7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
1/35
1
Demir
Kkaydn
Demokrasi
ve
Solzgr niversite Semineri in GiriYaynlar
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
2/35
2
DDeemmookkrraassii vvee SSoollzzggrrnneevviirrssiittee DDeerrlleemmeessiiiinn GGiirrii
DDeemmiirr KKkkaayyddnnBBiirriinnccii SSrrmm
KKaassmm 22000099
DDiijjiittaall YYaayynnllaarr
nnddiirrOOkkuuOOkkuutt --ooaallttDDaatt
Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr.
Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarakbasmak ve datmak serbesttir.
Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.
YYaayynnllaarr
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
3/35
3
indekiler
Dijital Yayna nsz 4
DEMOKRAS VE SOL 8
Giri 8
Sosyolojik ve Politik Kavramlar 8
Sol Kavramnn Politik Karakteri ve Anlam 9
Demokrasi Kavramnn Farkl Kullanm ve Anlamlar 10
Politik Bir Kavram Olarak Demokrasi ve Sol likisi 10
Demokrasi ve Sol likisinin elikileri 12
Demokrasi ve Sol likisindeki elikilere Birka rnek 12
Sosyoloji Nedir? 15
Yntem 17
Anlayamamann zorluklar 18
Demokrasiyi Anlayamamaya almak 18
Matematiksel Bir Tanm: Basit ve Cebirsel Toplamlarn Fark 21
Doada Basit ve Cebirsel Birlikler 22
ki Cebirsel Birliin Fark 23
Demokrasinin Var Olu Koulu 27
Toplumun Var Oluu, Somut Biimi ve Din 28
Karar ve Yaptrm Olmayan Bir Toplumsal Var Olu Mmkn m? 29
Demokrasi ve Zor 30
Gelecein Inda Zorunluluklar Alemi 33
Demokrasinin Somut Toplumu 34
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
4/35
4
Dijital Yayna nsz
stanbul zgr niversite 2010 ylnda Demokrasi ve Sol konulu, her hafta baka bir
konumacnn katld,bir seminerler dizisi dzenlemi ve bizi de konumac olarak davet
etmiti.
Yetmili yllarn bandan beri demokrasinin ve sorunlarnn sosyolojik bir analizini yapmak,
kafamn kenarnda duran, bir gn frsat bulduumda zerinde younlamay dndm bir
konuydu.
Konuya yetmili yllarda rgt ii demokrasi balamnda bir younlamam olmutu.
O zamanlarkk bir sosyalist partinin gayr resmi yneticilerinden biri olarak, fraksiyon
yasa ile parti ii demokrasinin nasl uzlatrlaca sorunu kafam ok megul ediyordu.
nk byle bir yasak fiilen ynetici kk bir grubun, her trl muhalefet ve eletiriyi
bastrmasnn bir arac olabilirdi ve oluyordu.
Bir ynetici olarak, Parti yasall iinde olma kouluyla parti iinde tam bir fikir zgrlve parti yasallnn bu zgrl garanti altna almasn savunuyordum.
Yetmilerin sonunda, kk bir parti olan,Vatan Partisi iindeki tartmalarda bunu tam
anlamyla uyguladk. O parti iindeki farkl grler parti ounluunu kazanmak iin tam bir
zgrlk iinde mcadele ettiler, partinin ounluunu kazanabilmek iin btn grler eit
olarak ayn haklardan yararlanyordu. Taraflar metinlerini hazrladlarve kongrede bunlar
savundular.1
Ayrlklarn ayn partide bulunmay olanaksz klacak ekilde, tamamen ze ilikin,
programatik, stratejik ve rgtsel tm sorunlar kapsad grldnden, aznlkta kalanlar
Vatan Partisinden ayrldlar ve Sosyalist Vatan Partisini kurdular.
Tam da byle zgrcetartld ve her gr parti ounluunu kazanmak iin sadece
fikirlerinin gcne dayand iin, Trkiyede dier sosyalist pati ve hareketlerde grlmeyen
bir biimde, tpk Norvein sveten veya Slovakyann ek Cumhuriyetinden ayrlmas
gibi, tamamen uygarve barlbiimdegereklemibir ayrlkt.12 Eyll ncesinin patrt
ve grlts iinde bu rnek ve benzeri olmayan deney bilinmez kald. 12 Eyllden sonra da
zaten unutuldu gitti.
Keza yine o dnemde, sosyalist bir lkede demokrasinin sorunlar zerine dnyordum ki,
Troki ve Mandelin ve Drdnc Enternasyonalin almalar, uzun aratrma ve zamankayplarla ulalabilecek sonulara, kolayca ulamam salamt.Yetmili yllarn sonu ve
seksenli yllarn banda, Kurueme tartmalar srasnda, keza konunun Gorbaov
reformlar balamnda tekrar gndeme gelmesi nedeniyle2, demokrasi konusuna sosyalist
1Bu tartmalar hem Parti iinde metinler ve toplantlar araclyla yapld, hem de kamuoyu nnde o
zamanlar Vatan Partisinin kard Kvlcmadl teorik dergide ve Sosyalistgazetesinin sayfalarnda
yaynland.2Bu arada sz konusu gelimelerin etkisiyle, Trkiyede Kurtuludergisi adna bal hareket de
Sosyalist Demokrasi tartmas balatmt. Mahir Saynn grleri ok geri idi ve Trokist hareketin
grlerinin birer bayalatrlm, gecikmi kt bir kopyasyd ama yine de konunun geni sosyalistkesimlerce gndeme alnmasna hizmet etmesi bakmndan olumlu bir yan vard.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
5/35
5
demokrasinin sorunlarbalamnda tekrar dnmtm. Bu almalarn rn, Kurueme
toplantlarnn Avrupadaki paraleline sunduum, Sosyalist Demokrasi Konusunda
Tartlmayan Baz Sorunlar Tartma Denemesi balkl metin oldu ve bu metin daha sonra
Birlik mi,Rekompozisyon mu?adl kitapta yaynland3.
Ne var ki bunlaro zamanki Trkiye sosyalist hareketinegre ok ileri dnceler vedavranlar olmalarna ramen, bugnk bak amdan, genel ve sosyolojik bir kavramsal
temel sorununa girmeyen younlamalard.
2000li yllarn banda PKK ve Krt Hareketi balamnda hem PKKnn yapsn ve kimi
zelliklerini incelemek iin; hem de zellikle savunulan Demokratik Cumhuriyet program
balamnda, ona bir teorik arka plan olmak zere, demokrasikonusunu daha geni ve
sistematik olarak ele gerei ve olanaortaya km t.
Bu ihtiyalarlayazdm yazlar seri halinde Demokrasi zerine Yazlar bal altnda
Avrupada Krt hareketinin kard zgrPolitikagazetesinde yaynlanmt4.
Yazlarn grd ilgi zerine daha sonra bu yaz serisini derleyerek kk dzeltmelerle
Marksist Demokrasi Teorisine Katk bal altnda kitap olarak dijital ortamda tekrar
okuyucuya sunmutum.
Ama bu derleme, her biri ayn zamanda bamsz bir yaz olan bir seri gazete makalesinden
olutuundan, iinde ok miktarda tekrar vard.
Ayrca son yllarda Ulus ve Din teorisi konusunda yaptm yeni keifler nda konuyu
tekrar ele almam gerekiyordu ve bunun iin bir frsat kolluyordum.
te buraya kadarksaca zetlenen arka plan nedeniyle, zgr niversiteninDemokrasi ve
Solkonulu seminerler dizisinde konumaclardan biri olarak bir seminer verme davetini seveseve kabul ettim. Bylece konuya yeniden dnebilir ve hep yapmay dndm yapabilir
ve yllardr bir trl zerine younlaamadm konuya, zorunlu olarakdnebilir,
demokrasinin sosyolojisini yeni teorik genellemelere gre taslaklatrma denemesine
giriebilirdim.
Bu hevesle, imknmolduka, Demokrasi ve Sol bal altnda yaplan btn seminerleri
izlemeye altm.Salk ve baka engeller nedeniyle canl olarak izleyemediklerimi de video
grntlerinden ve notlardan izlemeye altm.
Ne yazk ki bu izlemelerim byk bir hayalkrkl da yaratt.
Konumaclarn bir ka hari neredeyse hepsi hazrlkszd, kahve sohbeti havasnda
konuuyorlard.
En temel ve basit kavramlar bile kartryorlard ve stne stlk pek bir eyler
renme ve alma havalar da yoktu.
3Birlik mi Rekompozisyon mu?balkl kitap internette u adresten indirilebilir:http://www.akintiya-
karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-mu
4 Marksist Demokrasi Teorisine Katk u adresten indirilebilir:http://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katki
http://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-muhttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-muhttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-muhttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-muhttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksist-demokrasi-teorisine-katkihttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-muhttp://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/birlik-mi-rekompozisyon-mu7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
6/35
6
Hepsi seminerini veriyor ve gidiyordu. Bir ka hari ou dierlerinin ne dediini bile
merak etmiyorlard.
Hi biri soruna sosyolojik olarak bakmyordu, btnyle aktel politik tartmalarn
bir fonksiyonu olarak konuuyorlard
Bu gzlemlerbeni kamlad. Ne olursa olsun, demokrasinin sosyolojisi zerine, bir eyleryazmamn ok ac olacan dnmeye baladm.
ok geni ve ayrntl bir plan kardm ve bu plana gre konumay planladm.
Bu plan en azndan yirmi derslik bir seri semineri gerektirirdi byk olaslkla.Ama kk bir
blmn anlatabilsem de buvesileyle yan rn olarak derli toplu bir kitap karabilirdim.
Gerekten de seminerdeplanmn ok kk bir blmn anlatabildim.
Hazrlklarm yazya geirmeyi seminer sonrasna brakmtm. Seminerde gelecek eletiriler
ve tartmalar nda da son ekli vermem iyi olur diye dnyordum.
Ancak bu arada salk sorunlarm nedeniyle konudan ve stanbuldan epey bir sreuzaklamam gerekti.
Salk sorunlaryla bouurken, stanbul zgr niversiteden semineri tertipleyen
arkadalar, seminerler dizisini derleme olarak yaynlayacaklarn; verdiim seminerin 25
sayfay gemeyen bir versiyonunu yollamam istediler.
Bunu hemen yapp yolladm. Ve merakla kacak kitab beklemeye baladm.
Ancak kitabn k gecikti de gecikti.
Salk sorunlarm hafifleyip de tekrar stanbula dndkten sonra, bir gn zgr
niversiteye uradmda, kitabn ne zaman yaynlanacan sorunca, siz ve dahabirkakonumac haricinde kimsemetinleri yollamad, kendilerine seminerlerinin zlm
tapelerini yollamamza ramen geri dnmediler, bu nedenle derlemeyi yaynlamaktan vaz
getik dediler.
zldm ama armadm. Aslnda seminerlerin veriliindeki laubalilik demekten kendimi
alamayacam davran biimi imdi kitabn yaynlanmasnda fiilen olanaksz klmt5.
*
Bu vesileyle yeri gelmiken Trkiyedekisolcularnpolitik kltrne iyice yerletiini
grdm ama bir trl alamadm baz yntemleredeineyim.
Birincisi, artk seminerler veya tartmalar ierikte bir doyuruculuk ve gelitiricilik
kaygsyla deil, medyatiklik kaygsyla hazrlanyor. Bu gibi toplantlarda hedef, bir
veya birka kiinin konuyu derinliine ele almas ve tartlmas deil. Genellikle
yaplan, konuyla ilgili veya ilgisiz btn mehurlar uzunca bir masaya dizmek ve
onlardan ou kez on veya onbe dakikay gemeyen ksakonumalarla konuyu ele
almalarn istemek.
5Daha sonra tekrar kitabn yaynlanmasnn mmkn olabilecei sylendi. Birka konumac daha
yollamaya sz vermi. u ana kadar bir sonu yok grebildiim kadaryla ama ilerde yaynlanmaihtimali hala bulunuyor.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
7/35
7
kincisi, konumaclar da genellikle bu durumdan memnunlar. Emek verip derinlere
gitme zorunda olmadan, her zaman sylediklerini bir kez daha tekrarlam oluyorlar.
Ayrca masraflar karlanarak bir yerlere gitmek gibi maddi veya ilginin merkezinde
olmak, baka ilgin kiilerle tanmak gibi saylmakla bitmeyecek manevi doyum da
cabas oluyor. ncs, konumaclar hibir hazrlk yapmadan, kahve sohbeti havasnda
konuuyorlar. Konumalarda en kk bir zeka parlts grlmyor.
Drdncs, konumaclar genellikle dierkonumaclarn ne dediini de merakbile
etmiyorlar. Hatta birok toplantda, konumacnn, konumasn bitirdikten sonra
baka bir ii olduu gerekesiyle, dier konumaclar veya izleyicileri dinlemeden
toplanty terk ettiini grlyor.
Bunlarnolaan karlanmas ise bunlardan da daha byk bir fecaat.
Ama daha byk fecaat, byle davranmayanlarn rahatsz edici bulunmasdr.Bunu daha nce Tarihi Konuuyoruz balklsempozyum vesilesiyle grm ve
yaamtm.
*
Sonu olarak,Demokrasi ve Solkonusunda verdiim seminerin yaynlanma olana
kaybolunca, en azndan derleme iin sunduum metni dijital olarak yaynlayaym, emek boa
gitmemi olurdiye dndm.
Elbette ilkfrsatta,biraz dabu giriin devam gibi olacak Demokrasi Teorisi veya
Demokrasinin Sosyolojisi denebilecek, sistematik almay tamamlayp yaynlama grevi
nmzde duruyor.
Bu metin, o tamamlanana kadar, bu konuya giri iin, meraklsna ipularsalayabilir.
Ama sadece bu kadar deil, bu giri ayn zamanda bir tr Sosyolojiye Giri anlamna
gelebilecek blmler de ieriyor.
nk Demokrasi ancak Toplumda ve onun somut biimlerinde iinde var olabilir. Bu da
Toplum ve onun somut biimleri konusuna, yani Sosyolojinin imdiye kadar apak
olduunu ve bilindiini var sayp hi zerinde durmad konu ve kavramlar zerine yeniden
dnmeyi, bu kavramlar dakikletirmeyi gerektiriyor.
nk Toplum ve Toplumun Somut Biimleri kavramlar olmadan birDemokrasi Teorisiveya Sosyolojisi kurulamaz.
Ama sadece bu kadar da deil, Antropolojinin tartt konulara (Maymundan nsana gei
sreci) da yepyeni bir bak ve yepyeni zmler getiriyoruz kanmzca.
Aadaderleme iin yolladmz bu metnin biraz daha dzeltilmi ve gelitirilmi bir
versiyonu bulunuyor.
08 ubat 2012 aramba
Demir Kkaydn
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
8/35
8
Demokrasi ve Sol
Giri
Biz bu seminerde btn dier konumaclardan farkl olarak,Demokrasi ve Solkonusunu
SOSYOLOJK OLARAKele almaya; Demokrasinin sosyolojik bir teorisini oluturmaya ve
demokrasi ve sol ilikisinin karmak karakterini sosyolojik olarak aklamaya alacaz.
Biz olgularolmalar gerektii gibi deil, olduu gibiele alp, ncelikle niin yle
olduklarn anlamaya alacaz.
O halde, ahlaki vaazlarn ve nasihatlerin bizim bu denememizde yeri yoktur.
Ama konunun niye hep ahlaki vaazlar ve nasihatler dzeyinde ele alnd elbette
konumuzdur da ve yeri geldike bunlar de ele alnmaya allacaktr.
Bu nedenle ncelikle kavramlarn aklamasyla ie balamamz gerekiyor.
Sosyolojik ve Politik Kavramlar
Demokrasi ve Sol konusu, her eyden nce, Demokrasi ve Solkavramlarnn
tanmlanmasn gerektiriyor.
Soldan balayalm.
nce u soruyu soralm: Sol nasl bir kavramdr? Yani sosyolojikbir kavram m, yoksa
politikbir kavram m?
Tabii burada hemen sosyolojikve politikkavramlarn farkn ele almak gerekiyor.
Sosyolojik kavramlar, toplum denen var olu tarznn analizinden soyutlamayla kan ve onunzne daha fazla nfuz etmeyi salayankavramlardr, rnein retici Gler, retim
likileri, Snflar, styap, Politik, Ahlaki, Hukuki, Ekonomik, deolojikgibi kavramlar
sosyolojik kavramlardr.
Politik, Hukuki ya da Ahlaki gibi kavramlarn kendileri toplumsal gerei analiz etmeye
yarayan kavramlardr ama politik, hukuki ve ahlaki kavramlartoplumsal gerei anlamay
salamazlar, hatta anlamay engelleyicidirler. nk onlardeer ykldrler; topluluklarn
ilikilerini dzenlerler veya tanmlarlar, normatif kavramlardr. Onlartopluluklarn
ilikilerini dzenlerler ama toplumsal ilikilerin zn anlamaysalamazlar;aklama
arac olamazlar, aklamann konusu olabilirler.
rnein Sol, Muhafazakar, Liberal gibi politik; Su, Ceza, Adalet gibi hukuki; yi, Kt,
Doru gibi ahlaki; Gzel; irkin, Ho gibi estetikkavramlar bu tr kavramlardr.
Sosyoloji bu kavramlarla gereklii aklayamaz. Bu kavramlarn neden ve nasl ortaya
kt; ieriklerinin nasl tanmland; bu ierikteki deimeler; u veya bu eylemin ya da
eyin niye yle tanmlanddr sosyolojinin konusu.
Konuyu somutlamak iin yle bir rnek verelim.Ahlakikavram sosyolojikbir kavramdr,
ama ahlakl kavram ahlakibir kavramdr. Sosyoloji ahlakl kavramyla i gremez, ama u
veya bu davrann niye ahlaki bir kategoriye dahil edildii ve ahlaki olarak tanmlandnnanalizi sosyolojinin konusudur. Bunu analiz etmek iin ahlaki deil sosyolojik kavramlara
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
9/35
9
ihtiya vardr.
Dier bir ifadeyle, ahlaki kavramlar toplumsal birer fenomendirler topulumdaki ilikileri
dzenlerler; ahlaki gibi sosyolojik kavramlarise toplumsal ilikileri deil, o ilikiler
hakkndaki bilgimizi dzenlerler.
Toplumsal yaamn sosyolojik yasalara gre dzenlendii bir durumda ancak bu farkalabilir. Ve bizim tm abamz biraz da byle bir toplumsal dzene ulamak iin savamak
olarak tanmlanabileceinden, ahlakmz sosyolojik, sosyolojimiz ahlakidir.
Sol Kavramnn Politik Karakteri ve Anlam
Sol karam da sosyolojik bir kavram deil, politikbir kavramdr. Dolaysyla normatif bir
kavramdr. Yani sosyolojinin birarac deil, konusuolan bir kavramdr.Sol kavram
toplumsal gereklii aklamay salamaz, o gerekliin bir grnmdr.
Ama tam da bu nedenle, bu normatif karakterinden dolay, Solun ne olduunu tanmlamak
nispeten kolaydr.Politik, kltrel veya politik kltre has geleneklerya da biz, sol unlara denir demisek;
yani sol olmann belli normlarn belirlemisek, o normlara uyanlar sol kavramnn ieriine
dahil olurlar. Elbette politik duruma ve grlere bal olarak da bu normlar deiebilirler. Ve
elbetbu deimeler de bizzat yine sosyolojinin konusudurlar.
Bugnk dnyada6ve Trkiyenin politik kltr iinde7sol kavram genel olarakfakir ve
ezilen geni ynlardan veya snflardan yana olmakanlamnda kullanlr8.
Bir rastlant9 sonucu olarak ezilen ve yoksullardan yana olmak sol olarak tanmlanmaktadr,
pekala sol ve sa kavramlar tamamen zt anlamlara da sahip olabilirdi. Kavramn kelime
anlamyla ierii arasnda dorudan hi bir balant bulunmamaktadr. Fransz devrimignlerinde nc snftan (Tiers etat) olanlarmecliste saa otursalard bugn sa ve
6Bugnk dnyada diyoruz, nk Sol kavram ilk knda, yani Fransz Devrimi srasnda bugnk
eitliki ve sosyalizan vurgusundan ziyade cumhuriyeti bir anlama sahipti.7Trkiyenin Politik Kltr diyoruz, nk, rnein Fransann politik kltr iinde sanrm sol
kavramnn ar gibi bir anlam var.8Elbette kiilerin, rgtlerin veya akmlarn kendilerini sol olarak tanmlamalaryla gerekten sol olup
olmadklar ayr bir konudur. Snf mcadelesinde egemen snflar, ezilen ve smrlen ounluakar politika ve stratejileri sol olarak gstermeye alrlarve gstermeyi de baarrlar ou kez.
Bunun sonucu, st snflarn bu sola kaymasna karlk, ezilenler de onlara duyduklar tepkiyle onun
zddna, yani saa ynelebilirler, yani gerekte sol ve sa kendi ztt biiminde de grnebilir. Zaten
politika ve snf mcadelesini zorlatran ve karmaklatran da tam bu z ve grmn yer
deitirmeleridir. Ama henz buradaki soyutlama dzeyinde bunu bir yana brakyoruz.Yoksa btn
bu yaznn konusu bir bakma tam da bu z ve grnm arasndaki ztl aklamak ve amaktr.9Benzeri bir rastlant ama bu sefer tam tersi sonula Bolevik-Menevik (ounluk-Aznlk
anlamlarna gelirler) ayrmnda gereklemitir. Rusya Sosyal Demokrat i Partisinin kinci
Kongresinde, Menevikler (trnak iinde yazyoruz o ana kadar Menevik diye bir ey, hatta
blnmeye yol aan ayrlk bile yoktur) aslnda ounlukturlar, ama bir oylamada baka blnmeler
nedeniyle aznlk olurlar, Bolevikler bu rastlantsal ounluk olma durumunu kendi fraksiyonlarntanmlamakta kullanrlarve bylece bir bakma psikolojik bir stnlk de salam olurlar
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
10/35
10
solun ierii yer deitirmi olurdu.10
Biliyoruz ki insanln neredeyse tamam snfl toplumlarda yaamaktadr. Bunun iinde de
ezilen snf veya ynlar esasbyk ounluu oluturmaktadr. Bu olgudan ve Sol
kavramnn anlamndan yle bir sonu kolayca karlabilir: Sol, insanln byk
ounluunu oluturan ezilen ve smrlenlerden yana olmaktr.Bu yazda sol kavram esas olarak bu anlamyla ele alnacaktr.
Demokrasi Kavramnn Farkl Kullanm ve Anlamlar
Demokrasiye gelince.
Demokrasinin politik veya sosyolojik bir kavram m olduu Soldan ok daha karktr.
nk hem sosyolojik, hem de politikanlamlar vardr ve bu anlamlar farkl olduu gibi
ou kez de birbirine zttr11.
Demokrasi de elbette politik bir kavramdr. Normatif olarak, demokrasi unlar ierir
dediinizde, politik bir kavram olarak demokrasiyi tanmlam olursunuz. Tabii politik birkavram olduundan, demokrasiye yklenen anlamlarda bizzat politik ve ideolojik
mcadelenin, yani aslnda snflar mcadelesinin konusudurlar.
Ama demokrasinin bir de sosyolojik anlam ve tanm da vardr. Bu ikisi birbirinden ok
farkldrlar ve bu gne kadar zerinde pek az durulmu bir ayrmdr bu.
Ve iin ilginci, Demokrasinin politik ve sosyolojik anlamlarnn kartrlmas nedeniyle
Demokrasi konusu pek anlalamaz ve sk sk farkl kategorilerden olay ve kavramlar
birbirine kartrlr.
Bir bakma, demokrasi ve solu ele alan bu incelemenin btn konusu bu ayrm yapmak ve
netletirmekolarak tanmlanabilir. Bu nedenle de yaznn alt bal Marksist Demokrasi
Teorisine Giritir. Bu alt balk elbette tamamen ayn anlamda, Demokrasinin
Sosyolojisine Giri de olabilirdi.
Politik Bir Kavram Olarak Demokrasi ve Sol likisi
Ama imdilik biz, Demokrasiyi bugnk tanmyla ve kazand anlamylaele alalm. Bu
10Sol genellikle olumsuz bir anlama ve deere sahip olduundan, ezilenlerden yana politikalara sol
denmesinin elbette psikolojik olumsuz etkileri olmutur. nsanlarn byk ounluu salak
olduundan, birok kltrdesa daha olumlu ve kutsaldr. Birok dilde, sa szc baka bir okolumlu anlama da sahiptir. rnein ndo-Germen dillerin ounda, doru, hakgibi anlamlar da
vardr. Bir bakma bu nedenle, san deerli ve kutsal olmas nedeniyle asiller sada, Yurttalar
solda oturuyordu, yani o zamann egemen yarglarna gre, daha az kutsal, daha az erefli ve daha
aaolanlar Meclisin solundayd. Bu nedenle tam bir rastlantdan sz edilemeyebilirde.11
lerde daha ayrntlaryla ele alnacaktr ama burada Demokrasinin sosyolojik ve Politik anlamlarnn
ztlklarna birka rmek verelim: Demokrasi sosyolojik olarak diktatrlktr, Politik olarak Demokrasi
diktatrlkle bir arada bulunamaz. Sosyolojik olarak, zgrlkler alemi Demokrasinin tesindedir,
Demokrasi ve zgrlkler alemi bir arada bulunamaz; Politik olarak Demokrasi zgrlkler olmadan
olmaz.
Biz yllar nce yazdmz ve bu seminerden nce paralar halinde mail grubuna yolladmz
Marksist Demokrasi Teorisi adl derlememizde tam da bu ztlklar zerinden demokrasi konusuna biryaklam salamaya alyorduk.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
11/35
11
anlamda politik bir kavram olarakDemokrasininhalkn kendi kendisini ynetmesi
olduu ynnde bir genel kabul vardr12.
Bu genel kabul ve tanm veri olarak aldmzda salkl insan dncesi veya mant ile
yle bir karsama kolaylkla yaplabilir: Demokrasi halkn kendini ynetmesi olduuna ve
insanlarnn veya halkn byk ounluu da ezilenlerden veyasmrlenlerden olutuunagre, ezilenlerin ve smrlenlerin karlarn ve eilimlerin, dolaysyla sol politika ve
konumlari ifade etmek ve savunmak iin en elverili ynetim biimi veya ara demokrasidir.
Bugn, eski alardan farkl olarak, yle bir dnyada yayoruz ki, kimse aka bir kiinin
veya bir aznln insanlarn byk ounluunun kar ve eilimlerini onlardan daha iyi
savunabileceini iddia etmiyor13.
Bu durumda politik olarak bir demokratsanz, ezilenlerin karlarn en iyi biimde
demokraside ifade edebilecekleri nermesinden hareketle demokratlara ezilenlere gitmeliyiz,
onlar demokrasi hedefine ve mcadelesine kazanmalyz ve kazanabiliriz diyebilirsiniz.
Tersinden ezilen veya smrlen biriyseniz, bu durumdan kurtulabilmek iin en ideal aracn
ya da ynetim biiminin demokrasi olduundan hareketle ve ezilenleri demokrasi iin
mcadeleye ve demokrat olmayaarabilirsiniz.
12rnein nternete girilse ve demokrasi nedirsorusu sorulsa hemen hemen hep bu anlamda
tanmlarla karlalr. statistiksel olarak biliniyor ki, insanlarn ou arama motorlaryla bir kavrama
baktklarnda, sadece ilk sayfaya ve onun da en stteki sonularna bakmaktadrlar.
Bugn itibariyle (10 Aralk 2010) Googlearama motoruyla Demokrasi Nedir?diye sorulsa ve ilk
sonuca baklsa unlar ile karlalr:
Demokrasi, bir ynetim biimidir. Bir kurum, kurulu ya da topluluktaki ve genellikle bir lkedeki tmye veya vatandalarn, organizasyon veya devlet politikasn ekillendirmede eit hakka sahip olduu
bir ynetim biimidir.
http://www.turkcebilgi.com/demokrasi_nedir/ansiklopedi
Nedir Demokrasi? En ksa tabiriyle Halkn ktidar demek. Yunanca Demos(Halk) ve Kratos
(ktidar) szcklerinden oluan Demokrasi halkn iktidar anlamna geliyor.
http://www.donusumkonagi.net/makale.asp?id=3319&baslik=demokrasi_nedir_
Demokrasi, tm ye veya vatandalarn, organizasyon veya devlet politikasn ekillendirmede e it
hakka sahip olduu bir ynetim biimidir.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Demokrasi
Tabii burada Abraham Lincolnun vecize olmusz de zikredilebilir: Halkn, halk tarafndan ve halkiin ynetimi13
Aslnda bugn artk tartlmaz bir aksiyom gibi grlen demokrasi ve ounluk kavramlarnn olumlu
bir anlam kazanmas,olduka yeni kabul grmtr. 19. Yzylda liberaller bile Demokrasi ile aralarna
mesafe koymak iin Temsili Demokrasi kavramn koyuyorlard. ABDnin Kurucu Babalar da
Demokrasi szcnden nefret ediyorlard ve bu nedenle Demokrasi szcn Amerikan
Anayasasna koymaktan kanmlard. Bugnk Demokratik ve Aydnlanm Bat Uygarlnn
kkenindeki dnrler olarak grlen klasik Yunan dnrlerinin hi biri demokrasiyi savunmuyordu
ve aka karydlar. Byk topyaclar da farkl deildir. Genellikle bir bilgeler veya filozoflar
ynetiminin ounluk ynetiminden daha iyi olaca savunulmutur.imdi ise artk diktatrlklerin
veya demokrasiyle en ufak bir ilgisi olmayan rejimlerin bile kendilerini Demokratik olarak
tanmladklar bir dnyada yayoruz.Sosyolojinin konusu ite btn bu anlamlar, deimeleri venedenleridir. Bu yaz da bir lde bunu yapmaya alacaktr.
http://www.turkcebilgi.com/demokrasi_nedir/ansiklopedihttp://www.turkcebilgi.com/demokrasi_nedir/ansiklopedihttp://www.donusumkonagi.net/makale.asp?id=3319&baslik=demokrasi_nedir_http://www.donusumkonagi.net/makale.asp?id=3319&baslik=demokrasi_nedir_http://tr.wikipedia.org/wiki/Demokrasihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Demokrasihttp://tr.wikipedia.org/wiki/Demokrasihttp://www.donusumkonagi.net/makale.asp?id=3319&baslik=demokrasi_nedir_http://www.turkcebilgi.com/demokrasi_nedir/ansiklopedi7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
12/35
12
Sonu olarak, demokrasi ile ezilenler ve onlarn politik ifadesi olan sol arasnda kopmaz bir
ba vardrya da yle yle kabul edilir bugnk genel egemen politik kltr iinde.
Eer bir solcuysanz ayn zamanda demokrat, eer bir demokrat iseniz de solcu olmanz
gerekirveya sa duyuya ve yukardaki mantki karsamalara gre, byle olmas beklenir.
Demokrasi ve Sol likisinin elikileriEer gerek hayat da bu karsamalar kadar sade, basit, elikisizolsayd, Demokrasi ve Sol
konulu bu seminerdeki sunumu burada bitirmek gerekirdi.
Hatta o zaman dnya bugnk gibi bir dnya olmayp, ezilen ve smrlen ounluklar
oktan demokratik ve eitlikibirdnyakurmu olacandan Demokrasi ve Sol gibi bir
konu ve seminere de hi bir gerek olmazd. nk dil aryan dii kurcalar. Tpk salk gibi,
demokrasi ve sol da, ancak eksikliinde ve bir arda olmadnda, konu olur.
Eer elikiler olmasayd, o zaman dabyle bir konuyu tartmak ihtiyacn hissetmez, byle
gneli ve berrak bir havada, bir cumartesi leden sonra, bu kapal yerde toplanmaz; bizleridaha ok zenginletirecek; maddi ve manevi olarak daha byk bir tatmin salayacak iler
yapyorolurduk. rnein en ktsnden Hali veya Boaz kenarnda, btn tahribata ramen
gzelliini halen koruyan bu corafyada, Akdeniz ve Ortadou uygarlklarnn bu incisinde,
parl parl bir gnein scakln hissederek, denizin taze havasn soluyarak, gzel bir
manzara eliindebir yandanbalk avlyor bir yandan da gzel bir edebi eser okuyor veya bir
dostumuzla houmuza giden bir konuda sohbet ediyorolabilirdik.
Ne var ki demokrasi ve sol, yani demokrasi ile ezilen ve smrlen ounluun karlar ve
eilimleri arasnda bylesine ayrlmaz bir ba varken, adeta demokrasinin ve solun, yani
demokrasi ile ezilen ve smrlen ounluun kaderleri bylesine birbirine kopmazca baliken, etrafmza baktmzda veya bizzat kendi gnlk veya politik yaammzda,ilerin
byle olmadn; eylerin olmalar gerektii gibi olmadklarn vedavranmalargerektii gibi
davranmadklarn gryoruz.
Yani teori ve kavramlar ile gerekhayat arasnda bir eliki varya da en azndan yle
grnyor. Tam da bunun iin konumuz Demokrasi ve Sol ve bunu tartmak iin
buradayz.
O halde bu elikileri aka koymak, gzleri kapamamak, nicin ve neden var olduklarn
aklamak, zerrece nasihatlere ve ahlaki vaazlara kaymadan bu ilikiyi btn karmakl ile
aklamak zorundayz.
Demokrasi ve Sol likisindeki elikilere Birka rnek
Bu elikilerin bir kan sralayalm.
Yakn zamana kadar14Dnyada, ABD hari,gerekten azok demokrasi adna layk,btn
14Yani ikinci Dnya Harbi sonras dneme kadar diyebiliriz. O zaman demokrasilerin neredeyse hepsi
krallkt. (ngiltere, sve, Norve, Danimarka, Hollanda, Belika. Avrupadaki krallk olmayan
Cumhuriyetler ise Faist diktatrlkler veya dier demokratik olmayan rejimler altndayd. Ancak ilk
nce sava sonrasnda Alman, talyan faizmlerinin; sonra da 1970lerde bat Avrupada, Yunanistan,
Portekiz, spanyadaki diktatrlklerin yklmasndan sonra Demokrasi ve Cumhuriyet bir paraakabilir oldu.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
13/35
13
demokrasiler (ve halen ou) cumhuriyet deil, krallktrlar, yani iktidarn kayna halk deil
soy veya tanrdr.
Buna karlkcumhuriyet ve hele demokratik cumhuriyet adn alm rejimlerin, yani
iktidarn kaynan halkta bulduunu iddia edenveya kendini halk demokrasisi15 olarak
tanmlayan rejimlerin hi birinin ise demokrasi olduu sylenemezdive bu gn desylenemez.
Bu durumda eytan, insann aklna yle bir soruyu sokuyor tabii: Nasl oluyor da iktidar
gcn tanrdan ya da soydan alan Krallklar gerek iktidarn halkn elinde olmasna olanak
salayan demokrasiler olabiliyor? Ve de tersi, niingenellikle ezilenlerin kurduu ve
iktidarn kaynan halkta bulduunu iddia eden, cumhuriyetler, Halk Demokrasileri veya
Demokratik Cumhuriyetlerin demokrasiyle bir ilikileri yok?
Konumuz da zatenbir bakma bu elikiyi aklamak ve zmek.
Bir baka eliki rnei. Dnyadaki ezilenler, oylaryla temsilcilerini ynetim organlarna
sokma imkan bulduklarnda, genellikle demokrat ya da sol partilere pek oy vermiyorlar ve
demokratik olarak ezen ve smrlen aznlklar ve onlarn temsilcilerini seiyorlar.ok
istisnai denebilecek lke ve zamanlarda demokratik ve sol partiler ile ezilenlerin oylarnn
akt grlebiliyor.
rnein imdiTrkiyeye baklsa kaba bir gzlemle u grlr: Ezilenler ve emeki snflar,
kkleri neredeyse ar sada saylabilecek AKPye; daha st ve hali vakti yerinde snflar,
solda saylan CHPye oy veriyorlar.CHPyi sol saymasakda, ki bizce de deildir, en azndan
solun has ve z olan veya olmas gereken sosyalistlere oy vermiyorlar.
Bu elikiyi ya da eliki gibi grneni,sadece egemen snflarn propaganda vemanplasyonlaryla veya ezilenlerin cehaletiyle aklamak mmkn olmad gibi; snfl
toplum var olduu srece egemenlerin manplasyonu ve ezilenlerin cehaleti hep olacandan,
byle bir aklama aslnda bir kszlk anlamna da gelir.
Bir baka rnek. yle genel olarak dnyaya baktmzda, Avrupa, Amerika, Kanada,
Avustralya ve Japonya gibi zengin ve dnyaya egemen lkelerde daha demokratik
denebilecek rejimler varken, dnyadaki ezilen ounluun olduu lkelerde genellikle
diktatrlkler veya ok gsz ve zayf demokrasiler olduu, kat zeri demokrasilerolduu
grlyor. Halbuki tam tersi olmas gerekmez mi?
Kaba bir gzlemle ezilenlerin ve yoksullarn demokrasi diye pek bir sorunlarnn olmadhatta demokrasi dman olduu bile sylenebilir.
rnein yirminci yzyln ikinci yarsna damgasn vuran kurtulu savalarnda, smrgeci
ngiltere, Fransa, Belika, ABD vs. birer demokrasiydiler. Ama bunlara kar mcadele eden
ezilen ve smrlen uluslarn direniini yneten rgtlerin demokrasi diye pek bir dertleri
yoktu ve zaferden sonra kurduklar rejimlerin de olmad. Bugn bile bu grlebilir. rnein
sraildeki rejim, kendisine kar mcadele eden Hamastan ok daha demokratik olarak
15Demokrasi Halk Egemenlii demek olduuna gre, Halk Demokrasisi de Halkn Halk
Egemenlii gibi bir kendini tekrarya da totoloji oluyor. Bugn de hala dnyada adnda byleDemokratik ya da Halk vurgular olan devletlerin ve rejimlerin hi biri demokratik deildir.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
14/35
14
grlebilir. Ya da Afganistandaki Taliban hi de Afganistan igal etmi devletler kadar
demokratikdeildir. Taliban, demokrat olmamak bir yana demokrasi diye birderdi olmad
gibi, demokrasiyi reddeder ve ona dmandr.
Durum rgtler baznda da farkl deildir. ileri ele alalm, yani modern dnyada neredeyse
tm maddi deerleri yaratan ve yaratrken smrlen ve nicelike artamaya da devam eden,balca toplumsal snf gz nne getirelim..
Dnyann neresine giderseniz gidin, ii rgtlerinin hi de demokratik bir ileyilerinin
olmadn, bu rgtlerin neredeyse bir sendikaclar oligarisinin elinde olduunu; buna
karlk veren rgtlerine gitseniz, onlarn i rgtleriyle kyaslanamayacak kadar
demokratik bir ileyileri olduunu grrsnz.rnein Trkiyede TSADn yneticileri
sk sk deiiyor. Hatta zamana uyup bir kadn bile bakan seebiliyorlar.Ama bir sendikann
bakan beyikoltuundan genellikle neredeyse sadece lm ayrr veya ayrabilir.
Bu rnekler ve elikiler oaltlabilir.
Trkiyede btn bunlara ty diken ekstra bir eliki daha var son yllarda. Solu srf
sosyalistler ile tanmladmzda bile, solcularen azndan demokrasi ve zgrlklerden yana
politikalar savunurlard. Ama son yllarda, sosyalistlerin nemli bir blm artk, demokratik
talepleri ve politikalar pek savunmuyor hatta fiilen kar bir pozisyon alyorlar ve bunu da
szde ezilenlerden yana eitliki ve anti emperyalist hedef ve sloganlar ne kararak
yapyorlar. Yani solun temelinde bulunan eitlikilik ve smrye kar olma ile demokrasi
arasndaki ba bizzat solun nemli bir ksmnn gznde bile kopmu bulunuyor.
Burada en son zikretmemize ramen, bugnn Trkiye politik mcadelelerinde bu durum
byk nem tayor ve muhtemelen bu konunun seilmesinde ve buraya insanlarn dinleyiciolarak gelmesindebu eliki en byk neme sahiptir.
Benim son on ylda yazdm makale ve denemelerin byk blm debizzat bu elikiyi
aklamaya ve onunla mcadeleye yneliktir.
zetle, teorik olarak Demokrasi ile ezilenlerin veya sol politikalarn bir arada olmas
gerekirken, durum hi de yle grnmemektedir. Ezilenler ile solun; solun hedeflerinin ya da
rgtlerinin demokrasi ile akt durumlar kuraldan ziyade istisnadr.
stelik bu eliik durum sadece imdi de byle deil, tarih boyunca da pek farkl olmam.
Eski alarda imdiki kadar olsun, biimsel olarak bile demokrasi savunulmamtr
ezilenlerce.
rnein eitliki bir toplum idealini anlatan topyalar bir demokratik dzeni deil, bir bilgeler
ynetimini yani biroligariyien ideal ynetim biimi olarak savunurlar ayn zamanda. En
tipik rnek Thomas Morusun topyasdr.
Geri tarihte ezilenlerin bir baar salayp bir devleti yktklar pek grlmez ama, bilinen
ikisi, Iraktaki Karmtlar ve indeki Taipinglerdir. Taipinglerdemokratik bir dzen deil,
yktklar gibi bir dzenkurmaktan, Taiping kralln kurmaktan baka bir ey
yapamamlard.
Halbuki ne gzel olurdu, dnyadaki btn ezilen ve smrlenlerin demokrat olmalar vebtn demokrasilerde de ezilen ve smrlenlerin iktidarda olmalar, buna karlk patronlarn
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
15/35
15
ve brokratlarndemokrasi kart olmalar ve tabii buna bal olarak temsilde ve ynetimde
de hep aznlkta kalmalar.
Aslnda durumun byle olmas gerekir.Mantk bunu gerektiriyor. Demokrasi ounluun
ynetimi ve ounluk da ezilen ve smrlenler. Bu kadar basit aslnda herey.
Ama deil!
Neden?
*
Bu elikilere gzlerikapamadan bizzat bu elikileri aklayacak bir kavramsal ereve
izmeye almak bu denemenin amac olacaktr.
Ama Demokrasi ve sol zerine yazan ve konuanlara baklrsa, hemen her zaman ya bu
elikilere gzlerin kapand ya da gzlerin kapatlmad yerlerde de bu elikileri ortadan
kaldrmaya ynelik ahlaki vaazlar verildii grlr16.
Bizim ahlaki vaazlarla iimiz yok. Biz gerek ve derindeki nedenleri aratracaz.Bu nedenlerson durumada; retici glerin dzeyiyle; ekonomiyle, snflarla ilgilidir.
Ama bu son durumaile karmzdaki elikili durum arasnda, birok farkl soyutlama
dzeylerigerektiren karmakark ilikiler ve sreler vardr.
Elbettebu sreleri ve ilikileri hi bir zaman tm karmakl iinde kavramamz ve
aklamamz mmkn olmaz, ama en azndan en belirleyici olanlarn; genel eilimleri bir
dereceye kadar olsun kavrayabilir ve aklayabiliriz.
Bu nedenle, biz yukarda aklanan elikileri ve dier birok sreci sosyolojik olgular olarak
ele alp, anlamaya, neden yle olduunu zmlemeye alacaz. Yani demokrasi ve ezilen
snflarkonusunu sosyolojik olarak ele alptartmay deneyeceiz.
Dikkat edilirse burada Sol deil de Ezilen Snflar dedik. Bylece Politik olan sol
kavramndan, sosyolojik olan ezilen snflar kavramna getik. Ayn ekilde ileride
Demokrasi de Politikolan anlamndan Sosyolojik anlamna geecek ve ondan sonra ok
ilerde tekrar bu politik anlamlara dnlecektir.
Sosyoloji Nedir?
Peki ama Sosyoloji ne?
Bugn ezici bir ounluk iin sosyoloji deyince, niversitelerin sosyoloji blmleri ve
oralarda okutulan kitaplarveya ktphanelerin vekitaplarn Sosyoloji balkl raflarnda
bulunan kitaplar, o kitaplarda ifade edilen grler akla geliyor.
Btn bu Comte, Durkheim, Weber kkenli sosyolojiler kelimenen gerek anlamyla, yani
Toplum Bilim anlamyla, sosyoloji deildir; sosyolojiye, yani Tarihsel Maddecilie veya daha
ksa deyimiyle, Marksizme kar mcadele iin oluturulmu ideolojiler yndr.
Bu nedenle, biz sosyolojik derken, herkesin sosyolojiden anladn kast etmiyoruz. Yani biz
16Demokrasi ve Sol zerine yazan ve konuanlarn ounluu, gerek hayattaki bu elikiyi
grmezden gelirler ve tarihin ok istisnai denebilecek, demokratlarn solcu ve ezilen ve smrlen
ounluun da demokrat olduu dnemleri zerinde younlarlar ve gerek hayattaki elikiyi sondurumada bir takm kt ve yanl fikirler veya kt niyetli kiilerle aklarlar.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
16/35
16
sosyolojiyi de sosyolojik olarak tanmlyoruz.
Sosyoloji deyimini, Toplumun Bilimi, Toplumsal Srelerin Bilimi anlamnda, genel bir
anlamda kullanyoruz.
Bu genel ve gerek toplum bilimi anlamyla Sosyoloji, iki kez, bni Haldun ve Karl Marks
tarafndan, birbirinden habersizce vebamszca kurulmutur.
Bunlar kurduklar bilime,bu bilim gerek anlamyla, yani toplumsal srelerin yasalarn
inceleyen bilim anlamyla, sosyoloji olmasnaramen, Sosyoloji (Toplum Bilim) adn
vermemilerdir. Hatta doru drst bir isimverme gerei bile duymamlardr. Ama yeni bir
bilim kurduklarnn tamamen bilincindedirler. Marksizm veya Tarihsel Maddecilik isimleri
yaylmtr bu gerek sosyolojinin ad olarak. bni Haldununki ise daha ziyade birtoplum ve
tarih felsefesi olarak grlmtr. Bu da epey birkarmaaya ve yanl anlamalara yol
amaktadr.
Bu nedenlebu ksa aklamayyapma gerei duyuyoruz. Bizim Sosyolojiden (Toplum
bilimden) anladmz, yaygn adyla, Tarihsel Maddecilik ya da ksa adyla Marksizmdir.
Marksizm szcn de; biroklarnn yanl olarak kulland veya anlad gibi, bir
felsefeveya bir dnya gr olarak deil; sosyoloji anlamyla kullanrz, bizzat
kurucularnn da ifade ettii ve anlad gibi. Dorusu da budur.
Ama sorun burada bitmiyor. nsanlar, Marksizm denince,bugn yaygn olarak bilinen ve
retilen Marksizmi veya Marksizm diye anlatlan ve bir yn pten baka bir ey olmayan
grleri anlyor veyao anlamda kullanyor.
Ne var ki bunlar da Marksizm deildir. Marksist terminolojili ideolojiler veya gerici
sosyolojilerdir. Derinine inildiinde, anatomileri incelendiinde, btn Marksistgrnmlerine ramen, bunlarn da son durumada, Marksizme kar oluturulmu ve ortal
kaplam bulunan sosyolojilerle ayn temel metodolojik yanllar paylatklar grlr.
Bu nedenle, Marksizmden (Sosyoloji ve/veya Tarihsel Maddecilikten) de anladmz, genel
olarak Marksizm diye yaygn olarak bilinenden ok farkl;tpk bir yer alt nehri gibi akan,
gn yzne ok nadir kabilmi, yle kolay ulalamayan vepek bilinmeyen bir
Marksizmdir. Bu Marksizm el kitaplarnda; bugn Marksizm diye bilinen binlerce kitapta
anlatlan Marksizm deildir.
Bu Marksizm, Marks ve Engelsin otantik grlerine dayanr, onlar iinde tayarak eletirir
ve aar.
ayr damardanakt sylenebilir. Rosa, Lenin, Troki, Mandel gibilerin adna bal
otantik ve klasikdamar; BatMarksizmi denen Gramsci, Lefevbre, Benjamin ve
Adornolarn damar; ne Trkiyede ne de Dnyada hemen hemen hi bilinmeyen bni
Haldunla da balantl Hikmet Kvlcmlnn damar.
Btn bu damarlardan gelen z suyu alan ve ama onu da iinde tayarak eletiren
(Aufhebung)bir baka Marksizmdir bu Marksizm ya da bu Sosyoloji.
Anlalr olabilmek ve yanl anlamalar batan engelleyebilmek iin bu ksa aklamalar
yapmak gerekiyordu.
te bu birikimin gelitirdii kavramlara dayanarakve gerektarihteki olgulara ilikin
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
17/35
17
yeni bilgilere ve gerek hzla deien toplumdaki yeni olgulara da dayanarak,byk harflerle
birMarksist Demokrasi Teorisi ya da Demokrasinin Sosyolojisini kurma denemesinde
bulunacaz.
Tabii, eer politik terimlerle ifade etmek gerekirse, Marksistler ezilenlerden yana olduklarna
ve ezilenlerin karlarn gden politikalara da sol denebileceine gre, Solun demokrasiyleilikisini inceleyen, sol bir demokrasi teorisiolarak da adlandrlabiliraadaki satrlarda
yapmak istediimiz.
Yntem
Yukarda Demokrasi konusunu sosyolojik olarak ele alacamz, sosyolojiden de Tarihsel
Maddecilik veya Diyalektik Sosyoloji dedenen Marksizmi, ama yaygn olarak bilinen
deil, eski alarnsapkn denerek kovuturulmu, aslnda retiyi otantik ve devrimci
anlamyla srdren tarikatleri gibi, resmi Marksizmler tarafndan lanetlenmi, sapknlk olarak
grlm ve kovuturulmu, sapknve zndk bir Marksizmi anladmz belirttik.
Ve bu Marksizmbir hazr formller; her kapy aan anahtarlar destesi; ifal ilalar retesi
deil, bir yntemdir.
Ve bu yntem, her eyden nce, evreni ve toplumu, bir eyler toplam deil; birolu, bir
gidi, birsrelerkarmaas olarakgrr.
Peki bu yntem bizlere yntem hakknda neler syler?
Bu Marksizm, aratrma ve aklama ynteminin farkl olduunu ve olmas gerektiini
syler17. Aklama yntemi tmden gelmeli, aratrma yntemi tme varmaldr.
Yine bu Marksizm, bir eyin en saf, en gelimiveya en yksek lde soyutlanm
biiminin, onun znn, evriminin ve nceki biimlerinin anahtarn bize verdiini syler18.
Yine bu Marksizm, kavramlarn hareketinin, aslndabu tarihsel hareketin (evrimin)
arplmalardan arnm bir zeti olduunu syler19.
17Kukusuz, sunu ynteminin, biim ynnden, aratrma ynteminden farkl olmas gerekir.
Aratrma yntemi, ilenecek malzemeyi ayrntlaryla ele almal, onun gelimesinin farkl biimlerini
tahlil etmeli, i bantlarn esasn bulmaldr. Ancak bu yapldktan sonra, gerek hareket yeterince
anlatlabilir. Eer bu baaryla yaplrsa, eer ele alnan konunun yaam tpk bir aynada olduu gibi
ideal bir biimde yanstlrsa, karmzda salt a priori bir yap varm gibi gelebilir.(Karl Marks,
Almanca kinci Baskya nsz)18Fiziki, fiziksel olgular, ya en, tipik biimde olduklar, bozucu etkilerden en uzak bulunduklar
yerlerde gzlemler, ya da olanaklysa, olayn en normal biimde gemesini salayacak koullar altnda
deneyler yapar. Ben, bu yaptta, kapitalist retim tarzn ve bu tarza tekabl eden retim ve deiim
koullarn inceleyeceim. Bugne kadar, ngiltere, bunlarn klasik yurdu olmutur. Teorik
dncelerimin gelimesi iinde, ngiltere'nin balca rnek olarak gsterilmesinin nedeni ite
budur.(Karl Marks, Almanca Birinci Baskya nsz)19
Demek ki, ekonominin eletirisini incelemede biricik elverili tarz, mantki tarzdr. Ama bu tarz,
gerekte, yalnzca tarihsel seyrin soyut ve teorik bakmdan tutarl bir biimde biimden ve tersi
raslantlardan arndrlm tarihsel tarzdan baka bir ey deildir. Fikirler zinciri, szkonusu tarihin
balad eyle balamaldr, ve bunun sonraki gelimesi, tarihsel seyrin soyut ve teorik bakmndan
tutarl bir biimde yansmasndan baka bir ey olmayacaktr; bu, dzeltilmi bir yansma olacaktr,ama her ann gelimesinin tam olgunlua vard noktadan, klasik safl iinde mahede
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
18/35
18
Aslnda dikkatli baklnca farkl balamlarda ifade edilmi bu ilkelerin hepsinin, ayn ilkenin
farkl ifadeleri olduu da grlr.
arplmalar iindeki gerek tarihsel hareket, ararmada tmevarm, daha eski ve
gelimemi biimler hep bilgi srecininolgular ayanolutururlar bir bakma.
Aklamada Tmdengelim, kavramlarn mantki hareketien gelimi, saf, soyutbiim ise bilgisrecinin kavramlar ayanoluturur.
Elbette bilgi, tpk bir mekiin gidi gelileriyle atky zglerden geirerek bir kuma milim
milim dokumas gibi, olgular ve kavramlar arasndaki gidi gelileriyle yol alr.
Ama verili bir durumda, bir konuyu aklamak iin, kavramlardan, onlarn en saf ve soyut,
en gelimi biimlerinden yola kmak gerekmektedir.
TpkKapitalde Marksn yapt gibi. TpkMantkta Hegelin yapt gibi.
Bu nedenle nce kavramsal bir temel oluturmaya, en temel kavramlarn anlamlarn analiz
etmeye girimek gerekir. Bunu yaparken de Demokrasi tm bozucu etkilerden arnm zyle,en safve ayn zamanda en gelimi biimiyle ele alnmaldr. Onun somuttaki daha az
gelimi biimleri, yani elikileribyle anlalabilir. Sonra adm adm var olan o elikili
gerei yeni batan kurmay denemelidir.
Okuyucuyu burada tekrar uyaralm. Biz Sosyolojikbir Demokrasi Teorisini taslaklatrmaya
alacaz; bunun iin sosyolojik kavramlar gerekir;biyolojik, psikolojik, hukuki, ideolojik,
ahlaki vs. kavramlarla bizim iimiz yok.
Anlayamamann zorluklar
Bir eyi anlamann en iyi yolu nce onu anlayamamakla ie balamaktrdiye bir sz vardr.
Demokrasi konusuna da nce onu anlayamamakla, anlayamamaya almakla balanabilir.
Anlayamamak anlayabilmekten ok daha zordur. nk bir eyi anlayamadmz iin
anlayamadmz anlayamayz; bilmediimiz iin bilmediimizi bilmeyiz. nsan ancak
bilmediini bildiinde, anlamadn anladnda anlamaya balar.
Demokrasiyi anlayamadmz anlamak iin en anlalr veya anladmzdan phe
etmediimiz kavram ve tanmlardan balayalm ve onlar anlayamamaya alalm,
anlayamamay deneyelim.
Bunun iin neredeyse doruluundan phelenmeyi kimsenin aklndan geirmedii en
yaygn, en kabul grm ve bilinen tanmlardan balanabilir.
Demokrasiyi Anlayamamaya almak
Demokrasinin en bilinen ve kabul grm tanmlarndan biri,Abraham Lincolnun mehur,
neredeyse bir vecize anlam kazanm tanmdr. Buna tanma gre: Demokrasi, halkn, halk
tarafndan, halk iin ynetimidir.
lk bakta her ey ne kadar anlalr, doruve ak!..
Gerekten yle mi acaba?
edilebilmesiyle, bizzat tarihin gerek seyrinin sunduu yasalar gereince dzeltilmi bir yansmaolacaktr. (F. Engels, Karl Marksn Ekonomi PolitiinEletirisi)
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
19/35
19
nce u soruyu soralm:
Bu tanm nasl bir tanmdr? Yani bu tanm sosyolojik bir tanm mdr?
Yukarda geer ayak bunun aslnda politik bir tanm olduunu sylemitik. imdi neden yle
olduunu, biraz daha ayrntl ele alalm.
Bunun iin tanmda kullanlan kavramlardan balanabilir.
Bu tanmda temel kavram Halktr.
Halk denirken ne kastedilmektedir?
Halktan elbette bir devletin topraklar iinde yaayan tm nfus anlalabilir. Aslnda, bu
tanmda da tamamen bu anlamda kullanlmakta olduu grlyor.
Ama bu anlamda Halk, burada fiilen Ulusu ifade etmektedir.
Ama ulus denen eyin kendisi bizzat normatif vepolitik bir kavramdr.Yani ulusun ne olduu
ve nasl tanmland uluslarn anayasalarnda tanmlanr rnein. Ulus sosyolojik bir analiz
kavram deil; sosyolojik olarak analiz edilmeyi bekleyen birolgudur.
Ulus kavramn rnein Snf gibi, bir analiz kavram olarak ele alp ve kullananlar bizzat
ulusulardr.
O halde, bir devletin topraklarnda yaayan tm nfus, yani ulus anlamnda halk, sosyolojik
bir demokrasi tanm iin hibir hareket noktas salamaz. Aksine aklanmas gerekeney,
demokrasinin niin ve nasl bu ekilde tanmlanddr. Aklanacak eyin kendisi bir
aklama arac olamaz.
Grld gibi, bu anlamda Halk kavramna dayanarak bir demokrasi tanm demokrasinin
sosyolojik olarak ne olduunu anlamada bir ara olamaz,nk Halk, sosyolojik deil politikbir kavramdr.
Halka elbet birileri Trkiyenin Politik Kltriinde20: Halk bir ulusta, egemen snflarn
dnda kalan ezilen ve emeki ounlua denir diye de cevap verebilir
Ama bu da sosyolojik bir cevap olmaz.
Bu da olsa olsa ulusu bir cevap olur. nk yine bu halk kavrayna gre, ulus tanm , ezen
ve ezilen snflarn tmn; Halk kavram ise ulus iindeki ezilenleri kapsar. (Hatta bu Halk
kavramnn kapsadklar da devrim aamasna gre deiir).
20Trkiyenin politik kltr diyorum, nkHalk szc Trkiyenin politik kltr iinde olumlu bir
anlama sahiptir. Hlbuki Almanyadaki politik kltr iinde, genellikle faistlerin kulland bir kavram
olduundan solcularn hi kullanmad bir kavramdr.Alman politik kltrndeHalk szc, aslnda
kana dayanan Ulus anlamnda, rk bir ulus tanm yaparkenkullanlmaktadr. rnein Demokratik
Almanyadaki ayaklanmalarda, balangta Biz Halkz(Wir sind das Volk), diye Brokrasiye kar
bir vurgu varken, yani Halk kavram burada, biraz Trkiyenin politik kltrndeki gibi bir anlama
sahipken, bir harfi tarih deiimi ile(Wir sind ein Volk), Biz bir Halkz!denerek, biz ayn, bir tek
ulusuzdenmi ve Brokrasiye kar demokratik vurgulu bir devrim, kapitalizmden yana, kana
dayanan bir ulusulua dayal bir birleme abasna dnm ve Federal Almanya ile birleilmitir.
Bu bile Halk szcnn sosyolojik bir kavram olmadn, sadece politik ve ideolojik deil, ayn
zamanda anlam politik kltre ve o anki duruma grede deien bir kavram olduunu, dolaysylaDemokrasiyi anlamak iin hi de uygun bir kavramsal ara olmadn gsterir.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
20/35
20
Dikkat edilirse bu aklama ulusu veri kabul etmektedir, ama yine ayn sorun karmza kar,
ulus sosyolojik bir kavram deil, sosyolojik olarak aklanmay bekleyen bir olgudur. Bu
kavrama bal olara Halk tanmlandndan, ulus anlamndaki halk kavramyla ayn trden bir
yanl ifade eder.
Ayrca Halk kavramnn tarihboyunca ok deitiini de biliyoruz. Bir zamanlar Halkdenince bundan sadece vergi veren erkekler anlalyordu. Demokrasi Kavramnn kt eski
Yunanistanda da Halkyani demos aslnda bir idari blnmeydi, kenti oluturan
yurttalardan oluan ve sadece kenti kuran soydan olanlarla snrlyd.
Grld gibi, hangi anlamda anlalrsa anlalsn, Halk kavram aslnda sosyolojik deil,
hem normatif hem de politik bir kavramdr dolaysyla Lincolnn tanm, sosyolojik deil
politik bir tanmdr. Bu tanm bize sosyolojik olarakdemokrasinin ne olduunu anlatmaz. En
anlalr grnen tanm aslnda en anlalamaz tanmdr.
Bylece anlayamama yolunda kk de olsa bir adm atm saylabiliriz
*
Yaygn ve ok kullanlan baka bir tanma bakalm.
Demokrasi sk sk, toplumun birynetim biimi ya da devlet biimi olarak, dier ynetim
biimleriyle kyaslama iinde de tanmlanr. rneinMonari, kii ynetimi; Oligari, aznlk
ynetimi (Tabii bu aznlkda soyla veya bilgelerle vs. tanmlanna gre de kendi iinde
deiiyor) ve Demokrasi, ounluk ynetimi. Lincolnun tanmndaki Halk, ounluk
anlamnda alnrsa bu anlama da gelir.
Peki,bu anlamda sosyolojik bir tanm olabilir mi?
Ne yazk ki, bu tanm da sosyolojik bir tanm deildir.
Bu tanm, daha batanbirokbaka eyin yansra, rnein snfl bir toplumu ve bir devleti
varsayar. nk aznlk ve bireyin bir karar alan olarak ortaya kmas, snflar, nufusun
byk blm zerinde o kk aznln iradesini uygulama imkan verecek olan iddet
aygtn vs. varsayarve bu varsayma gre demokrasiyi tanmlamaya kalkar. Halbuki,
snflarn olumad, herkesin ayn silahlara ve aralara sahip olduu bir toplumda monari
ve oligari mmkn deildir, dolaysyla olmayan bir eyle kyaslanamayacandan,
demokrasinin tanm da mmkn olmaz.
zetle tanmdaha batan verili kabul edilmidevlet cihazna egemenliin biimleri zerinden
yaplmaktadr. Hlbuki demokrasinin devlet ile ilikisi zaten incelenmesi gereken bir
sorundur. (Sadece burada geer ayak belirtelim ki, demokrasi bu anlamda devletle bir arada
bulunamaz ama ayn zamanda demokrasinin kendisi devlettir, hatta devletin zdr bir
anlamda. Bu eliik gibi grnen tanmlar ilerde konuyu sosyolojik olarak zmlemeye
alrken ele alacaz.)
Ayrca butanm da bir kii, aznlk ya da bir ounluun, her hangi bir karar almasnn
mmkn ve gerekli olmad bir toplumsal var olu olasln dlar. lerde grlecek ki,
demokrasinin biricik sosyolojik tanm bu dzlemde yaplabilir.
Grld gibi, demokrasiyi bir ynetim biimi olarak tanmlamak, daha batan ynetmediyebir sorunun varln; ynetilecekleri ve bir ynetim aygtn varsaydndan, sosyolojik
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
21/35
21
deil, politik ve ideolojik tanmdr.
Bu rnekler bize Demokrasinin ne olduunu bildiimizden biraz olsun phe etmemiz
gerektiini gstermi olmaldr.
Matematiksel Bir Tanm: Basit ve Cebirsel Toplamlarn Fark
Demokrasinin sosyolojik bir tanmnaulamak iin neyi tutarsak elimizde kalyor. yle
zerine basp da daha salam bir zemine srayabileceimiz, hiolmazsa geici olarak
kullanabileceimiz bir tanm bilebulabilmi deiliz.
Acaba Marksn dedii gibi son derece soyut, varsaymsal bir durumdan hareket etmek daha
doru olmaz m? rnein Marksn kendisi, kapitalist toplumu incelemeye balarken, feodal
kalntlarn, devletin, dier farkllklarn olmad varsaymsal bir durumdan , ideal bir
kapitalist dnyadan hareket eder21.
Yani yle bir toplumsal durum var sayalm ki, orada snflar, devlet, farkllklar vs.
bulunmasn. Yani bizzat toplum denen eyin z, toplumun toplum olmayanla fark bize birtutamak noktas salayamaz m acaba? Byle bir durumdan demokrasinin z yakalanamaz
m?
Demokrasinin nerede, hangi koulda bir olanakveya zorunlulukolarak ortaya kabileceini
dnelim.
Yani bir bakma sorunu matematiksel ya da cebirsel bir forml gibi ele alabileceimiz bir
kavramsal soyutlama dzeyine bakalm.
Demokrasinin byle matematiksel denebilecek bir tanm da vardr: Demokrasi Aznln
ounlua uymasn ilke olarak kabul eden ynetim biimidir.Bilindii gibi Lenin de byle
bir tanmn yapar demokrasinin22.
Bu tanm, ounlua uymaktan sz ettiine gre, kendi iinde karar ve yaptrm gibi iki
ayrlmazn koula sahiptir. nk uyma zorunluluu ortadan kalkt an, yaptrm ve karar
da olmaz. Biryaptrm olmazsa karar almann bir anlam olmaz. Karar diye bir ey yoksa da
yaptrm anlamsz olur. Neyin yaptrm olacaktr yaptrm?
Peki, o zaman u soruyu soralm:karar ve yaptrmhangi tr toplulukta ortaya kabilir?
BirSrdekarar ve yaptrm, yani aznln ounlua uymas ilkesi geerli olabilir mi?
Hayr olamaz. Srde bir karar ve yaptrm, aznln ounlua uymas ilkesi, yani
demokrasinin olmazsa olmaz koullar var ise, sr sr olmaktan kar.
nk sr, tanm gerei,ortak karlar temelinde oluur. Bir srnn gc, kendisini
oluturanlarn toplamndan daha fazlaca bir eydiramabir srde karar alnmaz, bir arada
bulunmak her bireyin karna olduu iin bireyler oradadrlar, para btne tabi deildir.
Dolaysyla da karar ve yaptrmn orada yeri yoktur.
O halde matematiksel olarak, yle bir ayrm yapp demokrasinin var olmasnn koullarn
21Sanlann aksine ngiltereden hareket etmez. ngiltere o dnemde, en gelimi, en kapitalist lke
olduu iin, rnekleri vermeye en uygun yer olduu iin ok zikredilir.
22Demokrasi, aznln ounlua boyunemesini kabul eden, tanyan bir devlettir (Lenin) buradakidevlet sz yanltc olmasn. Bu devlet baka bir devlettir. Ona sonra geleceiz.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
22/35
22
tanmlayabiliriz. Basit bir matematiksel toplamdan oluan topluluklarda (Srlerde) karar,
yaptrm ve uyma gibi temel parametreler var olamayacandan, demokrasi var olamaz;
Demokrasi ancak, parann btne tabi olduu, cebirsel bir toplam gibi topluluklarda
(Ortaklklarda) ortaya kabilir.
Sr ve toplumu ayran, bu para ve btn ilikisidir. Matematiksel olarak ifade edersek, srbasit bir toplama ilemi gibidir, toplum ise cebirsel bir ilem gibidir.
Basit matematikte eksiler eksi, artlar artdr. Ama cebirsel bir ilemde, eksilerin eksilerle
arpmndan art sonu elde edilebilir. Yani parann aleyhine olan btnn karna olabilir
ve btnn karna olduu iin parann da lehine bir sonu verebilir.
Doada Basit ve Cebirsel Birlikler
Zaten Toplumun var oluu, cebirsel toplamn basit toplama stnlnedayanr. Parann
btne tabi olduu bir karmak birlik, paralarn toplamndan oluan basit bir birliinkini ok
aan bir g elde eder.Elbet bu gcn bir kefareti de vardr. Doa da toplum gibi hibir eyi
karlksz vermez. Daha yaralanabilir ve yaralarn daha ldrc sonulara yol at
birliklerdir cebirsel birlikler. Bu nedenle doa baz durumlarda cebirsel birlikleri baz
durumlarda basit birlikleri (koloniler, srler) daha elverili bulmutur.
Evrim birbirindenbamszca birok kez, sadece basit birlikleri, koloni ve srleri deil;
karmak(cebirsel) birlikleri de kefetmitir.
Bizzat tek hcre dediimiz, btn canllarn yap ta,aslnda ok daha basitcanllarn23 bir
cebirsel birlikle bir araya gelip ok daha karmak, hcre dediimiz yeni bir canl tr
oluturmalarndan baka bir ey deildir.Yeni canl trdr nk onu oluturan paralar
ancak o btn ile birlikte kendilerini yeniden retebilir ve var olabilirler. Cebirsel birlik ilebasit birliin temel fark ayn zamanda bu noktadadr.
Keza, morula (Koloni) safhasn am neredeyse btn ok hcreli canllar da, bizzat
kendileri de cebirsel birlikler olan hcrelerin baka hcrelerle daha da karmakyeni cebirsel
birlikler, yani yeni canl trleri oluturmasndan baka bir ey deildir.Yani btn ok hcreli
canllar, aslnda hcrelerin birer cebirsel birlik oluturmalarndan baka bir ey deildir.
Doa bu kefi de bitkiler, hayvanlar, mantarlarda vs. birbirinden bamszca vebirok kez
yapmtr. Tekhcreli olmayan btn canllar cebirsel birliin stnlnn,birbirinden
bamszca ve birok defa kefinin rndrler.
Daha sonra, doa ok hcreli canllarda da, farklzaman ve yerlerde bu kefi birok kez
yapmtr. Arlar, Karncalar, Termitler24en bilinen rneklerdir. Ama sadece bilinen bu
23rnein muhtemelen hcrelerin iindeki enerji santrali ilevini gren mitokondriler balangta ayr
bir canl trydler ve sonradan dier benzeri canllarla birleip, cebirsel bir birlik oluturup baka bir
canl trnn organik bir bileenine dntler. Mitokondri DNAsnn ayr bir izgi izlemesi bunun en
gl kantlarndandr. Zaten bu zellik sayesinde Mitokondriyal DNA ile ana tarafndan soy aac
izlenebilmektedir. Bu da biroklarnnyan sra, insanlarn ve dillerin yeryzne dalnn ne
zamanlar ve nasl gerekletiini grmek gibi heyecan verici sonulara ulamay salamaktadr.24
Termitlerle karncalar genellikle kartrlmaktadr. Karncalar arlarla ortak bir atadan tremitir ve
zamanla kanatlarn yitirmitir. Termitler ise ar ya da karncalarla deil Hamambcekleriyleakrabadrlar.Yani doann devletleri birbirinden bamszca ayr ayr keifleri sz konusudur.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
23/35
23
trlerde de deil, doada bu cebirsel birliklersanldndan ok daha yaygndr. Memelilerde
bile (nsan imdilik paranteze alyoruz)bile bu kefi yapmtrdoa. Dou Afrikada tpk
Karncalar veya Termitler gibi, yer altnda yaayan ve devlet oluturan, bir kemirgen tr
olan plak Kstebek (Naktmull) vardr.
Karncalar, Termitler, Arlar, plak Kstebekler gibi ok bilinen bu canllarn oluturduu bubirlikleri de, nasl hcreleri ve ok hcreli canllar ayr bir canl tr olarak kabul ediyorsak,
ayn ekilde ayr bir canl olarak kabul etmek gerekir. Yani karmak karnca, ar, termit
devletleriniaslnda bir tek canl olarak ele almal25. Bugn birok bilim adam da, bu
hayvanlarn oluturduklar birlikleri, tek bir canl olarak tanmlamaktadr. Yani nasl
vcudumuzdaki hcreler deil biz ayr bir canl tr isek;ar, karnca, termit, plak kstebek
cebirsel birlikleri de (ortaklklar) aslndatek bir canlolarak grlmelidir. nk o canly
oluturan bireyler, tpk vcudumuzdaki hcreler, ya da hcrelerin iindeki organeller gibi,
bamszca varlklarn srdrp kendilerini yeniden retemezler.
Doa bu cebirsel birlik oluturma kefini imdiye kadar sonbir kez daha insanda da yapmtrdenilebilir. nsanda yapt cebirsel birlik kefi ile dier canllardaki cebirsel birlik kefinin
temel fark, farkl bir canl tr yerine,biyolojik evrim yaslarna gre deien bir canl tr
yerine, farkl bir hareket ve varolu biimininortaya kmasdr. Tpk iki rn birbiriyle
deitirildiinde, yepyeni bir yasann, deer yasasnn ortaya kmas gibidir bu.Tpk
kendinin benzerini reten ilk molekl olutuunda yepyeni bir var oluun, srecin ve
yasalarn ortaya kmas gibidirbu.
Biyolojik llerle bakldnda, bu farkl hareket tr, farkl bir canl tr olarak da
tanmlanabilir. Yani birey olarak insan deil, insan toplumu da, biyolojik olarak, tpk
hcrelerin meydana getirdii bir okhcreli ama yepyeni ve bambaka bir canl tr gibi,insanlarn meydana getirdii yepyeni bir canl tr gibi de dnlebilir26.
Aslnda btn metafizik sosyolojiler toplumu ve insan byle tanmlarlar ve znde toplumu
biyolojik olarak tanmlam olurlar.
ki Cebirsel Birliin Fark
Dikkat edilirse canllar lemindeki bu cebirsel birliklerin hepsinin temelinde iblm ve
uzmanlamann salad avantajlar bulunmaktadr. Dolaysyla canllar lemindekibtn
cebirsel birlikler sk bir iblmne dayanrlar ve tek tek bireyler aslnda yepyenibir canlnn
organlar olurlar, tpk hcrelerin ok hcreli hayvanlarn bileenleri veya hcre iindeki
25Elbette rnein karncalarn farkl derecelerde karmak birlikler oluturduu bi linmektedir. Aslnda
bugnk bu farkllklar, basit bir birlikten karmak bir birlie gidiin eitli aamalarna da karlk
derler. Bu nedenle ayn zamanda hem evrimin izledii yolu incelemek iin bir veri temeli olutururlar
hem de basit birlikler ile cebirsel birlikler arasnda birok gei biimi bulunduu da gsterirler.26
Aslnda bu gne kadarki btn sosyoloji, toplumu insanlardan meydana gelmi bir btn olarak ele
alr. Her hangi bir sosyoloji kitabn aln ve sosyolojinin konusu ile ilgili tanmlara bakn, insanlardan ve
insan topluluklarndan sz ettikleri grlr. Yani aslnda daha en bata temel bir yanl yaplmakta,
sosyolojiye biyolojinin kavramlaryla, (insan kavram biyolojiktir nk bu tanmlarda, farkl bir canltrn tanmlar)balanmaktadr.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
24/35
24
organellerolmas gibi.27
Ama btn bu cebirsel birlikler, biyolojik yasalarn geerli olduu birliklerdir. Yani kendileri
biyolojik yasalar, (Darwin Yasalar da diyebiliriz) sonucu olutuklar gibi, yine kendileri de
deiik bir canl trnden baka bir ey olmadklar iin yine ayn yasalara tabidirler.
Ama sadece nsan denen trn oluturduu cebirsel birlik, tpk kendini reten molekllerinortaya kmasyla birlikte bambaka veyepyeni yasalara bal olan,biyolojinin konusu olan,
olgularn ve hareket biimlerinin ortaya kmas gibi, sosyolojinin konusu olan olgularn ve
hareket biimlerinin ortaya kmasna yol amtr28.
Bu nedenle ne kadarkarmakolursa olsun, btn dier canl ortaklklar(devletleri ya da
toplumlar), sosyolojinin deil, biyolojinin konusunu olutururlar. Onlarn evrimi sosyolojik
deil, biyolojik yasalarla aklanabilir.Dolaysyla doadaki hibir cebirsel birlik yeni bir
hareket biiminin ortaya kmasna yol amamtr, onlar sadece yeni canl trlerinin ortaya
kmasna yol amlardr.
Doadaki btn cebirsel birlikler (Toplum hari) bir iblmne dayanrlar ve iblmnn
avantajlar olarak ortaya karlar. Eer insan toplumu, iblmnn avantajlarna dayanarak,
bir yaam stratejisi olarak ortaya km olsayd, insan toplumunun dier canl
devletlerindenfark olmaz ve ortada demokrasi diye bir sorun da olamazd.
O halde, insan trnn oluturduu cebirsel birliintemel zellii, i blmne, dolaysyla
uzmanlamaya ve organik deiikliklere (rnein ii, erkek, kralie arlarda olduu gibi)
dayanmamasdr. blm, toplumda ok sonralar ortaya kabilen bir olgudur ve toplumsal
iblmnn yasalar, sosyolojik yasalardr, biyolojik yasalara tabi deildirler.
Toplumda, birliin karmaklnn artnn dinamizmini, iblm ve uzmanlama deil;temelinde alet ve alet sayesinde egemen olunan atein bulunduu yaam koullar ve
biimindekideimeler belirlemitir.Yani alet ve ate, insan iin doadaki o zaman kadar
hibir canl iin szkonusu olmayan yepyeni koullar ve ok farkl bir seimbasks
(seleksiyon baks) yaratmtr. Bu seleksiyon basks i blmn deil, i birliini
zorlamtr. Tam da bu nedenle, insan toplumu ar veya karncalarnki gibihiyerarik ve
uzmanlam biryapy ortaya karmam; aksine sr halinde yaayan canllarn ounda
grld gibi zekann ve iletiim (kominikasyon)organlarnn geliimineyol amtr.
Buna bal olarak, toplum ortaya kncaya kadar insan trnn cebirsel olmayan bir birlik,
yani bir sr olarak var olduunu kabul etmek gerekir. Cebirsel bir birlik olsayd27
Bu organlamann iki farkl yol izledii grlyor, farkl canllarn simbiyoz yaamnn bir tek canlnn
organlar haline gelmesi gibi (rnein mitokondrinin hcredeki durumu) veya ayn canlnn bireylerinin
iblmne bal olarak zellemesi gibi (ok hcreli canllardaki hcreler, karncalar vs.). Yani doa
sadece ayn kefi birokkez yapm deil, farkl noktalardan yola karak da ayn kefi yapm. Yani
verili bir uzmanlamann bir canlnn organlar haline dnmesi ile uzmanlama sonucu ayn noktaya
varma.28
Sosyologlarninsan toplumunu incelemeye, biyolojik insan kavramyla balamalar gibi, biyologlar
da karnca, ar ya da termitlere, sosyolojik kavramlarla (devlet, klelik vs.) yaklarken benzer yanl
tersinden yaparlar. Yani ters noktalardan yola karak ayn metodolojik hatada buluurlar: baka bir
varolu ve hareket biiminin kavramlaryla baka bir varolu ya da hareket biimini anlamayaalmak!..
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
25/35
25
uzmanlama, bireyler arasnda biyolojik farkllklar ortaya kard.
Dolaysyla Alet ve ate, insan trnde salad biyolojik evrim ile i blmne dayanmayan
bir cebirselbirliin (yani toplumun) ortaya knn koullarn salamtr.Alet ve Ate
toplumsal harekete yol amam; biyolojik harekete yeni bir dorultu vermitir. nsan tr alet
ve atein ocuudur ama toplum deil. Bunlar ancak toplum olmann koullarn, (gelimi birzeka ve kominikasyon aralar) salamlardr. Bu nedenle, ilk insan toplumu, yani parann
btne tabi olduu cebirsel birlik ortaya kana kadar, milyonlarca yl boyunca, insanlarn
sr halinde, nitelik olarak cebirsel birlik (toplum) oluturmadan biyolojik bir evrim
geirdiini kabul etmek gerekir29.
Yani demokrasinin, karar ve yaptrmn mmkn olmadsrlerbiiminde var olmu
olsa gerektir insan tr milyonlarca yl boyunca.
Karncalar, Arlar, Termitler, plak Kstebekler gibi canllarda,ortaya kanlar, cebirsel
birlikler olmalarnaramen, eit durum ve ilevlere sahip bireyler olmadndan, onlarda da
demokrasi diye bir olgu var olamaz. Genelin kar, parann btn tabi olmas demokratikdenebilecek bir mekanizmayla belirlenemez30.
nsan trnde ise i blm, Homo Sapiensin ortaya kndan da ok sonra deiimin
balamasyla ortaya kmve deiimi dolaysyla deer yasasn ve ekonomi politiin
konusu olan hareket biiminiortaya karm sosyolojik bir olgudur, biyolojik bir olgu
deildir31.
nsan, denen tr, toplumsal bir varlk olarak nsan olmasn, bir bakma, iblm olmadan
bir ka milyon yl yaamasna borludur. Ancak toplum denen var olu veya hareket biimi
ortaya ktktan sonra, sosyal bir hayvan olan insann, ondan ok sonra da i blmnn vembadelenin (deer yasasnn, ekonomi politiin konusu olan varolu ve hareket biiminin)
balad dnlebilir.
Zaten iblm biyolojik bir olgu olsayd, insan tryle birlikte ok eski dnemlerde ortaya
kar ve insanlar, cebirsel birlik oluturmu en yakn akrabas plak kstebekler gibi, farkl
ilevlerde uzmanlam dolaysyla organlar da farkllam bireylerden oluan topluluklar
olutururlard. Dolaysyla yeni ta ann kadn anas iman Vens gibi bir sadece
douran bir Kralie; cinsiyetini yitirmi, ksrHarem Aalar veya Kastradalar ya da
Beygirler (Aygrn hayalar burulunca Beygir olur) ya da kzler gibi(Boann hayalar
burulunca kz olur) iiler ya da kleler; tek ilevleriKralieyi dllemek olan, damzlkboalar gibi, Don Juan ya da Kazanova erkeklerin oluturduu birlikler karsnda
29Muhtemelen, ilk toplum, 75.000 bin yl nce ortaya km olmaldr. Bu cebirsel birliin salad
stnlk, srden topluma ilk geen insan trnn ve poplasyonun dier btn insan trlerini ve
poplasyonlar yok etmesiyle sonulanm olmaldr.30
Btn gerici szde sosyolojilerin byle hayvanlar arasndaki i blm ile snflar arasndaki snf
blmleri zerinden paralellikler kurmas rastlant deildir ve aslnda son derece temel bir karklktan
yola karlar: toplumsal sreleri biyolojik yasalarla aklamak!..31
Kadn ve Erkek arasnda, kkleri erkek ve kadn cinslerinin remedeki farkl ilev ve yaplarndan
kaynaklanan bir iblm vardr ama bu da kesin snrl deildir, reme dndaki btn faaliyetleri heriki cins de yapabilir.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
26/35
26
bulunurduk.
Tabii o zaman dabu canl tr, nsan olmaz, belki baka bir zamanda,baka yerden treyecek
insanlar tarafndan incelenecek, devlet kurmu, cebirsel bir birlik oluturmudeiik bir
memeli tr olurdu.
Yani insan toplumu tam da, i blmne dayanan ve onun tetikledii bir cebirsel birlikolmadndan,birlii oluturan insanlar biyolojik olarak da birbirilerinden deiik zellikler
gstermezler.nsan i blmnn bir zorlamas olmadan, cebirsel birlik oluturabilmi
bir canldr32.
32Ne konumuz ne de bizim branmz ama nsann insan olu serveniyle ilgili olarak burada
otomatikman yle bir varsaymda bulunmak mmkn grnyor. nsan tr, ok yakn zamanlara
kadar sr olarak yaam olmaldr. Yani basit toplama gibi bir birlik. Aksi takdirde karmaklamayla
birlikte, sr iindeki ilevlere bal olarak biyolojik farkllklar da oluurdu.
Muhtemelen daha nceki Homo Sapiensler ve Neandertaller de genetik ya da biyolojik olarak bu
deiimi yapacak alt yapya sahip olmalarna ramen; sr olarak yaayp bir toplum oluturamadklariin yok olmulardr. Sanatn ortaya k ile Neanderthalin yok oluu arasndaki (30.000 yl nce)
akma bir rastlant olmasa gerektir. Aslnda OrtaklnSrye Cebirsel birliin basit birlie,
stnldr bu. Bu stnlk ok hzl bir oalma ve yaygnlama salam olmaldr. Bunun yol
at yok olu hz belki biraz daha yava olsayd, Neanderthal belki taklit araclyla Homo
Sapiensin yapt gibi sry topluma evirebilir ve belki varln srdrebilirdi. Neolitik devrimde de
benzeri olur. Neolitik devrimi yapamam insanlar, Neolitik devrimin ortaya kard nfusun yaylma
hz nedeniyle daha taklit edip renme frsat bulamadan yok olmulardr. Ancak yeterince zaman
bulanlar veya corafi nedenlerle Neolitik devrimin hznn kesildii veya yaylamad yerlerdeki
insanlar, taklit ve renme aracyla neolitiin kazanlarnalp varlklarn srdrebilmilerdir.
Muhtemelen Baskllar, Kafkaslar, Hindistandaki Drawitdillerini konuanlar ve Avustralyal
Aboreginlerle akraba olan, Yeni Gine, Hindistan, Seylandaki baz halklar byle varlklarn
srdrebilmilerdir.
Ayrca ilk kez srdentopluma geen Homo Sapiens poplasyonu, ayn mekanizmayla, sadece
Neanderthalin deil, bu sramay yapamam btn dier Homo Sapiens poplasyonlarnn da yok
olmasna yol am olmaldr. Bugn mitokondriyal DNA analiziyle insanlarn aa yukar 70.000 yl
nceki bin kii civarndaki bir poplasyondan (gen havuzu da denebilir) tredii kesinlemi gibi.
Homo Sapiens, tr olarak en az 200.000 yldr var olduuna ve bu arada dnyaya yayldna gre,
dierleri ne oldu? Bunu imdilik, Endenozyada 70.000 yl nce patlam sper bir volkan, bu
volkannn homo sapiens trn yok oluun eiine getirmesi ve bin kiilik bir poplasyonun bundan
kurtulmas ile aklayan teorilervar. Sanrm taplumsal bir olay, jeolojik olgularla aklamaya
alyorlar. Esas neden, muhtemelen 70.000 yl nce Afrikada bir yerlerde, bir topluluun, ilk kez ilkyasakoyarak, srden topluma gemesi, basit birlikten karmak birlie sramasdr. Esas patlama
budur. Bu patlamay yapan homo sapiens poplasyonu, bunu yapamayan homo sapiensleri ve dier
insan trlerini, yok etmi olmaldr. Bu ona yle bir emek retkenlii, rgtlenme ve nfus art
yaratm olmaldr ki, gerek ldrme, gerek yaam alanlarn yok etme araclyla, btn dier Homo
Sapiens topluluklar da tpk Neanderthal topluluklar gibi yok olmu olabilirler. Tam da bu nedenle
hepimiz yetmi bin yl nceki bu kk poplasyondan geliyor olabiliriz.50.000 yl nce Avustralyaya
gittiine ve bu gidenler de o bin kiilik poplasyondan geldiine ve dedinleri, sanatlar vs. olduuna
gre, 70.00 yl nce ilk kez bu mitokondriyal DNAsn taadmz poplasyonun ilk yasa koyup, ilk
cebirsel birlii, yani toplumu oluturduunu varsayabiliriz. Uzun yllar boyunca Neanderthal ile bir
arada bulunan Homo Sapiens topluluklar, muhtemelen, henz dnyann drt bir yannda yaayan,
dini ve toplum olmay kefetmemi, Neanderthal ile ayn kaderi paylaacak olan Homo Sapienstopluluklar olmaldr.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
27/35
27
nsann oluturduu cebirsel birliin dier canllarn oluturduu gebirsel birliklerden fark,
bu birlikte evrimin, organlarn ya da bireylerin deil, retim aralarnn deiimiyle
gereklemesidir.
Dolaysyla, kendisini oluturan bireylerin organik olarak farkllamad, ama retim
ilikilerinin ve retim biimlerinin farkllat, dolaysyla toplumlarn farkllat apayr bi r
var olu, bir hareket biimi ortaya kar. Yani toplum ve sosyolojinin konusu.
Aslnda Ruh, Tanr, Totem vs. hepbu gcn, srden te toplum oluun; basit toplamdan te
cebirsel toplam oluunkazandrd bu gcn, insanlarn zihnindeki yansmalardrlarve
bizzat kendileri de bu gc yaratan aralardrlar.
O halde toplumsal var olu ile parann btne tabi olmas, dolaysyla btn adna bir karar
alma ve yaptrm, birbirinden ayrlmaz olarak ele alnabilir grnmektedir. Eer byle birdurum yoksa, ortada toplum deil sr vardr diye kabul etmek gerekir karsamas kolaylkla
yaplabilir.
Demokrasinin Var Olu Koulu
Bu durumda demokrasiyi, organik olarak farkllamam, iblm nedeniyle olumam bir
cebirsel birliin; yani toplumsal olann, karar alma ve uygulamadaki bir biimi olarak kabul
etmek belki bir hareket noktas salayabilirgibi grnyor.
Yani demokrasinin var olu koulunu, ayn biyolojik zelliklerdeki bireylerin oluturduu,
iblmne dayanmayanama parann btne tabi olduu bir cebirsel birlik olarak
tanmlayabiliriz.
Tabii burada ele aldmz son derece soyut toplum. Bu toplumhibir farkllk
bulundurmadndan, bir aznlk ya da kiinin kararlar almas ve btn ounlua ramen
yaptrm uygulamas gibi bir durum sz konusu olamaz.
O halde, bu son derece soyut biim altnda demokrasi ile toplum arasnda bir fark olmaz. Yani
parann btne tabi olduu bir canllarn birlii, bu btn oluturan paralarn her hangi biri
dierine stn veya ondan farkl olmayacandan, fiilen demokrasi olur. Yani paray btne
tabi kln, toplum oluunbir biimi gibi grnen demokrasi, aslnda toplumsal var oluun
biricik olas biim olarak ortaya kar. Bylece Toplum ve Demokrasi, karar ve yaptrm
Peki sr topluma nasl dnmtr? Yasaklar ile. Totem ile. Bir eyleri birletirmek iin ayrmak
gerekir. Ya da ayrmak iin birletirmek. Ama ayrma veya birletirme de bir ayrm, yani yasak
demektir. u veya bu ekilde bir yasak. Bu da muhtemelen bir cinsel iliki yasa olmaldr. Kuaklar
ya da kardeler aras bir yasak ilk yasak olabilir. Bu otomatikman bir akrabalk sistemi ve topluluk
tanm yani din demektir. Bu topluluu tanmlamak iin, insanlar biyolojik olarak birbirinden farkl
olmadndan, iaretler, boyalar, dvmeler vs. pepee ortaya km olmaldr. Yasak, sper ego,
toplum, din ile birlikte, bilin alt, sblimasyon, sanat. Kanmzca Kvlcmlnn ele alp aklamaya
altsre bylece balam olmaldr. Bu ayn zamanda bizim Dine ilikin teorimizle de akyor.
nsan Dini olan hayvandr. Dinin esas ilevi de, Aydnlanma dininin bize syledii gibi inan deil,
zaten inan diye bir sosyolojik kategori de yoktur, topluluu tanmlamaktr.Aydnlanma da dineinan diyerek bir topluluk tanm yapar aslnda ve tam da bu nedenle bir dindir.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
28/35
28
tanm gerei dlayan sr karsnda, ayn z olarak grnrler.
Dikkat edilirse, burada artk demokrasi toplumsal varoluun olmazsa olmaz bir biimi gibi
ortaya kmaktadr.
Ne var ki, bu tanm da bizi sosyolojik olarak bir yere gtrmez. Byle bir tanmdan hareketle
belki sosyolojinin konusunu, demokrasinin ortaya knn veya var oluunun koullarntanmlayabiliriz ama demokrasinin sosyolojik bir tanmna ulaamayz.
nk bu tanm da sosyolojik bir tanm deil, znde biyolojik bir tanmdr.
rnein, insan sosyal bir hayvandr dediimizdebiz sosyolojik bir tanm yapm olmayz.
Onu dier hayvanlardan ayran zellii ifade etmi oluruz,bir hayvan trn dier hayvan
trlerinden ayrm oluruz. Dier bir ifadeyle,tanmmz sosyolojik deil, biyolojik bir
tanmdr.nsann sosyolojik olarak ne olduu, hayvanlarla kyas iinde anlalamaz.nsann
biyolojik olarak ne olduu, hayvanlarla kyas iinde anlalabilir ama sosyolojik olarakne
olduu deil.
Ayn ekilde, toplum, i blmne dayanmadan, parann btne tabi olduu bir topluluktur
dediimizde de sosyolojik deil, biyolojik bir tamn alanndayzdr hala. nkbir ok canl,
koloniler, srler hatta ok daha karmak toplu yaam biimleri gelitirmitir. Toplum
kavram, dier birlikte yaam biimlerinden fark ifade etmektedir. Ama bu fark son
durumada, o canlnn birlikteliinin dier canllarn birlikteliinden farkn ifade etmektedir.
nsan toplumu srden cebirsel bir birlik olmasyla ayrlr dediimizde, bir biyolojik var olu
tarzndierinden ayrm oluruz. Toplum ve sr farkn ele alan bir tanm tpk sosyal
hayvan veya dnen hayvangibi bir tanmdr. Bu nedenle henz sosyolojik bir tanm
deil, biyolojik bir tanmdr. Bu tanmdan hareketle de demokrasinin sosyolojik bir tanmnaulam olmayz.
Grld gibi sosyolojik bir demokrasi tanmna ulaabilmemiz iin gerekli temeli bize ne
politik olarak yerlemi tanmlarne de biyolojik tanmlar verebildi.
Sosyolojik bir tanma ancak, sosyolojik kavramsal aralarla ulaabiliriz.
Toplumun Var Oluu, Somut Biimi ve Din
Nasl canl diye bir ey yoksa ve somut canllar varsa, soyut olarak toplum diye de bir ey
yoktur. Toplum somut topluluklar biiminde var olur.
Toplumun yani onun somut varolu biiminin, topluluklarn ortaya kabilmesi iin ise, otopluluklarn snrlar olmas gerekir.Yani bir blme ilemi olmadan bir birlik dolaysyla da
toplumsal var oluun somut biimleri ve toplumsal varoluun kendisi mmkn olamaz.
Blmek ise ancak yasaklarn olduu noktada ortaya kabilir. Bu snrlar dini ve dolaysyla
tm toplumun st yapsn oluturur.
Toplum dinin ortaya kt yerde kar. Din ile ilk kez bir ortakln snrlarn, yasaklar
belirlemek mmkn olur. Nasl hayat, canllk, somut bir molekl veya hcre biiminde var
olabilirse; toplum da ancak somut bir topluluk veya ortaklk biiminde var olur. Topluluk ve
ortakln snrlar olmadan var olamaz, snrlar belirleyen ise dinden baka bir ey deildir.
Ama din sadece snrlar deil, topluluun var oluunu ve devamn salayan tm ilikileri debelirler. Btn bunlar da retici glerin ve retim ilikilerinin o gnk dzeyi.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
29/35
29
Bu nedenle, din toplumun tm styapsnn somut var olu tarzdr. Btn dier styap
bileenleri (sanat, ahlak, hukuk vs.) dinle ve dinin erevesinde var olabilirler.
Bu bakmdan, nsann ortaya knda, retici glerin esas geliimini tetikleyen, toplumun
st yapsdr bir bakma. Hepsi ayn retici gler dzeyinde olan binlerce homo sapiens
topluluu iinde, ilk kez u veya bu ekilde, bir yasak koyarak bir topluluk tanm yapan, yaniilk kez dini ve toplumu kefeden poplasyon ya da grup, btn arkeolojik ve antropolojik
aratrmalarn gsterdii gibi adeta patlarcasna bir ilerlemeyi tetiklemitir. Bundan sonra ok,
yay, kano, sanat vs. ortaya kmaktadr pepee33.
Bu anlamda toplumu ya da insan Allah yaratmtr denebilir. Allah ilk yasaklar veya din
anlamnda kullanlrsa.
Karar ve Yaptrm Olmayan Bir Toplumsal Var Olu Mmkn m?
Demokrasinin tanmndayle bir zorlukla karlayoruz. Demokrasi, demokrasi olmayanla
kyas iinde tanmlanabilir. Karar ve yaptrm olmazsa bu sr olur demitik. Peki hem karar
ve yaptrma gerek duymayan hem de sr olmaya dnmeyen veya sr olmayan bir
toplumsal var olummkn mdr?
Eer bu mmkn ise ancak, toplumsal var oluun kendisi olarak deil, toplumsal var oluun
bir biimi olarak, yani sosyolojik olarak demokrasiyi tanmlayabiliriz.
Demokrasi, demokrasi olmayana gre tanmlanabilir. Tabii burada hemen, monar, oligari
gibi kavramlar akla gelir ama henz bizim toplum kavrammz henz snflar, i blmn
vs. iermiyor. Saf ve soyut bir toplum kavrammz var. Dolaysyla herkesin eit olduu byle
bir toplumda monariya da oligari olamaz. Birileri silahlbirileri silahsz olmadndan;
birileri zengin birileri fakir olmadndan; geneli ifade eden karar ve yaptrm ancakounluun onayn alrsa ve gnll olarak benimsenirse uygulanabilir. Dolaysyla bu
soyutlama dzeyinde, demokrasiyi demokrasi olmayandan ayrrken Oligari, Monari,
Diktatrlk gibi kavramlar (ki aslnda hepsi de politik kavramlardr) hi bir iimize
33Bunun elli bin yldan daha nce gerekletiini syleyebiliriz. nk Avustralyaya Aborjinlerin
gitmesi hem bunlar gerektirir, hem de 50 bin yllk izolasyonlarna ramen, btn dnyann dier
yerlerindeki insanlar totemleri, tabular, sanatlar vs. olan bir toplumdurlar. Tabii bir baka olaslktan
da sz edilebilir. Onlarn bamszca dini, yasaklar ve toplumu kefetmi olmalar.Ancak, bu takdirde,
muhtemelen Avustralyaya gidecek kanolar yapacak durumda olamayacaklard. Yani neolitik devrimin
farkl yerlerdeki insanlarca tekrar tekrar birbirinden bamszca yaplmas gibi bir durum muhtemelen
sz konusu deildir.
Homo Sapiensin ilk g, 50.000 yl ncelerinde dnya bir buzul dneminde olduundan, buzullar
muhtemelen epeyce gneye iniyordu ve dnyadaki suyun byk bir blmn tutuyorlard. Bu
nedenle de denizlerin seviyesi 150 metre kadar aadayd.
Bu nedenle, mitokonrriyal Havvann torunlar, Eritre Yemen zerinden Asyaya geip, sahilleri
izleyerek gneydou Asyaya varm ve oradan, O zamanlar bir byk kta olan Yeni Gine ve
Avustralyaya gemeleri mmkn olmutur.
Ancak buzlarn ekiliiyle birlikte,Havvann ocuklar kuzeye doru Avrupaya doru bir yaylm
gstermilerdir. Ama bu denizlerin ykselii ayn zamanda, Asya Kylarndan Avustralyaya inen
Havvann ocuklarnn esas youn olarak yaadklar yerlerin sular altnda kalmasna yol amtr. Bunedenle, bu dneme ilikin ok az veri bulunmaktadr.
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
30/35
30
yaramazlar.
zetle yle bir paradoks sz konusudur, toplum bizzat doa karsnda var oluu
srdrebilmek iin, parcann btne tabi olduu bir birlik iken, douunda bu varken ve bu
gne kadarki btn toplumlar da byle iken, parann btne tabi olmayaca, ama yine de
toplum olan fakat sr olmayan bir var olu mmkn mdr?Demokrasi, sosyolojik olarak ancak byle bir topluma gre tanmlanabilir.
Karar almann ve yaptrmn, dolaysyla zorun mmkn ve gerekli olmad, dier bir
ifadeyle demokrasinin mmkn ve gerekli olmad bir toplum olabilir mi?
Ancak bu sorunun cevab bizi demokrasiyi demokrasi olmayandan ayrma, demokrasinin
sosyolojik bir tanmna ulama olana salayabilir.
tebundan 150 yl nce Karl Marks, demokrasinin tanmn tam da byle yapmtr. Ve bu
tanm demokrasinin sosyolojik tanmdr.Marksn tanmna gre: Demokrasi Zorunluluklar
alemini var sayar, zorunluluklar aleminin tesinde,yani zgrlkler aleminde ise yaptrm vekarar, dolaysyla demokrasi hem mmkn hem de gerekli olmaktan kar.
Burada yllar nce yazdmz bukonu ile ilgili blm olduu gibi aktaralm:
Demokrasi ve Zor
En olaan ve biimsel anlamyla Demokrasi, aznln ounlua uymasn prensip olarak
kabul eden sistemdir34. Bu en biimsel demokrasi tanm ister istemez demokrasinin olmazsa
olmaz iki koulunu ifade edilmemi bir var saym olarak ierir: zor ve zgrlkler.
Zor, yaptrm demokrasinin ayrlmaz bir kouludur.
Tanm, aznln ounlua uymasndan sz ediyor.
Burada hemen u soru akla gelir: "Ya aznlk ounlua uymazsa?".
O zaman da uydurulmas gerekir.
Nasl?
Yaptrmlarla, zorla.
Zaten ounluk, ounluk olduu iin daha byk bir g, dolaysyla da bir yaptrm
yetenei demektir, brakalm silah ya da hapishaneleri bir yana. Yaygn kanaatin aksine,
demokrasi ve zor birbirlerine zt kavramlar deildir, zor olmadan demokrasi olmaz.
Demokrasinin z, aznln ounlua uymas ve eer uymuyorsa uydurulmas olduundan,Marksizm, zgrlkler aleminin zorunluluklar aleminin, yani demokrasinin, yaptrmlarn
TESNDEsonsuz bolluun bir alemi olabileceini vurgular.
Marks, Sosyalizmin ilkesi olan "almayana ekmek yok","herkese emeine gre" gibi
prensiplerin, demokrasiyi ve zoru gerekli kldn vurgular ve zgrlk ve demokrasiyi
birbirine zt kavramlar olarak konumlandrr.
Bu kullanmda zgrlk, demokratik bir sistemin ayrlmaz paras olan fikir, rgtlenme
zgrlkleri gibi haklar deil, demokrasi gibi bir sistem anlamna sahiptir ve onun yani
demokrasinin tesinde var olabilir.
34aznln ounlua uymasn ilke olarak kabul eden idare tarz (Lenin)
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Demokrasi Ve Sol - Ozgur Universite Derlemesi Icin - V-6.pdf
31/35
31
Ancak ekmein alma kouluna bal olmad, "herkese ihtiyacna gre ve herkesten
yeteneine"gre ilkesinin geerli olabildii bir sistemde artk demokrasi yoktur. nk
aznln ounlua uyma ve uydurulma mecburiyeti yoktur. Ve bu nedenle de zor yoktur.
Bunun nasl bir ey olduunu tasavvur edebilmemizi bize dil salar. Her hangi bir dili
konuurken, szckleri herkes ihtiyacna gre ve yetenei kadar kullanabilir. Dilinkelimelerini kullanmda, zgrlkler alemi vardr. Belli bir kelimeyi kullanmak iin belli bir
emek miktarna gerek yoktur.
Ama insanlarn hayatlar boyunca kelimeleri diyelim ki sadece onar defa kullanma haklar
olsayd, on defadan fazla kullanmlar tespit etmek, kullananlar cezalandrmak iin bir zora
gerek olurdu. Yani dil, zgrlkler aleminden, zorunluluklar alemine geri derdi. Ya da belli
szckleri kullanmak belli bir crete tabi olsayd, dil de demokrasi alemine, zorunluluklar ve
yaptrmlar alemine dm olurdu.
Bu, dildeki kelimelerin kullanmnn snrlanmas veya crete tabi olmas gibi, ilk bakta
okuyucunun "olur mu yle ey?"diyebilecei sama bir durumu gzlerimizin nnde sanaluzayda (cyberspace, daha bilinen deyimiyle nternet) yayoruz.
Top Related