Centrum voor Onderwijs en Leren
De jonge onderzoeker in het VWO
vakgerichte onderzoeksdidactiek
WON-traject Randstad 2016-2017
Vincent JonkerCentrum voor Onderwijs en Leren / Freudenthal Instituut
Universiteit Utrecht
Centrum voor Onderwijs en Leren
Centrum voor Onderwijs en Leren
Centrum voor Onderwijs en Leren
Centrum voor Onderwijs en Leren
Centrum voor Onderwijs en Leren
Centrum voor Onderwijs en Leren
Groep§ Clemens Bentlage, ec§ Manon Bontje, gs§ Robert Bregten, nt§ Ivanka Broer, gs§ Hans de Bruin, ec/ak§ Marleen Brummelink, § Leon Dahmen, bio§ Emiel van der Hart, gs§ Gusta de Hooge, kt
§ Emrys Huntington, en§ Eva Klap, en§ Bram Poppe, ml§ Ine Raangs,fil§ Eline Rademakers, gs/ml§ Rembert Slotema, m&n/oo§ Tom Smit, muziek§ Rik Struiksma, ak
§ Annemarie Bronneman, kt§ Annemieke Wicherink, bio
jullie geven deels wetenschapsoriëntatie
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholen
§ Alkwin Kollege, Uithoorn§ Haags Montessori Lyceum, Den Haag§ Melanchthon, Bergschenhoek§ Ring van Putten, Spijkenisse§ Segbroek College, Den Haag§ Veurs Lyceum, Leidschendam
Centrum voor Onderwijs en Leren
iets over mijzelf
§ vincent jonker, onderzoeker UU§ onderwijskunde, vakdidactiek beta§ werkzaam bij Freudenthal inst. (beta)§ werkzaam bij Onderwijsadvies (fsw)
Centrum voor Onderwijs en Leren
§ PLG interdisciplinariteit§ Europees project Mathematics & Science
in Life§ Platform rekenbewust vakonderwijs§ Grote Wetenschapsdag (po)§ Opleiding docent rekenen mbo§ www.rekenweb.nl e.d.§ U-Talent§ Scholennetwerk UU
Centrum voor Onderwijs en Leren
Onderzoek
§ Differentiatie in de rekenles in het mbo• Hoe kan het model van convergerende
differentiate worden ingezet ter verbetering van het rekenonderwijs in het mbo?
§ Meetkunde uit de kunst in de klas • Hoe kan er een betere verbinding ontstaan
tussen de aanpak die Boijmans hanteert in hun educatie-programma tov gerichte aandacht in de rekenles, wat betreft rekenvaardigheden van leerlingen, en nascholing voor leerkrachten?
Centrum voor Onderwijs en Leren
onderzoekende houding
§ Wiskunde A-lympiade§ Wiskunde B-dag§ Natuurkunde Olympiade§ Onderbouw wiskunde dag§ Grote Rekendag (po)§ Profielwerkstukwedstrijd
Centrum voor Onderwijs en Leren
WON
Centrum voor Onderwijs en Leren
wanneer zijn jullie tevreden?
§ doen van wet. o.z. integreren§ inzicht in de meerwaarde van o.z. in vwo§ begeleiden van lln bij opzet/uitvoer o.z.§ consistentie van lessen§ hoe ik lln goede o.z.vragen kan laten
maken§ wat impliceert literatuur voor onze huidige
taal/cultuur/media (lln. dit laten onderz.)§ vakoverstijg. proj. -> zelfst. o.z.
Centrum voor Onderwijs en Leren
§ stappenplan/leerlijn, wanneer wat§ O&O: ontwerp is leuker dan oz. -> oz.
leuker maken§ zelf o.z. -> muziek op de kaart§ goede onderzoeksopzet§ vaksecties spreken zelfde taal§ lln zelf kritisch stof overdenken§ aansluiting met anw
Centrum voor Onderwijs en Leren
boek:EUREKA!
Leren onderzoekenEen doorlopende leerlijn VWO
1. Wat is onderzoek?2. De brug van po naar vwo3. Een route van brugklas naar eindexamen4. Onderzoekswerkproces5. De rol van de docent6. Beoordelen van leerrendement7. Het schoolklimaat
Centrum voor Onderwijs en Leren
PROGRAMMA VANMIDDAG
Centrum voor Onderwijs en Leren
Programma bijeenkomst 1
§ Inleiding op het traject§ Wie is de leerling en waarop kunnen
we aanhaken ?§ Wat is leren en wat betekent dat voor
‘onderwijzen’’ ?§ Leren onderzoeken:
- genereren onderwerpen voor onderzoeksopdracht- Ontwikkelen onderzoeksvragen(keuzemenu)
§ Continu ontwikkelen van onderzoekende houding : onderzoekend leren (eventueel)
Centrum voor Onderwijs en Leren
HET TRAJECT WON BINNEN JE SCHOOL
1
Centrum voor Onderwijs en Leren
Dit traject binnen de WON-school1. Het landschap
intellectueel en pedagogisch klimaat van de school, zichtbaar in interactie docenten ><leerlingen, aard en kaliber van leerprocessen, curriculaire en extra-curriculaire activiteiten
2. De bedding van de curriculaire rivier: alle lessen van alle vwo-docenten gericht op conceptueel, onderzoekend en autonoom denken en werken; nadenken i.p.v. consumptief en reproductief ‘leren’
§ Oefenen ‘hogere denkvaardigheden’ § Richten op drie bovenste onderwijsdoelen van Bloom (analyse,
evaluatie, synthese)§ Bv door middel van ‘onderzoekend leren’ (nb: inhoudsgericht,
i.t.t. leren onderzoeken)3. Een stroom in de rivier (leerlijn):
als onderdeel van het curriculum van alle (cognitieve) vakken: leren onderzoeken
Centrum voor Onderwijs en Leren
Centrum voor Onderwijs en Leren
onderwijs2032
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiekaanleiding:
nieuw beleid WON t.b.v. pre-academische vorming
1. Leren onderzoeken binnen alle vakken en zowel in onder- als bovenbouw van het VWO
2. Daartoe: scholing in theorie en praktijk van het doen van onderzoek en het begeleiden van de jonge onderzoekers
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiekdeskundigheid in deze groep – een greep
1. Zelf (ooit) wtsch. onderzoek gedaan
2. Onderzoeksopdrachten ontwikkeld en begeleid
3. Methodes van data-verzameling geoefend met leerlingen
4. Heel wisselende ervaring/routines in WON-school (van 0 tot 6 jaar)
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiekervaren lastigheden
1. Beoordelen kwaliteit><niveau eindresultaat
2. Aanpak van oppervlakkig, ongestructureerd werk ll
3. Als beta-docent begeleiden van alpha- en gammaonderzoek
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiekdoelen
Gefundeerd uitbreiden van het didactisch repertoire, en daartoe:
§ Bouwstenen verwerven t.b.v. vormgeven/uitvoeren onderzoek door leerlingen binnen de verschillende vakken
§ Demystificeren ‘onderzoek’ § Ontwikkelen gemeenschappelijke
onderzoeks-taal
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiekSchering en inslag
Schering§ Theoretisch gefundeerd: onderzoekskunde§ Praktijk-gericht: onderzoekskundige en
didactische professionaliteit§ Eindtermen VWOInslag§ Vakspecifiek naast algemeen§ Praktisch relevante opdrachten§ Veel concrete deel-oefeningen (thuiswerk –
feedback) zelf én met de leerlingen
Centrum voor Onderwijs en Leren
Voetnootwerkdefinitie onderzoekskunde
Het totaal aan wetenschappelijk kennis van en inzicht in methoden en technieken van onderzoek binnen de verschillende wetenschappelijke disciplines, daarbij inbegrepen kennis over en inzicht in de ratio van onderzoeksvaardigheden.
In dagelijkse taal: Alles wat we weten over waarom je op welke manier werkt bij een wetenschappelijk onderzoek
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiekkleur
Enthousiasme / affiniteit van de docent voor / met
•Het eigen vak•Leerprocessen en de ontwikkeling van de lerende
•Het doen van onderzoeken•De onderzoekende houding•De onderwerpen van de leer-onderzoeken
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiekwerkwijze
§ Theorie vooral thuis§ Praktische opdrachten aanzetten in
bijeenkomsten, thuis uitwerken § Differentiatie via praktische
opdrachten en feedback daarop
Belangrijk:§ Afwisseling bijdrage cursusdeelnemer
en cursusdocent: DEADLINE
Centrum voor Onderwijs en Leren
Scholingstraject onderzoeksdidactiekdoorkijkje in het cursusprogramma
§ Wat is onderzoek eigenlijk?§ wat is een goed onderzoeks-leertraject?§ hoe maak je een goed onderzoeks-plan?§ Relatie tussen onderzoeksplan en
werkplan§ Hoe voer je een onderzoeksplan uit?§ Van inhoud naar didactiek: hoe begeleid
je leeronderzoeken? § Van begeleiden naar beoordelen§ Van ‘losse’ opdracht naar leerlijn:
longitudinaal en latitudineel
Centrum voor Onderwijs en Leren
DE LEERLING2
Centrum voor Onderwijs en Leren
IQ
0 10090807060 110 120 130 140 180
45%
gemiddeld
25%
begaafd
25%
minderbegaafd
2,5%
zwak-begaafd
2,5%
hoog-begaafd
Centrum voor Onderwijs en Leren
Meer-/hoogintelligent
Bijvoorbeeld§ groot kennisbestand§ kan snel veel onthouden§ leergierig § brede interesse§ zeer goed geheugen§ kan rationeel logisch denken
Centrum voor Onderwijs en Leren
Conceptueel denken
Bijvoorbeeld§ onverwachte vragen, suggesties, verbanden§ groot geheel overzien§ grote denkstappen zetten§ analoog denken§ creatieve ideeën§ denken zoals een expert in het vakgebied
Centrum voor Onderwijs en Leren
Onderzoekend, probleemgericht, doordenkend, vragend denken
Bijvoorbeeld§ vraagt naar waarom, waardoor, hoe § kijkt door de vanzelfsprekendheid heen§ zoekt verklaringen§ bedenkt verschillende wegen naar antwoord of oplossing
Centrum voor Onderwijs en Leren
Autonoom denken
Bijvoorbeeld§ denkt ‘out of the box’§ verbindt verschillende vakken/invalshoeken met elkaar§ heeft eigen (vaak originele) aanpak§ weerstand tegen standaardstrategieën en idem
oplossingen - voorkeur voor eigen strategie§ ‘eigenwijs’ gedrag§ denkt verder dan z’n neus lang is§ intelligente humor, ‘doordenkertjes’§ creatieve, onverwachte ideeen
Centrum voor Onderwijs en Leren
DE ONDERZOEKER
denktonderzoeksgericht
denktautonoom
denktconceptueel
Centrum voor Onderwijs en Leren
Oefening‘de leerling’
§ Groepjes van 3 of 4§ Concrete voorbeelden van
leerling-gedrag dat wijst op inzet van- conceptueel en/of - onderzoekend en/of - autonoom denken
Centrum voor Onderwijs en Leren
WAT IS LEREN?3
Centrum voor Onderwijs en Leren
Wat is leren?
Het proces van grenzen verleggen in weten, begrijpen en kunnen
op weg naar:
Centrum voor Onderwijs en Leren
de ‘zone van naaste ontwikkeling’
dat gebied van kennis, inzicht en bekwaamheden dat
§ belendend is aan wat de leerling zich al eigen maakte, en dat
§ de leerling niet op eigen kracht kan ontsluiten.
L.Vygotsky
Centrum voor Onderwijs en Leren
MOEILIJKMOET
Centrum voor Onderwijs en Leren
HOERAEEN FOUT
Centrum voor Onderwijs en Leren
LEVENLANG
(gaat verder dan een vaardigheiddie handig is voor je schoolloopbaan)
Centrum voor Onderwijs en Leren
Wat betekent dat voor onderwijzen?
Opdrachten die de leerling de zone van naaste ontwikkeling in
lokken. Zorgen dat het gepast moeilijk is.
Als ‘fluitje van een cent’ dan was dat verspilde tijd, want niet leerzame opdracht/vraag etc.
Centrum voor Onderwijs en Leren
Flow
Centrum voor Onderwijs en Leren
LEREN ONDERZOEKEN4
Centrum voor Onderwijs en Leren
Oefening‘genereren onderwerpen van
onderzoek’§ Groepjes vakgenoten of
‘belendende’ vakken§ Doel: zoveel mogelijk
onderwerpen genereren (niet uitdiscussiëren)
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie Beschrijvend:- puur beschrijvend- vergelijkend- definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
Verklarend:exploreren (komen tot theoretische vooronderstellingen)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend:toetsen (toetsen van verwachtingen)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Gemeenschappelijke onderzoekstaal
Belangrijke onderscheidingen in onderzoekstermen rond
methodologie
1. Soort onderzoek
2. Methoden van dataverzameling
3. Functies van onderzoek
Centrum voor Onderwijs en Leren
Gemeenschappelijke onderzoekstaalsoort onderzoek
- Literatuuronderzoek
- Experimenteel onderzoek
- Veldonderzoek
Centrum voor Onderwijs en Leren
Gemeenschappelijke onderzoekstaalmethode van dataverzameling
- Observeren
- Ondervragen
- Bronnenanalyse (tekst en beeld)
Centrum voor Onderwijs en Leren
Gemeenschappelijke onderzoekstaalfuncties van onderzoek
- Beschrijvend
- Verklarend: explorerend
- Verklarend: toetsend
Centrum voor Onderwijs en Leren
Gemeenschappelijke onderzoekstaalfuncties van onderzoek
Beschrijvend- puur beschrijvend, wel logisch geordend- vergelijkend (verschil/overeenkomst tussen x en y?)- definiërend (tot welke klasse behoort x?)- evaluerend (wat heb je aan x in situatie s?)
Verklarend: explorerend- waardoor kan x verklaard worden in onderzoek o
Verklarend: toetsend- Als verklaring v klopt dan zal g gebeuren in
onderzoeksopzet o’
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie Beschrijvend:- puur beschrijvend- vergelijkend- definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
Verklarend:exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend:toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie Beschrijvend:- puur beschrijvend- vergelijkend- definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
verschil temperatuur binnenstadbuitenwijken
Verklarend:exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend:toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie Beschrijvend:- puur beschrijvend- vergelijkend- definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
verschil temperatuur binnenstadbuitenwijken
Verklarend:exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend:toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie Beschrijvend:- puur beschrijvend- vergelijkend- definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
verschil temperatuur binnenstadbuitenwijken
Verklarend:exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend:toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek(theoretische literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie Beschrijvend:- puur beschrijvend- vergelijkend- definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
verschil temperatuur binnenstadbuitenwijken
Verklarend:exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend:toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Maak je eigen driehoek
Observatie Beschrijvend:- puur beschrijvend- vergelijkend- definiërend - evaluerend
Methode van data verzame-ling
Interview / enquête
verschil temperatuur binnenstadbuitenwijken
Verklarend:exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)
Functie van het onder-zoek
Analyse tekst- of beeld-materiaal
Verklarend:toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)
Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)
Experimenteel onderzoek
Veldonderzoek
Soort onderzoek
Diagram typering onderzoek: Keuzemenu
Centrum voor Onderwijs en Leren
Oefening‘voorlopige onderzoeksvraag’
volgens keuzemenu
§ Groepjes vakgenoten of ‘belendende’ vakken
§ Kies (‘prik’) één onderwerp (uit brainstorm, of ‘methode-nabij’)
§ Formuleer een voorlopige onderzoeksvraag en preciseer die door er verschillende driehoeken bij te tekenen
Centrum voor Onderwijs en Leren
Thuisopdracht: ontwikkelen onderzoeksvraag
§ Formuleer een voorlopige onderzoeksvraag bij het thema/onderwerp van een onderzoeks-taak die je voor je leerlingen gaat ontwikkelen
§ Maak twee (of als samen: vier) varianten van een uitwerking van de vraag: verschillende functie, soort onderzoek en/of methode van dataverzameling
§ Formuleer de vraag op zo’n manier dat direct zichtbaar is welke driehoek (functie, soort onderzoek, en methode van dataverzame-ling).
Centrum voor Onderwijs en Leren
Onderzoekendleren
Centrum voor Onderwijs en Leren
onderzoekend lerenVAAK in het boek consumptief reproductiegericht
leren§ Theorie, formule, procedure geven§ Toepassen§ ‘leren’§ Toetsen [en daarna vaak vergeten]
VERVANGEN DOOR onderzoekend leren§ Situatie(s) waarin het verschijnsel voorkomt§ Ontdek-vraag§ Uitzoeken: analyse, logisch redeneren, conclusie§ Snappen – makkelijk(er) onthouden en/of
oproepen
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeldReproducerend lerenAlle negen koppelwerkwoorden opsommen,
terugvinden/benoemen in zinnetjes, ‘leren’, toets
Onderzoekend lerenAantal teksten met hulp- en
koppelwerkwoorden, identificeren, analyseren op functie, abstraherend formuleren
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeldReproducerend lerenSteden a, b en c dreven handel met …; we
noemen ze Hanzesteden omdat ….
Onderzoekend lereneen kaart met (o.a.) de Hanzesteden erop;
vraag: wat kun je uit die kaart afleiden/vermoeden over de functie(s) van de steden die je er ziet
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld
Reproducerend leren- Versnelde beweging is … - dat zet je in diagram als volgt: …- maak van de volgende versnelde
bewegingen een diagram
Onderzoekend leren- Op welke manier(en) kun je een grafische
weergave van een versnelde beweging maken?
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld
Reproducerend leren- Een ontbrandingsproces ….
Onderzoekend leren- Zie het filmpje? foto’s? over de Zeppelin
Hindenburg die in 1937 in brand vloog- Wat zou daar gebeurd kunnen zijn? Je
kunt je boek als naslagwerk gebruiken
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld
Reproducerend leren- De definitie van een vierkant uit het hoofd
leren
Onderzoekend leren- Zelf een sluitende definitie van een
vierkant formuleren
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeld
Reproducerend lerenDe regel over geslacht en getal geven en
vervolgens invuloefeningen laten maken
Onderzoekend lereneen aantal zinnen met dezelfde adjectieven
maar verschillend geslacht en getal van de znw
Vraag: wat valt je op aan de adjectieven en hoe zou je dat kunnen verklaren?
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeldReproducerend lerenVerschillende toonladders (aantal kruisen en
mollen) uit het hoofd leren
Onderzoekend lerenOpdracht: er zit een systeem achter het
verschil tussen de toonladders. Welk?
Centrum voor Onderwijs en Leren
Voorbeelden van anderssoortige opdrachten
die het denken van de leerling stimuleren
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeldHier heb je vier termen uit dit hoofdstuk.
Beredeneer van elk van de vier waarom ze niet in dit rijtje thuishoren
Maak zelf zo’n rijtje voor (het) volgende (of voorafgaande) hoofdstuk(ken) – gaan we volgende keer aan elkaar geven
Maak een vierhoek van drie termen horizontaal en verticaal -waarbij voor elke term van de horizontale en verticale rijen te verdedigen is dat hij er niet thuis hoort
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeldVertel het verhaal van:1. Een calciumcarbonaat molecule in zee
tijdens en na het Jura2. Een aminozuur molecule in vis-proteine
tijdens de reis door het menselijk spijsverteringssysteem
3. De stelling van Pythagoras4. Stoel, stool en Stuhl; hun familieleden
chaise en chair5. Een grafiek
Centrum voor Onderwijs en Leren
voorbeeldJe krijgt een stuk speelgoed of een ander
object dat werkt volgens een of meer natuurkundige principes
Speel ermee en observeer hoe het werkt
Leg uit volgens welke natuurkundige principes dit werkt
Centrum voor Onderwijs en Leren
Thuiswerk voorbereidend voor tweede keer
1. Lezen hoofdstuk 2, 3 en 4.1. 2. Aantal concrete waarnemingen van autonoom, conceptueel en/of
onderzoekend leerlinggedrag kort noteren. Kan goed samen met school-collega
3. Onderzoeksvragen formuleren OF
4. Onderzoekende opdracht(en) maken bij een hoofdstuk uit de methode ter vervanging van methodegestuurde en reproductiegerichte opdrachten
5. 2, 3 en/of 4 uiterlijk 4 oktober opsturen aan [email protected]
Top Related