8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
1/107
1
MAK 351 MAL USULLER
Do.Dr. Turgut GLMEZ
T Makina Fakltesi
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
2/107
EUT2
31
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(
T
MakinaFakltesi)
2
METAL DKM YNTEMLER
1. Kum Dkm2. Dier Bozulabilir Kalba Dkm Yntemleri
3. Kalc Kalba Dkm Yntemleri
4. Dkmhane Uygulamalar
5. Dkm Kalitesi
6. Dklebilen Metaller
7. Dkm Para Tasarm Prensipleri
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
3/107
EUT2
31
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(
T
MakinaFakltesi)
3
Dkm Yntemlerinin ki Kategorisi
1. Bozulabilir kalp yntemlerikalp, paraykarmak iin datlr
stnl: daha karmak ekillermmkndr
Eksiklii: dkmn kendisinden ok kalbyapma sresinin uzunluu nedeniyle retimhz genellikle dktr
2. Kalc kalp yntemlerikalp metalden yaplr
ve ok sayda dkm iin kullanlabilir stnl: yksek retim hzlar
Eksiklii: kalb amak gerektiindengeometriler snrldr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
4/107
EUT2
31
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(
T
MakinaFakltesi)
4
Kum Dkme Genel Bak
Toplam dkm retiminin nemli bir ksmnoluturan, en yaygn kullanlan dkm yntemi
elik, nikel ve titanyum gibi yksek scaklktaeriyen hemen tm alamlar kum kalba
dklebilir Dklen para boyut aral, kk boyuttan ok
byk boyutlara kadar uzanr
retim miktar bir adetten milyonlarca adede
kadardr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
5/107
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
6/107
EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(
T
MakinaFakltesi)
6
Kum Dkmdeki Aamalar
1. Erimi metal kum kalba dklr2. Metalin katlamasna yeterli sre beklenir
3. Dkm karmak iin kalp datlr
4. Dkm temizlenir ve muayene edilir
Yolluk ve besleyici sistemi ayrlr
5. Metalurjik zelliklerini iyiletirmek iin bazendkme sl ilem gerekir
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
7/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(
T
MakinaFakltesi)
7
Kum Kalbn Yaplmas
Kum kalptaki boluk, bir model etrafnda kumusktrarak ve ardndan iki kalp yarsn ayrpmodeli kararak oluturulur
Kalp ayrca yollukve besleyicisistemi iermelidir
Eer dkmde i yzeyler olmas gerekiyorsa,kalba birmaann eklenmesi gerekir
retilecek her para iin yeni bir kum kalbnyaplmas gerekir
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
8/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(
T
MakinaFakltesi)
8
Kum Dkm retim Sras
ekil 11.2 Kum dkmdeki ilem sras aamalar.Bu aamalar, sadece dkm ilemini deil, ayrca model
yapmn ve kalp yapmn da ierir
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
9/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
9
Model
Dkmden sonraki souma esnasnda meydanagelen bzlme ve ileme toleranslarn hesabakatmak iin hafife bytlm, parann ekli ileayn, 3 boyutlu bir model gereklidir
Model malzemeleri: Ahapileme kolayl nedeniyle en yaygn
malzeme, ancak deforme olabilir
Metalyapmas daha pahal, ancak daha
uzun mrl Plastikahap ve metal arasnda zelliklere
sahip
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
10/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
10
Model Trleri
ekil 11.3 Kum dkmnde kullanlan model trleri:(a) Serbest model
(b)Ayrk serbest model
(c) ift tarafl Levhal model
(d) Tek tarafl Levhal modelleri
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
11/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
11
Maa
Parann i yzeylerinin tam lekli modeli Dkmeden nce kalp boluuna yerletirilir
Sv metal, dkmn i ve d yzeylerinioluturmak zere, kalp cidar ile maa arasna
akar ve katlar Dkme srasnda konumunun bozulmamas iin
maa desteidenilen paralar gerekebilir.
Sadece i boluk oluturmak iin deil, kalbn
dayanm ynnden zayf blgeleri ile kalplamazorluu olan girinti ve kntl ksmlarda da maakullanlr. Maalar daha fazla balayc ile vepiirme ilemi uygulanarak retildiklerinden daha
dayankldrlar.
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
12/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
12
Kalp iinde Maa
ekil 11.4 (a) Maa, kalp boluunda maa destekleriyle tutulur,(b) muhtemel maa tasarm, (c) i boluklu dkm.
K K l l K M l d
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
13/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
13
Kum Kalplar ve Kum MaalardanBeklenen zellikler
Dayanm - eklini korumas ve sve metal erozyonunadirenmesi iin-kum tane yaps-balayc tipi ve miktarvs
Geirgenlik - scak hava ve gazlarn, kumdaki
boluklardan geerek kalp boluunu kolaycaterketmesine izin vermek-balayc-nem mik. tane yaps
Isl kararllk - kalp cidarlarnn sv metalle temastakrlmaya atlamaya ve erimeye dayanmas
Genleme - dkm para kalp iinde sourkenatlamadan serbeste bzlmesine izin verme kabiliyeti
Tekrar kullanlabilirlik - bozulan kalptan kankumlarn dier kalplarn yapmnda kullanlabilirlii
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
14/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
14
Dkm Kumlar
Silika (SiO2) veya dier minerallerle karm silika Yksek refrakter zellikler - yksek scaklklara dayanma
kapasitesi, dk sl genleme zellii
Kk tane boyutlar, dkm para zerinde daha
dzgn yzey oluturur Byk tane boyutlar, dkm srasnda gazlarn geiine
izin vererek, daha iyi geirgenlik gsterir
Yuvarlak tanelere gre dzensiz tane boyutlar, ara
kilitlenmeler sayesinde kalbn dayanmn ykseltir Zayfl: ara kilitlenmeler, geirgenlii drr
Kumun tane biimi, tane bykl ve dalm,geirgenlik ve dayanm belirler
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
15/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
15
Dkme Hazr Kum Kalp
Ak besleyici Dkm az
st derece
Alt derece
Derece
Dey yollukKum
Ayrma
yzeyi
Kum
Kapal
besleyiciMaa(kum)
Kalpboluu
Yatayyolluk
KuyuKalpgiri
az
Havalandrma
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
16/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
16
Dkm Kumlaryla Kullanlan Balayclar
Kum, su ve balayc kil karmyla biraradatutulur
Tipik karm: % 90% kum, % 3% su ve % 7 kil
Dier balayclar da kum kalplarda kullanlr:
Organik reineler (rn. Fenolik reineler) norganik balayclar(rn.sodyum silikat ve
fosfat)
Dayanm ve/veya geirgenlii dndakizellikleri arttrmak iin bazen karma katklarilave edilir, kmr tozu, kat tala, katran vb
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
17/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
17
Kum Kalp Trleri
Ya-kum kalplarkum, kil ve su karm; Ya" terimi, dkm srasnda nem iermesi anlamnda
dr Nem dkmde geirgenlii ktletirerek ve ilavebuhar oluumuna neden olduundan birtakm sorunlara
neden olur (porozite) Kuru-kum kalp 350-400oC de bir frnda kurutulduktan
sonra dkme geilir. Ya kum kalplardaki neminolumsuzluklar ortadan kalkar.
Kuru kabuk kalpfle veya stc lambalar kullanarak,ya kum kalbn yzeyinden 10-25 mm derinlii kurutmak
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
18/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
18
Kum Dkmde Maa Yzmesi
Dkm srasnda dkmn hatal olmasnaneden olabilecek ekilde, sv metalin kaldrmakuvveti, maalar yerinden oynatabilir
Maay kaldrmaya alan kuvvet = Yer
deitiren svnn arl - maann kendi arlFb= Wm - Wc
Fb= yzdrme kuvveti; Wm= yer deitirenerimi metal arl; ve Wc= maa arl
Maa ba dizayn, maa destekleri kullanm ilemaa yzmesi nlenmeye allr.
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
19/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
19
Kum Dkmde lem Sras
Parann mekanik resmi Maa modeli levhas st derece levhas Maa kutular
Birletirilmimaa yarlar
Kumlamaya hazrst derece
Kumla doldurulmu vemodel, dey ve yatay
yolluklar sklmst derece
Kumlamaya hazralt derece
Model karldktansonra alt derece
Maa yerletirilmialt derece
Birletirilmi ve dkmehazr st ve alt derece
st derece
Alt derece
Kapama
pimleri
Kalptan skld haldedkm; sl ilem grm
Teslime hazrdkm para
Maa balar
Maa balar Yolluk
Dey yolluk
Besleyici
Derece
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
20/107EUT231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
20
Dier Bozulabilir Kalp Yntemleri
Kabuk kalba dkm Vakum kalba dkm
Kapal kalba dkm
Hassas dkm
Al kalba dkm ve
Seramik kalba dkm
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
21/107EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
21
Kabuk KalplamaTermoset reine balayc ile birletirilmi ince kum
dan oluan kabuktan yaplan kalba dkm yntemi
ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (1) Bir metal levhal model veya st ve alt derecemodeli stlarak, termoset reineli ince kum ieren bir kutu zerine yerletirilir.
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
22/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
22
Kabuk Kalplama
ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (2) kum ve reineninscak model zerine derek ksmen sertlemi, dayanklbir kabuk oluturabilmesi iin kutu ters evrilir; (3) gevek,sertlememi tanelerin derek uzaklamas iin kutu eskihaline getirilir;
Kabuk
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
23/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
23
Kabuk Kalplama
ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (4) kum kabuk,sertletirme tamamlanana kadar frn iinde birka dakikadaha stlr; (5) kabuk kalp modelden syrlr;
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
24/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
24
Kabuk Kalplama
ekil 11.5 Kabuk kalplamada aamalar: (6) Kabuk kalbn iki yars,birletirilir, bir kutu iinde akl veya metal bilyelerle desteklenir vedkm gerekletirilir; (7) Yolluklu bitmi rn dkm karlr
Kabuklar Metalbilye
Derece
Kska
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
25/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
25
Kabuk Kalplama Tm ilemler
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
26/107
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
27/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
27
Vakum Kalplama
Kimyasal ba yerine vakum basncyla biraradatutulan kum kalp kullanr
Vakum terimi, dkm ileminin kendisinden okkalp yapm anlamndadr
1970lerde Japonyada gelitirilmitir Bu kalplama trnde balayc kullanlmaz
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
28/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
28
Vakum Kalplamada lem Aamalar
ekil 11.6 (1) Model yerletirildikten sonra zerine bir plastik film konur; (2) kum
doldurulur; (3) en ste ikinci plastik film yerletirilir; (4) iki plastik arasna vakum uygulanr;
(5) alt ve st kalp yarlar ayn ekilde hazrlandktan sonra birletirilerek kalp oluturulur
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
29/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
29
stnlkleri ve Zayflklar
Vakum kalplamann stnlkleri: Balayc olmadndan, kum kolayca geri kazanlr, Kum,
balayc kullanlan duruma gre mekanik yenidenartlandrma gerektirmez
Kuma su kartrlmadndan, nemle ilgili hatalar olumaz nce taneli kum ve folyo kullanm sv metalin akcl ile
para yzey kalitesini olumlu etkiler
Grlts az, evreyi kirletmeyen ve vakumdan dolay gaz
boluu olumayan bir dkm Zayflklar:
Grece yava proses
Mekanizasyona kolayca uyarlanamaz
Para boyutu snrl
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
30/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
30
Genleen Polistiren Yntemi (Kapal Kalp)
Erimi metal kalba dkldnde buharlaan bir polistirenkpk model evresine sktrlm kum kalp kullanr
Dier isimleri: kayp-kpk yntemi, kayp model yntemi,buharlaan kpk yntemi ve dolu kalba dkm yntemi
Polistiren kpk model, dey ve yatay yolluklar,besleyiciler ve (gerekirse) i maalardan oluur
Kalbn alt ve st derece kesitlerinin almas gerekmez
Daha serbest para dizayn
Karmak model hem byk hem kk para Az sayda byk para dkmne uygun
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
31/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
31
Genleen Polistiren Yntemi
ekil 11.7 Genleen polistiren dkm yntemi: (1) polistirenmodel, refrakter bileenle kaplanr;
Kpkten dkmaz ve dey yolluk
Kpk model Refrakterbileeninpskrtlmesi
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
32/107
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
33/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
33
Genleen Polistiren Yntemi
ekil 11.7 Genleen polistiren yntemi: (3) erimi metal,modelin dkm az ve dey yolluu oluturan ksmnadklr. Metal kalba girdike, ilerleyen svnn nndekipolistiren kpk buharlar, bylece kalp boluu dolar
Erimi metal,
kpbuharlatrr veyerine geer
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
34/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
34
stnlkleri ve Zayflklar
Genleen polistiren ynteminin stnlkleri: Modelin kalptan karlmas gerekmez
Geleneksel ya kum kalptaki gibi iki yar kalpgerekmediinden, kalp yapm basitleir ve
hzlanr Zayflklar:
Her dkm iin yeni bir model gerekir
Yntemin ekonomiklii, byk oranda model
yapm maliyetine baldr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
35/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
35
Genleen Polistiren Yntemi
Uygulamalar: Otomobil motorlarnn dkmnde seri retim
Otomatikletirilmi ve entegre edilmi imalatsistemlerinin kullanmnda:
1. Polistiren kpk numuneler kalplanr vedaha sonra
2. lerleyen dkm ilemine doru beslenir
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
36/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
36
Hassas Dkm (Kayp Mum Yntemi)
Kalb yapmak iin mumdan yaplan bir model,refrakter malzemeyle kaplanr ve daha sonraerimi metal dklmeden nce eritilerekuzaklatrlr
Hassas" kelimesi, mum modelin evresinerefrakter malzemenin kaplanmasn belirten, dahaaz kullanlan tamamen kaplanm ifadesininyerine gemitir
Yksek dorulua ve kesin detaylara sahipdkmler retebilir
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
37/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
37
Hassas Dkm
ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (1) mum modelleroluturulur, (2) birka model, bir model salkm oluturmak
zere birbirine tutturulur
Mummodel
Mumyolluk
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
38/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
38
Hassas Dkm
ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (3) model salkm,nce seramikamuruna batrlr ardndan seramik tozlarna tutulur, (4) Yeterlikalnla gelene kadar ilem tekrarlanarak kurumaya braklr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
39/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
39
Hassas Dkm
ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (5) kalp ters evrilir ve mumunkalp boluundan eriyerek akmas iinbir etvde stlr, (6) kalp,
yksek bir scakla n tavlanr, erimi metal dklr ve katlar
Mum
Is
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
40/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
40
Hassas Dkm
ekil 11.8 Hassas dkmn aamalar: (7) kalp krlarak bitmidkm karlr ve paralar yolluktan ayrlr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
41/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
41
Hassas Dkm
ekil 11.9- Hassas dkmle elde edilmi, 108 ayr kanatklyekpare bir kompresr statoru
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
42/107
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
43/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
43
Al Kalba Dkm
Kum kalba benzer ancak kalp (al Plaster ofParis CaSO4-2H2O)den yaplr
Kalp yapmnda, al ve su karm, plastik veyametal modelin zerine dklr ve sertlemesi
beklenir Ahap modelleri, suyla temas ettiklerinde
genletiklerinden genellikle kullanlmaz
Al karm, ince detaylar ve yksek yzey
kalitesi oluturarak modelin evresinde kolaycaakar ve sktrma gerekmediinden narin ( mum)ve yumuak model malzemeleri kullanlabilir
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
44/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
44
stnlkleri ve Zayflklar
Al kalba dkmn stnlkleri: Yksek doruluk ve yzey kalitesi
nce kesitlerin yaplabilmesiKesit farkllklar sorunoluturmaz
Yzeyler ok dzgn Zayflklar:
Dkm srasnda problem oluturabilen neminuzaklatrlmas iin kalbn kurutulmas gerekir
Eer ar kurutulursa kalp dayanm kaybolur Al kalplar yksek scaklklara dayanamaz, bu
nedenle dk erime scaklna sahip alamlarlasnrldr (1200oC)
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
45/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
45
Seramik Kalba Dkm
Al kalba dkme benzer; ancak kalp, alya gredaha yksek scaklklara dayanabilen refrakterseramik malzemeden yaplr
Dkme elik, dkme demir ve dier yksek
scaklk alamlarnn dkmnde kullanlabilir Metal dkm hari, uygulamalar al kalba
dkme benzer
stnlkleri de (yksek doruluk ve yzey
kalitesi) benzerdir ok pahaldr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
46/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
46
Seramik Kalba Dkm
1. Sv seramiin dklmesi 2. Ya kalbn karlmas 3. Yakma
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
47/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
47
Kalc Kalba Dkm Yntemleri
Bozulabilir kalba dkmn zayfl: her dkmiin yeni bir kalp gerekir
Kalc kalba dkmde, kalp pek ok kez yenidenkullanlabilir
Yntem trleri: Kokil (Metal) kalba dkm
Basnl dkm
Savurma (santrifj) dkm
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
48/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
48
Kokil (Metal) Kalba Dkm Yntemi
Kolay ve hassas ekilde alp kapatlabilen biimdetasarlanm, iki paral bir metal kalp kullanr
Dk erime scaklna sahip alamlarndkmnde kullanlan kalplar genellikle elik
veya dkme demirden yaplr elik dkm iin kullanlan kalplar, ok yksek
dkm scaklklar nedeniyle refraktermalzemeden yaplmaldr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
49/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
49
Kokil Kalba Dkm
ekil 11.10 Kokil kalba dkmde aamalar: (1) kalp n tavlanrve kalp ayrc bir sv ile yalanr
Kalb apkapatmak iinhidrolik silindir
Hareketlikalpblm
Sabitkalpblm
Pskrtme
nozulu
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
50/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
50
Kokil Kalba Dkm
ekil 11.10 Kokil kalba dkmde aamalar: (2) maalar(kullanlyorsa) yerletirilir ve kalp kapatlr, (3) erimi metal, iindekatlaaca kalba dklr.
Kalpboluu
Maa
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
51/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
51
stnlkleri ve Zayflklar
Kokil kalba dkmn stnlkleri: Yksek boyutsal kontrol ve yzey kalitesi
Souk metal kalbn yol at hzl souma, incetaneli bir yap olumasn salar, bylece dkmler
daha dayankl olur Zayflklar:
Genel olarak dk scaklkta eriyen metallerlesnrldr
Kalbn almas gerektiinden, kum dkme gredaha basit geometriler dklebilir
Yksek kalp maliyeti
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
52/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
52
Kokil Kalba Dkmn Uygulamalar
Yksek kalp maliyeti nedeniyle, yntem yksekretim miktarlarna ekonomik olur ve buna greotomatize edilebilir
Tipik paralar: otomotiv pistonlar, pompa
gvdeleri ve belirli uak ve roket dkmleri Yaygn dklebilen metaller: alminyum,
magnezyum, bakr esasl alamlar ve dkmedemir
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
53/107
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
54/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
54
Basnl Dkm Makinalar
Sv metal kalp boluuna zorlanrken, iki kalpyarsn uygun ekilde yakn ve kapal tutacakbiimde tasarlanrlar
ki temel tr:
1. Scak hazneli makina2. Souk hazneli makina
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
55/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
55
Scak Hazneli Basnl Dkm
Metal, bir kap iinde eritilir ve bir piston, metaliyksek basn altnda metal kalba enjekte eder
Yksek retim hzlar Saatte 500 parayaplmas mmkndr
Uygulamalar, silindir-pistonu ve dier mekanikbileenleri kimyasal olarak etkilemeyen, dkscaklkta eriyen metallerle snrldr
Dkm metalleri: inko, kalay, kurun ve
magnezyum
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
56/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
56
Scak Hazneli Basnl Dkm
ekil 11.13 Scak hazneli dkm evrimi: (1) kalp kapal ve pistongerideyken, erimi metal hazneye doru akar
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
57/107
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
58/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
58
Souk Hazneli Basnl Dkm Makinas
Erimi metal, Bekletme potasndan bir kepe ile kalpboluunu doldurmaya yetecek kadar alnp stlmamhazneye dklr ve bir piston metali yksek basnaltnda kalp boluuna enjekte eder
Dkmn elle yaplan aamalar nedeniyle, genelliklescak hazneli makinalardaki kadar yksek olmayanretim hz
Dkm metalleri: alminyum, pirin ve magnezyumalamlar
Scak hazneli yntemin avantajlar, dk erime
scaklna sahip alamlarla snrldr(inko, kalay,kurun)
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
59/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
59
Souk Hazneli Basnl Dkm
ekil 11.14 Souk hazneli basnl dkm evrimi: (1) kalpkapal ve piston gerideyken erimi metal hazneyedklr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
60/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
60
Souk Hazneli Basnl Dkm
ekil 11.14 Souk hazneli dkmde evrim: (2) Piston hareket ettirilerekmetali kalp boluuna akmaya zorlarken souma ve katlamasrasnda basnc srdrr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
61/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
61
Basnl Dkm Kalplar
Genellikle takm eliinden, kalp eliinden veyamaraging eliinden yaplr
Dkme elik ve dkme demirin kalplanmas iinTungsten ve Molibdenli (yksek refrakter
kaliteleri) kullanlr Aldnda paray karmak iin karc pimler
gerekir
Yapmay nlemek iin kalp boluuna
yalayclarn pskrtlmesi gerekir Sabit scaklkta alma iin gerektiinde
stlabilir yada suyla soutulur.
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
62/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
62
stnlkleri ve Zayflklar
Basnl dkmn stnlkleri: Yksek retim miktarlar iin ekonomik
Yksek boyutsal doruluk ve yzey kalitesi
nce kesitlerin oluturulmas mmkn
Hzl souma, dkme ince tane boyutu ve yksekdayanm salar
Zayflklar:
Genellikle dk erime scaklna sahip metallerle
snrldr Para geometrisinin dklen parann kalptan kolaylkla
karlabilmesi gerektiinden ok karmak olmamasgerekir
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
63/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
63
Savurma (Santrifj) Dkm
Merkezka kuvvetinin erimi metali metal kalbn dblgelerine databilmesi iin kalbn yksek hzladndrld, yaygn bir dkm yntemi
Bu gruptaki yntemler:
Gerek savurma dkm Yar savurma dkm
Savurmal dkm
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
64/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
64
Gerek Savurma Dkm
Erimi metal, boru benzeri dnel simetrik bir para retmekiin dnen kalbn iine dklr
Yksek hzda dnmenin salad merkezka kuvvetler svmetalin kalp i cidarna homojen olarak dolmasn ve
kalbn i eklini almasn salar Paralar: borular, tpler, burlar ve halkalar
Dkmn d yzeyi yuvarlak, oktagonal, hegzagonal vs.olabilir; ancak ii ekli, radyal simetrik kuvvetler nedeniyle
(teorik olarak) mkemmel yuvarlaklktadr Dnme ekseni yere paralel dik yada yatk olabilir
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
65/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
65
Gerek Savurma Dkm
Figure 11.15 Gerek savurma dkm ile boru dkm ekipman.
Kalp Serbest merdane
Tahrikmakaras
nden grn Yandan grn
Kalp
Dkme potas
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
66/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
66
Yar Savurma Dkm
Savurma kuvveti, borusal paralar yerine doludkmler retmek iin kullanlr
Kalplar, merkezden metal besleyecekbesleyicilerle birlikte tasarlanr
Dkmdeki metalin younluu, dn merkezineoranla d kesitlerde daha byktr
ounlukla, kalitenin en dk olduu ksm olan,dkmn merkezi talal ilenerek uzaklatrlan
paralarda kullanlr rnekler: tekerlekler ve makara
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
67/107
EUT
231
retimY
ntemleri
Do.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
67
Yar Savurma Dkm
ekil 11-16. Savurmal dkm yntemi
Dkm az
st derece
Dkm
Alt derece
Dner tabla
Derece
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
68/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL
(T
MakinaFakltesi)
68
Savurmal Dkm
Kalplar, para boluklar dnme ekseninden uzakolacak ekilde tasarlanarak erimi metalinmerkezka kuvvetiyle bu kalp boluklarnadatlabilecei ekilde dklr
Kk paralar iin kullanlr Dier savurma dkm yntemlerinde olduu gibi
parann radyal simetrik olmas gerekmez
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
69/107
EUT
231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
69
Savurmal Dkm
ekil 11-17. (a) Savurmal dkm yntemi merkezka kuvvetimetalin dnme ekseninden uzaklaarak kalp boluklarna
akmasna neden olur; (b) dkm para
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
70/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
70
Dkm lemlerinde Kullanlan Ocaklar
Dkmhanelerde en yaygn kullanlan ocaklarunlardr:
Kupol ocaklar
Dorudan yakt yakan ocaklar
Potal ocaklar Elektrik ark ocaklar
Endksiyon ocaklar
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
71/107
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
72/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
72
fleyici
yzey D yzey
elik kabukRefrakter kaplama
arj
Hava kanal
Dkmeye hazrerimi metal
Tapa
Dkme kanal
Ykleme kaps
Ykleme zemini
Curuf
Curuf kanal
Kum zemin
Ayaklar
fleyici
ekil 11-18. Kupol ocann
kesiti
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
73/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
73
Potal Ocaklar
Metal, yanan yakt karm ile dorudan temas etmedenerir
k eskiden beri kullanlan basit yapl ocaklardr
Kap (pota), refrakter malzemeden (grafit SiC veya
yksek alaml elikten yaplr Bronz, pirin ve inko ve alminyum alamlar gibi
demird metaller iin kullanlr
Dkmhanelerde tr kullanlr: (a) Kaldrmal tip, (b)
sabit, (c) Devrilebilen potal ocak
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
74/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
74
Potal Ocaklar
ekil 11.19 Potal ocaklarn tr: (a) kaldrmal pota, (b) erimi metalinkepeyle alnmas gereken sabit tip, ve (c) Devrilen potal ocak.
Destek blou
Yakt
Kapak
Refrakter kaplama
Kaldrmalpota
Dkmeaz
elik kabuk
Potal frn
ereve Yakt
Eme
kolu
Kapak
Yakt
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
75/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
75
Elektrik Ark Ocaklar
arj, bir elektrik arknn rettii s tarafndan eritilir Yksek g tketimi vardr,
Elektrik ark ocaklar yksek eritme kapasiteleriiin kullanlr (25-50 ton/saat)
ncelikle elik eritme iin kullanlr ki yada elektrotlu tipleri vardr
Hemen her kapasitede bulmak mmkn
Temiz ve zelliklerin kontrolu kolay
Yksek scaklk(3000 oC)
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
76/107
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
77/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
77
Endksiyon Ocaklar
Metal iinde manyetik alan oluturmak iin birbobinden geen alternatif akm kullanr
Endklenen akm, hzl stma ve eritme salar
Elektromanyetik kuvvet alan, ayrca sv metalde
kartrma etkisi oluturur Metal, stc elemanlarla temas halinde
olmadndan, yksek kalitede ve saflkta erimimetaller retmek iin ortam sk ekilde kontroledilebilir
Erimi elik, dkme demir ve alminyumalamlar, dkm ilerindeki yaygnuygulamalardr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
78/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
78
Endksiyon Oca
ekil 11.20 Endksiyon oca
Erimi metal
(Oklarkartrma
etkisinigstermektedir)
Kapak
Bakrdan mamulendksiyon bobinleri
Refrakter malzeme
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
79/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
79
Kepeler
Erimi metalin, eritme frnndan kalba sevki,bazen potalar kullanarak yaplr
Transfer, daha ok da, kepeleryardmyla yaplrKrenkancas
Dkmeaz
Devirme iindili kutusu
Dndrme
kolu
Tuta-
maklar
stten grn
nden grn
ekil 11.21 ki yaygn kepe tr: (a) kren kepe ve (b) iki kiiyle tanan kepe
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
80/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
80
Katlamadan Sonraki lave Aamalar
Budama Maann karlmas
Yzey temizlii
Muayene
Tamir (gerekirse) Isl ilem
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
81/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
81
Budama
Dey ve yatay yolluklarn, besleyicilerin, ayrmayzeyi apaklarnn, maa desteklerinin ve dierfazla metalin dkm paradan uzaklatrlmas
Gevrek dkm alamlarda ve kesiti nisbeten
kk olanlarda, fazlalklar krlarakuzaklatrlabilir
Aksi halde, ekileme, kesme, el testeresiylekesme, bantl testereyle kesme, talama vedeiik alevle kesme yntemleri kullanlr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
82/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
82
Maann karlmas
Maa kullanlmsa, bunlarn uzaklatrlmasgerekir
ou maa balayc ierir ve balayc tahripolduundan, dkmden dklerek karlar
Baz durumlarda, dkm elle veya mekanikolarak sarsarak karlabilir
Nadiren de, maalar, balayc maddeyi kimyasalolarak zerek uzaklatrlr
Kat maalar ekilenmeli veya presle itilmelidir
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
83/107
EUT231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURAL(T
MakinaFakltesi)
83
Yzey Temizlii
Dkm yzeyinden kumun temizlenmesi ve yzeygrnmnn iyiletirilmesi
Temizleme yntemleri: andrc iinde titreim,kaba kum taneleri veya metal bilyelerle hava
pskrtme, tel fralama, silme ve kimyasaldalama
Yzey temizleme, kum dkm iin ok nemlidir
ou kalc kalba dkmde bu admdan
kanlabilir Dkmde hatalar olabilir ve bunlarn varlnn
ortaya karlmas iin muayeneye gerek vardr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
84/107
EUT231
retimY
ntemler
iDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
84
Isl lem
zelliklerini gelitirmek iin dkm paralaragenellikle sl ilem uygulanr
Bir dkme sl ilem uygulama nedenleri:
Tala kaldrma gibi sonraki ilemler iin
Parann servisteki uygulamas iin istenenzelliklerin kazandrlmas iin
yapsal bozukluklar gidermek
Dk K li i
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
85/107
EUT231
retimY
ntemler
iDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi
)
85
Dkm Kalitesi
Dkm ileminde, rnde kalite hatalarylasonulanacak pek ok yanl ey yapma olaslvardr
Hatalar aadaki gibi snflandrlabilir:
Tm dkm yntemlerinde grlebilecekyaygn hatalar
Kum dkm ilemiyle ilgili hatalar
G l H t l Ek ik Dk
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
86/107
EU
T231
retimY
ntemler
iDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi
)
86
Kalp boluu tamamen dolmadan katlaan bir
dkm
ekil 11.22 Dkmdeki baz yaygn hatalar: (a) eksik dkm
Genel Hatalar: Eksik Dkm
Eksikdkm
Kalp
Kalp
G l H t l S k Bi l
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
87/107
EU
T231
retimY
ntemler
iDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
87
Metalin iki paras birlikte akar ancak erken katlamanedeniyle souk birleme hatas oluur
ekil 11.22 Dkmlerdeki baz yaygn hatalar: (b) souk birleme
Genel Hatalar: Souk Birleme
Kalp
Soukbirleme
Maa
G l H t l S k Y
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
88/107
EU
T231
retimY
ntemler
iDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
88
Dkm srasnda metal zerrecikleri ve kat
taneler oluur ve dkm iinde kalrlar
ekil 11.22 Dkmlerdeki baz yaygn hatalar: (c) souk yapma
Genel Hatalar: Souk Yapma
Kalp
Soukyapmalar
Genel Hatalar: ekme Boluklar
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
89/107
EU
T231
retimY
ntemler
iDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
89
En son katlaan blgesinde bulunabilecek sv metalmiktarn azaldndan katlama bzlmesinin neden
olduu yzey kmesi veya i boluk
ekil 11.22 Dkmlerdeki baz yaygn hatalar: (d) ekme boluu
Genel Hatalar: ekme Boluklar
Kalp
ekme
boluu
Kum Dkm Hatalar: Gaz Boluu
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
90/107
EU
T231
retimY
ntemler
iDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
90
Dkm srasnda dkm gazlarnn knn katlamabalamadan tamamlanmamasnn neden olduu baloneklindeki gaz boluklar
ekil 11.23 Kum dkmlerdeki yaygn hatalar: (a) gaz boluu
Kum Dkm Hatalar: Gaz Boluu
Kalp
Gazboluu
Kum Dkm Hatalar: Gzenekler
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
91/107
EU
T231
retimY
ntemler
iDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
91
Dkm yzeyinde veya yzeyin hemen altndaok sayda kk gaz boluunun oluumu
ekil 11.23 Kum dkmlerdeki yaygn hatalar: (b) gzenekler
Kum Dkm Hatalar: Gzenekler
Kalp
Gzenekler
Kum Dkm Hatalar: Penetrasyon
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
92/107
EU
T231
retimY
ntemler
iDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
92
Sv metalin akcl yksek olduunda, dkmyzeyinin kum taneleri ve metal karm iermesineneden olacak ekilde, kum kalp veya maanniine nfuz edebilir
ekil 11.23 Kum dkmlerdeki yaygn hatalar: (e) penetrasyon
Kum Dkm Hatalar: Penetrasyon
Penetrasyon
Kum Dkm Hatalar: Kalp Kaymas
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
93/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
93
st ve alt derecelerin birbirine gre yanakaymasnn neden olduu, dkm parann arayzeyindeki bir kademe
ekil 11.23 Kum dkmlerdeki yaygn hatalar: (f) kalp kaymas
Kum Dkm Hatalar: Kalp Kaymas
Ayrmayzeyi
st derece, alt dereceye
gre kaymtr
st derece
Alt derece
K m Dkm Hatalar : kme
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
94/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
94
Kum Dkm Hatalar: kme
Yaygnbzlmeboluu
Maa
ekil 11.24 Kum dkmlerdeki kme ve nlenmesi: (a) yaygngrlen bzlme boluu, boluun olmamas halinde yzeydeki
kme ve (c) maa kullanmyla kmenin nlenmesi
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
95/107
Dkm Metalleri
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
96/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
96
Dkm Metalleri
ou ticari dkmler, saf metallerden ziyadealamlardan yaplr
Alamlar genelde kolay dklr ve rnzellikleri daha iyidir
Dkme alamlar aadaki gibi snflandrlabilir: Demir esasl
Demir d
Demir Esasl Dkm Alamlar: Dkme Demir
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
97/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
97
Demir Esasl Dkm Alamlar: Dkme Demir
Tm dkm alamlarnn en nemlisi Dkme demir dkmlerin tonaj, ounlukla dier
tm metallerin toplamnn birka katdr
Baz trleri: (1) kr dkme demir, (2) kresel
dkme demir, (3) beyaz dkme demir, (4) temperdkme demir ve (5) alaml dkme demirler
Tipik dkme scaklklar 1400C (bileimebaldr)
Demir Esasl Dkm Alamlar: elikler
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
98/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
98
Demir Esasl Dkm Alamlar: elikler
eliin mekanik zellikleri, onu aranan birmhendislik malzemesi yapar
Karmak geometrilerin oluturulma kabiliyeti,dkm ok kullanlan bir ekillendirme yntemihaline getirmitir
eliin dkmndeki zorluklar:
eliin dkm scakl, dier ou metaldendaha yksektir 1650C
Bu scaklklarda elik kolayca oksitlenir; bunedenle erimi metalin havadan izole edilmesigerekir
Erimi elik nisbeten dk akcla sahiptir
Demird Dkm Alamlar: Alminyum
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
99/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
99
Demird Dkm Alamlar: Alminyum
Genellikle kolay dklebilir olarak bilinir Alminyumun dk erime scakl nedeniyle,
dkme scaklklar dktr
Tm= 660C
zellikleri: Hafif yap
Isl ilemlerle dayanm zelliklerinindeitirilebilmesi
Tala kaldrma kolayl
Demird Dkm Alamlar: Bakr Alamlar
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
100/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
100
Demird Dkm Alamlar: Bakr Alamlar
Bronz, pirin ve alminyum bronzu trleri vardr zellikleri:
Korozyon direnci
yi grnm
Yksek yataklama kalitesi Zayfl: bakrn yksek maliyeti
Uygulamalar: boru ek paralar, tekne uskurkanatlar, pompa elemanlar, ss eyalar
Demird Dkm Alamlar: inko Alamlar
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
101/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltesi)
101
Demird Dkm Alamlar: inko Alamlar
Yksek dklebilirlik, basnl dkmde yaygnkullanm
Dk erime scaklinkonun erime scaklTm= 419C
Dkm kolayl iin iyi akclk zellikleri:
Dk srnme dayanm, bu nedenledkmler uzun sreli yksek gerilmelere
maruz braklamaz
rn Tasarm Prensipleri
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
102/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltes
i)
102
rn Tasarm Prensipleri
Geometrik basitlik: Dkm, karmak para geometrilerinin
oluturulmasnda kullanlabilmesine ramen,para tasarmnda basitlik, genellikledklebilirlii arttrr
Gereksiz karmaklktan kanlmas:
Kalp yapmn basitletirir
Maa ihtiyacn azaltr
Dkmn dayanmn arttrr
rn Tasarm Prensipleri
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
103/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltes
i)
103
rn Tasarm Prensipleri
Dkm paralardaki keler: Gerilme oda olduklarndan ve scak yrtlma
ve atlamalara neden olabileceklerinden,keskin ke ve alardan kanlmaldr
kelerde byk radysl ke dolgulartasarlanmal ve keskin kenarlaryuvarlaklatrlmaldr
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
104/107
Yzey Eim Tolerans
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
105/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltes
i)
105
Yzey Eim Tolerans
Para tasarmndaki kk deiiklikler, maaihtiyacn azaltabilir
ekil 11.25 Bir maa kullanmna ihtiyac ortadan kaldrantasarm deiiklii: (a) orijinal tasarm ve (b) yeni tasarm.
rn Tasarm Prensipleri
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
106/107
EU
T231
retimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltes
i)
106
rn Tasarm Prensipleri
Boyut Toleranslar ve Yzey Kalitesi:
Ynteme bal olarak dkmde boyutsaldoruluklarda nemli farklara ve yzeykalitelerine ulalabilir:
Kum dkmde kt boyutsal doruluklarve yzey kalitesi
Basnl ve hassas dkmde yksekboyutsal doruluklar ve yzey kalitesi
rn Tasarm Prensipleri
8/3/2019 Ch11-Metal Dkm Yntemleri
107/107
etimY
ntemleriDo.Dr.MuratVURA
L(T
MakinaFakltes
i)
rn Tasarm Prensipleri
Tala Kaldrma Toleranslar: Kum dkmde gerekli boyutlara ve para
zelliklerine ulamak iin hemen tmdkmlerin talal ilenmesi gerekir
Dkm zerinde, tala kaldrmann gerekliolduu tm yzeylerde, Talal ilemetoleransolarak adlandrlan ilave malzemebraklr
Kum dkmler iin tipik talal ilemetoleranslar 1.5 ile 3 mm arasndadr