SECTORFOTO 2015
BOUWSECTOR
MILIEU EN DUURZAAM ONDERNEMEN
Cijfers en tendensen
2
SECTORFOTO - ADDENDUM
SECTOR ............................................................................................................................................................. 4
Sectorcijfers .......................................................................................................................................... 4
TRENDS IN DE SECTOR ................................................................................................................................ 10
Sociale dumping ............................................................................................................................... 10
De digitalisering van de sector .................................................................................................... 10
Duurzaam ondernemen .................................................................................................................. 11
Lean management ............................................................................................................................ 13
DE SECTOR IN DE TOEKOMST ..................................................................................................................... 14
Slimme steden ................................................................................................................................... 14
De zoektocht naar hoger opgeleid personeel .......................................................................... 15
Traceerbaarheid van bouwafval .................................................................................................. 16
OPLEIDINGEN ................................................................................................................................................. 18
Duurzaam bouwen ........................................................................................................................... 18
Bouwadministratie ........................................................................................................................... 18
Bouworganisatie ............................................................................................................................... 19
Bouwtechniek .................................................................................................................................... 19
Modulaire opleiding centrale verwarming ................................................................................ 20
Opleidingen voor werfleiders ....................................................................................................... 20
Wegenbouw ........................................................................................................................................ 20
Beton .................................................................................................................................................... 20
Milieuwetgeving ............................................................................................................................... 21
Overheidsopdrachten ..................................................................................................................... 21
Boekhouding en financiën ............................................................................................................. 21
Offerte en kostprijsberekening .................................................................................................... 21
Personeelsbeleid ............................................................................................................................... 21
Trainen en coachen ......................................................................................................................... 22
Leiding geven .................................................................................................................................... 22
Anders organiseren ......................................................................................................................... 22
Veiligheid, kwaliteit en hygiëne................................................................................................... 22
Ergonomie .......................................................................................................................................... 23
Informatica ......................................................................................................................................... 23
Talen .................................................................................................................................................... 23
Persoonlijke vaardigheden en communicatie .......................................................................... 24
BIBLIOGRAFIE ................................................................................................................................................ 25
Wetenschappelijke bronnen .......................................................................................................... 25
Internetbronnen ............................................................................................................................... 25
Kranten en tijdschriften ................................................................................................................. 26
3
SECTORFOTO - ADDENDUM
Conferenties en gesprekken ......................................................................................................... 26
4
SECTORFOTO - ADDENDUM
SECTOR
Sectorcijfers
De bouwsector telt 8.733 bedrijven en 37.378 bedienden. De sector groeide tot 2011. Het aantal
bedrijven lijkt nu te stabiliseren maar het aantal bedienden blijft licht groeien.
De werknemers behoren grotendeels tot het APCB. Slechts een derde van de bedrijven behoort tot het
paritair comité 200.
5
SECTORFOTO - ADDENDUM
Wat de geografische dekking betreft bevindt meer dan de helft van de bedrijven uit de sector zich in
Vlaanderen (63%). Een derde van de bedrijven bevindt zich in Wallonië (29%) terwijl een minderheid in
Brussel is gevestigd (8%).
Merk op dat het deel van de bedienden die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werken
verhoudingsgewijs iets hoger is dan het aantal bedrijven die er hun hoofdkantoor hebben. In Wallonië
zien we het omgekeerde. We kunnen hieruit afleiden dat er meer ZKO's zijn in Wallonië en meer grote
bedrijven in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
6
SECTORFOTO - ADDENDUM
De bouwsector bestaat uit 95% KMO's en 61% ZKO's (<10 bedienden).
Het profiel van de bedienden in de sector ziet er als volgt uit: 72% van de bedienden zijn tussen
25 en 49 jaar oud, 63% van de bedienden zijn mannen, en 78% van de bedienden werkt fulltime.
7
SECTORFOTO - ADDENDUM
De bouwsector volgt globaal de trends die ook in de andere sectoren van het paritair comité 200 worden
waargenomen op het gebied van de spreiding van de bedienden naar leeftijd, geslacht of type prestatie.
8
SECTORFOTO - ADDENDUM
Lijst van de 30 grootste bedrijven van de sector
9
SECTORFOTO - ADDENDUM
De kaart hieronder duidt de locatie aan van de bedienden van de 30 grootste bedrijven van de sector.
De sector lijkt zich te stabiliseren rond 8.800 bedrijven. Het aantal bedienden
blijft licht toenemen. De meerderheid van de bedrijven zijn KMO's (95%), zelfs
ZKO's (61%).
!
10
SECTORFOTO - ADDENDUM
TRENDS IN DE SECTOR
Sociale dumping
Sociale dumping blijft een belangrijk bekommernis in de bouwsector. Al verschillende jaren vraagt de
sector naar een oplossing voor de oneerlijke concurrentie van buitenlandse bedrijven die hun
werknemers in ons land tewerkstellen. Het grote verschil in loonkost (20 tot 35%) vormt een handicap
voor onze bedrijven1. De bouwfederatie schat dat er sinds 2011 20.000 banen zijn verdwenen in de
sector2. Dat banenverlies, eerder aan de kant van de arbeiders, verzwakt alle bedrijven en bedreigt
dus alle werknemers van de sector.
In juli 2015 hebben de regering en de sociale partners een plan ondertekend om de strijd aan te gaan
tegen sociale dumping. Dit plan omvat verschillende maatregelen zoals de aanwezigheidsregistratie
van alle werknemers op alle bouwwerven vanaf 2018, beperkingen in termen van onderaanneming en
een centraal aanspreekpunt3 voor het melden van sociale fraude beheerd door de Sociale Inlichtingen-
en Opsporingsdienst4.
Desondanks neemt het vertrouwen in de bedrijven van de bouwsector toe naarmate de orderboeken
weer gevuld raken5.
De digitalisering van de sector
Nieuwe technologieën veranderen onze manieren van werken. Dat is ook het geval voor de
bouwsector. Er bestaan toepassingen voor projectbeheer voor mobiele toestellen, naast andere
digitale toestellen voor de optimalisering van de operationele processen. Deze apps en tools laten
onder meer toe om tijdens de bouwfase informatie digitaal uit te wisselen in plaats van op papier6.
Zo kan bijvoorbeeld de geüpdatete versie van plannen via een app in de Cloud worden gezet7, kunnen
voor geconnecteerde hefinstallaties diagnoses van op afstand worden uitgevoerd en kan het
onderhoud makkelijker verlopen, kunnen drones een overzicht geven enz. Al deze evoluties wijzigen
1 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 110 2 Persbericht van de Confederatie Bouw: 15 december 2015
http://www.confederatiebouw.be/PressCommunication/Bouw%20sluit%20elk%20jaar%20autofabriek.pdf#search="sluit elk jaar autofabriek" 3 Het Meldpunt voor Eerlijke Concurrentie is een uitvloeisel van de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD). De SIOD is een speciale dienst die rechtstreeks afhangt van de ministers van Werk, Sociale Zaken, Justitie en van de minister bevoegd voor de zelfstandigen en de Staatssecretaris voor fraudebestrijding.
https://www.meldpuntsocialefraude.belgie.be/nl/index.html 4 Bouwsector, 40 maatregelen tegen oneerlijke concurrentie, september 2015, p20-21 5 http://www.lalibre.be/economie/libre-entreprise/la-confiance-des-chefs-d-entreprise-se-raffermit-en-decembre-56795b243570ed3894b774f1 6 https://www.printempsdunumerique.be/services-publics/secteur-de-construction-vers-utilisation-generalisee-technologies-numerique-chaine-de-valeur-integree-2/ 7 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 117
11
SECTORFOTO - ADDENDUM
de manier van werken op werven aanzienlijk8. Ook in de gebouwen zelf zijn heel wat voorwerpen met
het web verbonden (verwarmingsketels, elektrische installaties, zonnepanelen enz.).
Het BIM-model (Building Information Modeling) draagt bij tot deze beweging, omdat het de manier
waarop gebouwen en weginfrastructuur worden ontworpen, gebouwd en uitgebaat volledig verandert.
Verschillende toegespitste softwarepakketten laten toe om de gegevens van een project in modellen te
gieten. Zo worden ze gecentraliseerd en toegankelijk voor alle spelers betrokken bij de bouw. Dit
systeem laat een snellere uitwerking en uitvoering van projecten toe, terwijl de kosten worden beperkt9.
Uit een enquête uitgevoerd door de Confederatie Bouw en andere partners blijkt dat slechts enkele
bedrijven die een pioniersrol spelen actief gebruik maken van de BIM-methode. De redenen die hen
ertoe aanzetten om met het BIM te werken zijn de visuele weergave van de gevolgen van een
ontwerpwijziging, een betere inschatting van de kosten en een betere communicatie tussen de
belanghebbenden. Een aantal bedrijven kent de methode en de software maar ze hebben nog
begeleiding en opleiding nodig om ze toe te passen. Bijna een kwart van de bedrijven zegt dat ze de
BIM-methode nog niet kennen10.
Momenteel zijn het de grootste ondernemingen die digitale tools integreren in hun manier van
werken. Bazen van kleinere ondernemingen zijn meestal onvoldoende opgeleid over de voordelen van
de digitale tools11. De Confederatie Bouw verveelvoudigt de initiatieven om de sector te helpen bij zijn
overgang naar het digitale tijdperk12. Het Marshallplan 4.0 in Wallonië ondersteunt ook de integratie
van het BIM en de digitale tools op het niveau van de bouwheren en bouwprofessionals betreft. In
haar nota over de toekomstvisie 205013 legt de Vlaamse regering ook de nadruk op de transformatie
van de industrie dankzij het digitale en het internet der dingen14.
Duurzaam ondernemen
De circulaire economie is een nieuw economisch model dat de plaats inneemt van het klassieke
lineaire systeem waarbij men ruwe grondstof gebruikt, verwerkt en verbruikt om ze uiteindelijk weg
te gooien en dus afval te genereren. De circulaire economie stelt voor om de stroom te veranderen in
een kring waarin afval de grondstof wordt om nieuwe producten te maken15.
8 Conferentie Smart cities voor dummy's, de hefbomen in de bouw, Bruno Renders, IFSB, 3/2/2016 9 https://www.printempsdunumerique.be/services-publics/secteur-de-construction-vers-utilisation-generalisee-technologies-numerique-chaine-de-valeur-integree-2/ 10 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 100-101 11 https://www.printempsdunumerique.be/education-talents/favoriser-formation-professionnelle-limplication-numerique-secteur-de-construction/ 12 Construction, le mensuel de l’entrepreneur. La Wallonie investit dans le numérique. Confederatie Bouw September 2015 13 http://www4.vlaanderen.be/sites/svr/afbeeldingennieuwtjes/algemeen/bijlagen/conceptnota-transversale-beleidsnota-2050.pdf 14 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 100 15 Towards a circular economy, Ellen Macarthur foundation, 2013, p.8-11. http://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/TCE_Ellen-MacArthur-Foundation_9-Dec-2015.pdf
12
SECTORFOTO - ADDENDUM
Steeds meer bedrijven houden rekening met de ecologische impact van hun activiteiten (logistieke
sector, bouwsector enz.). Met de circulaire economie kunnen ze hun ecologische voetafdruk
verkleinen, maar ook de kosten, hetzij door het recyclen van afval, het dematerialiseren (gebruik van
het virtuele in plaats van fysieke onderdelen en materialen), het optimaliseren van energie of het
beter beheren van materiaalstromen.
De telefoon-, auto- en bouwsectoren passen de principes van de circulaire economie al met succes
toe16. Bij de andere activiteitensectoren staat dit nog in de kinderschoenen. De FOD's Economie en
Leefmilieu hebben een strategische visie voor duurzame ontwikkeling op lange termijn ontwikkeld
die de circulaire economie opneemt als middel om het concurrentievermogen van onze bedrijven te
verbeteren, jobs te creëren, en onze koopkracht en impact op het milieu te verbeteren17. Die strategie
is een evolutie die de bedrijven zullen moeten volgen als ze succesvol willen blijven in hun markt.
De bouwsector in België heeft de doelstellingen van de EU 2020-strategie al bereikt door minstens
70% van het bouwafval te recyclen18. De sector houdt ook rekening met de energieprestaties van
gebouwen. De lokale regelgevingen worden regelmatig bijgewerkt om ervoor te zorgen dat de
prestaties van onze gebouwen blijven stijgen. Om aan die normen te voldoen veroveren ecologische
materialen geleidelijk een plaats op de markt19 en worden de uitvoeringstechnieken herzien om
bijvoorbeeld warmtebruggen te vermijden of de luchtdichtheid van gebouwen te verbeteren.
16 Towards a circular economy, Ellen Macarthur foundation, 2013, p.8-11. 17
http://economie.fgov.be/nl/modules/publications/general/vers_une_belgique_pionniere_de_l_economie_circulaire.jsp 18 Construction, le mensuel de l’entrepreneur. Le secteur de la construction se met à l’économie circulaire. Confederatie Bouw Juli-augustus 2015. 19 De monitor van de duurzame ontwikkeling, nr. 2015/21, "Een tweede leven voor bouwmaterialen" p. 9, Vereniging van de stad en de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
13
SECTORFOTO - ADDENDUM
Lean management
Lean management is een managementfilosofie geïnspireerd op de Japanse autofabrikant Toyota. Lean
management richt zich op het bepalen van de "waarde-toevoegende tijd", dat wil zeggen de tijd die
nodig is opdat een product een transformatie zou ondergaan volgens een door de klant gevraagde
specificatie, en het elimineren van "verspillingen", dat wil zeggen verkeerde handelingen, onnodige
verplaatsingen of onaangepaste gereedschappen20. Om Lean management te implementeren moeten
de verschillende productiestadia en de overgangen tussen die stadia worden geanalyseerd. In België
zijn de principes van Lean management nog vrijwel onbekend in de bouwbedrijven terwijl ze wel al
op grote schaal worden toegepast in Nederland, waar die principes verplicht zijn om te antwoorden
op aanbestedingen.
Maar de interesse voor Lean management in België groeit, want het kan helpen om het hoofd te
bieden aan een aantal uitdagingen in de bouwsector: verhogen van de waarde voor de klant,
verminderen van de kosten in verband met fouten, verkorten van de uitvoeringstermijnen, verhogen
van de betrokkenheid van de bedienden enz. De implementatie van die nieuwe managementtechniek
vereist echter aanzienlijke investeringen en het in vraag stellen van de bedrijfsprocedures, wat
verklaart waarom sommige bedrijven aarzelen om aan die verandering te beginnen21.
Lean management ligt ook in de lijn van het concept 'ketensamenwerking' dat in Vlaanderen vaak ter
sprake komt, wat inhoudt dat de verschillende belanghebbenden van een project (architect,
studiebureau, bouwheer, onderaannemers) hand in hand moeten samenwerken om de efficiëntie in
alle schakels van de keten te verbeteren. Lean management is een aanvulling op de BIM-methode en
het concept 'ketensamenwerking' in het kader van de verbetering van de samenwerking tussen de
verschillende stakeholders van een project.
20 http://www.lexpress.fr/emploi/gestion-carriere/ce-qu-il-faut-savoir-sur-le-lean-management_1028028.html 21 VAN RANDEN Arendt, Confederatie bouw Limburg, Inspiratiesessie Lean management, 27 januari 2016.
14
SECTORFOTO - ADDENDUM
DE SECTOR IN DE TOEKOMST
Slimme steden
De steden van morgen zullen 'slimmer' zijn. De steden die echt 'smart' zullen zijn, zijn degene die
erin slagen "het sociale, het culturele en de milieubelangen te verzoenen aan de hand van een
systematische aanpak die participatief bestuur combineert met een helder beheer van de natuurlijke
bronnen om tegemoet te komen aan de behoeften van instellingen, ondernemingen en burgers",22
om zo meer comfort en efficiëntie te bieden aan hun inwoners.
Volgens Rudolf Giffinger23 zijn er 6 belangrijke pijlers opdat een stad 'slim' zou zijn:
een duurzame economie
een slimme mobiliteit
een slimme omgeving
slimme inwoners
een slimme levensstijl
een slimme administratie
Bron: http://www.smartcity.fr/europe/presentation
Ecologische materialen zullen een steeds groter marktaandeel innemen24 om te beantwoorden aan de
steeds strengere energievereisten die worden opgelegd door de overheden25 en om te beantwoorden
aan het concept van de Smart City. Elke dag verschijnen er innovaties om de milieu-uitdagingen aan
te gaan: wegen die energie produceren26, bakstenen gemaakt van paddenstoelen of geprint in 3D,
ramen met ingebouwde zonnepanelen27. Het is nog moeilijk om nu reeds de materialen en technieken
te identificeren die binnen 5 jaar zullen worden gebruikt, maar de arbeiders zullen goed opgeleid en
flexibel moeten zijn.
22 http://www.smartgrids-cre.fr/index.php?p=smartcities-caracteristiques 23 Rudolf Giffinger is deskundige op het gebied van analytisch onderzoek over de stedelijke en regionale ontwikkeling aan de Technische Universiteit Wenen. 24 http://bfmbusiness.bfmtv.com/mediaplayer/video/focus-sur-les-innovations-ecologiques-presentees-lors-du-mondial-du-batiment-0811-689762.html 25 De monitor van de duurzame ontwikkeling, nr. 2015/21, "Een tweede leven voor bouwmaterialen" p. 9, Vereniging van de stad en de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 26 http://www.lesoir.be/1061676/article/economie/immo/2015-12-04/route-solaire-une-voie-vers-smart-city 27 Wired, Building greener cities, jan.-feb. 2016, p 42-43.
15
SECTORFOTO - ADDENDUM
Niet alleen de bouwmaterialen zullen evolueren, maar ook de installaties aan de binnenkant van
gebouwen. Dankzij het internet der dingen zullen de verlichting, verwarming, beveiliging en
luchtkwaliteit geoptimaliseerd worden28. De verschillende installaties zullen de door een
computersysteem verzamelde gegevens analyseren. Verwarmings- en koelingssystemen analyseren
nu al de weergegevens en de bezetting van een gebouw om hun werking te optimaliseren. Die
controlesystemen van verschillende installaties zullen steeds meer gegevens uitwisselen om het
comfort van de bewoners van een gebouw of van de inwoners van een stad nog meer te verbeteren29.
De gereedschappen en machines die door de arbeiders worden gebruikt om dit nieuwe type
gebouwen en steden te bouwen zullen ook verbonden zijn om de efficiëntie en de kwaliteit van hun
prestaties te doen toenemen30. De toenemende integratie van digitale tools in de bouwsector houdt
gelijke tred met de uitdagingen waarmee de sector tussen nu en 2030 zal worden geconfronteerd,
namelijk: meer huisvesting en infrastructuur bouwen en renoveren en meer kwaliteit tegen een lagere
kost op het gebied van milieu, energie, akoestiek en aanpassingen aan de klimaatveranderingen en de
demografische veranderingen31 32.
De zoektocht naar hoger opgeleid personeel
Ondanks de aanhoudende daling van het aantal arbeiders in de bouwsector stijgt het aantal
bedienden. In september 2015 steeg het aantal vacatures voor bedienden in de bouwsector met 14%33.
Momenteel beschikt bijna 90% van de KMO's en ZKO's niet over geschikt personeel voor het gebruik
van de digitale technologieën34. Ze moeten snel personeel zoeken of opleiden, anders zullen ze op
termijn niet meer kunnen communiceren met hun partners35.
De evolutie van de sector in de richting van slimme steden voorspelt een evolutie van de beroepen in
de bouwsector. De projecten zullen immers steeds complexer worden, wat het belang doet toenemen
van de coördinatie van de verschillende tussenpersonen en het beheer van de ploegen op de werf.36
De BIM-methode zal een van de tools zijn die deze communicatie zou moeten kunnen verbeteren.
Werknemers zullen een opleiding moeten krijgen over de methode. Kennis en de beheersing van de
verschillende onlinetools en -uitrustingen zullen onmisbaar zijn om te kunnen beantwoorden aan de
vragen van de markt en om concurrentieel te blijven. Ook goede communicatieve en creatieve
competenties zullen noodzakelijk zijn om deze complexe projecten tot een goed einde te brengen.
28 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 41 29 Ibid. 30 https://www.printempsdunumerique.be/services-publics/secteur-de-construction-vers-utilisation-generalisee-technologies-numerique-chaine-de-valeur-integree-2/ 31 Ibid. 32 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 106 33 http://www.vcb.be/press-room-detail?id=146, 14% meer vacatures in bouw door meer vraag naar hoger geschoolden, 30/09/2015 34 Construction, september 2015, "La wallonie investit dans le numérique", p32. 35 https://www.printempsdunumerique.be/entreprise-industrie/competitivite-entreprises-de-construction-grandes-entreprises-vs-pmetpe-big-bim-vs-little-bim/ 36 http://www.vcb.be/press-room-detail?id=146, 14% meer vacatures in bouw door meer vraag naar hoger geschoolden, 30/09/2015
16
SECTORFOTO - ADDENDUM
De eisen in termen van energie-efficiëntie zullen blijven toenemen. De voorbereidingsfase voor het
bouwen van een gebouw zal steeds belangrijker worden om fouten in de uitvoeringsfase te
voorkomen. De bedrijven zullen dus personeel moeten vinden met competenties in IT- en
3D-modellering om simulaties te kunnen uitvoeren37. Ze zullen ook hun personeel continu moeten
opleiden zodat ze de vernieuwingen in de sector beheersen.
Traceerbaarheid van bouwafval
Zoals hierboven al vermeld is de kost van grondstoffen een hefboom om de concurrentiekracht van
bedrijven te verbeteren. Een overgang naar bedrijfsmodellen en consumptiepatronen die minder
afhankelijk zijn van natuurlijke hulpbronnen kan het voorbestaan van de bedrijven garanderen38.
Volgens het Buildchem-rapport moet de bouwsector in de komende jaren duurzamere antwoorden
vinden voor de 6 volgende aspecten: energie, materialen, verstedelijking, kwaliteit van de binnenlucht
en huisvestingskosten39.
Een van de ambities van de Vlaamse regering is dat Vlaanderen een Europese voorloper wordt op het
gebied van de circulaire economie vóór 2050. Die wil biedt verschillende mogelijkheden voor de
bouwsector, meer bepaald voor het recyclen van bouw- en sloopafval, wat al met succes gebeurt.
Bedrijven als Carmans NV hebben al kansen gegrepen. Het bedrijf Carmans heeft 'blueblocks'
ontwikkeld40, dat zijn blokken gemaakt van betonafval afkomstig van de sloop van een gebouw41.
Die blokken combineren efficiëntie met een kleine ecologische voetafdruk.
De ambitie is dat de verwerking van bouwpuin blijft toenemen ondanks de kwaliteitsnormen in
termen van bouwmaterialen. Om dit te realiseren moet de traceerbaarheid van bouwafval met het oog
op het hergebruik ervan vergemakkelijkt worden. De vzw TraciMat werd opgericht door verschillende
instellingen van de bouwsector om sloopcertificaten af te leveren en een systeem voor de gescheiden
inzameling en opvolging van bouwafval te implementeren zodat het in alle veiligheid op de nieuwe
werf kan worden gebruikt. De vzw zou begin 2017 operationeel moeten zijn42.
37 http://www.vcb.be/press-room-detail?id=146, 14% meer vacatures in bouw door meer vraag naar hoger geschoolden, 30/09/2015 38 Construction, Juli-augustus 2015, Le secteur de la construction se met à l’économie circulaire, p42-43 39 Samen toekomst bouwen: uw inspiratiegids voor een duurzame bouwsector, Buildchem-rapport 2014, VCB, p. 8 40 http://www.blueblocks.be/ 41 Visierapport 2015, Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie, Vlaamse Confederatie Bouw, p. 28 42 http://www.confederatiebouw.be/sloopenontmantelingswerken/Nieuws.aspx
17
SECTORFOTO - ADDENDUM
De materialen en uitvoeringstechnieken zullen milieuvriendelijker zijn.
De werven zullen gevuld zijn met tools die informatie zullen doorsturen
naar een centrale databank waarmee de verschillende belanghebbenden
verbinding kunnen maken om hun taken zo goed mogelijk uit te voeren.
De materialen en het afval zullen getraceerd worden om te voldoen aan
steeds striktere veiligheids- en milieunormen. Er zal rekening worden
gehouden met afvalbeheer van bij het ontwerp van projecten. De
installaties in gebouwen zullen onderling verbonden zijn om het
comfort van de bewoners te verbeteren.
2020
18
SECTORFOTO - ADDENDUM
OPLEIDINGEN
Duurzaam bouwen
Duurzaam bouwen : buiten de werf 711N
Passiefbouw : basisprincipes 705N
Duurzaam bouwen : algemene inleiding houtskeletbouw 706N
Duurzaam bouwen : luchtdicht bouwen 707N
Duurzaam bouwen : EPB (Energie Prestatie Regelgeving) algemene inleiding 715N
Duurzaam bouwen : EPB - bouwknopen en koudebruggen in de praktijk 716N
Duurzaam bouwen : blowerdoortesthoe luchtdichtheid meten ? 709N
Isolatie en luchtdichtheid : basisprincipes en technieken 708N
Mechanische ventaliatie 710N
Zeer energiezuinige renovatie : isolatie en luchtdichtheid 712N
Zeer energiezuinige renovatie : schrijnwerk en beglazing 713N
Zeer energiezuinige renovatie : HVAC-installaties 714N
Energiedeskundige Type A 718N
Update Energiedeskundige Type A 2012 719N
Groendaken 720N
Valoriseer uw duurzame bouwprojectenmet de BREEAM-methode 721N
Thermografie 745N
BEN bouwen in de praktijk : basisprincipes 1155N1
BEN bouwen in de praktijk : gebouwenschil 1155N2
BEN bouwen in de praktijk : technieken 1155N3
Bewust duurzaam bouwen voor niet-technische bedienden DL722N
Bouwadministratie
Grondverzet : uitgegraven bodem 827N
Regelgeving voor buitenlandse werven (alle buurlanden) 370N
Werken met onderaannemers : werfmelding, inhoudingsplicht en hoofdelijke
aansprakelijkheid 828N
Veranderingen in de bouw : update 829N
Grond- en pandenbeleid 830N
Hoe graafschade voorkomen ? 831N
De Wet Breyne en de huurwetgeving 1019N
Bouwrecht - Module : het sluiten van een aannemingsovereenkomst 834N
Bouwrecht - Module : de onderaanneming 835N
Bouwrecht - Module : het uitvoeren van een aannemingsovereenkomst 836N
Bouwrecht - Module : de aansprakelijkheid van de aannemer 837N
Bouwrecht - Module : het indienen van offertes voor overheidsopdrachten 838N
Bouwrecht - Module : het openen en onderzoek van de offertes 839N
Bouwrecht - Module : de uitvoering van overheidsopdrachten (deel 1) 840N1
Bouwrecht - Module : de uitvoering van overheidsopdrachten (deel 2) 840N2
19
SECTORFOTO - ADDENDUM
Toleranties 1217N
Bouworganisatie
Planning en bouwtijdbeheersing 848N
Planning voor kmo-bouwbedrijven 849N
Deskundige sloopinventaris 850N
Postgraduaat bouwmanagement –Module : financieel management 860N
Postgraduaat bouwmanagement –Module : people management 861N
Postgraduaat bouwmanagement – Module : juridisch management 862N
Postgraduaat bouwmanagement – Module : projectmanagement 863N
Projectontwikkeling woningbouw - Module 1 : de voorbereiding 851N
Projectontwikkeling woningbouw - Module 2 : de bouwfase 852N
Projectontwikkeling woningbouw - Module 3 : de verkoop op plan en verhuur (wet Breyne) 853N
Projectontwikkeling woningbouw - Module 4 : de beheersfase 854N
MS Project : basis 855N
MS Project : gevorderd 856N
MS Project : basis (kort traject) 857N
MS Project : opfrissing 858N
Projectmanagement 985N
Navisworks 986N
Bouwtechniek
Uitzetten voor industriebouw met totaalstation : basis 892N
Meten met laser en afstandsmeters : basis 893N
Planlezen : basis 894NA
Planlezen : gevorderd 894NB
Grondmechanica : basisprincipes 896N
Uitzetten van wegeniswerken met totaalstation : basis 897N
Algemene topografie : basis 898NA
Algemene topografie : gevorderd 898NB
Afkoppelingsaannemer 899N
Bouwfysica : basisprincipes 900N
Bouwtechnieken : basisprincipes 901N
Ruwbouw en betonconstructies 902N
Asbestherkenning 903N
Asbestinventarisatie 904N
Toegepaste geotechniek : basisprincipes 905N
Lastechnieken voor bouwbedienden 906N
GPS-GNSS metingen op de werf : basis 1283NA
GPS-GNSS metingen op de werf : huisaansluitingen 1283NB
Planlezen voor de bouwsector : beginners DL895N
20
SECTORFOTO - ADDENDUM
Modulaire opleiding centrale verwarming
Centrale verwarming – Module 1 : algemene inleiding 946N
Centrale verwarming – Module 2 : hydraulica 947N
Centrale verwarming – Module 3 : de regeling 948N
Centrale verwarming – Module 4 : sanitair warm water 949N
Centrale verwarming – Module 5 : warmtegeneratoren 950N
Centrale verwarming – Module 6 :thermische zonnepanelen 951N
Centrale verwarming – Module 7 : warmtepompen 952N
Opleidingen voor werfleiders
Juridische aspecten, overheidsopdrachten en openbare aanbestedingen 956N
Kostprijsberekening, financiële en werkelijke werfopvolging, planning en
werkvoorbereiding 957N
Veiligheid op de bouwplaats 958N
Milieuaspecten op de bouwplaats 959N
Bouwpathologie van ingegraven constructies 960N
Efficiënt vergaderen en communiceren 961N
Werforganisatie 962N
De uitvoering van private bouwwerken 963N
De uitvoering van overheidsopdrachten 964N
Wegenbouw
Standaardbestek 250 - Versie 3.1 - Module : algemene voorwaarden en contractuele
verplichtingen (deel 1) 968N1
Standaardbestek 250 - versie 3.1 - Module : algemene voorwaarden en contractuele
verplichtingen (deel 2) 968N2
Standaardbestek 250 - versie 3.1- Module : materialen en voorbereidende werken 969N
Standaardbestek 250 - versie 3.1 - Module : funderingen 970N
Standaardbestek 250 - versie 3.1 - Module : verhardingen 971N
Standaardbestek 250 - versie 3.1- Module : riolering 972N
Standaardbestek 250 - versie 3.1 - Module : lijnvormige elementen, rafacties en boetes 973N
Standaardbestek 250 - versie 3.1 - Module : onderhoudswerken 974N
Modulaire opleiding Standaardbestek 250 - Versie 3.1 - volledig traject 975N
Standaardbestek 250 voor de wegenbouw - Versie 3.1 - nieuwigheden 976N
Beton
Betonrenovatie 978N
Betontechnologie 979N
Bekistingstechnieken 980N
Vloeistofdicht beton 981N
21
SECTORFOTO - ADDENDUM
Gelijmde wapening 982N
Zelfverdichtend beton 983N
Vezelversterkt beton 984N
Milieuwetgeving
Milieubeheer op bouwwerven 800N
Het gebruik van uitgegraven bodem : nieuwe wetgeving 757N
Overheidsopdrachten
Overheidsopdrachten 763N
PPS (Publiek Private Samenwerking) : beginselen en regelgeving 764N
Update overheidsopdrachten 765N
E-tendering en e-procurement 766N
Boekhouding en financiën
Correct factureren 758N
Werken in onroerende staat en btw 759N
Uw bouwbedrijf : het verhaal achter de cijfers 761N
De jaarrekening : een bron van informatie 762N
Offerte en kostprijsberekening
Algemene principes van kostprijsberekening 768N
Prijsverantwoording met CMK 769N
Modulaire opleiding kostprijsberekening - volledig traject 770N
Modulaire opleiding kostprijsberekening - Module : voorcalculatie 771N
Modulaire opleiding kostprijsberekening - Module : offerte en werkvoorbereiding 772N
Modulaire opleiding kostprijsberekening -Module : vorderingsstaten en nacalculatie 773N
Modulaire opleiding kostprijsberekening - Module : bepalen van een uurloon 774N
Modulaire opleiding kostprijsberekening - Module :directe kosten en optimalisatie van uw
kostprijsberekening 775N
Calculeren met cpro : wegwijs in 1 dag 1274N1
Calculeren met cpro : vorderen en factureren in de praktijk 1274N2
Calculeren met cpro : casestudie 1274N3
Personeelsbeleid
Schijnzelfstandigheid, terbeschikkingstellen van personeel en werken met buitenlandse
onderaannemers 781N
22
SECTORFOTO - ADDENDUM
Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - volledig traject 782N
Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 1 :
aanwerving 783N
Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 2 :
arbeidsduur 784N
Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 3 : het loon 785N
Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 4 : schorsing
van de arbeidsovereenkomst (deel 1) 786NA
Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 5 : schorsing
van de arbeidsovereenkomst (deel 2) 786NB
Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 6 : einde van
de arbeidsovereenkomst (deel 1) 787NA
Modulaire opleiding sociale wetgeving : tewerkstelling van arbeiders - Module 7 : einde van
de arbeidsovereenkomst (deel 2) 787NB
Vertrouwenspersoon 788N
Het geheim van functioneringsgesprekken 789N
Werken met verschillende generaties 1146N
Trainen en coachen
Mentoropleiding 790N
Leiding geven
Leidinggeven op de werf : basis 792NA
Leidinggeven op de werf : gevorderd 792NB
Anders organiseren
Hoe meer winst maken door uw verliezen te beperken ? Lean management in
bouwbedrijven 798N
Veiligheid, kwaliteit en hygiëne
Alcohol- en drugsbeleid 799N
Wegsignalisatie 801N
Basisveiligheid in het kader van VCA 802N
Veiligheid voor operationeel leidinggevendenin het kader van VCA 803N
VCA voor operationeel leidinggevenden : refresh 806N
Toolboxmeeting in de praktijk 807N
Opstellen van een veiligheids- en gezondheidsplan 808N
Veiligheid bij stellingbouw 1018N
Opstellen van een nood- en evacuatieplan op bouwwerven 810N
23
SECTORFOTO - ADDENDUM
BA4 Elektriciens industrieel 811N
BA4 Niet-elektriciens 812N
BA5 Elektriciens industrieel 813N
Een veilige werf : sensibiliseer uw medewerkers 823N
Modulaire opleiding : Veilig werken op hoogte – Module 1 : gebruik van steigers 814N
Modulaire opleiding : Veilig werken op hoogte – Module 2 : steigerbouw 815N
Modulaire opleiding : Veilig werken op hoogte – Module 3 : bevoegd persoon steigers 816N
Preventieadviseur niveau III 821N
Preventieadviseur niveau III : update 822N
VCA basis DL802N
VCA voor operationeel leidinggevenden DL803N
Ergonomie
Preventie van rug- en nekklachten 825N
Informatica
MS Word : basis 987NA
MS Word : gevorderd 987NB
Werken met PDF’s 988N
Upgrade naar Word 989N
MS Excel : basis 990NA
MS Excel : gevorderd 990NB
Excel VBA (Visual Basic) 991N
Upgrade naar Excel 992N
MS Outlook 995N
Internet en Communicatie - Efficiënt gebruik maken van het internet 996N
Efficiënt en klantvriendelijk e-mailen 997N
MS PowerPoint 998N
Upgrade naar MS Powerpoint 999N
Google Apps : samenwerken zonder server 1000N
De iPad op de werf : basis 1002NA
De iPad op de werf : gevorderd 1002NB
De Android tablet op de werf : basis 1003N
Computerlessen voor absolute beginners 1004N
Het maken van een eenvoudige website 1006N
Talen
Technisch Frans 1011N
Technisch Nederlands 1012N
Technisch Pools 717N
24
SECTORFOTO - ADDENDUM
Persoonlijke vaardigheden en communicatie
Timemanagement 696N
Verbeter de samenwerking van uw bouwteams dankzij de cloud DL1276N
Assertieve communicatie : basis 697NA
Assertieve communicatie : gevorderd 697NB
Efficiënt werfoverleg 846N
Omgaan met klachten en moeilijke klanten 698N
Beheer de online reputatie van uw bouwbedrijf DL1277N
Efficiënt en klantgericht telefoneren 699N
Hoe een klantgerichte bouwbediende worden ? 700N
Zakelijk onderhandelen 701N
25
SECTORFOTO - ADDENDUM
BIBLIOGRAFIE
Wetenschappelijke bronnen
Economic and scientific Policy departement, Mapping Smart Cities in the EU, 2014,
http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/etudes/join/2014/507480/IPOL-
ITRE_ET%282014%29507480_EN.pdf
Vlaamse Confederatie Bouw (2015), Doorbraken, scenario’s voor de technologische (r)evolutie,
Visierapport.
Vlaamse Confederatie Bouw (2014), Samen toekomst bouwen: uw inspiratiegids voor een
duurzame bouwsector, Buildchem-rapport.
Internetbronnen
Ce qu’il faut savoir sur le Lean Management in lexpress.fr, 9 september 2011. http://www.lexpress.fr/emploi/gestion-carriere/ce-qu-il-faut-savoir-sur-le-lean-management_1028028.html
Commission de régulation de l’énergie (Frankrijk), Les caractéristiques d’une ville intelligente:
http://www.smartgrids-cre.fr/index.php?p=smartcities-caracteristiques
Confederatie Bouw, Tracimat – Stand van zaken. http://www.confederatiebouw.be/sloopenontmantelingswerken/Nieuws.aspx
Confederatie Bouw, Bouw sluit elk jaar autofabriek, persbericht 15 december 2015. http://www.confederatiebouw.be/PressCommunication/Bouw%20sluit%20elk%20jaar%20autofabriek.pdf#search="sluit elk jaar autofabriek"
Favoriser la formation professionnelle sur l’implication du numérique pour le secteur de la
construction in Les printemps du numérique.be, 16 juni 2015. https://www.printempsdunumerique.be/education-talents/favoriser-formation-professionnelle-limplication-numerique-secteur-de-construction/
Focus sur les innovations écologiques présentées lors du Mondiale du bâtiment
http://bfmbusiness.bfmtv.com/mediaplayer/video/focus-sur-les-innovations-ecologiques-presentees-lors-du-mondial-du-batiment-0811-689762.html
LABORATOIRE EUROPEEN D’INNOVATION URBAIN, Smart City, ville créative et durable http://www.smartcity.fr/europe/presentation
La confiance des chefs d’entreprise se raffermit en décembre in La libre.be, 22 december 2015.
http://www.lalibre.be/economie/libre-entreprise/la-confiance-des-chefs-d-entreprise-se-
raffermit-en-decembre-56795b243570ed3894b774f1
La route solaire, une voie vers la Smart City in lesoir.be, 4 december 2015. http://www.lesoir.be/1061676/article/economie/immo/2015-12-04/route-solaire-une-voie-vers-smart-city
FOD Economie, België als Voortrekker van de circulaire economie, 25 november 2014. http://economie.fgov.be/nl/modules/publications/general/vers_une_belgique_pionniere_de_l_economie_circulaire.jsp
26
SECTORFOTO - ADDENDUM
La compétitivité des entreprises de construction : Grandes entreprises vs PME/TPE Big BIM vs
Little BIM in Les printemps du numérique.be, 2 juni 2015 https://www.printempsdunumerique.be/entreprise-industrie/competitivite-entreprises-de-construction-grandes-entreprises-vs-pmetpe-big-bim-vs-little-bim/
Vers l’utilisation généralisée des technologies numériques et une chaîne de valeur intégrée
dans le secteur de la construction in Les printemps du numérique.be, 2 juni 2015. https://www.printempsdunumerique.be/services-publics/secteur-de-construction-vers-utilisation-generalisee-technologies-numerique-chaine-de-valeur-integree-2/
Vlaamse regering. Transversale beleidsnota Vlaanderen 2050: uitgangspunten en aanpak in
conceptnota. http://www4.vlaanderen.be/sites/svr/afbeeldingennieuwtjes/algemeen/bijlagen/conceptnota-transversale-beleidsnota-2050.pdf
Towards a circular economy, Ellen Macarthur foundation, 2013.
http://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/TCE_Ellen-MacArthur-Foundation_9-Dec-2015.pdf
Kranten en tijdschriften
Vereniging van de stad en de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Een tweede leven voor bouwmaterialen in De monitor van de duurzame ontwikkeling, nr. 2015/21, p9-12.
Building greener cities in wired, januari-februari 2016, p42-43
Confederatie Bouw, La Wallonie investit dans le numérique in Construction, september 2015,
p32-33.
Confederatie Bouw, 40 maatregelen tegen oneerlijke concurrentie in Construction, september 2015, p20-21.
Confederatie Bouw, Le secteur de la construction se met à l’économie circulaire in
Construction, Juli-augustus 2015, p42-43.
Vlaamse Confederatie Bouw, 14% meer vacatures in bouw door meer vraag naar hogergeschoolden, persbericht 30 september 2015.
Conferenties en gesprekken
RENDER, Bruno, De hefbomen in de bouw in Conferentie Smart cities voor dummy's, cap2020,
3 februari 2016.
VAN RANDEN Arendt, Confederatie bouw Limburg, Inspiratiesessie Lean management,
27 januari 2016.
Top Related