuneni gadasZaxeben, Zmobas da Widils da Cem-Senobas
zaqaria andronikaSvili*
sityvas Sevawev jardanis naTqvams,
me javaT-xanis** kacoba mxiblavs
sityva-pasuxi da maspinZloba,
yvelas atyvevebs, vinac ixilavs
qarTuli icis kaxelze ukeT da istoriac ar SeeSleba
* zaqaria andronikaSvili _ ereklesa da darejanis siZe. darejanis
moTxovniT ereklem giorgis colis Zmas revazs CamoarTva qiziyid mouraoba
da zaqarias uwyaloba.
** svimon andronikaSvili _ giorgi batoniSvilis qaliSvil barbares qmari
(1789 w.) igi ganjis saxanoSi (erekles ymadnafic qveyanaSi) veqilis mova-
leobas asrulebda. (faqtobrivad iyo mefis warmomadgenili politikuri da
ekonomikuri procesebis makontrolebeli).
45
sandro papadidi codva (1790 weli)
uyvars qarTuli nadimis wesi, nadirobisas maTi Tanxleba
svimoni yveba, ganjis veqili Sahs javaTisTvis SemouTvlia
rom ereklesTan uSuamdgomlos.
icis qarTlisken visac uvlia
masze Rrmad arvin icnobs qarTvelebs
da arc aravis daujereben
xo da javaTi, svimonTan erTad,
Tanamzraxvelebs Tuki Sekreben
Tu ganjelebi, ganjis saxano, erekle mefis xeldebulia
yma batons miwyiv, rom erTgulobdes,
rom msaxurobdes valdebulia
javaTi, rogorc mefis msaxuri, svimonTan erTad Tu gvestumreba
gaicnobT, Tanac gagvagebinebs, ra ari Sahis winadadeba.
Wabua orbeliani
ratom velodoT javaTis mosvlas,
ratom vinatroT svimon veqili
rac ici, modi gagvagebine, ra ari Sahis gamoqeqili
gvecodineba, movemzadebiT, codna amiT sjobs ucodinrobas
tyuilad xom ar Semouyenebs, Sahi javaTis aqeTken gzobas
zaqaria andronikaSvili
vinc icis, kargi. vinac ar icis minda, rom krebas gavagebino
Caviyolio did gansasjelSi, pasuxi vTxovo da vagebino
oriod sityviT Sevaxsenebdi: mefes es kargad emaxsovreba
ormocda aTi wlis winandeli, rogori iyo Cveni cxovreba
Cvidmetis iyo patara kaxi, roca indoeTs laSqars vidoda
da imas Semdeg wels ar acdenda. roca saomrad ar dadioda
aTi wlis Semdeg nadiri* mokles da airia didi sparseTi
ar iyo xani sxvas rom ar mtrobda,
sisxls rom ar wovda wveTi da wveTi
* nadiri _ Sah Tamazis sardali. man dasustebuli sparseTis saxelmwifo
fexze daayena. 1728 w. avRanelebi daamarcxa da gandevna 1732 w. Tamazi gadaay-
ena da Sahi gaxda. 1735 w. aRmosavleT saqarTvelo, romelic ruseTis Tanx-
mobiT osmaleTs ekuTvnoda, daibruna. 1744 w. man qarTli Teimuraz II, xolo
kaxeTi erekle II daumtkica. 1747 w. nadir Sahi mokles da qveyana airia.
46
sandro papa didi codva (1790 weli)
maSin ereklem moiRo xeli, saxanoebis gaxda damcveli*
jer sasomxeTi SemoierTa, naxiWevanis saxano Zveli
baba xanisgan TxovniT miiRo. naxiWevnis da erevnis xani
mfarvelobaSi Semosulebi, xarks gviricxaven mTeli es xani.
imav dros iyo, yarabaReli, Tavze gasuli, Tamami, xeli
ganjas, utevda. naxiWevani, roca ixila man daucveli
Semoutia, daimorCila da fana xani gaxda batoni
acetebulma, kidec ifiqra, xanebi qveynad darCnen martoni.
Saverdi xanma sTxova erekles, mefis pativi daimsaxura
ereklem rqebi Semoamtvria, vinc ixmaura da gaaxura
erekle mefes Tavis batonad mas Semdeg saxavs yvela saxano
mefec mzadaa, Tu gauWirdaT, miexmaros da ar daaxanos
Sors rad wavide, Tavad Sah rohma**
erekles sTxova mxarSi dadgoma
mefem ilaSqra Tavrizis mxares, xanebs anana mtris mxares dgoma
xolo azat xans,*** romelmac SeZlo,
jariT erevans damuqreboda
* 1747 w. brZeni mmarTvelis, nadir Sahis mkvlelobis semdeg sparseTis imperia
qaosma moicva. yoveli xani meoris xarjze gaZlierbas lamobda. Sahobis pret-
edentebi erTi-meores daerivnen. qarTl-kaxeTis mefeni, Teimuraz II da erekle
II situaciis mixedviT ereodnen am Sina omebSi da Tan popularobas ixveWdnen.
1749w. erevnis xanma daxmareba sTxova qarTvelebs. ereklem daamarcxa moZa-
lade mahmad xani da erevnis saxano (sasomxeTi) ymadnaficis statusiT, moxarke
gaxda. imave wels qarTvelebs (imave pirobiT) naxiWevanis mflobeli baba xanic
damorCilda. imave xanebSi erekles sxva saxanoebis saqmeSi Carevamac mouwia.
yarabaRis mflobeli baba xani ganjisa da naxiWevanis saxanoebs aviwroebda.
naxiWevanis dacva qarTvelebis valdebuleba iyo. amasTan ganjis mflobelma
Saverdi xanmac iTxova daxmareba. erekles sardlobiT fana xani damarcxebuli
iqna. ganjis xanma cno Tavi mefis ymadnaficad. swored maSin erTgulebis niSnad
javaTi (giorgi batoniSvilis asakisa) gamoagzavnes TbilisSi aRsazrdelad.
** imave xanebSi, 1750w. sparseTis Sahma rohma, qarTvelebs daxmareba sTxova.
sparseTis SinaomSi Cabmulma qarTvelebma erekles sardlobiT Tavrizis midam-
oebs uwies. erekles avtoriteti ukve evropis masStabiT amaRlda. iq bevri
moeloda, rom erekle Sahis taxts daikavebda, rac arc Tu ise rTuli iyo.
*** gansakuTrebuli saxeli erekle II moutana Sahobis pretedent azat xanis
damarcxebam. azat xanma avRanelebis daxmarebiT scada taxtis dakaveba. 1751
w. igi naxiWevanisa da erevnis saxanoebs daemuqra. ereklem 4 aTasi meomariT
SeZlo 18 aTasiani jaris damarcxeba da rogorc saxanoebSi, ise msoflioSi
avtoritetis ganmtkiceba.
47
sandro papadidi codva (1790 weli)
romelmac Tavi Sahadac igrZno,
magram ver mixvda gars ra xdeboda
azat xans, mefem marcxi awvnia, Tavis saxeli camde awia
avRanelebi ise garbodnen, mdevarma cxeni ver daawia
dRes Sahma icis, masTan xanebma, mefis SeZleba da siZliere,
javaT xans mitom gvigzavnis TxovniT,
araa CvenTan xmliT mosimRere.
Wabua orbeliani
es yvelaferi gasagebia, rac iyo, aris, Cvenc xom vicodiT
mainc gismendiT gafacicebiT,
cnobis surviliT kidec viwodiT
da ver gavigeT Sahis ganzraxva, mefes ras uTvlis, raSia
saqme
an ar dagewyo ambis moyola, an daamTavre saTqmeli aqve
amiran gulSi Tu ki mReroda, mTebs bans raRaze edaveboda
ambis momyoli Tu ara yveba, maSin moyoliT raze cdeboda?
zaqaria andronikaSvili
arc aras vmalav, magram saTqmeli iseTi ari, xo vTqva Tu ara
mas saidumlo aRara hqvia Tu imeoreb, Tan wara-mara
magram radganac Txroba daviwye, getyviT ra ari danabarebi
Sahi sTxovs mefes, wyena daicxros
da samegobro gaxsnas karebi
uxsovar drodan Tu ram yofila gautanloba,
sisxliT mteroba
mixdom-moxdoma, Zarcva da tyvevna,
karis Semtvreva, SuriT mzeroba
warsuls Cabardes, Tavidan viwyoT,
xelis gamarTva da megobroba
radgan saerTo yofila mteri, romelsac unda Cveni mimxroba
Sahi ificavs da sdebs pirobas, is gamoiCens namdvil gmirobas
saxanoebs Cven Semogivmtkicebs,
aRar idavebs, mospobs cilobas
eqvsi aTasi meomris xelfass, yovel Tviurad gamoagzavnis
Tanac lekebis TareSs aRkveTavs, momcemi ari pirobis Tavnis
48
sandro papa didi codva (1790 weli)
mxolod erTs iTxovs Sahi sanacvlod, russ ar SevekraT,
ar SemouSvaT
larsTan CavketoT xeobis kari,
da megobrobas xeli SevuSvaT
vfiqrob gansjad Rirs aseTi saqme, da Tu winaswar gvecodineba
avwon-davwonoT wageb-mogeba, gveyofa azri da moTmineba
ioane muxran-batoni
Sahis piroba araa cudi, magram TviT Sahi araa sando
rogori ari mters Seurigde da saidumlo Seni gaando?
rusebisagan Sewuxebuli, ruseTis SiSiT ukan Tu ixevs
Cveni SewevniT Tu gaZlierda,
ra Cveni xaTriT xalaTs daixevs?
ara mgonia sparselTa ndoba, qveynis momavals gamoadgeba
susts Cveni unda saxanoebi, ras izams roca fexze dadgeba?
solomon lioniZe
Seni naTqvami gamkvirvebia, ambob, rom Sahis ara gaqvs ndoba
rusisgan neta sad ginaxia mxarSi dadgoma, Sendob-dandoba
axla ki ara, rodesac mZlavrobs, darials ari mobjinebuli
roca uWirda da vWirdebodiT, maSinac davrCiT motyuebuli
saerTo warsuls Tu gadavxedavT,
rusis ar maxsovs rame sikeTe
egeb Sen ici, yvelas gviTxari da amiT guli gamogvikeTe
ar ambob, radgan ar gagondeba, rac ar yofila, ras gaixseneb
sacxviruls mainc Tu ar amosdeb,
gaWenebul cxens ver daayeneb
sanacvlod vityvi me aseT ambavs, Zvel istorias gagaxsnebdiT
iyo dro, roca vaJkac saqmroebs,
Tamar mefisTvis yvelgan veZebdiT
bolos SevCerdiT giorgi rusze, giorgi ara, erqva iuri
cvedani Turme da gamxedveli, daunaxavi, xarbi, tyiuri
roca miuxvdnen ara kacobas,
surdaT mSvidobiT mogvSoreboda
ra ar ikadra, ar iyo bilwi, rac rusisagan ar moxdeboda.
49
sandro papadidi codva (1790 weli)
axla sxvas getyviT, nazarali xans*
Tu ar gvinaxavs, xom gagvigia
kaxeTSi erT xans kidec mefobda, iqidan ruseTs gza daugia
ruseTSi mefis cols hyvarebia,
kidec eyolaT misgan memkvidre
qarTvelebs kidec emoyvreboda,
did saxelmwifos Sehqmnida vidre
albad geniSnaT, petreze vambob,
taniT da WkuiT vinc iyo didi
mamas mihgavda, masaviT iyo Saris moTave, xisti, saridi,
man moatyua mefe vaxtangi, despanis piriT SemouTvala:
sparseTze vawyob me did laSqrobas,
SemomierTdi raca gaqvs Zala
erTad davartyaT, moZaladeze Tu ginda javri amoiyaro,
rac wauRia saqarTvelodan, daabruno da amiT ixaro
SoTas uTqvia, mironcxebulsa,
gvelsac moxiblavs naTqvami tkbili
brZeni vaxtangic ki daatyveva da laSqrobaSi daido wvlili
da ra miviReT samagierod, petrem dagvtova, ukan gabrunda
mterma dro naxa SursaZieblad, is dro daudga,
romelic surda
bolos TurqeTma Cagvigdo xelSi, isic ruseTis daxmarebiTa**
roca aseTi gvyavs mokavSire, me megobroba Sevaqo viTa?
Wabua orbeliani
Cveni saTqmeli, Cemo solomon,
mokleda Tqvi da sworad gansaje
* nazarali xani _ Teimuraz I SviliSvili erekle I. igi orjer iyo ruseTSi
wasuli. pirvelad 1661 w. dabrunda samSobloSi. damkvidreba ver SeZlo da
1666w. kvlav ruseTis gzas daadga. misi kavSirebis Sesaxeb, ruseTis samefo
karTan, bevri ramaa cnobili.
** ruseTis imperatori petre I SeuTanxmda vaxtang mefes sparseTis winaaR-
mdeg erToblivi laSqrobis sakiTxze, despan volinskis saxiT. igegmeboda
laSqroba 1721 w. 1722 w. vaxtangma daiwyo moqmedeba lekebis winaaRmdeg.
imave xanebSi rusebma darubandi daikaves. Sah suTan huseins winaaRmdegobis
unari ara hqonda (is avRanma mir veisma 10 000 cxenosniT daamarcxa da
taxti waarTva).
50
sandro papa didi codva (1790 weli)
rusebis gamo gvemtro TurqeTi,
rusTa TanxmobiT kidec dagvsajes*
Sors rad wavideT, ormoci wlis win,
aji Calabma orjera gvZlia**
Teimurazi exvewa rusebs da saCuqrebi uxvad aZlia
dagvxmarebodnen oRondac erTgzis,
Sarvanis xanis damarcxebaSi
dResac ar vici rusebis mefes Cveni wageba awyobda raSi
uari gviTxra daxmarebaze, ar wagveSvela damaSvrals gzaze
qristes ficaven, islams icaven, maTi imedi meqneba raze?
an da aviRoT aspinZis omi, rusTa simarTlis ari sazomi
totlebens maSin ar eRalata,
ar gamxdariyo sibilwis mdomi
javaxeT-samcxes davibrunebdiT,
Turqebs olTisis iqiTa vsdevdiT
ra iqneboda, ras mivaRwevdiT, mosagonebi gagvixda sevdiT.
mxolod mas mere rac gavimarjeveT,
mere solomons SevuTanaxmdiT***
erTad vilaSqreT, arTvins vuwieT,
sagrZnobi Zala erTobiT gavxdiT
ruseTma igrZno, Cven CamovcildiT,
rogorc nacnobebs gamoveTxoveT
maTTvis es marTla marcxsa niSnavda
da gaixsenes, rac adre vTxoveT
* 1723 w. petre I omi Sewyvita da ukan gabrunda. gaTamamebulma TurqeTma
mTeli saqarTvelo daikava. 1724 w. ruseTma cno TurqeTis ufleba saqarT-
veloze, rasac 1727w. mefobis gauqmeba mohyva.
** Saq-Sarvanis xani aji Calabi orjer SeeWida qarTvelebs da daamarcxa,
Teimuraz-ereklem daxmareba rusebs sTxoves da uari miiRes. ereklem jari
daiqirava, gaZlierda da aji-Calabis jari gaJlita. rusebma viTom ver gaiges
es. iyo 1752w.
*** 1774 w. erekle II da solomon imerTa mefe Serigdnen da TurqeTisaT-
vis samxreT saqarTvelos Camocileba dagegmes. erTi wlis Semdeg moqmedeba
warmatebiT daiwyo, magram solomonis avadmyofobis gamo Sewyda.
51
sandro papadidi codva (1790 weli)
aforiaqdnen, agviyolies, traqtati* dades da mogvces fici
da ra movigeT, ra mohyva traqtats,
Ralatis meti, Tu vinmem icis.
gaxsenebac ki ar undaT zogebs, undaT, ar undaT, me gavaxseneb
SarSan win iyo da iyo SarSan,
oms rom viwyebdiT ra uyves Cvenebs
traqtatiT, rusi unda gvicavdes, ar TaRliTobdes,
xatze ficavdes
magram sadaa rusebis jari,
rom maTi sityvis simtkicis mwamdes
ase gamodis, roca maT awyobT, viqnebiT maTi mokavSireni
roca ara da fexze vkidivarT, kidec gvetyvian, Senio, Seni
solomon lioniZe
ratom wiwmatob, nuTu ver xvdebi,
Sen Tu rusebis imediT rCebi
imaT saerTod ar anaRvlixar, aRar iqnebi, Tu gadarCebi
georgievskis traqtati maTTvis fandi iyo da ase darCeba
sxva dros, sxva tyuils etyvian imas,
Semoseul mtrebs vinc gadarCeba
SarSan daviTma batonis Svilma yarss Seutia, sad iyo rusi?
traqtatma ukve Zala dakarga da mixvdebian Tu aqvT namusi
zaqaria andronikaSvili
aRar damcalda, javaT xans uTqvams da Sikrikebi imeoreben
sparseTi oms Tu gamogvicxadebs, rusebi amas ki ar dagmoben
viTom amgvari arc gaugiaT da molodini sul ar hqoniaT
sparseTis mxridan Cvenze muqara. zRapradac ki ar gaugoniaT
Sahi ar malavs, Tu uars vetyviT
da megobrobas ver SeviferebT
mere nuravis davemdurebiT, Segvaxseneben ar davijerebT
* ruseTis xelisuflebam, rom igrZno saqarTvelos Camocileba, dautkba da
1783 w. maT Soris urTierTdaxmarebis traqtati gaformda. amis miuxedavad
ruseTi saqarTvelos daxmarebas ara Cqarobda, xolo 1787-1789w. TurqeTTan
omis dros jari saerTod gaiyvana da xelSekruleba CaiSala.
52
sandro papa didi codva (1790 weli)
ruseTi sparseTs Tu imeds aZlevs,
rom omSi Cven ar dagvexmareba
maTTan traqtati raRaSi gvawyobs,
maTken gaxedvac damezareba
zurab wereTeli
raki daviwyeT gulRiad gansja da dafaruli gamovaCineT
Zveli, axali, daviwyebuli, rac SevinaxeT, da davarCineT
mec gavixseneb, totlebenma Cvenc,
eniT da qceviT dagvazarala
Semdeg odiSis mxares wavida, Tavisi qceviT xalxi awvala
am mxriv erTia yvelgan Sedegi: vinc uvargisobs, uvargisia
ra bedenaa visa Ralatobs, qceva bunebis Sesatyvisia.
Wabua orbeliani
mec xom manda var, ruseTisaTvis, oriv erTia imer-ameri
gunebaSi aqvs Cveni dapyroba, nabijebi aqvs amis saferi
qarTvelebisTvis ra bedenaa, vin Seiqmneba misi dampyrobi
Tavisuflebas Tu ki davkargavT,
mowme gavxdebiT taxtis damxobis
raRa rusi da raRa sparseli, oriv erTia, oriv mteria
ufro Znelia, momxdurTa Soris, Tu qristiani gamoeria
ara da roca TurqeTs SevTaxmdiT,
am oTxi wlis win, mogvces piroba:
viciT rac gindaT, mis misaRwevad,
ar dagWirdebaT omSi gmiroba
Cven xels SegiwyobT, rogorc gindodeT,
Tqveni samSoblo aerTianeT
ar CavereviT Tqvens saqmeebSi, vinc uars getyviT,
miuxtiT, avneT
lekebs, romlebic Zarcvaven kaxeTs da axalcixes efarebian
iqidan qarTlSi gadasulebi, morig jars, mTebiT eparebian
Cven mogaSorebT Tu SevTanxmdebiT,
Tu damyardeba CvenSi mSvidoba
da amas garda fuls gamogiyobT dasadgurdeba erToba, Zmoba
53
sandro papadidi codva (1790 weli)
yvelafris nacvlad erTi gvaqvs Txovna,
ar gadmouSvaT ruseTi aqeT
Cven Tu davarRvevT mocemul sityvas,
gadmoiyvaneT, ufereT, aqeT
Tqven gamadlian, Tumca ruseTi, uTqvenod aqeTY moemarTeba
kavkasionis iqiTi mxare dapyrobili aqvs, vin emarTleba
aba dafiqrdiT, ras niSnavs `grozni~
kavkasionis iqiTa mxares
`vladikavkazi~, Cveni sircxvili,
xom moiazrebs qarTvelTa ares
sanam dro ari modi SevTanxmdeT
da ar davkargoT ocnebiT goni
mteri mteria, viTom moyvares,
zogjer mteri sjobs asea mgoni
qaixosro wereTeli
Cven movismineT bevris naTqvami, zogisa tkbili, zogisa avi
mefis mrCevlebi sibrZnes afrqvevdnen,
Tavdaxrilebi, rogorc TavTavi
bevri ram iyo dasafiqrebi, xvale rogori gavkvaloT gzebi
rogorc gavigeb sikeTiT naTqvams,
iqiTken waval, ar gadvixrebi
qiziyelT Tavi rasac yveboda, kargad icoda, gana cdeboda
albad fiqrobda Sahis survili, erTobas fexqveS gaegeboda
me damafiqres misma sityvebma,
sparseTma viciT, dakarga Zala
warsuls Cabarda Sah abasis dro, Sahebs sayrdeni gamoecala
kaspiis zRvaze batonobs rusi, kavkasionTan mosdga napirebs
sparseTi veras gaumklavdeba, masze Tavdasxmas Tu daapirebs
mitom Sahi sTxovs erekle mefes, aTas sikeTes kidec pirdeba
erekles fasi sparseTisaTvis, ki ar mcirdeba, ufro izrdeba
dasarwmuneblad kidec gauTqvamT,
rusTa xelmwifis gulis nadebi
ruseTi Tqven ar dagexmarebaT, amis sarwmuno ari Tavdebi
is, rom jarebi gauyvania, dasaxmareblad romelic hyavda
Sahs sxva ra unda meti sabuTi, Tu yoymanobda, eWvi gaTavda
54
sandro papa didi codva (1790 weli)
Wabua orbeliani
rac imerisTvis gamxdara cxadi, amerebs kidev gvaeWvianebs
viciT rogori gvyavs karze mteri,
vin, rodis, rogor, dagvazianebs
amitom vfrTxilobT da ara vCqarobT,
unda avwonoT yvela Sedegi
guSin vicodiT dRes ra iqneba,
gvinda gavigoT xvalis Semdegi
qaixosro wereTeli
Seni wuxili gasagebia, dinjad irjebi, ara xar ceti
sakuTars xom ar misdev sikeTes, qveynis bedia gadasawyveti
Se dalocvilo, aba iazre, mtrebi gvyavs irgvliv Semoseuli
aravinaa imedis niSnad, mglebis xrovaSi vrCebiT euli
vfiqrobdiT rusi dagvifaravda, qristianobiT gaCnda imedi
vatyob sxvebisgan ar gansxvavdeba, aseTi mogvca ufalma bedi
amitom kargad avwon-davwonoT, fuWi ocnebiT ar gavisarjoT
ise ar moxdes, dapirebebiT WaSi CavvardeT da davisajoT
ager sparseTs rac SemouTvlia,
TurqeTic TiTqmis imas gvpirdeba
Cvenc gadavwyvitoT visi rada Rirs,
raSi gvadgeba, ra dagvijdeba.
daviT sardali
aq safiqrali araferia, Cven kargad viciT sparseTis Zala
Cveni samefo gaumklavdeba, erTobiT yofna Tu dagvecala
amas daurTeT saxanoebi, erevani da ganja Cvenia
maTgan sxvaobiT naxiWevani, vis miemxroba, dasadgenia
es Cven rom viciT, sparseTmac icis, ase iolad ver dagvesxmeba
magram ruseTma Tu mxari misca,
Cven rom vicodeT rusebis neba
amitom gvamrTebs didi sifrTxile,
ras gadawyveten unda gavigoT
sityviT mivendoT, saqmiT vieWvoT
da undoblobis koSki avigoT
55
sandro papadidi codva (1790 weli)
me arc erTs win ar davayenebdi,
CvenTvis ar ucemT sagules guli
ar gvendobian, Cvenc nu vendobiT,
ratom gavxdebiT maTTvis daguli
am Svidi wlis win traqtati davdeT
da megobroba cxadi gavxadeT
aba, sadaa ruseTis jari, aseTi dacva Cven mtrebsa yavdeT
ioane muxran-batoni
daviTs aravin epitnaveba, rusebis kilvis ra gvaqvs mizezi
TurqeTTan omobs, amiT xom gvicavs,
omis gulisTvis Secvales gezi
es ara niSnavs, rom migvatova, da aZlierebs sparseTis mxares
sparseTs, xom ambob, Cvenc movereviT,
CveniT davicavT am are-mares
daviT sardali
me roca vambob, gana imitom, sxva gavacuro, vaguliano
mterze mivuSva, me ukan davdge, moyvare Cemi davaziano
sparseTis Zala mec kargad vici, da mefisganac gamigonia
masze ukeT Tu sparseTis saqme, visme esmodes, ara mgonia
mxolod erTia, rusma dagvtova, ar unda gvqondes misi imedi
unda vemzadoT, mudmiv mzad viyoT
da dagvifaravs Cven Semoqmedi
magram Tu davrCiT rusis imediT,
Cven daviyaviT da davZabundiT
Tu ara vleseT mWreli maxvili,
momxdurs ar davxvdiT Sekruli gundiT
mefis wulebi da Tavadebi, Tu mamulebSi gamoiketnen
saerTo ZaliT mters ar Seebnen,
cixe-darbazTan maspinZlad Sexvdnen
maSin cxadia sparseTs ki ara,
lekTa gundsac ver gavumklavdebiT
Tavs ver davicavT daqsaqsulebi,
imereTs rogor gamovadgebiT
56
sandro papa didi codva (1790 weli)
qaixosro wereTeli
momwons daviTis Riad naTqvami, pirdapiroba vaJkacsa Svenis
arc me davdivar TvaldaxuWuli
da arc vyofivar amyoli enis
magram bolo xans mefiqreboda, mefis garSemo es ra xdeboda
qarTlis, kaxeTis erTad Semkrebi,
xom ar moberda, xom ar cdeboda
samefo roca dauyo Svilebs,
sad TviTeuli Tavs mefeTa grZnobs
gverdiT rom Zmaa, sisxli da xorci,
Zmad ki ara da, tolad ara cnobs
ase dayofa droebiTia, ase mgonia da ase mjera
gaWirvebisas viciT erToba, Wiris daTmena, brZolaSi mRera
qarTlsa da kaxeTs Tu imereTi Tavisi nebiT SeuerTdeba
calk-calke Tu mters tols ar davudebT,
erTobiT Zala iqiT miwvdeba
amitom unda movrCeT msjelobas, samefoebi vaerTianoT
dro mosulia, unda viCqaroT,
rom dayovnebiT saqmes ar vavnoT.
ioane muxran-batoni
imerlebi rom saqmes Cqaroben, aCqareba xom stumris wesia
maspinZels ra aqvs asaCqarebi, sidinje misTvis ganawesia
Cven kargad vuwyiT maTi ambavi, samefo aTad gayofilia
mefes mefe cvlis, Tavads Tavadi, is ymawvilia, is yofilia
ymawvili CvenTan Semoxiznuli, erekle mefis Svilis Svilia
imereTs taxti rom daekarga, masSi stumrebis didi wvlilia
qaixosro xom ari sardali, rad ar daicva mefis ufleba
gana yoveli ivargebs mefed, romelic gvirgvins daeufleba?
axla vinc gmefobT moZaladea da ukanonod taxtis mflobeli
unda SeiZloT erTianoba da gamoiRoT saSvelad xeli
Cven ki, Cven Cveni gvaqvs sawuxari,
riT davexmaroT taxtis memkvidres
amer-imeri gverdiT davudgeT,
is srulwlovani gaxdeba vidre
57
sandro papadidi codva (1790 weli)
Tqven saTxovars ki rac Seexeba, imerTa mxare SemovierToT
mefis Svili Svils taxti wavarTvaT,
misi sisustiT kidec gaverToT
am mxriv Tqvenc xedavT, Cven Tavs Zlivs vuvliT,
rom SevierToT xom gaZneldeba.
me ase vfiqrob, ar SeiZleba ereklesaTvis, Tqvenze xeldeba
maSin xom mtrebi aiSlebian, sparseT-TurqeTi mogveZaleba
erTobiT Zalas Cven ver SeviZenT,
SegvrCeba mxolod fuWi wvaleba
daviT sardali
muxran-batonis gamkvirvebia, SiSi laCaris Tanamxlebia
qveynis erTobas zurgs is Seaqcevs, visac maxvili dasJangebia
mamuli iTxovs qarTvelT erTobas,
Cvenc dedam ZuZu mitom gvawova
rom samSoblosTvis Tavi gadavdoT,
roca mogvTxovs da, roca dro mova
axla imeri iTxovs Cven Svelas da erTobisken mogviwodeben
aqeTurebma ratom viyuCoT, iqeTurebi Tu Tavsa sdeben
muxran-batons Tu xmali ar uWris, araa CvenTvis imis mizezi
Zmis SeZaxili ver gavigonoT, gverdze gavdgeT
da SevcvaloT gezi.
/daviTis sityvebze erekle aenTo. misi sayvareli qaliSvi-
lis qeTevanis qmars, Tanac masac bagrationebis Camomavals da
sardals vaJkacoba dauwunes. amasTan, es gaakeTa mefis ufrosi
qaliSvilis, aw gardacvlili Tamaris meuRlem, saxelovanma sar-
dalma da mamuliSvilma. erekle mefem daiTmina siZeebis sityv-
ieri Serkineba, magram iwyina da sxdomis darbazi datova. mefes
didebulebi mihyvnen da amiT damTavrda gaerTianebis mizniT
mowyobili TaTbiris pirveli dRe./
/sxdomis CaSlis Semdeg meore dRes dedofali darejani
eTaTbira pirad amilaxvar osefa yorRanaSvils, Semdeg miiRo
imereTis deputacia. Semdeg gauwyra gaerTianebis momxre Wabua
orbelians da bolos Tavad erekle mefes `moeTaTbira~. ase
gvamcnobs istoria./
58
sandro papa didi codva (1790 weli)
darejani
osef, Cemi xar amilaxvari, me agaride mefis laxvari
gendobi, wvrilad Sematyobine, guSin TaTbiri iyo ragvari
rac smenas Cawvda, ise vigrZeni, yvela giorgis mowyobilia
imerlisagan ari naSobi, SigniT mtkicea, gareT rbilia
magram me veras gamomaparebs, vici gulSi ra boRmas atarebs
Cemi Svilebis daymeveba surs, eg damiCagravs am Cem patarebs
me Tu miveci amisi neba, isec gamirbis, ari Tavneba
sxvis dasanaxad dedas miwodebs, magisgan modis yoveli vneba
osefa
Cemo batono da qalT batono, Seni wyaloba nu momakldeba
Tu Semomwyrebi, Seni erTguli,
mteri ar unda, dardiT mokvdeba
guSin mTeli dRe, mere saRamo, imerlebs gare vutrialebdi
msaxurebs vcvlidi, Semxvedrebs vTvlidi,
sadac SevZeli piradad vsdevdi
da unda giTxra, zaqiWamia, wamiTac arsad gamoCenila
Tumca imerlebs surdaT gaegoT,
Tavis mamulSi rad darCenila
arvin ikiTxa iq almasxani, farnavazi da TviT iuloni
Seni geri ki yvelam ikiTxa, adre Tanxmoba hqoniaT mgoni
albaT, winaswar Seatyobines,
rogor da risTvis unda gvwveodnen,
azrs, rom aravis mouwonebdi,
ukve icodnen, adreve grZnobdnen
dRes apireben TxovniT mogmarTon
da mxarSi dgomas Segaxveweben
Seni imedi hqoniaT didi da erTgulebis ficsac dasdeben
ician kargad, erekle mefe,
mxolod Sen naTqvams dahyabuldeba
mefis valia ise akeTos, dedofals ra surs da moundeba
darejani
Sen es miTxari, imerelTagan, romelma ra Tqva, ra upasuxes
59
sandro papadidi codva (1790 weli)
gerze ra hkiTxes, rogor mizeziT,
rogor aZages an rogor uqnes
osefa
eg advilia mosagoneblad, mosayoladac araa Zneli
agiaSvili da wulukiZe, yvelaze metad ki wereTeli
samefos ambebs moaxsenebdnen da daxmarebas mefesa sTxovdnen
erTobisaken mouwodebdnen,
gaTiSulobas Cven Soris hgmobdnen
abaSiZe ki Tumca frTxilobda, ar SeemCniaT giorgis mxare
osefam yvela zepirad icis, modi scade da gamomapare
Tumc Seni geri arvin axsena, magram isedac xomaa cxadi
Tu SeerTdeba samefoebi, yma gauxdeba yvela Tavadi
taxtis memkvidre sxva arvin ari
da taxtze xeli ar miuwvdeba
samTavroebic qeds modrekaven, sadadianoc misi gaxdeba
es kidev raa, asatania, didi dRe mainc ar uweria
magram Svilebi hyavs dageSili, Seni vaJebi maTi mteria
ara da grigors SemouTvlia, zaqiWamias mxarSi udgeba
sadadiano Tu daiWira, mas afxazeTi win daudgeba?
gurielze xom ara iTqmeba, sul megobrobas ificeboda
eSmaki ari, albad Tu grZnobda, saimiso dro rom dadgeboda
ase gamodis, Tu imereTi ereklem Tavad SemoierTa
mere uomrad daimorCilebs,
mTisa da baris im wvril-wvril erTa
mxolod erTia gamosavali, ereklem imerT uTxras uari
ymawvil solomons* rogor gawiravs, ar Caidinos saqme sazari
/Semodis msaxuri, imerel TavadTa mosvlas auwyebs.
osefa darejanis niSanze meore oTaxSi gadis. Semodian
quTaTeli, genaTeli, ioane abaSiZe, zurab wereTeli da
sxva. dauCoqeben, xelze emTxvevian dedofals da adgils
ikaveben/
* daviT arCilis Zes, solomon imerTa mefis Zmis wuls, gamefebis Semdeg
solomon II uwodes.
60
sandro papa didi codva (1790 weli)
darejani
madlobeli var, rom minaxuleT, amiT saamo wuTi momagvareT
gamoketili var, rogorc WurSi,
ra xdeba irgvliv, Sina Tu gareT
aravin metyvis, qveynis ambavi, Tumca var qali, minda vicode
kacebi mxolod kacebs endobiT,
qalad rom gavCndi, amiT ra vcode?
Tqveni samSoblo Cemic xom ari,
TqvenTvis tkbilia da CemTvis mware
Cem meuRles rom eTaTbirebiT, misi meuRle ugvari ari?
zurab wereTeli
Sen, dedofalo, sayvedurs ambob,
CvenTan ki ra gaqvs sasayveduro,
romeli ari CvenSi uzrdeli, rom gawyenina da daemduro
stumari, rodis iyo maspinZels, moqcevis wesebs ukarnaxebda
vin naxa qveynad is imereli, maspinZels Tavze kalTas axevda
es marTalia, Cven mefes vstumrobT,
gvaqvs masTan saqme gadaudebi
gvinda migviRos rogorc samwyemso,
Cveni erTobis gaxdes Tavdebi
guSin amaze Txovna mivarTviT, dRes,
vidre fiqrobs Tqven geaxeliT
movsulvarT rogorc Tqveni Svilebi,
mxurvale guliT, gaSlili xeliT
darejani
Tavado, vatyob, azri rom giWris,
arc sityvas vismes daesesxebi
erekles guSin vin da ra sTxova, ambavi momdis, ar Sevexebi
da arc giwyrebiT, gamkvirvebia, manamde ratom me ara mnaxeT
quTaTisSive xom iTaTbireT da saaqao gezi dasaxeT
aq Camosvlisas mefes rom SexvdiT, dedofali ki ar inaxuleT
saqmis gamgebi, Tqveni damxmare,
sxva vin gegonaT, vin daiguleT?
61
sandro papadidi codva (1790 weli)
Cemi vaJebi aq ar arian, mamuls uvlian da patronoben
Tbiliss romeli, rodis ewvia, es arc ician da arca grZnoben
Tqveni mosvlac ar gicnobebiaT, Tumc iqve axlos gamoiareT
farnavazi xom suramSi mkvidrobs, isic ar naxeT ar gaaxareT
etyoba, Zalze saswrafo ari, rom ar SeyovndiT, aqeT iareT
mefes Tu endeT, imis meuRles, smena damitkbeT, gamiziareT
quTaTeli
roca samRvdelo saeros erTvis, niSnavs saqmea gadaudebi
saerTo saqmem Camogviyvana, amdeni erTad, getyodnen, xvdebi
Cveni mizani, aq rom avxseniT, arc quTaTisSi dagvifaria
marTali saqme ari maxvili, marTali sityva misi faria
gelaTSi vwireT, moviTaTbireT,
bagratSi ufals vTxoveT wyaloba,
swrafad viareT, TavadTa Soris, daiwyeboda vidre caloba
yvela rodia saerTo azris, da gana yvelas moexaroda
ori mefe gvyavs, orad viyofiT da Cveni azric orada qroda
quTaTisSi zis daviTi mefe, solomoni ki TqvenTan izrdeba
or mefes Soris trialebs eri da erT-urTs ebrZvis,
vin ras miwvdeba
imerTa mxares erTianoba, or mefes gamo ver damyardeba
samefo, muxlze daCoqebuli, Tavs ver daicavs,
ver gamyardeba
faSa, jayeli suleimani, daviTs moZRvravs
da zurgsac umagrebs
Tu iazreben, Turqni Semovlen,
damsgavsebulni mSvidobis mayrebs
rac uwin iyo, aRsdgeba kvlavac, tyveTa gayidva,
Zarcva, TareSi
ara mgonia amers awyobdes, glexis waqceva imerT mxareSi.
darejani
maS Tqven mosulxarT solomonisTvis
gindaT amefoT imerTa mxares
Cem Svilis Svils Tu taxts daubrunebT,
Tu daubrunebT imerTa ares
62
sandro papa didi codva (1790 weli)
xom papa ari erekle mefe solomons rad ar daexmareba
biZebi gverdSi gaudgebian, garja aravis daezareba
mxolod giorgi, is SeiZleba amis mosurne sulac ar iyos
mas urCevnia imerT samefo, orad ki ara, aTad gaiyos
Cven umisodac iolad gavalT,
me sityvas gaZlevT, viT dedofali
faSasac TviTon movurigdebiT,
rom imereTze daxuWos Tvali
erekles vetyvi jari Sekribos,
solomons misces dasaxmareblad
da ioane muxran-batoni,
qvislis Svils gahyves mcvelad da mxleblad
zurab wereTeli
Sen, dedofalo, cudad gvismine,
Cven rasa gTxovdiT is ver gaige
an ar indome misi gageba, ar ganixile, ar dagvarige
daviTi mefe roca gavdevneT
da solomoni sanacvlod davsviT
gvegona dadga mSvidobis Jami,
biWi SevitkbeT, vaWameT, vasviT
magram daviTma ar daisvena, masTan nawilma didebulebis
gagvxades mowme ukan moqcevis,
biWis gaqcevis, Turqebis xlebis
axla es biWi TqvenTan kaJdeba, iq ki daviTi batonad gvizis
davaJkacdeba, Zalas moirTavs, esac iqneba gamkvalavi gzis
Tavads ar vityvi, glexma raRa qnas,
mefeebs Soris ymada trialebs
erTi wava da meore mova, yvela mis keras gaatialebs
gvinda imereTs es avaridoT da ar gavxadoT sxvaTa sawile
Turqs ara hqondes fexis sawmendad,
Cveni Svilebis RamiT saZile
darejani
Tqveni wuxili gasagebia, TqvensaviT Cemi odiSi cdilobs
63
sandro papadidi codva (1790 weli)
grigor dadians aubiT mxari,
ras efarebiT fardags da Wilobs
erTobiT unda SeiZloT meti, Zveli samefo aerTianoT
maSin mtrebs Tqveni SiSi eqnebaT,
Tavs ar daesxaT, iqiT ar avnoT
zurab wereTeli
Tqven pirs Saqari, ase rom iyos advili Cveni erTianoba
yvelas Tavisi gagvWirvebia
da veras gvSvelis erTobis grZnoba
amitom vfiqrobT, qiSpobis survils,
moTokavs mxolod erekles Zala
mTlad afxazeTic* mxars davumSvenebT
da ar davtovebT brZolaSi calad
Cven mxlod misi saxeli gvixsnis,
mis nebas yvela damorCildeba
verc solomoni da verc daviTi,
misi Semcvleli xom ver gaxdeba
es kargad viciT, gana uazrod, quTaTisidan aqeT vidodiT
papa SviliSvils rom daicavda,
Cven dedofalo, isec vicodiT
magram sul sxvaa eris ganwyoba da molodini jangaclil eris
rogorc taZarSi bagratis suraTs,
ereklesken gzas ise gascqeris
Tu ver mivaRwevT mefis Tanxmobas, CamoiSleba eris imedi
codvac da madlic mefis iqneba,
Cven sxva ara gvaqvs gamosaxedi
viciT, Sen rCevas Zirs ar dauSvebs,
arc gagimtyunebs dapirebulsa
ise urCie, rogorc erCios,
WaSi Cavardnil qarTvelis gulsa.
darejani
Tqven imerelebi dRevandels CiviT,
TiTqos zRvaSi xarT gasuli tiviT
* mTlad afxazeTi _ dasavleT saqarTvelos ewodeboda Sua saukuneebSi
64
sandro papa didi codva (1790 weli)
me yvelas tkivils unda vuSvelo,
vis vargo cxeliT, vis vargo civiT
dasavleTi da aRmoavleTi, CemTvis erTgvarad safiqrelia
odiSs mivxedo, kaxeTs mivxedo, TavSi saxleli ar damelia,
axla Tqven gindaT, rom imereTic, Cems samefoSi vaerTaino
Tqvenze vifiqro, mtrisgan dagicvaT,
momxdurma arvin daazianos
Tu gifiqriaT Cemi vaJebi, dafantulebi, isec gicaven
daematebaT imerTa mxare, erTgulebas Tu daificaven
mxolod giorgi myavs udardeli,
Tavis mamulSi gancxromiT myofi
is gipatronebT? Cven ar gvpatronobs,
Cveni sisxlia da ganayofi
girCevniT Wkuas daualagdeT da Cemi rCeva gaiziaroT
Tu solomonis ymebi gaxdebiT,
niSnavs rom CvenTan erTad iaroT
papa SviliSvils ar miatovebs,
ganuyofelni kvlavac viqnebiT
mogxedavT, Zala-Rones SegmatebT,
uZlevel Zalad gardaiqmnebiT,
ase SevTanxmdeT da davamTavroT, Wabua myavda dabarebuli
rad davayovno, isec lodiniT xSirad myolia momdurebuli
/imereli didebulebi civad eTxovebian dedofals. Semodis
Wabua orbeliani/
Wabua orbeliani
Cemi miReba mogsurvebia, Cemgan rCeva gsurs, CemTan TaTbiri
ici, tyuili ara mCvevia, sityva maqvs mwari da pirdapiri
darejani
rom ar gicnobde, rom ar vicode, ar xar orguli da gamxedavi
calke CemTan ar dagibarebdi, arc visurvebdi mqonoda zavi
mefis mrCevelTan da mdivan begTan.
magram radganac icvalnen droni
65
sandro papadidi codva (1790 weli)
Tqven iTaTbireT, mec Seviqeni,
naTqvam azrebis, mcired gamgoni
minda piradad Sengan vismino,
ratom ar mogwons Sen solomoni
mefis SviliSvils ratomRa ebrZviT,
mcires asakiT da azris woniT
ratom ar gindaT, rom imereTSi,
kvlav gavamefoT, rogorac iyo
SarSan iyaviT yvela Tanaxma, axla darbazi Sua gaiyo
Wabuav, Sen xar mefis mrCeveli, pirSi simarTle Seni valia
is mdivan begi raSi mWirdeba, vinc daiviwya rac avalia
Wabua orbeliani
Cemo batono da dedofalo, rodesac mefes vemsaxurebi
asi Tvali maqvs zed gamobmuli, gafacicebiT ismens yurebi
Cemi valia, avwon-davwono da mefes azri gavuziaro
lioniZesac davekiTxebi, naTqvami iyos, ram saziaro
solomoni xom brZenTa-brZenia, ereklesaTvis aseve fasobs
Tu SemeSala, SemeSveleba, ara da sityvis maxvils damasobs
TaTbirzec is vTqvi, rac mefis mrCevlebs,
aTasjer mainc adre gviTqvia
azris wisqvilSi, dauRalavad, gvirakrakia da dagvifqvia
Sen, dedofalo, Svilis Svlis icav,
asakiTa da azriT mciresa
Seni sityvebi gavimeore, mere ara Tqva, rad gamwiresa
erTi wlis ukan taxtze rom dasves, ver ivarga da SeinarCuna
erma mosTxova sakeTebeli, rac ver SeiZlo, is dauwuna
axla daviTi zis mefis taxtze,
magram qveyanas verc is uZRveba
mxolod mas fiqrobs vis ra waglijos,
mSromelebisTvis ari uZReba,
eris Svilebma mitom ifiqres: arc erTi varga da arc meore
erekle mefe eqcaT imedad da Txovna bevrjer gaimeores
me ra merCia imerlebisTvis, meTqva: erekle ise moberda
qarTls veRar uvlis, Svilebs dauyo,
mefobac mgoni ukve mobezrda
66
sandro papa didi codva (1790 weli)
Tu vin giSveliT dedofalia, imas mimarTeT da imas TxoveT
saqme umisod ar gadawydeba da sxva imedebs gamoeTxoveT
es iqneboda marTali rCeva? me orgulobis ara maqvs Cveva
roca qveyanas sWirdeba Svela, orguli erTguls gamoerCeva
darejani
me ar miTqvia aZage mefe, arc miZaxia SenTvis orguli
mxolod is minda, rom SvliSvili avi enisgan iyos daculi
Cemi sikeTe bevrjer giCvene, ar miTxovia gaxdi moene
magram dedofals rom pativsa scem,
erTxel indome, erTxel miCvene
ar dagimalav, Sen kargad ici, Svilebi mamas eurCebian
kuTvnil mamulSi gamoketilan, saTofed aRar ekarebian
axla SviliSvils waarTvas taxti,
imereTs amiT ra, eSveleba?
am Tavadebsac, Sena ggonia, monatrebiaT Cveni Tan xleba?
yvelas sjobia Tu solomoni, imereTis taxts daubrundeba
Cveni pativic meti eqnebaT, da gulis tkena gauxundbaT.
Wabua orbeliani
rac qarT-kaxeTs sWirs, mec kargad vici,
gautanloba ari mizezi
Seni yvela Ze Tavs mefeda grZnobs,
arc unda ZmisTvis Secvalos gezi
farnavazi xom ari umcrosi, naxe mamulSi rogor iqceva
almasxans Zma rom stumrad ewvios,
is Zmac mosisxled gadaiqceva
oTxi wlis ambavs gagaxsenebdi, duSeTs ewvia kaTalikosi
masTan giorgi batoniSvili da winamZRoli mxaris sawymosi
batoniSvili almasxan, stumrebs, ar gamovida, ar miegeba
gana esaa qveynis Sviloba, Zmoba, erToba da nacvalgeba?
me ar davmalav erSia azri, mefem rac brZoliT aerTiana
Svilebs dauyo saZiZgn-saWmelad, eris mamoba esaa gana?
Svilebi mamas pativs ar scemen,
gaWirdes, gverdiT daudgebian?
67
sandro papadidi codva (1790 weli)
yvela mefobas calke mieltvis, Zmasac umtroben, gaudgebian
ufro mets getyvi, ara sawyenad,
dasafiqreblad gonis kars gqondes
taxtis memkvidre borCalos uzis,
mokvdeba, iqneb arc moagondes
Senze amboben da guli mwydeba, geria, magram mainc Svilia
oTxi wlis dagxvda, magis aRzrdaSi,
ramdeni tanjva gamogilia
isic uTqviaT, rogorc ruseTSi qali Tu mefobs, amasac unda
erekle masTan verafers xdeba da arc gauva, indomos Tunda
moene viyo, osefasaviT,
Cum-Cumad TvalTvals xom vikadrebdi
madloba ufals, aseTi gavCndi, ase vicxovre, ase davberdi
darejani
osefa Cemi erTguli ari, albad amitom bevri ver itans
sxvac bevri ari, sityvac rom dagcdes,
bus spilod aqcevs, ise gaitans
rac Seexeba osefas ambavs, misi naTqvami ra gagigiaT
rasac miyveba, aqve Tavdeba, mxolod Worebis klde agigiaT
masaviT Senc rom myavde erTguli,
rogoric ginda gareT ar Cande
rad gagikvirdes mec gierTgulo,
mec dagifaro, kidec miyvarde
vici ar gjera da ar mendobi,
SenTvis me mxolod mefis coli var
me mxolod vSobe, vzarde Svilebi,
mainc qali var, Tu ramed vRirvar
aravin icis win ra mogelis, xalxSi naTqvami zogjer axdeba
vinc ver auRebs alRos momavals,
saqmes Sordeba, kidec waxdeba
Wabua orbeliani
mec Cemsas vityvi, orbelianTa, vin naxa flidi, da
qvemZromeli
68
sandro papa didi codva (1790 weli)
CvensaviT, qveynis sadarajoze,
suls rom tovebdes, ari romeli
Cemi cxovreba mefis da qveynis erTgulebaSi mitarebia
ar davmalvivar brZolis simZimes, dro qeifSi ar mitarebia
axla Tu mTxoven gavxde orguli,
mefesTan pasuxs rogorRa vageb
sjobs dResve saqmes CamomaSoron,
sxvas gadvulocav, rasac ganvageb
baton dedofals amas mogigeb,
imas nu ityvi, keTils ver vxedav
qveynis bedia gadasawyveti,misi gulisTvis sityvas gibedav.
gsurs daiTmine es Tavxedoba,
marTali sityva wyromad gamige
gsurs gamaZeve, patimar myavi, ganrisxebulma, wera amige
me sxvanairad ar mecxovreba, arc minda viyo Woris mqsoveli
didebisaTvis ar miRvawia da arc madlobas visgan moveli
me Cems samSoblos vemsaxurebi, sxva sazrunavi arca mqonia
mefesac miwyiv imas vurCevdi, rac sasikeTo momigonia
siame mosvliT Tu ver moggvare,
mosvla xom mainc ar davizare
waval, safiqrals Tan waviyoleb,
RmerTo nu miwyen, Sen damifare
/Wabua orbeliani gadis. gamoCndeba osefa yorRanaSvili/
osefa
geubnebodi, ar mijerebdi, zaqiWamias erTguli ari
darbazobaze Tavi gadado, mis sadideblad Camohkra zari
misi ndoba rom ar SeiZleba, Tavad darwmundi, gaxda naTeli
Seni gerisTvis Tavsad gawiravs,
misTvis unTia dRisiT sanTeli
magram ar amxels Tavis xvaSiads da saqmes ise Caarakrakebs
TiTqo erTguli ari mefisa da masze zrunva alaparakebs
imerT Tavadebs agulianebs, erTianobis mowodebiTa
SeerTebulebs Sehpirebia dasaCuqrebas mamulebiTa
69
sandro papadidi codva (1790 weli)
darejani
osef, davrwmundi, Senebr erTguli am samefoSi aravin ari
qarTls da kaxeTSi vTesav sikeTes
da mainc vrCebi undo da mwari
dadianis qals Wabuasagan ukadrebeli mekadreboda?
samefos bedze eg Tu bevrs zrunavs, me araferi medardeboda?
marto is rad Rirs, solomon mefes, ra daemarTa, Sen Seadare
umemkvidreo darCa samefo, radgan meuRle hyolia mdare
Tavad erekles, winamorbedma, erTi Wiani Zlivs gauCina
kvdeba ar kvdeba, magram sivdeba, Cemma qalobam gadaurCina
Sen axla naxe Cemi Svilebi, erTi-meores tols ar udeben
zaqiWamias rad eymevian, SeZleben? gzasac gaumrudeben
ar momkvdariyo Cemi levani, ar gamxdariyo SemTxvevis wera
sul imas vfiqrob, geris magier,
im qyveynad wasvla ratom ewera
osefa
levanze javri unda Caikla,
ramdenjer giTxar, rogor, ra iyo
arvin eloda mis mibrZanebas, mivida, sufra Sua gaiyo
zaqiWamia Sexvda RimiliT, gverdiT moisva da miefera
Rvino igemes, lukma gatexes, ver mivadevne mec kargad mzera
batoniSvili rom cudad gaxda, zaqiWamia ukve kvdeboda
vin ifiqrebda Wirs gauZlebda, Tumc daavadda, gadarCeboda
sami welia ukve sivdeba, sadamde miva, aravin icis
amaSi brali Cemi ar ari, davrCi erTguli mocemul ficis
darejani
levanis sikvdils Sen ar gabraleb, magram gadarCa zaqiWamia
marTals ityvian, sikvdil-sicocxlis
gza gasayari erTi wamia
axla raRa vqna, ra vimoqmedo, axla egaa mefis memkvidre
Cem Svilebzec eg gabatondeba da izeimebs,
icocxlebs vidre
Semdeg Svilebi magisi movlen daviTia Tu ioanea
isinic magis jiSisa ari, Svili yovelTvis mamis mgvanea
70
sandro papa didi codva (1790 weli)
Cemi Svilebi, SvilTa Svilebi,
erT-urTze kargni, mxargaSlilebi
zaqiWamias unda eymodnen, Cemgan samefod gamozrdilebi
me ver avitan amdagvar yofas, dadianis qals ar mekadreba
miznisTvis yvela xerxi kargia, moZebna ratom damezareba
osefa
Tu damijereb, Cemi azria, yvelaze ufro gamosadegi
qmari Tu motyda, colma imefos,
qveynisTvis myari iyos Sedegi
ruseTma mogvca es magaliTi, qalTa mefoba dahbedebia
erTs meore cvlis, Semdeg mesame,
erTamneTs hgvanan rogorc debia*
`imperatrica~ xom ari qali, kacebze meti ukeTebia
ramdenic vici, misi augi ruseTSi arvis uxsenebia
ara da ari yvelgan cnobili, qmari sayvarlebs moakvlevina
mefed qali sjobs Tu mamakaci, midi gansaje, vin ari vina
CvenTan ver vityviT mefeze augs, duniazea** saxeliani
magram moxucda, Sen dedofalo, ifiqre, rom ar iyos gviani
ginda ar ginda, erekles mere, `imperatrica~ rom dagiZaxon
geri iqneba Tu geris Svili, SiSobdnen, Sengan ar gailaxon
Tu es gamova, yvelaze kargi, maSin, Sen gamo, mec avmaRldebi
rogorc ruseTSi ari `kancleri~
marjvena xeli Seni gavxdebi
magram Tu gaZlo zaqiWamiam da droze adre ar miicvala
Caketilia Tavis mamulSi,
Cvenc ver SevZeliT dagvetyo Zala
maSin yvelaze upriania memkvidreobis wesis gamocvla
ojaxSi uforss momdevno Secvlis,
sxva ukeTesi raRa ginda svla
Tu es moxerxda, zaqiWamias, aseTi momwons misi saxeli
mere ra, cotas Tu Seeqceva, vinaa mowme da damnaxveli
zaqiWamias uwodebs bevri. xo da Tu mokvda zaqiWamia
* mxedvelobaSia petre pirvelis Semdeg ekaterines, ana, ekaterine II mefoba.
** dunia _ qveyniereba
71
sandro papadidi codva (1790 weli)
areul droSi vin gaarkvios, ra uweria da ra Jamia
mTavari ari, Secvlili wesiT, misi daviTi ver gamefdeba
jer iuloni, Semdeg almasxan da usasrulod es gagrZeldeba
bolos gamova, abaSiZis xazs, moiSoreben dadianebi
Seni Svilebi, Svilis Svilebi ar darCebian dardianebi
me Cemi giTxar, ufro ukeTess, sxva, ara mgoni, moifiqrebda
arc ari rame gamosavali, rac Sen momavals erTad Sekrebda
kargad iazre me ki dagtoveb, ereklem SenTan ar daminaxos
yorRanaSvili, bagrationebs, tyuilad raze Semoelaxos.
/osefa mowiwebiT emSvidobeba da gadis/
darejani
lomis da katis igavis msgavsad, osefas Rone qveynad ra ari
erTgulebisTvis ar vifaravde, daecemoda sawyals Tavzari
Rone ara aqvs, eSmakobiT ki aTjer erekles gadaaWarbebs
sikvdilis toli ari magisTvis,
Tu SeiWmuxnis batoni warbebs
sanam me vicav ubeduris Svils, TiTis dadebas vin gaubedavs
TviT Cemi qmari, enasa ylapavs, Tumca osefas oinebs xedavs
Tund dRevandeli, me sad SemeZlo,
erTad SemeWdo amdeni xriki
solomon brZenad vqceuliyavi,
sayvareliviT mewyo tik-tiki
davkvaliandi. axla me vici, rogor Sevaba katas eJvani
mizani sazRvravs saSualebas, ra bedenaa Tua ugvani
pirvel, imerlebs uTxras uari da gaamarTlos es satyuara
TviT imerlebze zrunvis sababiT
da Tu morCeba am ambavs Cqara
sxva davaleba ar daayovnebs, esaa dReis da xvalis saqme
roca yabuli gaxdeba mefe, mesame Txovna davurTo aqve
me Tu vuyvarvar, vinac dRe da Ram TavgamodebiT vemsaxurebi
Tu vurCevnivar TavadTa colebs,
ar surs damasvas Tavs msaxurebi
Tu siyvaruliT wamomiyvana, xasad ki ara, damsva dedoflad
72
sandro papa didi codva (1790 weli)
keTil inebos, Cemi Silebi, ar damitovos mindorSi oblad
Secvalos taxtze asvlis wesebi,
rac sparseTSia, is daadginos
Tu ar unda, rom misi cxovreba, dadianebis modgmam aginos
magram manamde qarTli, kaxeTi Cem Svilebs Soris daanawilos
Tu ara, morCes col-qmrobis TamaSs,
monasters wasvla ver amacilos
morCa, dadginda, droa vemzado,
sarkeSi kargad Sevxedo Cem Tavs
aravin icis dRevandeli dRe, vis gauRimebs, vis moutans avs.
/emzadeba. male modis mefe erekle II./
/meore dRe: igive samefo darbazi. igive Semadgenloba. mo-
TaTbireTa Soris aris giorgi batoniSvili/
erekle mefe
jer ar mogmarTavT me, rogorc mefe,
romelmac unda daagvirgvinos
visi rogori ari naTqvami, vis mouwonos, vis dauTminos
bevri ramaa jer dasadgeni, rogori gvinda momavlis dReni
vin ra mirCia, rogor miviRo, ari begara Tu ari ZRveni
amitom minda, rac adre iTqva, gavimeoroT da gavagrZeloT
azrTa omi gvaqvs gaCaRebuli,
mofiqrebulic bolomde vwvelT
mxolod manamde, kaTalikoss vTxov,
guliT dagvloce mamao wminda
Cveni naTqvami, ar iyos Cveni;
mxolod survili, minda ar minda
da amas garda, giorgi ari damtkicebuli taxtis memkvidre
valdebulia darbazs auxsnas,
saboloo azrs vityode vidre
radgan Cem Semdeg, mefobis tvirTi,
wesis Tanaxmad, masze gadava,
man unda gviTxras ras eTanxmeba, raze ras eWvobs, eqneba dava,
yvelas erTad ki, ki ar gibrZanebT,
daCoqili gTxovT, dakvaliandiT,
73
sandro papadidi codva (1790 weli)
gulidan mosul grZnobebs miendeT,
nu isaubrebT xerxiT da fandiT
anton kaTalikosi
RmreTi samobiT movlinebula, samebis madli ar mogeSaloT
Cvensas ki ara, qveynis beds vwyvetavT,
Tavs ar ecruoT, ar SegeSaloT
samebis darad, mesame dRea, vmsjelobT,
vkamaTobT da ver SevjerdiT
unda dadgindes saerTo saqme,
piradi bedi gadavdoT gverdiT
winaswar glocavT, RvTismSoblis madli
saqarTveloze gadmosulia
erTs meoreze ar dagvrCes azri, ukan ixevs an sul wasulia
did saqmes marTebs didi msjeloba,
aseTi ari brZenTa xeloba
nurc avCqardbiT da nurc davaklebT,
ar iyos fuWi Cveni mcdeloba
magram icodeT, rogorc gadawyvetT,
iseTi gvelis Cven momavali
Tavze ki ara, Svilze ifiqre, aseTi ari mSobelis vali
giorgi batoniSvili
mefem rodesac aqeT mawvia, gumaniT vigrZen saqmis raoba
qveynis bedia saswors debuli, arvis egonos masxaraoba
me fexs viTrevdi ara imitom, rom qveynis bedi ar madardia
an rogor vityvi, Cemi da eris bedi-yismaTi Tanafardia
magram rodesac diadze fiqrob, iqve mciredic ar gaviwydeba
Cven mcireni varT, kacni calk-calke,
Tumca diadi CveniTa wydeba
asec SevxedoT, Cemi _ saerTo, erTamneTSia gadaxlarTuli
sxvisi kargia, Cemsas riTa sjobs, gancalkeveba Zalzea rTuli
miT ufro, roca Cveni meoba, Cven Soris ukve areulia
saerTo, Cveni, Cemad rom miCans, masSi saerTo gabneulia
amitom, raki mefe mibrZanebs, mama ki ara, mefe diadi
74
sandro papa didi codva (1790 weli)
daufaravad yvelas vauwyoT guls dafaruli ram xvaSiadi
gulRiad vityvi. winaswar vici naTqvami vis ar moewoneba
da mainc vityvi, amas moiTxovs eris survili da mefis neba
gavbedav, TqvenTan is gavamxilo,
rac gulSi mtkiced dafarulia
zogia Cemgan naocnebari, zogi nasesxeb-moparulia
me ase vici, ase maswavles, erToba ari simtkicis Ziri
ase vizardeT, amas SevcqeriT,
aseT sibrZneze rogor vTqva Zviri
qarTli, kaxeTi da imereTi Tu erT samefod erTiandeba
mterma moyvarem, Tavidan viciT erTianobiT aq ra moxdeba
daqsaqsulobas, gaTiSulobas,
erTbaSad Secvlis simtkice eris
ukan daxevad gardaiqmneba, aqamde Cvenze Semtevi mteri
mefes mivmarTav, mamas ki ara, mefev, Tu moxda Cveni erToba
iyav sardali, `patara kaxi,~ xvale mogelis erSi RmerToba
Tavad gansazRvre, guSin kaxobdi,
`patara kaxi~ mitom giwodes
meti SeiZel, metad mogendnen, erTobis Tasi gamogiwodes
ar maviwydeba is SemarTeba, fexqveS gaige TviT indoeTi
sadac iyavi, CvenTvis iyavi,
qarTvelobisTvis gwyalobda RmerTi
dRes raRa moxda, dRes xom ar gTxoven,
brZolis yiJina aaxmauro
geubnebian, viyaviT Zmebi, msurs Zmobis qudi rom damaxuro
Senc kargad ici, imerT survili, ari simtkice aq mefobisa
Tu uars ityvi, sxvas ras isurveb,
gaxdebi msxverpli Semdeg gmobisa,
da amas garda, Seni mefoba, erTobiT ufro gaZlierdeba
vinc gemuqroda, aqeT gebrZoda, dagemoneba, asedac xdeba
amitom getyvi diad xelmwifes,
diad meomars, ubralod mamas
cxovrebam bediT rac mogitana, kargi gageba sWirdeba amas
me rad agisxna, rad Segaxseno, siZlierea qveynad erToba
yvela waxda da yvela damiwda, vinc moindoma martom
RmerToba
75
sandro papadidi codva (1790 weli)
Cven Tu is gvinda, rom saqarTvelo
aRorZindes da Zlierad Candes
unda erTobas sayrdenad veqceT, rom aqeT-iqiT ar gadaqandes
da amas garda, yvela dafiqrdes,
ra gadasZalavs qveynis erTobas
urTierT dgomas, qveynis siyvaruls,
xorcis simtkices, sulis RmerTobas
da yovels garda, mefes vetyodi, mefev brZeno da uZliereso
gamoiare wuTi-sofeli, eWvebis daRi rodis dageso
Tu ginda marTla Tavs ki ar argo,
qveynad qarTveli gaaZliero
ufalo SegTxov, mogvec goneba, saqme gavWedoT saqveyniero
Cven yvelam viciT, Tu gviswavlia, Cveni dacema maSin daiwyo
roca gamoCnda Cemi da Seni, Cvenma Cven Soris, dayofa iwyo
dRes es dayofa samefos eltvis,
yvelas surs mefed iwodebodes
amdeni mefe, mefe ar aris, bevric uZaxo, bevric xdebodes
me gagaxsenebT warsulis ambavs
da vinc am naTqvams azrebs miabavs,
SeZlebs, qveyanas rom emsaxuros, gamoarCios sasargeblo avs
iyo dro, roca ebraeloba, qveynad yvelaze Zlieri iyo
magram daeca, roca samefo orad, oTxad da aTad gaiyo
Cvenc dayofilni davalT miwaze,
Tu ar vuwamleT, ase darCeba
mteri veragi Cagvylapavs yvelas,
vin imkiTxaos, vin gadarCeba
vasruleb, mxolod imeds gamovTqvam,
Tu eris Svilebs undaT erToba
uaris mTqmeli maTxovaria, xo-Ti iwyeba yvelas RmerToba
Wabua orbeliani
batoniSvilis sityva meama. sityvaSica Cans mamuliSvili
davlocav dedas, davlocav mamas,
vinc mogvivlina aseTi Svili
me bevrs ar vityvi, giorgis Semdeg salaparako araferia
76
sandro papa didi codva (1790 weli)
calke, vaJkacic codvaa qveynad, amirans martos ar umReria
gavimeoreb, baton dedofals, roca mibrZana, rac movaxsene
ver vuRalateb mefes, samefos da ver gavxdebi fuWad moene
azrs ver Sevicvli, qveynis siyvaruls aq ver movrCebi,
Tan Caviyoleb
jans aq davxarjav daunaneblad,
suls ar gavtanjav da aviyroleb
vhgoneb iqmneba ram saeSmako, zogs ukuRmarTi guls axatia
borot kacTaTvis qveynis daqceva,
rogorc mrevlisTvis wminda xatia
ar daiSlian Worvas da furCvnas,
dros monaxaven, Semogviteven
nebas Tu mivcemT, gavaTamamebT,
erTgulT sasunTqsac ar dagviteven
magram Tu SevZlebT, gavZlierdebiT,
gadaiSleba borotis kvali
ar dagvWirdeba maTi Zieba,
axloT ganCxreka, SoriT TvalTvali
saWiro ari mxolod xo vuTxraT, samSoblo Cveni vaerTianoT
Zala SevaWdoT, fexze davdgebiT. ara-Ti ratom davazianoT
ioane muxran-batoni
kargi survili saqme ar ari,
maT Sorisa Zevs usazRvro zRvari
kars mogvdgomia Turqi, sparseli,
moangrevs jebirs Rvarcofis Rvari
ruseTi gvyavda TiTqo imedad, axla ruseTic aRarsad ari
aseT dros Tqveni survil-qadili
Camesmis rogorc balRebs zRapari
daviT sardali
rac Wabuam Tqva, kidec meniSna, eSmakeuli ar moisvenebs _
Tavis moWorils, sxvas daabralebs,
gadagvayolebs mfurCnavTa enebs
garkveviT iTqva rac yvelam viciT,
ar Rirs zedmetad ganmeoreba
77
sandro papadidi codva (1790 weli)
samSoblo Tu me, me Tu samSoblo,
amas sWirdeba xmebis sworeba
sxva yvelaferi monagonia, mizez-mizezi ar daileva
Tu vixmaureT da ver SevjerdiT,
daqsaqsuloba ver daiZleva.
samSoblo gvelis, imer-amerSi gaCenilia didi imedi
vinZlo piraduls zurgi vaqcioT,
saerTo SevqmnaT gadasaxadi
viciT sparseTi rasa gTavazobs,
TurqeTs ra unda da ras gvpirdeba
ruseTma `traqtats~ zurgi aqcia,
da fexze dgoma gagviZvirdeba
Tu ar CavkideT erTmaneTs xeli,
ar vaZliereT Cveni sofeli
mteri gviyelebs Casafrebuli,
gagvimwardeba wuTisofeli
qaixosro wereTeli
Cven, imerlebma, yvelas gismineT da xma aravis amogviRia
ra ari bevri salaparako, guli ZmobisTvis Tu ari Ria
Cven aq movsulvarT ara savaWrod,
raTa gulebi Cveni SevaWdoT
pirdapira TqviT Tu ar gindivarT,
ar migaCnivarT saqmeSi sandoT
me ase vityvi: guSin, guSins win aq bevri azri gaviziareT
vin ra gvisurva, ra moindoma, ra gvsurda, aqeT raze viareT
SevajameT da davkvaliandiT, da Cveni azri aseTi ari
qarTlsa da kaxeTs Tu surs erToba,
aqa varT, erTad CamovkraT zari
Tu aras gvetyviT, Zmobis Ralatis
codva ikisreT da gaitaneT
nu dagvabralebT ise da ase,
erTobis grZnobas Tqven Tavad avneT
maSin gveqneba imisi neba, aqeT giwodoT Zmebi Tavneba
78
sandro papa didi codva (1790 weli)
romelTac raRac-raRac mizeziT, orive mxares awies vneba
da ufro meti, maSin Cven TviTon,
vityviT vin gvinda rom mefed gvyavdes
TviTon ganvsazRvravT ra moviqmedoT,
rom imereTi kvlavac ayvavdes
maSin samduravs nuravin gvetyvis,
ar gveSinia sityvebis setyvis
mware gansjisas ar daiviwyoT, vin uRalata, rodisa da vis
mefe erekle
samasi omi gadamixdia, samasjer mainc sikvdili vcani
ukan arasdros damixevia, samSoblo iyo Cemi mizani
roca avRaneTs sisxli vadine, indos vibrZole sakmao xani
xmals miviqnevdi, xmalmac icoda, samSoblo ari Cemi mizani
Tavrizs daveci, sparselT xanebi, davaxarisxe mgvani-ugvani
iqiT ra mrjida, aqeT mtkioda, samSoblo iyo Cemi mizani
somxeTi, ganja SemovierTe, naxiWevanis miwebi vxani
rac iqiT vTese, aqeT movimke, samSoblo iyo Cemi mizani
dRes am samSoblos Svilebs SegxariT,
risTvis vibrZodi, maswavliT aqeT
kacs xom saqmeni gamoaCenen, sityviT agineT da ginda aqeT
arvin ifiqros, kaci berdeba da veRar arCevs Cemi da Cveni
samSoblosaTvis erTiandeba, cakle napovni, erTad naSeni
me Cemi kalo gamilewia, rac SeviZeli, ari Sedegi
xeli moiReT, meti SesZeliT, vinc unda iyos, ari Semdegi
darbazobaze rac Tqvengan iTqva, da rac ar iTqva, isic gavige
ver SearyieT cixis kedeli, romelic CemTvis, me-ve avige
samwuxaroa, ar aris Zala, romelic gareT gamomiSvebda
Svebas momgvrida,
Jams daundobels momaSorebda, daamarcxebda
me SemiZlia dRes mxolod erTi,
rasac SegpirdiT, is aRvasruloT
bevris msurveli, cotas vjerdebi,
vax Sens erekles, Tavo bedkrulo
79
sandro papadidi codva (1790 weli)
1790 w. kidev erTxel CaiSala saqarTvelos gaerTianebis mcd-
eloba. qarTl-kaxeTis samefos imereTTan gaerTianebiT safuZveli
Caeyareboda danarCeni kuTxeebis SemoerTebis saqmes. ara da gaer-
Tianebis aucileblobas grZnobda yvela da Sesabamisi nabijebic
idgmeboda. erekle II uarma ki savalalo Sedegebi miitana. amiT
yvelaze metad ruseTma isargebla. man saTiTaod, praqtikulad
winaaRmdegobis gareSe daikava saqarTvelos samefo-samTavroebi.
samwuxarod, 1790 w. darejan dedoflis ̀ dasma~ ajoba erekle-
sas, SeTanxmebis CaSlis moTave darejani amiT ar dakmayofilda.
man aiZula erekle qarTl-kaxeTi misi SvilebisaTvis daenawileb-
daekanonebina. amas emateboda taxtis dakavebis wesis Secvla.
tradiciulad taxts ufrosi Ze ikavebda. darejanis proeqtiT,
taxtze ojaxSi ufrosi unda gamefebuliyo. ufrosi Ze, Semdeg
momdevno da a.S. darejani amiTac ar dakmayofilda. man Svilebi
aujanya mamas. arc erTi maTgani mxarSi ar daudga moxucs 1795
w. omis dros. giorgis es ar gamovuvidoda, radgan aRa mahmad
xanma misi sagamgeo borCalo da yazaxis saxanos nawili manamde
daikava. Tavad giorgis avadmyofobis gamo aqtiuroba ar SeeZlo.
Tavi misma Zem gamoiCina. rac Seexeba mis sasaxles, igi ganjis
mflobelma javaT xanma gadaarCina Zveli megobrobis gamo. erekle
praqtikulad marto Sexvda ubedurebas, romelic aRa mahmad xanma
ruseTTan SeTanxmebiT moamzada. ruseTi mxolod Semosevis Semdeg
amoqmedda da praqtikulad ganadgurebuli samefo advilad moaqcia
gavlenis qveS.
Secdomas Secdoma mosdevda. ̀ georgievskis~ traqtati ruseTma
gaauqma, roca saqarTvelodan jari gaiyvana da sparseTs asparezi
gauTavisufla. ar iqna gamoyenebuli TurqeTis winadadeba saqa-
rTvelos gaerTianebaSi daxmarebisa da lekebis TareSis aRkveTis
Sesaxeb Tu saqarTvelo ruseTs ar SemouSvebda da a.S.
bevri ram iyo dakavSirebuli 1790 w. gaerTianebis sakiTxTan.
am Secdomis kaskads, sabolood SeiZleba erTi Sefaseba mieces _
didi codva. codva eris winaSe mefisa, misi ojaxisa, didebulTa
erTi dasisa da a.S.
80
sandro papa didi codva (1790 weli)
codvis ganeitraleba samefo karma imiT scada, rom oTxi
aTasiani jari ioane muxran-batonis sardlobiT, qiziyis mouravis
zaqaria andronikaSvilis, jardan ColoyaSvilis da rac mTavaria,
darejan dedoflis dasis azriT, mefobis ueWveli kandidatis
iulon batoniSvilis monawileobiT, gadavida dasavleT saqarT-
veloSi da solomon II xelmeored gamefda. Cemi da Cveni, saxelm-
wifo saqmeSi kvlav airia.
aqve, rogorc damateba, erT mcire sakiTxze unda gamaxvildes
yuradReba: 1786 w. 16 agvistos giorgi batoniSvili RvTismSob-
lis miZinebis dResaswaulze estumra duSeTis raions. aqedan
mxleblebTan erTad fSav-xevsureTi moinaxula-moiloca. iqidan
qistebs estumra. ukan TianeTi erwos gziT wamosulma (erwos
midamoebSi mas Tavadma tusiSvilma umaspinZla) mefe arCil II –s
mier aSenebuli bokownis (bokornis) monasteri moiloca da Semdeg
bulaCaurSi gavliT dabrunda.
safiqrebelia rom VIII s. es Zegli unda iyos axlandeli
davaTis RvTismSoblis eklesia, restavrirebuli adgilobrivi
macxovreblis, didi morwmunisa da moRvawis givi odiSeliZis mier.
swored am eklesiasTan aRmoaCines cnobili `daviTis stula~, III
s. damwerlobis nimuSi (ix. ramaz patariZis gamokvleva). Tavad
Zegli da misi istoria, calke Seswavlas saWiroebs.
81
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
18 ianvari
cezari
vin oxeria, ar masveneben. davsvi wertili. rac iyo, iyo
ramdens avitan, bolo ar uCans, rasac vuyureb orad gaiyo
xo, damacadeT. `kuriers~ vusmen, egeb axli rame gavigo
`specialuri reportaJio~, romeli aris, ar Cans urigo
prezidentia? ara, ras ambobs? irakliao RaribaSvili
akadebiis biblioTekis direqtoria, didi aqvs wvlili
irakli? kacs es ra damarTia, WaRara rogor gaSavebula
zomiTac TiTqos Semcirebula, metyvelebiTac daSavebula
ras ambobs? rao? farul Canawers... farul Canawers...
prezidenti
`helou gigi~
Tbilisis meri
`mister prezident, savsem helou~,
Cems samefoSi gaTenebula
Tormeti xdeba. paraskevia. samuSao dRe ar dawyebula?
prezidenti
ra dros eg aris, guSin SevTanxmdiT,
aeroportSi gvelodebian
c e z a r i( cxeli zamTari _ 2013)
82
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
mudmiv mzad yofna maTi valia, Cemi lodiniT ki ar cdebian
sxvaa Seixi. arabTa Seixs. rasac Sevpirdi, ver valodineb
investoria Seudarebi. dolarTa wyaros misgan vadineb
Tbilisis meri
Cven ra arabeTs mivemgzavrebiT?
prezidenti
gigi ra mogdis, isunTqe SvebiT
CavalT, Cven saqmes uceb gavCarxavT,
tyuili SromiT xom ar davSvrebiT
or-sam dRes iseT dros gavatarebT,
sicocxleSi ar dagaviwydeba
zogi Wiri rom margebelia, xom gagigia, asedac xdeba
Tbilisis meri
ki magram, ratom ase saswrafod, baqos* mere ar damisvenia
rac rTuli iyo, iq movagvare, gazis tarifi isev Cvenia
gamomividnen qveynis mxsnelebi, dapirebebiT eRrZoT enebi
qalaqis meri var ugulava, magaT patarad rad veCvenebi
prezidenti
Sen magari xar, Seni moqceviT,
rac baqoSi hqmen, var kmayofili
magram mxolod Sen xom ar iyavi,
nikoleiSvls ar uZevs wvlili?
ramazi mudam iyo erTguli, arca mgonia gzas gaduxvios
Cven gviRalatos, ocnebas** ahyves,
aq migvatovos, iqiT ewvios
Tbilisis meri
fiqri ar aris. Cveni partia monoliTiviT aris Sekruli
* premier-ministri azerbaijanSi vizitisas sxva sakiTxebTan erTad gazis
tarifis sakiTxebsac ganixilavda. baqoSi Casvla mas gigi ugulavam da ramaz
nikoleiSvilma daaswres da premieris mcdeloba uSedego gamodga.
** igulisxmeba `qarTuli ocnebis~ koalicia.
83
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
Cven Ralats vinme Tu ganizraxavs,
sanam bijs gadgavs, gaxdeba kruli
Tqveni mcdelobiT da beladobiT, iseTi ari mTeli sistema
erTis mogeba danarCenebs rgebT, erTis wageba sxvisaa gvema
prezidenti
swored SeniSne. axla ki sul sxva, amocanaa gadasawyveti
jojoebi gvyavs dasamarcxebi, premieri hyavT giJi da ceti
ramdenjer vuTxar, modi SevTanxmdeT
da daviviwyoT rac adre iyo
rasac iSovi, rasac ipovi, valdebuli xar Sua gamiyo
uari miTxra, magisi dedac, xedav, rogori gaxda Tavxedi
Sevcdi qveynidan ar gavaZeve, aq davutove gadasaxedi
Tbilisis meri
Zvelze axal wels TiTqos SeTanxmdiT,
sul siyvarulze ilaparaka
patiosneba, saTnoebao, rogorc locvani, Caarakraka
oTxi dRe ari mxolod gasuli, oTx dReSi gana ra Seicvala
ratom gaviqceT arabeTisken,
TavdacvisaTvis ara gvaqvs Zala?
prezidenti
me Seni mikvirs, ise iZaxi, TiTqos mag jojos sulac ar icnob
sityva-pasuxi ar SeeSleba, Tavs mogawonebs da kidec iZmob
magram ra udevs im borot gulSi, an ra azrebi utrialeben
TviT axloblebic ver mixvdebian,
meocnebenic mitom uZleben
sxvam Tu ar icis, me kargad vici, Tu siyvarulze alaparakda
niSnavs, raRaca aqvs Canafiqri,
rac iyo, morCa, saqme gatrakda,
patriarqTan rom pirispir SevxvdiT,
sxva gza ar iyo, unda meTmina
Cumad viyavi da mainc igrZnes, orives erTad naxva mewyina
84
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
magaTi dedac, saqmes mivxedoT,
naklebi Segvxvdes egeb zarali
rac gviSovia, sxvas rad davuTmoT,
ufali gvaZlevs, ari alali
Tbilisis meri
iqneb aq davrCe. iq ar gWirdebi. sjobs Seixs calke elaparako
aqaur ambebs ise gaacnob, saqme egonos ram saarako
haramxanaSic, Tu gamovida, zedmeti mowme raSi gWirdeba
Tu aqedanac gaiyolieb, drostareba ar gagiWirdeba
amasobaSi me aq vizruneb, rom gavimyaro poziciebi
`vauCerebsac~* Camovarigeb, briyvebs vegonoT tkbili Ziebi
prezidenti
swored ver msjelob, sanam ras ityvi, unda aswono situacia
meocnebeni skamebs gvarTmeven. skami arc erTma ar gaacia
Seni droc mova. rac giSovia, ukan uwyalod amoiReben
ar dagindoben, Sen dasacavad, ubralod xmasac ar gaiReben
Sen rac iSove, CemiT iSove, mSieri iyav, roca mipove
qalaqis merad wamogaskupe, milionebis sisxli gawove
axla Sen ici, icvalnen droni,
wyali Segidga Senc cota mgoni
Tavs ar uSveli, dRes dagaweven, aravin iyo msgavsis gamgoni
Tbilisis meri
eg ar moxdeba. var arCeuli, TviT premieri ver Semexeba
ori weli maqvs vadis gasvlamde. gavitan, rogorc momexerxeba
da amas garda, saaxalwlod xom, mimarTva iyo gavrcelebuli
pirad cxovrebis xel uxlebloba, iyo xmamaRla gacxadebuli
am azrs davicav, vis ekiTxeba, rac miSovia, ari piradi
Zala maqvs, ZaliT gavatialo, avis mosurne, cerad mziradi
prezidenti
Tavs gagivida vatyob meroba, ar daiviwyo Cemi wyaloba
* qalaqis meriam Tbiliselebis yovel ojaxs 100-lariani vauCeri misca
denis, wylisa da nagvis gadasaxadebisaTvis.
85
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
me aRagzeveT, me avayvave, zogis kacoba, zogis qaloba
axla, rodesac geubenbian unda wamomyve, wamomyve unda
vTqvi, gadavwyvite, saWiro ari, aqauroba daiqces Tunda
nuTu ver xvdebi, me am jojoebs aministia rom SevTavaze
unda SeviZlo myarad damala,
wlebis manZilze vewvale raze
Tu ar ecdebi, Sens milionebs, romelic SromiT gigrovebia
umuSevrebi miiTviseben, sxvis xarjze yofnas naCvevebia
aministia* rom SevTavaze, xedav? maSinve miTxres uari
msurda damecva Tqveni naSovni, ar gadaylapes es satyuari
axla raRa vqnaT? ucxo mxareSi,
sjobs monagari rom gadavmaloT
aq Tu davtovebT, bolos mogviwevs,
CamorTmeuli wlobiTa vTvaloT
Tbilisis meri
sad maqvs imdeni, sad Segedrebi, am sacodavi milionebiT.
magram rac ari, xom Cemi ari,
umuSvebrebs rad davuTmo nebiT?
arc ise minda, aq miSovnia. sazRvrebis miRma ratom davmalo
ukan rodis Ra Camovitano. an xetialiT rad daviRalo?
anda, vin icis, ramdeni rame, ramdenze ari gaformebuli
gamovaCino, fulad vaqcio, sxvas mivabaro daxvavebuli?
aq ar mindoben, iq damindoben? vin momces amis mtkice piroba
aRmomiCenen, CamomarTmeven, SemrCeba xelSi fuWi viroba
egeba sjobdes oqrod vaqcio, aq sadme davfla da vudarajo
isev Raribi iqneb vegono, iqneb gadavrCe, ar davisajo?
prezidenti
gamkvirvebia Seni azrebi, Sovna SeiZel, Senaxva vera
Sensas mixede, sxvisas ras iTvli,
Cem qonebisken gagirbis mzera
* prezidentis winadadeba iyo ekonomikuri amnistiis gamocxadeba. 2013
wlamde visac ra hqonda naSovn-moparuli, CamoewerebodaT. misi winadadeba
uaryofili iqna.
86
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
me Tu maqvs meti, meti viSrome,
qveynis tvirTi maqvs akidbuli
isic meyofa, oqruaSvilma, damabezRa da momikla guli
ici irakli kacad vaqcie iusticiis saministroSi
daWerisganac gadavarCine, roca uzomod daTvra ̀ bistroSi~
veRar mozoma, milicielebs, gaudidkacda, auyiravda
gadaaviwyda soflis warsuli, sad gaizarda da rasa hgavda
CemiT iSova milionebi, da mere aqeT Semomibrunda
rac xelT moigdo ver dauTvlia,
Cemi qonebis daTvla mounda
televiziiT gamoacxada, amdeni aqvso miliardebi
sxvis namuSevars cerad rad ucqer,
yvelas Tavisi daaqvs dardebi
axlac asea, Tavad uyureb, mTeli qveyana areulia
Cemi partia, qveynis imedi, arCevnebis gziT waqceulia
gaveridebi, iqneb Cawynardes
da kvlav mSvelelad movevlinebi
sadac ara sjobs, gacla sjobia, Tavdadebuli* xom ar viqnebi
Tbilisis meri
mivxvdi, xval zeviT oci ricxvia,
prezidentobis bolo dRe ari
usaqmurebi ikribebian, sasaxlis irgvliv damdgara jari
qalaqis meri valdebuli var, aq Tu viqnebi, rame viRono
roca aravin memorCileba, ra SemiZlia ra movigono?
meore mxriv ki sazRvrebis gareT,
kargad micnoben, merad viTvlebi
pativsa mcemen, mec Sevifereb,
ucxoTa TvalSi rad Sevicvlebi
Tan Tu dagvWirda didxans darCena,
prezidentobis vada gavida
merobis vada xom ZalaSia, ar dagvWirdeba `viza~ Tavidan
amasobaSi kidec Cavicvi, wamosasvlelad movemzadebi
* Tavdadebuli mefe demetre, romelmac Tavi samSoblos Seswira.
87
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
magram merias ra davubaro, raze mivdivar, ra maqvs vadebi?
prezidenti
ususuri xar, rodemde gdio, gzardo, gaswavlo, gelaparako
unda SeiZlo koncentrireba, rom tyuili Tqva, ram saarako
daureke da uTxari ase, xaCiriSvili, axvlediani
romelic Segxvdes daubarebde:
zrunav ar iyos bolos gviani
Tbilisis SigniT mSeneblobebi, aRar Sendeba, gayinulia
am saqmisaTvis, jojoebisgan, Tanxis miRebis Sansi nulia
da naxe axla gamosavali, emiratebSi fuls gpirdebian
Tu prezidenti Tavdebad migyavs,
kreditebs aRar dagzardebian
mec raRa meqna, qveynis gulisTvis,
meriis Txovna gaviziare
Tu ki sikeTes daminaxaven, Tbiliselebis gamo viare
investiciebs vTxovT emiratebs, Cveni araa rame mogeba
Tu mixvdebian, dagvifaseben, sikeTes unda kargi gageba
nu daayovneb, ar miyvars roca xelqveiTebi malodineben
uCemod mainc arafrad Riran,
uCemod qveynad veras SeZleben.
/prezidentis sasaxlis mimdebare teritoria, moqalaqeTa
Sekreba/
mixeil andRulaZe*
erTsulovneba gamoviCineT, binaSi erTic ar davarCineTY
vibrZoleT sityviT, vibrZoleT ZaliT,
Svilebi davTmeT da ver varCineT
viareT mglurad, gvegona adre da Turme mainc davagvianeT
es lozungebi, masTan cocxebi, davwviT quCebi vanagvianeT
Turme rad ginda didi mcdeloba,
gagvigo, gahqra da gagverida
* sazogadoeba `erTsulovnebis~ Tavmjdomare.
88
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
sasaxlis kari gamoiketa da rom gvegona qeds moixrida
TviTmfrinavidan Tu gadmogvyurebs,
Cvens saqcielze gaecineba
Cven ver vivargeT, Cveni bralia, aseTi iyo ufalis neba
melor vaCnaZe*
vada gaudis prezidentobis, veRar daicavs kanonis Zala
cxra weli gvejda Tavze batonad da berketebi gamoecala
xvalidan ukve moqalaqea, xvalidan CvenSi xdeba rigiTi
gza gaugnia, unda vifiqroT, mosabrunebi CavketoT riTi
da amas garda, impiCmentisTvis, Seqmnili ari yvela piroba
moviTxovoT da davakanonoT, gamovaCinoT Cveni gmiroba
sasaxlis karebs klite davadoT
da davayenoT irgvliv mcvelebi
cocxiT gavgaoT misi xseneba, davikapiwoT misTvis xelebi
karvebi davdgaT, momxreebs vTxovoT,
dasxdnen, daiwyon Sig SimSiloba
erTxmad viyviroT, kidec viginoT, ise,
ar aCndes Wkva aSliloba
me ki da Cemi momxre biWebi, provokatorebs CavusafrdebiT
ar davanebebT mitingis daSlas,
win aRvudgebiT, ar davnebdebiT
arCil WyoiZe**
davagvianeT. sul viZaxodi, unda dagvewyo brZolda Tavidan
sanam sacodav gegmebs vawyobdiT,
dro gamonaxa, sadRac wavida
axla raRa vqnaT, vidgeT RobesTan,
rkinebs SevZaxoT da davemuqroT?
`pirveli ledi~*** gamoviyvanoT, vuTxraT,
rad darCa TbilisSi uqmrod?
es ar ivargebs, umjobesia, gaqceva yvelas gavagebinoT
* yofili politpatimari.
** ** `mefe erekle II~ sazogadoebis Tavmjdomare.
*** prezidentis meuRle _ sandra rulovsi.
89
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
`nacebs~* mivuxteT, rac uZarcviaT,
pasuxi vTxovoT da vagebinoT
me Cem biWebs vTxov mxarSi damidgnen,
dRes mxarSi dgoma didi valia
gamovikvlioT, vis SeuTanxmda, saiT wavida, ra gza galia
gamovadevnoT ukan mdevrebi, iq mivawvdinoT muqaris xmebi
rom ar ifiqros ukan Camosvla,
vuTxaraT nu cdilob, tyuilad Svrebi
melor vaCnaZe
dageTanxmebi. Tu gagvepara. CavTvaloT,
TiTqos CveniT gavuSviT
ra gvWirs giJebis mosabrunebi,
dabmuli gvyavda, axla auSviT
mTavari ari aRar dabrundes, darCes saiTac dilas wasula
msoflios vuTxraT, Cven kanons vicavT,
prezidentobis vada gasula
konstitucias Cven ki ar varRvevT, piriqiT, vicavT da
veferebiT
vcdilobT wavSaloT rac Cagvimata,
SesworebebiT aTasferebiT
arCil WyoiZe
ucnauria. kaci, romelic aRmaSenebels etoleboda
sxva arc erT mefes calad ar scnobda,
Tavdadebuli ecodeboda
rusTvels ficavda. axalcixeSi , Semoexarja ori striqoni**
ilia marTlis kvals mihyveboda, suraTi hqonda misi naqoni
sizmara iyo Seudarebi, da sizmariviT Cumad wavida
darCa lazika asaSenebi, unda daviwyoT Seqmna Tavidan
ra kaci iyo, rogor dagvtova,
rogor uecrad mogvikla guli
* erTiani nacionaluri moZraobis wevrebi.
** axalcixeSi prezidentma Tavi moiwona rusTavelis codniT, magram SEeSala
da Sercxva.
90
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
is dagvrCenia gamovitiroT, davrCiT bedisgan daoblebuli
xval mcxeTas wavalT, sveticxovelTan,
rom paraklisi gadavixadoT
ilias ZeglTan mitings gavmarTavT,
sacinlad Tavi ar gavixadoT
Temo qoriZe, petre mamraZe,
SegvTanxmdnen, iq mxars dagvimSveneben
cota sityvasac Semogvaweven, sabrZolo gegmebs agviSeneben
didi aqvT am mxriv gamocdileba,
Tumc dro da Jami swrafad icvleba
gadutaniaT mravali Wiri, xelewifebaT axlis gaZleba
mixeil andRulaZe
Tu Tqveni gundi wiwamurs miva, iq dagWirdebaT jipi an niva
mixvalT da naxavT tanmaRal kibes,
qvebis windebi uwesod scviva
rom ar daSavdeT kldeze mcocavni, Toki waiReT da warayini
vinc zeviT ava, is dainaxavs,
Zeglebis mcvelebs hRrZobiaT tvini
da ufro metad tvin naRrZobia,
vinac saxalxod ilias ficavs
misi Zegli ki arafrad uRirs,
misken misasvlel gzasac ar icavs.
arCil WyoiZe
orjer mivmarTeT Tavad prezidents,
vTxoveT saqmeSi dagvxmareboda
rom aRgvedgina Zeglis win kibe, romelic gzaSi gveRobeboda
ilia marTals rad mixedavda, misaxedi aqvs sasaxlis xedi
riyis midamo, xidi SuSisa, avlabaridan gadasaxedi
moTxovnil saqmes ra sWirdeboda,
kibis aRdgena, Zeglis gawmenda
ver gaimeta iliasaTvis, misi fiqrebi sxvagvarad frenda
axla raRa vqnaT? imedad gvrCeba ivaniSvili, didi qarTveli
imdeni Zegli aRudgenia, aravinaa maTi damTvleli
91
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
aq bevri xarji ar dasWirdeba,
sanacvlod vityviT, rac saTqmelia
miSas gavlanZRav, biZinas vaqeb, enas saTqmeli ar daelia
ase SevTanxmdeT, Tqven aq gamagrdiT,
sabrZolo banaks nu miatovebT
Cven wiwamuris gzas gadavketavT,
Tu gamoCndeba, iqve davtovebT.
/TviTmfrinavSi/
prezidenti
ra Wkviani var. momitingeebs oriod wuTiT gamovaswari
Sen fexs iTrevdi. ratom ggonia,. ar mogadgeba maTi amqari?
tyuilad fiqrob, kanoni gicavs, meri xar, aras dagiSaveben
akakis* naxe ra dRe ayenes, Senc lamaz cxvir-pirs gagiSaveben
mere isev me unda giSvelo,
prezideniti var, valdebuli var
sanam gWirdebi, kidec Semaqeb,
ise gaxvretil Saurad vRirvar
Tbilisis meri
ase rad ambob. akakis madri, loTs da deboSirs Tavawyvetilsa
roca brazdeba, aravis indobs,
erT-urTSi urevs dedas da Svilsa
parlamentSiac unaxavT mTvrali,
sul erTi iyo kaci Tu qali
mamraZes scema, imnaiSvilsac Calurjebuli dahqonda Tvali
prezidenti
mamraZes scema, mere amiT xom, iq erTguleba gamoiCina
is Jurnalistic, ena uswrebda da dausjeli ar daarCina
amitom iyo me erTguleba, davufase da gza gavuxseni
vinca gmfarvelobs, mas emsaxuro,
ratom ggonia nakli da seni?
* parlamentis wevri akaki boboxiZe. zugdidSi mas kvercxi esroles.
92
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
Tbilisis meri
mamraZis cema ra gmirobaa, Tanac ici rom ar gipasuxebs
ar gapatiebs, magram iyuCebs, sasamarTlosac ar Seawuxebs
imnaiSvilic Jurnalistia, profesiulad aidga ena
ver Seubruna akakis xeli, deputats SerCa, msaxuris cema
am Cxubs gmirobad ar CauTvlidi, gamomivida eg ̀ ded hasani~*
Cveulebrivi medrove ari, da iboginebs sakmao xani
prezidenti
eg mec gavige. guSinwin Turme, moskovSi, sadRac CaucxriliaT
ramdenic hqondeT avtoriteti,
qurdebs qurdebi mainca hqviaT
isic miambes, qurTi yofila, kukiazea** Turme gazrdili
rac giweria, is ar agcdeba, ramdenic ginda iyavi frTxili
Tbilisis meri
marTali uTqvamT, iezidia*** aqedan iqiT ari wasuli
kukiaze aqvs adgmuli fexi, Tbilisi ari misi warsuli
ase amboben, aisorebi, qurTebi, misgan aRzevebulan
romelic ari ruseTSi Savi, aqedan yvela masTan wasulan
kalaSovi xom Cen CavsviT Saqro, avtoriteti misgan qebuli
iq Soulobda, aq xarjavda, amitom iyo dafasebuli
`ded hasans~ Turme anderZad hqonda,
rom daekrZalaT mSoblebis gverdiT
miTxres da mTxoves neba mimeca,
radgan icaven mis survils mkerdiT
prezidenti
mere, ra hqeni, mieci neba? da ara mkiTxe saqmeze rCeva?
vatyob didkacob, ar mepuebi, moRalaturi dagyveba Cveva
qurdebi mitom Cavsvi cixeSi,
gverCodnen, Tanac gvecilebodnen
* ruseTSi kriminaluri samyaros lideri, romelic 16 ianvars mokles
moskovSi.
** ubani TbilisSi.
*** iezidoba _ qurTebis nawilis religia. xSirad igi erovnebad miaCniaT.
93
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
magaT gasayofs rasa vSoulobT, SovnaSi mainc gvejibrebodnen
ratom gavxadoT gasayofeli, sjobs Cveni iyos mTeli sofeli
sasaxle Cven da sakani maTi, ityvis yoveli WkuaTmyofeli
Tbilisis meri
kvalSi mogyvebi, brZolis taqtika, karga xania, gavizepire
amitom iyo ar vuTxar `ara~, `xoc~ ar vuTxari, gavinapire
xo meTqva amiT kanons varRvevdi,
ara arRvevda kacobis wesebs
micvalebulTan vinac ibrZolebs,
aravin uwyis sad daikvnesebs
dRes vici qurTebs uars etyvian,
ar Sesruldeba maTi survili
Savebic boRmiT aRivsebian, SurisZiebis moklavT wyurvili
Cven gaveclebiT, saerTo risxva ̀ meocnebeebs~ miubrundeba
wveTi da wveTi zRvad gadiqceva,
mere vin icis sad ra moxdeba
prezidenti
momwons naTqvami, taqtikuri svla,
ari mraval mxriv momgebiani
Cven Tavsac vicavT da Tavsac vesxmiT,
ise, ar Segvxvdes rame ziani
mxolod ar mesmis, TavaT qurTebi, rad eyofian iezidobas
rwmenis mixedviT qurTTa gaTiSva,
ver waadgeba ricxviT didobas
rac ari ari, sad damarxaven, pasuxi Cven ar mogvekiTxeba
Cven marTlebi varT isec da asec,
amaT SexvdebaT wyvevla-furTxeba.
Tbilisis meri
micvalebulTan brZola ar gvargebs,
isec bevri gvyavs Casafrebuli
`aministiiT~ Tu gamovidnen, TbilisSi yofna iqneba rTuli
94
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
prezidenti
vxedav, motvine, qveynidan gacla,
ramdenime dRiT ari saWiro
momitingeebs gaveridebiT, amaze fiqriT rad gaviWiroT
Tan sazRvars gareT finansur saqmes,
gadagviwyveten umtkivneulod
ufalma ar qnas dagvWirdes gacla,
xom ver davrCebiT wlobiT ufulod
Tbilisis meri
mizezic kargad SerCeulia, arabeTisken visac ulia
icis vaWrobiT qalsac iyidi da ufulobac daZleulia
CvenTan piriqiT `ocnebis~ *
xalxma umuSevrobis rigebi zarda
investorebic aRarsad Canan,
da ra gviSvelis gaqcevis garda?
rac iyo, iyo. oci aTasi imaT rigebs rom miemateba
cixidan gareT gamosulebic, vin warmoidgens aq ra moxdeba
prezidenti
aTas xuTasi me Seviwyale, xuTi aTasi magaTi ari
mSivrebi mSier xalxs danamati, datrialdeba cirki magari
verc gaamtyuneb, ar moiparon,
ra qnan cxovreba xom mainc undaT
iyaCaReben, rasac naxaven, daecemian, gundaT da gundaT
Cven gavmarTldebiT, xom vafrTxilebdiT,
`aministia~ sazianoa
axla daicvan Tavis qoneba, riTic SeZleben, visic ra Snoa
Tbilisis meri
kriminogenur situacias rom maRla avwevT, es xom cxadia
daeTxoveba mravali qveynad, rac uSovia da abadia
biznesmenebic abuntdebian, Tumca mSivrebi ar darCebian
CvensaviT vinac droiT damalavs, mxolod isini gadarCebian
* koalicia `qarTuli ocnebis~ wevrebi.
95
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
prezidentobis vada Tu gadis, Cemze iqneba axla Seteva
da ra ician, kvali wavSale, Cems `dosieSi~ rac Caeteva
axla daviwyeb TviTon Setevas,
Tavdasxma aris kargi Tavdacva.
Tanac mivuSveb, rom bevrma SeZlos,
metis miReba da metis Zarcva
sawyal xalxs vinac me mabaria, Tbiliselebi, es maTxovrebi
as-as lars vCuqni, oRond gaCumdnen
da nawyenobis dawvan davTrebi
Cems xelqveiTebs, aparatis xalxs, ukve miveci didi xelfasi
Tu gaWirdeba gvierTguleben, moqrTamulebis avwie fasi
dacvac Sevqmeni, uwyebis dacva, pirad dacvas rom daemateba
madlierebi Zalas Sekreben, visac `ocneba~ ar exateba
amasobaSi momitingenic daiRlebian, daiSlebian
SeeSvebian im maRal nayofs,
romelsac xtomiT ver Sewvdebian.
prezidenti
garda piradi mosazrebisa, saerTo saqmec Tu gavarigeT
Cveni momxreni moiqcevian, rogorc viTxoveT da davarigeT
aTi dRis win vTqvi, rom arabulma
`dabi jgufma~ Tqva Cvenze uari
axla SevxvdebiT, rom ganaaxlos es dapireba da satyuari
imitoma vTqvi, rom gamarTleba hqonoda am Cvens gamgzavrebasa
sinamdvileSi, maT vin dauwyebs, cnobil mizezTa moZiebasa
ori welia kontraqti Sewyda, me ki ise vTqvi, rom ar vicodi
parlamentis win ras aSenebdnen,
codnis wyurivliT mimovidodi
Senc kargad ici, zed rusTavelze axal Senebis miveci neba
Tan vukarnaxe rogor gaeyoT wilebi visac ar ewyineba.
dedis magaTma, Turme undodaT, uwilod rame eSenebinaT
wili movTxove, iukadrises, arifebi varT Cvenze ecinaT?
Tbilisis meri
sami edvardsi, maTi ufrosi, korufciaSi gamoqeqili
96
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
procentze rogor bedavda kamaTs, gaumaZRari,
giJi, debili
prezidenti
sanerviulo araferia, rac daikarga, is sawyenia
ufro lazikis bedi madardebs, amaTgan rogor dasaTmenia
anaklias da enguris axlos, didi qalaqis viwye Seneba
sastumro Cavdgi, Waobebs mivdgi
da davaSrobdi rogorc meneba
axla raRa vTqva, am jojoebma, Sewyvites misi dafinanseba
mitirebia amaTi deda, amaTi yofa, fuWi arseba.
Tbilisis meri
lazikis saqmem, ase ityvian, wyali dalia Cailurisa
traki ar gvqonda raze viwyebdiT,
gadamdgarebi mqmneli varT risa
prezidenti
ar gaagrZelo, rogor wamogcda, CvenSi araa jer gadamdgari
Semodgomamde rogorme gavZleb, Seni merobac jeraa myari
es imas niSnavs brZola grZeldeba, ase iolad ar damTavrdeba
vinac sakuTar sisustes igrZnobs, vadaze adre gadagordeba
Sen marto naxe, ramden problemas,
jer ar mosulan, gadaeyarnen
am gamarjvebas bevri inanebs, inatrebs Waobs sadac eyarnen
marto is rad Rirs mosaxleobas ramden rameze misces piroba
ra Seusrules, ukve gamoCnda, uunaroba, qceviT viroba
xelisuflebis warTmeva undaT da ara yofniT gambedaoba
ra riT Secvalon, ver gaugiaT, vin da vinaa, maTi raoba
es imas niSnavs, Sansi didia, erTi-meores ar endobian
Tu brZolas iwyeb, nu SeCerdebi, am Segonebas vera xvdebian
Tbilisis meri
eg TavisTavad, magram Cven ra vqnaT,
lazikis saqmes ra eSveleba
dawyebul saqmes ver mivatovebT, arc uweria mas gagrZeleba
97
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
prezidenti
Sen ra gadardebs, lazikis saqme, viT satyuara mogonilia
fulis maxea. Tan rusebisTvis sanerviulod `Setenilia~
gaxsovs, Sevpirdi mosaxleobas
warTmeul mxaris dabrunebasa
cxinvals da javas, soxums da gagras,
kavkasiis mTebs, sxvasa da sxvasa
rac ar SemeZlo, ras gavawyobdi,
magram pirobis darRvevas vgrZnobdi
putins vebrZodi, vera vCagravdi,
magram arc Zalas rusisas vcnobdi
da movigone, lazika erT dros, anapis mxares iyo qalaqi
skolaSi gviTxres. davimaxsovre.
miuRwevelze gvqonda laq-laqi
bavSvobis natvara amotivtivda. azrma goneba gaasxivosna
mogonebebma kidec gamarTo da afxazeTze dardebi moxsna
gavmxiaruldi. maSin vifiqre, iqneba sxvebic vamxiarulo
qalaqs daviwyeb, lazikas varqmev,
rom amiT natvra sxvebs avusrulo
meocnebeni hqviaT jojoebs, magram ara aqvT ocnebis Tavi
rac me mixaris _ maT is awuxebT, rac maT uxariT Cemia avi
axla xels viban, me Cemi vqeni, gind aaSenon da ginda ara
maTi survili, Caklan lazika, arc gamexarda da arc memwara.
Tbilisis meri
lazikis garda ramdeni rame, bolo xans iyo wamowyebuli
zogi saWiro, zogi naklebad, magram yvelaa SeCerbuli
hidro sadguri zed xonis wyalze,
eleqtro wyaros kargi imedi
aravin icis am mSeneblobas, xvale rogori moelis bedi
Tavad TbilisSi, aeroportSi, asafreni gzis, meore xazi
romlis Seneba gveCqareboda, darCenilia, rogorc naxazi
an SemovliTi rkinigzis xazi, ukve welia, dawyebulia
ramdeni xidi da baiduki, ukve naxevrad agebulia
98
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
Cven Tu ver SevZlebT,
ra eSveleba, mSeneblobebi gaCerebuli
dro da amindis anabaria, uxmar-uvneblad daZvelebuli.
prezidenti
genialuri iyo nabiji, roca daviwye mSeneblobebi
yoveli kuTxe avawriale, yvelas Sevavle zrunviT xelebi
svaneTSi avel, turbaza gavxsen, zemo aWara movinadire
iqidan kaxeTs gadavuZaxe, jojos TvalebSi gavWede dire
vadebi davTqvi, Tumca vicodi, imden xans arvin gamaCerebda
me wavidodi, sxva arvin iyo,
am mSeneblobebs erTad Sekrebda
bavSvi ara xar, imdens ver mixvde,
qalaqi erT dRes ar aSendeba
adamiani imediT ari, yoveli dila ase Tendeba
adamianebs imedi mivec mSeneblobebis wamowyebiTa
xma rom moecaT im arCevnebze, imediT savses, Tavis nebiTa
amitom iyo, partias vende, misi mogebis mizniT viare
sabavSvo baRi, skola da klubi, sofel da sofel Semoviare
ar damijeres? Tavs daabralon, mSeneblobebi Tu SeaCeres
ar daiviwyon, ras vpirdebodi, vis uRalates, vis miuferes
Tbilisis meri
SeCerebuli mSeneblobebi Tvalebs matkiebs,
rogorc mazoli
aeroportis bedic mawuxebs da asafreni axali zoli
ra eSveleba qalaqis xvales, kafe-barebi daixureba
turistTa nakads verafriT gavzrdiT,
Segezareba qveynis yureba
amaT rom hkiTxo, aqvT warmateba
da samarTalsac daamkvidreben
Tedo, mindia* miuwveviaT, maTgan momavlis ambebs igeben
* Tedo jafariZe, mindia ugrexeliZe _ e. SevardnaZis periodis kadri.
99
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
abaSiZe* hyvavT Suamavali, misgan rusebsac etenebian
mogzavnilia ivaniSvili, amas mixvdeba qveyana gvian.
prezidenti
Sen marTali Tqvi. ivaniSvili,
SevardnaZis xnis kadrebs eyrdnoba
Semoikriba yvela warsuli, visac ar hqonda Cemgan Sendoba
xadurs** uyure, rogori rixiT da ra aplombiT daiareba
misi warsuli, qrTamebiT savse, naxos visac ar daezareba
rogori ari, rodesac qurdi, patiosnebis wesebs gaswavlis
xazinis virTxa finansebs marTavs,
xelSi Camgdebi sxvisi nadavlis
gind kirvaliZe***, ra esmis soflis,
glexkacs satkivars rogor gaugebs
naxnav-naTesebs rom miadgeba, mosavlis patrons weras augebs
Zvel kadrebs endo. es imas niSnavs,
axlebi ar hyavs mcodne da sando
Zala-uflebas mecilebian. aseTebs Cemi naSeni vando?
rac me SeviZel, sxva vin SeZlebda, qveyana iyo didebis gzaze
ise araa, amaT rom undaT, xalxi amReron Sewyobil xmaze
cotac vacaloT, Tavadac naxav, Zvelni, axlebSi airevian
dro mova, isev Cven davbrundebiT, demokratia amasa hqvian
Tbilisis meri
airevian, maS ra iqneba, sxvisi, Tavisi ver gaugiaT
ivaniSvilis milionebi, qvafeniliviT qveS daugiaT
amaT hgoniaT rom miliardebs, amden damSeuls SeaWmevinebs
dolars rom mogcems, aTs gamogarTmevs,
mwyurvals wyalsac ar dagalevinebs.
prezidenti
ivaniSvili aRar mixseno. eg jojoebis meTauria
* zurab abaSiZe _ ruseTTan urTierTobis saqmeebSi specialuri
warmomadgeneli.
** nodar xaduri _ finansTa ministri.
*** daviT kirvaliZe _ soflis meurneobis ministri.
100
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
wlebis manZilze rac davalage, eg SemogviCnda da auria
rac me sikeTe magas vuyavi, rac hqonda, vTxove da gavuyavi
TanavugrZnobdi, bevrs ar vZalavdi,
briyvi yofila, Zunwi da avi
gaugonari moxda ambavi. wlobiT vicavdi da vmfarvelobdi
magis habituss arad vagdebdi,
veferebodi da TiTqmis vZmobdi
gamiTamamda. samas milions veRar mogcemo, SemomiTvala
mamacxonebuls rad gaukvirda,
batons begarac unda da Ralac
me erTSi Sevcdi, rogorc agenti, putinisagan Semogzavnili
arc daviWire, arc gavaZeve, arc mivuCine mkvleli _ aCrdili
marTali uTqvamT, sikeTe mudam siboroteTi mogibrundeba
ar gagikvirdes, rwyils Tu daisvam,
male qoCorze agafrindeba.
Tbilisis meri
gvinaRa ari TiTze kbenani.
dro gvqonda, dro ver gamoviyeneT
is vapatieT, es vapatieT, xma ar gaveciT, win davayeneT
minis koSki rom avagebine, gana qveyanas gavagebine
botanikur baRs farTi moaWra, masze pasuxi ar vagebine
Semogvibrunda, erTi is SevZel, patruli Sua gavayofine
meriis dacva calke Sevqmeni, yulfSi Tavi ar gavayofine
ara da mqonda SesaZlebloba, momewyo rame provokacia
magram vifiqre, ra fexebs momWams, ra SeuZlia, an ra kacia
xedav fxa rogor gamoiCina, CemTvis nawili ar daarCina
xalxis gulisTvis viTom Tavsa sdebs, ase eSmaki ram gaaCina.
prezidenti
veras dagvaklebs, konstitucia ise mivWeri, ase movWeri
imuniteti gvicavs orives, aravinaa Cveni damWeri
RaribaSvili* ministrad dasva, TamazaSvilis siZe ugvano
* irakli RaribaSvili _ Sinagan saqmeTa ministri. Tamaz TamazaSvili misi
simamri da gamocdili kadri.
101
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
eg Seedreba axalaias*, Tu gavutolo orives vano?
amaT hgoniaT `Carecxilebis~ dro isev ukan motrialdeba
imas ver grZnoben, vinc miRalatebs,
maTTvis cxovreba gatialdeba
ase moviqceT, emiratebSi, viTom mogvelis didi saqmeni
ori-sami dRe iq gavataroT da gadavmaloT, racaa Cveni
Semdeg iqidan strasburgSi waval,
ori kviris win miviRe wveva
sityviT mivmarTav, imaT liderebs,
Cemi mosmenis dasCemdaT Cveva
Senc dabrundebi TbilisSi am dros, rom gaamagro poziciebi
Jurnalistebmac farTed gaSalon, rogori mqonda ovaciebi.
Tbilisis meri
gegma kargia. magram raRa vqna, Tu ar gaCerdnen momitingeni
Tu Sens sasaxles alya ar moxsnes.
Tu gaumyardaT virobis geni?
ex, ra dro iyo. da ra kadrebi,
daundobeli damrtymeli Zala
`sod-i ~Tu `kud-i~**, keJera, baCo,
yvela erTbaSad Semogvecala
prezidenti
CaviklaT warsul kadrebze dardi. ase gvetyoda didi ilia
erTs meore cvlis, modis mesame, mosagonaric ar dailia
Cven unda vsdioT axla sxva Worebs,
wavaxalisoT vinc aagorebs
simarTle ari RaribTa xvedri,
mdidarTa Wori xalxs aamZorebs
dagegmili maqvs, ra dagimalo, visze ra iTqvas, vis ra vacalo
rom xalxis masa orad gaiyos, wageb-mogebac SedegiT vTvalo
vano atydeba, merabiSvili, qveynis xazina carielia
sabiujeto kraxi mogvelis, Cven fulze fiqri ar dagvelia
* baCana axalaia, vano merabiSvili _ yofili ministrebi.
** `sod-i~, `kud-i~ _ Sss danayofebi. keJera _ daviT keJeraSvili.
102
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
kote kublaSvils aqvs miTiTeba,
zewolis faqtze ilaparakos
mosamarTleebs xels uSliano, es gaaJReros da gaatrakos
zogi datovebs Tanamdebobas, es davabraloT jojoTa Zmobas
`lobistebs~ vetyvi, axal mTavrobas,
mkacrad mosTxoeen CemTan Tanxmobas
mec davamtkiceb, samxedro kadrebs, pensia unda gauormagdes
raTa samSoblo daculi gaxdes
da samarTali maTTvisac aRdges
sxvafriv mtris safrTxe Zalze didia
da momavali bewvze hkidia
im samezoblo xidebsa wvaven, rac amigia da gamidia...
***
cezari
ra ucnauri mesmis ambebi, visi visSia, mainc ver vxvdebi
Tqves, mosmenebi aRar iqneba, saidan gaCnda Canawerebi
Tu mogvatyues, mainc usmenen,
simarTlis Tqmaze Tavs ratom sdeben
sxvisas swunoben, Tund iyos kargi,
Tavis uvargiss raze aqeben
iyo dro, miSa rogor momwonda,
vfiqrobdi, mova da agvaSenebs
axalgazrdaa, ganaTlebuli, ar daujerebs macTurTa enebs
kacis imedi Turme mwiria, ra moxda, rogor gadairia
reketi iwyo, bozoba iwyo, sikeTe mospo da agviria
axla axali Tu Zvels miabavs, vinRa gaarCevs keTilsa da avs
Tu biZinasac Sig CaiTreven, unda velodoT uares ambavs.
/20 ianvari. prezidentis sasaxlis momdebare teritoria.
momitingeni karvebs amagreben/
103
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
Temur SaSiaSvili
oci ricxvia. dReidan qveynad axali droa da realoba
dRes moTminebis fialas davcliT,
ar dagvWirdeba dava, caloba
dRes Sekrebaa Rirseulebis,
vaglax, gvWirdeba Rirsebis dacva
vaglax, gvWirdeba quCebSi dgoma,
rom SevaCeroT lanZRva da Zarcva
aq SevkrebilvarT Rirseulebi,
samSoblosaTvis gvicems gulebi
aqedan vetyviT yofil prezidents:
Sen Rirseulad ar gvegulebi
iyo dro roca rwmena dagvqonda, axalgazrdaa, Wkvas moegeba
samSoblosaTvis Tavsac gawiravs, misTvis zrunvaSi gadaegeba
gvqonda imedi, demokratia, uzurpatorad Camoyalibda
visac akoca, ministrad dasva, visac agina, is gaRaribda
brmebi ara varT ver davinaxoT,
cxrajer Secvala konstitucia
korufciaa elitaruli, politikuri prostitucia
mainc vuTmineT vada gavida, uzurpatori unda wavides
mis Tavxedobas zRvari daedos,
Cvens moTminebas aRara cdides
da nu gvaswavlis sazRvargareTi,
Serigebisken nu mogviwodebs
veRar avitanT magis sigiJes,
ver mivutevebT sisxlis msmels codvebs.
melor vaCnaZe
ers movuwodeb, dRes bolo dRea
da `impiCmenti~ dawyebulia
aRar erqmeva xval prezidenti, wiTeli Suqi anTebulia
unda CavketoT misasvlelebi, rom sasaxleSi ver Segveparos
aparatura davamontaJoT, Cumad gvirabi rom ar gaTxaros
karvebi davdgiT. karvebSi unda,
dRe da Ram gvqondes morigeoba
aq gamoCndeba erTsulovneba, brZolis unari, kacis meoba.
104
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
daviT liluaSvili
koalicia mitom Sevqmeni, ra SegviZlia, meCvenebina
ra uflebebi irRveva Cveni, meTqva da saqme mekeTebina
axlac TqvenTan var da mogiwodebT,
xelisuflebas movuwodebdi
yofil prezidents rac movuTmine,
ras vuwunebdi, kritikiT vsdevdi
Seafasos da Cvens samsjavroze: gansaxilveli gamoitanos
kanongareSed gamoacxados, gandevnos, codva Tan gaatanos
xuTi wlis winaT, gayalbebis gziT, SeZlo mogeba arCevnebisa
aras dros iyo xalxis moyvare, Semsrulebeli misi nebisa
rezo CxeiZes movkari Tvali, iciT kacia miwyiv marTali
hkiTxeT Tu vstyui, ase ar iyo, tiranobis gzis amosavali
es gzac gasrulda, unda mogvSordes,
ra mizezebic ar unda hqondes
xalxis nebaa aRsasrulebi,
man ra gvaswavlos, Cven ra gvijobdes.
rezo ZoZuaSvili
ari naTqvami. kacs rac awuxebs, is satkivari alaparakebs
iciT yofili fexburTeli var,
ratom movyvebi TqvenTan arakebs
politikaSi ar Caverevi, mawuxebs sportis mdgomareoba
ar manRvlia visTana bozobs, an visTana aqvs miwyiv Rreoba
vakeSi gvqonda sporsmenT samWedlo,
fakultetebi aTas ram gvari
dekanatebi da kaTedrebi, kadri aRmzrdelTa, Tanac magari
sportsmeni vinac iq kaJdeboda,
qveynis saxelis iyo damcveli
xani uwevda, mwvrTneli xdeboda, enacvleboda axali-Zveli
Senobac iyo Sesaferisi, teritoria didi da vrceli
moednebi da damxmare farTi, daeteoda sofeli mTeli
viTom prezidents da mis laqiebs,
WkvaSi daujdaT misi gayidva
105
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
iTqva, gakeTda da arc dafiqrda,
ramxela codva kiserze idva
cxoveba Cakvda, sportsmens vin aRzrdis,
Tu aRaraa stadionebi
sanacvlod fulebs veRar iTvlian,
xelisufalni, maTi monebi
Cvens axalgazrdebs sporti rad undaT,
sakmarisad gvaqvs maTTvis cixeni
kidev uaress xvale gvipirebs da vnaxav kidec me Tu viqeni
gamosavali? mxolod erTia, vinc dagvaqcia, unda wavides
cxviris mowmendac ver uswavlia,
Tqven rogor gindaT sikeTes hqmnides.
mixeil andRulaZe
Cven es dReebi bevri vimsjeleT,
ra ras ajobebs Sina Tu gareT
viTarebaa garTulebuli da miRwevebiT ver gavixareT
erTis mxriv viciT, dReidan iqiT prezidentia vadagasuli
imis moyoliT Tavs ar SegawyenT,
ra aqvs miRweva da ra warsuli
mTavaria rom misi qmedeba mitacebaa Zala-uflebis
ukanonoba, Zalis xmareba, fexqveS gaTela masebis nebis
gamosavali mxolod erTia, vityvi, Tu vcdebi, aqve mirCieT
gasul oqtombers, erTsulovnebiT,
deputatebi Tu avirCieT
keTil inebon, gviwinamZRolon, saerTo neba gamoaCinon
xelSi aiRon Zala-ufleba, qveyana qaoss gadaarCinon
sxvafriv gamodis, deputatoba roca undodaT,
bevrs gvpirdebodnen
imas avagebT, imas mogitanT,
xvales aqebdnen da warsuls gmobdnen
roca moirges Tbili skamebi, erTbaSad gaxdnen eris mamebi
didi xelfasi, privilegia, cxovreba tkbili da saamebi
xom ar fiqroben amiT mTavrdeba,
sxva ara gvinda da arc ra xdeba
106
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
unda icodnen azri ar kvdeba, arCevnebi ki ganmeordeba
Tavmjdomarea usufaSvili, unda daidos saqmeSi wvlili
prezidentoba xalxs gauwios,
swrafad Secvalos Wkvaze aSlili
Cven am moTxovniT viwyebT aqciebs,
aTi dRe gastans uwyveti brZola
usufaSvilma unda SeiZlos saqmis keTeba, xalxis gaZRola.
Temur SaSiaSvili
civilizebul erebs vekuTvniT, warsuli ase gamoviareT
rac kargi hqondaT msoflio xalxebs,
gavecaniT da gaviziareT
uzurpatori bevrgan hyoliaT, mouklavT da ver mouTmeniaT
magram qarTvelebs, sxvaTa daCagvris,
surivli msgavsi ar gasCeniaT
zviadze vin Tqvas uzurpatori,
Zveli manqana Zlivs hyavda ori
SevardnaZe rom xangrZlivad ijda, ar gaduxria masac saswori
es vin gamoCnda gaugebari, tyuil-marTalSi waSala zRvari
dapirebebis atexa qari, gvegona tkbili, SemogvrCa mwari
`lobistebi~ hyavs darigebuli, da dolarebi darigebuli
rom gvikarnaxon rogor moviqceT,
rom ar davwyvitoT gagdebuls guli
vici moivlis evropis qveynebs, undaT ar undaT, Seeteneba
rasac es etyvis, aq dagviweren, aseTi ari ucxoelT neba
me ase vfiqrob, ukeT vin icis,
vin gvikarnaxos Cven ers ra unda
Tu ase moswonT `vadagasuli~, daitovon da amefon Tunda
Wkvas gvarigeben, konstitucia, ar daarRvioT, daicaviTo
rezinis tyviebs roca gviSenda,
Tqves kanonebi ratom dawviTo?
me isic vici, hqondaT kiTxvebi, damnaSaveebs roca faravda
roca niSnavda axalaias, roca avarda, roca gaavda
maSin maT naTqvams yurs vin ugdebda, ris komisia, ra venecia
erTze ekida yvela avtori, yvela damjeres gadaecia
107
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
kidev erTs vityvi, vinc kargad micnobs,
quTaisSi var namsaxurebi
`vadagasulma~ rogor maswavlos, sad, rogoria is sayruebi
imas rom hkiTxo, uparlamentod, qalaqi mkvdaris dasadaria
gelaTi raa, bagrati raa, Sesaxedavad Sesazaria
usazRvro ari misi siregvne: wonasworoba dakargulia
aq amovZirkvoT da iq davtovoT, sad ukiTxavad gadargulia.
daviT luluaSvili
ase amboben, bevris Zaxili, xesac gaaxmobs namusiansa
ramdenic ginda ideq, iyvire, veras gaxdebi, aq ase Cansa
ramdenjer iyo da axlaca gvaqvs, milion kacis xelmowerebi
milionis xma xom unda iyos, misaRebi da dasajerebi
Zvel ambavs getyviT: imperatori adrianea samagaliTo
uyvarda romi, mSeneblobebi, quCebis movla, Cumad, fexiTo
erTxelac, Turme gza gaduRoba,
moxucma qalma, iyo mTxovneli
ara mcalia, iyo pasuxi da gagonebac Tu iyo Zneli
gabrazebulma Semoutia, Sen moxucisTvis Tu ar gcalia
imperatoric ar unda iyo da samarTalma wyali dalia
Secba RmerT kaci, iqve Camosxdnen da gaarCies gasarCeveli
Cven dagvitoves es mogoneba da Segoneba brZnuli da vrceli
axla viazroT, imperatori erTma moxucma Tu Searcxvina
amas qveynisac ara rcxvenia da amis mere vinaa vina?
amitom kidec gamvmeordebi, SegonebiTac aRar davSvrebi
tyuilad vetyviT, xar yalbis mqneli,
grcxvenodes, wadi, amas rad Svrebi
kanongareSed gamovacxadoT, da vTqvaT gaeros gasagonada
Cven vumklavdebiT Cvens gaWirvebas,
sxvebi cxvirs yofen saqmeSi rada
Tu ase mogwonT `vadagasuli~,
mand gyavT da Zeglad mand daitoveT
gvacaleT mSvidad amovisunTqoT,
imas rad gvaZlevT, rac ara gTxoveT
108
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
***
cezari
qveyana ise areulia, Sig Cemi codvac gareulia
gadareulebs ra daawynarebs, eSmakis xeli Careulia
me meCveneba Tu ari ise, rogorc mesmis da gaviTavise
Savbneli Zala sasaxleSia, prezidentia misi meqise
Tevzi yroldeba mudam Tavidan,
vinc Seexeba yvelasa wamlavs
pirze RimiliT sisxls gagviSroben,
sikeTis madli aravis axlavs
yvela Tavisas mierekeba, midi, ifiqre ase rad xdeba
upatiosno simdidres ixveWs, patiosani mSieri kvdeba
bevri mTavroba gamovicvale, dasafiqreblad ver movicale
vSromobdi dRisiT, vSromobdi RamiT
da molodinis qvevri davcale
erTi wava da meore mova, sawyali kacis mze ar amova
mxolod es mikvirs, amdeni ̀ xlami~ sasaxleebSi ram daagrova
imaT yofaSi kargi ra yria. sjobs davrCe rogorc me micxovria
cezari rom var, cezarad davrCe da gavixseno ram amiria
ras ar yvebodnen, erTma erTi Tqva, sxvebma sxva rame gaimeors
Tavs ar zogaven: sxvas dazogavdnen?
ginebiT piri ki aiyroles
rao ra iyo? ra iyo, iyo?..
iyo davosi, Sveicaria, kargi ramaa davosi mgoni
bevri CurCuli, cota msjeloba, saqmisTvis saqme gamonagoni
ra Tqves iseTi. medvedevs* Sexvda,
raze ra daTqves vinmem gaigo?
biZina ruseTs koWs ugorebso. kacis gacnoba ari urigo?
amaT rom hkiTxo baqoSi Secda da erevanSic moikoWlebda
rasac ewvala `miSa magari~ `dagvabolebda~,
Tu ver SeZlebda
strasburgSi gana ase ar moxda? evrosabWoSi miSa wamoxta
* dimitri medvedevi _ ruseTis mTavrobis premier-ministri.
109
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
msuyed nakvebi, Tvalad-tanadi, qoCor varcxnili
da CacmiT koxta
vax, rom formaa mosawonebi, Sxamian sokos dasadarebi
mTavari mudam Sinaarsia, Tund forma hqondes aTasgvarebi
ramdenjer gviTxres, kidec daweres,
evroparlaments buRi adina
ilaparaka iseTi rixiT, darbazSi msxdomni ar daaZina
Tavi rom iqo, aqo saqmeni, romelmac kargad gamoaCina
premier-ministrs yofa utira, Tavze qoCori ar SearCina.
prezidenti
aba SexedeT, Cemi Rvawlia, me vaSenebdi, es me meneba
sxvas vis SeeZlo aT weliwadSi, qveynis gamoxsna da aSeneba
demokratia umagaliTo, romlis Suqurad me gegulebiT
mimsaxureT da gemsaxurebiT Cemi mamlebiT da gugulebiT
me davamarcxe rusuli Zala da evropis gzas Semovudeqi
TqvenTvis gavwminde mwvane dablobi,
maRali mTebi, gorebi, beqi
Tavad SexedeT axla ra xdeba `nato~-s idea knindeba, kvdeba
veRar ixilavT Zvel saqarTvelos,
warsuli aRar ganmeordeba
radgan putinma gvajoba yvelas, agenti dasva premierada
Cemgan awyobil sqemebs daarRvevs,
iciT vincaa, me giTxraT rada
Cemi partiis wevrebsac devnis, iWers da uSvebs, es uxaria
unda gaigos, me da Cems biWebs, vis da ramdeni mouparia
namusi ar aqvs. Cenze meti aqvs, mainc Cveni Surs da gvedaveba
viTom sawyali xalxis javri aqvs,
guls uklavs maTi kvensa-vaeba
saocaria, arCevnebamde, rac gviSovia, is xom Cvenia
aministiiT es davamtkicoT, me SevTavaze ganaCenia
uari miTxra. marto amaze? televiziis warTmevac unda
Cemi arxebi Tu ar meqneba, rogor vesrolo talaxis gunda?
axla, axali monaxa fandi, Cems deputatebs aSantaJeben
Tu dasavleTi ar gamofxizlda, male partias beWze dadeben
110
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
me Tu ar mawyobs aseTi bolo, lobistebs rogor moewonebaT
me Tu davkargav, Tqvenc xom dakargavT,
sikeTe aRar mogewonebaT
amitom unda damidgeT gverdiT, ̀ ocneba~ erTad davasamaroT
Cven `gmirobaze~ Tu ar iyvireT,
rasac es bedavs, rogor vakmaroT
axali azri aekviata, tele arxi aqvs dakninebuli
unda Cems arxebs SemouerTos da amiT gaxdes aRmatebuli
gvaramia myavs zrunviT gazrdili,
jer deputatad warmovaCine
mere vusardle prokuraturas, sipatiosne ar SevarCine
roca iswavla, Camoyalibda, ganaTlebuli ministrad davsvi
rac saministros saZiZgni hqonda, wilSi Cavisvi, vaWame, vasvi
Cemi aRzrdilis daWera unda, `rusTavi-2~ direqtorisa
axla ifiqreT, amis msurveli, mkadrebelia vin icis risa
mTavari mainc `nato~- s exeba.
`nato~ - s Ralatobs es umaduri
ruseTTan unda kavSiris Sekvra,
rusuli moswons fuli da puri
darbazSi aris delegacia, putinisagan movlinebuli
vetyvi, rusuli me ukeT vici, masze metad var ganaTlebuli
Tu qarTvelebTan kavSiri gindaT,
raRa mag soflels elaparakoT
eseninic ki wamikiTxia, siyvaruli mklavs me saarako...
premierma rom sTqva erevanSi, stategia gaqvT samagaliTo
mec somxebiviT miyvars rusebi, masTan qalebi gamorCeviTo
arc arasodes damimalia, bevri myolia rusis qalia
kavkasielebs naklebad vwyalob,
es maTi Zunwi qmrebis bralia
male davtoveb prezidentobas,
Tqven samwuxarod ase moxdeba
maSina naxeT, rodesac `jojo~, aq Tqven winaSe Tu wamoxteba
simarTles Caklavs, romelic vTese
da msoflioSi gamovaWene
gagaxsendebiT roca evropels, Caenacvleba rusis moene
111
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
cezari
ra magaria, sicrues ambobs da mainc rixiT mierekeba
ai, ras niSnavs batonad jdoma, xalxis kiserze qeifi-kveba
mxardamWerebic blomad hyolia, misgan pativi visac hqonia
milionebi gadauxdia, amboben da mec gamigonia
... me aTi wlis win cremli mdioda, roca miSas mze amodioda
Turme cruobda da dagvcinoda,
roca gvmoZRvravda da gahkioda
axla cremli mdis sinanulisa, rogor gvatyua, gvacucuraka
erTi suli maqvs, rom moviSoroT,
wavides, morCes, ra gaatraka
/5 Tebervali. premier-ministris as dRiani moRvaweobis an-
gariSi sazogadoebas/
biZina
asi dRe aris, brZoliT wasuli as dRes melodiT,
erTi gaqvT suli,
gaigoT rogor Sevafasebdi, rac ari ukve vada gasuli
erTze SevTanxmdeT, winaswar getyviT,
ar movdiodi aq gulis xeTqviT
radgan bevria gakeTebuli,
Tqven SeafaseT, rogorc ginda TqviT
arCevnebamde gvqonda piroba,
rom aRsdgeboda simarTlis grZnoba
asi dRe ukve gadavagoreT da SeamowmeT, visac surs cnoba
samarTalma rom daisadguros, kidev bevria sakeTebeli
dasaWeria bevri ugvani, Sesacvlelia sistema mTeli
gegmaSi gvqonda gaiafeba denis da gazis tarifebisa
bevri vecadeT da ver gavigeT mogebis wili ekuTvnis visa
mogexsenebaT baqoSi viyav, gazis fasebis gasagebada
ugulavasTvis iqve gekiTxa, aq modiodi, iq miTxres, rada
ase rom mokled Tu SevajamebT, saxeze ari warmatebebi
dawyebulia simarTliT Wedva, aministia da daWerebi
bevrs gauSveben, cotas iWeren da samarTali dagvimkvidrdeba
112
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
aseTi ari drois moTxovna,
rac xdeba dronis moTxovniT xdeba
warmatebebSi meore adgils, gaiafebas mivakuTvnebdi
sul ar megona es moxdeboda,
Tu sakuTar fuls Sig ar Cavdebdi
magram uyureT, afTiaqebSi fasebi rogor daweulia
sawvavis fasic Semcirebula, xelaxla gazrdis Sansi nulia
mesame, Tanac wamyvani saqme, Cveni axali biujetia
Zveli mTavrobis da prezidentis mada axalSi ar Caetia
sanacvlod, naxavT, sofels mivxedavT,
rom glexis bedi SemovabrunoT
rom ar wagvixdes baRi-venaxi, xvnaze-Tesvaze unda vizrunoT
da me gpirdebiT, ekonomika,
welsve mogvitans sagrZnob mogebas
meore weli iqneba meti, mesame mogvgvris saerTo Svebas
meoTxe wels ki, me Tu viqeni,
meoTxis madli Tqven unda naxoT
axla ra aris da ras mivaRwevT, sxvaobis xsovna SemoinaxoT
merabiSvilis SiSi gaqreba, qveynis xerxemlis fuWi SiSebi
CamoSlilia biujetio, ase dasCemda moTqma-viSebi
ar gagikvirdeT vano rom cruobs,
miSa rom cruobs da ugulava
sanam mTavrobdnen da batonobdnen,
romeli iyo, ar `igulava~
maSin egonaT, TviTon lxinobdnen,
salxenad hqonda qveyanas saqme
axla SiSebi moawvaT yelSi d xalxsa sTxoven midi asaqme
miSa jer kidev prezidentia, aris ki ara, ase iTvleba
sanam ar mova wels Semodgoma, wageb-mogeba ar daiTvleba
Cven ras viTxovdiT misgan,
dafiqrdiT da SeafaseT misi qmedeba
konstitucia ocjer Secvala, arc erTi marTals ar miedreba
me moqalaqis ufleba ar maqvs, CamomarTva da aRar mibrunebs
yvelam icoda es sisulele,
magram mas sityvas vin Seubrunebs.
113
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
dRes safrangeTis moqalaqe var
da qarTvelebis var premieri
safrangeTze rom vuTxra uari, ra Semecvleba amiT ieri?
magram ufleba premierobis, konstituciiT CamomerTmeva
Cemi ocneba dasamardeba, da Tqvens ocnebas ver daeweva
Tundac amitom Sesworebebi, mTavar kanonSi Sesatania
meores getyviT, Tavad gansajeT, visTvis, rogori asatania
prezidentsa aqvs sruli ufleba, am qveyanaSi aravis hkiTxos
daasamaros mTeli mTavroba, ise, veravin is ver gakicxos
zed parlamenti miayolos da, qmedeba iyos kanonieri
Semdeg mTavroba Seqnmas imaTgan, moewoneba visic ieri
ra cota gvqonda magaliTebi? vinac egona margalitebi
Tavze daasva mosaxleobas, Semoucoca rogorc tilebi
Cven mxolod gvinda ase ar iyos, qveyana erTs ar emonebodes
mdidaria Tu Raribi ari, samarTlebrivi ufleba hqondes
erT sisuleles meore axlavs,
codnis msurveli Tavs kedels axals
ise ikiTxe, gind sxvebsa hkiTxe,
kanons ver naxav gamarTuls axals
`nacmoZraobas~ ase hgonia, uars ityvian, SevevaWrebiT
rasac vTavazobT, maTTvisac aris,
tyuili garjiT xom ar davSvrebiT
Tu undaT darCnen qveynis Svilebi,
unda Secvalon is pozicia
romelic mxolod maT jibes argebs, vaWrobs
da iTxovs ra mogicia
Cven sxvaze vfiqrobT, CvenTvis mTavari,
Raribi kacis gaxarebaa
yvelas davazRvevT, pensiebs gavzrdiT,
xvna-Tesva glexi kacis Svebaa
eqvsas ormoci aTasi glexis miwa ufasod davakanoneT
traqtorebs mivcemT, Sxam-qimikatebs,
rac dasWirdebaT da movigoneT
fondebs vafuZnebT, sami tipisa,
kreditebs gavcemT SeRavaTebiT
114
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
maswavleblebis xelfasebs gavzrdiT,
rom aRmzrdelebma isunTqon SvebiT
ganaTlebaze unda vizrunoT, aravin darCes ucodinari
axali kadri, axali codniT, eris Suqia da qveynis fari
kvlavac vecdebiT, rom mezoblebTan gvqondes Tanxmoba,
mtkice mSvidoba
ar gvinda vinmes mtrebi vegonoT,
ruseTTanac ki gvirCevnis Zmoba
strategiuli partniorebi, tradiciulad gvexmarebian
maTi elCebi saqmes gvirCeven, neitraluri ver darCebian
daukvirdebiT, uceb mixvdebiT,
politika gvaqvs warmatebuli
opozicia sxvagvarad yveba, Tu ase awyobT, ixeTqon guli
Cven dinjad mivdevT, Cvens sakeTebels,
xels ver SegviSlis maTi Worebi
ver gaTiSaven mosaxleobas, gadagvixdia msgavsi omebi
da bolos getyviT, asi dRe ari,
dro qveynisaTvis arc Tu didia
ra movaswariT, ra wamoviwyeT, Cvensav unarze danakidia
mTavari ari, aRorZineba, Tvalsacemia, dawyebulia
mkiTxeT, vis da ra gainteresebT,
Tqveni ufleba xom daculia
Jurnalisti
dRes umTavresi Cveni SekiTxva, konstitucias ukavSirdeba
ra Seicvleba, riT Seicvleba, xval uaresi xom ar moxdeba?
masTan kavSirSi, ramdeni xani bukikios rom velodebodiT
prezidentia komisiisa, man ra girCiaT, xom ar cdebodiT?
da amas garda cvlilebebisTvis umravlesobis xmebi eyofa?
ise ar moxdes rasaca gegmavT, sasurveli mas gamoeyofa?
biZina
Tqven moismineT, mec movismine, daviT baqraZis gancxadebebi
uniWo iyo misi naTqvami, tyuils tyuili zed danadebi
Cven ar vapirebT maT xmebis yidvas
115
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
da arc gvWirdeba maTi resursi
gamoTvlili gvaqvs ra gvinda zustad,
arc Seicvleba mTavrobis kursi
amitom unda Tavad gaerkvnen,
maT xmebs maTTvisve aqvs mniSvneloba
Tu ver SeZleben axal gzis povnas,
daefantebaT Zvelis mSobloba
xalxs Tu sicrue Tavs moaxvie,
rodemde ginda rom SegrCes ndoba
tirans demokrats Tu dauZaxeb,
ar geRirseba bolos Sendoba
saakaSvili Tavs rom gavida, sad iyo maSin is parlamenti?
wyvilad da jgufad Sig uZvrebodnen,
aravin darCa marto da kenti
bukukios ki rac Seexeba, Cven Soris aris azrTa Tanxvedra
tyuilad Sexvda mas prezidenti,
mxaris daWeras cudad evedra
rac SeexebaT nacionalebs, maT kideva aqvT dro, gadawyviton
Tu diqtatori xalxs urCeviaT,
xalxTan kavSiri maSin gawyviton
Jurnalisti
konstituciur cvlilebebs xalxi,
miesalmeba da mxardaWera
albaT geqnebaT. me sxva maqvs kiTxva: da SevaCero amaze mzera
upriania, cnobili aris, rom prezidenti parlaments xvdeba
dagegmilia misi gamosvla. mainteresebs xom ar moxdeba
rom Tqvenc CabrZandeT da mousminoT.
rogori ari Tqveni gegmebi?
Tanacxovreba rogor gamova Tu ar SeawyeT orivem xmebi?
biZina
prezidenti rom parlaments miva, es misi ari wminda ufleba
wliur angariSs gaaxmovanebs,
sityviT msmenelebs daeufleba
116
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
me iq ar waval. isedac vxvdebi iq ra moxdeba da ra iTqmeba
rogori azri warmoCindeba, ras miCqmalaven da STainTqmeba
es parlamentis gansasjelia, imaT saqmeSi me ar verevi
premiers Tavis funqciebi aqvs, vmuSaob, vici rom moverevi
Jurnalisti
gavrcelda azri, rom biujeti CamoSlilia, ara sruldeba
kerZo firmebic zarals iTvlian,
es Tu gagrZelda, riT dasruldeba?
biZina
merabiSvilis morigi Wori, visac awyobda, gaiziara
ganviTarebis stabilur process, surT miayenon amiT iara
sinamdvileSi, ianvris TveSi, biujets kidec hqonda mateba
Tebervlis Tvesac Tu SevajamebT, erTi meores miemateba
WorSi erTia WeSmariteba: vanos da sxvebis kimpaniebi
gadasaxadebs vinc ar ixdidnen, faruli iyo maTi siebi
Cven CavayeneT Cveul reJimSi, sxva kompaniebs gavuTanabreT
gadasaxadiT raki davbegreT, niSnavs kidevac davazaraleT
es marTalia, monopolistebs, ianvris TveSi hqondaT zarali
yvelas kanoniT Tu miudgebi, vinc izaralos iyos alali
Jurnalisti
gavrcelda xma, rom alasanias prezidentoba mosdomebia
koalicias gamoeyofa, ase suleli da Tavnebia?
biZina
koalicia Cveni mtkicea, nebayoflobis erTobiT myari
Tu vinmes unda rom miatovos, niSnavs daeca sawyals Tavzari
rac Seexeba alasanias, es azri Tqvenve daafrTianeT
`nacionalebs~ mohgvareT Sveba `ocneba~ ki ver daazianeT
irakli jerac axalgazrdaa, axalgazrduli imisi cToma
ar unda gaxdes gansjis sagani, unda daicvaT WorebSic zoma
koaliciis liderebs Soris, zog sakiTxze rom aris sxvaoba
normaluria. mTavari aris ar avurioT azrTa raoba
me jer imaze ar mifiqria, rogori ujobs ers momavali
117
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
saparlamento respublika Tu saprezidento aris wamali
mova dro azrebs rom SevajerebT,
getyviT, ra aris dasafaravi
marTvis formebSi unda gaverkve, rom gavarCio kargi da avi
Jurnalisti
prioritetul mimarTulebad soflis sikeTe migiCeneviaT
prezidentic xom amas iZaxis, maTac igive miurTmeviaT?
sxvaoba TqvenSi mxolod isaa,
maT oTxwliani hqondaT programa
aTas larian `vauCers~ hyofdnen
da glexs miscemdnen Jamidan Jamad
Tqven ra erTbaSad miscemT aTas lars?
es daxmareba gana uSvelis?
ojaxs eg fuli SemoeWmeva, aRar iqneba gamZrevi xelis
biZina
informacia naklebada gaqvT, aqedan modis Tqveni Secdoma
vauCrebTan Cven saqme ar gvaqvs,
arc SinaarsSi gvWirdeba wvdoma
Cven glexebs mivcemT mxlod baraTebs,
sxvaa baraTi da vauCeri
baraTSi fuli ar iwereba, arc dawesdeba xarjebis Weri
baraTis ZaliT moxnavs, dafarcxavs da moamzadebs dasaTesada
Semdeg meore baraTs miiRebs da Tesls iyidis Tavsayrelada
zed sasuqebic waemateba. baraTis fasic orjer axteba
mTavari ari ar izarmacon da warmateba daixateba
***
cezari
gegmis mixedviT yvela kargia, ocnebis ZaliT monaqargia
Tu traqtorebi, guTani, farcxi, ar gveqna yvela danakargia
mcire miwa gvaqvs darigebuli, Tan aRma-daRma Carigebuli
didi traqtori kuds ver moiqnevs.
amitom varT beds Serigebuli
118
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
vauCeris da baraTis nacvlad,
traqtori gvinda mcire zomisa
baRebic davxnaT da vazianic, gadamxdeli varT sadac omisa
quTaisi rom uSvebda adre da fasic hqonda xelmisawvdomi
ramdeni rigSi ewereboda, ramdeni iyo SeZenis mdomi
axla sad naxav imgvar teqnikas, qarxanas vinRaaamuSavebs
visac fuli aqvs, traqtorebic aqvs,
gvimsaxureben Cemnair Savebs
koperativi, meurneoba, momgebiani ar iyo gana?
saerToc iyo, sacaloc iyo, moparvac iyo iq xandaxana
rom moxdebodes es nakveTebi, isev SevkriboT, vaerTianoT
erTobiT davxnaT, erTobiT vTesoT,
Cveni vicodeT, sxvisas ar vavnoT
Semosavali qonebiT avrwyaT, visac ra uxnavs da uTesia
Sedegi bolos gavinawiloT, mama-papurad, rogorc wesia
Torem ra xdeba. baraTi momces, traqtori ar Cans are-mareze
baraTiT miwa ar moixvneba,
mwyers vera vnaxav Semomjdars xeze
is vinRa iyo... ra gaaxura... samsaxurebSi vis oRebeno
mcodnes agdeben. ZmabiWs niSnaven. rasa sCadian, ver igebeno
amas rad unda bevri Tomari, Tu gagvigorda naRdi yomari
omari cezars samsaxurs aZlevs, cezarim unda dasvas omari
***
kidev ra iTqva saintereso? is vinRa iyo vinca yveboda?
verulaSvili marikamao, vizitebisas rom dahyveboda
saakaSvili miatovao, ratom ambobda, viTom ra moxda?
is vinRa iyo nacionali, gamwarebuli rogor wamoxta
Tqveni biZina rasac dagpirdaT, mogatyuebTo, ar Seasrulebs
dedis magaTma... magaT mocemuls
veRar iTvlida glexoba fulebs
CoCelze ra Tqves? Cem sexniaze, yadaRa adevs magis qonebas
rac magan Wama, sad moZebnian, sjobs rom moegon cota gonebas
yvela jandabas, sarwyavi arxi,
aRdgenis nacvlad ar daengriaT
119
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
rkina jarTs misces, betoni mcxeTas,
rac gadaurCaT, iqve uyriaT
eg arxi iyo Cveni imedi, egac wagvarTves, gaaniaves
gubernatori sakuTar mxares, ratom ukeTebs aseT siaves?
sarwyavi mospes. tye gagviCexes,
rcxilas ver naxav da wiflisa xes
saxsenebeli ar dagvitoves, deda gvitires, `SiSi gvanaxes~
im qalma ra Tqva? premiebio. xelfasze meti premia hqondaT
saqme ar Canda gakeTebuli, rasac iRebdnen, ra SemohqondaT?
kacs rom niSnaven maRal adgilze,
mitom niSnaven, saqme akeTos
xalxs gamoadges, raRaca Seqmnas, gafuWebuli gamoakeTos
xelfass uxdian, da Tanac maRals,
miTxar premia ekuTvnis raSi?
vinc unda iyos, aseTi kaci, Casagdebia sircxvilis WaSi
visze ara Tqves, mxolod Zvelebze?
zogi axlebic dganan am gzaze
aba dafiqrdiT: Tavi Tu qurdobs,
uars xelebi ityvian raze?
am dros samarTals qveynad ra unda, iqac iseTi ari ziani
mela melaa, mgeli mgelia, orive erTad _ adamiani?
***
yvelas ra Wiri daimaxsovrebs,
Tumc cezari var, Tanac pirveli
rac me minaxavs, gamomicdia, bevri araa misi mxilveli
mec ki gavkvirdi,
deputatoba aseT gamoTqmebs rogor xmarobda
tyuils ginebas zed daurTaven,
urTierT lanZRvas ara kmarobda
parlamentari, sxdomaze, sadac qveynis saqmea gansaxilveli
Tu ar iqceva darbaislurad, mosaZirkvia viT sareeli
eqvs Tebervals xom hqondaT ganxilva,
Rirs Tu ara Rirs moxdes cvlileba
konstituciis erTi muxlisa, Rirda ginebiT misi Tanxleba?
120
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
tariel londariZe
deputatebis umravleosabas Cemze zewolis moxdena unda
me azrs veravin Semacvlevinebs, Tavad biZina Semebas Tunda
misgan muqaras isedaca vgrZnob, prokuratura aamuSava
Cemi warsuli, saxeliani, verc erTma mxarem ver gaaSava
ToTxmeti wlidan jarSi vmsaxurob,
oci welia samSoblos vicav
arc miSa minda da arc biZina , arc erTis saxels ar davificav
roca vibrZodi, sxvebi sad iyvnen,
axla gauCndaT CemTan kiTxvebi?
erTi magaTic, zogierTebi imalebodnen rogorc virTxebi
umciresobas Tumca vekuTvni, umravlesoba mitom mteria?
avi da kargi, mtyuan-marTali, orive mxares xom usevia?
/deputat tariel londariZis naTqvamma deputatTa umrav-
lesobis (qarTuli ocnebis koaliciis wevrebi) da umciresobis
(erTiani nacionaluri moZraobis wevrebi) xuT wuTiani Sebr-
Zoleba gamoiwvia. `Carecxilebma, ubadrukebma, mumiebma, jojo-
ebma~ didi sityvieri korianteli daayenes da `nacebs~ pozicia
ar dauTmes. naomar velze paeqroba gagrZelda./
mixeil maxaraZe
aq yvelam iciT Cemi saxeli, da Cemi didi damsaxureba
mec imitom var warmogzavnili,
rom maxalisebs Tqveni yureba
magram rac xdeba bolo xanebSi uzneobaa rCeulTa mxridan
surdaT magaTi gavmxdariyavi, gadamexvia Cveuli gzidan
ojaxis bedsac Semaxseneben, amaSi Canda maTi zneoba
SiSis gulisTvis rogor gavyido,
sircxvil-namusi, kacis meoba?
aba ifiqreT, rodesac vityvi, qveynad Cemia gadasawyveti
sad vin iqneba, rogor iqneba. diqtatori var, anda var ceti
Cemze ise vTqvi sinamdvileSi biZinas sityva gavimeore
me Tu vtyuivar, gadaamowmeT, sicruiT suli ar avimZore
121
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
roca aseTi gvyavs premieri, mis survils me ver gaviziareb
mxars ar davuWer meocnebeebs, avtoritets ar davizianeb
giorgi kandelaki
ukan svla ari politikaSi. ukan da ukan, Cndeba regresi
rasac akeTebs umravlesoba aris Ralati da safrTxis mTesi
usafrTxoebas Zirs rom uTxrian da jaSuSebi aTavisufles
amiT xom ruseTs koWi ugores da ra moiges, ras daeufles
me usufaSvils SevekiTxebi, Skrilnikovze Tu icis raime
roca iuri amoqmeddeba, veRar gviSvelis vaxme, vaime
meoreca maqvs TqvenTivs saTqmeli,
premier-ministrs igi exeba
institutebi evropiuli , adre hqonia maTTan Sexeba?
axla rom ambobs, am institutTa, Seteva Turme moigeria
es xom imaTi dakninebaa, visac CvensaviT daumReria
ara da gvqonda grZelvadiani, gegmebi maTTan dakavSirebiT
Tavs vawonebdiT evropelobiT,
ruseTis lanZRviT, omis gmirebiT
amitom iyo TavgamodebiT, premier-ministrs gvikritikebdnen
axla raRa vqnaT Cven vin dagvicavs,
Tu Tqveni SiSiT isini Sedrknen?
irma nadiraSivili
ormagi ari standarti Tqveni. ase vuyureb da ase mesmis
rac dResa xdeba usamarTlba,
gonebas mixSobs, laxvarad mesmis
Tqveni beladi da premieri. am moqmedebas kidec iwonebs
umravlesobis deputatebic,
damsgavsebixarT yurmoWril monebs
yvelam ismina rac ganacxada,
Tanamdebobebs nacnobebs vaZlevT
mxolod amgvarad gaucxoebas did moxeleTa,
movspobT da davZlevT
ra konkursebi, ris konkursebi,
axloblebi gvyavs dasasaqmebi
122
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
Zvelebs gavuSvebT, Cvenebs davniSnavT,
gagvixdebian erTguli Zmebi
amas amtkicebs Tqveni lideri, saganeliZe eubneba bans
ase fiqroben, xeli xels dahkres,
Semdeg orive pirebs Camobans.
premieria, isic ar icis raa konkursi, raa tenderi
unda avuxsna, daimaxsovros, egeba codniT gaxdes Cemdeni
tenderi ari Tu kobaxiZis axlobels miscem imis uflebas
sawvaviT ise mogvamaragos, moenebeba rogorc Tavnebas
tenderiT ari RaribaSvili biZinas gundSi gamorCeuli
magram tenderis Tavad gageba, dalaxulia da daZleuli
konkursi ari Tu adamians gamoarCeven damsaxurebiT
amas rad vambob, rom ar gaocdeT,
CvenTan rac xdeba, imis yurebiT
samagaliTod CamovTvli Semdegs,
roca gaigebT `konkursis~ Sedegs
Sexeduleba dagilagdebaT, gadaaWarbebs simyariT medegs
Tqvenma irakli RaribaSvilma naTesavebi Camoariga
amis ufrosad, imis ufrosad, xelfasi misca da daariga
iocnebon da koalicia damsaxurebas ar daukargavs
Tamazis uTxran Tavis survili,
Semdeg Sedegad igi moqargavs
rac biZinam Tqva, kargad gaiges beseliebma da maiebma
qveynis samsaxurs ase igeben, ase ician saqmeSi Sebma
sawyali xalxi, visi saxeliT, amaT saxravi gamoarCies
dRes viRas axsovs, visi bralia rom sakuTari sxvisas arCies.
daviT lorTqifaniZe
iseTma virma Tunda damwixlos,
oqros nalebi Cliqebze ekras
ase naTqvami exeba irmas da Semdeg mTeli `nacebis~ Sekvras
Se dalocvilo nadiraSvilo, sanadirod rom moimarTebi
rad gaviwydeba Seni biznesi, misi raoba, misi farTebi
rad gaviwydeba sad zis Seni da, saiTken midis Seni fiqrebi
ra iyav roca `nacebs~ Seekar, ra moipove, xval ra iqnebi
123
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
me ase mesmis, vinc unda iyo, unda rCebode adamianad
cxovreba miwyiv warmavalia, Senc arseboba gelis erT xanad.
oTar Crdileli
gamkvirvebia viRac-viRacis, Cemi Sen giTxar, ase iZaxis
mTavari ari mogikla guli,
mitom mTqmeli var mwaris da mkvaxis
opozicias rad aviwydeba, roca sadaves qveynisas flobdnen
maT garda vinme Tu arsebobda,
verca xedavdnen da verca grZnobdnen
axla saubrobT raRac regresze, stagnaciaze, da tenderebze
vina saubrobs? demagogebi. vinc yaCaRobda cxra weli gzebze
qveynisTvis Tqven ra gikeTebiaT?
an ras SeZlebdiT, rac ar icodiT
mxolod fuli da Tanamdeboba.
misTvis ibrZodiT, misTvis iwodiT
iremiviT rom yels miiRerebs da nadiriviT awiokdeba
sxvisas iTvlis da sxvisas afasebs,
mas sakuTari rad aviwydeba?
daviTis naTqvams davamatebdi, maTqmevineben, rac saTqmelia
irmas meuRle gamgeobaSi, batonobs, rogorc qaTmebs melia
ra, didi cocnis patroni aris, an da kacoba Tu mosWarbdeba
karierisTvis aris mebrZoli,
karierisTvis kvlavac mokvdeba
`nacionalebs~ Sevaxsenebdi, Tqveni warsuli nu gaviwydebaT
Sua Ramisas wilebs iyofdiT, cixec wilobiT SegefardebaT
ise araa, blukuna vano, ciceronad rom Tavs warmoidgens
Tan gvemuqreba, _ davbrundebio,
fiqrobs rom xalxi kvalvac moiTmens
Cqarobs, ar unda, rom moicados,
oTxi wlis Semdgom arCevnebamde
fiqrobs sikeTed gadaiqceva,
codva romelic Tan sdevs aqamde
axal mTavrobas roca afasebs,
biujets swunobs, sxvasa da sxvasa
124
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
`miRwevebs~ Soris, mxolod erTs `xedavs~,
narkotikebis gavrcelebasa
narkotikebze roca saubrobs, saakaSvili rad aviwydeba
maxaTas mTaze dabarbacebda,
Tu fiqrobs, ufross esac uxdeba?
miSa vanosTvis napoleonobs, don kixotiviT ki ara omobs
qveynisTvis loTobs, qveynisTvis bozobs,
qveynis gulisTvis `Cxerisas~ Sromobs.
daviT sayvareliZe
sakvirveleba bevri ram xdeba, baCanas skamze irakli Cndeba
gamocdil ministrs, uvici rom cvlis,
amiT winsvla xom dagvebedeba?
RaribaSvilma gamogvicxada, Raribi iyo baCos warsuli.
narkomanebi, qurdebi gawydnen, aravin darCa Tavze gasuli.
axla Tesaven qalaqSi ̀ Spricebs~, narkotikebsac daarigeben
rom mere `nacebs~ gadmogvabralon,
saxels gvitexen, ar Segvargeben
aministia sayovelTao, gamoacxades, Tavsac iqeben
qurd-yaCaRoba rom momravldeba, ra Caidines, Tu gaigeben?
iqneb esac Cven gadmogvabralon, opozicia ar Segvibralon
Cveni sikarge, Tavis sicude, ar gaarCion erTad daTvalon
`ocnebis diad koalicias~ ocnebad Cveni miRweva rCebaT
roca erTmaneTs daerevian, vnaxavT saxeli aq ra darCebaT.
karlo kopaliani
talaxian gzas rom daadgebi, fexsacmlis gasvra dagezareba
gzis bolos lafSi rom ar CaixrCe,
cocxad darCena gagexareba
opozicia gzis bolos aRwevs, maTi beladi WaobSi rCeba
Tu mihyvebian mas Waobamde, romeli aris rom gadarCeba?
pozicia da opozicia, erTi medalis oria mxare
lafmocxebulni Cveni jiSia, maTi lafdasxmiT ver gavixare
amitom vurCev, Zmebo da debo, belads WaobSi nu gadahyvebiT
125
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
cxvrebi xom ar xarT, gzas daukvirdiT,
girCevT icxovroT Tqveni cxovrebiT.
SevekiTxebi qalbaton irmas: konkursis arsi rom agvixseni
umravlesoba daafrTiane, niSnavs mcodne xar TvalSi saCeni
magaliTebic gqonda mravali. oRond mokle gaqvs amosavali
radgan sruliad gadagaviwyda,
Wkua damoklda, dagevso Tvali
me Segaxseneb, Sen gagvimarte: konkurs nacebi rom atarebdiT
momRerlebis da modelTa jgufebs,
menagveebad rom asaqmebdiT
konkursantebs ra gamoarCevda,
cocxi tariT Tu cocxi utaro
rogorebi xarT srul yofilebi,
cocxiT konkursi rom Cautaro
Tqven beladi gyavT gamorCeuli,
konkursis wesic imisgan iciT
cali xeliT rom pirjvars iwerda,
moZRvars moZRvravda litoni ficiT
meore xeliT xalxsa Zarcvava, konkursic iyo gamorCeuli
mamas amdeni, dedas amdeni, Zmasa da biZas oqro Tu fuli
Tqven fiqrobT iyo yvela ioli?
scadeT, gaavseT qvabi uZiro
TqvenTvis rogori dasaTmenia,
sxvis `gulaobas~ cxra wels ucqiro
icvalnen droni, Tqvenc mixvdiT mgoni, Waobisaken mieqanebiT
Cveni rCevaa, gza kidev aris, nu CaisvrebiT WaobSi nebiT.
manana kobaxiZe
bevris azria gaJRerebuli, bevri sakiTxi gaSuqebuli
ara da iyo yvelas piroba,
rom davrCebodiT sityvis erTguli
daTqmuli iyo erTi sakiTxi:
prezidents darCes imis ufleba
rom parlamentTan SeuTanxmeblad,
Tu ki survili daeufleba
126
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
mTeli mTavroba gadaayenos, es parlamenti zed miayolos
aravis kiTxos, arc ra inaRvlos,
axal mTavrobas rom Seqmnis bolos.
Tu is sjobia rom prezidenti
am uflebebSi cota SevzRudoT
diqtatoridan mefis donemde CamoviyvanoT,
zRvari daudoT
rom parlamentTan SeuTanxmeblad,
ver moaxdinos didi cvlileba
aseTi iyo aq dRis wesrigi, arc mogvdomnia sxva davaleba
dRes aq ra xdeba. yvela sakiTxi,
rac movifiqreT, aq ganvixileT
is ZiriTadi, rac miznad gvqonda,
ver gavixseneT da ver vixileT
erTi mizezi ari naTeli, goga xaCiZem aq gaaJRera
arc daufiqrda ras exeboda,
wamoscda rogorc nasvams simRera
verulaSvili marika Cveni, naSobiao miSas wiaRSi
zevsi yofila saakaSvili wamowilili olimpos baRSi
mebrZoli qali aTena iyo, zevsis wiaRSi daduRebuli
miSas wiaRSi marika aris dabadebuli, gaRimebuli
Tu sxvebica xarT am wiaRidan, deputatebi dakvaliandiT
gamodiT mzeze, SexedeT wiaRs,
warmoidgineT iq rasa hgvandiT
xalxs daubrundiT, xalxis winaSe,
xo TqviT an ara, kenWi uyareT
geyoT rac xalxis zurgze iweqiT,
dros atarebdiT Sina Tu gareT
dRes sxva dro aris, sxva viTareba, visac qveyana ar ezareba
patriotobas gverdze gadadebs, saerTo saqmes miexmareba
ar SeiZleba ase, mudmivad, erTis xuSturebs erma uyuros
Cven Tu ver SevZlebT, xalxi brZenia,
CvenTvis aiRebs xanjals da uros
isedac xedavT, gvikarnaxeben,
prezidents metad ar movusminoT
127
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
ar SemovuSvaT, iqac ar SevxvdeT,
sad wava vdioT da varbeninoT
axla Tqven iciT, Cveni rCevaa,
problema movxsnaT saerTo ZaliT
dakvaliandiT, axal cxovrebas,
unda SexedoT axlebur TvaliT
***
cezari
saswaulia, ras vifiqrebdi, rom Tavxedobas ar aqvs sazRvari
nacebma, rogor Semouties, utifrebia, vatyob sazari
Tumca es mainc ratom mikvirdes, gabaSvilebi mama Tu Svili
axalaia, kublaSvilebi,
wyvil-wyvili Zmebi Subls ZarRv waSlili
baqraZes rogor mihgavs Ciora, uazro, zogad gamoTqmebiTa
boboxiZea Tu minaSvili, ar Sevigono, Sevamko viTa
darCiaSvilis ra vuTxra mamas da wiklauris orive mSobels
megobroba rom rom makavebdes,
davemgavnebi kacobis mgmobels
es vinRa naxes patara gogo, `TuTberiZea~ gaTlili eniT
Tan yvela erTiT moCans Seqmnili,
unamusobas Tesaven lxeniT
Tumca, rad mikvirs xaCiZem xom Tqva, miSas wiaRSi naSobebia
wiaRs Tu kargad CaveZiebi, erTad vuxseno papa-bebia
umravlesobas ara uSavda: maTgan nacebi bevri gaSavda
kopalianma iseTi uTxra, nadiraSvili mgoni daSavda
beselia ki, rogorc yovelTvis, SetevisaTvis momarTulia
codnac xels uwyobs, ufals SevTovdi,
iaros rogorc dRemde ulia
mTavari aris koaliciam erTobis gzidan ar gaduxvios
da SeZlebs, yvela sisxlis mwoveli,
marTmsajulebis qselSi gaxvios
erTobas vatyob gauCnda bzari, biZinam dahkra gangaSis zari
128
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
droiT gons Tu ar moegebian, momavali aqvT yvelas sazari
CemTvis niSani aris biZina, ar CamoeSvas sxvaTa donemde
kacis wesia: ar migatovo, ar giRalato, raki momende
yvela miendo mxolod biZinas.
Cveni xma mxolod mas ekuTvnoda
yvela partia da kandidati,
xalxisTvis mxolod biZinad Cndoda
Tu xalxi gendo da gaimarjve, partias rad qmni gamarjvebuli?
niSnavs raRaca ver aris kargad,
erTobis grZnoba ari vnebuli
***
partia raa? bandaa mxolod Zalauflebis mosapoveblad
xalxi Tu gendo. xalxis mama xar.
banda rad ginda rom gyavdes mxleblad?
bandam daRupa saakaSvili, banda Sekra da bandiT movida
rom gamxdariyo eris rCeuli, es madli masze ar gadmovida
ers miuZRoda is garegnulad, magram rCeboda bandis beladi
partia-banda ver miatova, roca damarcxda, xom gaxda cxadi?
biZinas rad surs eris Tavidan, bandis-Tavamde CamoqveiTdes?
vinc es urCia, TavisTvis cdilobs,
xalxis winaSe ki codva ides
Cven `Carecxilebs, Savebs, farCakebs~,
kvlav moTmineba dagvekisreba
RmerTma inebos, ar gaiRviZon CvenisTanebis basrma isrebma
`kidev ra iTqva? xo, andro barnovs,
gubenatorad rom dainiSna
cxra dRis premia Caujibia , rac axal droSi cudad meniSna
da kidev erTi, umravlesobam parlamentisa Tu Tqva uari
rom moesminaT prezidentisgan dapirebebi da satyuari
ver moqceulan mTlad marTebulad,
is quTaisSi xom aRar wava
nacionalTa wivil-kivili, moTqmis simZlavre zecamde ava
sjobda survili ar gaemxilaT. prezidenti rom iq Cavidoda
129
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
sxdomis darbazSi Seabijebda, prezidiumSi wamojdeboda
wamomdgariyvnen da gasuliyvnen, es iqnboda imis niSani
rom ar undodaT misi mosmena, aRsruldeboda amiT mizani
Torem ra moxda, usufaSvilma, yvela winaswar Caarakraka
daviT baqraZe maSinve axta da wiklaurmac blomad atraka
`TeTrebma~ es Tqves, miSa Tu Cava,
mitings movawyobT da iq davxvdebiT
axal parlaments alyas davartyavT,
Cveni cocxebiT, kvercxebiT, qvebiT
koalicia `erTsulovneba~ orad gaiyo, gacxadda radgan
saakaSvili wava-ar-wava, zugdidSi Cava Tu sadme sxvagan
`erTsulovnebis~ nawili mainc quTaiss wava da iq daxvdeba
gelaTis gzasac gadaketaven, aravin uwyis sad da ra xdeba
nawili Tbiliss daibanakebs, aq samzadisi iqneba didi
saxlidan rom ar gamoeparoT, iqve Caketon gzebi da xidi
qarTvelebi varT. tradiciulad,
qarTvelebisTvis didi naklia
Caifiqreben, ayvirdebian, ra surT, ras misdevs, da ra aklia
kaci, romelic ganzraxulobas, televiziiT gamoacxadebs
Rirsad vardeba iseT ormoSi,
sad ver arCeven Zusa da xvadebs
saakaSvils rom es Cvevad hqonda, ceti biWia, gasagebia
amaT Tu isev gaimeores, logikuria, wasagebia
aRmosavluri sibrZne ras ambobs? rom qaravanma unda iaros
ZaRlma irbinos, kidec iyefos,
verc mixvdes da verc gaiziaros
aba SexedeT, sxvaTa sxvaobiT, biZina TiTqmis arafers ityvis
moifiqrebs da uxmod akeTebs,
ara sWirdeba warmoTqma sityvis
da mgoni mixvda, garSemo myofTa gavleniT,
rac Tqva da sxvebs dapirda
gauxda TiTqmis sananebeli. aseTebis Tqma Rirda ar Rirda?
bevri medrove, Zveli _ axali, gars axvevia, saiT ewveva?
Tu qaravnoba ver Seasrula, dasaxul mizans ver daeweva
WaobSi bevri CauTreviaT, vinZlo fexic ki ar gaisvaros
simdidre rom aqvs, saxeli unda, misi saxeliT erma ixaros
130
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
***
prezidenti gvyavs Casafrebuli,
qaravnis mizniT gamwarebuli
warmatebasac Secdomad uTvlis,
`lobistebic~ hyavs ayefebuli
rogorc ki mixvda quTaiss wasvla,
parlaments misvla sazianoa
`TeTrebi~ im gzebs gadaketaven sad Terjolaa da sazanoa
gelaTs ver miva, daviTis saflavs,
rogor daxedavs da ra CasZaxos
bagratis taZars ver moilocebs,
`TeTrebis~ SiSiT ra unda naxos
gamoacxada: parlaments ar surs,
datkbes wliuri angariSiTa
mec aRar waval, ar CameTvalos, rom ar Cavdivar maTi SiSiTa
biblioTekas erovnuls vnaxav, rom moxseneba Cavarakrako
elCebs daviswreb, taSis damkvrelebs,
xalxs ar Sevxvdebi, rom saarako
Cemi gamosvla ar CaiSalos, mwvave kiTxvebi ar momayaron
erTgulebmac ki, televiziiT, momisminon da CemiT ixaron
asec gadawyda. manjgalaZemac erosis* rixiT gamoacxada
saakaSvilis gulSi nadebi, gaamJRavna da farda axada
amitom moxda, rvaSi dilidan, nel-nela iwyes kidec Sekreba
vinac iTava miSas `mosmena~, visac SeeZlo, ar ezareba.
/erovnul (yofil sajaro) biblioTekasTan pirvel rigSi
yofili politpatimrebi mividnen melor vaCnaZis, giorgi kelen-
jeriZis, irakli grZelivaniSvilis da sxvaTa SemadgenlobiT. maT
miemata, cnobili uflebadamcveli nana kakabaZe/
nana kakabaZe
Tavis droze Tqva saakaSvilma, vadagasuma da sulwasulma
* cxonebuli erosi manjgalaZe WeSmaritad sasiamovno mosasmeni iyo,
mananasgan gansxvavebiT.
131
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
Seneba Tu mZuls, ngrevis wesebi gaiTavisa Cemma warsulma
opoziciur brZolis meTodebs, ise Severwyvi da SeviTvise
rac darbevaa da mitingia, saqmis keTeba ar miyvars ise
davimaxsovroT, rom misgan kidev, bevri ramaa mosalodneli
icis, nervebze rom iTamaSos, svlis gakeTeba swrafi an neli
sifrTxile gvamrTebs, is Tu gaigo,
rogori aris Cveni gegmebi
ganzraxuls Secvlis, dRes mefe hqvia,
ise iolad ver Seebmebi,.
melor vaCnaZe
sapatimrodan Tavdaxsnilebi, Seudrekelni, gul gaxsnilebi
gadamwyvet brZolas jer ar vupirebT,
Tan gvaqvs kvercxebi, kitris mwnilebi
sapanaSvido gvirgvinebi gvaqvs, cocxebi, stvena, SeZaxilebi
iseTi formiT da im meTodiT,
rom prezidenti, misi mxleblebi
`moxibulebi~ darCnen SexvedriT,
Cvenc davrCeT bolos kmayofilebi
rom erTmaneTSi ar airia deda, bebia, coli, Svilebi
nana kakabaZe
eg erTi mxare moqmedebisa, mTavari mainc ari meore
sircxvils karSi rom gavatarebT,
Cveni Sekreba ar darCes mdore
SigniT SevgzavnoT deputacia,
ramdensac SevZlebT, rac ufro meti
rom SigniT myofebs, Cvenebis xilviT,
waerToT Zali, daesxaT reti
CamouweroTY maT SekiTxvebi, vadagasulma mogvces pasuxi
iseTi, nacebs dambla daeceT, iyos naTeli da dasaquxi
mTavari aris mas SevaxsenoT,
masze strasburgis sasamarTloSi
damnaSaveebs mfarvelobdao iTqva da amiT Cven samSobloSi
132
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
misi saxeli gamovaWenoT, vin da vin aris yvelas vaCvenoT
vadagasuli, misi msgavsebi,
vlanZRoT, vafurTxoT da SevaCvenoT
melor vaCnaZe
gasagebia. mivxedavT saqmes, Tqven ki moTxovna gaaxmianeT
deputacia SegviSvan SigniT: maTi ganwyoba daazianeT
amasobaSi Cveni momxreni, daTqmuli gvaqvs da Tavs moiyrian
vinc saqmes adre moekideba, misTvis dawyeba ar aris gvian
/ramdenadac momitingeebi sazogadoebriv wesrigs ar ar-
Rvevdnen, sapatrulo policia mSvidad adevnebda Tvalyurs mTel
mosamzadebel saqmianobas. xumroba ambavi rodia, momitingeni
vadagasul, magram mainc prezidents upirebdnen `sazeimo~ Sex-
vedras. erovnuli biblioTekis mTavari Sesasvleli Sesabamisi
atributikiT morTes.
dRis 6 saaTisaTvis momitingeebs miuaxlovdnen uSiSroebis
(Tu saSiSroebis?) sabWos mdivani giga bokeria, sergo ratiani,
Ciora TaqTaqiSvili, deputatTa jgufi erTiani nacionaluri
moZraobidan. cota xanSi maT SeureTda qalaqis meri gigi ugu-
lava sakuTar aCrdil koba subelianTan erTad./
gigi ugulava
daTqmuli gvqonda Tavs moviyridiT
da SevutevdiT erTian ZaliT
miTxariT, vinme xom ar dagvaklda,
ise dadeqiT, SegxedoT TvaliT
bevri gvaklia, zogi maTgani,
Cveni jgufidan Sors ratoma dgas
gandevnilebi xom ar arian, moRalatis gzas xom arvin adgas
axla madroveT, iqidan rekavs da instruqcias Sematyobinebs
Semdeg SevTanxmdeT. daimaxsovreT,
kvercxebs vin gvesvris, vin Segvaginebs.
133
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
giga bokeria
xalxi bevria Tan, rogorc vatyob,
momarTulebi, alesilebi
unda ganvsazRvroT brZolis taqtika,
naklebi mogvxvdes muSti, silebi
aseT brZolebSi gamocdili var,
samRvdeloebas roca vebrZodi
basil moZRvris win wixlebs viqnevdi,
mlocvelebis win ki ara vkrTodi
aq sul sxva aris situacia,
xelCarTul brZolas aq ver movigebT
gigi ugulava
samRvdeloebas rac Seexeba,
naklebi ar maqvs brZola gavlili
gaxsovT patriarqs rom Sevuvardi
da davaCoqe moxuci frTxili
maSin Tqvengani aravin iyo, me koba maxlda subeliani
ar SevWriliyavT satrapezoSi, Cveni zeimi iyo gviani
me vin maswavlos brZolis taqtika,
arc meTodebi ar SemeSleba
Tqven oRond gzaSi ar CamomcildeT
da maSin naxeT Cemi SeZleba.
Ciora TaqTaqiSvili
Tqven dagenacvleT mamakacebo,
Tqveni imediT xarobs qveyana
Tqven gverdiTa varT, is vinca qalobs,
guls gadagixsniT Tan xandaxana
me da sergo varT Tavdadebuli,
sxva deputatebs axlo ver vxedav
me umandilo, win wagiZRvebiT, Tu ukan ixevT, maS me gavbedav
Tqven oRond sergo ratians gandobT,
mxari mieciT da daicaviT
ratianebSi gamovarCie, piroba mivec, davicav TaviT.
134
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
giga bokeria
guls uxaria, nacionalebs,
muxti SemogvrCa cxare brZolisa
vinc ivaJkacebs, daufasdeba,
Tasi mzada maqvs, maTTvis brolisa
magram manamde, iqneb davfiqrdeT,
vnaxoT sxvagavari gamosavali
egeb gadavrCeT cemas da tyepas da moviwioT Tan mosavali
ministr irakli RaribaSvilma, damireka da Sematyobina
sxva Sesasvleli CvenTvis mzada aqvs,
ki ar mirCia Tan magrZnobina
umjobesia Cveni gunidisTvs, iqidan Cumad SigniT SevideT
Tqven gadawyviteT, romeli gijobT,
Sedegis codvac Tavze daideT
Ciora TaqTaqiSvili
asec vicodi, guli migrZnobda,
am naZirlebis dagyvebaT SiSi
maS me win waval, ukan gamomyves, vis ar sCvevia moTqma da viSi
Tqven naxavT rogor gavarRvev maT rigs,
gzas gavkvalav da ukan momyeviT
arakacebi, SexedeT mainc, rogor gvxvdebian cocxebis qneviT
Cvenamdec hqondaT amaT mcdeloba,
magram elCebi, Jurnalistebi
gaatares da xeli ar axles, arc SeZaxilis margalitebi
arc erTs kval da kval ar daadevnes.
niSnavs laCrebis brbo aris mxolod
verc Cven verafers gagvibedaven,
gamarjvebaa am brZolis bolod.
gigi ugulava
Cito-Ciora, xar gabeduli,
magram kacebs nu CagvTvli laCrebad
nu warmogvidgen ara kacebad,
SeSinebuli kurdRlebis krebad
135
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
me dacva maxlavs, es imas niSnavs,
Cem xelSi ari damrtymeli Zala
SemomierTdiT, ar daifantoT,
ar dagiWiron brZolisas calad
axla SevjgufdeT, erTian ZaliT,
centrSi davartyaT, gavfantoT mteri
amaT davifrenT, zeviT vacnobeb, gza gaxsnilia misi saferi
mzad xarT? kargia. axla uyureT, amaT ra vuyo, wamovikido
Tqven ar CamomrCeT, aba wavida, Suaze gavWra rogorc akido
`midiT da midiT da dadgiT Sou~...
Tqven xom mosulxarT usaqmurebi
raTa prezidents dRe gaumwaroT,
Cven dagvaRonoT namsaxurebi
aba daiZra, aba wavida, dRes aqa wydeba samSoblos bedi
Cven unda gavsxnaT Sekruli zeca
da prezidentis gadasaxedi
/ugulava xeliT aniSnebs Setevis dawyebas. Sekrebilebi maT
stveniT, ginebiT Seegebnen. male yovelive cema-tyepaSi gadaizarda.
aqtiur Ciora TaqTaqiSvils viRacis xeli moxvda da cxviridan
sisxli wamouvida. giga bokeriam SeZlo misi Sejgufebuli ma-
sidan gamoyvana./
Ciora TaqTaqiSvili
xeli gamiSviT, ras moveswari,
naxeT rom CemTvis wynarad videqi
es naZirlebi, iq momicvivdnen, fexi wamomkres, vegone beqi
eseni unda cixeSi isxdnen, vinc gamouSva, aris codvili
principulad sisxls ar moviwmendav,
Zlivs maqvs cxviridan gamowovili
de gadamiRon, yvelas aCvenon, avazakebma ra gamibedes
ar Sevecode, ar daimalnen, zurgi maqcies, civad Semxedes
es kidev raa, sergo ratians, Cems sergunias deda agines
naZiralebi, vera xvdebian, arakacoba gamoaCines.
televiziam ukve uCvena? kargia maSin sisxls moviwmendav
136
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
SenobaSi aqvT televizori? rogora vCanvar, waval Sevxedav
ox, vin modian Tengo da andro*. raRa drosia, daagvianes
mxardaWera ar gamoaCines, ganze gagvidgnen, dagvazianes
Tqven naxeT gigis ras uSvebian, qalaqis mers ar epuebian
gamoiyvaneT, ar SemoakvdeT, eg daxmareba iqneba gvian
RemrTo ras vxedav, oh, me amaTi, qalaqis mers rom gaubedaven
gubernatorebs da deputatebs, Tu daiWeren, raRas uzaven?
sapatrulo ki hqviaT am biWebs,
patrulobiT Tavs ar iwuxeben
vanos dro mova, baCos dro mova, yvelas cixeSi Seabruneben
Tebervalia, Cveni revanSi aprilisaTvis dagegmilia
yvelas aTmagad moekiTxebaT, ra codvac maTgan Cadenilia.
/7 saaTi. gudiaSvilis quCaze SekrebilTa Soris gamoCnda
Sinagan saqmeTa ministri irakli RaribaSivli. momitingeni, may-
ureblebi mas mowonebiT da taSiT Sexvdnen./
irakli RaribaSvili
saministroSi kargad vicodiT, rom prezidenti epireboda
gamosuliyo saWiro sityviT, Tanac sasaxles efareboda
xan ifiqrebda quTaiss waval, bagrats da gelaTs movinaxuleb
orjer miveci saflavTan sityva,
Sevcdi, Sevcode da vimarxuleb.
Cven raRa gveqna, Cveni Zalebi, aqedan iqiT gavanawile
mindoda dacva prezidentisa da incidenti ver avicile
radgan Secvala uceb gegmebi, Cvenc agviria savali gzebi
bolos mounda aqeT wamosvla,
xom ar vetyodi amas rad Svrebi
yofili politpatimrebisgan,
rom moeloda Sexvedra cxeli
mivxvdiT da xedavT patra quCas icavs ramdeni policieli
biblioTekas bevri aqvs kari, ori maTgani ise Sevkari
* Tengiz gunava _ samegrelo-zemo svaneTis mxaris gubernatori, andro
barnovi _ Sida qarTlis gubernatori.
137
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
nacionalebs SvebiT gaevloT,
ar gadahyrodaT damxvdomTa jari
amis Sesaxeb velaparake, uSiSroebis sabWos mdivansa
man momxreebi ar gaafrTxila, ase vuyureb da ase Cansa
an da piriqiT, gangeb miawyes aq Sejaxebis provokacia
ifiqres, cocxebs gamovlilebi, ra Zala ari, vin ra kacia
xoda, moxda is, rac ukve moxda,
moxvdaT uWkuo provokatorebs
mityepilebi Tavs imarTleben, moigoneben aTasgvar Worebs
orive mxares me movuwodeb, aRar arion quCis wesrigi
orive mxaris deboSirs davsji, melori iyos da Tundac gigi.
manana manjgalaZe
baton ministris wuxili mesmis da mowodebac gasagebia
is aq ar iyo, roca prezidents Tbilad uxsenes deda, bebia
amitom mrCeba STabeWdileba, aq mosvla gangeb daagviana
gamoCnda maSin, roca nasrolma cocxebma quCa anagviana
rac iyo, iyo. survili aris ar moxdes msgavsis ganmeoreba
axla axali maqvs davaleba, gTxovT momisminoT, iyos sworeba
prezidents surda aq mosuliyo, wignebs naxavda, gaixarebda
iqneba zedac Camojdeboda, jdomiT xom sajdoms gaimyarebda
Canafiqri aqvs axlad Secvlili, genialuri aqvs mosazreba
misi sasaxle aris daculi, Robeze katac ver gadaZvreba
momitingenic axlos ver mivlen,
iyviron, xmasac ver miawvdenen
sami aTasi darajobs dacva, vinc miva scemen, sisxlsac adenen
kargad daculi, Tqvengan tanjuli,
danomrilebTan sityviT gamova
iseTi ram Tqvas, bevri damiwdes
da zogisaTvis mze kvlav amova
ministrs mivmarTav, prezidents
unda, rom sasaxlesTan brbo ara Candes.
Robes aravin ar miekaros, ar gaarRvios, ar gadaqandes
Sig Sevlen mxolod danomrilebi,
nomeri yvelam winaswar icis
138
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
prezidentisgan moismens yvela,
erTguli aris daviTis ficis.
giga bokeria
Cven siZulvilis nayofi vnaxeT,
siZulvili ki Sobs Zaladobas
aq ugulavas Zmobas vin ficavs, da an Cioras vin uwevs dobas?
gasagebia. aq is xalxia, vinc cixeebis saknebi xexa
vinac manamde mitings marTavda, gazeTi dawva, idea Cexa
prokuraturam vis brali dasdo da sasamarTlom vis miusaja
ocnebis xalxi visac Sehpirda da xmis micemas visac eaja
sxva rames gana vinme eloda? es moxdeboda, Tavidan Cndoda
patimar yofil meloris irgvliv,
kakabaZe rom frinavda, xtoda.
irma nadiraSvili
mec maTqmevineT oriod sityva, avi da kargi, rac ki aq iTqva
premier-ministrs daubrundeba
`nacebis wyevla da nasroli qva
samarcxvinoa rasac biZina ivaniSvili aqa kadrulobs
saxeli ar aqvs, kacoba ar aqvs, da cema-tyepiT aqa Soulobs
biZina Tavad sircxvili aris, RaribaSvili ubedureba
matyura da orpiri kaci, Segezareba misi yureba
sxvas bevrs vityodi maT Sesamkobad,
magram sasaxles mimeCqarba
Sexedav, SigniT gaginaTdeba, misi mosmenac ar mezareba.
/prezidentis sasaxle. 9s.13w. darbazSi miwveuli elCebi da
erTiani nacionaluri moZraobis warmomadgenlebia./
prezidenti
Cems gulistkivils gamovTqvam mxolod
da SeSfoTebas davamatebdi
mec xom vebrZodi Cems winamorbeds,
magram ase ver gavimetebdi
139
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
msurda-ar msurda, SevardnaZisTvis,
yovelTvis fxizels momismenia
gana yovelTvis veTanxmebodi, magram kiTxvebi ar gamCenia
me, rogorc qveynis xelisufali da umaRlesi mTavarsardali
aRmaSenebels gavutoldebi, Tumca vgonivar amaT dedali
ori dRe ari brZolebiT vixev, omis Jini ar gamnelebia
parlaments vTxove sityviT gamosvla,
adre arasdros gamZnelebia
uari miTxres, da amis mere, gavmagrdi axal poziciaze
biblioTekas alya daartyes, medavebodnen Tu iciT raze?
me ver gavige maTi taqtika, ucxoel elCebs eqadnebodnen
deputatebsac Sig ar uSvebdnen, qalaqis mersac edavebodnen
bolos suraTi gamoikveTa, am sasaxleSi surT gamomketon
giJi aris da unda gadadges, _ mere amaze Sari atexon
Cven am mxrivac gvaqvs gamocdileba:
gamsaxurdia bunkerSi Casves
ar mousmines mis mowodebas, Suqi ar misces, aWames, asves
undaT igive me gamikeTon, erT adgils yofna Cemi Znelia
bevrjer vifiqre, ra Zali madgas, sasiarulo ar damelia
zviadi mokles, me ver momklaven, umoqmedoba ari sikvdili
ver Camketaven, me magari var,
`lobistebamde~ xma maqvs miwvdili
jer elCebs unda movubodiSo, versada mnaxes sadac viwvie
mowmed mindodnen, radgan ̀ mumia~ orTabrZolaSi gamoviwvie
axla aqa var, Cems simagreSi, mowme-msmenelnic aqave myvanan
rasac me vityvi, gaaformeben, yru ar arian, munjebs ar gvanan
amis Tqma msurda. cota gavxurdi da moxsnebas Cavarakrakeb
mxolod ZiriTad daskvnebs gagacnobT,
Tumc ena maZalavs, ar gavatrakeb
koalicia kriWaSi midgas, surT SeaCeron aRmSenebloba
surT damiwunon diliT mamloba,
dRisiT loToba, RamiT mSobloba
uTanxmoebis pirveli punqti, parlaments unda davukavSiro
amaT hgoniaT quTaiss vyvarob, sxva qalaqebi rom gamovxSiro
vera xvdebain, amaTze vzrunav, Tbilisi mitom ver avitane
140
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
aq saxifaTo icis mitingi da parlamenti gadavitane
koalicia, xom unda mixvdes, quTaisSia iseT adgilas
dilas Sekruli momitingeni iq miaRweven meoTxe dilas
amasobaSi brazi gauvliT, wyalwiTelasTan Camosxdebian
imerul sufras miusxdebian, kmayofilebi dabrundebian
aq, rusTavelze misvlas ra unda,
ar axvelebde simwariT Tunda
sul iolia gza gadaketo, zustad gvesrolo talaxis gunda
axla meore vnaxoT problema, raSi sWirdebaT gvema da cema
rac prezidentis maqvs uflebebi, yvela premiers gadaecema
uars ar vambob, mxolod macaleT,
gana ramdeni damrCa mefoba
yvelafers giTmobT,
oRond aravin ar moindomos qalTa Sefoba
es profesia, masTan loToba, cxovrebas CemTvis daudgenia
oqtombramde msurs `bairamoba~,
sxva yvelafeir, vambob Tqvenia
me mxolod girCevT dReis parlaments,
prezidenti ar aarCevinoT
iseTi xalxi aris Seyrili, gaasaReben wyal wyalas RvinoT
umravlesoba rom gaiZaxis, miSa giJia, ar daujeroT
arc daamwyvdioT, arc gamouSvaT,
arc SeaginoT da arc emduroT
dalocvilebo, sasamarTlosi am giJma Seqmna, iseTi wyoba
gamwareben da verafers aklebT, SeurigdebiT, ra gaewyoba
aseTs me vinme gamibedavda? kublaSvili ra fexebs momWamda
TiTs davuqnevdi, Caisvelebda,
Tamami mxolod sxvebTan moCanda
neta vicode, me aras merCiT, kublaSvils uceb gagiCumebdiT
am Cems miRwevas miiTvisebdiT da gamarjvebiT iamayebdiT
dafiqrdiT razec fiqri gagandeT, aseTi rCeva gaiziareT
me getyviT, rac Cven gvaerTianebs, gaiazreT da am gziT iareT
saamayoa Cveni warsuli, veras daaklebs qaji-avsuli.
Tamari, SoTa, ilia, vaJa da aRmamSeni wre gadasuli
imaT kval da kval, zeSTagonebiT qveyana axlad miSenebia
141
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
kriminalebi momiTokia, dasveneba ar minebebia
vici jer kidev umuSevroba, yvela miRwevas daRad asvia
sazRvrebs gareTac bevri wasula,
bevrs ver vaWame da ver vasvia
magram xom mqonda amis survili, yvela erTad xom mecodeboda
me Tu vSromobdi, maTTvis vSromobdi,
gakeTebuli mecoteboda
lazika mxolod maTTvis daviwye,
vifiqre yvelas Tavs Tu movuyri
erTbaSad yvelas movubodiSeb
da ar Semrcxveba, Tavs ar movuxri
amocanad maqvs me oTxi punqti: pirveli aris Tavisufleba
evropisaken aviRoT gezi, aRar dagvWirdes ruseTis xleba
ise ki ara, zepirad vityviT, vTqvi, damaviwyda, ar Sevasrule
mTavar kanonSi unda CavweroT, rac movifiqre da Sevigule
meore punqti demokratias amyarebdes da unda icavdes
kanoni unda umaRlesobdes, raTa qveyana qveyanas hgavdes
mere ra vqnaT, rom demokratia, bolomde kargad ver gagvigia
mTavari aris rom vdemokratobT da imedebi zed agvigia
mesame punqti arsebiTia, did Zalisxmevas ukavSirdeba
vinc ra iSova, davukanonoT, ar sWirdebodes Cveni xeldeba
kriminalebma, Cinovnikebma ver miitacon kacis qoneba
iseTi unda SevqmnaT cxovreba, sxvagana hqrodes Cveni goneba
meoTxe punqti, wina sams Sekravs,
Tavs daedeba, rogorc gvirgvini
kacma Tu mZime Sroma gaswia, daRala jani, iWylita tvini
ki ar wavarTvaT. mTeli progresis,
safuZvlad davdoT da zed vaSenoT
rac miSovia, axla Cemia, ratom gavxado axla saSenoT?
me saprogramo punqtebs Sevexe, axl;a davsaxo miRwevis gzebi
CamogiTvliT da mogTxovT Tanxmobas,
rom axal etaps mivsdioT gznebiT
pirveli aris, rom ganvaaxloT uSiSroebis sabWos sxdomebi
umciresoba, umravlesoba, isxdnen,
iRwvodnen iq rogorc Zmebi
142
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
meore aris aministia, ara iseTi, rac gaakeTeT
iangariSeT vin ra moigo, Sari moudeT, myisve ekveTeT
ase CavTvaloT, wlevandel wlamde, visac sad da ra mouparia
davukanonoT, nu vedavebiT viTom ijariT minabaria
Torem gamodis, rom pirvel rigSi, Cemi ojaxi dazaraldeba
Tu moparuli CamogverTmeva,
sasmel-saWmelad raRa dagvrCeba?
mesame Cemi moTxovna aris, vinc erTguli myavs avi Tu mwari
prokuratura yvelas SeeSvas, ra Cemebisken moeqca mxari?
cotaa qveynad oxer-tiali? daiWiros da daados vali
sasamarTlomac gaiTavisos, Cemianebze daxuWos Tvali
meoTxe aqac ZiriTadia, Semkrebi aris wina samisa
cxra weli vmefob, cxra wlis manZilze
damnaxavi var bevri xamisa
magram keTili, patiosani, mSromeli, magram mainc mSieri
ufro metia Cemi gamoTvliT da ver gavyavi Tanabrad eri
amitom aris Cemi piroba, ginda uwodeT ama viroba
qveyanas movli, xamebsac movTvli,
gamoviCino am mxriv gmiroba
sxva danarCeni ar madardia, TqvenTvis ekali, CemTvis vardia
Cemi programa Tqvensas SeaWdeT, erTi meoris Tanafardia.
/prezidentis am saparlamento wliur angariSs damswreni
didi enTuziazmiT Sexvdnen. xumrobaa? ori dRis wvalebis Sem-
deg emociurad datvirTulebi stoveben prezidentis sasaxles./
cezari
an me var giJi an da es xalxi, giJur ideebs mZalavs xatebad
briyvi ara var, ver davinaxo, Cemi simdidris miwyiv mateba
magram rodesac yvela sikeTes ki vera vxedav, meubnebian
Tavs veubnebi, gatyuileben, gaige, vidre iqneba gvian
mTavroba ambobs, me mxolod Cem xalxs,
imis momavals vemsaxurebi
TvaliT ara Cans, smenas Tu xvdeba,
Cemi bralia rom maqvs yurebi?
143
sandro papacezari (cxeli zamTari _ 2013)
vis gaugia mosamsaxures, batonze meti xelfasi hqondes
yovel Tviurad premia moWras, SeRavaTebiT Tavi gahqondes
maSin me geyviT: Zirs batonoba, axla me minda viyo msaxuri
Cemze ukeTes saqmes SeiZlebs, viRaca ybedi da usaxuri?
gaiZaxian demokratias, vinmem Tu icis ra aris arsi
rac ar ician, me maswavlian aTasi vinme eqsperti Tarsi
axla axali iSoves saqme, qveynis marTvisas SevcvaloT wesi
rac uflebebi prezidents hqonda,
prmeierisTvis gaxdes naTesi
mama ucxondaT. qveynis meTaurs saxelwodeba Tu Sevucvale
wuTisofelic gamoicvleba,
ukeT vicxovrebT dResve an xvale
dalocvilebo, gamoikiTxeT, irgvliv vinaa Cemze mSromeli
dRe da Ram welze fexi midgia, Semejibreba saqmiT romeli
magram rad ginda, patiosnebiT qveynad aravin gamdidrebula
vinac iSova, `Savad~ iSova, mere gamixda aqeT didgula.
***
amixtnen kidec. cezars getyvian,
magram etyoba moberebulxar
Tamadad aRar gamogvadgebi, wyvilad damcleli aRara Canxar
wadiT me Tqveni yofa vatire, momenti naxeT da damaTveriT
gamovipare. kidev gindodaT
damtkbariyaviT damTvralis cqeriT?
/Semodis mezobeli/
mezobeli
cezar ra mogdis, ra uceb motydi, gesmis? ar esmis, CasZinebia
televizori mainc gaTiSe, denis fulic ar dananebia
Seni imedi mqonda qeifSi, vaJkacad vdili wuTisofelSi
cezar pirveli megone mudam,
cezar `pasledni~ SemomrCi xelSi.
/mezobeli gamouTiSavs tlevizors da midis/
sarCevi
didi codva (1790 w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
cezari (cxeli zamTari _ 2013 w.) . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Top Related