Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
200
FĠNANSAL OKURYAZARLIK TUTUM VE DAVRANIġ OumlLCcedilEĞĠ
GELĠġTĠRME GECcedilERLĠK VE GUumlVENĠRLĠK
YrdDoccedilDrHaĢmet SARIGUumlL
OumlZ
Bu araştırmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilme aracı geliştirilmiştir Oumllccedileğin oumln deneme
formu olarak hazırlanan 21 madde 407 uumlniversite oumlğrencisine uygulanmış elde edilen veriler
uumlzerinden faktoumlr analizi ccedilalışması yapılmıştır Faktoumlr analizleri sonucunda 14 maddeden oluşan ve
toplam değişkenliğin 4924rsquonuuml accedilıklayan doumlrt faktoumlr elde edilmiştir Oumllccedileğin alt faktoumlrlerde ve
toplam puanda iccedil tutarlığa ve test-tekrar test guumlvenirliğine sahip olduğu belirlenmiştir Geccedilerlik
ccedilalışması soumlz konusu oumllccedileğin birbirinden farklılaşması beklenen grupları ayırt edebildiğini
goumlstermektedir Oumllccedileğin geccedilerli ve guumlvenilir veri toplama aracı olduğunu soumlylenebilir
Anahtar Kelimeler Finansal okuryazarlık oumllccedilek geliştirme tutum davranış geccedilerlik guumlvenirlik
JEL Sınıflaması D14 D31 D91E21
FINANCIAL LITERACY BEHAVIOR AND ATTITUDE SCALE
DEVELOPMENT RELIABILITY AND VALIDITY
ABSTRACT
The aim of this study is to develop an instrument to assess the attitude and behavior of
individuals towards finance Sample group is composed of 407 university students for first application
Exploratory factor analysis and item discrimination power were calculated to provide the validity of
the inventory In order to determine the reliability of the inventory level of internal consistency and
stability level were calculated As a result of a series of factor analyses four factors emerged
consisting of 14 items The variance explained by all factors was 4924 It was indicated that the
whole scale and the factors had a good variability with respect to the internal consistency and test-
retest reliability It it can be said that this scale is a valid and reliable instrument that can be used in
assessing the attitude and behavior of individuals towards finance
Keywords Financial literacy scale development attitude behave validity reliability
JEL Classification D14 D31 D91E21
Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesi İşletme Boumlluumlmuuml hasmetsaryahoocom
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
201
1GĠRĠġ
Finansal okuryazarlık finansal konularda bilinccedilli kararlar alma ve paranın etkin kullanılması
yeteneğidir (Lusardi ve Tufano2008) Finansal okuryazarlık duumlzeylerinin yuumlkselmesi bireylerin
finansal durumlarını doğru bir şekilde değerlendirebilmeleri ve youmlnlendirebilmelerini muumlmkuumln hale
getirmekte bazı sorumluluk ve zorluklar ile başarılı bir muumlcadeleye olanak sağlayarak yaşamdan
duyulan tatmini arttırmaktadır Bu kapsamda finansal okuryazarlık bireyler accedilısından başarılı bir
finansal youmlnetim suumlreci ve ekonomik accedilıdan geleceği guumlvence altına alma istek ve ihtiyaccedilları
belirleme kaynakların tahsisi tasarrufların yatırıma doumlnuumlştuumlruumllmesi işlemlerini iccedilermektedir Tasarruf
bireylerin geliri ile harcamaları arasında gelirden yana olan fark olarak tanımlanmaktadır Gelirlerinin
tuumlmuumlnuuml tuumlketmeyen bireylerin bir suumlre sonra yaşam standardını iyileştirebilecekleri bir gerccedilektir
Finansal youmlnetim suumlrecinde kısa ve uzun vadeli finansal amaccedillara goumlre tasarruf yapılarak elde edilen
birikim mevcut ekonomik kaynaklara eklendiğinde oumlnemli birikimleri oluşturabilmektedir (Goumlnen ve
Oumlzmete 2007) Finansal okuryazarlık ile bilgiden beceriye beceriden tutuma ve tutumdan
davranışlara bir bağlantı soumlz konusudur (Holzmann 2010) Diğer bir deyişle finansal okuryazarlık bir
kişinin finansal bilgisi ile bu konudaki beceri tutum ve davranışlarının birleşimidir
Bilgi ve beceriler ccediloğunlukla sınavlarla oumllccediluumlluumlr ve tutum ve davranışların oumllccediluumlmuumlne goumlre daha
kolaydır Tutum ve davranışlar ise ancak goumlstergeleriyle değerlendirilebilir Ccedilalışmanın amacı başta
tasarruf ve harcama konuları olmak uumlzere finansal okuryazarlığın oumlnemli iki bileşeni olan finansal
tutum ve davranışların oumllccediluumllebilmesine youmlnelik bir araccedil geliştirilmesidir
2 LĠTERATUumlR OumlZETĠ
Atkinson ve Messy‟e goumlre (2012) finansal okuryazarlık doğru finansal kararlar almak ve
bireysel refaha ulaşabilmek iccedilin gerekli olan farkındalık bilgi beceri tutum ve davranışların
bileşimidir Duumlnya Bankası da finansal okuryazarlığı bilgiden beceriye beceriden tutumlara ve
tutumlardan davranışlara doğru bir bağ şeklinde formuumlle etmektedir Bu bağ son derece oumlnemlidir zira
bilgi tutumları etkilemekte ve tutumlar daha sonra ccedileşitli davranışlar biccediliminde ortaya ccedilıkmaktadır
(Holzmann 2010) Finansal okuryazarlığın bileşenlerinden biri olarak belirtilen tutum bir şeyin
oumlnemini belirlemeye yarayan soyut oumllccediluuml değdiği karşılık kıymet olarak tanımlanmaktadır Tutum
kavramı genel olarak bireyin ccedilevresindeki herhangi bir olgu veya nesneye ilişkin sahip olduğu tepki
eğilimini ifade eder Başka bir deyişle tutum bireyin bir durum olay ya da olgu karşısında ortaya
koyması beklenen olası davranış biccedilimi olarak tanımlanabilir (İnceoğlu 2010) Davranış ise bireyin
yapabileceği veya deneyebileceği her şey olarak tanımlanabilir Diğer bir ifade ile davranış bir
organizmada yer alan ve organizma tarafından yapılan her tuumlrluuml eylemdir (Tuumltuumlncuuml ve Kuumlccediluumlkusta
2008)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
202
Bireylerin tutum ve davranışlarının finansal refah duumlzeyleri uumlzerinde belirgin bir etkisi vardır
Bu nedenle finansal okuryazarlık ile ilgili oumllccedilme ccedilalışmalarında tutum ve davranışların da belirlenmesi
oumlnemlidir Oumlrneğin bireylerin gelecek iccedilin tasarruf yapma konusunda olumsuz tutuma sahip olmaları
durumunda bu tuumlr bir davranışı goumlstermede daha duumlşuumlk eğilimlerinin olacakları ileri suumlruumllmektedir
Benzer şekilde kısa suumlreli ihtiyaccedillarını karşılamaya oumlncelik veriyorlarsa acil durumlar iccedilin tasarruf
etmeleri veya uzun suumlreli finansal planlar yapmaları ihtimali duumlşuumlk olacaktır (Atkinson ve Messy
2012 7-8)
Literatuumlrde bireylerin finansal konulardaki tutum ve davranışlarının oumllccediluumllmesine youmlnelik ccedilok
sayıda ccedilalışma bulunmaktadır Eckes ve Six (1994) tutum ile davranış veveya tutum ile davranış
amacı arasındaki ilişkinin durumunu goumlstermek iccedilin tutumla ilgili yayınlanmış 501 makaleyi
toplayarak ldquoobjeye youmlnelik tutumrdquo ile ldquodavranışa youmlnelik tutumu karşılaştırmışlar ve davranış ya da
davranışa youmlnelik tutum ile tutum arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak daha yuumlksek olduğunu
goumlstermişlerdir Ajzen ve Fishbein (1977) ortaya koymuş oldukları teorideki bazı koşullarla tutum ile
davranış arasındaki ilişkiyi guumlccedillendirmişlerdir Buna goumlre tutum ve davranış ne kadar birbirini
tamamlıyorsa aralarındaki ilişki o kadar guumlccedilluuml olmaktadır Benzer şekilde finansal okuryazarlık
konusunda yapılan birccedilok araştırma finansal tutumlar ile finansal davranışlar arasında negatif veya
pozitif ilişki olduğunu ortaya koymaktadır Oumlrneğin kişinin finansal durumunda fark yaratabileceğine
inanıyor olması bir diğer deyişle finansal konularda kendini yeterli hissetmesi olumlu finansal
davranışlar goumlstermesinde etkilidir Bu durumun aksine finansman konularının karmaşık ve sıkıcı
olduğuna inanan kişiler ise olumsuz finansal davranışlar ortaya koyma eğilimindedirler (Nash 2011)
Dew ve Xiao (2011) finansal youmlnetim davranış oumllccedileği geliştirmişler bireylerin yatırım ve
borccedillanma seviyeleri ile finansal davranışlarının ilişkilerini ortaya koymuşlardır Prawitz vd (2006)
finansal kaygıfinansal iyilik halinin belirlenmesine youmlnelik bir oumllccedilek geliştirmişlerdir Goumlnen ve
Oumlzmete (2007) bireylerin finansal inanccedilları finansal kaygıları satın alma davranışları ekonomik
durumlarına ilişkin algılarını ortaya koyabilmek finansal youmlnetim suumlrecinde yardıma ya da eğitime
ihtiyaccedil duydukları konuları belirlemek amacı ile gerccedilekleştirdikleri araştırmada katılımcuların
ekonomik durumlarının gelecekte şu andakinden daha iyi olacağını duumlşuumlnmediklerini ihtiyaccedil
duymadıkları ve kullanmadıkları uumlruumlnler ile buumltccedilelerine uygun olmayan uumlruumlnleri satın almadıklarını
ekonomik amaccedillara ulaşabilmek iccedilin yardıma ihtiyaccedil duyduklarını kadınların erkeklere kıyasla gelir
duumlzeylerini daha iyi bulduklarını belirlemişlerdir
Birccedilok ampirik ccedilalışma da finansal konulardaki sağlıklı tutum ve davranışlar ile bireylerin
finansal bilgi duumlzeyleri ve demografik oumlzellikleri arasında nedensel bağlantılar olduğunu ortaya
koymaktadır Bernheim 1995 ve 1998 yıllarındaki araştırmalarında katılımcıların buumlyuumlk kısmının ccedilok
basit finansal hesaplamaları yapamadıklarını temel duumlzeyde finansal okuryazarlığa sahip
olmadıklarını ve tasarrufa youmlnelik goumlz kararı davranışlar sergilediklerini belirlemiştir Bernheim vd
2001 yılında ise liselerdeki finansal okuryazarlık eğitiminin oumlğrencilerin yetişkinlik doumlnemlerindeki
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
203
tasarruf davranışlarına etkilerini incelemişler ve eğitim programları ile bireysel tasarruflar arasında
pozitif ilişki olduğu sonucuna ulaşmışlardır Hilgerth vd (2003) ABD‟de bir uumlniversite
gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada oumlğrencilerin kişisel nakit youmlnetimi borccedillanma tasarruf ve yatırım
konularındaki bilgi duumlzeyleri ve davranışları arasındaki anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya
koymuşlardır Araştırma sonuccedilları katılımcıların borccedillanma tasarruf ve yatırım konularındaki bilgi
seviyeleri arttıkccedila finansal davranış skorlarının da arttığını goumlstermektedir Courchane ve Zorn (2005)
bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri tuumlketime youmlnelik davranışları ve kredi skorlarının arasındaki
ilişkinin belirlenmesine youmlnelik bir anket uygulaması gerccedilekleştirmişlerdir İlgili ccedilalışmada
katılımcıların başta deneyim tutum davranış ve kredi algıları olmak uumlzeri finansal bilgi kaynakları
bilgi duumlzeyleri finans olaylara aşinalıkları demografik ve psikolojik oumlzelliklerini belirlenmeye
ccedilalışılmış değişkenlerin birbirleriyle ilişkileri analiz edilmiştir Araştırma sonuccedilları finansal bilgi
duumlzeyinden finansal davranışa ve buradan kredi skoruna pozitif ve anlamlı bir bağ olduğunu
goumlstermiştir Jorgensen (2007) uumlniversite oumlğrencilerinin finansal bilgi duumlzeyleri tutum ve davranışları
uumlzerindeki ebeveyn etkilerini incelemişlerdir Sonuccedillar oumlğrencilerin finansal tutum ve davranışları
uumlzerinde ebeveynlerin etkisinin olduğunu ortaya koyarken finansal bilgiye etkisi olmadığını
goumlstermektedir Robb ve Woodyard (2011) bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri ile finansal iyilik hali
ve demografik değişkenler arasındaki ilişkiyi ccediloklu regresyon analizi youmlntemi ile araştırmışlardır
Sonuccedillar finansal bilginin davranışlar uumlzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır Bireylerin gelir ve
eğitim durumu yaşı ve etnik koumlkeninin de finansal tatmin ve finansal davranış uumlzerinde etkisi vardır
Garcia vd (2011) Portekiz‟de gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada bireylerin tasarruf davranışlarını etkileyen
ana faktoumlrlerin bu konudaki tutumları ve gelir seviyeleri olduğunu belirlemiştir Bununla birlikte
tecruumlbe yaş duygusal durumun dolaylı etkileri bulunmakta aile buumlyuumlkluumlğuuml doğrudan veya dolaylı bir
etki yapmamaktadır
Sevim vd 2012 yılında bireylerin finansal okuryazarlıkları ile borccedillanma davranışları arasındaki
ilişkiyi ortaya koyan bir ccedilalışma yayınlamışlardır Veriler anket youmlntemi ile Eskişehir‟den elde
edilmiştir Ccedilalışmanın sonuccedilları borccedillanma davranışlarının finansal okuryazarlık duumlzeylerine goumlre
değişkenlik goumlsterdiğini ortaya koymaktadır
3 YOumlNTEM VE ARAġTIRMA
Bu araştırma bireylerin finansal tutum ve davranış duumlzeylerini belirlemeye youmlnelik oumllccedilme aracı
geliştirmek amacıyla gerccedilekleştirilmiştir Oumllccedilme bir fark bulma işlemi olarak ifade edilir Bir nesnenin
belirli bir oumlzelliğe sahip olup olmadığını sahipse bunun derecesinin goumlzlenip goumlzlem sonuccedillarının sayı
ve sembollerle ifade edilmesidir Uumlzerinde ccedilalışılan oumlzelliğin bilimsel bir şekilde değerlendirebilmesi
ve accedilıklanabilmesi iccedilin ilgili oumlzelliğin oumllccediluumllebilir ve sayısal olarak ifade edebilir olması son derece
oumlnemlidir Oumllccedilme konusu olan bireyler olaylar ya da nesneler hakkında yapılacak değerlendirmelerin
ve verilecek kararların doğruluğu ve uygunluğu kararların dayandığı oumllccediluumlm sonuccedillarına ve oumllccediluumltuumln
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
204
uygun olmasına bağlıdır Bunun iccedilinde oumllccediluuml aracının standardize olması istenir Oumllccedilek kalitesi
standardize edilene kadar maddeleri analiz edilir ve tekrar goumlzden geccedilirilir (Ercan ve Kan 2004)
31 Soru Havuzunun OluĢturulması ve Oumllccedileğin Yapılandırılması
Bu aşamada Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış oumllccedileğinde (FOTDOuml) yer alacak sorular
geliştirilmiştir Finansal okuryazarlık konusunda yabancı literatuumlrde yeterli kuramsal birikimin
bulunması nedeniyle tuumlmdengelim youmlntemi tercih edilmiştir Bu kapsamda geniş bir literatuumlr taraması
yapılarak oumllccedileklerin kuramsal olarak bir temele oturtulması amaccedillanmıştır Oumlzellikle Nash (2011)
Robb ve Woodyard (2011) OECD (2013) Dew ve Xiao (2011) Prawitz vd (2006) ve Jorgensen
(2007) tarafından uygulanan oumllccedilme araccedillarından yararlanılmıştır Yapılan ccedilalışmalar neticesinde başta
tasarruf ve harcama olmak uumlzere finansal konulardaki tutum ve davranışları kapsayan 43 soruluk bir
havuz oluşturulmuştur Sorular hazırlanırken maddelerin yalın accedilık olmasına ve ccedilift olumsuzlama
iccedilermemesine dikkat edilmiştir
İkinci aşamada soru havuzundaki ifadelerin iccedilerik geccedilerliliğinin sağlanması amacıyla uzman
goumlruumlşlerinden yararlanılmıştır Bu doğrultuda soru havuzunda yer alan ifadeler finans alanında ccedilalışan
2 farklı uumlniversiteden 4 akademisyen tarafından değerlendirilmiştir Uzman grubu tarafından araştırma
iccedileriğine uygun olmadıkları duumlşuumlnuumllen ve birbirini tekrarladığı goumlruumllen maddeler ccedilıkarıldıktan sonra
havuzdaki soru sayısı 27‟ye duumlşmuumlştuumlr Daha sonra deneme formu oumllccedilme-değerlendirme alanından 2
akademisyene ve l bir dil uzmanına soruların yapısı dağılımı ifade ve anlatım imla ve noktalama
hataları youmlnuumlnden inceletilmiştir Alınan goumlruumlşler doğrultusunda 6 madde daha deneme formundan
ccedilıkarılmış ve bazı maddeler uumlzerinde duumlzeltmeler yapılmıştır
Oumln uygulama oumlncesi anket 28 sorudan oluşmaktadır İlk 7 soru demografik bilgilere youmlneliktir
Yedinci maddeden itibaren likert tipi tutum oumllccedileği kullanılmıştır Rensis Likert tarafından 1932 yılında
geliştirilmiş olan tutum oumllccedileğinde bireylerin ifadeleri genellikle beş kategori uumlzerinden
derecelendirmeleri istenmektedir Ccediluumlnkuuml kategori sayısı beşten aşağı duumlştuumlkccedile oumllccedilek duumlzeyi accedilısından
bilgi kaybı oluşmakta yuumlkseldikccedile kategoriler arasında belirgin farklılıklar sağlanmaktadır (Erkuş
2003) Oumllccedilek bu doğrultuda 5‟li derecelendirme sistemine goumlre duumlzenlenmiştir Bir sonraki aşamada
Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesinden 21 ve Hukuk Fakuumlltesinden 48 oumlğrenciye oumln uygulama
yaptırılmıştır Elde edilen doumlnuumltler anketin bu şekliyle guumlvenirlik ve geccedilerlik testlerinde
kullanılabileceği youmlnuumlnde olmuştur
32 Oumllccedileğin Değerlendirilmesi
Oumllccedileğin verileri bir araya doğru olarak getirebildiğini sorular arasında tutarlılık olduğunu tuumlm
soruların oumllccedileğe olumlu katkı verdiğini ve hatalardan arınmış bir sonuccedil verebileceğini belirlemek
amacıyla anket Mevlana Uumlniversitesinde 407 oumlğrenciye uygulanmış toplanan veriler istatistiksel
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
205
yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına
yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir
Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler
Frekans
Oran
()
Cinsiyet
Kadın 248 6093
Erkek 159 3907
Toplam 407 10000
Okul
Eğitim Fakuumlltesi 156 3833
Hukuk Fakuumlltesi 54 1327
İşletme Fakuumlltesi 51 1253
Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695
Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892
Toplam 407 10000
Uumlniversitedeki Yıl
Bir 113 2777
İki 148 3636
Uumlccedil 77 1892
Doumlrt ve uumlzeri 69 1695
Toplam 407 10000
321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri
Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi
sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda
geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik
oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her
aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır
Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine
bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de
geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal
yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks
değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
206
oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde
puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin
youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan
Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin
yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir
- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040
- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060
- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080
- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1
Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan
oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel
araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan
2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer
oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir
olduğunu ortaya koymaktadır
Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme
yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir
Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir
maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir
korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı
- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde
- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması
ve duumlzeltilmesi gereken madde
- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde
- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul
edilmektedir (Erkuş 2003)
Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi
sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen
020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029
arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği
yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun
yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
207
tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı
verdiği belirlenmiştir
322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları
Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser
Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060
olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin
toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun
olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)
bulunmuştur
Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya
toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr
analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna
iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki
kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı
verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması
gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup
- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik
- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik
- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik
- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik
- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik
oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr
analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme
tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri
arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)
Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel
bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin
de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un
altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
208
24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı
goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli
duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık
diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının
birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun
olacağına karar verilmiştir
ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler
Oumlzd
eğer
ler
Bileşen sayısı
Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml
030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde
bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı
saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde
ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo
adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir
Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde
yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de
sunulmuştur
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
209
Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F
ak
toumlr
Madde Faktoumlr Ağırlığı
1 2 3 4
Ha
rca
ma
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075
Tu
tum
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para
bulundurulmalıdır 043
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073
Alg
ı
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı
yapmak gereksizdir 067
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik
olmaz 064
Ġlgi
8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046
15 Finans konularında eğitim almak isterim 077
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini
izlerim 076
Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108
Varyans () 2170 1024 960 770
323 Madde Ayırt Ediciliği
Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde
edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt
edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik
duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki
ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki
kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin
kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
210
Tablo 3 Korelasyon Katsayıları
Korelasyon
Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi
0 İlişki Yok
01-10 Ccedilok Zayıf
11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf
21-30 Zayıf
31-40 Nispeten Zayıf
41-50 Ccedilok Az Zayıf
51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml
61-70 Nispeten Guumlccedilluuml
71-80 Guumlccedilluuml
81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml
91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml
Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077
arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki
iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)
Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 066 9 053 10 075 8 056
17 066 20 066 11 071 15 077
19 073 22 074 12 068 27 073
21 075 23 075
N= 408 = lt0 001
Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı
arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan
maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde
duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
201
1GĠRĠġ
Finansal okuryazarlık finansal konularda bilinccedilli kararlar alma ve paranın etkin kullanılması
yeteneğidir (Lusardi ve Tufano2008) Finansal okuryazarlık duumlzeylerinin yuumlkselmesi bireylerin
finansal durumlarını doğru bir şekilde değerlendirebilmeleri ve youmlnlendirebilmelerini muumlmkuumln hale
getirmekte bazı sorumluluk ve zorluklar ile başarılı bir muumlcadeleye olanak sağlayarak yaşamdan
duyulan tatmini arttırmaktadır Bu kapsamda finansal okuryazarlık bireyler accedilısından başarılı bir
finansal youmlnetim suumlreci ve ekonomik accedilıdan geleceği guumlvence altına alma istek ve ihtiyaccedilları
belirleme kaynakların tahsisi tasarrufların yatırıma doumlnuumlştuumlruumllmesi işlemlerini iccedilermektedir Tasarruf
bireylerin geliri ile harcamaları arasında gelirden yana olan fark olarak tanımlanmaktadır Gelirlerinin
tuumlmuumlnuuml tuumlketmeyen bireylerin bir suumlre sonra yaşam standardını iyileştirebilecekleri bir gerccedilektir
Finansal youmlnetim suumlrecinde kısa ve uzun vadeli finansal amaccedillara goumlre tasarruf yapılarak elde edilen
birikim mevcut ekonomik kaynaklara eklendiğinde oumlnemli birikimleri oluşturabilmektedir (Goumlnen ve
Oumlzmete 2007) Finansal okuryazarlık ile bilgiden beceriye beceriden tutuma ve tutumdan
davranışlara bir bağlantı soumlz konusudur (Holzmann 2010) Diğer bir deyişle finansal okuryazarlık bir
kişinin finansal bilgisi ile bu konudaki beceri tutum ve davranışlarının birleşimidir
Bilgi ve beceriler ccediloğunlukla sınavlarla oumllccediluumlluumlr ve tutum ve davranışların oumllccediluumlmuumlne goumlre daha
kolaydır Tutum ve davranışlar ise ancak goumlstergeleriyle değerlendirilebilir Ccedilalışmanın amacı başta
tasarruf ve harcama konuları olmak uumlzere finansal okuryazarlığın oumlnemli iki bileşeni olan finansal
tutum ve davranışların oumllccediluumllebilmesine youmlnelik bir araccedil geliştirilmesidir
2 LĠTERATUumlR OumlZETĠ
Atkinson ve Messy‟e goumlre (2012) finansal okuryazarlık doğru finansal kararlar almak ve
bireysel refaha ulaşabilmek iccedilin gerekli olan farkındalık bilgi beceri tutum ve davranışların
bileşimidir Duumlnya Bankası da finansal okuryazarlığı bilgiden beceriye beceriden tutumlara ve
tutumlardan davranışlara doğru bir bağ şeklinde formuumlle etmektedir Bu bağ son derece oumlnemlidir zira
bilgi tutumları etkilemekte ve tutumlar daha sonra ccedileşitli davranışlar biccediliminde ortaya ccedilıkmaktadır
(Holzmann 2010) Finansal okuryazarlığın bileşenlerinden biri olarak belirtilen tutum bir şeyin
oumlnemini belirlemeye yarayan soyut oumllccediluuml değdiği karşılık kıymet olarak tanımlanmaktadır Tutum
kavramı genel olarak bireyin ccedilevresindeki herhangi bir olgu veya nesneye ilişkin sahip olduğu tepki
eğilimini ifade eder Başka bir deyişle tutum bireyin bir durum olay ya da olgu karşısında ortaya
koyması beklenen olası davranış biccedilimi olarak tanımlanabilir (İnceoğlu 2010) Davranış ise bireyin
yapabileceği veya deneyebileceği her şey olarak tanımlanabilir Diğer bir ifade ile davranış bir
organizmada yer alan ve organizma tarafından yapılan her tuumlrluuml eylemdir (Tuumltuumlncuuml ve Kuumlccediluumlkusta
2008)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
202
Bireylerin tutum ve davranışlarının finansal refah duumlzeyleri uumlzerinde belirgin bir etkisi vardır
Bu nedenle finansal okuryazarlık ile ilgili oumllccedilme ccedilalışmalarında tutum ve davranışların da belirlenmesi
oumlnemlidir Oumlrneğin bireylerin gelecek iccedilin tasarruf yapma konusunda olumsuz tutuma sahip olmaları
durumunda bu tuumlr bir davranışı goumlstermede daha duumlşuumlk eğilimlerinin olacakları ileri suumlruumllmektedir
Benzer şekilde kısa suumlreli ihtiyaccedillarını karşılamaya oumlncelik veriyorlarsa acil durumlar iccedilin tasarruf
etmeleri veya uzun suumlreli finansal planlar yapmaları ihtimali duumlşuumlk olacaktır (Atkinson ve Messy
2012 7-8)
Literatuumlrde bireylerin finansal konulardaki tutum ve davranışlarının oumllccediluumllmesine youmlnelik ccedilok
sayıda ccedilalışma bulunmaktadır Eckes ve Six (1994) tutum ile davranış veveya tutum ile davranış
amacı arasındaki ilişkinin durumunu goumlstermek iccedilin tutumla ilgili yayınlanmış 501 makaleyi
toplayarak ldquoobjeye youmlnelik tutumrdquo ile ldquodavranışa youmlnelik tutumu karşılaştırmışlar ve davranış ya da
davranışa youmlnelik tutum ile tutum arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak daha yuumlksek olduğunu
goumlstermişlerdir Ajzen ve Fishbein (1977) ortaya koymuş oldukları teorideki bazı koşullarla tutum ile
davranış arasındaki ilişkiyi guumlccedillendirmişlerdir Buna goumlre tutum ve davranış ne kadar birbirini
tamamlıyorsa aralarındaki ilişki o kadar guumlccedilluuml olmaktadır Benzer şekilde finansal okuryazarlık
konusunda yapılan birccedilok araştırma finansal tutumlar ile finansal davranışlar arasında negatif veya
pozitif ilişki olduğunu ortaya koymaktadır Oumlrneğin kişinin finansal durumunda fark yaratabileceğine
inanıyor olması bir diğer deyişle finansal konularda kendini yeterli hissetmesi olumlu finansal
davranışlar goumlstermesinde etkilidir Bu durumun aksine finansman konularının karmaşık ve sıkıcı
olduğuna inanan kişiler ise olumsuz finansal davranışlar ortaya koyma eğilimindedirler (Nash 2011)
Dew ve Xiao (2011) finansal youmlnetim davranış oumllccedileği geliştirmişler bireylerin yatırım ve
borccedillanma seviyeleri ile finansal davranışlarının ilişkilerini ortaya koymuşlardır Prawitz vd (2006)
finansal kaygıfinansal iyilik halinin belirlenmesine youmlnelik bir oumllccedilek geliştirmişlerdir Goumlnen ve
Oumlzmete (2007) bireylerin finansal inanccedilları finansal kaygıları satın alma davranışları ekonomik
durumlarına ilişkin algılarını ortaya koyabilmek finansal youmlnetim suumlrecinde yardıma ya da eğitime
ihtiyaccedil duydukları konuları belirlemek amacı ile gerccedilekleştirdikleri araştırmada katılımcuların
ekonomik durumlarının gelecekte şu andakinden daha iyi olacağını duumlşuumlnmediklerini ihtiyaccedil
duymadıkları ve kullanmadıkları uumlruumlnler ile buumltccedilelerine uygun olmayan uumlruumlnleri satın almadıklarını
ekonomik amaccedillara ulaşabilmek iccedilin yardıma ihtiyaccedil duyduklarını kadınların erkeklere kıyasla gelir
duumlzeylerini daha iyi bulduklarını belirlemişlerdir
Birccedilok ampirik ccedilalışma da finansal konulardaki sağlıklı tutum ve davranışlar ile bireylerin
finansal bilgi duumlzeyleri ve demografik oumlzellikleri arasında nedensel bağlantılar olduğunu ortaya
koymaktadır Bernheim 1995 ve 1998 yıllarındaki araştırmalarında katılımcıların buumlyuumlk kısmının ccedilok
basit finansal hesaplamaları yapamadıklarını temel duumlzeyde finansal okuryazarlığa sahip
olmadıklarını ve tasarrufa youmlnelik goumlz kararı davranışlar sergilediklerini belirlemiştir Bernheim vd
2001 yılında ise liselerdeki finansal okuryazarlık eğitiminin oumlğrencilerin yetişkinlik doumlnemlerindeki
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
203
tasarruf davranışlarına etkilerini incelemişler ve eğitim programları ile bireysel tasarruflar arasında
pozitif ilişki olduğu sonucuna ulaşmışlardır Hilgerth vd (2003) ABD‟de bir uumlniversite
gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada oumlğrencilerin kişisel nakit youmlnetimi borccedillanma tasarruf ve yatırım
konularındaki bilgi duumlzeyleri ve davranışları arasındaki anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya
koymuşlardır Araştırma sonuccedilları katılımcıların borccedillanma tasarruf ve yatırım konularındaki bilgi
seviyeleri arttıkccedila finansal davranış skorlarının da arttığını goumlstermektedir Courchane ve Zorn (2005)
bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri tuumlketime youmlnelik davranışları ve kredi skorlarının arasındaki
ilişkinin belirlenmesine youmlnelik bir anket uygulaması gerccedilekleştirmişlerdir İlgili ccedilalışmada
katılımcıların başta deneyim tutum davranış ve kredi algıları olmak uumlzeri finansal bilgi kaynakları
bilgi duumlzeyleri finans olaylara aşinalıkları demografik ve psikolojik oumlzelliklerini belirlenmeye
ccedilalışılmış değişkenlerin birbirleriyle ilişkileri analiz edilmiştir Araştırma sonuccedilları finansal bilgi
duumlzeyinden finansal davranışa ve buradan kredi skoruna pozitif ve anlamlı bir bağ olduğunu
goumlstermiştir Jorgensen (2007) uumlniversite oumlğrencilerinin finansal bilgi duumlzeyleri tutum ve davranışları
uumlzerindeki ebeveyn etkilerini incelemişlerdir Sonuccedillar oumlğrencilerin finansal tutum ve davranışları
uumlzerinde ebeveynlerin etkisinin olduğunu ortaya koyarken finansal bilgiye etkisi olmadığını
goumlstermektedir Robb ve Woodyard (2011) bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri ile finansal iyilik hali
ve demografik değişkenler arasındaki ilişkiyi ccediloklu regresyon analizi youmlntemi ile araştırmışlardır
Sonuccedillar finansal bilginin davranışlar uumlzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır Bireylerin gelir ve
eğitim durumu yaşı ve etnik koumlkeninin de finansal tatmin ve finansal davranış uumlzerinde etkisi vardır
Garcia vd (2011) Portekiz‟de gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada bireylerin tasarruf davranışlarını etkileyen
ana faktoumlrlerin bu konudaki tutumları ve gelir seviyeleri olduğunu belirlemiştir Bununla birlikte
tecruumlbe yaş duygusal durumun dolaylı etkileri bulunmakta aile buumlyuumlkluumlğuuml doğrudan veya dolaylı bir
etki yapmamaktadır
Sevim vd 2012 yılında bireylerin finansal okuryazarlıkları ile borccedillanma davranışları arasındaki
ilişkiyi ortaya koyan bir ccedilalışma yayınlamışlardır Veriler anket youmlntemi ile Eskişehir‟den elde
edilmiştir Ccedilalışmanın sonuccedilları borccedillanma davranışlarının finansal okuryazarlık duumlzeylerine goumlre
değişkenlik goumlsterdiğini ortaya koymaktadır
3 YOumlNTEM VE ARAġTIRMA
Bu araştırma bireylerin finansal tutum ve davranış duumlzeylerini belirlemeye youmlnelik oumllccedilme aracı
geliştirmek amacıyla gerccedilekleştirilmiştir Oumllccedilme bir fark bulma işlemi olarak ifade edilir Bir nesnenin
belirli bir oumlzelliğe sahip olup olmadığını sahipse bunun derecesinin goumlzlenip goumlzlem sonuccedillarının sayı
ve sembollerle ifade edilmesidir Uumlzerinde ccedilalışılan oumlzelliğin bilimsel bir şekilde değerlendirebilmesi
ve accedilıklanabilmesi iccedilin ilgili oumlzelliğin oumllccediluumllebilir ve sayısal olarak ifade edebilir olması son derece
oumlnemlidir Oumllccedilme konusu olan bireyler olaylar ya da nesneler hakkında yapılacak değerlendirmelerin
ve verilecek kararların doğruluğu ve uygunluğu kararların dayandığı oumllccediluumlm sonuccedillarına ve oumllccediluumltuumln
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
204
uygun olmasına bağlıdır Bunun iccedilinde oumllccediluuml aracının standardize olması istenir Oumllccedilek kalitesi
standardize edilene kadar maddeleri analiz edilir ve tekrar goumlzden geccedilirilir (Ercan ve Kan 2004)
31 Soru Havuzunun OluĢturulması ve Oumllccedileğin Yapılandırılması
Bu aşamada Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış oumllccedileğinde (FOTDOuml) yer alacak sorular
geliştirilmiştir Finansal okuryazarlık konusunda yabancı literatuumlrde yeterli kuramsal birikimin
bulunması nedeniyle tuumlmdengelim youmlntemi tercih edilmiştir Bu kapsamda geniş bir literatuumlr taraması
yapılarak oumllccedileklerin kuramsal olarak bir temele oturtulması amaccedillanmıştır Oumlzellikle Nash (2011)
Robb ve Woodyard (2011) OECD (2013) Dew ve Xiao (2011) Prawitz vd (2006) ve Jorgensen
(2007) tarafından uygulanan oumllccedilme araccedillarından yararlanılmıştır Yapılan ccedilalışmalar neticesinde başta
tasarruf ve harcama olmak uumlzere finansal konulardaki tutum ve davranışları kapsayan 43 soruluk bir
havuz oluşturulmuştur Sorular hazırlanırken maddelerin yalın accedilık olmasına ve ccedilift olumsuzlama
iccedilermemesine dikkat edilmiştir
İkinci aşamada soru havuzundaki ifadelerin iccedilerik geccedilerliliğinin sağlanması amacıyla uzman
goumlruumlşlerinden yararlanılmıştır Bu doğrultuda soru havuzunda yer alan ifadeler finans alanında ccedilalışan
2 farklı uumlniversiteden 4 akademisyen tarafından değerlendirilmiştir Uzman grubu tarafından araştırma
iccedileriğine uygun olmadıkları duumlşuumlnuumllen ve birbirini tekrarladığı goumlruumllen maddeler ccedilıkarıldıktan sonra
havuzdaki soru sayısı 27‟ye duumlşmuumlştuumlr Daha sonra deneme formu oumllccedilme-değerlendirme alanından 2
akademisyene ve l bir dil uzmanına soruların yapısı dağılımı ifade ve anlatım imla ve noktalama
hataları youmlnuumlnden inceletilmiştir Alınan goumlruumlşler doğrultusunda 6 madde daha deneme formundan
ccedilıkarılmış ve bazı maddeler uumlzerinde duumlzeltmeler yapılmıştır
Oumln uygulama oumlncesi anket 28 sorudan oluşmaktadır İlk 7 soru demografik bilgilere youmlneliktir
Yedinci maddeden itibaren likert tipi tutum oumllccedileği kullanılmıştır Rensis Likert tarafından 1932 yılında
geliştirilmiş olan tutum oumllccedileğinde bireylerin ifadeleri genellikle beş kategori uumlzerinden
derecelendirmeleri istenmektedir Ccediluumlnkuuml kategori sayısı beşten aşağı duumlştuumlkccedile oumllccedilek duumlzeyi accedilısından
bilgi kaybı oluşmakta yuumlkseldikccedile kategoriler arasında belirgin farklılıklar sağlanmaktadır (Erkuş
2003) Oumllccedilek bu doğrultuda 5‟li derecelendirme sistemine goumlre duumlzenlenmiştir Bir sonraki aşamada
Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesinden 21 ve Hukuk Fakuumlltesinden 48 oumlğrenciye oumln uygulama
yaptırılmıştır Elde edilen doumlnuumltler anketin bu şekliyle guumlvenirlik ve geccedilerlik testlerinde
kullanılabileceği youmlnuumlnde olmuştur
32 Oumllccedileğin Değerlendirilmesi
Oumllccedileğin verileri bir araya doğru olarak getirebildiğini sorular arasında tutarlılık olduğunu tuumlm
soruların oumllccedileğe olumlu katkı verdiğini ve hatalardan arınmış bir sonuccedil verebileceğini belirlemek
amacıyla anket Mevlana Uumlniversitesinde 407 oumlğrenciye uygulanmış toplanan veriler istatistiksel
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
205
yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına
yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir
Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler
Frekans
Oran
()
Cinsiyet
Kadın 248 6093
Erkek 159 3907
Toplam 407 10000
Okul
Eğitim Fakuumlltesi 156 3833
Hukuk Fakuumlltesi 54 1327
İşletme Fakuumlltesi 51 1253
Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695
Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892
Toplam 407 10000
Uumlniversitedeki Yıl
Bir 113 2777
İki 148 3636
Uumlccedil 77 1892
Doumlrt ve uumlzeri 69 1695
Toplam 407 10000
321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri
Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi
sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda
geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik
oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her
aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır
Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine
bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de
geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal
yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks
değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
206
oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde
puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin
youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan
Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin
yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir
- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040
- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060
- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080
- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1
Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan
oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel
araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan
2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer
oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir
olduğunu ortaya koymaktadır
Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme
yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir
Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir
maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir
korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı
- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde
- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması
ve duumlzeltilmesi gereken madde
- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde
- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul
edilmektedir (Erkuş 2003)
Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi
sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen
020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029
arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği
yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun
yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
207
tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı
verdiği belirlenmiştir
322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları
Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser
Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060
olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin
toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun
olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)
bulunmuştur
Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya
toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr
analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna
iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki
kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı
verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması
gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup
- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik
- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik
- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik
- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik
- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik
oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr
analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme
tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri
arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)
Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel
bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin
de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un
altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
208
24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı
goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli
duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık
diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının
birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun
olacağına karar verilmiştir
ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler
Oumlzd
eğer
ler
Bileşen sayısı
Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml
030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde
bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı
saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde
ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo
adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir
Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde
yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de
sunulmuştur
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
209
Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F
ak
toumlr
Madde Faktoumlr Ağırlığı
1 2 3 4
Ha
rca
ma
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075
Tu
tum
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para
bulundurulmalıdır 043
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073
Alg
ı
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı
yapmak gereksizdir 067
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik
olmaz 064
Ġlgi
8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046
15 Finans konularında eğitim almak isterim 077
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini
izlerim 076
Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108
Varyans () 2170 1024 960 770
323 Madde Ayırt Ediciliği
Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde
edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt
edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik
duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki
ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki
kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin
kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
210
Tablo 3 Korelasyon Katsayıları
Korelasyon
Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi
0 İlişki Yok
01-10 Ccedilok Zayıf
11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf
21-30 Zayıf
31-40 Nispeten Zayıf
41-50 Ccedilok Az Zayıf
51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml
61-70 Nispeten Guumlccedilluuml
71-80 Guumlccedilluuml
81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml
91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml
Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077
arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki
iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)
Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 066 9 053 10 075 8 056
17 066 20 066 11 071 15 077
19 073 22 074 12 068 27 073
21 075 23 075
N= 408 = lt0 001
Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı
arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan
maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde
duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
202
Bireylerin tutum ve davranışlarının finansal refah duumlzeyleri uumlzerinde belirgin bir etkisi vardır
Bu nedenle finansal okuryazarlık ile ilgili oumllccedilme ccedilalışmalarında tutum ve davranışların da belirlenmesi
oumlnemlidir Oumlrneğin bireylerin gelecek iccedilin tasarruf yapma konusunda olumsuz tutuma sahip olmaları
durumunda bu tuumlr bir davranışı goumlstermede daha duumlşuumlk eğilimlerinin olacakları ileri suumlruumllmektedir
Benzer şekilde kısa suumlreli ihtiyaccedillarını karşılamaya oumlncelik veriyorlarsa acil durumlar iccedilin tasarruf
etmeleri veya uzun suumlreli finansal planlar yapmaları ihtimali duumlşuumlk olacaktır (Atkinson ve Messy
2012 7-8)
Literatuumlrde bireylerin finansal konulardaki tutum ve davranışlarının oumllccediluumllmesine youmlnelik ccedilok
sayıda ccedilalışma bulunmaktadır Eckes ve Six (1994) tutum ile davranış veveya tutum ile davranış
amacı arasındaki ilişkinin durumunu goumlstermek iccedilin tutumla ilgili yayınlanmış 501 makaleyi
toplayarak ldquoobjeye youmlnelik tutumrdquo ile ldquodavranışa youmlnelik tutumu karşılaştırmışlar ve davranış ya da
davranışa youmlnelik tutum ile tutum arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak daha yuumlksek olduğunu
goumlstermişlerdir Ajzen ve Fishbein (1977) ortaya koymuş oldukları teorideki bazı koşullarla tutum ile
davranış arasındaki ilişkiyi guumlccedillendirmişlerdir Buna goumlre tutum ve davranış ne kadar birbirini
tamamlıyorsa aralarındaki ilişki o kadar guumlccedilluuml olmaktadır Benzer şekilde finansal okuryazarlık
konusunda yapılan birccedilok araştırma finansal tutumlar ile finansal davranışlar arasında negatif veya
pozitif ilişki olduğunu ortaya koymaktadır Oumlrneğin kişinin finansal durumunda fark yaratabileceğine
inanıyor olması bir diğer deyişle finansal konularda kendini yeterli hissetmesi olumlu finansal
davranışlar goumlstermesinde etkilidir Bu durumun aksine finansman konularının karmaşık ve sıkıcı
olduğuna inanan kişiler ise olumsuz finansal davranışlar ortaya koyma eğilimindedirler (Nash 2011)
Dew ve Xiao (2011) finansal youmlnetim davranış oumllccedileği geliştirmişler bireylerin yatırım ve
borccedillanma seviyeleri ile finansal davranışlarının ilişkilerini ortaya koymuşlardır Prawitz vd (2006)
finansal kaygıfinansal iyilik halinin belirlenmesine youmlnelik bir oumllccedilek geliştirmişlerdir Goumlnen ve
Oumlzmete (2007) bireylerin finansal inanccedilları finansal kaygıları satın alma davranışları ekonomik
durumlarına ilişkin algılarını ortaya koyabilmek finansal youmlnetim suumlrecinde yardıma ya da eğitime
ihtiyaccedil duydukları konuları belirlemek amacı ile gerccedilekleştirdikleri araştırmada katılımcuların
ekonomik durumlarının gelecekte şu andakinden daha iyi olacağını duumlşuumlnmediklerini ihtiyaccedil
duymadıkları ve kullanmadıkları uumlruumlnler ile buumltccedilelerine uygun olmayan uumlruumlnleri satın almadıklarını
ekonomik amaccedillara ulaşabilmek iccedilin yardıma ihtiyaccedil duyduklarını kadınların erkeklere kıyasla gelir
duumlzeylerini daha iyi bulduklarını belirlemişlerdir
Birccedilok ampirik ccedilalışma da finansal konulardaki sağlıklı tutum ve davranışlar ile bireylerin
finansal bilgi duumlzeyleri ve demografik oumlzellikleri arasında nedensel bağlantılar olduğunu ortaya
koymaktadır Bernheim 1995 ve 1998 yıllarındaki araştırmalarında katılımcıların buumlyuumlk kısmının ccedilok
basit finansal hesaplamaları yapamadıklarını temel duumlzeyde finansal okuryazarlığa sahip
olmadıklarını ve tasarrufa youmlnelik goumlz kararı davranışlar sergilediklerini belirlemiştir Bernheim vd
2001 yılında ise liselerdeki finansal okuryazarlık eğitiminin oumlğrencilerin yetişkinlik doumlnemlerindeki
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
203
tasarruf davranışlarına etkilerini incelemişler ve eğitim programları ile bireysel tasarruflar arasında
pozitif ilişki olduğu sonucuna ulaşmışlardır Hilgerth vd (2003) ABD‟de bir uumlniversite
gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada oumlğrencilerin kişisel nakit youmlnetimi borccedillanma tasarruf ve yatırım
konularındaki bilgi duumlzeyleri ve davranışları arasındaki anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya
koymuşlardır Araştırma sonuccedilları katılımcıların borccedillanma tasarruf ve yatırım konularındaki bilgi
seviyeleri arttıkccedila finansal davranış skorlarının da arttığını goumlstermektedir Courchane ve Zorn (2005)
bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri tuumlketime youmlnelik davranışları ve kredi skorlarının arasındaki
ilişkinin belirlenmesine youmlnelik bir anket uygulaması gerccedilekleştirmişlerdir İlgili ccedilalışmada
katılımcıların başta deneyim tutum davranış ve kredi algıları olmak uumlzeri finansal bilgi kaynakları
bilgi duumlzeyleri finans olaylara aşinalıkları demografik ve psikolojik oumlzelliklerini belirlenmeye
ccedilalışılmış değişkenlerin birbirleriyle ilişkileri analiz edilmiştir Araştırma sonuccedilları finansal bilgi
duumlzeyinden finansal davranışa ve buradan kredi skoruna pozitif ve anlamlı bir bağ olduğunu
goumlstermiştir Jorgensen (2007) uumlniversite oumlğrencilerinin finansal bilgi duumlzeyleri tutum ve davranışları
uumlzerindeki ebeveyn etkilerini incelemişlerdir Sonuccedillar oumlğrencilerin finansal tutum ve davranışları
uumlzerinde ebeveynlerin etkisinin olduğunu ortaya koyarken finansal bilgiye etkisi olmadığını
goumlstermektedir Robb ve Woodyard (2011) bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri ile finansal iyilik hali
ve demografik değişkenler arasındaki ilişkiyi ccediloklu regresyon analizi youmlntemi ile araştırmışlardır
Sonuccedillar finansal bilginin davranışlar uumlzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır Bireylerin gelir ve
eğitim durumu yaşı ve etnik koumlkeninin de finansal tatmin ve finansal davranış uumlzerinde etkisi vardır
Garcia vd (2011) Portekiz‟de gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada bireylerin tasarruf davranışlarını etkileyen
ana faktoumlrlerin bu konudaki tutumları ve gelir seviyeleri olduğunu belirlemiştir Bununla birlikte
tecruumlbe yaş duygusal durumun dolaylı etkileri bulunmakta aile buumlyuumlkluumlğuuml doğrudan veya dolaylı bir
etki yapmamaktadır
Sevim vd 2012 yılında bireylerin finansal okuryazarlıkları ile borccedillanma davranışları arasındaki
ilişkiyi ortaya koyan bir ccedilalışma yayınlamışlardır Veriler anket youmlntemi ile Eskişehir‟den elde
edilmiştir Ccedilalışmanın sonuccedilları borccedillanma davranışlarının finansal okuryazarlık duumlzeylerine goumlre
değişkenlik goumlsterdiğini ortaya koymaktadır
3 YOumlNTEM VE ARAġTIRMA
Bu araştırma bireylerin finansal tutum ve davranış duumlzeylerini belirlemeye youmlnelik oumllccedilme aracı
geliştirmek amacıyla gerccedilekleştirilmiştir Oumllccedilme bir fark bulma işlemi olarak ifade edilir Bir nesnenin
belirli bir oumlzelliğe sahip olup olmadığını sahipse bunun derecesinin goumlzlenip goumlzlem sonuccedillarının sayı
ve sembollerle ifade edilmesidir Uumlzerinde ccedilalışılan oumlzelliğin bilimsel bir şekilde değerlendirebilmesi
ve accedilıklanabilmesi iccedilin ilgili oumlzelliğin oumllccediluumllebilir ve sayısal olarak ifade edebilir olması son derece
oumlnemlidir Oumllccedilme konusu olan bireyler olaylar ya da nesneler hakkında yapılacak değerlendirmelerin
ve verilecek kararların doğruluğu ve uygunluğu kararların dayandığı oumllccediluumlm sonuccedillarına ve oumllccediluumltuumln
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
204
uygun olmasına bağlıdır Bunun iccedilinde oumllccediluuml aracının standardize olması istenir Oumllccedilek kalitesi
standardize edilene kadar maddeleri analiz edilir ve tekrar goumlzden geccedilirilir (Ercan ve Kan 2004)
31 Soru Havuzunun OluĢturulması ve Oumllccedileğin Yapılandırılması
Bu aşamada Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış oumllccedileğinde (FOTDOuml) yer alacak sorular
geliştirilmiştir Finansal okuryazarlık konusunda yabancı literatuumlrde yeterli kuramsal birikimin
bulunması nedeniyle tuumlmdengelim youmlntemi tercih edilmiştir Bu kapsamda geniş bir literatuumlr taraması
yapılarak oumllccedileklerin kuramsal olarak bir temele oturtulması amaccedillanmıştır Oumlzellikle Nash (2011)
Robb ve Woodyard (2011) OECD (2013) Dew ve Xiao (2011) Prawitz vd (2006) ve Jorgensen
(2007) tarafından uygulanan oumllccedilme araccedillarından yararlanılmıştır Yapılan ccedilalışmalar neticesinde başta
tasarruf ve harcama olmak uumlzere finansal konulardaki tutum ve davranışları kapsayan 43 soruluk bir
havuz oluşturulmuştur Sorular hazırlanırken maddelerin yalın accedilık olmasına ve ccedilift olumsuzlama
iccedilermemesine dikkat edilmiştir
İkinci aşamada soru havuzundaki ifadelerin iccedilerik geccedilerliliğinin sağlanması amacıyla uzman
goumlruumlşlerinden yararlanılmıştır Bu doğrultuda soru havuzunda yer alan ifadeler finans alanında ccedilalışan
2 farklı uumlniversiteden 4 akademisyen tarafından değerlendirilmiştir Uzman grubu tarafından araştırma
iccedileriğine uygun olmadıkları duumlşuumlnuumllen ve birbirini tekrarladığı goumlruumllen maddeler ccedilıkarıldıktan sonra
havuzdaki soru sayısı 27‟ye duumlşmuumlştuumlr Daha sonra deneme formu oumllccedilme-değerlendirme alanından 2
akademisyene ve l bir dil uzmanına soruların yapısı dağılımı ifade ve anlatım imla ve noktalama
hataları youmlnuumlnden inceletilmiştir Alınan goumlruumlşler doğrultusunda 6 madde daha deneme formundan
ccedilıkarılmış ve bazı maddeler uumlzerinde duumlzeltmeler yapılmıştır
Oumln uygulama oumlncesi anket 28 sorudan oluşmaktadır İlk 7 soru demografik bilgilere youmlneliktir
Yedinci maddeden itibaren likert tipi tutum oumllccedileği kullanılmıştır Rensis Likert tarafından 1932 yılında
geliştirilmiş olan tutum oumllccedileğinde bireylerin ifadeleri genellikle beş kategori uumlzerinden
derecelendirmeleri istenmektedir Ccediluumlnkuuml kategori sayısı beşten aşağı duumlştuumlkccedile oumllccedilek duumlzeyi accedilısından
bilgi kaybı oluşmakta yuumlkseldikccedile kategoriler arasında belirgin farklılıklar sağlanmaktadır (Erkuş
2003) Oumllccedilek bu doğrultuda 5‟li derecelendirme sistemine goumlre duumlzenlenmiştir Bir sonraki aşamada
Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesinden 21 ve Hukuk Fakuumlltesinden 48 oumlğrenciye oumln uygulama
yaptırılmıştır Elde edilen doumlnuumltler anketin bu şekliyle guumlvenirlik ve geccedilerlik testlerinde
kullanılabileceği youmlnuumlnde olmuştur
32 Oumllccedileğin Değerlendirilmesi
Oumllccedileğin verileri bir araya doğru olarak getirebildiğini sorular arasında tutarlılık olduğunu tuumlm
soruların oumllccedileğe olumlu katkı verdiğini ve hatalardan arınmış bir sonuccedil verebileceğini belirlemek
amacıyla anket Mevlana Uumlniversitesinde 407 oumlğrenciye uygulanmış toplanan veriler istatistiksel
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
205
yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına
yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir
Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler
Frekans
Oran
()
Cinsiyet
Kadın 248 6093
Erkek 159 3907
Toplam 407 10000
Okul
Eğitim Fakuumlltesi 156 3833
Hukuk Fakuumlltesi 54 1327
İşletme Fakuumlltesi 51 1253
Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695
Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892
Toplam 407 10000
Uumlniversitedeki Yıl
Bir 113 2777
İki 148 3636
Uumlccedil 77 1892
Doumlrt ve uumlzeri 69 1695
Toplam 407 10000
321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri
Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi
sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda
geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik
oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her
aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır
Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine
bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de
geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal
yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks
değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
206
oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde
puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin
youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan
Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin
yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir
- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040
- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060
- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080
- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1
Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan
oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel
araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan
2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer
oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir
olduğunu ortaya koymaktadır
Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme
yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir
Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir
maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir
korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı
- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde
- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması
ve duumlzeltilmesi gereken madde
- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde
- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul
edilmektedir (Erkuş 2003)
Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi
sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen
020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029
arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği
yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun
yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
207
tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı
verdiği belirlenmiştir
322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları
Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser
Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060
olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin
toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun
olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)
bulunmuştur
Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya
toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr
analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna
iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki
kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı
verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması
gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup
- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik
- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik
- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik
- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik
- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik
oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr
analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme
tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri
arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)
Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel
bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin
de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un
altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
208
24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı
goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli
duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık
diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının
birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun
olacağına karar verilmiştir
ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler
Oumlzd
eğer
ler
Bileşen sayısı
Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml
030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde
bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı
saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde
ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo
adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir
Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde
yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de
sunulmuştur
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
209
Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F
ak
toumlr
Madde Faktoumlr Ağırlığı
1 2 3 4
Ha
rca
ma
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075
Tu
tum
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para
bulundurulmalıdır 043
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073
Alg
ı
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı
yapmak gereksizdir 067
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik
olmaz 064
Ġlgi
8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046
15 Finans konularında eğitim almak isterim 077
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini
izlerim 076
Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108
Varyans () 2170 1024 960 770
323 Madde Ayırt Ediciliği
Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde
edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt
edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik
duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki
ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki
kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin
kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
210
Tablo 3 Korelasyon Katsayıları
Korelasyon
Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi
0 İlişki Yok
01-10 Ccedilok Zayıf
11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf
21-30 Zayıf
31-40 Nispeten Zayıf
41-50 Ccedilok Az Zayıf
51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml
61-70 Nispeten Guumlccedilluuml
71-80 Guumlccedilluuml
81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml
91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml
Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077
arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki
iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)
Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 066 9 053 10 075 8 056
17 066 20 066 11 071 15 077
19 073 22 074 12 068 27 073
21 075 23 075
N= 408 = lt0 001
Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı
arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan
maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde
duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
203
tasarruf davranışlarına etkilerini incelemişler ve eğitim programları ile bireysel tasarruflar arasında
pozitif ilişki olduğu sonucuna ulaşmışlardır Hilgerth vd (2003) ABD‟de bir uumlniversite
gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada oumlğrencilerin kişisel nakit youmlnetimi borccedillanma tasarruf ve yatırım
konularındaki bilgi duumlzeyleri ve davranışları arasındaki anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya
koymuşlardır Araştırma sonuccedilları katılımcıların borccedillanma tasarruf ve yatırım konularındaki bilgi
seviyeleri arttıkccedila finansal davranış skorlarının da arttığını goumlstermektedir Courchane ve Zorn (2005)
bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri tuumlketime youmlnelik davranışları ve kredi skorlarının arasındaki
ilişkinin belirlenmesine youmlnelik bir anket uygulaması gerccedilekleştirmişlerdir İlgili ccedilalışmada
katılımcıların başta deneyim tutum davranış ve kredi algıları olmak uumlzeri finansal bilgi kaynakları
bilgi duumlzeyleri finans olaylara aşinalıkları demografik ve psikolojik oumlzelliklerini belirlenmeye
ccedilalışılmış değişkenlerin birbirleriyle ilişkileri analiz edilmiştir Araştırma sonuccedilları finansal bilgi
duumlzeyinden finansal davranışa ve buradan kredi skoruna pozitif ve anlamlı bir bağ olduğunu
goumlstermiştir Jorgensen (2007) uumlniversite oumlğrencilerinin finansal bilgi duumlzeyleri tutum ve davranışları
uumlzerindeki ebeveyn etkilerini incelemişlerdir Sonuccedillar oumlğrencilerin finansal tutum ve davranışları
uumlzerinde ebeveynlerin etkisinin olduğunu ortaya koyarken finansal bilgiye etkisi olmadığını
goumlstermektedir Robb ve Woodyard (2011) bireylerin finansal bilgi duumlzeyleri ile finansal iyilik hali
ve demografik değişkenler arasındaki ilişkiyi ccediloklu regresyon analizi youmlntemi ile araştırmışlardır
Sonuccedillar finansal bilginin davranışlar uumlzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır Bireylerin gelir ve
eğitim durumu yaşı ve etnik koumlkeninin de finansal tatmin ve finansal davranış uumlzerinde etkisi vardır
Garcia vd (2011) Portekiz‟de gerccedilekleştirdikleri ccedilalışmada bireylerin tasarruf davranışlarını etkileyen
ana faktoumlrlerin bu konudaki tutumları ve gelir seviyeleri olduğunu belirlemiştir Bununla birlikte
tecruumlbe yaş duygusal durumun dolaylı etkileri bulunmakta aile buumlyuumlkluumlğuuml doğrudan veya dolaylı bir
etki yapmamaktadır
Sevim vd 2012 yılında bireylerin finansal okuryazarlıkları ile borccedillanma davranışları arasındaki
ilişkiyi ortaya koyan bir ccedilalışma yayınlamışlardır Veriler anket youmlntemi ile Eskişehir‟den elde
edilmiştir Ccedilalışmanın sonuccedilları borccedillanma davranışlarının finansal okuryazarlık duumlzeylerine goumlre
değişkenlik goumlsterdiğini ortaya koymaktadır
3 YOumlNTEM VE ARAġTIRMA
Bu araştırma bireylerin finansal tutum ve davranış duumlzeylerini belirlemeye youmlnelik oumllccedilme aracı
geliştirmek amacıyla gerccedilekleştirilmiştir Oumllccedilme bir fark bulma işlemi olarak ifade edilir Bir nesnenin
belirli bir oumlzelliğe sahip olup olmadığını sahipse bunun derecesinin goumlzlenip goumlzlem sonuccedillarının sayı
ve sembollerle ifade edilmesidir Uumlzerinde ccedilalışılan oumlzelliğin bilimsel bir şekilde değerlendirebilmesi
ve accedilıklanabilmesi iccedilin ilgili oumlzelliğin oumllccediluumllebilir ve sayısal olarak ifade edebilir olması son derece
oumlnemlidir Oumllccedilme konusu olan bireyler olaylar ya da nesneler hakkında yapılacak değerlendirmelerin
ve verilecek kararların doğruluğu ve uygunluğu kararların dayandığı oumllccediluumlm sonuccedillarına ve oumllccediluumltuumln
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
204
uygun olmasına bağlıdır Bunun iccedilinde oumllccediluuml aracının standardize olması istenir Oumllccedilek kalitesi
standardize edilene kadar maddeleri analiz edilir ve tekrar goumlzden geccedilirilir (Ercan ve Kan 2004)
31 Soru Havuzunun OluĢturulması ve Oumllccedileğin Yapılandırılması
Bu aşamada Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış oumllccedileğinde (FOTDOuml) yer alacak sorular
geliştirilmiştir Finansal okuryazarlık konusunda yabancı literatuumlrde yeterli kuramsal birikimin
bulunması nedeniyle tuumlmdengelim youmlntemi tercih edilmiştir Bu kapsamda geniş bir literatuumlr taraması
yapılarak oumllccedileklerin kuramsal olarak bir temele oturtulması amaccedillanmıştır Oumlzellikle Nash (2011)
Robb ve Woodyard (2011) OECD (2013) Dew ve Xiao (2011) Prawitz vd (2006) ve Jorgensen
(2007) tarafından uygulanan oumllccedilme araccedillarından yararlanılmıştır Yapılan ccedilalışmalar neticesinde başta
tasarruf ve harcama olmak uumlzere finansal konulardaki tutum ve davranışları kapsayan 43 soruluk bir
havuz oluşturulmuştur Sorular hazırlanırken maddelerin yalın accedilık olmasına ve ccedilift olumsuzlama
iccedilermemesine dikkat edilmiştir
İkinci aşamada soru havuzundaki ifadelerin iccedilerik geccedilerliliğinin sağlanması amacıyla uzman
goumlruumlşlerinden yararlanılmıştır Bu doğrultuda soru havuzunda yer alan ifadeler finans alanında ccedilalışan
2 farklı uumlniversiteden 4 akademisyen tarafından değerlendirilmiştir Uzman grubu tarafından araştırma
iccedileriğine uygun olmadıkları duumlşuumlnuumllen ve birbirini tekrarladığı goumlruumllen maddeler ccedilıkarıldıktan sonra
havuzdaki soru sayısı 27‟ye duumlşmuumlştuumlr Daha sonra deneme formu oumllccedilme-değerlendirme alanından 2
akademisyene ve l bir dil uzmanına soruların yapısı dağılımı ifade ve anlatım imla ve noktalama
hataları youmlnuumlnden inceletilmiştir Alınan goumlruumlşler doğrultusunda 6 madde daha deneme formundan
ccedilıkarılmış ve bazı maddeler uumlzerinde duumlzeltmeler yapılmıştır
Oumln uygulama oumlncesi anket 28 sorudan oluşmaktadır İlk 7 soru demografik bilgilere youmlneliktir
Yedinci maddeden itibaren likert tipi tutum oumllccedileği kullanılmıştır Rensis Likert tarafından 1932 yılında
geliştirilmiş olan tutum oumllccedileğinde bireylerin ifadeleri genellikle beş kategori uumlzerinden
derecelendirmeleri istenmektedir Ccediluumlnkuuml kategori sayısı beşten aşağı duumlştuumlkccedile oumllccedilek duumlzeyi accedilısından
bilgi kaybı oluşmakta yuumlkseldikccedile kategoriler arasında belirgin farklılıklar sağlanmaktadır (Erkuş
2003) Oumllccedilek bu doğrultuda 5‟li derecelendirme sistemine goumlre duumlzenlenmiştir Bir sonraki aşamada
Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesinden 21 ve Hukuk Fakuumlltesinden 48 oumlğrenciye oumln uygulama
yaptırılmıştır Elde edilen doumlnuumltler anketin bu şekliyle guumlvenirlik ve geccedilerlik testlerinde
kullanılabileceği youmlnuumlnde olmuştur
32 Oumllccedileğin Değerlendirilmesi
Oumllccedileğin verileri bir araya doğru olarak getirebildiğini sorular arasında tutarlılık olduğunu tuumlm
soruların oumllccedileğe olumlu katkı verdiğini ve hatalardan arınmış bir sonuccedil verebileceğini belirlemek
amacıyla anket Mevlana Uumlniversitesinde 407 oumlğrenciye uygulanmış toplanan veriler istatistiksel
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
205
yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına
yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir
Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler
Frekans
Oran
()
Cinsiyet
Kadın 248 6093
Erkek 159 3907
Toplam 407 10000
Okul
Eğitim Fakuumlltesi 156 3833
Hukuk Fakuumlltesi 54 1327
İşletme Fakuumlltesi 51 1253
Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695
Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892
Toplam 407 10000
Uumlniversitedeki Yıl
Bir 113 2777
İki 148 3636
Uumlccedil 77 1892
Doumlrt ve uumlzeri 69 1695
Toplam 407 10000
321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri
Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi
sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda
geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik
oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her
aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır
Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine
bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de
geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal
yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks
değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
206
oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde
puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin
youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan
Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin
yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir
- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040
- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060
- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080
- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1
Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan
oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel
araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan
2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer
oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir
olduğunu ortaya koymaktadır
Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme
yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir
Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir
maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir
korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı
- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde
- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması
ve duumlzeltilmesi gereken madde
- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde
- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul
edilmektedir (Erkuş 2003)
Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi
sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen
020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029
arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği
yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun
yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
207
tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı
verdiği belirlenmiştir
322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları
Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser
Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060
olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin
toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun
olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)
bulunmuştur
Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya
toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr
analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna
iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki
kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı
verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması
gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup
- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik
- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik
- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik
- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik
- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik
oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr
analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme
tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri
arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)
Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel
bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin
de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un
altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
208
24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı
goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli
duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık
diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının
birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun
olacağına karar verilmiştir
ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler
Oumlzd
eğer
ler
Bileşen sayısı
Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml
030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde
bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı
saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde
ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo
adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir
Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde
yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de
sunulmuştur
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
209
Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F
ak
toumlr
Madde Faktoumlr Ağırlığı
1 2 3 4
Ha
rca
ma
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075
Tu
tum
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para
bulundurulmalıdır 043
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073
Alg
ı
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı
yapmak gereksizdir 067
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik
olmaz 064
Ġlgi
8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046
15 Finans konularında eğitim almak isterim 077
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini
izlerim 076
Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108
Varyans () 2170 1024 960 770
323 Madde Ayırt Ediciliği
Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde
edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt
edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik
duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki
ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki
kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin
kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
210
Tablo 3 Korelasyon Katsayıları
Korelasyon
Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi
0 İlişki Yok
01-10 Ccedilok Zayıf
11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf
21-30 Zayıf
31-40 Nispeten Zayıf
41-50 Ccedilok Az Zayıf
51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml
61-70 Nispeten Guumlccedilluuml
71-80 Guumlccedilluuml
81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml
91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml
Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077
arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki
iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)
Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 066 9 053 10 075 8 056
17 066 20 066 11 071 15 077
19 073 22 074 12 068 27 073
21 075 23 075
N= 408 = lt0 001
Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı
arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan
maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde
duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
204
uygun olmasına bağlıdır Bunun iccedilinde oumllccediluuml aracının standardize olması istenir Oumllccedilek kalitesi
standardize edilene kadar maddeleri analiz edilir ve tekrar goumlzden geccedilirilir (Ercan ve Kan 2004)
31 Soru Havuzunun OluĢturulması ve Oumllccedileğin Yapılandırılması
Bu aşamada Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış oumllccedileğinde (FOTDOuml) yer alacak sorular
geliştirilmiştir Finansal okuryazarlık konusunda yabancı literatuumlrde yeterli kuramsal birikimin
bulunması nedeniyle tuumlmdengelim youmlntemi tercih edilmiştir Bu kapsamda geniş bir literatuumlr taraması
yapılarak oumllccedileklerin kuramsal olarak bir temele oturtulması amaccedillanmıştır Oumlzellikle Nash (2011)
Robb ve Woodyard (2011) OECD (2013) Dew ve Xiao (2011) Prawitz vd (2006) ve Jorgensen
(2007) tarafından uygulanan oumllccedilme araccedillarından yararlanılmıştır Yapılan ccedilalışmalar neticesinde başta
tasarruf ve harcama olmak uumlzere finansal konulardaki tutum ve davranışları kapsayan 43 soruluk bir
havuz oluşturulmuştur Sorular hazırlanırken maddelerin yalın accedilık olmasına ve ccedilift olumsuzlama
iccedilermemesine dikkat edilmiştir
İkinci aşamada soru havuzundaki ifadelerin iccedilerik geccedilerliliğinin sağlanması amacıyla uzman
goumlruumlşlerinden yararlanılmıştır Bu doğrultuda soru havuzunda yer alan ifadeler finans alanında ccedilalışan
2 farklı uumlniversiteden 4 akademisyen tarafından değerlendirilmiştir Uzman grubu tarafından araştırma
iccedileriğine uygun olmadıkları duumlşuumlnuumllen ve birbirini tekrarladığı goumlruumllen maddeler ccedilıkarıldıktan sonra
havuzdaki soru sayısı 27‟ye duumlşmuumlştuumlr Daha sonra deneme formu oumllccedilme-değerlendirme alanından 2
akademisyene ve l bir dil uzmanına soruların yapısı dağılımı ifade ve anlatım imla ve noktalama
hataları youmlnuumlnden inceletilmiştir Alınan goumlruumlşler doğrultusunda 6 madde daha deneme formundan
ccedilıkarılmış ve bazı maddeler uumlzerinde duumlzeltmeler yapılmıştır
Oumln uygulama oumlncesi anket 28 sorudan oluşmaktadır İlk 7 soru demografik bilgilere youmlneliktir
Yedinci maddeden itibaren likert tipi tutum oumllccedileği kullanılmıştır Rensis Likert tarafından 1932 yılında
geliştirilmiş olan tutum oumllccedileğinde bireylerin ifadeleri genellikle beş kategori uumlzerinden
derecelendirmeleri istenmektedir Ccediluumlnkuuml kategori sayısı beşten aşağı duumlştuumlkccedile oumllccedilek duumlzeyi accedilısından
bilgi kaybı oluşmakta yuumlkseldikccedile kategoriler arasında belirgin farklılıklar sağlanmaktadır (Erkuş
2003) Oumllccedilek bu doğrultuda 5‟li derecelendirme sistemine goumlre duumlzenlenmiştir Bir sonraki aşamada
Mevlana Uumlniversitesi İşletme Fakuumlltesinden 21 ve Hukuk Fakuumlltesinden 48 oumlğrenciye oumln uygulama
yaptırılmıştır Elde edilen doumlnuumltler anketin bu şekliyle guumlvenirlik ve geccedilerlik testlerinde
kullanılabileceği youmlnuumlnde olmuştur
32 Oumllccedileğin Değerlendirilmesi
Oumllccedileğin verileri bir araya doğru olarak getirebildiğini sorular arasında tutarlılık olduğunu tuumlm
soruların oumllccedileğe olumlu katkı verdiğini ve hatalardan arınmış bir sonuccedil verebileceğini belirlemek
amacıyla anket Mevlana Uumlniversitesinde 407 oumlğrenciye uygulanmış toplanan veriler istatistiksel
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
205
yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına
yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir
Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler
Frekans
Oran
()
Cinsiyet
Kadın 248 6093
Erkek 159 3907
Toplam 407 10000
Okul
Eğitim Fakuumlltesi 156 3833
Hukuk Fakuumlltesi 54 1327
İşletme Fakuumlltesi 51 1253
Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695
Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892
Toplam 407 10000
Uumlniversitedeki Yıl
Bir 113 2777
İki 148 3636
Uumlccedil 77 1892
Doumlrt ve uumlzeri 69 1695
Toplam 407 10000
321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri
Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi
sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda
geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik
oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her
aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır
Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine
bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de
geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal
yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks
değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
206
oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde
puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin
youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan
Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin
yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir
- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040
- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060
- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080
- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1
Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan
oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel
araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan
2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer
oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir
olduğunu ortaya koymaktadır
Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme
yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir
Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir
maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir
korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı
- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde
- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması
ve duumlzeltilmesi gereken madde
- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde
- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul
edilmektedir (Erkuş 2003)
Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi
sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen
020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029
arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği
yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun
yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
207
tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı
verdiği belirlenmiştir
322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları
Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser
Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060
olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin
toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun
olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)
bulunmuştur
Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya
toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr
analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna
iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki
kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı
verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması
gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup
- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik
- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik
- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik
- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik
- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik
oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr
analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme
tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri
arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)
Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel
bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin
de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un
altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
208
24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı
goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli
duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık
diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının
birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun
olacağına karar verilmiştir
ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler
Oumlzd
eğer
ler
Bileşen sayısı
Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml
030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde
bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı
saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde
ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo
adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir
Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde
yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de
sunulmuştur
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
209
Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F
ak
toumlr
Madde Faktoumlr Ağırlığı
1 2 3 4
Ha
rca
ma
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075
Tu
tum
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para
bulundurulmalıdır 043
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073
Alg
ı
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı
yapmak gereksizdir 067
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik
olmaz 064
Ġlgi
8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046
15 Finans konularında eğitim almak isterim 077
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini
izlerim 076
Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108
Varyans () 2170 1024 960 770
323 Madde Ayırt Ediciliği
Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde
edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt
edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik
duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki
ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki
kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin
kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
210
Tablo 3 Korelasyon Katsayıları
Korelasyon
Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi
0 İlişki Yok
01-10 Ccedilok Zayıf
11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf
21-30 Zayıf
31-40 Nispeten Zayıf
41-50 Ccedilok Az Zayıf
51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml
61-70 Nispeten Guumlccedilluuml
71-80 Guumlccedilluuml
81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml
91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml
Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077
arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki
iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)
Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 066 9 053 10 075 8 056
17 066 20 066 11 071 15 077
19 073 22 074 12 068 27 073
21 075 23 075
N= 408 = lt0 001
Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı
arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan
maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde
duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
205
yollardan oumllccedileğin geccedilerlik ve guumlvenirlik analizlerini yapmak uumlzere SPSS 1800 programına
yuumlklenmiştir Katılımcıların temel demografik oumlzellikleriyle ilgili bulgular Tablo 1‟de goumlruumllmektedir
Tablo 1 Katılımcılara Ait Demografik Oumlzellikler
Frekans
Oran
()
Cinsiyet
Kadın 248 6093
Erkek 159 3907
Toplam 407 10000
Okul
Eğitim Fakuumlltesi 156 3833
Hukuk Fakuumlltesi 54 1327
İşletme Fakuumlltesi 51 1253
Mimarlık Muumlhendislik Fakuumlltesi 69 1695
Sağlık Bilimleri Yuumlksek Okulu 77 1892
Toplam 407 10000
Uumlniversitedeki Yıl
Bir 113 2777
İki 148 3636
Uumlccedil 77 1892
Doumlrt ve uumlzeri 69 1695
Toplam 407 10000
321 Oumllccedileğin Ġndirgenmesi ve Ġccedil Tutarlılık Analizleri
Faktoumlr analizinin kullanıldığı ccedilalışmalarda guumlvenilirlik analizlerinin faktoumlr analizinden oumlnce mi
sonra mı yapılacağı konusunda iki farklı yaklaşım bulunmaktadır Her iki youmlntem de belirli koşullarda
geccedilerli veya gerekli olabilmektedir (Şencan 2005) Bu ccedilalışmada her iki aşamada da guumlvenilirlik
oumllccediluumlmlerinin yapılması yoluna gidilmiştir Ayrıca oumllccedileğin belli kıstaslara bağlı olarak indirgendiği her
aşamada da ccedileşitli guumlvenilirlik analizleri yapılmıştır
Oumllccedilekte yer alan soruların indirgenmesinde ilk olarak oumllccedileğin iccedil tutarlılık değerlerine
bakılmıştır İccedil tutarlılık katsayısının hesaplanmasında Lee Joseph Cronbach tarafından 1951‟de
geliştirilmiş olan Cronbach alfa formuumlluuml uygulanmıştır Alfa arka planda yatan gizli kavramsal
yapıdaki değişkenlik hakkında bilgi veren matematiksel hesaplamalara dayanan guumlvenirlik endeks
değeridir ve maddelerin birbiri ile tutarlı olup olmadığını maddelerin hipotetik bir değişkeni oumllccediluumlp
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
206
oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde
puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin
youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan
Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin
yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir
- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040
- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060
- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080
- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1
Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan
oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel
araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan
2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer
oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir
olduğunu ortaya koymaktadır
Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme
yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir
Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir
maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir
korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı
- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde
- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması
ve duumlzeltilmesi gereken madde
- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde
- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul
edilmektedir (Erkuş 2003)
Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi
sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen
020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029
arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği
yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun
yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
207
tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı
verdiği belirlenmiştir
322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları
Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser
Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060
olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin
toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun
olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)
bulunmuştur
Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya
toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr
analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna
iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki
kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı
verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması
gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup
- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik
- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik
- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik
- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik
- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik
oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr
analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme
tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri
arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)
Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel
bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin
de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un
altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
208
24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı
goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli
duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık
diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının
birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun
olacağına karar verilmiştir
ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler
Oumlzd
eğer
ler
Bileşen sayısı
Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml
030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde
bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı
saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde
ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo
adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir
Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde
yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de
sunulmuştur
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
209
Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F
ak
toumlr
Madde Faktoumlr Ağırlığı
1 2 3 4
Ha
rca
ma
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075
Tu
tum
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para
bulundurulmalıdır 043
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073
Alg
ı
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı
yapmak gereksizdir 067
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik
olmaz 064
Ġlgi
8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046
15 Finans konularında eğitim almak isterim 077
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini
izlerim 076
Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108
Varyans () 2170 1024 960 770
323 Madde Ayırt Ediciliği
Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde
edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt
edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik
duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki
ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki
kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin
kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
210
Tablo 3 Korelasyon Katsayıları
Korelasyon
Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi
0 İlişki Yok
01-10 Ccedilok Zayıf
11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf
21-30 Zayıf
31-40 Nispeten Zayıf
41-50 Ccedilok Az Zayıf
51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml
61-70 Nispeten Guumlccedilluuml
71-80 Guumlccedilluuml
81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml
91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml
Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077
arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki
iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)
Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 066 9 053 10 075 8 056
17 066 20 066 11 071 15 077
19 073 22 074 12 068 27 073
21 075 23 075
N= 408 = lt0 001
Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı
arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan
maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde
duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
206
oumllccedilmediğini belirlemektedir Cronbach alfa katsayısı youmlntemi maddeler doğru-yanlış olacak şekilde
puanlanmadığında 1-3 1-4 1-5 gibi puanlandığında kullanılması uygun olan bir iccedil tutarlılık tahmin
youmlntemidir (Oumlncuuml 1994) İstatistik temelli tutarlı tuumlm soruların dikkate alınarak hesaplama yapılan
Cronbach alfa katsayısı 0 ile 1 arasında değişim goumlstermektedir Değerin bire yaklaştıkccedila guumlvenirliğin
yuumlksek olduğu kabul edilmektedir Değer aralıkları şu şekildedir
- Guumlvenilir olmayan oumllccedilek 000 lt α le 040
- Duumlşuumlk guumlvenilirlikte oumllccedilek 040 lt α le 060
- Guumlvenilir oumllccedilek 060 lt α le 080
- Yuumlksek guumlvenilirlikte oumllccedilek 080 lt α le 1
Sosyal bilimlerde guumlvenirlik değerinin en az 070 olması gerektiği belirtilmektedir Oumlte yandan
oumllccedilek geliştirmeye youmlnelik olarak yapılan pilot araştırmalar iccedilin alt duumlzey alfa değeri 060 temel
araştırmalar iccedilin 080 uygulamalı araştırmalar iccedilin 090 - 095 olarak kabul edilmektedir (Şencan
2005) Cronbach alfa katsayısı 21 maddelik oumllccedileğin ilk hali iccedilin 075 olarak hesaplanmıştır Bu değer
oumllccedilekte yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin ilk aşamada guumlvenilir
olduğunu ortaya koymaktadır
Alfa katsayısının guumlvenilir olarak belirlenmesine karşın tam sağlıklı bir değerlendirme
yapılabilmesi iccedilin her bir maddenin ayırt ediciliği ve alfa katsayısına olan etkisi incelenmiştir
Maddelerin ayırt edici guumlcuumlnuumln belirlenmesine youmlnelik madde-test korelasyonu analizinde bir
maddeden alınan puanlarla tuumlm oumllccedilekten alınan puanlar pozitif youmlnde ve yeterince yuumlksek bir
korelasyon goumlsteriyorsa o madde ayırt edici kabul edilmektedir Madde-test korelasyon katsayısı
- 019 ve daha kuumlccediluumlk bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml duumlşuumlk madde
- 020 ile 029 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml orta derecede olan uumlzerinde ccedilalışılması
ve duumlzeltilmesi gereken madde
- 030 ile 039 arasında bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml oldukccedila iyi madde
- 040 ve daha uumlzerinde bir değerde ise ayırt etme guumlcuuml yuumlksek madde olarak kabul
edilmektedir (Erkuş 2003)
Oumllccedilekte bulunan maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi
sonuccedilları incelendiğinde duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen
020‟nin altında olduğu goumlruumllen 13 14 ve 26 maddeler oumllccedilek dışına alınmıştır Değeri 020 ile 029
arasında bulunan doumlrt madde uumlzerinde ise yeniden ccedilalışılmış ve bu maddelerde ifade değişikliği
yapılmıştır Diğer tuumlm maddelerin ise ayırt etme guumlcuumlnuumln yuumlksek veya iyi olduğu saptanmıştır Bunun
yanında oumllccedilek dışında bırakılan doumlrt madde dışındaki her bir maddenin ayrı ayrı elenmesi halinde iccedil
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
207
tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı
verdiği belirlenmiştir
322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları
Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser
Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060
olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin
toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun
olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)
bulunmuştur
Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya
toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr
analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna
iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki
kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı
verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması
gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup
- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik
- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik
- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik
- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik
- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik
oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr
analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme
tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri
arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)
Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel
bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin
de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un
altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
208
24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı
goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli
duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık
diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının
birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun
olacağına karar verilmiştir
ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler
Oumlzd
eğer
ler
Bileşen sayısı
Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml
030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde
bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı
saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde
ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo
adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir
Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde
yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de
sunulmuştur
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
209
Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F
ak
toumlr
Madde Faktoumlr Ağırlığı
1 2 3 4
Ha
rca
ma
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075
Tu
tum
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para
bulundurulmalıdır 043
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073
Alg
ı
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı
yapmak gereksizdir 067
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik
olmaz 064
Ġlgi
8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046
15 Finans konularında eğitim almak isterim 077
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini
izlerim 076
Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108
Varyans () 2170 1024 960 770
323 Madde Ayırt Ediciliği
Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde
edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt
edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik
duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki
ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki
kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin
kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
210
Tablo 3 Korelasyon Katsayıları
Korelasyon
Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi
0 İlişki Yok
01-10 Ccedilok Zayıf
11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf
21-30 Zayıf
31-40 Nispeten Zayıf
41-50 Ccedilok Az Zayıf
51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml
61-70 Nispeten Guumlccedilluuml
71-80 Guumlccedilluuml
81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml
91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml
Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077
arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki
iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)
Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 066 9 053 10 075 8 056
17 066 20 066 11 071 15 077
19 073 22 074 12 068 27 073
21 075 23 075
N= 408 = lt0 001
Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı
arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan
maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde
duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
207
tutarlılık katsayısında bir değer artışı olmayacağı goumlruumllmuumlş ve kalan tuumlm soruların oumllccedileğe olumlu katkı
verdiği belirlenmiştir
322 Accedilıklayıcı Faktoumlr Analizi Uygulaması ve Sonuccedilları
Araştırma suumlrecinde elde edilen verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olup olmadığına Kaiser
Mayer Olkin (KMO) katsayısı ve Barlett testi ile karar verilebilmektedir KMO katsayısının en az 060
olması ve Barlett testinin anlamlı ccedilıkması verilerin faktoumlr analizi iccedilin uygun olduğunu goumlstermektedir
(Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005) Finansal Okuryazarlık Tutum ve Davranış Oumllccedileği (FOTDOuml) elde etmek iccedilin
toplanan verilerin iccedilin KMO katsayısı 0812 olarak elde edilmiştir olup faktoumlr analizi iccedilin uygun
olduğu soumlylenebilir Barlett testi Khi-kare değeri ise istatistiksel olarak anlamlı ( = 120632 plt000)
bulunmuştur
Faktoumlr analizi oumllccedilme aracının yapısını aynı yapıyı ya da niteliği oumllccedilen değişkenleri bir araya
toplayarak oumllccedilmeyi az sayıda faktoumlr ile accedilıklamayı amaccedillayan bir istatistiksel tekniktir Faktoumlr
analizinde aynı faktoumlruuml oumllccedilen maddeler bir araya gelerek ccedileşitli gruplar oluşur Her faktoumlr grubuna
iccedilinde bulunan maddelerin oumlzelliğine goumlre bir faktoumlr adı verilir Bu faktoumlrlerden her biri oumllccedilmedeki
kuramsal yapıyı ifade etmelidir Oumllccedilek maddelerinin faktoumlrlerle olan ilişkisi faktoumlr yuumlkuuml değeri adı
verilen bir katsayı ile belirlenmektedir Bir değişkenin bir faktoumlr grubunda yer alabilmesi iccedilin taşıması
gereken minimum faktoumlr yuumlkuuml değerine sahip olması gereklidir Faktoumlr yuumlkuuml değerleri oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuuml ile ilişkili olup
- 030 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 350 kişilik
- 040 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 200 kişilik
- 050 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 120 kişilik
- 060 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 85 kişilik
- 070 faktoumlr yuumlkuuml iccedilin en az 60 kişilik
oumlrneklem buumlyuumlkluumlğuumlne ihtiyaccedil bulunmaktadır (Şencan 2005) Geliştirilen oumllccedilek 407 kişilik oumlrneklem
buumlyuumlkluumlğuumlne sahip olduğu iccedilin faktoumlr yuumlkuuml en az 030 olarak dikkate alınmıştır Diğer taraftan faktoumlr
analizinde kullanılan Temel Bileşenler Analizi ve buna paralel olarak yapılan Varimax Dik Doumlnduumlrme
tekniği sonucunda faktoumlr yuumlkleri 030‟un altında olan maddeler ile birlikte iki ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri
arasında en az 010 fark olmayan maddelerin de atılması gerekmektedir (Buumlyuumlkoumlztuumlrk 2005)
Bu ccedilerccedilevede ilk aşamada oumllccedileğin tek boyutlu olup olmadığını belirlemek uumlzere temel
bileşenler analizi yapılmıştır Oumllccedileğin birbirinden ilişkisiz faktoumlrlere ayrışıp ayrışmadığını goumlrmek iccedilin
de Varimax dik doumlnduumlrme tekniği uygulanmış ve faktoumlr yuumlkleri incelenmiş ve madde yuumlkuuml 030‟un
altında olan madde bulunmamasına karşın ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında 010‟in altında fark olan 18
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
208
24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı
goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli
duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık
diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının
birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun
olacağına karar verilmiştir
ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler
Oumlzd
eğer
ler
Bileşen sayısı
Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml
030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde
bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı
saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde
ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo
adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir
Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde
yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de
sunulmuştur
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
209
Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F
ak
toumlr
Madde Faktoumlr Ağırlığı
1 2 3 4
Ha
rca
ma
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075
Tu
tum
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para
bulundurulmalıdır 043
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073
Alg
ı
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı
yapmak gereksizdir 067
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik
olmaz 064
Ġlgi
8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046
15 Finans konularında eğitim almak isterim 077
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini
izlerim 076
Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108
Varyans () 2170 1024 960 770
323 Madde Ayırt Ediciliği
Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde
edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt
edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik
duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki
ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki
kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin
kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
210
Tablo 3 Korelasyon Katsayıları
Korelasyon
Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi
0 İlişki Yok
01-10 Ccedilok Zayıf
11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf
21-30 Zayıf
31-40 Nispeten Zayıf
41-50 Ccedilok Az Zayıf
51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml
61-70 Nispeten Guumlccedilluuml
71-80 Guumlccedilluuml
81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml
91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml
Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077
arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki
iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)
Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 066 9 053 10 075 8 056
17 066 20 066 11 071 15 077
19 073 22 074 12 068 27 073
21 075 23 075
N= 408 = lt0 001
Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı
arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan
maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde
duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
208
24 25 ve 28 maddeler oumllccedilekten ccedilıkarılmıştır Kalan 14 maddenin beş faktoumlr altında toplandığı
goumlruumllmuumlştuumlr
Ancak oumlzdeğerler ile ilgili grafik incelendiğinde (Şekil1) ilk doumlrt faktoumlrde yuumlksek ivmeli
duumlşuumlşlerin olduğu bu nedenle varyansa bu doumlrt faktoumlruumln oumlnemli katkısının bulunduğu buna karşılık
diğer faktoumlrlerdeki duumlşuumlşlerin yatay bir hal almaya başladığı başka bir ifade ile varyansa katkılarının
birbirine yakın olduğu goumlruumllmuumlş ve bu nedenle faktoumlr sayısının doumlrt olarak sınırlandırılmasının uygun
olacağına karar verilmiştir
ġekil 1 Faktoumlrlere Goumlre Oumlzdeğerler
Oumlzd
eğer
ler
Bileşen sayısı
Temel bileşenler analizi faktoumlr sayısı doumlrt ile sınırlandırılıp yeniden yapılmış ve faktoumlr yuumlkuuml
030‟un altında olan veveya ayrı faktoumlrdeki yuumlkleri arasında en az 010 fark olmayan madde
bulunmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Doumlrt faktoumlrluuml yeni yapının toplam varyansın 4924‟nuuml accedilıkladığı
saptanmıştır Faktoumlr analizi sonucunda ortaya ccedilıkan doumlrt boyut iccedilerdikleri maddeler goumlz oumlnuumlnde
bulundurularak isimlendirilmiştir Bu ccedilerccedilevede ldquoharcamardquo adının verildiği faktoumlr altında 4 madde
ldquotutumrdquo adlandırılan faktoumlrde 4 madde ldquoalgırdquo şeklinde isimlendirilen faktoumlr altında 3 madde ve ldquoilgirdquo
adının verildiği faktoumlr altında 3 madde toplandığı belirlenmiştir
Yapılan bu işlemler sonucunda oumllccedilekte kalan toplam 14 maddenin faktoumlrlere goumlre madde
yuumlkleri ile faktoumlrlerin oumlzdeğerleri ve varyansı accedilıklama miktarlarına ilişkin bulgular Tablo2‟de
sunulmuştur
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
209
Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F
ak
toumlr
Madde Faktoumlr Ağırlığı
1 2 3 4
Ha
rca
ma
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075
Tu
tum
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para
bulundurulmalıdır 043
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073
Alg
ı
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı
yapmak gereksizdir 067
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik
olmaz 064
Ġlgi
8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046
15 Finans konularında eğitim almak isterim 077
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini
izlerim 076
Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108
Varyans () 2170 1024 960 770
323 Madde Ayırt Ediciliği
Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde
edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt
edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik
duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki
ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki
kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin
kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
210
Tablo 3 Korelasyon Katsayıları
Korelasyon
Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi
0 İlişki Yok
01-10 Ccedilok Zayıf
11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf
21-30 Zayıf
31-40 Nispeten Zayıf
41-50 Ccedilok Az Zayıf
51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml
61-70 Nispeten Guumlccedilluuml
71-80 Guumlccedilluuml
81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml
91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml
Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077
arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki
iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)
Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 066 9 053 10 075 8 056
17 066 20 066 11 071 15 077
19 073 22 074 12 068 27 073
21 075 23 075
N= 408 = lt0 001
Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı
arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan
maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde
duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
209
Tablo 2 Oumllccedilek Maddelerinin Faktoumlr Yuumlkleri Oumlzdeğerleri ve Varyans Oranları F
ak
toumlr
Madde Faktoumlr Ağırlığı
1 2 3 4
Ha
rca
ma
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir 064
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil 054
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım 070
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam 075
Tu
tum
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para
bulundurulmalıdır 043
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım 039
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım 085
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım 073
Alg
ı
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir 068
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı
yapmak gereksizdir 067
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik
olmaz 064
Ġlgi
8 Parasal konular ilgimi ccedilekmez 046
15 Finans konularında eğitim almak isterim 077
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini
izlerim 076
Oumlzdeğer(Eigenvalue) 304 143 134 108
Varyans () 2170 1024 960 770
323 Madde Ayırt Ediciliği
Bu boumlluumlmde madde toplam korelasyonu youmlntemine goumlre faktoumlrlerdeki her bir maddeden elde
edilen puanlar ile faktoumlrlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanarak madde ayırt
edicilik duumlzeyleri test edilmiştir Boumlylelikle her bir maddenin oumllccedileğin genel amacına hizmet edebilirlik
duumlzeyleri ile her bir maddeden elde edilen puan ile oumllccedileğin genelinden elde edilen puan arasındaki
ilişkiler test edilmiştir (Korkmaz ve Yeşil 2011) Korelasyon katsayısı +1 ya da -1 e yakın ise ilişki
kuvvetli sıfıra yakın ise ilişkinin zayıf olduğu kabul edilmektedir İki değişken arasındaki ilişkinin
kuvveti Tablo 3‟de goumlsterildiği şekilde değerlendirilebilir (Nakip 2003)
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
210
Tablo 3 Korelasyon Katsayıları
Korelasyon
Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi
0 İlişki Yok
01-10 Ccedilok Zayıf
11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf
21-30 Zayıf
31-40 Nispeten Zayıf
41-50 Ccedilok Az Zayıf
51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml
61-70 Nispeten Guumlccedilluuml
71-80 Guumlccedilluuml
81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml
91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml
Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077
arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki
iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)
Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 066 9 053 10 075 8 056
17 066 20 066 11 071 15 077
19 073 22 074 12 068 27 073
21 075 23 075
N= 408 = lt0 001
Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı
arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan
maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde
duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
210
Tablo 3 Korelasyon Katsayıları
Korelasyon
Katsayıları (+- ) ĠliĢki Derecesi
0 İlişki Yok
01-10 Ccedilok Zayıf
11-20 Nispeten Ccedilok Zayıf
21-30 Zayıf
31-40 Nispeten Zayıf
41-50 Ccedilok Az Zayıf
51-60 Ccedilok Az Guumlccedilluuml
61-70 Nispeten Guumlccedilluuml
71-80 Guumlccedilluuml
81-90 Nispeten Ccedilok Guumlccedilluuml
91-100 Ccedilok Guumlccedilluuml
Oumllccedilekte yer alan maddelerin test korelasyon katsayıları Tablo 4‟de goumlruumllduumlğuuml gibi 053 ile 077
arasında değişmektedir Bu veriler her bir maddenin faktoumlruumln geneli ile anlamlı pozitif ve tutarlı ilişki
iccedilerisinde olduğunu ifade etmektedir (plt0001)
Tablo 4 Madde-Faktoumlr Puanları Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 066 9 053 10 075 8 056
17 066 20 066 11 071 15 077
19 073 22 074 12 068 27 073
21 075 23 075
N= 408 = lt0 001
Aynı amaccedilla her bir madde ile o madde puanının ccedilıkarılarak hesaplanan faktoumlruumln toplam puanı
arasındaki duumlzeltilmiş korelasyonlar da hesaplanmış ve Tablo 5‟de sunulmuştur Oumllccedilekte bulunan
maddelerin ayırt ediciliğini değerlendirmek amacıyla yapılan madde analizi sonuccedilları incelendiğinde
duumlzeltilmiş madde-toplam korelasyon değerleri alt sınır olarak kabul edilen 020‟nin altında kalan
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
211
madde olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Her bir maddenin ait olduğu faktoumlr ile arasındaki duumlzeltilmiş korelasyon
katsayıları 051 ile 065 arasında değişmektedir
Tablo 5 Madde-Faktoumlr Puanları DuumlzeltilmiĢ Korelasyon Değerleri
Kuumlme 1 Kuumlme 2 Kuumlme 3 Kuumlme 4
(Harcama) (Tutum) (Algı) (Ġlgi)
Madde No r Madde No r Madde No r Madde No r
16 053 9 051 10 060 8 054
17 053 20 057 11 056 15 062
19 064 22 062 12 052 27 058
21 065 23 064
324 Oumllccedileğin Guumlvenirliği
Oumllccedileğin guumlvenirliğini hesaplamak uumlzere veriler uumlzerinde iccedil tutarlılık ve kararlılık analizleri
yapılmıştır
Toplam 14 maddeden ve 4 faktoumlrden oluşan oumllccedileğin bir buumltuumln olarak ve faktoumlrlere goumlre
guumlvenirlik analizleri Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı formuumlluuml kullanılarak hesaplanmış ve Tablo
6‟da sunulmuştur Hesaplanan değerler oumllccedilekte ve bir faktoumlrde yer alan maddeler arasında guumlccedilluuml bir iccedil
tutarlılık bulunduğunu ve oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu ortaya koymaktadır
Tablo 6 Oumllccedileğin Geneli ve Faktoumlrlerine Ait Guumlvenirlik Değerleri (Cronbach alfa)
Faktoumlrler Madde Sayısı Cronbach Alfa
Harcama 4 078
Tutum 4 076
Algı 3 078
İlgi 3 077
FOTDOuml 14 072
Guumlvenilir bir oumllccedilme aracının kararlı oumllccediluumlmler yapabilmesi gerekmektedir Bu kapsamda oumllccedileğin
kararlılık duumlzeyi ise test-tekrar test youmlntemi kullanılarak hesaplanmıştır Oumllccedileğin 14 maddelik son
formu uygulamanın yapıldığı uumlniversitenin 45‟i Hukuk Fakuumlltesi ve 39‟u İşletme Fakuumlltesi olmak
uumlzere toplam 84 oumlğrencisine beş hafta sonra tekrar uygulanmıştır Her iki uygulama sonunda elde
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
212
edilen puanlar arasındaki ilişki her bir madde accedilısından incelenmiş ve hem oumllccedilekte yer alan her bir
maddenin hem de oumllccedileğin genelinin kararlı oumllccediluumlmler yapabilme oumlzelliği test edilmiştir
Tablo 7 Maddelerin Test-tekrar Test Korelasyon Katsayıları
Madde No r Madde No r
19 075 16 067
8 057 17 057
9 054 20 062
10 078 21 074
11 069 22 073
12 068 23 066
15 077 27 081
N= 84 =lt0 001
Oumllccedileği oluşturan her bir maddenin test-tekrar test youmlntemi ile elde edilen korelasyon
katsayılarının 054 ile 081 arasında değiştiği ve tuumlm ilişkilerin anlamlı ve pozitif olduğu goumlruumllmuumlştuumlr
(plt0001) Guumlvenirlik oumllccedileğin kararlılık tutarlılık ve duyarlılık oumlzellikleriyle ilgilidir Bu nedenle
kararlılık katsayısı şeklinde belirlenen bu değerler oumllccedileğin guumlvenilir olduğuna bir kanıt olarak
değerlendirilmektedir (Hovardaoğlu 2000 Korkmaz vd 2011) Buna goumlre oumllccedileğin kararlı oumllccediluumlmler
yapabildiği soumlylenebilir Oumllccedileğin faktoumlrlerine ilişkin test-tekrar test sonuccedillarını goumlsteren bulgular ise
Tablo 8‟de oumlzetlenmiştir
Tablo 8 Faktoumlrlerin Test-Tekrar Test Korelasyon Katsayıları
İkinci Uygulama
Faktoumlr 1 Faktoumlr 2 Faktoumlr 3 Faktoumlr 4
İlk
Uy
gu
lam
a
Faktoumlr 1 076
Faktoumlr 2 075
Faktoumlr 3 097
Faktoumlr 4 093
N= 84 =lt0 001
Faktoumlrlerin test-tekrar test youmlntemi sonucu hesaplanan korelasyon katsayılarının 075 ile 097
arasında değiştiği ve her bir ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir (plt001) Buna goumlre
oumllccedilekte belirlenen faktoumlrlerin de kararlı oumllccediluumlmler yapabildiği soumlylenebilir Guumlvenirlik analizleri
ccedilerccedilevesinde elde edilen değerlerin tamamı dikkate alındığında ise geliştirilen oumllccedileğin tutarlı ve kararlı
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
213
oumllccediluumlmler yapabilme youmlnuumlyle guumlvenirlik oumlzelliğine sahip olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr
4 SONUCcedil
Bu ccedilalışmada başta harcama ve tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek bir oumllccedilek geliştirilmiştir FOTDOuml beş basamaklı likert
tipi bir oumllccedilek olup 14 maddeden oluşmaktadır Oumllccedileğin yapı geccedilerliğini belirlemek amacıyla yapılan
faktoumlr analizi sonuccedilları varyansın 4924‟nuuml accedilıklayan beş faktoumlr olduğunu ortaya koymuştur Bu
faktoumlrler harcama tutum algı ve ilgi olarak isimlendirilmiştir
Oumllccedilekte yer alan maddelerin her birinin ait olduğu faktoumlr ile oumllccediluumllmeye ccedilalışılan oumlzellikleri ne
duumlzeyde oumllccedilebildiğini belirlemek uumlzere veriler uumlzerinde madde faktoumlr korelasyonları hesaplanmıştır
Buna goumlre oumllccedilekte yer alan her bir maddenin ve her bir faktoumlruumln oumllccedileğin geneli ile oumllccediluumllmek istenen
oumlzelliği oumllccedilebilme amacına anlamlı duumlzeyde hizmet ettiği ve her bir maddenin istenilen duumlzeyde ayırt
edici olduğu soumlylenebilir
Oumllccedileğin guumlvenirlik ccedilalışmasında iccedil tutarlılık ve test-tekrar test youmlntemleri kullanılmıştır Oumllccedileğin
iccedil tutarlığı Cronbach alfa guumlvenirlik katsayısı ile incelenmiştir FOTDOuml‟nin buumltuumlnuumlne ilişkin iccedil tutarlık
katsayısı 072 bulunurken alt oumllccedilekler iccedilin ise sırasıyla 078 075 078 ve 077 olarak hesaplanmıştır
Oumllccedileği oluşturan test-tekrar test youmlntemi ile elde her bir maddenin korelasyon katsayılarının 054 ile
081 arasında ve faktoumlrlerin korelasyon katsayılarının 075 ile 097 arasında değiştiği ve her bir
ilişkinin anlamlı ve pozitif olduğu belirlenmiştir
Elde edilen değerler ccedilerccedilevesinde FOTDOuml‟nin hem faktoumlrler hem de geneli iccedilin guumlvenilir
oumllccediluumlmler yapabildiğini ve başta harcama ile tasarruf olmak uumlzere bireylerin finansal tutum ve
davranışlarının belirlenmesinde kullanılabilecek geccedilerli ve guumlvenilir bir oumllccedilek olduğunu soumlylemek
muumlmkuumlnduumlr
Ccedilalışmada oumlrneklem olarak uumlniversite oumlğrencileri alınmış olmasına karşın bu sınırlılık yalnızca
oumllccedilek geliştirme ccedilalışmasını gerccedilekleştirmek iccedilindir FOTDOuml‟nuumln literatuumlrdeki benzer ccedilalışmalarda
olduğu gibi farklı oumlğrenci grupları ebeveynler emekliler meslek grupları emekliler ve toplumun
diğer kesimlerinde daha geniş oumlrneklemlerle veya başka zaman dilimlerinde aynı oumlrneklemle yeniden
oumllccediluumlmlenmesi oumllccedileğin geccedilerliğinin ve guumlvenilirliğinin daha ileri duumlzeyde belirlenmesini sağlayacaktır
Diğer taraftan literatuumlr taramasından finansal okuryazarlığın gerek tutum ve davranış gerekse bilgi ve
beceri boyutlarına youmlnelik araştırmalarda kullanılan oumllccedilme araccedillarının uumllkemiz mevzuat ve
uygulamalarına uyarlanması veya yeni oumllccedilme araccedilları geliştirilmesi konusunda metodolojik
ccedilalışmaların artırılması gerektiği anlaşılmaktadır Ayrıca bireylerin finansal tutumları ve davranışları
uumlzerinde başta finansal bilgi ve beceri olmak uumlzere sosyal kuumlltuumlrel ve dini faktoumlrlerin etkileri de
araştırılmalıdır
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
214
KAYNAKCcedilA
Ajzen I ve Fishbein M (1977) bdquobdquoAttitudendashbehavior Relations A theoretical Analysis and Review of
Empirical Research‟‟ Psychological Bulletin 84 888ndash918
Atkinson A ve Messy FA (2012) bdquobdquoMeasuring Financial Literacy ndash Results of the OECD
International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study httpwwwoecd-
ilibraryorgfinance-and-investmentmeasuring-financial-literacy_5k9csfs90fr4-en
(17042014)
Bernheim DB (1995) bdquobdquoDo Households Appreciate Their Financial Vulnerabilities An analysis of
Actions Perceptions and Public Policy‟‟ Tax Policy and Economic Growth American Council
for Capital Formation Washington DC 1-30
Bernheim DB (1995) (1998) bdquobdquoFinancial Illiteracy Education and Retirement Saving‟‟ Living with
Defined Contribution Pensions 38-68
Bernheim DB Garett DM va Maki DM (2001) ldquoEducation and Savings The Long-Term Effects
of High School Financial Curriculum Mandates‟‟ Journal of Public Economics 80(3) 435-465
Buumlyuumlkoumlztuumlrk Ş (2005) Sosyal Bilimler İccedilin Veri Analizi El Kitabı Pegem Yayıncılık Ankara
Courchane M ve Zorn P (2005) bdquobdquoConsumer Literacy and Creditworthiness‟‟
httpwwwchicagofedorgdigital_assetsothersevents2005promises_and_pitfallspaper_litera
cypdf (11042104)
Dew J ve Xiao JJ (2011) bdquobdquoThe Financial Management Behavior Scale Development and
Validation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 22(1) (43-59)
Eckes T ve Six B (1994) bdquobdquoFact and Fiction in Attitude-behavior Research A Meta-analysis‟‟
Social Psychology 25 253-271
Ercan İ ve Kan İ (2004) bdquobdquoOumllccedileklerde Guumlvenirlik ve Geccedilerlik‟‟ Uludağ Universitesi Tıp Fakuumlltesi
Dergisi 30(3) 211-216
Erkuş A (2003) Psikometri Uumlzerine Yazılar Tuumlrk Psikologlar Derneği Yayınları No24 Ankara
Garcia MTM Barros C ve and Silvestre A (2011) bdquobdquoSaving Behaviour Evidence from
Portugal‟‟ International Review of Applied Economics 25(2) pp225-238
Goumlnen E ve Oumlzmete E (2007) bdquobdquoFinansal Refah Finansal Youmlnetim Suumlrecinden Duyulan Tatmin
Finansal Davranışlar İle Oumlz-saygı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi‟‟ Aile ve Toplum Eğitim-
Kuumlltuumlr ve Araştırma Dergisi 9(3-11) 11 57-70
Hastings JS Madrian B C ve Skimmyhorn WL (2013) bdquobdquoFinancial Literacy Financial Education
and Economic Outcomes‟‟ Annual Review of Economics 5(1)347-373
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
215
Hilgerth MA Hogarth JM ve Beverly SG (2003) ldquoHousehold Financial Management The
Connection between Knowledge and Behaviorrdquo Federal Reserve Bulletin 89(7) 309-322
Holzmann R (2010) bdquoBringing Financial Literacy and Education to Low and Middle Income
CountriesThe Need to Review Adjust and Extend Current Wisdom‟‟ World Bank Social
Protection Discussion Paper No 56501
Hogarth JM (2002) bdquobdquoFinancial Literacy and Family and Consumer Sciences‟‟ Journal of Family
and Consumer Sciences 94(1) 15-28
Hovardaoğlu S (2000) Davranış Bilimleri İccedilin Araştırma Teknikleri Ve-Ga Yayınevi Ankara
İnceoğlu M (2010) Tutum Algı İletişim Beykent Uumlniversitesi Yayınevi 5Baskı İstanbul
Jorgensen BL (2007) bdquobdquoFinancial Literacy of College Students Parental and Peer Influences‟‟
Master‟s Thesis Virginia Polytechnic Institute and State University
httpscholarlibvteduthesesavailableetd-10162007-143627unrestrictedCSFLCSurvey pdf
(16022014)
Korkmaz Ouml Şahin A ve Yeşil R (2011) bdquobdquoBilimsel Araştırmaya Youmlnelik Tutum Oumllccedileği Geccedilerlilik
ve Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ İlkoumlğretim Online Dergisi 10(3) 976-973
Korkmaz Ouml ve Yeşil R (2011) bdquobdquoMedya ve Televizyon Okuryazarlık Duumlzeyleri Oumllccedileği Geccedilerlilik ve
Guumlvenirlik Ccedilalışması‟‟ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8(2) 110-126
Lusardi A ve Peter T (2008) bdquobdquoDebt Literacy Financial Experiences and Overindebtedness‟‟
National Bureau of Economic Research Inc Cambridge
Nakip M (2003) Pazarlama Araştırmaları Teknikler ve (SPSS Destekli) Uygulamalar Seccedilkin
Kitabevi Ankara
Nash J (2011) bdquobdquoAdult Financial Literacy in Australia‟‟ Australia and New Zealand Banking Group
Limited Social Resarch
OECD (2013) bdquobdquoOECDINFE Toolkit to Measure Financial Literacy and Inclusion Guidance Core
Questionnaire and Supplementary Questions‟‟ httpwwwoecdorgdaffinfinancial ndasheducation
TrustFund2013OECDINFE toolkit to_measure_fin_lit_and_fin_incl pdf (24022014)
Oumlncuuml H (1994) Eğitimde Oumllccedilme ve Değerlendirme Matser Basım San Ve Tic Ltd Şti Ankara
Prawitz Aİ vd (2006) bdquobdquoIncharge Financial DistressFinancial Well-Being Scale Development
Administration and Score Interpretation‟‟ Journal of Financial Counseling and Planning 17(1)
34-50
Robb C ve Woodyard AS (2011) bdquobdquoFinancial Knowledge and Best Practice Behavior‟‟ Journal of
Counseling and Planning 22(1) 60-70
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
216
Sevim N Temizel F ve Sayılır Ouml (2012) bdquobdquoThe Effects of Financial Literacy on the Borrowing
Behaviour of Turkish Financial Consumers‟‟ International Journal of Consumer Studies 36(5)
573-579
Şencan H (2005) Sosyal ve Davranışsal Oumllccediluumlmlerde Guumlvenilirlik ve Geccedilerlilik Seccedilkin Yayıncılık
Ankara
Tuumltuumlncuuml Ouml ve Kuumlccediluumlkusta D (2008) ldquoOrganizasyonlarda Bireyler Davranış Tutum ve Motivasyonrdquo
2 Uluslararası Katılımlı Sterilizasyon Konferansı Şubat 21-24 Ccedileşme İzmir
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
217
Ek 1 Taslak Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Parasal konularla uğraşmak zevklidir
14 Beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaccedillarımın dışında para
harcamaktan hoĢlanmam
15 Finans konularında eğitim almak isterim
16 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
17 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
18 Kazandığımdan fazla para harcamamaya oumlzen goumlsteririm
19 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
20 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
21 Paramın nasıl bittiğini anlamam
22 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
23 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
24 Elektrik su doğalgaz ve telefon faturalarımı zamanında oumlderim
25 Uzun suumlreli finansal hedeflerime ulaşmak iccedilin ccedilaba goumlsteririm
26 Para biriktirmek iccedilin sıkıntıya girmem
27 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
28 Guumlnluumlk olarak yaşarım ve parasal accedilıdan yarını duumlĢuumlnmem
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Youmlnetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi - Cilt13 Sayı1 (Ocak 2015) - Doi httpdxdoiorg1011611JMER408
218
Ek 2 Nihai Oumllccedilek Maddeleri
Ta
ma
men
ka
tılı
yo
rum
Old
uk
ccedila f
azl
a
ka
tılı
yo
rum
Kıs
men
ka
tılı
yo
rum
Ccedilo
k a
z
ka
tılı
yo
rum
Hiccedil
ka
tılm
ıyo
rum
8 Para ile ilgili konular karmaşıktır
9 Planlanmamış harcamalar iccedilin koumlşede para bulundurulmalıdır
10 Finansal planlama ve buumltccedile ccedilok parası olanlar iccedilin gereklidir
11 Guumlnluumlk ve haftalık gibi kısa doumlnemler iccedilin harcama planı yapmak
gereksizdir
12 Ne yaparsam yapayım finansal durumumda bir değişiklik olmaz
13 Finans konularında eğitim almak isterim
14 Alışveriş yapmak mutluluğum iccedilin ccedilok oumlnemlidir
15 Para harcanmak iccedilindir biriktirmek iccedilin değil
Her
za
ma
n
Gen
elli
kle
Ara
sır
a
Ccedilo
k N
ad
iren
Hiccedil
bir
za
ma
n
16 Harcamalarımı kontrol etmekte zorlanırım
17 Haftalık ve aylık harcama planları yaparım
18 Paramın nasıl bittiğini anlamam
19 Alışveriş yaparken fiyatları kıyaslarım
20 Bir şey satın alırken finansal durumumu dikkate alırım
21 Gazetelerin ve televizyonların ekonomi ve finans haberlerini izlerim
Top Related