4Araling Panlipunan
Patnubay ng Guro
Ang aklat sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected].
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas
ii
Araling Panlipunan – Ikaapat na BaitangPatnubay ng GuroUnang Edisyon 2015ISBN: ___________
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda /materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay sa isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSCPangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhDDirektor IV: Marilyn D. Dimaano, EdDDirektor III: Marilette R. Almayda, Phd
Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro
Konsultant: Florisa B. Simeon
Tagasuri at Editor: Aurea Jean A. Abad
Mga Manunulat: Ma. Corazon V. Adriano, Marian A. Caampued, Charity A. Capunitan, Walter F. Galarosa, Noel P. Miranda, Emily R. Quintos
Belen P. Dado, Ruth A. Gozun, Rodante S. Magsino, Maria Lucia L. Manalo, Jose B. Nabaza, Evelyn P. Naval
Illustrator: Peter D. Peraren
>ĂLJŽƵƚ��ƌƟƐƚͬ�ĞƐŝŐŶĞƌ͗ Florian F. Cauntay, Belinda A. Baluca
Punong Tagapangasiwa: Anna Lourdes Abad-Falcon
Inilimbag sa Pilipinas ng ____________Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)Office Address: 5th Floor, Mabini Bldg., DepEd Complex, Meralco Avenue Pasig City, Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072E-mail Address: [email protected]
iii
Paunang Salita
Ang Patnubay ng Guro 4 ay inihanda upang maging gabay ng guro sa pagtuturo ng Araling Panlipunan sa ikaapat na baitang. Tulad ng aklat para sa mga mag-aaral, nahahati ang Patnubay sa apat na yunit. Nakapaloob sa bawat aralin ng yunit ang layunin, paksang aralin, pamamaraan ng pagtuturo, at pagtataya. Bawat yunit ay nagtatapos sa lagumang pagsusulit.
Ang nilalaman ng patnubay ay naaayon sa pangangailangan na nakasaad sa kompetensi. Mahalagang ihanda ng guro nang mas maaga ang mga kagamitang kailangan sa pagtuturo na nakasaad sa bawat aralin.
Datapwat masasabing buo ang pagtalakay sa mga aralin, ang mga guro ay may layang magdagdag o magbago ng mga kagamitan, halimbawa, o paraan ng talakayan, ayon sa pangangailangan ng aralin.
Inaasahang ang Patnubay na ito ay makatutulong sa pagiging lalong malikhain ng mga guro, at magsilbing gabay nila sa lubusang pagkatuto ng mga mag-aaral.
Ang mga May-akda
iv
v
Mga Nilalaman
YUNIT I ANG AKING BANSA ................................. 1
ARALIN 1 Ang Pilipinas ay Isang Bansa ...................................... 1
2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas .................................... 4
3 Ang Teritoryo ng Pilipinas ........................................... 9
4 Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal ............................. 12
5 Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa ..... 16
6 Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri
ng Pananim at Hayop sa Pilipinas .............................. 18
7 Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular .............. 22
8 Mga Pangunahing Anyong Lupa
at Anyong Tubig sa Bansa .......................................... 24
9 Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa ........... 28
10 Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan
bilang Yamang Likas ng Bansa ................................... 31
11 Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon
ng Bansa ........................................................................ 35
12 Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa ............. 38
13 Ang Pilipinas bilang Bahagi
ng Pacific Ring of Fire .................................................. 41
14 Kahalagahan ng Katangiang Pisikal
sa Pag-unlad ng Bansa ................................................. 44
Lagumang Pagsusulit ............................................................................. 48
vi
YUNIT II LIPUNAN, KULTURA, AT EKoNomIYA NG AKING BANSA ..................................... 51
ARALIN 1 Pag-uugnay ng Kapaligiran at Uri ng Hanapbuhay .. 52
2 Mga Produkto at Kalakal sa Iba’t Ibang Lokasyon
ng Bansa ....................................................................... 55
3 Mga Pakinabang na Pang-ekonomiko
ng mga Likas na Yaman ............................................. 57
4 Mga Isyung Pangkapaligiran ng Bansa ...................... 59
5 Matalino at Di-Matalinong Paraan
ng Pangangasiwa ng mga Likas na Yaman
ng Bansa ........................................................................ 62
6 Kaugnayan ng Matalinong Pangangasiwa
ng mga Likas na Yaman sa Pag-unlad ng Bansa ....... 65
7 Pananagutan sa Pangangasiwa
at Pangangalaga ng Pinagkukunang-Yaman
ng Bansa ........................................................................ 66
8 Mga Mungkahing Paraan ng Wastong Pangangasiwa
ng Likas na Yaman ng Bansa ..................................... 71
9 Pagtangkilik sa Sariling Produkto
para sa Pag-unlad at Pagsulong ng Bansa.................. 75
10 Hamon at Oportunidad sa mga Gawaing
Pangkabuhayan ng Bansa ........................................... 79
11 Likas Kayang Pag-unlad .............................................. 82
12 Kulturang Pilipino ........................................................ 86
13 Mga Pamanang Pook .................................................... 89
14 Pagsulong at Pag-unlad ng Kultura ............................ 90
15 Ang Kultura at Pagbubuo ng Pagkakakilanlang
Pilipino .......................................................................... 93
16 Ugnayan ng Heograpiya, Kultura
at Kabuhayan sa Pagkakakilanlang Pilipino ............ 96
17 Pambansang Awit at Watawat
bilang mga Sagisag ng Bansa ..................................... 98
18 Pagpapahalaga at Pagmamalaki
sa Kulturang Pilipino ................................................... 101
Lagumang Pagsusulit……………………………………… ....................... 103
vii
YUNIT III ANG PAmAmAhALA SA AKING BANSA ..................................... 109
ARALIN 1 Ang Pambansang Pamahalaan at Kapangyarihan
ng Sangay Nito ............................................................. 109
2 Mga Antas ng Pamahalaan .......................................... 111
3 Ang mga Namumuno sa Bansa.................................... 113
4 Paraan ng Pagpili at Kapangyarihan
ng mga Namumuno ng Bansa ...................................... 115
5 Paghihiwalay ng Kapangyarihan
at Check and Balance sa mga Sangay
ng Pamahalaan ............................................................. 118
6 Epekto ng Mabuting Pamumuno
sa Pagtugon sa mga Pangangailangan ng Bansa ....... 120
7 Kahulugan ng mga Simbolo at Sagisag
ng Kapangyarihan ng Pamahalaan ............................. 122
8 Mga Programang Pangkalusugan ............................... 125
9 Mga Pamamaraan ng Pagpapaunlad
ng Edukasyon sa Bansa ............................................... 126
10 Mga Programang Pangkapayapaan ............................ 128
11 Paraan ng Pagtataguyod sa Ekonomiya ng Bansa ..... 130
12 Mga Programang Pang-impraestruktura
ng Pamahalaan ............................................................. 132
13 Tungkulin ng Pamahalaan sa Pagtataguyod
ng Karapatan ng Bawat Mamamayan ........................ 135
14 Iba pang Gawain ng Pamahalaan
para sa Kabutihan ng Lahat ........................................ 136
15 Pagtutulungan ng Pamahalaang Lokal
at Iba pang Tagapaglingkod ng Pamayanan .............. 138
Lagumang Pagsusulit……………………………………… ....................... 141
viii
YUNIT IV AKo SA PAG-UNLAd NG AKING BANSA .................................... 145
ARALIN 1 Ang Pagkamamamayang Pilipino ............................... 145
2 Mga Karapatan ng Mamamayang Pilipino ................. 149
3 Mga Tungkulin ng Mamamayang Pilipino ................. 153
4 Mga Tungkuling Kaakibat ng mga Karapatan
ng Mamamayang Pilipino ............................................ 158
5 Kahulugan at Kahalagahan
ng Gawaing Pansibiko .................................................. 162
6 Mga Gawain at Epekto ng Gawaing Pansibiko .......... 164
7 Pagpapahalaga ng Mamamayan
sa Pagtataguyod ng Pambansang Kaunlaran ............. 166
8 Pagpapaunlad ng Sarili, Pagpapaunlad ng Bayan ..... 169
9 Mga Katangian ng Produktibong Mamamayan ......... 173
10 Pagpapahalaga sa mga Kontribusyon
ng mga Pilipino sa Daigdig .......................................... 175
11 Pakikilahok sa mga Programa at Proyekto
na Nagtataguyod ng mga Karapatan .......................... 177
Lagumang Pagsusulit ............................................................................. 181
Talahuluganan ....................................................................................... 186
ix
K to 12 Gabay Pangkurikulum
ARALING PANLIPUNAN
Baitang 4
Marso 25, 2014
x
xi
mGA KAKAYAhAN 1. Pagsisiyasat 2. Pagsusuri at Interpretasyon ng Datos 3. Pagsusuri at Interpretasyon ng Impormasyon 4. Pagsasaliksik 5. Komunikasyon 6. Pagtupad sa Pamantayang Pang-etika
PANGUNAhING PAmANTAYAN NG YUGTo (4–6)Naipamamalas ang mga kakayahan bilang batang produktibo, mapanagutan at makabansang mamamayang Pilipino gamit ang kasanayan sa pagsasaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman at pakikipag-talastasan at pag-unawa sa mga batayang konsepto ng heograpiya, kasaysayan, ekonomiya, pamamahala, sibika at kultura tungo sa pagpapanday ng maunlad na kinabukasan para sa bansa.
PAmANTAYAN SA PAGKATUToNaipagmamalaki ang pagka-Pilipino at ang bansang Pilipinas nang may pagpa-pahalaga sapagkakaiba-iba ng mga kulturang Pilipino batay sa paggamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
SAKLAW
ANG BANSANG PILIPINASPagpapahalaga sa pambansang pagkakakilanlan at ang mga kontribusyon ng bawat rehiyon sa paghubog ng kulturang Pilipino at pambansang pag-unlad gamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
xii
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
K to
12
Aral
ing
Panl
ipun
an G
abay
Pan
gkur
ikul
um D
isye
mbr
e 20
13
Pa
hina
38
ng 1
20�
BA
ITA
NG
4
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
: N
aipa
gmam
alak
i ang
pag
ka-P
ilipi
no a
t an
g ba
nsan
g Pi
lipin
as n
a m
ay p
agpa
paha
laga
sa
pagk
akai
ba-ib
a ng
mga
kul
tura
ng P
ilipi
no b
atay
sa
pagg
amit
ng m
ga k
asan
ayan
sa
heog
rapi
ya, p
ag-u
naw
a sa
kul
tura
at
kabu
haya
n, p
akik
ilaho
k sa
pam
amah
ala
at p
agpa
paha
laga
sa
mga
m
ithiin
ng
bans
ang
Pilip
inas
.
NIL
ALA
MA
N
(Con
tent
)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(C
onte
nt S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P
(Per
form
ance
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(
Lear
ning
Com
pete
ncie
s)
CO
DE
LEA
RN
ING
M
ATE
RIA
LS
UN
AN
G M
AR
KA
HA
N -
Ang
Aki
ng B
ansa
A.
Pa
gkila
la s
a Ba
nsa
Ang
mag
-aar
al a
y…
na
ipam
amal
as a
ng p
ag-
unaw
a sa
kon
sept
o ng
ba
nsa.
Ang
mag
-aar
al a
y…
naip
apal
iwan
ag n
a an
g Pi
lipin
as a
y is
ang
bans
a
1.
Nat
atal
akay
ang
kon
sept
o ng
ba
nsa
1.1
Nak
apag
bibi
gay
ng h
alim
baw
a ng
ban
sa
1.2
Nai
isa-
isa
ang
mga
kat
angi
an
ng b
ansa
AP
4AA
B-I
a-1
2.
Nak
apag
bubu
o ng
kah
ulug
an n
g ba
nsa
AP
4AA
B-I
b-2
3.
Nai
papa
liwan
ag n
a an
g Pi
lipin
as a
y is
ang
bans
a A
P4A
AB
-Ib-
3
B.
Ang
Kina
lala
gyan
ng
Akin
g Ba
nsa
Ba
taya
ng h
eogr
apiy
a 1.
di
reks
yon
2.
rela
tibon
g lo
kasy
on
3.
dist
ansy
a U
ri ng
map
a 1.
m
apa
ng P
ilipi
nas
sa
mun
do
2.
map
a ng
mga
lala
wig
an
at r
ehiy
on
3.
map
a ng
pop
ulas
yon
Nai
pam
amal
as a
ng p
ang-
unaw
a sa
pa
gkak
akila
nlan
ng
bans
a ay
on s
a m
ga k
atan
gian
g he
ogra
pika
l gam
it an
g m
apa.
Nai
pam
amal
as a
ng
kasa
naya
n sa
pag
gam
it ng
map
a sa
pag
tuko
y ng
ib
a’t
iban
g la
law
igan
at
rehi
yon
ng b
ansa
4.
Nat
utuk
oy a
ng r
elat
ibon
g lo
kasy
on
(rel
ativ
e lo
catio
n) n
g Pi
lipin
as
bata
y sa
mga
nak
apal
igid
dito
ga
mit
ang
pang
unah
in a
t pa
ngal
awan
g di
reks
yon
AP
4AA
B-I
c-4
MIS
OSA
Les
son
#1
(Gra
de I
V)
5.
Nat
utuk
oy s
a m
apa
ang
kina
lala
gyan
ng
bans
a sa
reh
iyon
g As
ya a
t m
undo
AP
4AA
B-I
c-5
6.
Nak
apag
sasa
gaw
a ng
in
terp
reta
syon
tun
gkol
sa
kina
lala
gyan
ng
bans
a ga
mit
ang
mga
bat
ayan
g he
ogra
piya
tul
ad n
g is
kala
, dis
tans
ya a
t di
reks
yon
AP
4AA
B-I
d-6
MIS
OSA
Les
son
#1
(Gra
de I
V)
7.
Nat
atal
unto
n an
g m
ga h
angg
anan
at
law
ak n
g te
ritor
yo n
g Pi
lipin
as
gam
it an
g m
apa
AP
4AA
B-I
d-7
8.
N
aiuu
gnay
ang
klim
a at
pan
ahon
sa
loka
syon
ng
bans
a sa
mun
do.
8.1
Nak
ikila
la n
a an
g Pi
lipin
as a
y is
ang
bans
ang
trop
ikal
AP
4AA
B-I
e-f-
8
MIS
OSA
Les
son
#9
(GRA
DE
IV)
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
K to
12
Aral
ing
Panl
ipun
an G
abay
Pan
gkur
ikul
um D
isye
mbr
e 20
13
Pa
hina
39
ng 1
20�
NIL
ALA
MA
N
(Con
tent
)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(C
onte
nt S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P
(Per
form
ance
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(
Lear
ning
Com
pete
ncie
s)
CO
DE
LEA
RN
ING
M
ATE
RIA
LS
8.2
Nat
utuk
oy a
ng ib
a pa
ng s
alik
(t
empe
ratu
ra, d
ami n
g ul
an)
na m
ay k
inal
aman
sa
klim
a ng
ban
sa
8.3
Nai
lala
raw
an a
ng k
lima
sa ib
a’t
iban
g ba
hagi
ng
bans
a sa
tu
long
ng
map
ang
pang
klim
a 8.
4 N
aipa
paliw
anag
na
ang
klim
a ay
may
kin
alam
an s
a ur
i ng
mga
pan
anim
at
hayo
p sa
Pi
lipin
as
9.
Nai
palil
iwan
ag a
ng k
atan
gian
ng
Pilip
inas
bila
ng b
ansa
ng m
ariti
me
o in
sula
r A
P4A
AB
-Ig-
9
MIS
OSA
Les
son
#13
(G
rade
VI)
C.
Ang
Kata
ngia
ng P
isik
al n
g Ak
ing
Bans
a
Uri
ng M
apa
1. M
apan
g pi
sika
l 2.
Map
ang
pang
klim
a 3.
Map
ang
topo
grap
iya
3.1
loka
syon
3.
2 kl
ima/
pan
ahon
3.
3 an
yong
tub
ig/
anyo
ng lu
pa
10.
Nai
lala
raw
an a
ng b
ansa
ayo
n sa
m
ga k
atan
gian
g pi
sika
l at
pagk
akak
ilanl
ang
heog
rapi
kal n
ito
10.1
N
apag
haha
mbi
ng a
ng ib
a’t
iban
g pa
ngun
ahin
g an
yong
lu
pa a
t an
yong
tub
ig n
g ba
nsa
10.2
N
atut
ukoy
ang
mga
pa
ngun
ahin
g lik
as n
a ya
man
ng
ban
sa
10.3
N
aiis
a-is
a an
g m
ga
mag
agan
dang
tan
awin
at
luga
r pa
syal
an b
ilang
ya
man
g lik
as n
g ba
nsa
10.4
N
aiha
ham
bing
ang
to
pogr
apiy
a ng
iba’
t ib
ang
rehi
yon
ng b
ansa
gam
it an
g m
apan
g t
opog
rapr
apiy
a 10
.5
Nai
haha
mbi
ng a
ng ib
a’t
iban
g re
hiyo
n ng
ban
sa a
yon
sa p
opul
asyo
n ga
mit
ang
map
a ng
pop
ulas
yon
AP
4AA
B-I
g-h-
10
MIS
OSA
Les
sons
15
-22
(Gra
de V
I)
xiii
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
K to
12
Aral
ing
Panl
ipun
an G
abay
Pan
gkur
ikul
um D
isye
mbr
e 20
13
Pa
hina
40
ng 1
20�
NIL
ALA
MA
N
(Con
tent
)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(C
onte
nt S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P
(Per
form
ance
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(
Lear
ning
Com
pete
ncie
s)
CO
DE
LEA
RN
ING
M
ATE
RIA
LS
11.
Nai
lala
raw
an a
ng k
alag
ayan
ng
Pilip
inas
na
nasa
“Pa
cific
Rin
g of
Fi
re”
at a
ng im
plik
asyo
n ni
to.
AP
4AA
B-I
i-11
12.
Nak
agag
awa
ng m
ga m
ungk
ahi
upan
g m
abaw
asan
ang
mas
aman
g ep
ekto
dul
ot n
g ka
lam
idad
12
.1
Nat
utuk
oy a
ng m
ga lu
gar
sa
Pilip
inas
na
sens
itibo
sa
pang
anib
gam
it an
g ha
zard
m
ap
12.2
N
akag
agaw
a ng
nan
g m
aaga
p at
was
tong
pa
gtug
on s
a m
ga p
anga
nib
AP
4AA
B-I
i-j-
12
13.
Nak
apag
bibi
gay
ng k
onlu
syon
tu
ngko
l sa
kaha
laga
han
ng m
ga
kata
ngia
ng p
isik
al s
a pa
g-un
lad
ng
bans
a
AP
4AA
B-I
j-13
IKA
LAW
AN
G M
AR
KA
HA
N -
Lip
unan
, Kul
tura
at
Ekon
omiy
a ng
Aki
ng B
ansa
A.
G
awai
ng P
angk
abuh
ayan
ng
Ban
sa
1. L
ikas
yam
an
2. K
ahal
agah
an a
t pa
ngan
gala
ga
3. K
abuh
ayan
at
pina
gkuk
unan
g ya
man
U
ri ng
Map
a 1.
map
ang
pisi
kal
2. m
apan
g pa
ngkl
ima
3. m
apa
ng m
ga p
rodu
kto
Ang
mag
-aar
al a
y…
nasu
suri
ang
mga
iba’
t ib
ang
mga
gaw
aing
pa
ngka
buha
yan
bata
y sa
he
ogra
piya
at
mga
op
ortu
nida
d at
ham
ong
kaak
ibat
nito
tun
go s
a lik
as k
ayan
g pa
g-un
lad.
Ang
mag
-aar
al a
y…
naka
pagp
apak
ita n
g pa
gpap
ahal
aga
sa ib
a’t
iban
g ha
napb
uhay
at
gaw
aing
pan
gkab
uhay
an
na n
akat
utul
ong
sa
pagk
akak
ilanl
ang
Pilip
ino
at li
kas
kaya
ng p
ag-u
nlad
ng
ban
sa.
1. N
aila
lara
wan
ang
mga
gaw
aing
pa
ngka
buha
yan
sa ib
a’t
iban
g lo
kasy
on n
g ba
nsa
1.
1 N
aiuu
gnay
ang
kap
alig
iran
sa u
ri ng
han
ap b
uhay
1.
2 N
aiha
ham
bing
ang
mga
pr
oduk
to a
t ka
laka
l na
mat
atag
puan
sa
iba’
t ib
ang
loka
syon
ng
bans
a (H
al:
pang
ingi
sda,
pag
haha
bi,
pagd
adai
ng, p
agsa
saka
, atb
p.)
1.3
Nab
ibig
yang
-kat
wira
n an
g pa
ng-
aang
kop
na g
inaw
a ng
mga
tao
sa
kap
alig
iran
upan
g m
atug
unan
an
g ka
nila
ng p
anga
ngai
lang
an
AP
4LK
E-II
a-1
2.
N
aipa
liliw
anag
ang
iba’
t ib
ang
paki
naba
ng p
ang
ekon
omik
o ng
m
ga li
kas
yam
an n
g ba
nsa
AP
4LK
E-II
b-2
xiv
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
K to
12
Aral
ing
Panl
ipun
an G
abay
Pan
gkur
ikul
um D
isye
mbr
e 20
13
Pa
hina
41
ng 1
20�
NIL
ALA
MA
N
(Con
tent
)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(C
onte
nt S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P
(Per
form
ance
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(
Lear
ning
Com
pete
ncie
s)
CO
DE
LEA
RN
ING
M
ATE
RIA
LS
3.
Nas
usur
i ang
kah
alag
ahan
ng
mat
alin
ong
pagp
apas
ya s
a pa
ngan
gasi
wa
ng m
ga li
kas
na
yam
an n
g ba
nsa
3.
1 N
atat
alak
ay a
ng il
ang
mga
is
yung
pan
gkap
alig
iran
ng b
ansa
3.
2 N
aipa
liliw
anag
ang
mat
alin
o at
di
-mat
alin
ong
mga
par
aann
g pa
ngan
gasi
wa
ng m
ga li
kas
naya
man
ng
bans
a 3.
3 N
aiuu
gnay
ang
mat
alin
ong
pang
anga
siw
a ng
lika
s na
yam
an
sa p
ag-u
nlad
ng
bans
a 3.
4 N
atat
alak
ay a
ng m
ga
pana
nagu
tan
ng b
awat
kas
api s
a pa
ngan
gasi
wa
at p
anga
gala
ga
ng p
inag
kuku
nang
yam
an n
g ba
nsa
3.5
Nak
apag
bibi
gay
ng m
ungk
ahin
g pa
raan
ng
was
tong
pa
ngan
gasi
wa
ng li
kas
yam
an
ng b
ansa
AP
4LK
E-II
b-d-
3
4.
Nai
uugn
ay a
ng k
ahal
agah
an n
g pa
gtan
gkili
k sa
sa
rilin
g pr
oduk
to s
a pa
g-un
lad
at
pags
ulon
g ng
ban
sa
AP
4LK
E-II
d-4
5.
Nat
atal
akay
ang
mga
ham
on a
t op
ortu
nida
d sa
mga
gaw
aing
pa
ngka
buha
yan
ng b
ansa
. A
P4L
KE-
IId-
5
6.
Nak
alal
ahok
sa
mga
gaw
aing
lu
mili
nang
sa
pang
anga
laga
, at
nags
usul
ong
ng li
kas
kaya
ng p
ag-
unla
d (s
usta
inab
le d
evel
opm
ent)
ng
mga
lika
s ya
man
ng
bans
a
AP
4LK
E-II
e-6
B.
Pagk
akila
nlan
g Ku
ltura
l
Uri
ng m
apan
g ka
kaila
ngan
in
Ang
mag
-aar
al a
y…
naip
amam
alas
an
g pa
g-
Ang
mag
-aar
al a
y…
naip
agm
amal
aki a
ng
7.
Nai
lala
raw
an a
ng m
ga
pagk
akak
ilanl
ang
kultu
ral n
g Pi
lipin
as
AP
4LK
E-II
e-f-
7
xv
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
K to
12
Aral
ing
Panl
ipun
an G
abay
Pan
gkur
ikul
um D
isye
mbr
e 20
13
Pa
hina
42
ng 1
20�
NIL
ALA
MA
N
(Con
tent
)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(C
onte
nt S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P
(Per
form
ance
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(
Lear
ning
Com
pete
ncie
s)
CO
DE
LEA
RN
ING
M
ATE
RIA
LS
1.
relih
iyon
2.
pa
naha
nan
3.
Katu
tubo
ng P
amay
anan
(in
dige
nous
peo
ples
/ In
dige
nous
Cul
tura
l Co
mm
unity
) 4.
pa
ngka
t et
no-
lingg
wis
tiko
5.
Ka
ugal
ian,
tra
disy
on,
pani
niw
ala
6.
Pam
anan
g Po
ok
unaw
a sa
pag
kaki
lanl
ang
Pilip
ino
bata
y sa
pa
gpap
ahal
aga
sa
pagk
akai
ba-ib
a ng
mga
pa
may
anan
g pa
ng-
kultu
ral.
pagk
akak
ilanl
ang
kultu
ral
ng P
ilipi
no b
atay
sa
pag-
unaw
a, p
agpa
paha
laga
at
pags
usul
ong
ng p
angk
at
kultu
ral,
pang
kat
etno
-lin
ggw
istik
o at
iba
pang
pa
ngka
t pa
nlip
unan
na
bung
a ng
mig
rasy
on a
t “i
nter
-mar
riage
”.
7.1
Nat
utuk
oy a
ng il
ang
halim
baw
a ng
kul
tura
ng
Pilip
ino
sa ib
a’t
iban
g re
hiyo
n ng
Pili
pina
s (t
radi
syon
, re
lihiy
on, ka
ugal
ian,
pa
nini
wal
a, k
agam
itan,
atb
p.)
7.2
Nat
atal
akay
ang
kon
trib
usyo
n ng
mga
iba’
t ib
ang
pan
gkat
(p
angk
at e
tnik
o, p
angk
at e
tno-
lingu
istik
o at
iba
pang
pan
gkat
pa
nlip
unan
na
bung
a ng
m
igra
syon
at
“int
er-m
arria
ge”)
sa
kul
tura
ng P
ilipi
no
7.3
Nat
utuk
oy a
ng m
ga p
aman
ang
pook
bila
ng b
ahag
i ng
pagk
akak
ilanl
ang
kultu
rang
Pi
lipin
o 7.
4 N
akag
agaw
a ng
mun
gkah
i sa
pags
usul
ong
at p
agpa
paun
lad
kultu
rang
Pili
pino
8.
N
asus
uri a
ng p
apel
na
gina
gam
pana
n ng
kul
tura
sa
pagb
uo n
g pa
gkak
akila
nlan
g Pi
lipin
o
AP
4LK
E-II
g-8
9.
Nai
papa
kita
ang
kau
gnay
an n
g he
ogra
piya
, ku
ltura
at
pang
kabu
haya
ng g
awai
n sa
pa
gbuo
ng
pagk
akila
nlan
g P
ilipi
no
AP
4LK
E-II
g-9
10.
Nat
atal
akay
ang
kah
ulug
an n
g pa
mba
nsan
g aw
it at
wat
awat
bi
lang
mga
sag
isag
ng
bans
a
AP
4LK
E-II
h-10
11.
Nak
abub
uo n
g pl
ano
na
mag
papa
kila
la a
t m
agpa
paki
ta n
g pa
gmam
alak
i sa
kultu
ra n
g m
ga
rehi
yon
sa m
alik
hain
g pa
raan
.
AP
4LK
E-II
i-11
xvi
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
K to
12
Aral
ing
Panl
ipun
an G
abay
Pan
gkur
ikul
um D
isye
mbr
e 20
13
Pa
hina
43
ng 1
20�
NIL
ALA
MA
N
(Con
tent
)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(C
onte
nt S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P
(Per
form
ance
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(
Lear
ning
Com
pete
ncie
s)
CO
DE
LEA
RN
ING
M
ATE
RIA
LS
12.
Nak
asus
ulat
ng
sana
ysay
na
tum
atal
akay
sa
pagp
apah
alag
a at
pa
gmam
alak
i ng
kultu
rang
Pili
pino
AP
4LK
E-II
j-12
IKA
TLO
NG
MA
RK
AH
AN
– A
ng P
amam
ahal
a Sa
Aki
ng B
ansa
A.
An
g Pa
mba
nsan
g Pa
mah
alaa
n 1.
Ba
lang
kas
2.
M
ga K
apan
gyar
ihan
ng
mga
San
gay
3.
Sa
gisa
g ng
ban
sa
Ang
mag
-aar
al a
y…
naip
amam
alas
ang
pan
g-un
awa
sa b
ahag
ing
gina
gam
pana
n ng
pa
mah
alaa
n sa
lipu
nan,
m
ga p
inun
o at
iba
pang
na
glili
ngko
d sa
pa
gkak
aisa
, kaa
yusa
n at
ka
unla
ran
ng b
ansa
Ang
mag
-aar
al a
y…
naka
pagp
apak
ita n
g ak
tibon
g pa
kiki
laho
k at
pa
kiki
isa
sa m
ga p
roye
kto
at g
awai
n ng
pam
ahal
aan
at m
ga p
inun
o ni
to t
ungo
sa
kab
utih
an n
g la
hat
(com
mon
goo
d)
1.
Nat
atal
akay
ang
kah
ulug
an a
t ka
hala
gaha
n ng
pam
bans
ang
pam
ahal
aan
AP
4PA
B-I
IIa-
1
MIS
OSA
Les
son
#26
(G
RAD
E VI
)
2.
Nas
usur
i ang
bal
angk
as o
is
truk
tura
ng
pam
ahal
aan
ng
Pilip
inas
2.
1 N
atat
alak
ay a
ng
kapa
ngya
rihan
ng
tatlo
ng
sang
ay n
g pa
mah
alaa
n (e
heku
tibo,
lehi
slat
ura
at
hudi
katu
ra)
2.2
Nat
atal
akay
ang
ant
as n
g pa
mah
alaa
n (p
amba
nsa
at
loka
l) 2.
3 N
atut
ukoy
ang
mga
na
mum
uno
ng b
ansa
2.
4 N
atat
alak
ay a
ng p
araa
n ng
pa
gpili
at
ang
kaak
ibat
na
kapa
ngya
rihan
ng
mga
na
mum
uno
ng b
ansa
AP
4PA
B-I
IIa-
b-2
MIS
OSA
Les
son
#28
(G
rade
VI)
3.
Nas
usur
i ang
mga
ugn
ayan
g ka
pang
yarih
an n
g ta
tlong
san
gay
ng p
amah
alaa
n 3.
1 N
aipa
liliw
anag
ang
“s
epar
atio
n of
pow
ers”
ng
tatlo
ng s
anga
y ng
pa
mah
alaa
n 3.
2 N
aipa
liliw
anag
ang
“ch
eck
and
bala
nce”
ng
kapa
ngya
rihan
sa
baw
at
isan
g sa
nga
AP
4PA
B-I
IIc-
3
xvii
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
K to
12
Aral
ing
Panl
ipun
an G
abay
Pan
gkur
ikul
um D
isye
mbr
e 20
13
Pa
hina
44
ng 1
20�
NIL
ALA
MA
N
(Con
tent
)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(C
onte
nt S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P
(Per
form
ance
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(
Lear
ning
Com
pete
ncie
s)
CO
DE
LEA
RN
ING
M
ATE
RIA
LS
B.
Ang
Pam
ahal
aan
at
Serb
isyo
ng P
anlip
unan
Nai
papa
liwan
ag a
ng
tung
kulin
ng
pam
ahal
aan
na it
aguy
od a
ng
kara
pata
n ng
mga
m
amam
ayan
4.
Nat
atal
akay
ang
epe
kto
ng
mab
utin
g pa
mum
uno
sa p
agtu
gon
ng p
anga
ngai
lang
an n
g ba
nsa
AP
4PLR
-III
d-4
5.
Nat
atal
akay
ang
kah
ulug
an n
g ila
ng s
imbo
lo a
t sa
gisa
g ng
ka
pang
yarih
an n
g pa
mah
alaa
n (e
i. ex
ecut
ive,
legi
slat
ive,
ju
dici
ary)
AP
4PA
B-I
IId-
5
6.
Nas
usur
i ang
mga
pag
lilin
gkod
ng
pam
ahal
aan
upan
g m
atug
unan
an
g pa
ngan
gaila
ngan
ng
baw
at
mam
amay
an
6.1
Nai
isa
isa
ang
mga
pr
ogra
man
g pa
ngka
lusu
gan
6.2
Nas
asab
i ang
mga
pa
mam
araa
n sa
pa
gpap
aunl
ad n
g ed
ukas
yon
sa b
ansa
6.
3 N
akak
apag
biga
y ha
limba
wa
ng m
ga p
rogr
ama
pang
kapa
yapa
an
6.4
Nas
asab
i ang
mga
par
aan
ng
pagt
atag
uyod
ng
ekon
omiy
a ng
ban
sa
6.5
Nak
akap
ag b
igay
hal
imba
wa
ng m
ga p
rogr
aman
g pa
ng-
inpr
astr
aktu
ra
atbp
ng
pam
ahal
aan
AP
4PA
B-I
IIf-
g-6
MIS
OSA
Les
son
#29
(G
rade
VI)
7.
Nas
usur
i ang
tun
gkul
in n
g pa
mah
alaa
n na
itag
uyod
ang
ka
rapa
tan
ng b
awat
m
amam
ayan
AP
4PA
B-I
IIh-
7
xvii
i
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
K to
12
Aral
ing
Panl
ipun
an G
abay
Pan
gkur
ikul
um D
isye
mbr
e 20
13
Pa
hina
45
ng 1
20�
NIL
ALA
MA
N
(Con
tent
)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(C
onte
nt S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P
(Per
form
ance
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(
Lear
ning
Com
pete
ncie
s)
CO
DE
LEA
RN
ING
M
ATE
RIA
LS
8.
N
asus
uri a
ng m
ga p
roye
kto
at
iba
pang
gaw
ain
ng p
amah
alaa
n sa
kab
utih
an n
g la
hat
o na
kara
ram
i
AP
4PA
B-I
IIi-
8
9.
Nas
usur
i ang
iba’
t ib
ang
para
an
ng p
agtu
tulu
ngan
ng
pam
ahal
aang
pam
baya
n,
pam
ahal
aang
pan
lala
wig
an a
t ib
a pa
ng t
agap
aglin
gkod
ng
pam
ayan
an
AP
4PA
B-I
IIj-
9
IKA
AP
AT
NA
MA
RK
AH
AN
- K
abah
agi A
ko s
a P
ag-u
nlad
ng
Aki
ng B
ansa
M
ga K
arap
atan
at
Tung
kulin
ng
Mam
amay
ang
Pilip
ino
1.
Ka
galin
gang
pan
sibi
ko
2.
Kara
pata
ng P
anlip
unan
3.
Ka
rapa
tang
Pan
tao
4.
Kara
pata
ng p
amba
nsa
Ang
mag
-aar
al a
y n
aipa
mam
alas
ng
mag
-aa
ral
ang
pang
-una
wa
at
pagp
apah
alag
a sa
ka
nyan
g m
ga k
arap
atan
at
tun
gkul
in b
ilang
m
amam
ayan
g Pi
lipin
o
Ang
mag
-aar
al a
y
naki
kila
hok
sa m
ga
gaw
aing
pan
sibi
ko n
a na
gpap
akita
ng
pagg
anap
sa
kan
yang
tun
gkul
in
bila
ng m
amam
ayan
ng
bans
a at
pag
sasa
buha
y ng
kan
yang
kar
apat
an.
1.
Nat
atal
akay
ang
kon
sept
o ng
pa
gkam
amam
ayan
1.
1. N
atut
ukoy
ang
bat
ayan
ng
pagk
a m
amam
ayan
g Pi
lipin
o 1.
2. N
asas
abi k
ung
sino
ang
mga
m
amam
ayan
ng
bans
a
AP
4KP
B-I
Va-
b-1
2.
Nat
atal
akay
ang
kon
sept
o ng
ka
rapa
tan
at t
ungk
ulin
2.
1 N
atat
alak
ay a
ng m
ga
kara
pata
n ng
mam
amay
ang
Pilip
ino
2.2
Nat
atal
akay
ang
tun
gkul
in n
g m
amam
ayan
g Pi
lipin
o
AP
4KP
B-I
Vc-
2
3.
Nat
atal
akay
ang
mga
tun
gkul
ing
kaak
ibat
ng
baw
at k
arap
atan
g tin
atam
asa.
AP
4KP
B-I
Vc-
3
4.
Nat
atal
akay
ang
kah
alag
ahan
ng
mga
gaw
aing
pan
sibi
ko n
g ba
wat
is
a bi
lang
kab
ahag
i ng
bans
a 4.
1 N
aibi
biga
y an
g ka
hulu
gan
ng
kaga
linga
ng p
ansi
biko
(ci
vic
effic
acy)
4.
2 N
atat
alak
ay a
ng m
ga g
awai
ng
nagp
apak
ita n
g ka
galin
gan
pans
ibik
o ng
isan
g ka
baha
gi n
g ba
nsa
(hal
. Pag
tang
kilik
ng
AP
4KP
B-I
Vd-
e-4
MIS
OSA
Les
sons
44
-48
(Gra
de V
I)
xix
K t
o 12
BA
SIC
ED
UC
ATI
ON
CU
RR
ICU
LUM
K to
12
Aral
ing
Panl
ipun
an G
abay
Pan
gkur
ikul
um D
isye
mbr
e 20
13
Pa
hina
46
ng 1
20�
NIL
ALA
MA
N
(Con
tent
)
PA
MA
NTA
YA
NG
P
AN
GN
ILA
LAM
AN
(C
onte
nt S
tand
ard)
PA
MA
NTA
YA
N
SA P
AG
GA
NA
P
(Per
form
ance
Sta
ndar
d)
PA
MA
NTA
YA
N S
A P
AG
KA
TUTO
(
Lear
ning
Com
pete
ncie
s)
CO
DE
LEA
RN
ING
M
ATE
RIA
LS
prod
ukto
ng P
ilipi
no, p
agsu
nod
sa m
ga b
atas
ng
bans
a,
tum
ulon
g sa
pag
lilin
is n
g ka
palig
iran)
. 4.
3 N
ahih
inuh
a an
g ep
ekto
ng
kaga
linga
ng p
ansi
biko
sa
pag-
unla
d ng
ban
sa.
5.
Nab
ibig
yang
hal
aga
ang
baha
ging
gi
naga
mpa
nan
ng m
ga
mam
amay
an s
apag
tata
guyo
d ng
ka
unla
ran
ng b
ansa
5.
1 N
aipa
liliw
anag
kun
g pa
ano
itina
tagu
yod
ng
mga
mam
amay
an a
ng
kaun
lara
n ng
ban
sa
5.2
Nai
palil
iwan
ag k
ung
paan
o m
akat
utul
ong
sa p
agun
lad
at
pags
ulon
g ng
ban
sa a
ng
pagp
apau
nlad
sa
saril
ing
kaka
yaha
n at
kas
anay
an
5.3
Nai
bibi
gay
ang
kahu
luga
n at
ka
tang
ian
ng p
agig
ing
prod
uktib
ong
mam
amay
an
AP
4KP
B-I
Vf-
g-5
6.
Nap
ahah
alag
ahan
ang
mga
pa
ngya
yari
at k
ontr
ibus
yon
ng m
ga
Pilip
ino
sa ib
a’t-
iban
g pa
nig
ng
daig
dig
tung
o sa
kau
nlar
an n
g ba
nsa
(hal
. OFW
)
AP
4KP
B-I
Vh-
6
7.
Nai
paki
kita
ang
pak
ikila
hok
sa m
ga
prog
ram
a at
pro
yekt
o ng
pa
mah
alaa
n na
nag
tata
guyo
d ng
m
ga k
arap
atan
ng
mam
amay
an
AP
4KP
B-I
Vi-
7
8.
Nak
apag
susu
lat
ng s
anay
say
tung
kol s
a pa
gka-
Pilip
ino
at
sa
Pilip
inas
bila
ng b
ansa
AP
4KP
B-I
Vj-
8
xx
1
Yunit IAng Aking Bansa
Pananaw
Sa simulang aralin ng yunit ay tatalakayin ang pagkilala sa bansa. Nakapaloob dito ang pagtalakay sa konsepto ng bansa, pagbuo ng kahulugan nito, at pagpapaliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa. Kasunod nito ay ang pagtatampok sa relatibong lokasyon ng Pilipinas batay sa mga nakapaligid dito gamit ang mga pangunahin at pangalawang direksiyon. Tutukuyin din sa mapa ang kinalalagyan ng Pilipinas sa rehiyong Asya at sa mundo. Sa bandang huli ay ipaliliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime o insular, at tatalakayin ang katangiang pisikal ng bansa. Ilalarawan ang bansa ayon sa mga katangiang pisikal at pagkakakilanlang heograpikal nito. Isusunod ang paglalarawan sa kalagayan ng Pilipinas na nasa Pacific Ring of Fire at ang mga implikasyon nito. Itatampok din ang mga mungkahi upang mabawasan ang masamang epektong dulot ng kalamidad. Sa dakong huli ay ilalahad ang konklusyon tungkol sa kahalagahan ng mga katangiang pisikal sa pag-unlad ng bansa.
ARALIN 1 Ang Pilipinas ay Isang Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Natatalakay ang konsepto ng bansa 2. Nakabubuo ng kahulugan ng bansa 3. Naipaliliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa
Paksang AralinPaksa : Ang Pilipinas ay Isang BansaKagamitan : mapa ng Asya at mundo, panulatSanggunian : Learner’s Material, p. 2–7 K to 12 – AP4AAB-Ia-1; AP4AAB-Ib-2; AP4AAB-Ib3
Pamamaraan A. Panimula
1. Ipalaro ang “Sakay, Lakbay, Salakay!” (likhang laro ni Ynnos Azaban) a. Sabihin sa mga mag-aaral na kumuha ng ikaapat na bahagi ng
papel. Pasulatan ito ng pangalan ng bansa na alam nila maliban sa Pilipinas. Tanggapin kung may magkapare-parehong bansa.
b. Sabihan silang bumuo ng malaking bilog na ang bawat isa ay nakaharap sa loob nito. Ipalapag sa sahig sa tapat nila ang mga papel na may nakasulat na pangalan ng bansa.
2
c. Pupuwesto ang guro sa loob ng bilog. Sabihan sila na kapag sinabi ng guro na “Sakay!” kailangan nilang tumalikod at kapag sinabing “Lakbay!” kailangang lumakad paikot sa kanan ang mga mag-aaral (habang ginagawa ito ng mga mag-aaral, magbabawas ng isang papel ang guro). Kapag sinabi ng guro ang “Salakay!” kailangang huminto ang mga mag-aaral at tatapat sa mga papel na may nakasulat na bansa. Ang mag-aaral na walang matatapatang papel ay hindi na kasali sa laro at uupo na.
d. Maaaring gawin ang laro sa loob ng 3–4 na minuto. e. Bigyan ng mas mataas na puntos sa pakikilahok at palakpak ang
mga mag-aaral na matitira sa laro. 2. Itanong:
a. Ano-ano ang mayroon sa laro na inyong ginawa? b. Kung wala ang mga bagay na bumubuo sa laro, magagawa kaya
ang laro? c. Sa mga natanggal sa laro, ano ang naramdaman ninyo? d. Sa mga nanatili sa laro, ano ang naramdaman ninyo? e. Bakit mahalagang makapuwesto ka sa tapat ng papel na may
nakasulat na bansa? 3. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral. Mga maaaring sagot…
a. Tao o manlalaro, papel na may nakasulat na salitang bansa, sahig kung saan nakapuwesto ang papel.
b. Maaaring hindi, dahil kailangan ng manlalaro at ng papel na nakalagay sa sahig.
c. Nalungkot dahil hindi na ako kasali sa laro. d. Masaya dahil may puwesto ako lagi. Masaya dahil may bansa ako
na napuwestuhan. e. Kasi hindi ako natatanggal sa laro. Kasi may puwesto ako lagi.
4. Iugnay ang mga sagot sa aralin. Tulad ng ating nilaro, may mahahalagang bagay na kailangan upang
matawag na bansa ang isang lugar. Iyan ang pag-aaralan natin ngayon.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,
pahina 2. 2. Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng
sagot nila. 3. Ipabasa ang tekstong nagpapaliwanag sa kahulugan at mga elementong
bumubuo sa isang bansa. 4. Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 4. 5. Ipagawa ang mga sumusunod:
� � *DZDLQ�$v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 5.v� Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.
�
� � *DZDLQ�%v� Magpabuo ng pangkat na may tatlong kasapi lamang (triad).v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM, p. 5. v� Ipakopya sa papel ang saranggola at ipasulat ang sagot dito.
� � *DZDLQ�&v� Gamitin ang kaparehong pangkat sa Gawain B.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,
pahina 5. v� Ipabasa ang tula tungkol sa bansa.v� Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa gawain.v� Sabihin sa mga kasapi ng pangkat na triad na ibahagi sa isa’t
isa ang ginawang pagbilog sa mga salitang nagpapatunay na ang Pilipinas ay isang bansa.
v� Pag-usapan kung ang kanilang sagot ay ayos na bago ipawasto sa guro.
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 6 at talakayin ang sagot.
PagtatayaPasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 6.
Takdang GawainMagdala ng mapa ng Asya at ng mundo na nagpapakita ng kinalalagyan ng
Pilipinas.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$2, 3, 4, 5
*DZDLQ�%1–4. Tao, Teritoryo, Pamahalaan, at Soberanya. Maaaring hindi sunod-sunod.
*DZDLQ�&Ang mga may bilog ay ang mga salita/pariralang tao, malaya, mayroong
namamahala, at may teritoryo.
Natutuhan Ko I. Ang mga may tsek ay ang bilang 1, 3, 4, at 5. II. 1. - 2. / 3. / 4. - 5. J III. Ang sagot ay maaaring: Sa itaas na bahagi ng bandila: Ang bansa ay binubuo ng tao, teritoryo, may
pamahalaan, at may kalayaaan. Sa ibabang bahagi ng bandila: Ang Pilipinas ay isang bansa dahil may mga
taong nakatira dito, may sariling teritoryo, may pamahalaan, at malaya.
Maaaring may ibang sagot ang mga mag-aaral. Tanggapin kung malapit sa sagot na ibinigay sa itaas.
4
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQBumuo ng pangkat na may tatlong kasapi. Magpagawa ng islogan tungkol sa
pagiging isang bansa ng Pilipinas. Sikaping maipakita ang katangian ng pagiging bansa nito. Gawing gabay ang rubric sa ibaba.
8–10 5–7 3–4 1–2Nilalaman 10 puntos
Ang mensahe ay mabisang naipakita.
Di gaanong naipakita ang mensahe.
Medyo magulo ang mensahe.
Walang mensaheng naipakita.
Pagkamalikhain8 puntos
Napakaganda at napakalinaw ng pagkakasulat ng mga titik.
Maganda at malinaw ang pagkakasulat ng mga titik.
Maganda ngunit di gaanong malinaw ang pagkakasulat ng mga titik.
Di maganda at malabo ang pagkakasulat ng mga titik.
6–7 4–5 2–3 1Kaugnayan sa Paksa7 puntos
May malaking kaugnayan sa paksa ang islogan.
Di gaanong naipakita ang kaugnayan sa paksa ang islogan.
Kaunti lamang ang kaugnayan ng islogan sa paksa.
Walang kaugnayan sa paksa ang islogan.
4–5 3 2 1Kalinisan5 puntos
Malinis na malinis ang pagkakabuo.
Malinis ang pagkakabuo.
Di gaanong malinis ang pagkakabuo.
Marumi ang pagkakabuo.
Kabuang Puntos = 30
Itanghal ang mga nagawang islogan sa likuran ng silid-aralan. Hikayatin ang mga mag-aaral na tingnan at basahin ang mga nakapaskil na islogan.
ARALIN 2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Natutukoy ang relatibong lokasyon ng Pilipinas batay sa mga nakapaligid
dito gamit ang pangunahin at pangalawang direksiyon 2. Natutukoy sa mapa ang kinalalagyan ng bansa sa rehiyong Asya at sa mundo
Paksang AralinPaksa : Ang Kinalalagyan ng PilipinasKagamitan : globo at mga mapa ng Asya at mundo, panulatSanggunian : Learner’s Material, pp. 8–14 K to 12 – AP4AAB-Ic-4; AP4AAB-Ic5
5
Pamamaraan A. Panimula
1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima. Pasagutan ang worksheet na naglalaman ng sumusunod:
2. Itanong: a. Mula sa gitna ng silid-aralan, ano ang makikita sa gawing hilaga?
Silangan? Timog? Kanluran? b. Ano ang masasabi ninyo sa puwesto ninyo na isinasaad sa
worksheet? c. Bakit mahalagang malaman ang mga nakikita sa inyong paligid?
3. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral. Maaaring sagot:
a. Kisame, dekorasyon, sahig, silya, at bintana. b. Maaaring makatulong ang mga nasa paligid upang malaman kung
nasaan ang isang lugar. 4. Ipagawa ito sa kaparehong pangkat. Hanapin sa globo ang kinalalagyan ng Pilipinas. Sagutin ang mga
tanong: a. Saang bahagi ng mundo matatagpuan ang Pilipinas? b. Ano-ano ang nakapaligid sa Pilipinas? c. Ano ang masasabi mo sa kinalalagyan ng Pilipinas?
5. Iugnay ang mga sagot sa aralin.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,
pahina 10. 2. Pakinggan ang mga sagot ng mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng
kanilang sagot. 3. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa lokasyon ng Pilipinas
at sa mga nakapaligid dito. 4. Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 10. 5. Ipagawa ang mga gawain.
� � *DZDLQ�$v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 11.v� Ipakopya sa notbuk ang mga grapikong pantulong sa LM,
p. 12 at ipasulat dito ang sagot ng mga mag-aaral.
Teacher’s tableColumn
1Row
1
2
3
4
2
3
4
5
6
� � *DZDLQ�%v� Magpabuo ng pangkat na may 10 kasapi.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM,
pahina 12. v� Ipagawa ang gawain.
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 13.
PagtatayaPasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 13–14 ng LM.
Takdang GawainMagdala ng ruler na may panukat na sentimetro at mapa ng Asya at mundo.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$
Mga Pangunahing Direksiyon
Taiwan
Dagat Celebes
Dagat Kanlurang Pilipinas Karagatang Pasipiko
Mga Pangalawang Direksiyon
Dagat PilipinasParacel Islands
Malaysia Palau
7
*DZDLQ�%Gawing gabay ang rubrik na ito para sa pagbibigay ng puntos para sa MAPA-
TAO.Rubrik para sa MAPA-TAO
20 15 10 5Katumpakan ng ginawa20
Tamang-tama ang pagkaka-puwesto ng mga mag-aaral sa pagpapakita ng mga nakapaligid sa bansa.
Tama ang pagkaka-puwesto ng mga mag-aaral bagamat may ilang hindi eksakto.
May ilang mali ang pagkaka-puwesto ng mga mag-aaral sa pagpapakita ng mga nakapaligid sa bansa.
Marami ang nagkamali sa pagpuwesto sa pagpapakita ng tamang direksiyon.
15 10 5 3Kaayusan15
Naging napakaayos ng mga mag-aaral habang nagtatanghal.
Maayos ang mga mag-aaral habang nagtatanghal.
Maayos ang pagtatanghal ngunit may mga mag-aaral na nag-iingay.
Hindi naging maayos ang pagtatanghal at maingay ang mga mag-aaral.
15 10 5 3Kooperasyon15
Buong pusong nakikilahok sa gawain.
Nakikilahok ngunit nagdadalawang-isip.
Hindi kusang nakikilahok.
Hindi nakikilahok at walang pakialam.
*DZDLQ�&Sabihin sa kaibigan mo sa Estados Unidos:v� Kumuha ka ng mapa ng mundo.v� Tingnan mo kung nasaan ang bansang Estados Unidos.v� Mula sa Estados Unidos, tumingin ka sa malayong kanan sa gawing silangan.v� Madadaanan ng iyong tingin ang kontinente ng Asya.v� Sa kontinente ng Asya, hanapin mo ang bansang nasa silangan ng China,
kanluran ng Pacific Ocean, hilaga ng Indonesia, at timog ng Taiwan.v� Kapag nasunod mo ang itinuturo ng mga direksiyong nabanggit, at nakita
ang parang babaeng nakaupo sa mapa, iyon na ang Pilipinas.
Natutuhan Ko I. 1. T 4. H 7. T 2. K 5. T 8. H 3. T 6. S
II. 1. HS – Philippine Sea 3. HK – Paracel Island 2. TS – Palau Islands 4. TK – Borneo
III. Ang Pilipinas ay nasa Timog-silangang Asya sa kontinente ng Asya.
8
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQIsagawa ang larong 6FDYHQJHU¶V�+XQW.
Panuto: 1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat. 2. Sabihing may kailangan silang gamit o bagay na dapat makuha. 3. Makukuha nila ang mga gamit o bagay kung matutukoy nila ang direksiyon
ng bagay na ipinahahanap. 4. Sa silid, ikalat ang mga salitang Taiwan, Karagatang Pasipiko, Indonesia,
Vietnam, Dagat Pilipinas, Palau Islands, Paracel Islands, at Borneo ayon sa mga direksiyong kinalalagyan nito kung ang batayan ay Pilipinas.
5. Ibigay ang task card sa bawat pangkat:Pangkat 1 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog, timog-
silangan, at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa lugar na tinukoy.)
Pangkat 2 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa silangan, timog-kanluran, at hilaga ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na tinukoy.)
Pangkat 3 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa hilagang-silangan, hilagang-kanluran, at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na tinukoy.)
Pangkat 4 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog-hilaga, at timog-silangan ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na tinukoy.)
6. Sa ilalim ng mga salita ay makikita ang mga bagay na dapat kunin ng bawat pangkat ayon sa direksiyong ibinigay sa kanila.
Lugar Lokasyon Bagay na HahanapinTaiwan hilaga lapisKaragatang Pasipiko silangan bolpenIndonesia timog papelVietnam kanluran tsokDagat Pilipinas hilagang-silangan krayolaPalau Islands timog-silangan pantasaParacel Islands hilagang kanluran pamburaBorneo timog-kanluran panyo
Mungkahi Gawing dalawang piraso lagi ang bilang ng mga bagay. Maaari ding isulat na
lamang sa mga strip ng kartolina ang mga pangalan ng bagay o kaya’y iguhit ang mga larawan nito.
7. Ito ang inaasahang makukuhang mga bagay ng bawat pangkat:Pangkat 1 – papel, pantasa, at tsokPangkat 2 – bolpen, pambura, at lapisPangkat 3 – pantasa, pambura, at tsokPangkat 4 – papel, lapis, at pantasa
9
8. Bigyan ng 10 puntos ang mga pangkat na makakukuha ng tatlong tamang bagay, 5 puntos sa makakakuha ng dalawang tamang bagay, at 3 puntos sa makakukuha ng isang tamang bagay lamang.
ARALIN 3 Ang Teritoryo ng Pilipinas7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Nakagagawa ng interpretasyon tungkol sa kinalalagyan ng bansa gamit ang
mga batayang heograpiya tulad ng iskala, distansiya, at direksiyon 2. Natatalunton ang mga hangganan at lawak ng teritoryo ng Pilipinas gamit
ang mapa
Paksang AralinPaksa : Ang Teritoryo ng PilipinasKagamitan : lapis, ruler, at mga mapa ng Asya at mundoSanggunian : Learner’s Material, pp. 15–20 K to 12 – AP4AAB-Id-6; AP4AAB-Id-7
Pamamaraan A. Panimula
1. Ipakita ang ilustrasyon sa mga bata. Sabihing ipagpalagay nila na may bata sa gitna ng Pilipinas at kaniyang mga kamag-anak o kaibigan sa palibot nito. Sabihin na karamihan sa mga Pilipino ay may kamag-anak o kaibigang nakatira sa ibang bansa. Sa pamamagitan ng mapa at mga batayang heograpiya, matutulungan mo silang malaman o matalunton ang kinalalagyan ng Pilipinas at maging ang hangganan at lawak nito.
a. Pabuuin ang mga mag-aaral ng pangkat na may limang kasapi. b. Ipalabas ang kanilang mga ruler at lapis. c. Gamit ang mapa at ruler, ipasulat ang distansiya mula sa Pilipinas
patungo sa mga bansang nakapaligid dito. 2. Itanong:
a. Batay sa inyong ginawa, ano ang napansin ninyo sa distansiya o layo ng mga kamag-anak at kaibigan ng bata?
b. Taga-saang lugar ang pinakamalapit sa bata?
10
c. Taga-saang lugar naman ang pinakamalayo? d. Ano ang ginawa ninyo para masukat ang layo o distansiya ng bata
mula sa mga kamag-anak o kaibigan niya sa ibang bansa? 3. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral. Maaaring sagot:
a. Magkakaiba ang layo ng mga kaibigan o kamag-anak ng bata. b. Malaysia c. USA d. Gumamit ng ruler at lapis sa pagsukat ng linya.
4. Iugnay ang mga sagot sa aralin. Alam ba ninyo na maaaring sukatin ang layo ng Pilipinas sa ibang
lugar sa mapa na parang ito talaga ang totoong distansiya o layo nila sa isa’t isa? Iyan ang aalamin natin sa araling ito.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,
pahina 15. 2. Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang mga sagot
nila. 3. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa teritoryong sakop ng
Pilipinas at ang distansiya ng mga nakapaligid dito. 4. Ipagawa ang mga gawain.
� � *DZDLQ�$v� Sabihan ang mga mag-aaral na kumuha ng kapareha.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 17.v� Ipasulat ang mga sagot ng mga mag-aaral sa kanilang notbuk.
� � *DZDLQ�%v� Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 17.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B.
� � *DZDLQ�&v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,
pahina 18. v� Gamit ang dating magkakapareha ipagawa ang isinasaad ng
panuto sa Gawain C.v� Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 18.
PagtatayaPasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 19.
Takdang GawainMagdala ng mapang pangklima ng Asya o ng mundo.
11
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin.Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
iskalang 1 cm = 5 000 km.
*DZDLQ�%Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin at sa bansa o lugar na mapipili
ng mag-aaral. Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
iskalang 1 cm = 5 000 km.
*DZDLQ�&Maaaring sagot: Napakaganda ng lokasyon at teritoryo ng Pilipinas dahil
napapalibutan ito ng iba’t ibang anyong lupa. (Maaaring may iba’t ibang sagot ang mga mag-aaral.)
Natutuhan Ko I. 1. D 2. C 3. D 4. C 5. B
II. Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin ng mag-aaral o ipagagamit ng guro. Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang iskalang 1 cm = 5 000 km.
III. Ang may tsek (3) ay ang sumusunod: 1. tubig 2. napakalayo sa Pilipinas 3. medyo malayo 4. mas maliit 5. mainam sa kalakalan at mayaman sa yamang likas
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQ 1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima. 2. Bigyan sila ng task card na naglalaman ng sumusunod: Gamit ang mapa ng Asya at ruler na nakabatay sa iskalang 1 cm = 5 000 km,
ibigay ang mga lugar na tinutukoy sa sukat na distansiya sa iskala. a. Anong lugar ang nasa 50,000 kilometrong layo sa kanluran ng Pilipinas? b. Anong lugar ang nasa 20,000 kilometrong layo sa hilaga ng Pilipinas? c. Anong lugar ang nasa 60,000 kilometrong layo sa silangan ng Pilipinas? d. Anong lugar ang nasa 10,000 kilometrong layo sa timog ng Pilipinas?
3. Isulat ang sagot sa ika-apat na bahagi ng papel at kapag nasagot na lahat ng apat na tanong, pumunta ang lahat ng kasapi ng pangkat sa harapan ng klase. Sabihin ang mga lugar na isinagot.
12
4. Bigyan ng puntos ang mga pangkat batay sa bilang ng kanilang tamang sagot.
4 na tamang sagot = 20 puntos 3 tamang sagot = 15 puntos 2 tamang sagot = 10 puntos 1 tamang sagot = 5 puntos
ARALIN 4 Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Naiuugnay ang klima at panahon sa lokasyon ng bansa sa mundo 2. Nakikilala na ang Pilipinas ay isang bansang tropikal
Paksang AralinPaksa : Ang Pilipinas ay Isang Bansang TropikalKagamitan : mapang pangklima ng mundo, tsart ng Loop-A-Word sa manila
paper, at panulatSanggunian : Learner’s Material, pp. 21–26 K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8
Pamamaraan A. Panimula
1. Ipaskil ang tsart ng Loop-A-Word sa pisara. 2. Pabilugan sa mga mag-aaral ang salitang inilalarawan sa bawat bilang
sa LM, p. 21. 3. Itanong:
a. Ano-anong klima at panahon ang natukoy sa pagbilog sa mga salita?
b. Alin sa mga natukoy ang panahong nararanasan sa Pilipinas? c. Ano kaya ang klimang nararanasan sa Pilipinas?
4. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral. 5. Iugnay ang mga sagot sa aralin.
B. Paglinang 1. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa pagiging bansang
tropikal ng Pilipinas sa p. 22 ng LM. 2. Ipagawa ang mga gawain.
� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang klase sa lima.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 24.
��
� � *DZDLQ�%v� Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 24.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng gawain. v� Ipabahagi sa kapareha ang nagawa.
� � *DZDLQ�&v� Bumuo ng pangkat na may 3-5 kasapi.v� Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa Gawain C sa LM, p. 24.v� Ipasulat sa papel ang nalikhang awit.v� Ipaawit ito sa klase.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 25.
PagtatayaPasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 25–26 ng LM.
Takdang GawainMagdala ng mapang pangklima.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$Mga maaaring sagot: Pilipinas, India, Yemen, Omman, Malaysia, at Indonesia
*DZDLQ�%Ang sagot ay depende sa pag-unawa ng mga mag-aaral.
*DZDLQ�&
Rubric sa Paglikha ng Awit
3 2 1
Kaangkupan sa Paksa – 3
Napalutang o naipakita nang ganap ang paksa o tema sa awit.
Napalutang o naipakita ang paksa o tema sa awit.
Hindi lumutang o naipakita ang paksa o tema sa awit.
Pagkamalikhain – 3
Naipakita ang pagiging malikhain sa paglikha ng awit.
Nakapagpakita ng kaunting pagka- malikhain sa awit.
Hindi masyadong malikhain ang pag-kakagawa ng awit.
Kooperasyon – 3 Bawat isa ay nakibahagi sa paglikha at pagtatanghal ng awit.
Karamihan ay nakibahagi sa paglikha at pagtatanghal ng awit.
May mga hindi naki-bahagi sa paglikha at pagtatanghal ng awit.
Nilalaman – 3 Ang awit ay kawili-wili at makahulugan.
Ang awit ay makahulugan ngunit di gaanong kawili-wili.
Ang awit ay kawili-wili ngunit hindi makahulugan.
Paglalapat ng musika – 3
Napakaganda ng himig ng awit.
Maganda ang himig ng awit.
May maayos na himig ang awit.
14
Natutuhan Ko I. Ang mga dapat may tsek:
v� Ang bansa ay bahagi ng Asya.v� Kadalasang mainit ang panahon sa bansa.v� Malapit na malapit sa ekwador ang bansa,v� Nabibilang ang bansa sa mga lugar sa mababang latitud.v� Nakararanas ng matinding init ng panahon ang bansa.v� Direktang nakatatanggap ng sikat ng araw ang bansa.
II.
III. May kani-kaniyang sagot ang mga mag-aaral. Maaaring sagot:
Maganda Hindi Maganda
Masarap maligo sa dagat o beach. Maaaring magkasakit sa sobrang init.
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQ 1. Pangkatin ang klase sa lima. 2. Ibigay sa bawat pangkat ang papel na may word hunt. 3. Ibigay ang panuto:
a. Hanapin ang mga salita o pahayag sa loob ng kahon na may kaugnayan sa pagiging tropikal ng isang bansa.
b. Pabilugan ang makikitang mga salita o pahayag. c. Bibigyan lamang kayo ng limang minuto para gawin ang task. d. Ang pinakamaraming mabilugang tamang salita o pahayag ang panalo
at tatanggap ng 20 puntos at masigabong palakpakan.
1, 4, 5, 8, 9
15
Natutuhan Ko I. Ang mga dapat may tsek:
v� Ang bansa ay bahagi ng Asya.v� Kadalasang mainit ang panahon sa bansa.v� Malapit na malapit sa ekwador ang bansa,v� Nabibilang ang bansa sa mga lugar sa mababang latitud.v� Nakararanas ng matinding init ng panahon ang bansa.v� Direktang nakatatanggap ng sikat ng araw ang bansa.
II.
III. May kani-kaniyang sagot ang mga mag-aaral. Maaaring sagot:
Maganda Hindi Maganda
Masarap maligo sa dagat o beach. Maaaring magkasakit sa sobrang init.
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQ 1. Pangkatin ang klase sa lima. 2. Ibigay sa bawat pangkat ang papel na may word hunt. 3. Ibigay ang panuto:
a. Hanapin ang mga salita o pahayag sa loob ng kahon na may kaugnayan sa pagiging tropikal ng isang bansa.
b. Pabilugan ang makikitang mga salita o pahayag. c. Bibigyan lamang kayo ng limang minuto para gawin ang task. d. Ang pinakamaraming mabilugang tamang salita o pahayag ang panalo
at tatanggap ng 20 puntos at masigabong palakpakan.
1, 4, 5, 8, 9
e. Ang ibang pangkat naman ay maaaring bigyan ng 5 hanggang 15 puntos ng guro depende sa dami ng kanilang nabilugang tamang salita o pahayag.
WORD HUNT BOX
a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a q t e y I a aj a c k e t u y o d e t e p a y o n g e q u y o a s k n n P�D�Q�L�Q�L�S�L�V�Q�D�G�D�P�L�W k l z a g h a d t k l z a c b n k o p q a t r s n S�D�O�L�O�L�J�R�V�D�G�D�J�D�W a q k t w x b z m s n o w h a s a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a q t e y I a a d e p a m a y p a y q y e l o a q e r w q y U�D�L�Q�F�R�D�W w l h a l o h a l o m a c z v b a h r t y u a z v n m a b c d e f g h i j k m V�D�J�R�D�W�J�X�O�D�P�D�Q a z x c v w i n t e s x a W�D�J�ă�X�O�D�Q a q a a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a a z d g a e q l j s t a g- i n i t a z x v b n a q k b a g y o f u r c o a t a q w a z v h j a s g q a a s d a f g a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t e y I a a b a h a y k u b o q e a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a q t e y I a a h a q s d p o l a r b e a r d a z b j k l q p o q r y a d g j a m a i n i t n a p a n a h o n a w e t q j s k l q b k l q h e r y a n k a r g s h k a l m q e u I a a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a q t e b d a k l a n q m j N�D�O�D�E�D�Z k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a q t e a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m a h a l u m i g m i g d q a g e t a q r a e t u i k l o o p a e u o q t l k l o o p a e u o q t l k l o o p a e u o q t l
16
ARALIN 5 Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Natutukoy ang iba pang salik (temperatura, dami ng ulan) na may kinalaman
sa klima ng bansa 2. Nailalarawan ang klima sa iba’t ibang bahagi ng bansa sa tulong ng mapang
pangklima
Paksang AralinPaksa : Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng BansaKagamitan : globo, thermometer, malaking mapang pangklima ng Pilipinas
(ilagay sa manila paper), at larawan ng takbo ng hangin kapag may bagyo
Sanggunian : Learner’s Material, pp. 27–37 K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8 Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:
+HRJUDSL\D�DW�.DVD\VD\DQ����6HU\H�QJ�3URGHG�. Quezon City: Instructional Materials Development Center (IMDC).
MISOSA Lesson #9 (Grade IV) www.gov.ph/crisis-response/the-philippine-public-storm-
warning-signals/
Pamamaraan A. Panimula
1. Pagbalik-aralan ang nakaraang aralin tungkol sa “Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal.”
a. Gamit ang globo, ipaturo sa mga bata ang kinalalagyan ng Pilipinas. b. Ipasabi sa mga bata ang eksaktong kinalalagyan ng Pilipinas sa
mundo. c. Sabihin sa mga bata na magbigay ng patunay na ang Pilipinas ay
isang bansang tropikal. 2. Maghanda ng apat na thermometer na ipagagamit sa bawat pangkat.
Pangkatin sa apat ang klase at ipakuha ang temperatura sa silid-aralan, sa isang silid na may aircon, sa labas ng silid-aralan, at sa bagong kulong tubig. Ipaliwanag sa mga bata ang wastong paggamit ng thermometer at ang pagsulat ng temperatura nito. Ipalahad sa klase ang ginawa ng bawat pangkat.
Itanong: a. Ano ang temperatura ng silid-aralan? ng silid na may aircon? sa
labas ng silid-aralan? sa bagong kulong tubig? b. Mataas ba ito o mababa? c. Ano ang nadarama kapag mataas ang temperatura? d. Ano ang nadarama kapag mababa ang temperatura?
3. Magpabalita sa harapan ng klase tungkol sa klima ng bansa. Iugnay ang mga kasagutan ng bata sa aralin.
17
B. Paglinang 1. Itanong sa mga bata kung ano sa palagay nila ang iba pang salik na
may kinalaman sa klima ng bansa. Tanggapin ang lahat ng sagot. Isulat sa pisara. Gamitin ang tanong sa simula ng bahaging Alamin Mo sa LM sa p. 27.
2. Talakayin at pag-usapan ang mga salik na may kinalaman sa klima ng bansa:
a. Temperatura b. Dami ng ulan
3. Ipakita sa mga bata ang malaking mapang pangklima ng Pilipinas. Talakayin ang mga panandang ginamit sa mapa.
4. Talakayin din ang mga babala ng bagyo sa p. 33 ng LM. 5. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging
*DZLQ�0R�ng LM, pp. 34–35. 6. Bigyang diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga
bata ang bahaging Tandaan Mo sa p. 35 upang mapagtibay ang mga kaisipang dapat nilang malaman.
PagtatayaPasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 36–37
ng LM.
Takdang Gawain 1. Gumawa ng isang linggong talaan ng temperatura sa inyong lugar sa tuwing
12:00 ng tanghali. Itala sa tsart gamit ang tsart tulad ng nasa ibaba.
Lunes Martes Miyerkoles Huwebes Biyernes Sabado Linggo
2. Kapanayamin ang ilang opisyal ng inyong barangay tungkol sa ginagawa nilang kahandaan tuwing may paparating na bagyo.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. I 3. G 5. E 7. A 9. B 2. H 4. F 6. J 8. C 10. D
*DZDLQ�%(Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya. Gamitin ang inihandang malaking
mapang pangklima. Ipalit ang kulay sa mga panandang ginamit—pula para sa unang uri, dilaw para sa ikalawang uri, asul para sa ikatlong uri, at berde para sa ikaapat na uri.)
*DZDLQ�& 1. Ang climate change o pagbabago sa klima ay pinaniniwalaang sanhi ng mga
gawain ng tao na maaaring makapagpabago sa komposisyon ng atmospera. Nakaaapekto ito sa lalo pang pagtaas ng temperatura kung panahon ng tag-araw na hindi pangkaraniwang pangyayari sa ating kalikasan.
18
2. May mga pagkakataon kasi na ang kakaibang pag-ihip ng malakas na hangin ay nagpapatuloy hanggang sa ito ay maging isang bagyo.
3. May mga lalawigang nakararanas ng maulang klima sa buong taon dahil sa kalapitan ng mga ito sa baybayin at kawalan ng mga bundok na hahadlang sa ulang dala ng hanging amihan at habagat.
4. Hihikayatin ko ang aking mga magulang at kasambahay na lumikas na at pumunta sa ligtas na lugar o evacuation center upang makasiguro sa aming kaligtasan. (Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya dahil maaaring magkakaiba ang kasagutan ng mga bata.)
Natutuhan Ko I. 1. D 3. B 5. C 7. A 9. A 2. A 4. B 6. C 8. D 10. C
II. 1. Hanging amihan 2. Hanging habagat 3. Unang Uri – kalahating taon ng tag-araw at tag-ulan 4. Ikalawang Uri – umuulan sa buong taon 5. Ikatlong Uri – maulan at may maikling panahon ng tag-araw 6. Ikaapat na Uri – pantay-pantay ang dami at pagkakabahagi ng ulan sa
buong taon 7. Babala Bilang 1 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 30 hanggang 60
kilometro bawat oras sa loob ng 36 na oras 8. Babala Bilang 2 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 60 hanggang 100
kilometro bawat oras sa loob ng 24 na oras 9. Babala Bilang 3 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 100 hanggang 185
kilometro bawat oras sa loob ng 18 oras 10. Babala Bilang 4 – kapag ang bilis ng hangin ay hindi bababa sa 185
kilometro bawat oras sa loob ng 12 oras
ARALIN 6 Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri ng Pananim at Hayop sa Pilipinas
7DNGDQJ�3DQDKRQ����QD�DUDZ
LayuninNapapaliwanag na ang klima ay may kinalaman sa uri ng mga pananim at
hayop sa Pilipinas
Paksang AralinPaksa : Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri ng Pananim at Hayop sa
PilipinasKagamitan : mapa ng Pilipinas, malaking larawan ng kagubatan, mga ginupit
na larawan ng mga piling pananim at hayop na nakikita at di-nakikita sa bansa, scotch tape o masking tape
19
Sanggunian : Learner’s Material, pp. 38–47 K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8 Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:
+HRJUDSL\D�DW�.DVD\VD\DQ����6HU\H�QJ�3URGHG�. Quezon City: Instructional Materials Development Center (IMDC).
MISOSA Lesson #9 (Grade IV) Doblada, E.A. (1998) 3LOLSLQDV� 3HUODV� QJ� 6LODQJDQDQ� � J.C.
Palabay Enterprises, Inc.
Pamamaraan A. Panimula
1. Bilang pagbabalik-aral muling pag-usapan ang mga salik na may kinalaman sa klima ng bansa. Magdaos din ng maikling drill sa pagbibigay-kahulugan sa sumusunod na mga kaisipan at terminolohiya—temperatura, climate change, mga hanging monsoon (hanging amihan, hanging habagat), apat na uri ng klima, bagyo, at mga babala ng bagyo.
2. Magdaos ng ilang minutong pagbabalitaan hinggil sa mga huling kaganapan sa bansa.
3. Maghanda ng malaking larawan ng isang kagubatan. Ipaskil ito sa pisara. Mamigay sa mga bata ng mga ginupit na larawan ng mga piling pananim at hayop na nakikita at di-nakikita sa bansa. Ibigay ang larawan ng mga pananim sa mga babae at sa mga lalaki naman ang mga larawan ng mga hayop. Ipasuri sa mga bata ang larawan. Ipadikit sa malaking larawan ang mga pananim at hayop na sa Pilipinas lamang makikita. Iugnay ang pambungad na gawaing ito sa tatalakaying aralin.
B. Paglinang 1. Pukawin ang kawilihan ng mga bata. Itanong: Ano ang kinalaman ng
klima sa uri ng pananim at hayop na mayroon sa bansa? 2. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo
sa mga pp. 38–44 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang kinalaman ng klima sa pagkakaroon ng mga pananim at hayop na sa Pilipinas lamang makikita. Patunghayan din sa LM ang mga nakalarawang halimbawa ng tinutukoy na mga pananim at hayop sa bansa upang madali nilang makilala ang mga ito.
3. Bilang pagpapahalaga sa mga pananim at hayop sa Pilipinas, kunin ang kanilang mga mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga pananim at hayop na mayroon sa ating bansa. Himukin din silang magbigay ng mungkahi tungkol sa pagkasira at pagkawala ng likas na kapaligirang matitirahan ng mga hayop na nanganganib nang maubos.
4. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging *DZLQ�0R�ng LM, pp. 45–46.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Tandaan Mo sa LM, p. 46 upang mapagtibay ang mga kaisipang dapat nilang malaman at isabuhay.
20
PagtatayaPasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 47 ng LM.
Takdang Gawain 1. Gumawa ng talaan ng mga pananim at hayop na makikita sa inyong lugar.
(Ipasulat sa tsart gaya ng nasa ibaba.)
Mga Pananim Mga Hayop
2. Sumulat ng isang talata na may kinalaman sa mga paraan kung paano masasagip ang mga hayop na unti-unti nang nawawala o nauubos.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$
P X K A L A W TA I M A M A G AL Y L B R N P LA Z R A U V T IY Q M C N Z U SW A S A T D B AT N I Y O G O YB A K A W A N K
1. palay 6. talisay 2. niyog 7. tamaraw 3. tubo 8. mamag 4. abaca 9. pilandok 5. bakawan 10. kalaw
21
*DZDLQ�% 1. Kinakailangan ang temperaturang hindi bababa sa 21°C at hindi naman
tataas sa 32°C. 2. Katamtamang patubig lamang at kailangang mataba ang lupang pagta-
taniman ng abaka. Kailangan ding nakakubli ito sa hangin dahil may kababawan lamang ang ugat nito.
3. Kinakailangan ang katamtamang dami ng ulan sa pagpapalaki ng tubo. Hindi dapat bababa sa 30 ang temperatura upang matiyak ang paglaki nito.
4. Mamasa-masa at makapal na lupa ang kinakailangan upang mabuhay ang mga punongkahoy. Kinakailangan nito ang maulan at diretsong sikat ng araw upang lalong yumabong.
*DZDLQ�& 1. Mas maiksi ang sungay ng tamaraw kaysa sa kalabaw. Bahagyang matambok
ang gawing itaas ng mukha nito at may kalakihan ang tainga. 2. Ang mukha nito ay inihahambing sa daga kaysa sa itsura ng usa.
Maihahalintulad ang mga paa nito sa baboy at katulad ng sa baboy-ramo ang mga pangil nito.
3. Inihahambing sa daga ang itsura at laki nito. Ang pagkakaiba nga lamang ay malaki at bilugan ang mga mata nito. Idagdag pa rito ang kahabaan ng mga daliri nito sa kamay at paa.
4. Ito ay may malaking tuka, pinagsamang kulay abo at tsokolate ang katawan nito at kulay asul ang kaniyang mga mata. Mamuti-muti ang leeg at tiyan nito. Umaabot sa tatlong talampakan hanggang isang metro ang laki nito.
Natutuhan Ko I. 1. Tama 6. Mali – niyog 2. Tama 7. Tama 3. Tama 8. Tama 4. Tama 9. Tama 5. Mali – tubo 10. Tama
II. 1. Sapagkat ang palay ay tumutubo sa lahat ng dako ng bansa lalo na sa mga lupang di-gaanong malagkit kung magputik.
2. Ang maulan at mainit na klima sa bansa ay nakatutulong sa mabilis na paglaki ng palay.
3. Unti-unting nauubos ang ilang hayop sa bansa dahil sa pagkasira ng kanilang likas na kapaligiran gaya ng kagubatan na nagsisilbing tirahan nila.
22
ARALIN 7 Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
LayuninNapapaliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime
o insular
Paksang AralinPaksa : Ang Pilipinas bilang Isang Bansang InsularKagamitan : mapa ng Pilipinas, larawan ng mga daungan ng mga sasakyang
pandagat, larawan ng mga turista sa baybay-dagatSanggunian : Learner’s Material, pp. 48–52 K to 12 – AP4AAB-Ig-9 Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:
+HRJUDSL\D� .DVD\VD\DQ� �� �6HU\H� QJ� 3URGHG�. Quezon City: Instructional Materials Development Center (IMDC).
MISOSA Lesson #13 (Grade VI)
Pamamaraan A. Panimula
1. Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang kinalaman ng klima sa mga uri ng mga pananim at hayop sa bansa.
2. Magdaos ng ilang minutong pagbabalitaan hinggil sa mga huling kaganapan sa bansa.
3. Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, pasagutan sa mga bata ang sumusunod na mga tanong:
a. Ano ang pagkakaunawa ninyo sa salitang maritime o insular? b. Ano ang dahilan ng pagiging bansang maritime o insular ng
Pilipinas?Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga bata at ipasulat ito sa pisara. Sabihing babalikan ito pagkatapos ng pagtatalakay sa aralin upang mapagtibay ang kawastuhan ng kanilang mga sagot.
B. Paglinang 1. Itanong sa mga bata kung bakit tinawag na kapuluan ang bansa.
Ipalarawan ang bansa bilang isang kapuluan. 2. Ipaskil ang mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipasuri sa mga bata ang mga
katubigang nakapaligid sa bansa bilang isang kapuluan. 3. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo sa
p. 48 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime o insular. Pag-usapan din ang kapakinabangan ng pagiging maritime o insular ng bansa.
��
4. Bilang pagpapahalaga sa katubigan ng bansa, kunin ang kanilang mga mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga katubigan ng bansa.
5. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging *DZLQ�0R�ng LM, p. 50.
6. Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Tandaan Mo upang mapagtibay ang mga kaisipang dapat nilang malaman.
PagtatayaPasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 51 ng LM.
Takdang GawainMagsaliksik pa ng mga karagdagang kapakinabangan ng pagiging bansang
maritime o insular ng Pilipinas.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. Ang maritime o insular ay tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa
isang bansa. Dahil sa pagiging kapuluan ng bansang Pilipinas, asahan itong napapalibutan ng mga dagat at karagatan.
2. — Akmang-akma ang mga baybaying-dagat sa pagpapatayo ng Tanggulang Pambansa.
— Ang kainaman ng mga daungan sa bansa ay nagsisilbi ang mga itong daanan ng mga sasakyang pandagat.
— Nagsisilbi rin itong daanan ng mga kalakal mula sa ibang bansa. — Sa mga dagat na nakapaligid sa bansa nakakukuha ng mga yamang dagat
na nakatutulong sa kabuhayan ng bansa. — Nagsisilbing pang-akit sa mga turista ang kagandahan ng mga dagat at
baybayin nito.
*DZDLQ�%Hinahayaan sa guro ang pagwawasto. Tiyaking nasa iginuhit na mapa ang
tamang kinalalagyan ng Karagatang Pasipiko (gawing silangan), Bashi Channel (hilaga), West Philippine Sea o Kanlurang Dagat Pilipinas (gawing hilaga at kanluran), at Dagat Celebes (timog).
Natutuhan Ko I. 1. F 2. D 3. E 4. B 5. C II. 1. B 2. A 3. D 4. B 5. A
24
ARALIN 8 Mga Pangunahing Anyong Lupa at Anyong Tubig sa Bansa
7DNGDQJ�3DQDKRQ����QD�DUDZ
LayuninNapaghahambing ang iba’t ibang pangunahing anyong lupa at anyong tubig ng bansa
Paksang AralinPaksa : Mga Pangunahing Anyong Lupa at Anyong Tubig sa BansaKagamitan : mapang pisikal ng Pilipinas, malaking mapa ng Pilipinas na
blangko, larawan ng mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa, flashcards na may mga pananda ng mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa, scotch tape/masking tape
Sanggunian : Learner’s Material, pp. 53–66 K to 12 – AP4AAB-Ig-h10 Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:
+HRJUDSL\D���DW�.DVD\VD\DQ����6HU\H�QJ�3URGHG�. Quezon City: Instructional Materials Development Center (IMDC).
Miranda, N.P. (2013). Ang Pamayanang Pilipino. Valenzuela City: Jo-Es Publishing House, Inc.
MISOSA Lesson #16 & #17 (Grade VI)
Pamamaraan A. Panimula
1. Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang pagiging bansang maritime o insular ng Pilipinas. Ipaisa-isa ang mga dagat at karagatang nakapaligid sa bansa.
2. Magdaos ng ilang minutong pagbabalitaan hinggil sa mga huling kaganapan sa bansa.
3. Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, magpakita ng mga larawan ng mga anyong lupa at anyong tubig sa mga bata. Ipatukoy sa kanila ang mga larawang ipakikita.
B. Paglinang 1. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo
sa p. 53 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang paghahambing sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa.
2. Ipakilala sa mga bata ang mapang pisikal ng bansa upang lubusan nilang malaman ang kinalalagyan ng mga pangunahing anyong lupa at anyong tubig ng bansa.
3. Ipaskil ang blangkong mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipamahagi sa mga bata ang mga flashcard ng mga pananda para sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa. Magbigay ng halimbawang pangalan ng mga anyong lupa at anyong tubig. Itanong kung saan ito matatagpuan.
25
Tumawag ng isang bata na magdidikit nito. Ipagpatuloy ang gawain hanggang sa makabuo ng mapang pisikal.
4. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging *DZLQ�0R�ng LM, pp. 63–64.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Tandaan Mo sa p. 65 upang mapagtibay ang mga kaisipang dapat nilang malaman.
PagtatayaPasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 65–66
ng LM.
Takdang GawainGumawa ng mapang pisikal ng Pilipinas gamit ang mga panandang natutuhan
para sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$
Z A M B A L E S S P I U
C H O C O L A T E H I L L S E I R U L N R E G A R A Y A T B A M E Y M A Y O N S E D
N R A G A Y E
1
92 10
3
5
4
6 7 8
26
*DZDLQ�% 1. Kapatagan at talampas Pagkakatulad : Parehong may malawak na patag na lupa Pagkakaiba : Ang kapatagan ay patag na lupa samantalang ang talam-
pas ay mataas na anyong lupa na patag ang ibabaw. 2. Bundok at burol Pagkakatulad : Parehong mataas na anyong lupa Pagkakaiba : Mas mataas na anyong lupa ang bundok kaysa sa burol.
3. Kipot at tsanel Pagkakatulad : Parehong nagdurugtong sa dalawang malaking anyong
tubig Pagkakaiba : Ang kipot ay isang makipot na anyong tubig samantalang
ang tsanel ay malalim na anyong tubig na bahagi ng isang kanal o ilog.
4. Look at golpo Pagkakatulad : Parehong bahaging tubig na naliligid ng lupa. Pagkakaiba : Ang look ay bahagi ng dagat samantalang ang golpo ay
bahagi ng karagatan.
*DZDLQ�&Punan ang tsart sa ibaba.
Mga Pangunahing Anyong Lupa sa Bansa
Anyong Lupa Paglalarawan Halimbawa1. Kapatagan Patag at malawak na lupain Gitnang Kapatagan ng Luzon2. Bundok Pinakamataas na anyong lupa Bundok Apo, Bundok ng Sierra
Madre, Bundok Arayat, Bundok Caraballo, Bundok Cordillera, Bundok Samat, Bundok Mariveles, Bundok Natib, Bundok Pulog, Bundok Silay, Bundok Madalangan, at Bundok Diwata
3. Burol Mataas na lupa ngunit mas mababa sa bundok at pabilog ang hugis ng itaas nito
Chocolate Hills, mga burol sa lalawigan ng Rizal, Batangas, Samar, Leyte, at Gitnang Luzon
4. Talampas Mataas na bahaging lupa ngunit patag ang ibabaw
Lungsod ng Baguio, Talampas ng Lanao, at Bukidnon
27
Mga Pangunahing Anyong Tubig sa Bansa
Anyong Tubig Paglalarawan Halimbawa
1. Karagatan Pinakamalalim, pinakamalawak, at pinakamalaki sa lahat ng mga anyong lupa
Karagatang Pasipiko
2. Dagat Bahagi ng karagatan, ang tubig dito ay mas mainit kaysa sa karagatan
West Philippine Sea, Dagat Celebes, Dagat Pilipinas, Dagat Visayas, Dagat Mindanao, at Dagat Sulu
3. Tsanel Nagdurugtong sa dalawang malaking katawan ng tubig; malalim na anyong tubig na bahagi ng isang kanal o ilog
Bashi Channel
4. Kipot Makipot na anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malalaking anyong tubig
Kipot ng San Bernardino, Kipot ng Iloilo, Kipot ng Biliran, Kipot ng Basilan, at Kipot ng Sarangani
5. Golpo Tulad ng look na halos naliligid ng lupa at ito ay bahagi rin ng karagatan na karaniwang nasa bukana ng dagat.
Golpo ng Lingayen, Golpo ng Ragay, Golpo ng Albay, Gulpo ng Leyte, at Golpo ng Sibuneg
6. Look Isang bahagi ng dagat na nakapasok sa baybayin nito
Look ng Maynila
Natutuhan Ko I. 1. Wasto 2. Wasto 3. Hindi wasto – Ang bulkan ay tulad din ng bundok, ang pagkakaiba nga lamang ay ang bunganga ng tuktok nito. 4. Wasto 5. Wasto 6. Hindi wasto – Ang tsanel ay bahagi ng isang kanal o ilog. 7. Wasto 8. Wasto 9. Wasto 10. Wasto II. 1. I 3. J 5. G 7. D 9. E 2. C 4. H 6. B 8. A 10. F
28
ARALIN 9 Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Naiisa-isa ang tatlong pangunahing likas na yaman ng bansa 2. Nailalarawan ang yamang lupa, yamang tubig, at yamang mineral 3. Nalalaman ang kahalagahan ng likas na yaman 4. Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng likas na yaman
Paksang AralinPaksa : Mga Pangunahing Likas na Yaman ng BansaKagamitan : mga larawan ng anyong lupa at anyong tubig, manila paperSanggunian : Learner’s Material, pp. 67–72 K to 12 competencies
Pamamaraan A. Panimula
1. Magpakita ng magagandang larawan ng yamang-tubig tulad ng ilog na may malinis na dumadaloy na tubig, malinis na baybay-dagat, bundok na marami pang punong nakatanim at pamayanan na maayos at ang mga nakatira doon ay masasayang nag-uusap. Maaari ding ipakita sa mga mag-aaral ang larawan sa ibaba. Pagkatapos, ipalarawan sa kanila ang tungkol sa nilalaman ng larawan.
� � ŚƩƉ͗ͬͬǁǁǁ͘ƚŚŝŶŬƐƚŽĐŬƉŚŽƚŽƐ͘ŝŶͬŝŵĂŐĞͬƐƚŽĐŬͲŝůůƵƐƚƌĂƟŽŶͲƐƵŵŵĞƌͲĚĂLJͬϰϴϰϲϲϵϮϮϭ
2. Itanong:v� Ano-ano ang nakita ninyo sa mga larawan?v� Paano nakatutulong sa atin ang mga binanggit ninyo tulad ng mga
ilog, karagatan, at bundok? 3. Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga mag-aaral. 4. Iugnay ang mga ito sa aralin.
29
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 67. 2. Magkaroon ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat
ng sagot ng mga mag-aaral. 3. Talakayin isa-isa ang mga likas na yaman ng bansa sa bahaging ito.
a. Yamang lupa b. Yamang mineral c. Yamang tubig
4. Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin. a. Ano ang kahulugan ng likas na yaman? b. Anong mga likas na yaman ang matatagpuan sa inyong lugar? c. Paano nakatutulong sa inyo ang mga likas na yamang ito? d. Ano ang maaaring mangyari kung pababayaan ang mga likas na
yaman sa inyong lugar? e. Bakit kailangan ang pangangalaga sa mga likas na yaman ng
bansa? 5. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.
� � *DZDLQ�$v� Bumuo ng limang pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 69.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.v� Pasagutan ang mga tanong 1–3.v� Ipaulat sa mga mag-aaral ang natapos na gawa ng kanilang
pangkat.
� � *DZDLQ�%v� Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.v� Ipaliwanag na sasagutin ang Gawain B, p. 70 ng LM.v� Ipaliwanag sa mga mag-aaral na magbibigay pa sila ng mga
halimbawa ng likas na yaman na makukuha sa: 1. lupa 2. minahan 3. tubig
v� Sabihin sa bawat pangkat kung saan nila maaaring ipaskil ang kanilang natapos na mga gawain.
v� Magsagawa ng Gallery Walk kung saan ang bawat pangkat ay maglilibot at titingnan ang ginawa ng ibang pangkat. Isusulat nila ang kanilang mga puna sa ibaba ng nakapaskil kung mayroon.
��
� � *DZDLQ�&v� Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain C.v� Ipahanda ang mga kagamitan.v� Magbigay ng paalaala sa mga mag-aaral sa pagiging maayos at
malinis sa paggawa ng gawain.v� Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 70.v� Ipadikit sa bulletin board ang natapos na gawain ng mga pangkat.
7. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 71.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 71–72 ng LM.
Takdang GawainMagdala ng mga larawan ng magagandang tanawin na madalas nilang
puntahan. Gagamitin ito sa susunod na aralin.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
*DZDLQ�%
Yamang lupa Yamang mineral Yamang tubig
abakagomakapokwaling-walingtuboenerhiyang geothermal
bakalcarbonchromitesulphurtansoenerhiyang geothermal
koralessinarapanperlaspandaka pygmaea
*DZDLQ�&Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
Natutuhan Ko I. Tama o Mali
1. Tama 6. Mali 2. Tama 7. Tama 3. Mali 8. Tama 4. Mali 9. Tama 5. Mali 10. Tama
II. Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
��
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQPangkatin ang mga mag-aaral sa tatlo. Magpagawa ng mga poster na
nagpapakita ng mga paraan sa wastong pangangalaga ng mga likas na yaman ng bansa.
Pangkat 1 — Yamang lupaPangkat 2 — Yamang mineralPangkat 3 — Yamang tubig
Ipaskil sa bulletin board ng paaralan ang ginawang poster upang makita ng mga kapuwa mag-aaral. Hikayatin ang mga magulang nila na tingnan ang mga ginawang poster ng kanilang mga anak.
ARALIN 10 Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan bilang Yamang Likas ng Bansa
7DNGDQJ�3DQDKRQ������DUDZ
Layunin 1. Naiisa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa bansa 2. Nailalarawan ang katangian ng magagandang tanawin at pook-pasyalan sa
bansa 3. Natutukoy ang kahalagahan ng magagandang tanawin at pook-pasyalan
bilang bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas 4. Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng magagandang tanawin
at pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas
Paksang AralinPaksa : Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan bilang Yamang Likas
ng BansaKagamitan : mapa ng Pilipinas at mga larawan ng magagandang tanawin sa
bansaSanggunian : Learner’s Material, pp. 73–79 K to 12
Pamamaraan A. Panimula
1. Tanungin ang mga mag-aaral kung ano-anong magagandang tanawin at pook-pasyalan ang makikita sa kanilang pamayanan. Ipalarawan ito at itanong kung bakit pinupuntahan nila ito at maging ng mga taga-ibang pamayanan.
2. Ipakita isa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa ating bansa. Tanungin ang mga mag-aaral kung sino sa kanila ang nakapunta na sa mga lugar na ito. Ipalarawan at ipasabi kung ano ang mga naramdaman nila nang makita nila ang magagandang tanawin at pook-pasyalang ito.
��
3. Ipaliwanag sa kanila na ang magagandang tanawin at pook-pasyalan ay bahagi ng likas na yaman ng bansa.
4. Sabihin din sa kanila na karamihan sa magagandang tanawin at pook-pasyalang ito ay nakikilala na sa buong mundo kaya maraming Pilipino at dayuhang turista na ang nagpupunta sa mga lugar na ito.
5. Iugnay ang mga ito sa aralin.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang maiksing artikulo sa Alamin Mo sa LM,
pahina 74. 2. Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral. 3. Talakayin ang mga ibinigay na magagandang tanawin at pook-pasyalan
sa ating bansa. 4. Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin. 5. Itanong:
a. Ano ang islogan ng Kagawaran ng Turismo tungkol sa magagandang tanawin at pook-pasyalan sa ating bansa?
b. Paano inilarawan ang mga tanawin at pook-pasyalan? 6. Ipakita ang mga larawan. Tumawag ng mag-aaral sa bawat tanawin
at magpasabi ng nalalaman nila tungkol sa magagandang tanawin at pook-pasyalan.
a. Puerto Prinsesa Subterranean River b. Talon ng Maria Cristina c. Vinta sa Zamboanga d. Bundok Apo e. Philippine Eagle National Center f. Rizal Shrine g. Boracay Beach h. Chocolate Hills i. Tulay ng San Juanico j. Hagdan-hagdang Palayan k. Bangui Windmills l. Hundred Islands m. Bulkang Mayon n. Bulkang Taal
7. Tanungin ang mga mag-aaral ng mga dahilan kung bakit kahanga-hanga ang mga tanawing ito. Ipasulat ang mga dahilan sa pisara.
8. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.
� � *DZDLQ�$v� Bumuo ng tatlong pangkat. Ipaliwanag ang pamamaraan sa
paggawa ng Gawain A sa p. 77 ng LM.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.v� Pasagutan ang mga inihandang tanong.v� Ipaulat sa klase ang nabuong sagot.
��
v� Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral.v� Ipasulat sa pisara ang mga puna ng mga bata. Talakayin ang
mga ito.
� � *DZDLQ�%v� Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.v� Hatiin ang magagandang tanawin at pook-pasyalan ayon sa
pangkat.v� Ipagawa ang isinasaad sa talahanayan. v� Magpagupit sa bond paper ng mga pangalan ng magagandang
tanawin at pook-pasyalan.v� Ipadikit ang mga ito sa mapa kung saan matatagpuan ang
magagandang tanawin at pook-pasyalan.v� Ipaulat sa klase ang kanilang output.v� Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral. Ipasulat sa pisara
ang kanilang mga puna.
9. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 78.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa p. 79 ng LM.
Takdang GawainMagdala ng mapa ng Pilipinas na nagpapakita ng mga rehiyon sa Luzon,
Visayas, at Mindanao.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang sagot.
*DZDLQ�%
Magagangdang Tanawin at Lugar
Pasyalan sa Bansa
Lugar kung Saan ito Matatagpuan Natatanging Katangian nito
Vinta Sa karagatan ng Zamboanga, Mindanao
Isang tradisyunal na bangka na may makukulay na banderitas.
Bulkang Taal Sa Lawa ng Taal sa lalawigan ng Batangas sa Luzon
Magandang bulkan na nasa gitna ng isang lawa
Bulkang Mayon Sa lalawigan ng Albay sa rehiyong Bicol sa Luzon
May hugis perpektong kono ang bunganga ng bulkang ito.
Rizal Shrine Sa lungsod ng Dapitan, Zamboanga del Norte sa Mindanao
Tirahan ng bayani na si Jose Rizal
��
Chocolate Hills Sa lalawigan ng Bohol sa Kabisayaan
Tumpok-tumpok na mga burol, kapag tag-araw, kulay tsokolate ang mga halaman sa mga burol.
Tarsier Sa lalawigan ng Bohol sa Kabisayaan
Pinakamaliit na unggoy
Hundred Islands Sa Golpo ng Lingayen, Pangasinan sa Luzon
Tumpok-tumpok na mga pulo na nagkalat sa Golpo ng Lingayen
Boracay Beach Sa lalawigan ng Aklan sa Kabisayaan
Pinong-pino ang maputing buhangin nito.
Bundok ng Apo Sa pagitan ng mga lalawigan ng Davao at Hilagang Cotabato sa Mindanao
Pinakamataas na bundok sa bansa at tahanan ng mga haribon, ang pambansang ibon ng Pilipinas
Bangui Windmills Sa Bangui, Ilocos Norte sa Luzon
Malalaking elise na pinagkukunan ng lakas-enerhiya mula sa hangin
Tulay ng San Juanico Mga lalawigan ng Samar at Leyte sa Kabisayaan
Pinakamahabang tulay sa bansa na pinabibilis ang paglalakbay ng mga tao at pagdadala ng mga produkto sa maraming lugar
Talon ng Maria Cristina Sa Lanao del Norte, Mindanao Isa sa pinakamataas na talon, ang lakas nito ay nagtutustos sa malaking bahagi ng Mindanao
Hagdan-hagdang Palayan
Sa Banaue, Ifugao sa Luzon Hinubog ang palayang ito ng ating mga ninuno na isang patunay ng sipag at tiyaga ng mga Pilipino. Napasama ito sa listahan ng UNESCO World Heritage Sites.
Philippine Eagle National Center
Sa Malagos, lalawigan ng Davao Sentro kung saan kinukupkop at pinararami ang nanganganib na maubos na mga agila sa ating bansa
Krus ni Magellan sa Lungsod ng Cebu Isang pananda ng kasaysaysan ng Pilipinas
Sto. Niño Shrine sa Lungsod ng Cebu Dinarayo ng mga relihiyoso tuwing kapistahan nito ng Enero
Puerto Prinsesa Subterranean River
Sa Puerto Prinsesa sa Palawan Mahabang ilog sa ilalim ng yungib na may mga batong stalactites at stalagmites. Napasama ito sa listahan ng UNESCO World Heritage Sites.
��
Natutuhan Ko I. 1. J (Puerto Prinsesa Subterranean River) 2. I (Talon ng Maria Cristina) 3. H (Tulay ng San Juanico) 4. D (Bundok Apo) 5. E (Chocolate Hills) 6. F (Hagdan-hagdang Palayan) 7. B (Bulkang Mayon) 8. C (Bulkang Taal) 9. A (Boracay Beach) 10. G (Vinta)
II. Maaaring iba-iba ang sagot.
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQv� Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.v� Magpagawa ng isang pangako sa wastong pangangalaga sa magagandang
tanawin at pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansa.v� Ipaskil ito sa bulletin board ng paaralan na nakikita ng kapuwa mag-aaral,
mga magulang, at bisita.
ARALIN 11 Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon ng Bansa
7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Nasasabi ang kahulugan ng topograpiya 2. Nailalarawan ang topograpiya ng sariling pamayanan at mga karatig-
pamayanan sa sariling rehiyon 3. Naihahambing ang topograpiya ng iba’t ibang rehiyon gamit ang mapa ng
topograpiya
Paksang AralinPaksa : Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon ng BansaKagamitan : mapa ng PilipinasSanggunian : Learner’s Material, pp. 80–88 K to 12
Pamamaraan A. Panimula
1. Tumawag ng mga mag-aaral at itanong ang uri ng kapaligiran sa kanilang pamayanan.
2. Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral. Isulat ang mga ito sa pisara.
��
3. Ipangkat ang mga sagot ayon sa sumusunod: a. malapit sa mga ilog, tabing-dagat o iba pang anyo ng tubig b. malapit sa mga bundok o iba pang anyong lupa c. pamayanang urban o mga lungsod
4. Sabihin sa mga mag-aaral na ang mga ibinigay nilang sagot ay bahagi ng topograpiya at matutuhan nila sa araling ito ang kahulugan at kahalagahan ng topograpiya ng isang lugar.
B. Paglinang 1. Sa pamamagitan ng mapa ng topograpiya ng Pilipinas, ipagawa ang
isinasaad sa Alamin Mo sa LM, p. 81. 2. Maaaring ipaguhit ang hugis ng mapa ng Pilipinas sa kanilang
kuwaderno. 3. Ipalista ang mga anyong tubig at anyong lupa na makikita sa bawat
rehiyon ng bansa. 4. Ipagawa ang sumusunod:
� � *DZDLQ�$v� Bumuo ng limang pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa p. 86
ng LM.v� Pasagutan ang mga tanong 1–3.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.v� Ipaulat ang ginawang output. v� Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna. v� Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.v� Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.
� � *DZDLQ�%v� Gamitin ang kaparehang pangkat sa naunang gawain. Bigyan ng
kani-kaniyang rehiyon ang bawat pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa p. 86
ng LM. v� Ipasagot at ipasulat sa manila paper ang sagot sa talahanayan sa
*DZDLQ�% gamit ang mapa ng topograpiya ng bawat rehiyon.v� Ipasulat din ang mga tanyag na anyong lupa at anyong tubig na
matatagpuan sa bawat rehiyon.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.v� Ipaulat ang ginawang output. v� Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna. v� Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.v� Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.
��
� � *DZDLQ�&v� Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C. v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.v� Paghambingin ang mga ginawang mapa ng topograpiya ng bawat
lugar sa inyong rehiyon.v� Ipasulat sa pisara ang mga puna sa ginawang paghahambing ng
topograpiya ng kani-kaniyang rehiyon.v� Ipaskil sa nakalaang lugar sa silid-aralan.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 87.
PagtatayaPasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, pp. 87–88.
Takdang GawainItanong sa mga miyembro ng iyong pamilya:“Kung kayo ay papipiliin, saang rehiyon ninyo nais manirahan? Bakit?”
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang mga sagot.
*DZDLQ�%Maaaring iba-iba ang mga sagot.
*DZDLQ�&Maaaring iba-iba ang mga sagot.
Natutuhan Ko I. 1. Bulkang Taal Rehiyon IV–A 2. Talon ng Pagsanjan Rehiyon IV–A 3. Bundok Banahaw Rehiyon IV–A 4. Golpo ng Lingayen Rehiyon I 5. Lawa ng Laguna Rehiyon IV–A 6. Hundred Islands Rehiyon I 7. Ilog Cagayan Rehiyon II 8. Lawa ng Taal Rehiyon IV–A 9. Bulkang Mayon Rehiyon V 10. Look ng Maynila Rehiyon (NCR)
II. 1. Pangasinan 2. Lambak ng Cagayan 3. Rehiyon III 4. Bundok Banahaw 5. Tangway
��
6. Lambak 7. Bundok Apo 8. Rehiyon II 9. Rehiyon XII 10. National Capital Region
ARALIN 12 Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Natutukoy ang mga rehiyon at bilang ng populasyon nito gamit ang
demographic map 2. Naihahambing ang iba’t ibang rehiyon ng bansa ayon sa dami ng populasyon
nito 3. Nasasaliksik kung bakit may mga rehiyon na napakarami at napakaliit na
bilang ng populasyon
Paksang AralinPaksa : Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa BansaKagamitan : demographic map, mga istrip ng kartolinaSanggunian : Learner’s Material, pp. 89–94 K to 12 AP4AAB-Ig-h-10
Pamamaraan
A. Panimula 1. Magpalaro ng Blockbuster. Hatiin ang klase sa apat na pangkat.
Magpaunahan sa paghula sa mga salitang nagsisimula sa mga letrang LAPOSYOPUN na itatanong ng guro. Gumupit ng tig-1/4 na bond paper (Maaari ding kartolina) at isulat ang bawat letra, kapag nasagot ang tanong, ididikit sa pisara ang letra. Pagkatapos, ipabuo ang jumbled letters. (POPULASYON)
Mga tanong:Anong L ang tawag sa anumang biyaya ng kalikasan? (Likas yaman)Anong A ang kontinenteng kinabibilangan ng Pilipinas? (Asya)Anong P ang lalawigang katatagpuan ng Underground River? (Palawan)Anong O ang bagyong nanalanta sa Kamaynilaan at nagpalubog sa malaking
bahagi nito? (Ondoy)Anong S ang rehiyong katatagpuan ng Samar, Leyte at Biliran? (Silangang
Visayas)
��
Anong Y ang pinakahilagang isla ng Pilipinas? (Y’ami)Anong O ang lungsod na matatagpuan sa Zambales? (Olonggapo City)Anong P ang prutas na may isang korona at maraming mata? (Pinya)Anong U ang isang bayan sa Pangasinan? (Urdaneta)Anong N ang tinatawag na tree of life? (Niyog)Itanong kung ano ang nabuong salita? (Populasyon)
B. Paglinang 1. Itanong: Ano ang populasyon? 2. Talakayin ang nilalaman ng Alamin Mo sa LM, p. 89 gamit ang tsart
at demographic map. Mas makabubuti na makapaghanda ng malaking mapa ng populasyon.
3. Cooperative Learning Technique (CLT). Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 91 at ipaulat sa buong klase. Bigyang-pansin ang mga ginawang paghahambing ng bawat pangkat, Pagkatapos ng pag-uulat, muli itong balikan.
4. Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 92 (individual). Ipasulat ang sagot sa notbuk. Pagkatapos, talakayin ito sa klase. Bigyang-pansin ang sagot ng mga mag-aaral at ipasuri kung bakit ang mga ito ang may pinakamarami at pinakakaunting bilang ng populasyon. Isulat sa pisara ang mga sagot.
5. Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 92. Magsaliksik tungkol sa mga dahilan kung bakit ang mga rehiyon sa Gawain B ang may mga pinakamalalaki at pinakamaliliit na bilang ng mga naninirahan. Isulat o i-print ang sagot sa maikling bond paper. Magtakda ng mag-aaral na mag-uulat sa buong klase. Ipaisa-isang muli ang mga pangunahing rehiyon na may pinakamalaki at pinakamaliit na populasyon. Habang nag-uulat, papunuan ang tsart.
Mga rehiyong may pinakamalaking
populasyon
Mga dahilan o sanhi ng pagiging
malaking populasyon
Mga rehiyong may pinakamaliit na
populasyon
Mga dahilan o sanhi ng
pagiging maliit na populasyon
6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa p. 92 ng LM.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa pp. 93–94 ng LM.
40
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$
CALABARZON
12.61 M
NCR
11.86 M
CAR
1.52 M
CARAGA
2.42 M
LUZON LUZON
*DZDLQ�%
Unang Limang Rehiyon na May Pinakamalaking
Populasyon
Pangkat ng Pulo na Kabilang Ito
Unang Limang Rehiyon na May Pinakamaliit na
Populasyon
Pangkat ng Pulo na Kabilang Ito
1. CALABARZON 2. NCR 3. Gitnang Luzon 4. Kanlurang
Visayas 5. Gitnang Visayas
1. Luzon 2. Luzon 3. Luzon 4. Visayas 5. Visayas
1. CAR 2. CARAGA 3. MIMAROPA 4. Lambak ng
Cagayan 5. Tangway ng
Zamboanga
1. Luzon 2. Mindanao 3. Luzon 4. Luzon 5. Mindanao
Natutuhan Ko I. 1. CALABARZON 2. CAR 3. Luzon 4. 11.80 milyon 5. Dahil dito matatagpuan ang maraming pagkakakitaan II. 2 – Silangang Visayas 3 – Rehiyon ng Ilocos 1 – Tangway ng Zamboanga 4 – Rehiyon ng Bicol 5 – Gitnang Visayas
41
III. Maaaring magkaroon ng iba-ibang sagot. Gawing gabay ang rubrik sa pagmamarka.
Pamantayan 3 2 1 Iskor
Nilalaman/Makatotohanan (2 puntos)
Punung-puno ng mga ideya at makatotohanan (6)
Maganda ang ideya ngunit hindi makatotohanan (4)
Nagbanggit ng isang ideya ngunit hindi makatotohanan (2)
Organisasyon(1 punto)
Napakaayos ng pagkakalahad(3)
Maayos ang pagkakalahad (2)
Magulo ang pagkakalahad (1)
Kabuuang Puntos = 9
ARALIN 13 Ang Pilipinas bilang Bahagi PI�2CEKſE�4KPI�QH�(KTG
7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Nailalarawan ang lokasyon o kalagayan ng Pilipinas sa mapa ng mundo 2. Natutukoy ang implikasyon ng pagiging bahagi ng bansa sa Pacific Ring of
Fire 3. Natutukoy ang mga lugar sa bansa na sensitibo sa panganib 4. Nagagawa ang maagap at wastong pagtugon sa mga panganib
Paksang AralinPaksa : Ang Pilipinas bilang Bahagi ng Pacific Ring of FireKagamitan : mapa ng mundo, iba’t ibang uri ng hazard mapSanggunian : Learner’s Material, pp. 95–107 K to 12 AP4AAB-Ii-11 http://funny.picsource.biz/63155-world-map-political-map-of-the-
world http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/ringfire.htm www.pagasa.dost.gov.ph www.ncsb.gov.ph http://www.maps.nfo.ph/philippines-tsunami-prone-areas www.phivolcs.dost.gov.ph 2014. Disaster Risk Reduction Management. Mandaluyong City.
HYDN Publishing Agno, L.N. 1998. Edukasyong Araling Panlipunan. Quezon City. JMC Press, Inc.
42
Pamamaraan A. Panimula
1. Magpakita ng mapa ng mundo. 2. Ipahanap sa mapa ng mundo ang lokasyon ng Pilipinas. Ipaturo ito sa
pamamagitan ng arrow strip. 3. Talakayin ang lokasyon ng Pilipinas gamit ang drill board. Ang klase
ay hahatiin sa 4–5 pangkat, bawat miyembro ay bibigyan A – bilang 1, B – bilang 2... hanggang mabigyan ang lahat ng takdang bilang. Ang bawat tanong ng guro ay sasagutin sa drill board ng tatawaging numero. Ang makakuha ng tamang sagot ang siyang magkakapuntos. Bigyang-pansin ang pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific Ring of Fire.
B. Paglinang 1. Itanong: Ano ang Pacific Ring of Fire? Ano ang iba pang tawag dito?
Pabigyang-pansin ang mapa ng Pacific Ring of Fire. Maghanda at ipakita ang malaking mapa ng Pacific Ring of Fire.
2. Talakayin ang mga impormasyon tungkol sa Pacific Ring of Fire. Bigyang-pansin ang implikasyon nito sa mga tao, likas na yaman, at teritoryo.
3. Ibigay bilang Takdang Aralin. Pag-usapan ang sagot sa ginawang pananaliksik at ilahad sa klase.
� � *DZDLQ Cooperative Learning Technique. Hatiin ang klase sa 4-5 pangkat.
Magsaliksik sa maaaring maging implikasyon sa tao/mamamayan, likas na yaman, at teritoryo ng pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific Ring of Fire. Pagkatapos magbigay ng sariling opinyon hinggil dito.
Implikasyon Pananaliksik Opinyon
Sa Tao/Mamamayan
Sa Likas na Yaman
Sa Teritoryo
4. Ipagawa ang Gawain A sa p. 104 ng LM. 5. Ipagawa ang Gawain B sa p. 104 ng LM mula sa ibinigay na Takdang
Aralin. Ilahad sa klase at magkaroon ng malayang talakayan. 6. Talakayin ang epekto ng kalagayan ng Pilipinas sa Pasipiko at iba
pang mga panganib na lugar dahil sa kalamidad. 7. Ipakita ang hazard map ng lindol, landslide, tsunami, bagyo, storm
surge, at baha. Ipasuri at ipatukoy ang mga lugar na panganib sa mga kalamidad na ito. Talakayin ang nilalaman ng bawat hazard map at
��
ang mga paghahanda na dapat gawin gayundin ang mga ahensiya ng pamahalaan na namamahala o responsable sa mga ganitong pagkakataon.
8. Ipagawa ang Gawain C sa p. 105 ng LM.
Tandaan ang mga hakbang sa pagsasagawa ng sociodrama: a. Paglalahad ng suliranin b. Paghahanda ng pangkat c. Pagpili sa mga magsisiganap d. Paglalahad ng mga gawain ng aktor e. Pagtulong sa mga mag-aaral sa magaling na pakikinig at pagsusuri f. Pagsasadula ng sitwasyon g. Pagsusuri at talakayan tungkol sa sitwasyon
10. Ipagawa ang Gawain 4. Pagkatapos, kumuha ng kapareha. Ibahagi ang sagot (dyad). Tumawag ng 3–4 na mag-aaral na magbabahagi ng kanilang sagot sa klase.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa p. 106 ng LM.
Susi sa Pagwawasto I. 1. Pacific Ring of Fire 2. Phivolcs 3. Signal no. 4 4. coastal 5. Philippine Atmospheric, Geophysical, and Astronomical Services
Administration II.
Sitwasyon Nararapat Gawin
Babala ng Bagyo Bilang 3 Ang mga nasa mabababang lugar ay kailangang lumikas sa matataas na lugar.Lumayo sa tabing-dagat at mga lugar na malapit sa ilog.
Tsunami Alert Level 1 Ang mga komunidad malapit sa tabing dagat ay kailangang maging alerto sa posibilidad ng paglikas.
Lumilindol sa Paaralan Duck, cover, at holdManatili rito hanggang matapos ang pagyanig.Pagkatapos, lumabas at pumunta sa ligtas na lugar. Maging kalmado, huwag mag-panic.
Masyadong Malakas ang Ulan na Maaaring magdulot ng Pagbaha
Lumikas patungo sa mataas na lugar. Maghanda ng pangunahing pangangailangan tulad ng pagkain, tubig, damit, at gamot.
44
III. Maaaring magkakaiba-iba ang sagot. Tunghayan ang rubrik sa pagmamarka. Siguraduhing naibigay ang rubrik sa pagmamarka.
Kraytirya Natatangi (4) Natutupad (3) Nalilinang (2) Nagsisimula (1)
Paksa Malinaw ang pahayag at magkakaugnay.
Magkakaugnay ang mga pahayag.
May kaugnayan ang ilang pahayag sa paksa.
Walang kaugnayan ang mga pahayag sa paksa.
Nilalaman Maganda at maayos, may kahulugan at kaugnayan ang simula at katapusan ng hakbang/ proyektong ginawa.
Maayos ngunit may ilang pahayag ang walang kaugnayan sa hakbang o proyektong ginawa.
Hindi maliwanag ang simula at katapusan ng nabuong proyekto.
Hindi makahulugan ang mga detalye sa proyekto.
Pagkamaka- totohanan
Lubhang makatotohanan ang mga hakbang na binuo.
Makatotohanan ang mga hakbang na binuo.
Hindi gaanong makatotohanan ang mga hakbang na binuo.
Walang katotohanan ang mga hakbang na binuo.
ARALIN 14 Kahalagahan ng Katangiang Pisikal sa Pag-unlad ng Bansa
7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Naiisa-isa ang katangiang pisikal ng bansa 2. Naiuugnay ang kahalagahan ng katangiang pisikal sa pag-unlad ng bansa
Paksang AralinPaksa : Ang Kahalagahan ng Katangiang Pisikal sa Pag-unlad ng BansaKagamitan : larawan ng mga tanawin/katangiang pisikal, mapa ng Pilipinas,
mga istrip (kartolina kung saan nakasulat ang mga katangiang pisikal)
Sanggunian : Learner’s Material, pp. 108–114 K to 12, AAAP4AAB-Ii-j-12; AP4AAB-Ij-13 http://www.tourism.gov.ph/Pages/IndustryPerformance.aspx http://www.8thingstodo.com/banaue-rice-terraces-philippines
45
https://www.google.com.ph/search?q=pagsanjan+falls http://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_the_Philippines https://www.google.com.ph/search?q=underground+river+in+ palawan&client http://www.trekearth.com/gallery/Asia/Philippines/Central_
Visayas/Bohol/Loboc/photo336245.htm http://achividaryan.wordpress.com/mayon-volcano-2/ http://traveldelights.wordpress.com/2012/01/18/the-philippines-
7-107-islands-7-107-adventures/ http://www.fabulousphilippines.com/banaue.html http://www.boracayrates.net/fridays_boracay.htm http://reviews.visitpinas.com/203/pagsanjan-falls/ http://www.philippinebeaches.net/2010/05/mount-pinatubo-and-
its-beauty-after-the-eruption/ http://lucbanhistoricalsociety.blogspot.com/2013/08/history-of-
banahaw-volcano-eruption.html http://www.philippinen-reisen.com/amainen/index.php/places/
luzon-northern/benguet/baguio-city/ http://worldcometomyhome.blogspot.com/2013/08/0786-
philippines-visayas-chocolate.html http://rbs.gtatravel.com/hk/promo/A4A/images/man/Tagaytay.jpg http://billyjawboiles.wordpress.com/2014/01/20/ https://c2.staticflickr.com/8/7009/6785000709_f5b2122f34_z.jpg http://www.hotelcaritabanten.com/foto_berita/27banana1.jpg http://1.bp.blogspot.com/-fbqNtEFEEng/UkwNDW9ROxI/
AAAAAAAAAB4/zxxCg9BaM24/s1600/brp.jpg
Pamamaraan A. Panimula
1. Paint Me A Picture. Hatiin ang klase sa 4–5 pangkat. Bilang balik-aral, magpa-Paint Me A Picture tungkol sa kalagayan ng Pilipinas bilang bahagi ng Pacific Ring of Fire at ibang panganib na lugar sa bansa. Magbigay ng mga katanungan, halimbawa: Bilang bahagi ng Pacific Ring of Fire, paano mo ilalarawan ang mga mamamayan sa mga apektadong lugar?
Magbigay ng isang minutong paghahanda. Pagkatapos ng isang minuto, kinakailangang lahat ng pangkat ay naka-freeze saka iisa-isahin ng guro ang pagkakalarawan ng bawat pangkat. Ang may pinaka-angkop na paglalarawan ang siyang makakukuha ng puntos. Bigyang-pansin din ang mga paghahandang dapat gawin ng mga tao kapag may paparating na kalamidad.
46
Paglinang 1. Itanong: Paano mo ilalarawan ang Pilipinas? Pabigyang-kahulugan ang
salitang arkipelago. 2. Talakayin ang mga katangiang pisikal na binanggit sa panimula
bilang 2. Bigyang-pansin ang mga kilalang anyong lupa at tubig na nagpapasigla sa turismo ng bansa. Isa-isahin at ipatukoy ang mga larawan habang ipinakikita o idinidikit sa pisara ang mga ito. Itanong din ang lugar kung saan ito matatagpuan. Itanong kung gaano kahalaga ang turismo sa bansa. Pabigyang-pansin ang datos mula sa Kagawaran ng Turismo. Talakaying mabuti ang mga ito at iugnay sa pag-unlad ng bansa. Gayundin ang iba pang kapakinabangan na maaaring makuha sa lupa at tubig. Bigyang-pansin ang mga larawan.
3. Itanong: Maliban sa pagkakakitaan o kabuhayan na napapakinabangan ng ating bansa dahil sa katangiang pisikal nito, ano naman kayang katangian ng mga Pilipino ang napaunlad nito? Magpa-role play tungkol sa mga katangian ng mga Pilipino na napaunlad dahil sa iba’t ibang katangiang pisikal nito. Ipatukoy sa mga mag-aaral ang ugali/katangiang napaunlad. Halimbawa: Pagiging matatag – dahil sa iba’t ibang uri ng kalamidad na dumarating sa bansa.
4. Ipagawa ang Gawain A. Gumamit ng rubric para dito. 5. Pangkatin ang klase sa apat na grupo. Ipagawa ang isinasaad sa Gawain
B. Patnubayan ang mga bata sa pag-a-upload ng patalastas sa social media. Gumamit ng rubrik para sa gawain.
6. Ipaisa-isa ang nilalaman ng Tandaan Mo sa LM, p. 111.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa p. 112 ng LM.
Susi sa Pagwawasto I. 1. Underground River 2. Banawe Rice Terraces 3. Pagsanjan Falls 4. Mayon Volcano 5. Windmill
Rubric para sa Islogan
8–10 5–7 3–4 1–2Nilalaman 10 puntos
Ang mensahe ay mabisang naipakita.
Di gaanong naipakita ang mensahe.
Medyo magulo ang mensahe.
Walang mensaheng naipakita.
Pagkamalikhain8 puntos
Napakaganda at napakalinaw ng pagkakasulat ng mga titik.
Maganda at malinaw ang pagkakasulat ng mga titik.
Maganda ngunit di gaanong malinaw ang pagkakasulat ng mga titik.
Di maganda at malabo ang pagkakasulat ng mga titik.
47
6–7 4–5 2–3 1Kaugnayan sa Paksa7 puntos
May malaking kaugnayan sa paksa ang islogan.
Di gaanong naipakita ang kaugnayan sa paksa ang islogan.
Kaunti lamang ang kaugnayan ng islogan sa paksa.
Walang kaugnayan sa paksa ang islogan.
4–5 3 2 1Kalinisan5 puntos
Malinis na malinis ang pagkakabuo.
Malinis ang pagkakabuo.
Di gaanong malinis ang pagkakabuo.
Marumi ang pagkakabuo.
Kabuang Puntos = 30
Rubric para sa Patalastas
Pamantayan 3 2 1 IskorNilalaman/Makatotohanan (2 puntos)
Punung-puno ng mga ideya at makatotohanan (6)
Maganda ang ideya ngunit hindi makatotohanan (4)
Nagbanggit ng isang ideya ngunit hindi makatotohanan (2)
Organisasyon(1 punto)
Napakaayos ng pagkakalahad(3)
Maayos ang pagkakalahad (2)
Magulo ang pagkakalahad (1)
Kabuuang Puntos = 9
II. Ibigay ang kahalagahan ng sumusunod na mga katangiang pisikal sa pag-unlad ng bansa. Isulat ang sagot sa nakalaang espasyo.
Katangiang Pisikal Kahalagahan(mga posibleng sagot)
Bulubundukin Nagsisilbing pananggalang sa mga parating na bagyo, pagsasaka at pagmimina, maaari ding sa turismo
Dalampasigan Turismo, pangingisdaBulkan Turismo, pagsasakaTalon Turismo, hydropowerKapatagan Pagsasaka, Pagawaan, at Komersiyo
48
Lagumang PagsusulitUNANG YUNIT
Sagutin ang mga tanong ayon sa hinihingi. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
I. KAALAMAN (15%) Tukuyin ang inilalarawan sa bawat bilang. Isulat ang titik ng sagot.
1. Ang ikalawang pinakamalaking kapuluang matatagpuan sa rehiyong Timog-silangang Asya ay ang ____________.
a. Indonesia c. Pilipinas b. Malaysia d. Thailand
2. Ang samahang politikal na itinataguyod ng tao at may layuning tugunan ang kanilang mga pangangailangan ay tinatawag na ____________.
a. bansa c. soberanya b. teritoryo d. pamahalaan
3. Ang pangkalahatang kalagayan ng panahon sa isang lugar na may kinalaman sa atmospera, temperatura, at iba pang nakaaapekto sa pamumuhay ng mga nilalang dito ay ____________.
a. amihan c. klima b. bagyo d. monsoon
4. Ang pagsasalarawan ng hugis pang-ibabaw ng isang lugar o rehiyon sa mapa ay tinatawag na ____________.
a. tropikal c. populasyon b. arkipelago d. topograpiya
5. Ang mapa ng populasyon ay tinatawag ding ____________. a. climate map c. economic map b. physical map d. demographic map
6. Batay sa sensus ng 2010, ang rehiyon na may pinakamalaking sukat at ang may pinakamalaki ring bilang ng naninirahan ay ang ____________.
a. CAR c. ARMM b. NCR d. CALABARZON
II. PROSESO/KASANAYAN (25%) A. Gawin ang sumusunod:
7. Tingnan ang mapa ng mundo sa pahina 10 ng inyong LM. Ano ang masasabi mo sa lawak nito kung ihahambing sa China?
8. Ano ang kaibahan ng tsunami sa storm surge? 9. Suriing muli ang hazard map ng Pilipinas sa inyong LM. Aling mga
lalawigan sa bansa ang may higit na panganib sa lindol? 10. Ano ang mga kailangang gawin kung may darating na bagyo sa
inyong lugar?
49
11. Ang Pilipinas ay isang arkipelago o kapuluan. 12. Nasa timog ng Indonesia ang Pilipinas. 13. Napakalapit ng bansang India sa Pilipinas kung ihahambing sa
Taiwan. 14. Napapaligiran ng mga anyong tubig ang Pilipinas. 15. Ang Pilipinas ay nasa kanluran ng Karagatang Pasipiko.
�,,,���3$*�81$:$������ A. Basahin ang mga pangungusap. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng dapat
na gawin ng isang batang Pilipino batay sa iyong mga natutuhan. 16. Paano nakatutulong sa pag-unlad ng pamumuhay ng mamamayan
ang mga likas na yaman ng bansa? 17. Ano ang ipinahihiwatig ng kinaroroonan ng Pilipinas sa Pacific
Ring of Fire? 18. Ipaliwanag ang kahalagahan ng tao, teritoryo, pamahalaan, at
kalayaan sa pagbubuo ng isang bansa. 19. Ilarawan ang katangiang pisikal ng inyong lalawigan. 20. Ipaliwanag kung paano maging handa sa pagdating ng bagyo.
B. Tingnan ang sumusunod na mapa. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng pangungusap na nagsasabi ng totoo tungkol sa bansang Pilipinas batay sa heograpiya nito.
50
�,9�� 352'8.72�3(5)250$16������ 29–40. Paggawa ng Leaflet o Brochure
Magkakaroon ng kumbensiyon tungkol sa turismo at kagandahan ng Asya upang palakasin pa ang turismo sa mga bansa rito. Dadalo sa kumbensiyong ito ang mga may-ari ng travel agency sa iba’t ibang bansa sa Asya at mga kinatawan ng Kagawaran ng Turismo. Bilang isang advertiser ng sikat na travel agency sa bansa, layunin mong ipagmalaki ang bansang Pilipinas kaya hihikayatin mo ang iba pang may-ari ng travel agency na isama ang Pilipinas sa Asia Tour Package na pinapatalastas nila. Gagawa ka ng leaflet o brochure na magpapakita ng lokasyon, topograpiya, at iba pang maipagmamalaki ng Pilipinas kasama ang klima at mga nararapat gawin o paghandaan sa pagtungo sa bansa.
Sa pagsasagawa mo ng leaflet o brochure, isaalang-alang ang nilalaman at konsepto, presentasyon at kalinisan, at pagkamalikhain at organisasyon ng iyong gawa.
51
Yunit IILipunan, Kultura, at Ekonomiya
ng Aking Bansa
Tatalakayin ang paglalarawan ng mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang lokasyon ng bansa bilang pambungad na aralin ng yunit. Ipababatid sa mga bata ang kaugnayan ng kapaligiran sa uri ng hanapbuhay, ipahahambing ang mga produkto at kalakal na matatagpuan sa iba’t ibang lokasyon ng bansa, at pabibigyang-katuwiran ang pag-aangkop na ginagawa ng mga tao sa kapaligiran upang matugunan ang kanilang pangangailangan. Tatalakayin din ang iba’t ibang kapakinabangang pang-ekonomiko ng mga likas na yaman ng bansa. Ipasusuri din ang kahalagahan ng matalinong pagpapasiya sa pangangasiwa ng mga likas na yaman. Kaakibat nito ang pagtatalakay ng ilang mga isyung pangkapaligiran; pagpapaliwanag sa matalino at di-matalinong mga paraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman; at pagtatalakay sa matalinong pangangasiwa ng likas na yaman sa pag-unlad ng bansa. Idagdag pa rito ang pagtalakay sa mga pananagutan ng bawat kasapi sa pangangasiwa ng likas na yaman sa pag-unlad ng bansa. Sa dakong huli ay pagbibigayin ang mga bata ng mungkahing paraan sa wastong pangangasiwa ng likas na yaman. Ipauunawa rin sa mga bata ang kaugnayan ng pagtangkilik sa sariling produkto sa pag-unlad at pagsulong ng bansa. Ang mga hamon at oportunidad sa mga gawaing pangkabuhayan sa bansa ay tatalakayin din. Sa dakong huli ay hihimukin ang mga bata na makilahok sa mga gawaing lumilinang sa pangangalaga, at magsusulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas na yaman ng bansa.
Ang ikalawang bahagi ng Yunit II ay tatalakay sa pagkakakilanlang kultural ng bansa. Sisimulan ito sa paglalarawan ng pagkakakilanlang kultural ng Pilipinas. Mailalarawan itong mabuti sa pamamagitan ng pagtukoy ng mga ilang halimbawa ng kulturang Pilipino sa iba’t ibang rehiyon ng bansa; pagtalakay sa kontribusyon ng iba’t ibang pangkat sa kulturang Pilipino; at pagtukoy sa iba’t ibang pamanang pook bilang bahagi ng pagkakakilanlang kulturang Pilipino. Magkakaroon din ng pagsusuri sa papel na ginagampanan ng kultura sa pagbuo ng pagkakakilanlang Pilipino. Ipakikita rin ang kaugnayan ng heograpiya, kultura, at pangkabuhayang gawain sa pagbuo ng pagkakakilanlang Pilipino. Tatalakayin din ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang mga sagisag ng bansa. Sa pagtatapos ng yunit ay hihimukin ang mga bata na makabuo ng plano na magpapakilala at magpapakita ng pagmamalaki sa kultura ng mga rehiyon sa malikhaing paraan. Pagsusulatin din ang mga bata ng sanaysay na tatalakay sa pagpapahalaga at pagmamalaki ng kulturang Pilipino.
Sa pangkabuuan, mithiin ng yunit na ito na masuri ng mga mag-aaral ang iba’t ibang gawaing pangkabuhayan batay sa heograpiya at mga oportunidad at hamong kaakibat nito tungo sa likas kayang pag-unlad.
52
Inaasahan din na maipamamalas ng mga mag-aaral ang pag-unawa sa pagkakakilanlang Pilipino batay sa pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga pamayanang kultural. Kaakibat ng mga mithiing ito ang mga kasanayang inaasahan sa bawat mag-aaral. Inaasahang maipakikita ng mga bata ang pagpapahalaga sa iba’t ibang hanapbuhay at gawaing pangkabuhayan na nakatutulong sa pagkakakilanlang Pilipino at likas kayang pag-unlad ng bansa. Gayundin ang pagmamalaki sa pagkakakilanlang kultural ng Pilipino batay sa pag-unawa, pagpapahalaga. at pagsusulong ng pangkat kultural, pangkat etnolingguwistiko, at iba pang pangkat panlipunan na bunga ng migrasyon at inter-marriage.
ARALIN 1 Pag-uugnay ng Kapaligiran at Uri ng HanapbuhayTakdang Panahon: 1 araw
LayuninNailalarawan ang mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang lokasyon ng bansa 1. Natutukoy ang mga uri ng hanapbuhay sa kapaligiran 2. Naiuugnay ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay rito
Paksang AralinPaksa : Pag-uugnay ng Kapaligiran at Uri ng HanapbuhayKagamitan : graphic organizer, mga babasahin, mga larawan ng iba’t ibang
uri ng hanapbuhaySanggunian: Learner’s Material, pp. 116–119 CG AP4LKE – IIa-1 Palu-ay, Alvenia P. (2006). Makabayan: Kasaysayang Pilipino,
Batayang Aklat sa Ikalimang Baitang, LG & LM, p. 43 Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedyaIntegrasyon: Pagpapahalaga sa kapaligiran at kaugnayan nito sa uri ng
hanapbuhay
Pamamaraan A. Panimula
1. Ganyakin ang mga mag-aaral sa isang paglalakbay gamit ang kanilang imahinasyon o imaginary field trip. Sabihin ito habang nagpapatugtog ng musikang instrumental. (Gumawa ang guro ng sariling script kung paano gagawin ang imaginary field trip.)
2. Maghanda ng larawan ng mga uri ng hanapbuhay upang maipakita pagkatapos ng gawain.
3. Itanong: a. Ano ang napansin ninyo sa larawan? b. Ano-anong uri ng hanapbuhay ang nakikita ninyo sa larawan? c. May kaugnayan kaya ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay ng
isang rehiyon? Paano mo ito nasabi?
53
4. Isulat ang mga sagot ng mga bata sa pisara. 5. Iugnay ang mga ito sa araling tatalakayin.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 116. 2. Magkaroon ng brainstorming ayon sa mga tanong na ukol sa paksa.
v� Saan kayo nakatira?v� Anong hanapbuhay mayroon sa inyong lugar?v� May kinalaman ba ang hanapbuhay sa inyong lugar sa kinaroroonan
o lokasyon nito? 3. Tanggapin ang lahat ng mga kasagutan ng mga bata. 4. Ipabasa ang nilalaman ng babasahin sa LM, p. 117. 5. Talakayin ang aralin at bigyang-diin ang angkop na sagot ng mga bata.
a. Ano ang kapaligiran? b. Bakit mahalaga ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay ng mga tao? c. May pagkakaugnay ba ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay ng
isang tao? Ipaliwanag. 6. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain. 7. Ipagawa ang sumusunod:
Gawain Av� Bumuo ng apat na pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain A sa LM, p. 118.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang maisagawa
nang maayos ang mga gawain.v� Ipakita sa klase ang natapos na gawain.
Gawain Bv� Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 118.v� Ipaliwanag sa mga bata na ang sagot nila rito ay batay sa ginawa
nila sa Gawain A.v� Ipasulat ang kasagutan sa sagutang papel.
Gawain Cv� Ipaliwanag ang panuto sa Gawain C sa LM, p. 118.v� Ipagawa ito sa mga bata.v� Bigyan sila ng sapat na oras sa pagsasagawa ng gawain.v� Ipasulat ang kanilang sagot sa notbuk.
8. Talakayin isa-isa ang bawat gawain. 9. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 119.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, p. 119.
54
Takdang Gawainv� Magsaliksik ng iba’t ibang uri ng hanapbuhay na naaangkop sa iba’t ibang
lokasyon ng bansa. v� Isulat ito sa notbuk sa Araling Panlipunan.
Susi sa Pagwawasto
Gawain APagsusuri sa poster: Iba-iba ang sagot.
Pamantayan Batayang Puntos
A. Nilalaman1. Kumpletong kaalaman ang nailahad ng pangkat sa kanilang
gawain/output.5
2. May mga ilang detalye na hindi maayos na naipaliwanag o nailahad ng pangkat.
3
3. Halos walang naipaliwanag o nagawang output ang pangkat. 1
B. Kagamitang Biswal1. Angkop ang mga kagamitang biswal na ginamit ayon sa hini-
hingi ng gawain. Kumpleto itong naglalarawan o naglalaman ng mga kaalaman na dapat mailahad sa klase.
5
2. May kaunting kakulangan sa mga kagamitang biswal at hindi kumpletong naglalarawan o naglalahad ng tumpak na katu-gunan o kaalaman na dapat makita ng klase.
3
3. Walang handang biswal 1C. Pakikiisa ng bawat Miyembro sa Gawain
1. Lahat ay nakiisa sa pangkatang gawain at naglahad ng kanilang kaalaman at kasanayan na kakailanganin sa gawaing iniatang.
5
2. May dalawa o higit pang miyembro ang hindi nakiisa sa gawain.
3
3. Walang pakikiisa ang bawat miyembro ng pangkat. 1Kabuuang Puntos 15
Gawain BIba-iba ang sagot.
Gawain C 1. pagsasaka 2. pangingisda 3. pagtatanim 4. pagtatanim 5. pangingisda
55
Natutuhan Ko 1. pagtatanim 2. pagdadaing 3. pagsasaka 4. pag-aalaga ng hayop 5. pangingisda
ARALIN 2 Mga Produkto at Kalakal sa Iba’t Ibang Lokasyon ng Bansa
7DNGDQJ�3DQDKRQ�����DUDZ
Layunin 1. Natutukoy ang mga produkto at kalakal na matatagpuan sa iba’t ibang
lokasyon ng bansa 2. Naihahambing ang mga produkto at kalakal na matatagpuan sa iba’t
ibang lokasyon ng bansa tulad ng pangingisda, paghahabi, pagdadaing, at pagsasaka
3. Nabibigyang-katuwiran ang pag-aangkop na ginagawa ng mga tao sa kapaligiran upang matugunan ang kanilang pangangailangan
Paksang AralinPaksa : Mga Produkto at Kalakal sa Iba’t Ibang Lokasyon ng BansaKagamitan : mga larawan ng iba’t ibang uri ng hanapbuhay, mga larawan ng
iba’t ibang produkto at kalakalSanggunian : Learner’s Material, pp. 120–126 CG AP4LKE – IIa-1 Agbon, Zenaida C. (2002). Pilipino, sa Isip, sa Salita, sa Gawa 3. Diwa Scholastic Press Inc. pp. 56-66.Integrasyon : Pagmamalaki sa mga produkto at kalakal ng bansa at mga gawaing sining
Pamamaraan A. Panimula
1. Ganyakin ang mga bata sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga larawan ng mga produkto at kalakal.
2. Iproseso ang gawain sa pamamagitan ng pagtanong ng mga sumusunod: a. Ano-anong produkto at kalakal ang nakikita ninyo sa larawan? b. Saang lugar matatagpuan o makikita ang mga produkto at kalakal
na inyong binanggit? c. May pagkakaiba ba ang mga produkto at kalakal na makikita sa
bawat lugar? Paano ninyo nasabi? Ipaliwanag.
56
B. Paglinang 1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima at bigyan ng flashcard na may
nakasulat na uri ng hanapbuhay.v� Pangkat I – Pangingisdav� Pangkat 2 – Pagmiminav� Pangkat 3 – Pagsasakav� Pangkat 4 – Pag-aalaga ng hayopv� Pangkat 5 – Paghahabi
2. Bigyan ang bawat pangkat ng manila paper at panulat. Ipasulat sa bawat pangkat ang alam nilang mga produkto at kalakal na naaayon sa hanapbuhay na nakatakda para sa kanila.
3. Ipaulat ang mga gawa ng bawat pangkat. Sabihin sa mga mag-aaral na unawaing mabuti kung ang kanilang mga sagot ay tumutugma sa aralin na kanilang gagawin.
4. Ilahad ang aralin gamit ang susing tanong sa Alamin Mo sa LM, pahina 120.
5. Ipabasa at talakayin sa mga mag-aaral ang babasahin sa Alamin Mo sa LM, pp 121–124 at ipasagot ang sumusunod na mga tanong.
a. Ano-anong produkto at kalakal ang makukuha sa pangingisda? pagsasaka? pagmimina? paghahabi? pag-aalaga ng hayop?
b. Ano ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga produkto at kalakal na matatagpuan sa iba’t ibang lokasyon sa bansa?
c. Paano iniaangkop ng mga tao ang kanilang gawain sa lugar na kanilang kinalalagyan?
d. Bakit mahalaga ang lokasyon ng bansa sa mga pangunahing produkto at kalakal nito?
6. Ipagawa ang Gawain A sa LM p. 125 sa notbuk. Ipaliwanag nang mabuti ang panuto upang maunawaan ng mga bata. Bigyan ng sapat naa oras sa pagsasagawa ng gawain.
7. Hatiin ang mag-aaral sa limang pangkat para sa Gawain B sa LM, p. 125. Bigyan ng manila paper at pentel pen ang bawat pangkat. Ibigay ang sumusunod na panuto sa bawat gawaing isasagawa ng mga mag-aaral.
a. Gamit ang Venn diagram, pumili ng dalawang lokasyon ng bansa. b. Itala ang mga produkto at kalakal na makukuha rito. c. Ihambing ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga produkto at
kalakal. 8. Iuulat ng bawat pangkat ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga
produkto at kalakal na matatagpuan sa dalawang lokasyon. 9. Ipagawa ang Gawain C sa p. 125 ng LM gamit ang dating mga pangkat
at ang Venn Diagram sa Gawain B. Ipaliwanag nang mabuti ang panuto. Gabayan ang mga bata sa pagsasagawa ng gawain.
10. Talakayin isa-isa ang mga gawaing isinagawa ng mga mag-aaral. Bigyang-pansin ang mahahalagang impormasyong dapat matutunan ng mga bata.
11. Bigyang diin ang kaisipan sa Tandaan Mo, p. 125 ng LM.
57
PagtatayaIpasagot ang gawain sa Natutuhan Ko sa LM, p. 126.
Susi sa Pagwawasto
Natutuhan Ko I. 1. C 2. F 3. A 4. B 5. E II. Iba-iba ang maaaring sagot.
Lokasyon Produkto at KalakalMisamis Oriental Pinya, langis ng niyog, niyog, palay, abakaBukidnon Palay, mais, tubo, kape, rubber, pinya, mga gulayCebu Mina ng copper; produkto mula sa kahoy; mga
pagkain gaya ng litson, danggit, otap, at sitsaron; mga gawang kamay; gitara
Camarines Norte Mina ng ginto, niyog, prosesong pagkain, mga gulay
ARALIN 3 Mga Pakinabang na Pang-ekonomiko ng mga Likas na Yaman
Takdang Panahon: 3 araw
LayuninNaipaliliwanag ang iba’t ibang pakinabang na pang-ekonomiko ng mga likas na yaman ng bansa
Paksang AralinPaksa : Mga Pakinabang na Pang-ekonomiko ng mga Likas na Yaman Kagamitan : crossword puzzle, graphic organizer, at tsartSanggunian : Learner’s Material, pp. 127–131 CG AP4LKE – IIb – 2
Pamamaraan A. Panimula
1. Pasagutan ang crossword puzzle na nasa LM, p. 128. 2. Maaaring palakihin ang puzzle at ipaskil sa pisara. 3. Itala ang mga kasagutan ng mga bata at iugnay sa aralin.
58
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa pamamagitan ng mga susing tanong sa Alamin
Mo sa LM p. 127. 2. Tumawag ng mga bata at ipasagot ng mga tanong. 3. Itala sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata upang gawing batayan
sa paglinang ng aralin. 4. Ipabasa ang babasahin sa LM, pp. 128–129. 5. Pasagutan at talakayin sa mga mag-aaral ang mga katanungan sa LM
pp. 129–130. 6. Bigyang-diin sa talakayan ang pagpapaliwanag sa mga pakinabang na
pang-ekonomiko ng mga pinagkukunang-yaman. 7. Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM p. 130.
Gawain A (Indibiduwal na Gawain)v� Ipaliwanag ang gagawin sa Gawain A.v� Sabihin sa mga mag-aaal na maaari silang sumangguni sa LM,
pp. 128–129.
Gawain B (Pangkatang Gawain)v� Hatiin ang klase sa dalawang pangkat para sa pagdedebate.v� Ilahad ang paksang pagtatalunan at ang paraan ng pagbibigay ng
opinyon at panig tungkol sa paksa.v� Bigyan ng sapat na panahon upang makapaghanda at makapagbuo
ng pangangatuwiran ang bawat panig.v� Wakasan ang pagtatalo sa pamamagitan ng pagwawasto sa ilang
ideya na salungat sa paksa.
Gawain C (Indibiduwal na Gawain)v� Ipaliwanag sa mga bata kung ano ang poster.v� Bigyang-diin kung ano ang dapat na maipahayag at maipakita sa
poster na gagawin.v� Bigyan sila ng sapat na panahon upang matapos ang gawain.v� Ipakita sa klase ang nagawang poster para sa kanilang pagpa-
paliwanag tungkol sa nilalaman ng kanilang ginawa.
8. Bigyang-diin at pansin ang mahalagang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 131.
PagtatayaBasahin at pasagutan sa papel ang Natutuhan Ko sa LM, p. 131.
59
Takdang Aralin 1. Magsagawa ng pananaliksik sa inyong lugar tungkol sa likas na yaman na
nagdudulot ng kapakinabangan at di-kapakinabangan sa ekonomiya ng bansa.
2. Magtanong sa mga taong nakakatatanda at may kaalaman tungkol dito. 3. Isulat sa 1/2 manila paper. 4. Iulat sa buong klase ang nasaliksik.
Susi sa Pagwawasto
Alamin Mo
Pababa 1. palay 3. marmol 4. durian 5. langis
Pahalang 2. marmol 6. niyog 7. isda 8. troso
ARALIN 4 Mga Isyung Pangkapaligiran ng BansaTakdang Panahon: 2 araw
Layunin 1. Natatalakay ang ilang isyung pangkapaligiran sa bansa 2. Napahahalagahan ang pagpapanatili ng malinis na kapaligiran sa bansa
Paksang AralinPaksa : Mga Isyung Pangkapaligiran sa BansaKagamitan : larawan o video ng mga isyung pangkapaligiran ng bansaSanggunian : Learner’s Material, pp. 132–135 CG AP4LKE – IIb-d-3 http://tl.answers.com/Q/Ano_ang_mabuti_at_masamang_
epekto_ng_industriyalisasyon_sa_kalikasan http://tl.answers.com/Q/Ano_ang_dahilan_ng_pagkaubos_ng_
puno_sa_kagubatanIntegrasyon : Sining, pagpapahalaga sa pagpapanatili ng malinis na
kapaligiran
60
Pamamaraan A. Panimula
1. Pagbalik-aralan ang tungkol sa mga likas na yaman ng bansa. 2. Ipagawa ang panimulang gawain ukol sa mga isyung pangkapaligiran
ng bansa.
Panuto: Pagtapatin ang mga larawan sa hanay A at isyung tinutukoy nito sa hanay B.
A B
1. a. Pagkakaingin
2. b. Industriyalisasyon
3. c. Reforestation
4. d. Illegal logging
3. Iwasto ang sinagutang gawain ng mga bata.
61
B. Paglinang 1. Ipakita ang mga larawan o video na nagpapakita ng mga isyung
pangkapaligiran sa kasalukuyan at itanong ang mga tanong sa Alamin Mo sa LM, pp. 132–133.
2. Isulat/Itala sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata. 3. Iwasto at ulitin sa mga bata ang kahalagahan ng pagpapanatili ng
malinis na kapaligiran. 4. Ipagawa ang Gawain A. Tingnan sa LM, p. 134. 5. Iwasto ang mga kasagutang ibinigay ng mga bata. 6. Pangkatin sa apat ang mga bata. 7. Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 135. Patnubayan ang mga bata habang
ginagawa ang takdang gawain. 8. Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 135. Bigyan sila ng sapat na oras sa
pagsasagawa ng gawain. 9. Gumamit ng rubric sa pagsasadula na nauukol sa mga isyung pangka-
paligiran na gagawin ng bawat pangkat. 10. Bigyang pansin at diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM,
pahina 135.
PagtatayaIpasagot ang gawain sa Natutuhan Ko sa LM, p. 135.
Takdang AralinGumupit ng mga larawan o newsclips mula sa pahayagan tungkol sa mga
isyung pangkapaligiran sa kasalukuyan na maaaring nangyayari din sa inyong lugar. Ipaskil ito sa bulletin board.
Susi sa Pagwawasto
Panimula 1. C 2. E 3. A 4. B
Gawain A 1. Pagtatapon ng dumi at langis sa mga katubigan 2. Kaingin 3. Walang habas na pagpuputol ng mga puno 4. Labis na pagbuga ng usok ng mga sasakyan at industriya 5. Kawalan ng mga punong sisipsip sa tubig-ulan
Gawain BTingnan ang sagot ng mga pangkat. Itama kung kinakailangan.
62
Gawain C
Pamantayan sa Pagbibigay ng Puntos sa Pangkatang Gawain C
Pamantayan Pinakamahusay4-5
Mahusay-husay2-3
Mahusay0-1
Pagbibigay ng Diyalogo
Malinaw, angkop ang lakas o hina ng boses.
Hindi gaanong malinaw at angkop ang boses.
Malabo at hindi maintindihan ang pagbibigay ng dayalogo.
Malikhain at Epektibong Galaw o Pagkilos
Malinaw at may paglalapat ang kilos-galaw, ekspresyon ng mukha, diyalogo, atbp.
Hindi gaanong malinaw at lapat ang pagkilos-galaw.
Walang pagkilos.
Kawastuhan ng Diwang nais Ipahayag o Pinapagawa
Malinaw ang mensaheng nais iparating.
Hindi gaanong malinaw ang mensahe.
Malabo ang mensahe.
Malikhaing Pagbubuo at Paggamit ng mga Materyales
Epektibo ang mga materyales, nakadagdag sa ikahuhusay ng pagtatanghal.
Hindi gaanong epektibo.
Walang bisa ang materyales.
Nilalaman Malawak ang kaalamang ibinahagi.
Hindi gaanong malawak ang kaalamang ibinahagi.
Walang bagong kaalamang ibinahagi.
ARALIN 5 Matalino at Di-Matalinong Paraan ng Pangangasiwa ng mga Likas na Yaman
Takdang Panahon: 3 araw
Layunin 1. Naipapaliwanag ang matalino at di-matalinong mga paraan ng pangangasiwa
ng mga likas na yaman ng bansa 2. Napakikita ang wastong saloobin sa wastong paraan ng pangangasiwa ng
mga likas na yaman ng bansa
Paksang-AralinPaksa : Matalino at Di-Matalinong Paraan ng Pangangasiwa ng mga
Likas na YamanKagamitan : speech balloons, diyorama, tape recorder, awiting Ilog Pasig
63
Sanggunian : Learner’s Material, pp. 136–139 CG AP4LKE – IIb-d-3Integrasyon : Sining, Pagpapahalaga sa pangangalaga sa mga likas na yaman
Pamamaraan A. Panimula
1. Pagbalik-aralan ang tungkol sa mga isyung pangkapaligiran ng bansa. 2. Iparinig at ipaawit ang isang awitin na nauukol sa matalino at di-
matalinong pamamaraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa. (Iparinig at ipaawit ang awiting Ilog Pasig.)
3. Itanong ang nilalaman at mensahe ng awitin. Iugnay ito sa aralin.
B. Panimula 1. Sagutin ang mga tanong sa Alamin Mo sa LM, p. 136. 2. Isulat sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata. 3. Iwasto at ulitin sa mga bata ang kahalagahan ng matalino at di-
matalinong pamamaraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa.
4. Ipagawa ang Gawain A. Tingnan sa LM, p. 138. 5. Iwasto ang mga kasagutan dito. 6. Pangkatin sa apat (4) na grupo ang mga bata. 7. Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 138. Bigyan ng sapat na oras ang
bawat pangkat sa paggawa. 8. Gumamit ng rubric para sa pangkatang gawain. 9. Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 139. Gabayan ang bawat grupo sa
pagsasagawa ng gawain. Bigyan sila ng sapat na panahon para sa gawain.
10. Gumamit ng rubric sa pagbuo at pagtasa ng dayoramang ginawa ng mga bata.
11. Bigyang-pansin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 139.
PagtatayaIpasagot ang gawain sa Natutuhan Ko sa LM, p. 139.
Takdang AralinGumawa ng isang bagay na maaaring i-recycle mula sa mga lumang
kagamitan sa tahanan. Gawing malikhain ang gagawing proyekto.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A 1. 3
2. 7
3. 3
4. 3
5. 3
64
Pamantayan sa Paggawa ng Diyorama
Batayan5
Mahusay na Mahusay
4 Mahusay
3Medyo
Mahusay
2Di-gaanong
Mahusay
1Hindi
MahusayPagka-malikhain
50%
Sariling gawa na may kakaibang estilo at angkop sa paksang tinalakay
(2.5)
Sariling gawa na may kakaibang estilo ngunit di-gaanong angkop sa paksang tinalakay(2.0)
Sariling gawa na may kaun-ting kakaibang estilo ngunit di-gaanong angkop sa paksang tinalakay(1.5)
Sariling gawa ngunit walang masyadong kakaibang estilo at di angkop sa paksang tinalakay(1.0)
Sariling gawa ngunit walang kakaibang estilo at di-angkop sa paksang tinalakay(0.5)
Kaayusan
30%
Maayos ang pagkakaguhit at pagkakalagay ng mga min-yaturang likas na yaman (miniature)(1.5)
Malinis ang pagkakaguhit ngunit di-maayos ang pagkakalagay ng minyatura ng likas na yaman(1.2)
Maayos ang pagkakaguhit ngunit di-malinis ang pagkakalagay ng minyatura ng likas na yaman(0.9)
Nakagawa ng proyekto ngunit di kakikitaan ng pinag-planuhang gawain
(0.6)
Walang kaayusan ang ginawa makasulit lamang/ walang ginawa
(0.3)Kaugnayan sa Leksyon
10%
Nakikita sa ginawang diyorama, ang 9-10 minyatura o larawan na may kaugnayan sa araling natutunan(0.5)
Nakikita sa ginawang diyorama ang 7-8 miniyatura o larawan na may kaugnayan sa araling natutunan
(0.4)
Nakikita sa ginawang diyorama ang 5-6 minyatura o larawan na may kaugnayan sa araling natutunan
(0.3)
Nakikita sa ginawang diyorama ang 3-4 minyatura o larawan na may kaugnayan sa araling natutunan
(0.2)
Nakikita sa ginawang diyorama ang 1-2 minyatura o larawan na may kaugnayan sa araling natutunan (0.1)
Kabuuang ganda ng diyorama
10%
Nakikita ang kahusayan sa paggawa ng diyorama, makulay at may disenyong angkop sa album(0.5)
Nakikita ang kahusayan sa paggawa ng diyorama, makulay ngunit di-gaa-nong angkop ang disenyong ginamit(0.4)
Nakikita ang kahusayan sa paggawa ng diyorama, di-gaanong makulay at angkop ang disenyong ginamit(0.3)
Nakikita ang kasimplehan ng paggawa ng diyorama, di-gaanong makulay at kulang ang disenyo
(0.2)
Hindi pinag-planuhan ang pagka-kagawang diyorama, di-gaanong makulay at walang disenyo(0.1)
TOTAL/Kabuuang Puntos: _______
65
ARALIN 6 Kaugnayan ng Matalinong Pangangasiwa ng mga Likas na Yaman sa Pag-unlad ng Bansa
Takdang Panahon: 2 araw
Layunin 1. Naiuugnay ang matalinong pangangasiwa ng likas na yaman sa pag-unlad
ng bansa 2. Naipapaliwanag ang kahalagahan ng matalinong pangangasiwa ng mga
likas na yaman
Paksang AralinPaksa : Kaugnayan ng Matalinong Pangangasiwa ng mga Likas na
Yaman sa Pag-unlad ng BansaKagamitan : larawan na nagpapakita ng matalinong pangangasiwa ng likas
na yaman, tsart, at graphic organizerSanggunian : Learner’s Material, pp. 140–144 CG AP4LKE – IIb-d-3
Pamamaraan A. Panimula
1. Magpakita ng larawan na nagpapakita ng matalinong pangangasiwa ng likas na yaman ng bansa.
2. Itanong: a. Ano ang ipinahihiwatig ng larawan? b. Ano ang kaugnayan ng pangangasiwa sa likas na yaman sa pag-
unlad ng bansa? 3. Itala o isulat sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata upang maging
batayan sa paglulunsad ng bagong aralin.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa pamamagitan ng susing tanong sa Alamin Mo sa
LM, p. 140. Itanong: Paano nakatutulong ang matalinong pangangasiwa ng likas
na yaman sa pag-unlad ng bansa? 2. Magpalitan ng opinyon o ideya tungkol sa paksa. 3. Itala ang mga kasagutan ng mga bata upang gawing batayan sa
paglinang ng aralin. 4. Ituon ang pansin sa mga larawan na nasa LM, p. 141. 5. Pasagutan at talakayin sa mga mag-aaral ang mga katanungang
nakahanda sa LM, p. 141. 6. Ipabasa nang tahimik ang talata o babasahin at pasagutan at talakayin
ang mga katanungan sa huli. 7. Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM, p. 142.
66
Gawain A (Pangkatang Gawain)v� Hatiin sa apat na pangkat ang klase.v� Ipaliwanag sa mga bata ang gagawin ng bawat pangkat.v� Ipakita sa klase ang nagawa nilang output.
Gawain Bv� Sa parehong mga pangkat, ipaliwanag sa mga mag-aaral ang ibig
sabihin ng islogan.v� Ipagawa ang islogan sa isang sangkapat (1/4) na illustration board. v� Paalalahanan na maaari nilang lagyan ng disenyo ang islogan
subalit mas bibigyang diin ay ang islogang ginawa.
Gawain C (Indibiduwal na Gawain)v� Pasagutan ang gawain sa isang sagutang papel.v� Sumangguni sa LM, p. 143 para sa gagawin.
8. Pag-usapan at bigyang-diin ang mahalagang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM p. 144.
PagtatayaPasagutan sa sagutang papel ang nasa Natutuhan Ko sa LM, p. 144.
Susi sa Pagwawasto
Natutunan Ko 1. 3
2. 7
3. 3
4. 3
5. 3
6. 7
7. 3
8. 3
9. 3
10. 3
ARALIN 7 Pananagutan sa Pangangasiwa at Pangangalaga ng Pinagkukunang-Yaman ng Bansa
Takdang Panahon: 3 araw
Layunin 1. Natutukoy ang kahulugan ng pananagutan 2. Naisa-isa ang mga pananagutan ng bawat kasapi sa pangangasiwa at
pangangalaga ng mga pinagkukunang-yaman ng bansa 3. Nahihinuha na ang bawat kasapi ay may mahalagang bahaging ginagam-
panan para sa higit na ikauunlad ng bansa
67
Paksang AralinPaksa : Pananagutan sa Pangangasiwa at Pangangalaga ng Pinagku-
kunang-Yaman ng BansaKagamitan : kartolina, panulat, at pangkulaySanggunian : Yunit 2, Aralin 7, LM pp. 145–152 K to 12 – AP4LKE-IIb-d-3
Aklat Cruz, Maritz B., Julia T. Gorobat, Norma C. Avelino (2007).
Yaman ng Pilipinas. Makati City: EdCrisch International, Inc. pahina 54, 62-74.
Divina, Richelda O. et. al. (2009). Pamana ng Lahing Malaya. Pilipinas: Hope Publishing House. pahina 172, 177 -181.
Macapagal, Ray Ann G, et. al. (2013). Araling Panlipunan HEKASI, Pilipinas: Ugat ng Lahing Pilipino sa Dulo ng Panahon 4. Tarlac City: Wizard Publishing House, Inc. pahina 312-313
Internet Mga Batas Ukol sa Pangangalaga ng Kalikasan (2010, July 10)
Retrieved July 16, 2014 from http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Mga_Batas_Ukol_sa_
Pangangalaga_ng_Kalikasan Mga proyekto ng pamahalaan na nangangalaga ng mga likas
na yaman (n.d.). Retrieved July 16, 2014 from http://www.maybenow.com/mga-proyekto-ng-pamahalaan-na-nangangalaga-ng-mga-likas-na-yaman-q23978128
Modyul 4: Mga Layunin at Tungkulin ng Isang Nagdadalaga at Nagbibinata (2012, July 24). Retrieved July 16, 2014 from http://www.zeke7766.blogspot.com/2012/07/modyul-4-mga-layunin-at-tungkulin-ng.html
Porta, Julie Anne (2013, October 8). Aralin Panlipunan I: Mga Pinagkukunang-yaman ng Pilipinas. Retrieved July 16, 2014 from http://www.slideshare.net/jarl143/araling-panlipunana-i-mga-pinagkukunang-yaman-ng-pilipinas
Santiago, Mary Ann (2013, September 2). Likha ng Panginoon, Dapat Pahalagahan. Online Balita. http://www.balita.net.ph/2013/09/02/likha-ng-panginoon-dapat-pahalagahan/
Pamamaraan A. Panimula
1. Maglaro ng isang sikat na laro sa telebisyon, ang “Pinoy Henyo.” 2. Ang guro ay tatawag ng dalawang mag-aaral na uupo sa harapan. 3. Lalagyan ng guro ng papel na may nakasulat na salita, ang noo ng isa
sa dalawang bata. 4. Ang batang may papel sa noo ang nakatalagang manghuhula ng salita
na nakalagay sa kaniyang noo.
68
5. Ang isa pang bata ang tutulong sa isa pa na mahulaan ang salita gamit ang pagsagot sa mga tanong nito.
6. Tanging ang mga salitang oo, hindi, at puwede lamang ang maaaring isagot sa mga tanong ng batang manghuhula.
7. Bibigyan ng guro ng dalawang minuto ang mga batang naglalaro para mahulaan ang salita. Subalit kapag nahulaan na ang tumpak na salita kahit wala pang dalawang minuto, idedeklara na ng guro na sila ay panalo at isusulat sa pisara ang eksaktong minuto at segundo ng kanilang pangkakahula.
8. Mga salitang gagamitin ng guro para sa palaro: pamahalaan, paaralan, simbahan, pribadong samahan, pamilya, at mamamayan.
9. Itanong sa klase: v� Ano ang pamahalaan? paaralan? simbahan? pribadong samahan?
pamilya? mamamayan? 10. Isulat sa pisara ang mga sagot ng bata sa mga katanungan ng guro. 11. Sabihin sa mga bata: Sa araw na ito ay ating pag-aaralan ang paksang ito:
Ang Pananagutan ng Bawat Kasapi sa Pangangasiwa at Pangangalaga ng Pinagkukunang-yaman ng Bansa.
12. Himukin ang buong klase na bumuo ng suliranin mula sa paksa. Suliraning mabubuo: Ano-ano ang pananagutan ng bawat kasapi sa
pangangasiwa at pangangalaga ng pinagkukunang-yaman ng bansa?
B. Paglinang 1. Ipabasa ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 145. 2. Tumawag ng mga mag-aaral upang sagutin ang mga tanong. Tanungin
ang mga mag-aaral hinggil sa kanilang binasa. 3. Pagtuunang-pansin ang mga sagot ng mga bata upang magamit sa
pagtalakay ng aralin. 4. Gawin ang bahaging Gawin Mo.
Gawain Av� Ang Gawain A LM, p. 149 ay isang gawaing paupo.v� Gamit ang bubble map, ibigay ang mga kasingkahulugan ng
salitang pananagutan.v� Gamit ang caterpillar map, sasagutin ng mga bata ang mga tanong
sa LM, p. 150.
Gawain Bv� Pangklaseng Gawain, LM, p. 150. v� Ang lahat ng bata ay patatayuin sa gitna o harap ng silid-aralan.v� Laruin ang Lost at Sea scenario.v� Magtalaga ng batang gaganap na pamahalaan, paaralan, simbahan,
pribadong samahan, pamilya, at mamamayan.v� Ikuwento ang Lost in the Sea sa mga bata.v� Hayaan ang mga batang pumili ng bangkang sasamahan.
69
v� Kapag nakapili na sila ng bangka, tanungin ang mga bata na sumama sa iba’t ibang bangka.
Gawain Cv� Hatiin ang klase sa anim na pangkat.v� Ipagawa ang Gawain C LM p. 151. v� Ipabuo ang imahe ng isang pyramid sa mga bata gamit ang
iba’t ibang kasapi na may pananagutan sa pangangasiwa at pangangalaga ng pinagkukunang-yaman ng bansa.
v� Tiyakin na ang bawat pangkat ay may kulang na isang tatsulok.v� Itanong: Bakit hindi mabuo ang pyramid?
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 151.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, p. 152.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A 1. kasingkahulugan: tungkulin, obligasyon, responsibilidad kahulugan: dapat gawin ng isang tao para sa sarili, kapuwa, lipunan, o bansa 2. Maraming posibleng sagot
Gawain Bv� Sariling opinyon ng mga bata.v� Hayaang magkaroon ng debate sa loob ng klase. Alamin ang opinyon ng mga
bata kung anong kasapi ang may pinakamalaking pananagutan.
Gawain Cv� Hindi nabuo ang pyramid, kulang ito.v� May nawawalang pyramid sa aming grupo.
1. Lahat ay dapat gumawa ng kaniyang tungkulin. 2. Para sa ikauunlad ng bansa
v� Bigyang-diin ang kaisipan na ang lahat ay may pananagutan na dapat gampanan para sa ating mga pinagkukunang-yaman. Mahalaga na magampanan ng lahat ang kanilang pananagutan. Ang pangangasiwa at pangangalaga sa ating yaman ay higit na maisasakatuparan kung ang lahat ay makikiisa at gagampanan ang kaniyang pananagutan.
Natutuhan Ko I. 1. puso 2. araw 3. mukhang nakangiti 4. kidlat 5. bituin
70
II. Maraming posibleng sagot. (Isulat ito sa manila paper.)
Likha ng Panginoon, dapat PahalagahanPosted by Online Balita on Setyembre 2, 2013 ni Mary Ann Santiago
Umapela si Manila Archbishop Luis Antonio Cardinal Tagle sa mga Pinoy na gampanan ang kanilang tungkulin bilang tagapangasiwa ng kalikasan.
Ayon kay Tagle, maiiwasan lamang natin ang matinding hagupit ng kalamidad kung ang lahat ay magiging mabuting tagapamahala ng kalikasan.
Kasabay nito, hinimok ni Tagle ang mamamayan na maging bahagi ng katekesis at pagkilos sa iba’t ibang parokya, mga paaralan, mga non-governmental organization at iba’t ibang grupo para sa pangangasiwa sa kalikasan na nilikha ng Panginoon.
Umapela rin ang Cardinal sa lahat na magbigay-puri sa Diyos na lumikha ng lahat.
“Nananawagan po tayo sa ating mga Kapanalig, lalo na dito sa Archdiocese of Manila, inilunsad po natin sa araw na ito ang panahon ng paglikha o season of creation. Sana po sa mga programa ng Katekesis at pagkilos para po sa pangangasiwa ng kalikasan at likha ng Panginoon sa ating mga parokya, paaralan at iba’t ibang grupo ay makiisa po tayo at ito po rin ay panawagan para sa lahat ng Kapanalig saan mang bahagi ng Pilipinas ng ating bansa tayo po ay magbigay puri sa Diyos na lumikha ng lahat at gampanan ang ating papel bilang tagapangasiwa na mapagkatiwalaan niya,” sinabi ni Tagle sa panayam ng Radio Veritas.
Nauna rito, pinangunahan ni Tagle ang isang misa sa San Fernando de Dilao Parish Church sa Paco, Manila kasabay ng paglulunsad ng Archdiocese of Manila ng “season of creation.”
Sa kanyang homiliya, hinikayat ng Cardinal ang bawat parokya at komunidad sa Archdiocese of Manila na makiisa at makibahagi sa layuning mapangalagaan ang kapaligiran at kalikasan.
Umaapela rin ang Cardinal sa mga magulang na ituro sa kanilang mga anak ang kahalagahan ng pagiging malinis ng paligid at pagpapahalaga sa kalikasan.
Sanggunian: http://www.balita.net.ph/2013/09/02/
likha-ng-panginoon-dapat-pahalagahan/
Pangwakas na GawainPangkatin ang mga bata sa apat na pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng
¼ na kartolina, panulat, at pangkulay. Pagawain ang bawat pangkat ng poster gamit ang temang:
“Ang Kalikasan ay ating kayamananPangangalaga nito ay ating pananagutan.”
Ipaskil ang gawa ng mga pangkat sa isang bahagi ng silid-aralan.
71
Rubric sa Paggawa ng Poster
Pamantayan Mahusay(3)
Katamtamang Husay(2)
Nangangailangan pa ng Dagdag na Pagsasanay sa
Paggawa ng Poster(1)
Kawastuhan ng mensahe(x2)
Wasto ang detalye ng mensahe ng nagawang poster.
May mga mali sa mga detalye ng mensahe ng nagawang poster
Mali ang mensahe ng nagawang poster
Kabuuan ng mensahe(x2)
Kompleto ang detalye ng mensahe ng nagawang poster.
May ilang kulang sa detalye ng nagawang poster
Maraming kulang sa detalye ng nagawang poster
Kasiningan ng Pagkakagawa(x2)
Masining na masining ang pagkakagawa ng poster.
Ordinaryo ang pagkakagawa
Magulo at hindi masining ang pagkakagawa
Kalinisan ng pagkakagawa (1)
Malinis na malinis ang pagkakagawa ng poster.
Medyo malinis ang pagkakagawa ng poster.
Marumi ang pagkakagawa ng poster.
Kabuuang Puntos
ARALIN 8 Mga Mungkahing Paraan ng Wastong Pangangasiwa ng Likas na Yaman ng Bansa
Takdang Panahon: 2 araw
Layunin 1. Nakapagbibigay ng mga mungkahing paraan ng wastong pangangasiwa ng
mga likas yaman ng bansa 2. Natutukoy ang mga posibleng bunga ng wasto at hindi wastong pangangasiwa
ng likas na yaman ng bansa 3. Naipakikita ang pagmamalaki at pagpapahalaga sa mga wastong panga-
ngasiwa ng mga likas na yaman sa pamamagitan ng pagsulat ng pangako sa sarili
Paksang AralinPaksa : Mga Mungkahing Paraan ng Wastong Pangangasiwa ng Likas na
Yaman ng BansaKagamitan : awit at manila paperSanggunian : Yunit 2, Aralin 8, LM, pp. 153–158 K to 12 – AP4LKE-IIb-d-3 Aklat : Hiyas ng Lahi 2 (2013). Sampaloc, Manila: St. Augustine
Publication, Inc.
72
Internet : Mga Likas na Yaman sa Pilipinas (n.d.) Retrieved July 16, 2014 from http: // homeworks-edsci.blogspot.com/2011/10/likas-na-yaman-sa pilipinas-mga-uri.html
Pamamaraan A. Panimula
1. Ipaawit ang awitin: “Ang mga Likas Yaman ay Gawa ng Diyos.”
Awit: Ang mga bundok na matataas Ay yamang lupa‘ Wag nating patagin
Ulitin
‘Wag ka nang malungkot O, Wow Philippines.
Palitan ang mga salitang bundok na matataas, yamang lupa at patagin ng mga sumusunod:v� ilog na umaagos/yamang tubig/dumihanv� puno na mayayabong/yamang gubat/putulinv� haribon na lumilipad/yamang hayop-gubat/panainv� magsasaka na masisipag/yamang tao/maliitinv� likas na yaman/gawa ng Diyos/sirain
2. Itanong: a. Anong mga likas na yaman ang nabanggit sa awit? b. Ano-anong uri ito ng mga likas na yaman? c. Ano-ano ang hindi natin dapat gawin sa mga likas na yaman na
nabanggit sa awit? d. Ano-ano ang maaaring mangyari kapag hindi natin sinunod ang
mga sinasabi sa awit? 3. Isulat sa pisara ang mga sagot ng bata gamit ang talahanayan.
Mga Likas YamanHalimbawa: bundok
Uri ng Likas na Yaman
yamang lupaHindi Dapat Gawin
huwag patagin
Maaaring Mangyari
magkakaroon ng matinding pagbaha dahil wala nang bundok na sasangga sa mga bagyo
4. Sabihin sa mga bata na pag-aaralan nila ngayon ang tungkol sa mga paraan ng wastong pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa.
5. Hikayatin ang mga mag-aaral na bumuo ng suliranin mula sa paksa. Suliraning mabubuo: Ano-ano ang mungkahing paraan ng wastong
pangangasiwa ng likas na yaman ng bansa?
73
B. Paglinang 1. Ipabasa ang bahaging Alamin Mo LM sa p. 153. 2. Tumawag ng ilang mag-aaral upang sagutin ang mga tanong sa ibaba
ng pahina. Tanggapin lahat ng sagot ng mga bata. 3. Bigyang-pansin ang mga sagot ng mga bata sa mga tanong upang
magamit sa pagtalakay sa aralin. 4. Ipagawa ang mga gawain.
Gawain Av� Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Magtalaga ng bata na
magiging lider ng pangkat.v� Magbigay ng pamantayan sa paggawa ng pangkatang gawain
upang higit na maging maganda ang produktong malilikha ng grupo.
v� Ipakita ang video ng “Awit para sa Kalikasan.”v� Talakayin ang mensahe ng awit gamit ang Tsart na A-N-NA.
Alam Na Nais Malaman Nalaman
v� Ipasagot sa klase ang kahon ng Alam Na at Nais Malaman. Isusulat ng mga bata sa manila paper ang sagot sa Gawain A LM sa p. 156.
v� Ipasagot sa bawat pangkat ang bahaging Nalaman. Ipasulat ang kanilang sagot sa manila paper.
v� Itanong: Mula sa video ng “Awit para sa Kalikasan,” ano ang inyong nalaman na mga kasalukuyang pangyayari sa ating kalikasan o mga likas na yaman?
v� Bigyan ang mga bata ng sapat na oras upang magawa ang kanilang output. Sabihan ang kanilang lider na maghanda para sa gagawing pag-uulat ng kanilang output.
v� Tawagin ang lider ng bawat pangkat at ipaulat ang likha ng pangkat.
v� Itanong sa klase: Ano-ano ang inyong mungkahing paraan ng wastong pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa? (Maraming posibleng sagot.) Isulat ang sagot ng mga bata sa pisara.
Gawain Bv� Gamit ang parehong pangkat, gawin ang Gawain B sa LM,
pahina 156. v� Ipaliwanag sa mga bata ang kanilang pangkatang gawain gamit
ang Fish Bone map.v� Ipapaskil ang gawa ng bawat pangkat sa isang bahagi ng silid-
aralan.v� Bawat pangkat ay bibigyan ng guro ng sapat na oras para tingnan
at basahin ang mga output ng ibang pangkat.
74
v� Sa ibaba ng likhang output ng ibang pangkat, susulat ang pangkat na tumitingin dito kung sila ay sumasang-ayon o hindi sumasang-ayon sa gawang Fish Bone map ng pangkat.
Gawain Cv� Gamit ang parehong pangkat, ipagawa sa mga bata ang
Gawain C sa LM, p. 157. v� Ipakopya ang graphic organizer at ipasulat sa mga bata ang
kanilang gawang pangako sa sarili.v� Tumawag ng tig-tatlong bata sa bawat pangkat at ipabasa sa harap
ng klase ang kanilang gawang pangako.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 157 ng LM.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, pp. 157–158.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A, B, at CMaaaring iba-iba ang sagot. (Tingnan kung akma ang mga sagot sa aralin.)
Natutuhan Ko I. 1. Wasto 2. Wasto 3. Hindi wasto 4. Wasto 5. Hindi wasto
II. Maraming posibleng sagot
Pangwakas na GawainPangkatin ang mga bata sa apat na pangkat. Gamit ang role playing, ipakita
ang sumusunod:v� Pangkat 1: Mga mungkahing paraan ng wastong pangangasiwa ng mga likas
na yaman ng bansav� Pangkat 2: Mga posibleng bunga ng wastong pangangasiwa ng mga likas na
yaman ng bansav� Pangkat 3: Mga di wastong paraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman
ng bansav� Pangkat 4: Mga posibleng bunga ng hindi wastong pangangasiwa ng mga
likas na yaman ng bansa
75
Rubric sa Role Playing
Pamantayan Magaling(3)
Katamtamang Galing(2)
Nangangailangan ng Ibayong pagsasanay
(1)Pagbigkas ng diyalogo(x2)
Malinaw at angkop ang mga diyalogong ipinakita
Hindi gaanong malinaw at angkop ang mga diyalogong ipinakita
Hindi malinaw at hindi rin angkop ang mga diyalogong ipinakita
Kilos ng katawan at ekspresyon(x2)
Angkop at mahusay ang mga kilos ng katawan at ekspresyon ng mukha sa eksenang ipinakikita
Hindi gaanong angkop at mahusay ang mga kilos ng katawan at ekspresyon ng mukha sa eksenang ipinakikita
Hindi angkop at hindi mahusay ang mga kilos ng katawan at ekspresyon ng mukha sa eksenang ipinakikita
Pagpapahayag ng mensahe at impormasyon(x3)
Maayos na naipahayag ang mensahe at tumpak ang impormasyong pinakita sa mga tagapanood
Hindi gaanong maayos na naipahayag ang mensahe at tumpak ang impormasyong pinakita sa mga tagapanood
Hindi maayos na naipahayag ang mensahe at tumpak ang impormasyong pinakita sa mga tagapanood
Nagpapakita ng angkop na katauhan ng papel na ginagampanan(x3)
Lubos na naipakita ang angkop na katauhan ng papel na ginagampanan
Hindi gaanong naipakita ang angkop na katauhan ng papel na ginagampanan
Hindi naipakita ang angkop na katauhan ng papel na ginagampanan
Kabuuang Puntos
ARALIN 9 Pagtangkilik sa Sariling Produkto para sa Pag-unlad at Pagsulong ng Bansa
Takdang Panahon: 3 araw
Layunin 1. Natutukoy ang kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling produkto 2. Naiuugnay ang kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling produkto sa pag-
unlad at pagsulong ng bansa 3. Naipakikita ang pagiging makabayan sa pamamagitan ng pagpili ng
produktong gawang Pinoy
Paksang AralinPaksa : Pagtangkilik sa Sariling Produkto para sa Pag-unlad at Pagsulong
ng BansaKagamitan : awit, basket o bayong, bilao, alampay, mga larawan ng iba’t ibang
produkto, manila paper, at panulat
76
Sanggunian : Yunit 2, Aralin 9, LM, pp. 159–163 K to 12 – AP4LKE-IIb-d-4 Internet Ako ay Pinoy. Retrieved July 16, 2014 from http://akoaymakabayan.
weebly.com/ (2014) Pagtangkilik sa Sariling Produkto. Answers Corporation
Retrieved July 16, 2014 from http://tl.answers.com/Q/Pagtang-kilik_sa_sariling_produkto
Irawa, Ruth (2012, February 9). Nasyonalismo Pagtangkilik ng Produktong Pilipino. Retrieved July 16, 2014 from http://group1nasyonalismo.blogspot.com/2012/02/pagtangkilik-ng-produktong-pilipino.html
Pamamaraan A. Panimula
Iparinig ang awit ni Regine Velasquez-Alcasid na “Tara na, Biyahe Tayo.” 1. Itanong sa mga bata ang sumusunod:
v� Ano-anong lalawigan sa Pilipinas ang nabanggit sa awitin?v� Ano-ano ang matatagpuan sa mga lugar na binanggit?v� Sumasang-ayon ka ba sa mensahe ng awitin na kayganda ng
Pilipinas? Bakit?v� Nahikayat ka ba ng awitin na bumiyahe at libutin ang Pilipinas?v� Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon na makabiyahe, saang
lalawigan sa Pilipinas ang iyong unang pupuntahan? v� Bakit iyon ang naisip mong unang puntahan?
2. Tanggapin lahat ng mga sagot ng mga bata. Isulat sa pisara ang kanilang tugon sa panlimang katanungan.
3. Sabihin na ang paksang tatalakayin ngayon ay tungkol sa kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling produkto sa pag-unlad at pagsulong ng bansa.
4. Hikayatin ang mga mag-aaral na bumuo ng suliranin mula sa paksa. Mga suliraning maaaring mabuo:
v� Ano ang kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling produkto sa pag-unlad at pagsulong ng bansa?
v� Paano nakatutulong sa pag-unlad at pagsulong ng bansa ang pagtangkilik sa sariling produkto?
B. Paglinang 1. Pabuksan ang aklat sa bahaging Alamin Mo sa LM, p. 159. 2. Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga tanong sa bahaging Alamin Mo.
Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga bata. 3. Talakayin ang aralin gamit ang mga sagot ng mga bata sa mga tanong. 4. Ipagawa ang mga gawain sa bahaging Gawin Mo sa LM, pp. 160–162.
Gawain Av� Hatiin ang klase sa tatlong pangkat. v� Patnubayan ang mga bata sa pagbubuo ng mga pamantayan na
dapat sundin sa paggawa ng pangkatang gawain.
77
v� Laruin ang Mother Goes to Market, isang uri ng relay game. v� Ang bawat pangkat ay pipila nang maayos at bibigyan ng guro ng
tig-isang basket o bayong, bilao at alampay.v� Ang miyembro ng bawat pangkat na nasa unahan ay magsusuot
ng alampay at bibitbitin ang basket o bayong papunta sa harapan kung saan nakadikit sa pisara ang iba’t ibang produkto, maaaring imported o gawang Pinoy.
v� Kukuha ang mga mag-aaral na may hawak ng basket ng isang produktong ibig nilang bilhin at babalik na sa kanilang mga kagrupo upang ilagay sa kanilang bilao ang produktong binili at ipapasa ang basket at alampay sa kasunod sa pila.
v� Gagawin din ng kasunod na kasapi ang ginawa ng naunang kamiyembro hanggang ang lahat ng kasapi ng pangkat ay makapamili na ng kanilang produkto.
v� Ihihiwalay ng bawat pangkat ang kanilang napamili sa dalawa: Produktong Imported at Produktong Pinoy.
v� Ang grupong may pinakamaraming napamili na produktong Pinoy ang panalo.
Gawain Bv� Gamit ang parehong pangkat, ipagawa ang Gawain B sa LM,
pahina 161. v� Bigyan ang bawat pangkat ng manila paper na may guhit na
Butterfly Map at panulat.v� Ipasulat sa Butterfly Map ang mga sagot ng mga bata sa gawain.v� Talakayin ang kanilang gagawin gamit ang halimbawa. v� Pangkat 1: mga lalawigan sa Luzon at mga produkto nitov� Pangkat 2: mga lalawigan sa Visayas at mga produkto nitov� Pangkat 3: mga lalawigan sa Mindanao at mga produkto nitov� Bigyan ang mga bata ng sapat na panahon para sagutin ang
katanungan.v� Ipaulat at ipapaskil ang kanilang mga gawa.
Gawain Cv� Gamiting muli ang parehong pangkat. Ipaliwanag ang Gawain C
sa LM, p. 161. v� Ipakita sa klase ang kanilang gagawin at ipagawa ang Gawain C.v� Tiyakin ang mga sumusunod: Batid ng mga bata ang mga
pamantayan sa paggawa nang maayos at may sapat silang oras upang gawin ang kanilang gawain.
v� Ipadikit sa pisara ang kanilang output.v� Hanapin ang magkakatulad na mga sagot at gamitin ito sa
talakayan.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 162 ng LM.
78
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, p. 163.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A, B, at CIba-iba ang maaaring sagot.
Natutuhan Ko I. Laguna – mga palamuti, tsinelas, barong Bicol – pili, kagamitang yari sa abaka gaya ng bag, tsinelas, basket Marikina – bag, sapatos Bukidnon – pinya, saging Pangasinan – bangus, bagoong Sulu – perlas, palamuting yari sa shells
II. 1. N 2. N 3. N 4. NK 5. NK
Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa limang pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng manila
paper at panulat. Bawat pangkat ay lilikha ng kanilang jingle song tungkol sa pagtangkilik ng sariling produkto at kahalagahan nito sa ating pag-unlad.
Rubric sa Jingle
Pamantayan Napakahusay Mahusay-husay Hindi Gaanong Mahusay
Pagkakaawit Magandang-maganda ang pagkakaawit
Maganda ang pagkakaawit
Hindi gaanong maganda ang pagkakaawit
Dating sa Tagapakinig Malakas ang dating at panghikayat sa mga tagapakinig
Medyo malakas ang dating at panghikayat sa mga tagapakinig
Mahina ang dating at hindi nakahihikayat sa mga tagapakinig
Kaangkupan Angkop ang ginamit na mga salita sa jingle
Hindi gaanong angkop ang ginamit na mga salita sa jingle
Hindi angkop ang ginamit na mga salita sa jingle
Kawastuhan Wasto ang mensaheng nais ipahatid ng jingle
Hindi gaanong wasto ang mensaheng nais ipahatid
Hindi wasto ang mensaheng nais ipahatid
Kabuuang puntos
79
ARALIN 10 Hamon at Oportunidad sa mga Gawaing Pangkabuhayan ng Bansa
Takdang Panahon: 3 araw
Layunin 1. Natutukoy ang mga hamon ng mga gawaing pangkabuhayan 2. Natutukoy ang mga oportunidad kaugnay ng mga gawaing pangkabuhayan 3. Nakagagawa ng isang mungkahing planong pangkabuhayan
Paksang AralinPaksa : Hamon at Oportunidad sa mga Gawaing Pangkabuhayan ng
BansaKagamitan : malaking larawan ng bundok, manila paper, at panulatSanggunian : Yunit 2, Aralin 10, LM, pp. 164–170 K to 12 – AP4LKE-IIa-1 Aklat Cruz, Maritez B. et. al (2007) Yaman ng Pilipinas 6. Makati City:
EdCrisch International, Inc. p. 7. Internet Calvan, Dennis and Ephraim Batungbacal (n.d.). Roadmap to
Recovery of Philippine Oceans. Retrieved July 16, 2014, from www. greenpeace.org/seasin/ph/PageFiles/616503/Roadmap_to_Recovery_July_2013.pdf
Apelacio, Catherine T. (2014, February 19). Tagalog news: Fishing Industry sa lungsod, palalaguin ng LGU GenSan. Retrieved July 16, 2014, from http://news.pia.gov.ph/index.php?article=1671392783662
Pascual, Anton (2014, February 6). Magsasaka, Tuloy-tuloy ang Pakikibaka. Retrieved July 16, 2014, from veritas846.ph/magsasaka-tuloy-tuloy-ang-pakikibaka.
Plantilla, Lyndon (2013, July 23) . Tagalog news: Pamahalaan, mamumuhunan sa pangingisda. Retrieved July 16, 2014, from http://news.pia.gov.ph/index.php?=article=52137550690#sthash.59NGOLdN.dpuf
Roncesvalles, Carina I. (2012, March 15). Mamuhuan sa agrikultura ng bansa. Retrieved July 16, 2014 from http://hongkongnews.com.hk/mamuhunan-sa-agrikultura-ng-bansa/
Pamamaraan A. Panimula
1. Awitin ang “Magtanim ay Di Biro.” 2. Itanong sa buong klase:
a. Bakit hindi biro ang magtanim? b. Sino sa ating mga manggagawang Pinoy ang masipag magtanim?
80
c. Ibig mo rin bang maging magsasaka? d. Kung ang tatay mo ay isang magsasaka, ikararangal mo ba ang
kaniyang hanapbuhay? 3. Tanggapin ng guro ang lahat ng mga sagot ng mga bata. 4. Magpakita ng larawan ng iba’t ibang manggagawang Pinoy. 5. Itanong: Saang gawaing pangkabuhayan sila nabibilang? 6. Pabuuin ang klase ng suliranin mula sa paksa. Mga suliraning maaaring mabuo:
v� Ano-ano ang hamon sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa? v� Ano-ano ang oportunidad sa mga gawaing pangkabuhayan ng
bansa?
B. Paglinang 1. Ipabasa ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 164. 2. Ipasagot ang mga tanong. Tanggapin ang lahat ng kasagutan. 3. Bigyang-diin ang araling tinatalakay gamit ang mga sagot ng mga bata
sa mga tanong. 4. Ipagawa ang bahaging Gawin Mo sa LM, p. 167–169.
Gawain Av� Ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 167.v� Hatiin ang klase sa apat na pangkat.v� Ibigay ang mga pamantayan na dapat sundin sa paggawa ng
pangkatang gawain.v� Bigyan ng manila paper at panulat ang bawat pangkat.v� Ipaliwanag sa bawat pangkat ang kanilang gagawin.v� Ipaisa-isa ang mga hamon at oportunidad sa iba’t ibang gawaing
pangkabuhayan sa bansa. Pangkat 1 at 3 – Pagsasaka Pangkat 2 at 4 – Pangingisda
v� Ipagamit ang Venn Diagram sa pagsagot nila sa gawain.v� Bigyan ang mga bata ng sapat na panahon na matapos ang kanilang
pangkatang gawain.v� Ipaulat ang kanilang output sa klase.
Gawain Bv� Gamit ang parehong pangkat, ipalaro ang Search the Area. Ipagawa
sa klase ang Gawain B sa LM, p. 168.v� Itatago ng guro ang inihandang mga istrip ng papel na sinulatan
ng iba’t ibang mga hamon at oportunidad ng mga gawaing pang-kabuhayan sa iba’t ibang lugar sa silid- aralan.
v� Mag-uunahan ang bawat pangkat na mahanap ang mga istrip ng papel na ito.
v� Ilalagay nila sa basket ang lahat ng oportunidad at sa basurahan ang lahat ng mahahanap nilang hamon.
81
v� Ang pangkat na may pinakamaraming nakuhang tamang istrip ng papel na nailagay sa tamang lalagyan ang panalo.
v� Talakayin sa klase ang kaibahan ng hamon sa oportunidad.
Gawain Cv� Hatiin ang klase sa dalawang pangkat, mga lalaki laban sa mga
babae.v� Ipakita ang malaking larawan ng bundok.v� Ilagay ito sa harap ng silid.v� Sabihin sa mga bata na ang bawat pangkat ay mag-uunahan sa
pag-akyat sa tuktok ng bundok sa pamamagitan ng pagsagot sa mga tanong na nakadikit sa larawan ng bundok.
v� Kapag ang tanong ay mga halimbawa ng oportunidad, sasagutin nila kung ito ay oportunidad sa pagsasaka o pangingisda.
v� Kapag ang tanong ay halimbawa ng hamon, sasabihin ng pangkat na sumasagot ang pass o lalagpasan.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa LM, p. 169.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, pp. 169–170.
Susi sa Pagwawasto
Gawain AMaaaring iba-iba ang sagot.
Gawain BMga oportunidad: pagkakaroon ng mga modernong kagamitan tulad ng
underwater sonars at radars, pagpapatayo ng mga bagong pantalan, makabagong teknolohiya sa pagsasaka, bagong pag-aaaral upang magkaroon ng magandang ani, programang Blue Revolution at Biyayang Dagat
Mga hamon: mga sakuna sa dagat, problema sa irigasyon, El Niño phenomenon, pagdami ng mga imported agricultural products, at climate change
Gawain CMaaaring iba-iba ang sagot.
Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa apat na pangkat. Bawat pangkat ay gagawa ng isang
plano ng kabuhayan o mapagkakakitaan. Ipasunod ang pormat sa ibaba.
Planong PangkabuhayanPamagat ng Planong Pangkabuhayan:Pokus ng Gawaing Pagkabuhayan:Mga Hamon:Mga Oportunidad:Pamamaraan:Maaaring maging resulta:
82
Rubric sa Paggawa ng Planong Pangkabuhayan
Pamantayan Katangi-tangi(3)
Katamtaman(2)
Kailangan ng Dagdag na Pagsasanay
(1)
Kalidad at kabuluhan ng mga impormasyon
Wasto, may kalidad at kabuluhan ang mga impormasyon na nilagay sa ginawang plano
Wasto, may kalidad at kabuluhan ang ilan sa mga impormasyon na nilagay sa ginawang plano
Halos lahat ng impormasyon ay mali at walang gaanong kalidad at kabuluhan.
Pagkakaugnay-ugnay ng mga impormasyon
Malinaw na naipakita ang pagkakaugnay-ugnay ng mga impormasyon
Hindi gaanong malinaw na naipakita ang pagkakaugnay-ugnay ng mga impormasyon
Hindi malinaw na naipakita ang pagkakaugnay-ugnay ng mga impormasyon
Pagkakalahad ng impormasyon
Lubhang maayos at malinaw na nalahad ang mga impormasyon ukol sa plano
Hindi gaanong maayos at malinaw na nailahad ang mga impormasyon ukol sa plano
Hindi maayos at malabo ang pagkakalahad ng mga impormasyon ukol sa plano
Kompleto Kompleto ang mga impormasyon na inilagay sa plano
May ilang kulang sa mga impormasyon na inilagay sa plano.
Maraming kulang samga impormasyon na inilagay sa plano
Kabuuang Puntos
ARALIN 11 Likas Kayang Pag-unlad7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Nasasabi ang kahulugan at kahalagahan ng likas kayang pag-unlad o
sustainable development 2. Nakalalahok sa mga gawaing lumilinang sa pangangalaga at nagsusulong ng
likas kayang pag-unlad ng mga likas yaman ng bansa 3. Naipadarama ang pagmamahal sa kalikasan sa pamamagitan ng paglahok
sa mga gawaing may kinalaman sa likas kayang pag-unlad
Paksang AralinPaksa : Likas Kayang Pag-unladKagamitan : awit, larawan ng umiiyak na puno, tansan, lumang tela, bote ng
1.5 L na soft drink, straw, binhi o punla, at pambungkal ng lupa
83
Sanggunian : Yunit 2, Aralin 12, LM, pp. 171–176 K to 12 – AP4LKE-IIe-6 Aklat: Divina, Richelda O. et. al. (2009). Pamana Lahing Malaya.
Pilipinas: Hope Publishing House. pahina 173, 182 Internet: Philippine Strategy for Sustainable Development
(n.d) Retrieved July 16, 2014 from http://www.psdn.org.ph/agenda21/pssd.htm
Cajes A.S. (2013, April 30) Understanding Sustainable Develop-ment Retrieved July 13, 2014 from http://kalamboan.blogspot.com/2013/04/understanding-sustainable-development.html
Ang Ekonomiya, Ang Kalikasan at Ang Likas Kayang Kaunlaran by National Statistics Coordination Board. Retrieved July 16, 2014 from http://www.nscb.gov.ph/peenra/Publications/Pamphlets/Pamphlet%20Filipino%20Version.PDF
Pamamaraan
A. Panimula 1. Pakinggan ang awiting “Kapaligiran” ng Asin. 2. Itanong sa mga bata:
a. Ano ang ibig iparating sa atin ng awitin? b. Sa pagmamasid mo sa ating paligid, masasabi mo bang maka-
totohanan ang mensahe ng awitin? c. Ibigay ang iyong opinyon sa mga linya sa awitin na “hindi masama
ang pag-unlad kung hindi nakakasira ng kalikasan. 3. Tanggapin lahat ng mga sagot ng mga bata. 4. Magpakita ng larawan ng isang punong umiiyak. 5. Itanong ang mga sumusunod:
a. Bakit kaya umiiyak ang puno? b. Sa palagay mo, bakit siya nasasaktan? c. Sino ang dapat sisihin sa ganitong mga pangyayari? d. Ano ba ang ginagawa ng tao sa mga puno? e. Ano-ano ang maling ginagawa ng mga tao sa ating mga likas na
yaman? 6. Sabihin na ang paksang tatalakayin ngayon ay tungkol sa likas kayang
pag-unlad. 7. Ang klase ay bubuo ng suliranin mula sa paksa. Mga suliraning maaaring mabuo:
v� Ano ang likas kayang pag-unlad at ang kahalagahan ng pagsulong nito para sa mga likas na yaman ng bansa?
v� Paano ka makalalahok sa mga gawaing lumilinang sa pangangalaga at nagsusulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas na yaman ng bansa?
84
B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 171. 2. Ipasagot ang mga tanong. Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga
bata. 3. Talakayin ang aralin sa p. 172. 4. Bigyang-linaw ang aralin gamit ang mga sagot ng mga bata sa mga
tanong. 5. Ipagawa ang bahaging Gawin Mo sa LM, pp. 173–174.
Gawain Av� Gawin ang Gawain A sa LM, p. 173.
Gawain Bv� Ipagawa sa klase ang Gawain B sa LM, p. 174. v� Bigyan ang bawat mag-aaral ng bond paper at ipagaya ang guhit
na puno na nasa Gawain B.v� Sa loob ng puno ay ipasulat ang kanilang Kontrata ng Katapatan
sa Kalikasan o KKK.v� Tumawag ng piling mag-aaral at ipabasa ang kanilang likhang
kontrata.v� Idikit ang mga punong kinalalagyan ng kanilang kontrata sa isang
bahagi ng silid-aralan na may guhit na malaking bundok.v� Itanong:
Ano-anong gawain ang iyong lalahukan na lumilinang sa pangangalaga at pagsulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas na yaman ng bansa?
Gawain Cv� Hatiin ang klase sa apat na pangkat. v� Ibigay ang mga pamantayan na dapat sundin sa paggawa ng
pangkatang gawain.v� Ipaliwanag ang Gawain C sa LM, p. 174. v� Ipakita sa bawat pangkat ang halimbawa ng kanilang magiging
output at ipagawa ang Gawain C.v� Tiyaking may sapat na oras ang mga bata para matapos ang
kanilang gawain.v� I-display ang kanilang gawa sa labas ng klase at ipagbili sa abot-
kayang presyo. Ang kikitain ng bawat pangkat ay hahati-hatiin ng bawat kasapi sa kanilang mga sarili.
v� Itanong sa mga bata ang sumusunod: 1. Talaga bang may pera sa basura? 2. Paano nagiging pera ang basura? 3. Dahil iyong napatunayan na may pera sa basura, ano ang
iyong gagawin sa mga basurang maaari pang mapaki-nabangan?
6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 175.
85
Rubric sa Nagawang Recycled na Kagamitan
Pamantayan 3 2 1
Kagandahan, kalinisan at katibayan
Magandang maganda, matibay na matibay at malinis na malinis ang nagawang recycled na kagamitan
Maganda at malinis ang nagawang recycled na kagamitan ngunit hindi matibay
Maganda ngunit hindi gaanong malinis at matibay ang nagawang recycled na kagamitan
Orihinalidad Orihinal ang disenyo Nilagyan ng kaunting pagbabago mula sa ginayang disenyo
May pinaggayahang disenyo
Kapakina-bangan
Magagamit sa pang-araw araw na pamumuhay
Magagamit paminsan-minsan
Hindi magagamit kailanman
Rubric sa Malikhaing Gawain
Pamantayan Mahusay(3)
Katamtaman(2)
Kailangan ng Ibayong Pagsasanay
(1)Pagkamasining Napakamasining ng
pagkakagawaHindi gaanong masining ang pagkakagawa
Hindi masining ang pagkakagawa
Orihinalidad Orihinal ang disenyo at pagkakagawa
Hindi gaanong orihinal ang disenyo at pagkakagawa
Hindi orihinal ang disenyo at pagkakagawa
Pagkakagawa Napakalinis at makabuluhan ang pagkakagawa
Hindi gaanong malinis at makabuluhan ang pagkakagawa
Hindi malinis at makabuluhan ang pagkakagawa
Materyales at Estilo
Angkop na angkop ang materyales at magandang maganda ang estilong ginamit
Hindi gaanong angkop ang materyales at hindi rin gaanong maganda ang estilong ginamit
Hindi angkop ang materyales at hindi rin maganda ang estilong ginamit
Kabuuang Puntos
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, pp. 175–176.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A, B, at CMaraming posibleng sagot
86
Natutuhan Ko I. Maraming posibleng sagot II. 1. puso 2. puso 3. puso 4. puso 5. puso
Pangwakas na GawainPagtatanim ng punla sa hardin o gulayan ng paaralan. Ang buong klase
ay pupunta sa hardin o gulayan ng paaralan upang magtanim ng mga punla o binhing dala ng mga mag-aaral.
ARALIN 12 Kulturang PilipinoTakdang Panahon: 5 araw
Layunin 1. Natutukoy ang ilang halimbawa ng kulturang Pilipino sa iba’t ibang rehiyon
ng Pilipinas 2. Natatalakay ang kontribusyon ng iba’t ibang pangkat sa kulturang Pilipino
Paksang AralinPaksa : Kulturang PilipinoKagamitan : mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko, mapa ng Pilipinas,
manila paper, at panulatSanggunian : Yunit 2, Aralin 12, LM, pp. 177–191 K to 12 – AP4LKE-IIf-7 _____. Hiyas ng Lahi 2 (2013). Sampaloc, Manila: St. Augustine
Publication, Inc. Capiña, Estelita at Alvenia P. Palu-ay (2000). Pilipinas: Bansang
Papaunlad. Quezon City: SD Publishing, Inc. pahina 24-35. Divina, Richelda O. et. al. (2009). Pamana Lahing Malaya 6.
Pilipinas: Hope Publishing House. pahina 40-61. Santiago, Rosario M. et. al. (1995). Pilipinas: Perlas ng Silangan
Bayan ng Magiting. Manila: Innovative Educational Material, Inc. pahina 106-123.
Internet: http://philmuseum.ueuo.com/nm_museum/nmtreasure/antro_final4.html
Mga Pangkat etniko sa Pilipinas (2014, July 8) Retrieved July 16, 2014 from http://tl.wikipedia.org/wiki/Mga_pangkat_etniko_sa_Pilipinas
87
Pamamaraan
A. Panimula 1. Magkaroon ng Walk to a Museum sa loob ng silid-aralan. 2. Ipakikita rito ang mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko sa bansa. 3. Itanong sa mga bata:
a. Ano-anong pangkat etniko ang inyong nakita sa Walk to a Museum? b. Ano ang napansin ninyo sa kanilang mga katangiang pisikal at
mga kasuotan? 4. Tanggapin lahat ng mga sagot ng mga bata. Sabihin na tatalakayin sa
araling ito ang tungkol sa kulturang Pilipino. 5. Ang klase ay bubuo ng suliranin mula sa paksa. Mga suliraning maaaring mabuo:
v� Ano ang kulturang Pilipino? v� Ano-ano ang bumubuo sa kulturang Pilipino?
B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 177. 2. Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga tanong. Tanggapin ang lahat ng
kasagutan ng mga bata. 3. Talakayin ang nilalaman ng aralin, pp. 177–187. 4. Ipagawa sa mga bata ang mga gawain sa bahaging Gawin Mo sa LM,
pp. 188–189.
Gawain A v� Gawin ang Gawain A sa LM, p. 188.v� Gamit ang mapa ng Pilipinas, ipatukoy sa mga bata kung saang
lalawigan matatagpuan ang iba’t ibang pangkat etniko ng bansa.
Gawain Bv� Ipagawa sa klase ang Gawain B sa LM p. 188. Hatiin ang klase sa
tatlong pangkat.v� Bigyan ang bawat pangkat ng manila paper at panulat.v� Isa-isahin ang mga pamantayan sa paggawa ng pangkatang
gawain.v� Bawat pangkat ay pipili ng tatlong pangkat etniko mula sa tatlong
malalaking pulo sa bansav� Gamit ang Organizational Chart, tukuyin ang mga kulturang
Pilipino sa mga napiling pangkat etniko.v� Ipakita at ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang output.
Gawain Cv� Gamit ang parehong pangkat, ipagawa aat ipaliwanag ang
Gawain C sa LM, p. 189. v� Muling pag-usapan ang mga pamantayan sa paggawa nang tahimik
at maayos.
88
v� Tiyakin na ang mga bata ay may sapat na oras para matapos ang gawain.
v� Gamit ang Catch the Falling Stars, tutukuyin ng bawat pangkat ang iba’t ibang kontribusyon sa kulturang Pilipino.
v� Ipaulat at ipa-display ang kanilang gawa sa isang bahagi ng silid-aralan.
v� Itanong sa mga bata: 1. Ano-ano ang kontribusyon ng iba’t ibang pangkat sa ating
kultura? 2. Anong pangkat ang may pinakamaraming kontribusyon? 3. Mahalaga ba ang kanilang mga naging kontribusyon sa
kulturang Pilipino? 5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, pp. 190–191.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A, B, at CMaaaring iba-iba ang sagot.
Natutuhan Ko I. A. 1. Ifugao 6. Ilonggo 2. Manobo 7. Maranao 3. Bikolano 8. Kapampangan 4. Ilokano 9. Yakan 5. Cebuano 10. Ivatan
II. 1. Arabe 4. Espanyol 2. Amerikano 5. Hindu 3. Intsik
III. 1. A 6. B 2. A 7. A 3. C 8. C 4. B 9. A 5. C 10. A
Pangwakas na GawainCharade
Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Bawat pangkat ay bibigyan ng guro ng tatlong listahan ng mga pangkat na nakaimpluwensiya sa ating kultura. Ang klase ay maglalaro ng charade. Hulaan kung sa aling pangkat kabilang ang mga ipakikitang halimbawa. Ang pangkat na may pinakamaraming mahulaang tamang sagot ang siyang tatanghaling panalo sa larong charade.
89
ARALIN 13 Mga Pamanang Pook%LODQJ�QJ�$UDZ�����DUDZ
LayuninNatutukoy ang mga pamanang pook bilang bahagi ng pagkakakilanlan ng
kulturang Pilipino
Paksang AralinPaksa : Mga Pamanang PookKagamitan : larawan, laptop, manila paper, speakers, at metacardsSanggunian : Modyul, Aralin 13, LM, pp. 192–196 K to 12 – AP4LKE-IIe-f-7
Pamamaraan A. Panimula
1. Magkaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Ano-anong kultura ng pangkat-etniko ang iyong hinaha-
ngaan at bakit? 3. Pagpapakita ng video ng Tubbataha Reef. http://www.youtube.com/watch?v=2apv2zAL1JA Gabay na tanong: Ano ang naramdaman mo nang mapanood mo ang isa
sa pinagmamalaking pamanang pook ng ating bansa?
B. Paglinang 1. Pagpapakita ng mga larawan ng mga pamanang pook. 2. Pagkakaroon ng malayang talakayan ukol dito. Iugnay sa aralin. 3. Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM, pp. 195–196.
Gawain Av� Ipakuha sa mga mag-aaral ang LM at pasagutan ang Gawain A sa
pahina 195.v� Ipasagot sa mga mag-aaral ang Data Retrieval Chart.
Gawain Bv� Hatiin ang klase sa apat.v� Pipili ang mga mag-aaral ng kani-kanilang pinuno at hahayaang
pumili ng kanilang gagawin.v� Pagtatanghal ng bawat pangkatv� Pagbibigay ng puntos sa bawat pangkat gamit ang rubric.
Gawain Cv� Ipakuha sa mga mag-aaral ang kanilang reflection journal at
ipasasagot ang tanong na: Sa inyong naging paglalakbay sa mga pamanang pook sa Pilipinas, alin sa mga ito ang lubusang nagpahanga sa inyo at bakit?
4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 196.
90
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, p. 196 ng LM.
Takdang GawainGumupit ng limang larawan ng mga Pilipino na naging tanyag sa kanilang
kakayahan. Ilarawan ang kanilang talambuhay.
Rubric para sa Paggawa ng Likhang-Sining sa Gawain B
Batayan Mahusay na Mahusay (5 puntos)
Mahusay (4-3 puntos)
Hindi Mahusay (2-1 puntos)
Pagkamalikhain 50%
Nakagawa ng isang likhang-sining sa pinakamalikhaing paraan
Nakagawa ng isang likhang-sining sa malikhaing paraan
Hindi naipakita ang pagkamalikhain sa paggawa ng likhang-sining
Kalinisan at kaayusan 30%
Malinis at maayos ang ginawang likhang-sining
Malinis ngunit hindi gaanong maayos ang pagkagawa ng likhang-sining
Hindi malinis at walang kaayusan ang ginawang likhang-sining
Interpretasyon 20%
Naipaliwanag sa pinakamalinaw at pinakamaayos na paraan ang ginawang likhang- sining
Naipaliwanag sa maayos na paraan ang ginawang likhang- sining
Hindi naipaliwanag nang malinaw at maayos ang ginawang likhang-sining
Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa apat na pangkat. Gumawa ng travel brochure para ipakita
ang iba’t ibang pamanang pook sa ating bansa.
ARALIN 14 Pagsulong at Pag-unlad ng Kultura%LODQJ�QJ�$UDZ�����DUDZ
LayuninNakagagawa ng mga mungkahi sa pagsusulong at pagpapaunlad ng kulturang Pilipino
Paksang AralinPaksa : Pagsulong at Pag-unlad ng KulturaKagamitan : larawan, laptop, manila paper, speakers, at metacardsSanggunian : LM, Aralin 14, pp. 197–203 K to 12 – AP4LKE-IIe-f-7
91
Pamamaraan
A. Panimula 1. Magkaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Paano ka makatutulong para mapangalaagaan ang iba’t
ibang pamanang pook ng ating bansa? 3. Pagpapaawit sa mga mag-aaral ng awiting Journey ni Lea Salonga. Gabay na tanong: Ano ang naramdaman mo habang inaawit ang kanta
ni Lea Salonga? Nais mo bang maging katulad niya? Bakit?
B. Paglinang 1. Pagtalakay sa aralin, LM, pp. 197–203 at pagpapakita ng mga larawan
ng mga Pilipinong naging sikat sa iba’t ibang larangan gaya ng mga sumusunod:
a. Panitikan b. Pagpinta c. Paglilok o eskultura d. Arkitektura e. Musika f. Sayaw g. Tanghalan at pelikula h. Pagandahan at palakasan i. Agham at teknolohiya
Talakayin ang aralin habang ipakikita ang mga larawan.
2. Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM, pp. 202–203.
Gawain Av� Ipakuha sa mga mag-aaral ang LM at pasagutan ang Gawain A,
pahina 202.
Gawain Bv� Pagsulat ng mga mag-aaral ng sanaysay gamit ang gabay na
tanong: Paano mo matutularan ang mga natatanging Pilipino na nagpaunlad ng ating kultura?
v� Gamitin ang rubrics sa pagbibigay ng puntos sa gawain.v� Susing sagot: magkakaiba ang posibleng sagot
Gawain Cv� Ipatapos sa mga mag-aaral ang pangungusapv� Hayaan ang mga mag-aaral na magkaroon ng sapat na panahon
makapag-isip.v� Ipasagot ang di natapos na pangungusap sa metacards na
ipapamahagi ng guro.
3. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 203.
92
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, p. 203.
Takdang GawainKapanayamin ang mga lolo at lola. Itanong ang mga katangiang taglay ng
isang Pilipino. Isa-isahin at bigyan ng paliwanag.
Susi sa PagwawastoMagkakaiba ang sagot batay sa pananaliksik ng mga mag-aaral.
Rubric para sa Takdang Gawain
Pamantayan Napakahusay 4
Mahusay 3
Katamtaman 2
Nangangailangan pa ng Kasanayan
1
Nilalaman Napakahusay ng pagkabuo ng talata. Malawak at marami ang impormasyon at elaborasyon.
Mahusay ang pagkabuo sa talata. Malinaw at tiyak ang impormasyon at paliwanag.
May kahusayan ang pagkaka-buo ng talata. Tiyak ang mga impormasyon at paliwanag.
Maligoy ang talata. Nakalilito at hindi tiyak ang mga impormasyon.
Pagtalakay Masusi ang pagkatalakay ng mga paksa.
May ilang tiyak na pagtalakay sa paksa
May pagtatang-kang talakayin ang paksa
Hindi natalakay ang paksa
Organisasyon May mahusay na organisasyon at pokus sa paksa.
May organisasyon
Hindi gaanong malinaw ang organisasyon.
Malabo ang organisasyon kung mayroon man.
Paglalahad Angkop ang mga salita at pangungusap sa paksa at mambabasa.
Karamihan sa mga salita at pangungusap ay angkop sa paksa at mambabasa.
Hindi gaanong angkop ang mga salita at pangungusap sa paksa at mambabasa.
Hindi gumagamit ng tiyak na salitang angkop sa mga pangu-ngusap, paksa at mambabasa.
Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa apat na pangkat. Gumawa ng isang brochure na
naglalarawan ng ng iba’t ibang pamanang pook sa bansa. Lakipan ito ng mga larawan ng mga nasabing pook.
93
ARALIN 15 Ang Kultura at Pagbubuo ng Pagkakakilanlang Pilipino
%LODQJ�QJ�$UDZ����DUDZ
LayuninNasusuri ang bahaging ginagampanan ng kultura sa pagbuo ng pagkaka-
kilanlang Pilipino
Paksang AralinPaksa : Ang Kultura at Pagbubuo ng Pagkakakilanlang Pilipino Iba’t Ibang Katangian ng mga Pilipino TradisyonKagamitan : larawan, laptop, manila paper, speakers, at metacardsSanggunian : LM, Aralin 15, LM, pp. 204–211 K to 12 – AP4LKE
Pamamaraan A. Panimula
1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Paano nagsumikap ang mga Pilipino upang mapaunlad at
maisulong ang ating kultura? 3. Pagpapakita ng mga larawan ng mga katangian at tradisyon ng mga
Pilipino. Anong tradisyon ng Pilipino ang ipinapakita sa larawan? Ano ang nais ipahiwatig ng mga larawan? 4. Ipatukoy sa mga mag-aaral ang mga katangian at mga tradisyon ng
mga Pilipino.
B. Paglinang 1. Pagpapangkat sa mga mag-aaral sa tatlo. 2. Ipahanap at pabilugan ang mga katangian na makikita sa HANAP-
SALITA sa p. 205 ng LM. 3. Tunghayan ang LM sa p. 205. 4. Pagtalakay sa aralin.
Talakayin sa mga mag-aaral ang iba’t ibang pagdiriwang sa ating bansa.
94
Pagdiriwang Petsa Lugar ng Pista Paglalarawan
Pista ng Sinulog Ikatlong Linggo ng Enero
Lungsod ng Cebu
Panlalawigang patimpalak tungkol sa kahulugan ng pagdating ng mga mananakop na Kastila para mapalaganap ang Kristiyanismo.
Araw ng Cabanatuan
Pebrero 3 Cabanatuan Binibigyang diin ng parada ang paglago ng Nueva Ecija at pag-unlad ng Cabanatuan mula noong bago dumating ang mga Espanyol hanggang sa pananakop ng mga Hapon at hanggang sa kasalukuyan.
Semana Santa(Mahal na Araw)
Marso 24–30 Buong bansa Pagpapakita ng paghihirap at pagkamatay ni Kristo
Pista ng Kalilang Abril 10–15 Marawi CityLanao del Sur
Pista na nagpapaalaala ng anibersaryo ng charter ng Lungsod ng Marawi; pagpapakita ng mga tradisyonal na awit at sayaw ng Muslim, eksibit ng kulturang Maranao, mga gamit, pagkain at mga gawaing ukol sa relihiyong Muslim.
Santa Cruz de Mayo o Santa Cruzan
Huling araw ng Mayo
Lahat ng bahagi ng bansa
Pista na nagtatampok ng magagandang dalaga ng bansa na nakasuot ng magagarang tunika.
Pista ng Maskara Oktubre 19 Bacolod CityNegros Occidental
Pinakamalaking taunang pagdiriwang na nagpapakita ng pagmamahal at kasayahan ng mga katutubong taga-Bacolod. Kasabay sa pagdiriwang ng charter ng lungsod ang mga paligsahan sa isports, palatuntunang kultural, at pagsasayaw sa kalye ng mga nakasuot ng damit at maskara tulad ng sa Mardi-Gras.
Pista ng Gran Cordillera
Nobyembre 17–25
Lungsod ng Baguio
Pagdiriwang sa rehiyon na ginaganap sa Benguet taon-taon na nagtatampok ng pagtitipon-tipon ng mga tribu na nagpapakita ng mga sayaw ng tribo at pagtatanghal ng mga ritwal ng pasasalamat.
95
Pista ng Higanteng parol ng San Fernando
Disyembre Paskuhan VillageSan Fernando, Pampanga
Pista ng malahiganteng mga parol na may iba’t ibang kulay. Sumusukat ng mula 10 hanggang 15 piye ang diyametro ng mga parol na ito.
Sayaw sa Ubando
Mayo 17–19 Obando, Bulacan Tatlong araw na pagdiriwang ng pista ni San Pascual Baylon, Sta. Clara at Nuestra Señora de Salambao. Ang mga mag-asawang walang anak, nagpapasalamat na mga magulang, nagpapasalamat na mga magsasaka at mangingisda ay nagsasayaw sa kalye kasama ng mga babaeng may kasuotang makukulay para ipagdasal ang mga bata at magandang ani.
Pista ng mga Pintado
Hunyo 29 Tubod, Lanao del Norte
Isang kasiyahan sa kalye at paligsahan na nakasentro sa matatandang kaugalian ng pagta-tattoo na nagpapahiwatig ng tapang at istatus sa isang pamayanan
Pista ng Sagayan Hulyo 3–5 Basco, Batanes Kakaibang pistang kultural na nagpapakita ng sayaw ng pakikidigma ng mga lalaking katutubo at ang “Kasiduratan” ng mga babaeng Muslim na suot ang kanilang makukulay at kakaibang kasuotan. Sumasali sa pistang ito ang lahat ng mga bayan ng lalawigan.
Pista ng Palupalo Agosto 4–5 Malaybalay, Bukidnon
Pagtatanghal kultural ng iba’t ibang bayan ng Batanes na nagpapakita ng mga kakayahan ng mga Ivatan.
Pista ng Kaamulan
Setyembre 5–7 Bukidnon Kakaibang pista ng mga awit, sayaw at sosyo-kultural na gawain na nagsasama at pinag-iisa ang mga tribo ng pamayanan at ang iba pang mga sektor ng lalawigan ng Bukidnon
5. Pagsagot sa mga Gawain A at B. 6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 210.
96
Gawain Cv� Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Ipasuri ang iba’t ibang
katangian at tradisyon ng mga Pilipino. Isa-isahin ang epekto at bunga sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng Pilipino.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, p. 210.
Takdang GawainGumawa ng isang liham na nagpapamalas sa paghanga sa mga katangian at
tradisyon ng mga Pilipino.
Susi sa PagwawastoGawain A Gawain B 1. T 1. J 2. M 2. I 3. T 3. H 4. M 4. D 5. T 5. C 6. T 6. B 7. M 7. F 8. M 8. E 9. T 9. G 10. T 10. A
Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa apat na pangkat.Pagtatanghal ng mga mag-aaral ng isang dula-dulaan na nagpapakita ng
mga katangian at tradisyon na dapat panatilihin ng mga Pilipino.
ARALIN 16 Ugnayan ng Heograpiya, Kultura at Kabuhayan sa Pagkakakilanlang Pilipino
%LODQJ�QJ�$UDZ�����DUDZ
LayuninMaipakikita ang kaugnayan ng heograpiya, kultura at pangkabuhayang
gawain sa pagbuo ng pagkakakilanlang Pilipino
Paksang AralinPaksa : Ugnayan ng Heograpiya, Kultura at Kabuhayan sa Pagkaka-
kilanlang PilipinoKagamitan : larawan, laptop, projector, at metacardsSanggunian : Learner’s Material, Aralin 17, pp. 211–214 K to 12 – AP4LKE
97
Pamamaraan A. Panimula
1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Ano-ano ang mga katangian ng mga Pilipino na naglalarawan
at nagpapaiba sa kaniya sa ibang tao sa mundo? 3. Paglalaro ng Pinoy Henyo. Papahulaan sa mga mag-aaral ang mga sumusunod:
� v� SDJVDVDND� v� SDEULND
� �� OXSD� �� SDJOLJR
� v� LVGD 4. Ipabasa sa mga mag-aaral ang mga salita at ipapangkat ito ayon sa
konsepto.
B. Paglinang 1. Pagpapangkat ng mga mag-aaral sa tatlo. 2. Ipasagot: Ano-anong salita ang may kaugnayan sa heograpiya? kultura?
kabuhayan? 3. Hayaan ang mga pangkat na isulat ang kanilang mga sagot sa mga
bilog a cluster map.
Heograpiya
Kultura Kabuhayan
Gabay na tanong: a. Sa paanong paraan nagkakaugnay ang heograpiya sa kultura? ang
heograpiya sa kabuhayan? b. Naging salik ba ang uri ng kabuhayan sa uri ng pamumuhay ng
mga Pilipino? Bakit?
98
4. Pagpapagawa sa bahaging Gawin Mo sa LM, p. 213.
Gawain Av� Pagkakaroon ng pangkatang gawain.v� Pagsasagawa ng talakayan hinggil sa kaugnayan ng heograpiya,
kabuhayan at kultura sa kanilang barangay.v� Pag-uulat ng napag-usapan sa klase.
Gawain Bv� Pagkakaroon ng pangkatang gawain.v� Pagsasagawa ng talakayan hinggil sa napiling pangkat etniko.v� Pagtatalakayan.v� Pag-uulat ng napag-usapan sa klase.
4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 213.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, p. 214.
Takdang Aralin 1. Ano ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang mga sagisag ng
bansa? 2. Sa paanong paraan higit na maipakikita ang pagmamahal at paggalang sa
ating watawat at sa pambansang awit?
Pangwakas na Gawain� v� +DWLLQ�DQJ�NODVH�VD�WDWORQJ�SDQJNDW�� v� 0DJWDQJKDO� QJ� LVDQJ� SDODEDV� QD� QDJSDSDNLWD� QJ� QDWDWDQJLQJ� DZLWLQ��
tradisyon, paniniwala sa inyong lugar.
ARALIN 17 Pambansang Awit at Watawat bilang mga Sagisag ng Bansa
%LODQJ�QJ�$UDZ����DUDZ
LayuninNatatalakay ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang sagisag
ng bansa
Paksang AralinPaksa : Pambansang Awit at Watawat bilang mga Sagisag ng BansaKagamitan : larawan, laptop, projector, at metacardsSanggunian : Learner’s Material, Aralin 18, pp. 215–221 K to 12 – AP4LKE
99
Pamamaraan A. Panimula
1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Paano nagkaugnay ang heograpiya, kultura, at kabuhayan
sa pagkakakilanlang Pilipino? 3. Video analysis. Pagpapakita ng video ng Lupang Hinirang https://www.
youtube.com/watch?v=ourtXdYLsjg Gabay na tanong:
v� Ano ang iyong nararamdaman tuwing inaawit ang pambansang awit?
v� May pagmamalaki ba sa iyong puso habang iniaawit ito?
B. Paglinang 1. Pagtalakay sa aralin. Pagpapaliwanag sa kahalagahan ng watawat at
pambansang awit bilang mga sagisag ng bansa. 2. Pagsagawa ng bahaging Gawin Mo sa LM, p. 219.
Gawain Av� Pagsasagawa ng mga mag-aaral ng Singing Bee.v� Iaayos ng bawat mag-aaral ang pagkakasunod-sunod ng liriko ng
Lupang Hinirang.
Gawain Bv� Pagsagot sa Gawain B, LM, p. 220.
Gawain Cv� Pagkakaroon ng dula-dulaan.v� Gamitin ang rubric para sa dula-dulaan.
Katangi-tangi4
Mahusay3
Katamtaman2
Kailangan pa ng dagdag na pagsasanay
1Napakahusay ng pagbigkas ng dayalog nang may angkop na lakas ng boses
Mahusay ang pagbigkas ng dayalog nang may angkop na lakas ng boses
Hindi gaanong mahusay ang pagbigkas ng dayalog nang may angkop na lakas ng boses
Mahina ang pagbigkas ng dayalog nang may angkop na lakas ng boses
Ang kilos ng katawan at ekspresyon sa mukha ay lubos na nakatulong sa pagpapahayag ng damdamin ng dayalog
Ang kilos ng katawan at ekspresyon sa mukha ay nakatulong sa pagpapahayag ng damdamin ng dayalog
Ang kilos ng katawan at ekspresyon sa mukha ay hindi gaanong makatulong sa pagpapahayag ng damdamin ng dayalog
Ang kilos ng katawan at ekspresyon sa mukha ay hindi nakatulong sa pagpapahayag ng damdamin ng dayalog
100
Gumamit ng maraming materyales para sa ikagaganda ng dula-dulaan
Gumamit ng sapat na materyales para sa ikagaganda ng dula-dulaan
Gumamit ng kaunting materyales para sa ikagaganda ng dula-dulaan
Hindi gumamit ng materyales para sa ikagaganda ng dula-dulaan.
Lubhang malinaw na naipahayag ang mensahe ng dula-dulaan
Malinaw na naipahayag ang mensahe ng dula-dulaan
Hindi gaanong malinaw na naipahayag ang mensahe ng dula-dulaan
Hindi malinaw na naipahayag ang mensahe ng dula-dulaan
Lubos na wasto ang mga datos at impormasyong ipinarating ng dula
May ilang mali sa datos at impormasyong ipinarating ng dula
Maraming mali ang mga datos at impormasyong ipinarating ng dula
Maling lahat ang mga datos at impormasyong ipinarating ng dula.
3. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM p. 221.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, p. 221.
Takdang Aralin 1. Ano-ano ang kultura ng bawat rehiyon sa Pilipinas? 2. Magbigay ng mga katangian ng mga kultura na ipinagmamalaki sa bawat
rehiyon.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A 1. Bayang magiliw Perlas ng silangan Alab ng puso Sa dibdib mo’y buhay 2. Lupang hinirang Duyan ka ng magiting Sa manlulupig Di ka pasisiil 3. Ang kislap ng watawat moy Tagumpay na nagniningning May dilag ang tula At awit sa paglayang minamahal 4. Ang bituin at araw niya Kailan pa ma’y di magdidilim Lupa ng araw ng luwalhatit pagsinta Buhay ay langit sa piling mo
101
5. Sa manlulupig Di ka pasisiil Sa dagat at bundok Sa simoy at sa langit mong bughaw
Gawain BAnalohiya 1. kagitingan 2. lusong 3. Luzon, Visayas at Mindanao 4. Emilio Aguinaldo 5. 3 6. watawat 7. balkonahe ni Hen. Emilio Aguinaldo 8. Julian Felipe 9. masaya 10. kaliwanagan ng isipan
Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa tatlong pangkat.Gumawa ng video ng mga pamamaraan sa pagpapakita ng pagmamalaki at
paggalang sa watawat at sa pambansang awit.
ARALIN 18 Pagpapahalaga at Pagmamalaki sa Kulturang Pilipino
%LODQJ�QJ�$UDZ�����DUDZ�
Layunin 1. Nakabubuo ng plano na nagpapakilala at nagpapakita ng pagmamalaki sa
kultura ng mga rehiyon sa malikhaing paraan 2. Nakasusulat ng sanaysay na tumatalakay sa pagpapahalaga at pagmamalaki
sa kulturang Pilipino
Paksang AralinPaksa : Pagpapahalaga at Pagmamalaki sa Kulturang PilipinoKagamitan : larawan, laptop, projector, at metacardsSanggunian : Learner’s Material, Aralin 19, pp. 222–226 K to 12 – AP4LKE
Pamamaraan A. Panimula
1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Ano ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang
sagisag ng ating bansa?
102
3. Ipakita ang mga larawan ng iba’t ibang kultura ng bawat rehiyon at ipatukoy sa mga mag-aaral kung saang rehiyon ito kabilang.
B. Paglinang 1. Talakayin ang aralin, pp. 222–226. 2. Ipasagot ang mga Gawain A at B.
Gawain Av� Ipasagot sa mga mag-aaral ang inihandang Data Retrieval Chart.v� Pagtukoy ng mga mag-aaral sa kultura ng bawat rehiyon.
Gawain Bv� Hatiin ang klase sa apat na pangkat at ibibigay ang kanilang task
card.
Gawain Cv� Indibiduwal na Gawain.v� Pagsulat ng sanaysay tungkol sa pagpapakita ng pagmamalaki at
pagpapahalaga sa ating kultura.v� Gamitin ang rubric.
3. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM p. 225.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, p. 226.
Takdang AralinGumawa ng scrap book ng mga larawan ng natatanging kultura na iyong
kinabibilangan.
Pangwakas na GawainPagsasagawa ng mga mag-aaral ng poster tungkol sa paraan ng pagpapakita
ng pagmamalaki sa kultura ng rehiyong iyong kinabibilangan.
103
Lagumang PagsusulitIKALAWANG YUNIT
I. KAALAMAN (15%) Basahin at unawaing mabuti ang mga katanungan. Piliin ang titik ng wastong
sagot. Isulat ito sa sagutang papel. 1. Ang magkakaibigang Ramcis, Ronell, Susan, Wilma, at Walter ay
nakatira malapit sa malawak na taniman ng palay. Anong uri ng hanapbuhay ang naaangkop sa kanilang lugar?
A. Pangingisda C. Pagmimina B. Pagsasaka D. Pangangaso
2. Ito ay mga lugar na kilala at angkop sa pagtatanim ng mga gulay, prutas, at mga bulaklak.
A. Tagaytay at Baguio C. Paracale at Davao B. Batangas at Mindoro D. Quezon at Batanes
3. Ang mga taga-Marikina ay kilala sa pagiging mahusay sa mga gawaing pangnegosyo. Anong uri ng mga produkto ang kanilang nililikha o ginagawa?
A. Damit at pantalon C. Alak at de lata B. Alahas at palamuti D. Bag at sapatos
4. Anong produkto o kalakal ang matatagpuan o makukuha sa mga lugar na malapit sa baybaying-dagat?
A. palay, abaka, at mais B. hipon, mani at saging C. perlas, isda, at alimasag D. manok, baboy, at kalabaw
5. Ang hagdan-hagdang palayan ay isang pamanang pook. Ito ay matatagpuan sa Hilagang Luzon. Mahigit 200 taon itong ginawa ng mga Ifugao. Sa paanong paraan nila ito inukit?
A. Kamay C. Siko B. Paa D. Kahoy
6. Tinagurian siyang National Artist sa larangan ng Arkitektura. Ang mga kahanga-hangang nagawa niya na lubos na nagpamalas ng kaniyang galing at talino ay ang Cultural Center of the Philippines, Philippine Plaza, Catholic Chapel sa Unibersidad ng Pilipinas, at ang palasyo ng Sultan ng Brunei Darussalam.
A. Leandro Locsin C. Rene Corcuera B. Pedro Paterno D. Gregorio Santiago
104
II. PROSESO/KASANAYAN (25%) Sagutin at gawin ang mga sumusunod: (10 puntos)
7–8. Ipabuo sa mga mag-aaral ang graphic organizer upang maipakita ang matalino at di-matalinong paraan ng pangangasiwa ng likas na yaman.
Pangangalaga sa Likas na Yaman
Matalinong Paraan ng Pangangasiwa
Di-Matalinong Paraan ng Pangangasiwa
1.2.3.4.5.
1.2.3.4.5.
9–10. Ano ang pagkakaiba ng dalawang larawan? Sa aling mga materyal kaya nagmula ang mga produkto sa ikalawang larawan?
105
11–12. Magpapakita ng limang larawan. Kulayan ang larawan kung nagpapakita ito ng tama o wastong pangangasiwa ng likas na yaman na nakatutulong sa pag-unlad ng bansa.
13–14. Magpagawa ng isang time line. Mag-isip ng tatlong mahahalagang pangyayari na iyong naranasan mula pagkabata hanggang sa kasalukuyan na may kinalaman sa pag-unlad ng bansa. Iguhit ito nang sunod-sunod ayon sa pangyayari sa loob ng mga kahon.
15–16. Sa pamamagitan ng cluster map, iguhit sa loob ng mga bilog ang mga gawain o hanapbuhay ng iyong pamilya na naaangkop sa uri ng kapaligiran na mayroon dito na ipinagpapatuloy o ginagawa pa hanggang sa ngayon.
III. PAG-UNAWA (30%) 17. Ang iyong kapatid ay mahilig magtapon ng mga bagay na alam mong
maaari pang gamiting muli. Ano ang gagawin mo para maiwasto ang ginagawa ng kapatid mo?
A. Isusumbong ko siya sa aming mga magulang. B. Sasabihin ko sa guro niya na turuan ang kapatid ko tungkol sa
3Rs.
106
C. Kukunin ko ang mga itinatapon niya na puwede ko pang mapa-kinabangan.
D. Tuturuan ko siya kung paano muling mapakinabangan ang mga bagay na akala niya ay basura na.
18. Bakit dapat nating tangkilikin ang sariling produkto? A. Dahil sa ganitong paraan ay makatutulong ka sa pag-unlad ng
sarili mong bansa B. Dahil mas matibay ang gawang Pinoy kumpara sa gawang imported C. Dahil mas mura ang mga produkto rito sa Pilipinas D. Lahat ng nabanggit
19. Nais ng aking ina na bumili ng perlas para sa aming magkakapatid. Kanino sa mga sumusunod kong tiyahin kami lalapit para magpabili ng perlas?
A. Sa aking Tiya Maria na taga-Bicol B. Sa aking Tiya Lucia na taga-Davao C. Sa aking Tiya Arsenia na taga-Sulu D. Sa aking Tiya Soledad na taga-Cagayan
20. Kabilang sa mga hamon sa mga gawaing pangkabuhayan sa Pilipinas tulad ng pangingisda at pagsasaka ang pagbabago ng klima at iba pang likas na mga pangyayari tulad ng kalamidad at El Niño phenomenon. Ano ang ibig ipakahulugan nito?
A. Malaki ang epekto ng kalikasan sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa.
B. Maraming hamon at oportunidad na hinahaharap ang iba’t ibang mga gawaing pangkabuhayan sa bansa.
C. Sa kabila ng mga hamon, dapat puro oportunidad lamang ang isipin ng mga magsasaka at mangingisda.
D. Dapat manatiling matatag ang mga magsasaka at mangingisda dahil marami pang ibang hamon na darating sa kanila.
21. Bilang isang guro, paano ka makatutulong sa pagpapatupad ng likas kayang pag-unlad o sustainable development?
A. Pagbabawas sa pagpalaki ng mga rural na lugar B. Pagpapaigting ng edukasyong pangkalikasan C. Pagkakaroon ng Property Rights Reform D. Pag-aayos ng mga nasirang ecosystem
22. Si VM ay nagmamadali sa kanyang pagpasok sapagkat mahuhuli na siya sa klase sa Araling Panlipunan. Sa kaniyang pagpasok sa gate ng paaralan, naabutan niyang inaawit ang Lupang Hinirang. Kung ikaw si VM, ano ang iyong gagawin?
A. Lalabas ng paaralan at uuwi na lang B. Magpapatuloy sa pagtakbo para makahabol sa klase C. Maglalakad nang tuloy-tuloy at magkunwaring walang narinig D. Titigil, ilalagay ang kanang kamay sa dibdib, at aawitin nang may
damdamin ang pambansang awit
107
23. Ang kultura ay bahagi na ng ating pang-araw-araw na pamumuhay. Bilang isang mamamayang Pilipino, sa paanong paraan mo maipagmamalaki ang kulturang Pilipino?
A. Panonood ng mga cultural dance B. Pagbili ng mga produkto ng iba’t ibang bansa C. Panonood ng mga pelikulang Pilipino at banyaga D. Pamamasyal sa ibang bansa kaysa mga pamanang pook o lalawigan
ng bansa 24. Handang damayan ng mga Pilipino ang kababayang nawalan ng mahal
sa buhay. Ano ang ipinapakita nito? A. Ang Pilipino ay tiwali at hindi mapagkakatiwalaan. B. Ang Pilipino ay maawain at matulungin. C. Ang Pilipino ay malupit. D. Ang Pilipino ay tamad.
25. Si RJ ay pangulo ng Supreme Pupil Government. Nais niyang makatulong upang patuloy na mapanatiling malinis ang kapaligiran at makaipon ng pondo sa pagpapaganda ng kanilang paaralan. Ano kaya ang maaari niyang gawin sa mga plastik na bote na kaniyang makikita at mapupulot?
A. Ibabaon sa ilalim ng lupa para hindi ito nakakalat. B. Pupulutin at ibubukod sa mga napulot na mga basura at ibebenta
sa junk shop. C. Ire-recycle ang mga napulot na bote at ibebenta ang mga nagawang
produkto mula rito. D. Pupulutin at gagamiting lalagyan ng tubig na ipandidilig sa
gulayan sa paaralan. 26. Paano ka higit na maging mabuting tao?
A. Hindi ako sasama sa kahit anong kultural na grupo. B. Pag-aaralan na matutunan ang kultura ng ibang mga grupo. C. Sasama sa pinakamagaling na grupong kultural sa sariling bayan. D. Hindi ko pakikialaman ang paniniwala, kaugalian, at pagpapa-
halaga ng ibang tao. 27. Ano ang mabuting gawin ng mga taong magkakaiba ang kultura sa
isang komunidad? A. Makipaglaban sa isa’t isa upang magkaroon ng iisang nangu-
ngunang kultura lamang. B. Magtulungan sa pagpapaunlad ng kanilang komunidad. C. Mag-iwasan para maging mapayapa ang komunidad. D. Ipagwalang-bahala na lamang ito.
28. Ano ang palagay mo sa iyong kultura? A. Pinakamababang kultura sa lahat B. Mas magaling sa kultura ng ibang tao C. Pinakamagaling na kultura sa buong mundo D. Iba sa kultura ng ibang grupo, ngunit ayos lamang ito
108
IV. PERFORMANS / PRODUKTO (30%)29–34. Gawin ang mga sumusunod. Gumamit ng rubric sa pagtaya ng natapos
na gawain. A. Gumuhit ng nararapat na anyo ng ating kapaligiran. B. Iguhit ang epekto ng hindi magandang pangangalaga sa ating
kapaligiran. C. Gumawa ng poster na makahihikayat o makaaakit sa wastong
pangangalaga ng kapaligiran. D. Iguhit o ilarawan ang uri ng kapaligirang dapat nating panatilihin
ngayon hanggang sa hinaharap. E. Kumpletuhin / tapusin ang sumusunod na pangungusap:
1) Ako ay tumutulong sa pangangalaga ng ating mga pinagku-kunang-yaman sa pamamagitan ng ___________________________________________________.
2) Mapangangalagaan ko ang aking kapaligiran kung _____________________________________.
35–40. Sumulat ng sanaysay na nagpapahayag ng pagmamalaki sa mga Pilipinong nagbigay ng karangalan sa ating bansa. Gumamit ng rubric sa pagtaya ng natapos na gawain.
109
Yunit III Ang Pamamahala sa Aking Bansa
Isang mahalagang sangkap ng estado ang pamahalaan. Ito ang institusyong nagpapahayag ng damdamin at mithiin ng mga mamamayan. Ito ang inaasahang kakatawan sa mga mamamayan at magtataguyod ng kapakanan ng bawat isa.
Sa yunit na ito ay tatalakayin ang kahulugan at kahalagahan ng pambansang pamahalaan ng Pilipinas.
Nakapaloob dito ang iba-ibang aralin na tumatalakay sa balangkas o estruktura ng ating bansa, mga ugnayan ng kapangyarihan ng mga pamahalaang lokal at ang paraan ng kanilang pagtutulungan, kahulugan ng simbolo at sagisag ng kapangyarihan ng tatlong sangay ng ating pambansang pamahalaan, mga proyekto, programa, at iba-ibang paglilingkod ng pamahalaan upang matugunan ang mga pangangailangan ng bawat mamamayan.
ArAlin 1 Ang Pambansang Pamahalaan at Kapangyarihan ng Sangay nito
7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
layunin 1. Natutukoy ang kahulugan ng pambansang pamahalaan 2. Natatalakay ang kahalagahan ng pambansang pamahalaan 3. Natatalakay ang kapangyarihan ng tatlong sangay ng pamahalaan
Paksang-AralinPaksa : Ang Pambansang Pamahalaan at Kapangyarihan ng Sangay
NitoKagamitan : larawan, manila paper, at pentel penSanggunian : Learner’s Material, pp. 228–236
Pamamaraan
A. PanimulaIpakita sa mga mag-aaral ang larawan ng Palasyo ng Malacañang.
Itanong kung ano ang sinisimbolo nito. Ipahinuha na ito ay kumakatawan sa pambansang pamahalaan.
B. Paglinang 1. Itanong ang pakahulugan ng mga mag-aaral sa salitang pamahalaan
o pambansang pamahalaan. Tanggapin lahat ng sagot ng mag-aaral. Isulat sa pisara. Iugnay ang kanilang mga sagot sa aralin.
2. Ipaskil sa pisara ang mga larawan ng tanggapan ng tatlong sangay ng pamahalaan.
3. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, p. 228. Talakayin ang aralin. 4. Ipagawa ang mga gawain sa LM, pp. 230–231.
110
� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat. Bigyan ang bawat pangkat
ng manila paper.v� Ipagawa sa bawat pangkat ang Gawain A, p. 232 ng LM.v� Ipaulat ang kanilang output sa klase.
� � *DZDLQ�%v� Ipagawa ang Gawain B sa p. 233. Tingnan ang mga sagot ng mga
bata.
� � *DZDLQ�&v� Ipaliwanag ang bawat hakbang sa gawain. Ipagawa ang Gawain C,
p. 233 ng LM.v� Ipaulat ang kanilang output sa klase.v� Paalaala: Ipabasa sa mga mag-aaral ang rubric sa pangkatang
gawain.
rubric sa Pangkatang Gawain A-C
Pamantayan Puntos Natamong Puntos
Lahat ng kaanib ay nakikilahok sa gawain 3Nakakagawa ng graphic organizer 3
Malinis ang pagkakagawa ng visual aid at may angkop na disenyo
3
Katamtaman ang lakas ng boses 3Maikhain sa presentasyon ng output 3Kabuuang Puntos 15
4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 235 ng LM.
PagtatayaIpasagot sa mga bata ang Natutuhan Ko, p. 235 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
Natutuhan Ko I. 1. Tama 2. Mali, dalawa – tatlo 3. Mali, piling hurado – senador at mga kinatawan 4. Tama 5. Tama 6. Mali, mambabatas – hukom/mahistrado
111
7. Tama 8. Tama 9. Tama 10. Tama II. 1. J 6. I 2. A 7. H 3. C 8. G 4. F 9. D 5. B 10. F
Aralin 2 Mga Antas ng Pamahalaan7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
layuninNatatalakay ang mga antas ng pamahalaan
Paksang AralinPaksa : Mga Antas ng PamahalaanKagamitan : manila paper at pentel penSanggunian : Learner’s Material, pp. 237–241
Pamamaraan A Panimula
1. Ipakita ang larawan ni Jesse Robredo at larawan ng Pangulong Benigno Aquino.
2. Itanong sa klase kung saan unang nanungkulan sa pamahalaan si Jesse Robredo bago naging kalihim ng Kagawaran ng Interyor at Lokal na Pamahalaan.
3. Itanong din kung saan dating nanungkulan ang Pangulong Benigno Aquino. Itanong kung ano ang katungkulan niya ngayon at ano ang kaniyang nasasakupan. Dapat lumabas sa mga sagot ng mga bata ang antas na pinamumunuan ng dalawang pinuno.
4. Iugnay ang kanilang mga sagot sa paksang aralin.
B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, pp. 237–241. 2. Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa mga sumusunod: Pangkat I – Pambansang antas Pangkat II – Lokal na antas 3. Ipatala sa bawat pangkat ang katangian ng bawat antas. 4. Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat. 5. Papunan sa bawat pangkat ang Venn diagram.
112
v� Ilagay sa unag bilog ang mga katangian ng lokal na antas.v� Ilagay sa ikalawang bilog ang mga katangian ng pambansang antasv� Sa overlapping circle ilagay ang pagkakatulad ng gawain ng lokal
at pambansang antas.
6. Ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang output. 7. Gamitan ng rubric ang pangkatang gawain ng mga mag-aaral.
rubric sa Pangkatang Gawain
Pamantayan Puntos Natamong Puntos1. Lahat ng kaanib ay nakilahok sa gawain 32. Nakakagawa ng graphic organizer 3
3. Malinis ang pagkakagawa ng visual aid at may angkop na disenyo
3
4. Katamtaman ang lakas ng boses 35. Malikhain sa presentasyon ng output 3Kabuuang Puntos 15
� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat.v� Ipagawa sa bawat pangkat ang balangkas ng mga antas ng
pamahalaan. Ipahambing ang mga antas ng pamahalaan.v� Ipabasa sa bawat pangkat ang rubric ng pangkatang gawain.v� Ipaulat ang output ng mga mag-aaral sa klase.
� � *DZDLQ�%v� Sa parehong pangkat ipakopya ang tsart sa manila paper.v� Bigyan ng panahong magsaliksik ang bawat pangkat.v� Ipagawa ang hinihingi ng gawain.v� Ipaliwanag at gabayan ang mga mag-aaral sa gawain.v� Ipaulat ang kanilang output sa klase.
� � *DZDLQ�&v� Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga katanungan.v� Ipawasto ang kanilang mga sagot.
8. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 240 ng LM.
PagtatayaIpasagot sa mga mag-aaral ang Natutuhan Ko, p. 241.
���
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ă&Tingnan ang kasagutan ng mga bata. Maaaring iba-iba ang sagot.
Natutuhan Ko 1. B 6. I 2. D/E 7. C 3. G 8. E 4. F 9. H 5. A 10. J
ArAlin 3 Ang mga namumuno sa Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
layuninNatutukoy ang mga namumuno ng bansa
Paksang AralinPaksa : Ang mga Namumuno sa BansaKagamitan : larawan ng mga pinuno sa bansa, at manila paperSanggunian : Learner’s Material, pp. 242–248
Pamamaraan A. Panimula
1. Ipaskil sa pisara ang larawan ng pangulo, pangalawang pangulo, punong mahistrado, maaaring kilalang gobernador, alkalde, at kapitan ng barangay.
2. Itanong: a. Sino-sino ang mga nakalarawan sa pisara? b. Ano ang katungkulan nila sa pamahalaan? c. Ano ang mahalagang gawain nila sa pamahalaan?
B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, pp. 242–248. 2. Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa sumusunod: Pangkat I – Pangulo at Pangalawang Pangulo Pangkat II – Senador at mga Kinatawan Pangkat III – Punong Mahistrado Pangkat IV – Gobernador, bise-gobernador Pangkat V – Alkalde, Bise-alkalde, Kapitan ng barangay 3. Ipatala sa bawat pangkat ang gawain ng mga namumuno na nakatalaga
sa kanilang pangkat. Magpasaliksik ng kailangang impormasyon. 4. Ipabasa sa klase ang rubric ng pangkatang gawain upang mapanatili
ang kaayusan ng klase.
114
rubric sa Pangkatang Gawain
Pamantayan Puntos natamong Puntos1. Lahat ng kaanib ay nakikilahok sa gawain 32. Nakakagawa ng graphic organizer 3
3. Malinis ang pagkakagawa ng visual aid at may angkop na disenyo
3
4. May katamtamang lakas ng boses 35. Malikhain sa presentasyon ng output 3Kabuuang Puntos 15
4. Ipasaliksik sa mga bata ang talambuhay ni Jesse Robredo at ipabahagi sa klase ang kanilang natuklasan at natutuhan. (Maaari din na ang guro ay magpakita ng power point presentation tungkol sa buhay ni Jesse Robredo.)
5. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, p. 253 ng LM.
� � *DZDLQ�$v� Ipasagot sa mga bata ang mga tanong sa papel.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata para magawa ito.v� Iwasto ang mga sagot ng mga mag-aaral.
� � *DZDLQ�%
v� Ipasagot sa bawat mag-aaral ang gawain.v� Ipasulat ang mga sagot sa notbuk.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral para masagot ang
mga tanong.v� Ipaulat sa klase ang mga sagot.v� Tanggapin lahat ng sagot. Isulat sa pisara. Itama pagkatapos kung
kailangan.
� � *DZDLQ�&v� Ipasagot ang mga tanong sa mga mag-aaral.v� Ipasulat ang sagot sa sagutang papel.v� Bigyan ng sapat na oras ang mga mag-aaral para magawa ito.v� Iwasto ang sagot ng mga mag-aaral.
6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 254 ng LM.
PagtatayaIpasagot sa papel ang Natutuhan Ko, p. 255 ng LM.
Takdang Gawain 1. Ano-anong kuwalipikasyon ang ginagamit na pamantayan sa pagpili ng
pangulo, mga mahistrado ng korte suprema, senador, at mga kinatawan ng mababang kapulungan?
2. Anong mga kapangyarihan ang kaakibat ng pagiging pinuno ng bansa?
115
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. Pangulo 2. Punong Mahistrado 3. Pangulo ng Senado 4. Ispiker ng Mababang Kapulungan 5. Pangulo
*DZDLQ�% 1. pinuno ng Sangay na Tagapagpaganap 2. pinuno ng Sangay na Tagapaghukom 3. pinuno ng Mataas na Kapulungan 4. pinamumunuan ng Ispiker ng Mababang Kapulungan 5. mga piling hukom at puno ng kaniyang gabinete
*DZDLQ�& 1. Benigno Simeon Aquino 2. Jejomar Binay 3. Franklin Drilon 4. Feliciano Belmonte, Jr. 5. Maria Lourdes Sereno
Natutuhan Ko 1. B 2. D 3. E 4. A 5. C 6. F
ArAlin 4 Paraan ng Pagpili at Kapangyarihan ng mga namumuno ng Bansa
7DNGDQJ�3DQDKRQ�����DUDZ
layuninNatatalakay ang paraan ng pagpili at ang kaakibat na kapangyarihan ng
mga namumuno sa bansa
Paksang AralinPaksa : Paraan ng Pagpili at Kapangyarihan ng mga Namumuno ng
BansaKagamitan : manila paperSanggunian : Learner’s Material, pp. 249–256
116
Pamamaraan A. Panimula
Itanong sa mga mag-aaral kung sinong kilalang lider sa buong mundo ang kanilang idolo. Itanong kung bakit nila ito napili. Maaari din na ang guro ay magpakita ng mga larawan ng kilalang lider tulad nina Nelson Mandela, Indira Gandhi, Mahatma Gandhi, at Aung San Suu Kyi. Itanong kung paano sila naging kilala sa buong mundo. Ibigay ito sa mga mag-aaral nang mas maaga para makasaliksik sila sa internet. Iugnay ito sa aralin.
B. Paglinang 1. Talakayin ang aralin sa pp. 249–255 ng LM. 2. Bigyang-diin ang ano mang katanungan ng mga mag-aaral. 3. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, LM pp. 253–256.
� � *DZDLQ�$v� Bumuo ng limang pangkat.v� Ipasagot ang mga tanong sa LM p. 253.v� Ipasulat ang mga sagot sa manila paper.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat sa pagsagot sa
mga tanong.v� Sabihin sa mga bata na maghanda sa pag-uulat ng kanilang output
pagkatapos sa itinakdang oras.v� Ipaulat sa klase ang gawa ng bawat pangkat.
� � *DZDLQ�%v� Sa parehong pangkat, ipasagot ang Gawain B, sa p. 254 ng LM.v� Ipasulat ang sagot ng mga mag-aaral sa manila paper.v� Bigyan sila ng sapat na panahon para sa gawain.v� Pagkatapos ng itinakdang oras, ipaulat sa bawat pangkat ang
kanilang output.v� Maaaring gumamit ng rubric para sa gawain.
rubrics sa Pangkatang Gawain
Pamantayan Puntos Natamong Puntos1. Lahat ng kaanib ay nakilahok sa gawain 32. Nakagawa ng graphic organizer 3
3. Malinis ang pagkakagawa ng visual aid at may angkop na disenyo
3
4. May katamtamang lakas ng boses 35. Malikhain sa presentasyon ng output 3Kabuuang Puntos 15
117
� � *DZDLQ�&v� Ipasagot ang gawain sa papel.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral sa pagsagot sa
gawain.v� Ipawasto ang mga kasagutan.
4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 254 ng LM.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 255–256.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$�&Maaaring iba-iba ang sagot. Tingnan ang kasagutan ng mga mag-aaral.
Natutuhan Ko
KuwalipikasyonPangulo/
Pangalawang Pangulo
Pangulo ng Senado
Ispiker ng Mababang
Kapulungan
Punong Mahistrado
1. Marunong bumasa at sumulat
3 3 3 3
2. Katutubong mamamayan 3 3 3 3
3. 10 taong naninirahan sa Pilipinas
4. Rehistradong botante 3 3 3 3
5. 40 taong gulang 3
6. Abogado ng 15 taon at naging hukom sa mababang hukuman
7. May malinis na budhi, may integridad, subok na kakayahan, at malayang nakagagawa ng desisyon
3
8. 35 taong gulang 3
9. Dalawang taong nanirahan sa Pilipinas bago ang halalan
3
10. 25 taong gulang 3
118
II. 1. Mahistrado 2. Pangulo 3. Pangulo 4. Mahistrado 5. Senado 6. Mambabatas 7. Pangulo 8. Pangulo 9. Pangulo 10. Mahistrado
ArAlin 5 Paghihiwalay ng Kapangyarihan at Check and Balance sa mga Sangay ng Pamahalaan
7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
layunin 1. Naipapaliwanag ang paghihiwa-hiwalay ng tatlong sangay ng pamahalaan 2. Naipapaliwanag ang check and balance sa tatlong sangay ng pamahalaan
Paksang AralinPaksa : Paghihiwalay ng Kapangyarihan at Check and Balance sa mga
Sangay ng PamahalaanKagamitan : diyaryoSanggunian : Learner’s Material, pp. 257–261
Pamamaraan A. Panimula
1. Magpakita ng larawan ng leon, trono, korona at iba pang katulad nito. 2. Itanong: Anong mga larawan ang nakikita ninyo? Ano ang pumapasok sa isipan ninyo kapag nakikita ninyo ang mga
larawang ito? Ano ang sinisimbolo ng mga larawang ito? 3. Iugnay ang ipinakitang mga larawan sa paksa.
B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, p. 257. 2. Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat. 3. Bigyan ang bawat pangkat ng diyaryo. Mula sa mga balita sa diyaryo,
papiliin ang mga mag-aaral ng balita na nagpapakita ng kapangyarihan ng mga sangay ng pamahalaan.
4. Ipasulat ang sagot ng mga mag-aaral sa tsart.
119
Mga Balita sa Diyaryo na nagpapakita ng Kapangyarihan ng Tatlong Sangay ng Pamahalaan
Sangay na Tagapagbatas Sangay na Tagapaghukom Sangay na Tagapagpatupad
5. Ipaulat ang output ng bawat pangkat. 6. Ipabasa sa mga mag-aaral ang rubric sa pangkatang gawain upang
mapanatili ang kaayusan ng klase. 7. Ipagawa sa mga mag-aral ang Gawain A hanggang Gawain C.
v� Bumuo ng limang pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng bawat isang gawain
sa LM, pp. 258–261.v� Bigyan ng sapat na panahon sa pagsagot ang bawat pangkat.v� Ipaulat sa mga mag-aaral ang kanilang output.
8. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 259 ng LM.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa pp. 260–261 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$�&Maaaring iba-iba ang sagot. Iwasto kung kinakailangan. Halimbawang sagot: 1. nagbubuo o gumagawa ng mga batas 2. Naglilitis ng iba-ibang uri ng kaso 3. Nagpapatupad ng mga batas 4. Mahalaga para sa maayos na pamamalakad ng bawat sangay 5. Di-pagkakasundo at di-pagkakapantay-pantay ng kapangyarihan
*DZDLQ�% 1. Mali 2. Mali 3. Tama 4. Mali 5. Tama
*DZDLQ�&Iba-iba ang sagot. Iwasto kung kinakailangan.
120
Aralin 6 Epekto ng Mabuting Pamumuno sa Pagtugon sa mga Pangangailangan ng Bansa
7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
layunin 1 Nasasabi ang kahulugan ng mabuting pamumuno 2. Natatalakay ang epekto ng mabuting pamumuno sa pagtugon sa
pangangailangan ng bansa 3. Nasasabi ang kahalagahan ng isang mabuting pinuno o lider
Paksang AralinPaksa : Epekto ng Mabuting Pamumuno sa Pagtugon sa mga Panga-
ngailangan ng BansaKagamitan : lapis, bond paper, at krayolaSanggunian : Learner’s Material, pp. 262–267 K to 12-AP4LR-IIId4 Ang mahusay na pinuno Ni Rhojani Joy Nasiad 9-St. Hildegard
Pamamaraan A. Panimula
1. Magpalaro ng Marching Drill. Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Pipili ang bawat pangkat ng kanilang lider. Tiyakin na pareho ang bilang ng bawat pangkat. Bibigyan ng pagkakataon ng guro ang bawat pangkat na makapaghanda sa kanilang resentasyon ng marching drill. Gabayan ang mga bata sa pagbubuo ng mga bata ng kanilang marching drill.
2. Itanong:v� Ano-ano ang una ninyong mga ginawa?v� Paano kayo nagplano ng inyong gagawin?v� Ano ang unang hakbang na ginawa ng inyong napiling lider?v� Paano ninyo ito naisakatuparan?v� Sa palagay ninyo, bakit naging maayos at maganda ang inyong
presentasyon? Sumunod ba kayo nang maayos sa inyong lider? Bakit?
3. Isulat sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata. 4. Iugnay ang mga ito sa aralin.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 262. 2. Kunin lahat ang mga sagot ng mga bata at isulat sa pisara.
121
3. Ipabasa ang Alamin Mo LM, pp. 262–264. Talakayin ang mga halimbawang sagot sa bahaging ito.
4. Bigyang-diin ang sagot ng mga bata na angkop sa aralin.� v� $QR�DQR�DQJ�NDWDQJLDQ�QJ�LVDQJ�PDEXWLQJ�SLQXQR"� v� 0DKDODJD�ED�QD�PDJNDURRQ�QJ�LVDQJ�PDEXWLQJ�SLQXQR"�%DNLW"� v� 6D�SDODJD\�QLQ\R��SDDQR�WXPXWXJRQ�DQJ�LVDQJ�PDEXWLQJ�SLQXQR�VD�
pangangailangan ng bansa?� v� 3DDQR�PDLSDNLNLWD�QJ�LVDQJ�OLGHU�QD�QDNDWXWXJRQ�VL\D�VD�SDQJD�
ngailangan ng bansa, lalawigan, bayan, o barangay? 5. Ipaliwanag ang mga naging kasagutan ng mga bata. 6. Ipagawa ang mga sumusunod:
� � *DZDLQ�$ Sagutin ang tanong:
v� Sa inyo bang barangay ay nagkaroon ng mga programang pangkabuhayan? Pang-edukasyon? Pangkalusugan? Panlipunan? Ipaulat sa mga mag-aaral ang kanilang sagot.
� � *DZDLQ�%v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM,
pahina 265.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata upang magawa nang
maayos ang gawain.v� Pagtawag sa ilang piling bata upang ipaliwanag ang kanilang
ginawa.
� � *DZDLQ�&v� Gumuhit o magdrowing ng isang epekto bunga ng pagtugon ng
namumuno sa pangangailangan ng kaniyang nasasakupan.v� Ipaliwanag ang pamamaraan ng Gawain C.v� Paalalahanan ang mga mag-aaral sa pagiging maayos at malinis
sa paggawa.v� Ipagawa ang Gawain C.v� Pumili ng ilang bata at ipakita ang kanilang mga iginuhit sa klase.v� Ipapasa ang mga guhit.
7. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 266.
122
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, p. 267.
rubric para sa Paggawa ng likhang-Sining sa Gawain C
Batayan Mahusay na Mahusay (5 puntos)
Mahusay (4-3 puntos)
Hindi Mahusay (2-1 puntos)
Pagkamalikhain 50%
Nakagawa ng isang likhang-sining sa pinakamalikhaing paraan
Nakagawa ng isang likhang-sining sa malikhaing paraan
Hindi naipakita ang pagkamalikhain sa paggawa ng likhang-sining
Kalinisan at kaayusan 30%
Malinis at maayos ang ginawang likhang-sining
Malinis ngunit hindi gaanong maayos ang pagkagawa ng likhang-sining
Hindi malinis at walang kaayusan ang ginawang likhang-sining
Interpretasyon 20%
Naipaliwanag sa pinakamalinaw at pinakamaayos na paraan ang ginawang likhang- sining
Naipaliwanag sa maayos na paraan ang ginawang likhang- sining
Hindi naipaliwanag nang malinaw at maayos ang ginawang likhang-sining
ArAlin 7 Ang Kahulugan ng mga Simbolo at Sagisag ng Kapangyarihan ng Pamahalaan
7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
layunin 1. Naiisa-isa ang simbolo at sagisag ng kapangyarihan ng pamahalaan 2. Natatalakay ang kahulugan ng ilang simbolo at sagisag ng kapangyarihan
ng pamalaan
Paksang AralinPaksa : Ang Kahulugan ng mga Simbolo at Sagisag ng Kapangyarihan ng
PamahalaanKagamitan : mga simbolo ng bawat ahensiya, lapis, papel, krayola, at bond
paperSanggunian : Learner’s Material, Aralin 7, pp. 268–272 K to 12-AP4PAB-IIId-5 Ref. Kayamanan Worktext sa Araling Panlipunan I (Bagong
Edisyon, pp. 396–402
���
Pamamaraan A. Panimula
1. Ipalaro ang Egg Hunting. Sa larong ito, maghanda ng mga simbolong gagamitin. Nakasulat sa bawat simbolo ang mga paliwanag kung paano mo makikita o mapupuntahan ang kinalalagyan ng mga itlog.
2. Itanong:v� Paano ninyo nakita ang mga itlog sa kanilang kinalalagyan?v� Sinunod ba ninyo nang tama ang mga paliwanag na nakasulat sa
simbolo?v� Malaki ba ang naitulong nito sa inyo? Bakit?
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 268. 2. Magdaos ng kaunting tanungan o palitan ng kuro-kuro kaugnay ng mga
tanong. 3. Talakayin ang mga sagot sa bahaging ito. 4. Bigyang-diin ang mga kasagutan ng mga bata lalo na iyong mga angkop
sa aralin.v� Ano ang simbolo?v� Ano ang tinatawag na sagisag?v� Paano nagkaroon ng ugnayan ang dalawang ito?v� Bakit nararapat nating pahalagahan ang mga simbolo at mga
sagisag nito? 5. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain. 6. Ipakita ang ilang halimbawa ng simbolo na nagpapakita ng
kapangyarihan ng pamahalaan. 7. Ipagawa ang mga gawain A-C.
� � *DZDLQ�$v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 271.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata sa pagsagot.v� Ipasulat ang sagot sa notbuk.
� � *DZDLQ�%v� Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 271.v� Hayaan ang mga bata sa pagsagot sa mga gawain; bigyan sila ng
sapat na oras. v� Talakayin ang mga sagot sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga
larawan.v� Paano nakatutulong ang kaalaman natin sa kahulugan ng mga
simbolo sa mga sinasagisag nito?
8. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 272.
124
PagtatayaIpagawa ang Natutuhan Ko, p. 272 ng LM.
Takdang GawainSumulat ng mga programa sa inyong barangay na may kinalaman sa
kalusugan.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. pagnanais ng kalayaan at kasarinlan 2. Luzon, Visayas, at Mindanao 3. kasaysayan ng impluwensiya ng mga Amerikano 4. impluwensiya ng mga dayuhang Espanyol 5. may kalayaan at soberanya ang bansa
*DZDLQ�%� v� 0DDDULQJ�PDJNDNDLED�DQJ�PJD�VDJRW�QJ�PJD�EDWD��0XOLQJ�LSDOLZDQDJ�NXQJ�
kailangan ng pagwawasto.
Natutuhan Ko
rubric para sa Gawain
Pamantayan Batayang PuntosA. Nilalaman
1. Kumpletong kaalaman ang nailahad ng mag-aaral sa ka-niyang gawain/output
5
2. May mga ilang detalye na hindi maayos na naipaliwanag o nailahad ng mag-aaral.
3
3. Halos walang naipaliwanag o nagawang output ang mag-aaral.
1
B. Kagamitang Biswal1. Angkop ang mga kagamitang biswal na ginamit ayon sa hini-
hingi ng gawain. Kumpleto itong naglalarawan o naglalaman ng mga kaalaman na dapat mailahad sa klase.
5
2. May kaunting kakulangan sa mga kagamitang biswal at hindi kumpletong naglalarawan o naglalahad ng tumpak na katu-gunan o kaalaman na dapat makita ng klase.
3
3. Walang handang biswal 1
125
ArAlin 8 Mga Programang Pangkalusugan7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
layunin 1. Natutukoy ang ahensiyang may kaugnayan sa kalusugan 2. Naiisa-isa ang mga programang pangkalusugan 3. Napahahalagahan ang mga programang pangkalusugan
Paksang AralinPaksa : Mga Programang PangkalusuganKagamitan : papel, lapis, krayola, bond paper, mga bote ng gamot, mga
kagamitang pangkalusugan, at manila paperSanggunian : Learner’s Material, Aralin 8, pp. 273–278 K to 12 Ang Pilipinas: Heograpiya, Kasaysayan, at Sibika I, pp. 218–220
Pamamaraan A. Panimula
1. Hatiin ang klase sa dalawang pangkat. 2. Ipakita sa mga bata ang salitang KALUSUGAN. 3. Magpaligsahan sa pagtukoy ng mga programang pangkalusugan na
inilunsad ng pamahalaan. 4. Kung maaari, magpakita ang guro ng isang sipi ng mga programang
pangkalusugan upang mapag-usapan ito. 5. Itanong:
a. Anong ahensiya ang tumutulong sa pangangalaga ng ating kalusugan?
b. Paano naisasakatuparan ng ahensiya ang pangangalaga sa ating kalusugan?
c. Paano kayo makatutulong sa mga programang pangkalusugan? d. Ano-ano ang nararapat gawin upang maging kaisa sa mga
programang pangkalusugan ng pamahalaan? 6. Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga bata. Iugnay ang mga ito sa
aralin.
B. Paglinang 1. Ipabasa ang aralin sa p. 273 ng LM. 2. Gabayan ang mga bata sa talakayan. 3. Itanong:
v� Ano ang kalusugan?v� Sino-sino ang kadalasang nagsasagawa ng mga programang
pangkalusugan?v� Paano sila nakatutulong sa suliraning pangkalusugan?v� Ano ang maaaring mangyari kung wala ang mga taong nagsasagawa
nito?
126
v� Bilang mag-aaral, paano ka magiging kabalikat sa ganitong uri ng gawain?
v� Paano mo magagamit sa iyong pang araw-araw na pamumuhay ang kahalagahan ng kalusugan?
4. Lapatan ng angkop na pagpapaliwanag ang mga kasagutan ng mga bata.
5. Bigyang-diin ang mga sagot ng mga bata na angkop sa aralin. 6. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, pp. 276–277.
� � *DZDLQ�$v� Bumuo ng tatlong pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng *DZDLQ�$ sa LM.
pahina 276.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang makagawa
sila nang maayos.v� Iwasto ang kanilang mga naging kasagutan.
� � *DZDLQ�%v� Sa parehong pangkat, ipagawa ang *DZDLQ� % sa LM, p. 277.
Talakayin ang gawain sa pamamagitan ng pagpapakita ng halimbawa.
v� Ipapaliwanag sa klase ang kanilang ginawa.v� Hayaang magbigay ng mga puna ang mga bata.v� Itanong:
1. Ano-anong programa sa kalusugan meron sa ating lalawigan? 2. Ano ang naitutulong nito sa ating mga mamamayan? 3. Paano makatutulong ang kaalaman natin sa programang
pangkalusugan?
� � *DZDLQ�&v� Ipasagot ang Gawain C (indibidwal na gawain)v� Talakayin ang sagot ng mga bata.
7. Bigyang-diin ang Tandaan Mo sa LM, p. 277.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, p. 278 ng LM.
ArAlin 9 Mga Pamamaraan ng Pagpapaunlad ng Edukasyon sa Bansa
7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
layunin 1. Nasasabi ang mga pamamaraan ng pagpapaunlad ng edukasyon sa bansa 2. Naitataguyod ang kahalagahan ng edukasyon sa bansa
127
Paksang AralinPaksa : Mga Pamamaraan ng Pagpapaunlad ng Edukasyon sa BansaKagamitan : lapis, bond paper, krayola, at magazineSanggunian : Learner’s Material, Aralin 9, pp. 279–283 K to 12-AP4PAB-IIIf-g-6 Hango sa saligang batas ng Republika ng Pilipinas, Artikulo XIV-
Edukasyon
Pamamaraan A. Panimula
1. Laro: Word Bank. Bubunot ang mga bata ng isang pahayag mula sa word bank.
�� pagpapaunlad ng yamang tao ng bansa�� pagpapaunlad ng edukasyon sa ating bansa�� ang programa para sa edukasyon�� mag-aral nang mabuti�� edukasyon at pagsasanay
2. Itanong:v� Anong salita ang nakuha mo sa loob ng kahon?v� Sa iyong sariling pagkakaunawa, ano ang ibig ipahiwatig ng
salitang nabunot mo para sa ating lahat?
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa Alamin Mo, LM, p. 279. 2. Itanong:
a. Ano-anong programa sa edukasyon ang pinatutupad ng pama-halaan?
b. Ano ang layunin ng mga programang ito? c. Paano ka makikibahagi sa mga programang ito?
3. Talakayin ang aralin.
128
� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang klase sa apat.v� Ipakopya ang graphic organizer sa manila paper.v� Papunuan ito.v� Ipalahad sa klase.v�
� � *DZDLQ�%v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B LM,
pahina 281.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata upang magawa ng
maayos ang gawain.v� Pagtawag sa ilang piling mga bata upang ipaliwanag ang kanilang
ginawa.
� � *DZDLQ�&v� Ipagawa ang Gawain C sa LM, pp. 281–282.v� Tumawag ng ilang bata at ipalahad ang kanilang pangako.
4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 282.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, pp. 282–283.
Aralin 10 Mga Programang Pangkapayapaan7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
layunin 1. Nakapagbibigay ng mga halimbawa ng programang pangkapayapaan ng
pamahalaan 2. Nailalarawan ang mga tungkuling pangkapayapaan
Paksang AralinPaksa : Mga Programang PangkapayapaanKagamitan : mga larawan ng iba’t ibang uri ng paglilingkod na may kinalaman
sa kapayapaanSanggunian : Learner’s Material, pp. 284–289 Aklat, Masipag na Pilipino 3
Pamamaraan A. Panimula
1. Magpakita ng mga larawan ng mga naglilingkod sa ating bansa,
129
lalawigan, bayan, at barangay. 2. Sagutin ang mga katanungan:
a. Ano-ano ang inyong mga nakita? b. Sa palagay ninyo, ano ang kanilang mga tungkulin? c. Sino sa inyo ang malimit na makakita ng nasa larawan? d. Ano-ano ang kanilang mga ginagawa? e. Paano sila nakatutulong sa komunidad?
3. Isulat ang sagot ng mga bata sa pisara. 4. Ipaliwanag at iugnay ang mga kasagutan ng bata sa aralin.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa Alamin Mo sa LM, p. 284. 2. Magdaos ng palitan ng kuro-kuro, kaugnay ng aralin. 3. Itanong:
a. Ano ang ibig sabihin ng salitang kapayapaan? b. Sa palagay ninyo, sino-sino ang mga taong nagpapatupad ng
kapayapaan at kaayusan? c. Ano ang maaaring mangyari kung wala ang mga taong ito? d. Bilang isang mag-aaral, ano ang magagawa mo para makapag-
ambag sa kapayapaan at katiwasayan ng bayan? 4. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain sa LM,
pp. 286–287. 5. Ipagawa ang mga gawain.
� � *DZDLQ�$v� Ipabasa ang panuto at ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 286
sa notbuk.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata para sa gawain.v� Iwasto ang mga sagot.
� � *DZDLQ�%v� Pangkatin ang klase sa apat.v� Ipagawa ang Gawain B sa LM p. 286.v� Ipasulat ang kanilang sagot sa manila paper at humanda sa palitan
ng mga ideya.v� Sumulat din sila ng kanilang mga puna at nakita at pag-usapan sa
harap ng klase.
� � *DZDLQ�&v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain C, p. 287 ng LM.v� Ipagawa ang gawain.v� Tanungin ang mga bata: Anong tulong ang kaya mong gawin para
sa kapayapaan ng inyong barangay?v� Ipaliwanag at palawakin ang mga kasagutan ng mga bata na may
kinalaman sa paksa.
���
6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 287.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 287–289.
Takdang GawainKumuha ng mga diyaryo. Gumupit ng mga artikulo o balita tungkol sa
mga gawain ng mga ahensiya ng pamahalaan na nangangalaga sa kaligtasan, katahimikan, at kaayusan ng mga mamamayan.
ArAlin 11 Paraan ng Pagtataguyod sa Ekonomiya ng Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ�����QD�DUDZ
layunin 1. Nasasabi ang kahulugan ng ekonomiya at ang kaugnayan nito sa pag-unlad
ng bansa 2. Natutukoy ang mga layunin ng pamahalaan sa pagtataguyod ng ekonomiya 3. Nasasabi ang mga paraan ng pamahalaan upang maitaguyod ang ekonomiya
ng bansa
Paksang AralinPaksa : Paraan ng Pagtataguyod sa Ekonomiya ng BansaKagamitan : mga larawang may kaugnayan sa ekonomiyaSanggunian : Learner’s Material, Aralin 11, pp. 290–297 K to 12 – AP4PAB-IIIf-g-6, Integrasyon : Pakikiisa sa mga Programa ng Pamahalaan
Pamamaraan A. Panimula
1. Balitaan. Pag-usapan ang napapanahong balita na may kaugnayan sa paksang aralin. Halimbawa: Naniniwala ba kayo na maunlad na ang Pilipinas kung ihahambing sa nakalipas na mga panahon?
2. Simulan ang aralin gamit ang paglalahad at mga susing tanong sa Panimula.
3. Ibigay ang kahulugan ng mga salitang illegal logging, total log ban, selective logging, export market, investment, kalakal, reforestation, smuggling, importasyon, at kooperatiba.
4. Balikan ang mga tanong sa Panimula bago magdaos ng brainstorming sa kaugnay na mga tanong.
B. Paglinang 1. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM p. 290. 2. Talakayin ang paksa sa pamamagitan ng mga tanong na nakapaloob sa
Sagutin, p. 295 hanggang sa maunawaan nang husto ng mga bata ang
���
tungkol dito. 3. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.
� � *DZDLQ�$v� Ipabasa ang panuto sa *DZDLQ�$, p. 296 ng LM.v� Iwasto ang kasagutan ng mga bata.
� � *DZDLQ�%v� Pangkatin ang mga bata.v� Ipaliwanag ang panuto sa *DZDLQ�%, p. 296 ng LM.v� Ipalahad ang kanilang mga sagot sa klase.
� � *DZDLQ�&v� Sa parehong pangkat, ipagawa ang *DZDLQ�&.v� Talakayin ang mga sagot ng mga bata.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM p. 297.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. Comprehensive Agrarian Reform Program 2. reforestation 3. monopolyo 4. Lingkurang Bayan 5. korporasyon o kooperatiba
*DZDLQ�%
Programa o Proyekto Bahaging ginagampanan ng Pamahalaan Mga Pakinabang
Industriyalisasyon Pinangangalagaan ang mga manggagawa laban sa panggagaya ng kanilang mga produkto
Nahihikayat ang taong bayan na tangkilikin ang mga produktong Pilipino
Pangangalaga sa mga Industriyang lokal
Pinangangalagaan ang mga mangangalakal laban sa pagpupuslit ng kanilang mga produkto
Nakokontrol ang paglabas at pag-aangkat ng produkto mula sa ibang bansa.
Pagpapaunlad ng Agrikultura Naglalayong mabigyan ng makabagong kagamitan ang mga magsasaka.
Pagtaas ng ani at kita mula sa lupa.
Pagpapaunlad ng Kagubatan ReforestationPagpapatupad ng selective logging o Total Log Ban
Napipigilan ang illegal logging at pagtotrosong panluwasNaiiwasan ang pagkalbo ng kagubatan
���
Pagpapaunlad ng Yamang Tubig
Naglalayong mabigyan ng makabagong kagamitan ang mga mangingisda.
Natutulungan ang maliliit na mangingisda sa paggamit ng yamang tubig at lumaki ang kanilang kita
Pagpapaunlad ng Yamang Mineral
Binibigyang-permiso ang ilang dayuhan na magmina at linangin ang yamang mineral ng bansa.
Nabibigyan ang mga Pilipino ng tulong teknikal upang mapaunlad ang ating yamang mineral
Pagpapaunlad ng Lingkurang Bayan
Naggagawad ng prangkisa sa mga Pilipinong may kakayahang magpatakbo ng negosyo ayon sa kanilang kakayahan
Naiiwasan ang pagdami ng mga negosyanteng walang permiso (colorum)
*DZDLQ�&Mga kontribusyon ng OFWs sa ekonomiya ng ating bansa (Maaaring iba-iba ang sagot. 1. Ang mga salaping kanilang ipinadadala o remittances dito sa Pilipinas ay
tumutulong sa pagpapatatag ng ating pambansang ekonomiya. 2. Karamihan sa kanilang mga anak ay nakakatapos ng kolehiyo at nakakahanap
ng maayos na trabaho. 3. Naiaangat ang kanilang social development at karamihan sa kanila ay
nagiging magandang ehemplo sa lipunan. 4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 297 ng LM.
Aralin 12 Mga Programang Pang-impraestruktura ng Pamahalaan
7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
layunin 1. Naipapaliwanag ang kahulugan ng impraestruktura 2. Nakapagbibigay halimbawa ng mga programang pang-impraestraktura atbp
ng pamahalaan 3. Nasusuri ang mga proyektong pang-impraestruktura ng pamahalaan 4. Nasasabi ang kahalagahan ng mga programang pang-impraestruktura ng
pamahalaan
Paksang AralinPaksa : Mga Programang Pang-impraestruktura ng PamahalaanKagamitan : larawan ng paaralan, munisipyo, palengke, ospital, at iba
pangpasilidad na itinatayo ng pamahalaanSanggunian : Learner’s Material, Aralin 12, LM pp. 298–303 AP4PAB-IIIf-g-6Integrasyon : Pag-iingat sa mga pampublikong pasilidad
���
Pamamaraan A. Panimula
1. Magbalik-tanaw sa nakaraang aralin tungkol sa paraan ng pagtataguyod sa ekonomiya ng bansa. Alamin sa mga mag-aaral ang mga konseptong natutunan tungkol dito.
2. Magpakita ng iba-ibang larawan ng mga lalawigan noon at ngayon na nagpapakita ng pag-unlad ng kanilang mga pasilidad o impraestruktura.
3. Itanong: Ganito rin ba ang nakikita sa inyong lugar? Mayroon bang mga pagbabago? Magbigay ng halimbawa.
B. Paglinang 1. Ituon ang pansin ng mga mag-aaral sa mga larawan na nasa bahaging
Panimula ng LM, p. 298. 2. Pag-usapan kung saan karaniwang matatagpuan ang mga pasilidad na
nakalarawan. Ano ang pagkakaiba noon at ngayon? 3. Magkaroon ng talakayan tungkol sa iba pang mga pasilidad na wala sa
larawan. 4. Sabihin sa mga mag-aaral na ang bawat lugar sa bansa ay may
itinatayong mga bagong pasilidad bilang bahagi ng pagliligkod ng pamahalaan sa mga mamamayang Pilipino.
5. Ipabasa at talakayin ang Alamin Mo. Isa-isahin ang mga proyekto at programang inilahad para sa mas malalim na pagkaunawa.
6. Gamitin ang mga susing tanong 1–4 sa pagtalakay. 7. Ipaliwanag ang pamamaraan sa mga gawain.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$Tingnan ang nasa LM, p. 301Maglaro tayo!
*DZDLQ�%
Programang Pang-impraestruktura Tungkuling Ginagampanan
Department of Public Works and Highways
Responsable sa pagpapanatili at pagsasaayos ng mga daan at mga patubig sa buong Pilipinas
Department of Transportation and Communications
Responsable sa pagpaplano, pakikipag-ugnayan, paggawa ng mga polisiya para sa pagpapalaganap ng malawak na network sa sistema ng komunikasyon at transportasyon.
Department of the Interior and Local Government
Nagpapatupad ng mga proyekto para sa malinis na supply ng tubig at iba pang pangangailangan sa lokalidad.
Department of Education Responsable sa pagkukumpuni ng mga silid-aralan at iba pang pasilidad sa paaralan.
���
National Telecommunications Commission
Nangangasiwa sa paggamit ng makabagong teknolohiya na nagpapabilis ng komunikasyon sa buong bansa tulad ng cellular at mobile phone, internet , at iba pa.
Department of Agriculture Responsable sa pasilidad sa patubig, pagtatayo ng farm to market roads , at iba pa
�*DZDLQ�&
Programang Pang-imprastraktura ng
PamahalaanProyekto Paglilingkod
1. Department of Transportation and Communications
paliparan, daungan mabilis na paglalakbay at paghahatid ng mga kalakal
2. Department of Public Works and Highways
Pagawaing Bayan at Lansangan (Nautical Roads/ Highways, tulay, at iba pa)
mabilis na paglalakbay at paghahatid ng mga kalakal
3. National Telecommunications Commission
Makabagong Komunikasyon mabilis na ugnayang pangkomunikasyon ng mga tao
4. Department of Education Silid aralan, pasilidad sa paaralan
mas maraming bata ang nakapag-aaral dahil halos lahat ng barangay ay nagka-karoon na ng paaralan
5. Public-Private Partnership Program
Light Rail Transit (LRT)Metro Rail Transit (MRT)
Natutugunan ang pangangailangan ng bansa sa transportasyon
8. Magkaroon ng pag-uulat at talakayan tungkol sa kanilang mga ginawa. 9. Pabigyang-pansin sa mga mag-aaral ang nakasulat sa Tandaan Mo.
PagtatayaPasagutan ang gawain sa Natutuhan Ko, LM p. 305.
Takdang GawainAlamin at itala ang mga karapatan ng bawat mamamayang Pilipino.
���
ArAlin 13 Tungkulin ng Pamahalaan sa Pagtataguyod ng Karapatan ng Bawat Mamamayan
7DNGDQJ�3DQDKRQ�����QD�DUDZ
layunin 1. Nasusuri ang tungkulin ng pamahalaan na itaguyod ang karapatan ng bawat
mamamayan 2. Napahahalagahan ang tungkulin ng pamahalaan sa pagtataguyod ng mga
karapatang pantao.
Paksang AralinPaksa : Tungkulin ng Pamahalaan sa Pagtataguyod ng mga Karapatan
ng Bawat MamamayanKagamitan : sipi ng Artikulo III ng Saligang Batas 1987, larawan ng iba-ibang
ahensiya ng pamahalaan, sipi o halimbawa ng search warrant o warrant of arrest, at tsart
Sanggunian : Learner’s Material, Aralin 13, pp. 304–311 K to 12 – AP4PAB-IIIh-7Integrasyon : Paggalang sa Karapatan ng Bawat Isa
Pamamaraan A. Panimula
1. Simulan ang aralin gamit ang paglalahad at mga susing tanong sa Panimula.
2. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. 3. Tanungin ang mga mag-aaral kung alam nila ang kanilang mga
karapatan bilang bata. Pagbigayin sila ng mga halimbawa. Ilista sa pisara ngunit hindi tatalakayin. Iugnay ito sa aralin.
B. Paglinang 1. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, p. 304. 2. Talakayin ang paksa sa pamamagitan ng mga susing tanong na
nakapaloob sa Sagutin. 3. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.
� � *DZDLQ�$v� Ipabasa ang panuto.v� Ipasulat ang sagot sa notbuk.v� Iwasto ang mga sagot ng mga bata.
� � *DZDLQ�%v� Pangkatin ang klase sa lima.v� Ibigay ang takdang gawain ng bawat pangkat.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga pangkat.v� Ipatupad ang mga ito sa klase.v� Gumamit ng rubric.
���
� � *DZDLQ�&v� Ipaliwanag ang panuto.v� Ipasagot ang mga tanong.v� Ipapaliwanag ang kanilang mga sagot.
4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, LM p. 310 sa pamamagitan ng mga gabay na tanong.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, LM p. 311.(Essay)
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. T 6. T 2. T 7. T 3. K 8. K 4. K 9. T 5. K 10. K
*DZDLQ�%(Rubric)
*DZDLQ�&(Essay)
ArAlin 14 iba pang Gawain ng Pamahalaan para sa Kabutihan ng lahat
7DNGDQJ�3DQDKRQ�����DUDZ
layunin 1. Natutukoy ang mga proyekto at iba pang gawain ng pamahalaan para sa
kabutihan ng bawat mamamayan 2. Nasusuri ang mga proyekto at iba pang gawain ng pamahalaan sa kabutihan
ng lahat o nakararami 3. Nasasabi ang mga epektong dulot ng proyekto o gawaing ito para sa lahat 4. Nakapagbibigay ng opinyon kung dapat o hindi dapat ipagpatuloy ang mga
proyekto o gawaing ito
Paksang AralinPaksa : Iba pang Gawain ng Pamahalaan para sa Kabutihan ng LahatKagamitan : sipi ng Batas Republika 7610 at 7432, larawan na nagpapakita
ng paglilingkod ng pamahalaan sa iba-ibang paraan, larawan ng mga sitwasyon sa panahon ng kalamidad (baha, sunog, lindol, at bagyo), pagtulong sa mga taong may kapansanan, at iba pang may kaugnayan sa aralin
���
Sanggunian : Learner’s Material, Aralin 14, pp. 312–320 K to 12 – AP4PAB-IIIi-8Integrasyon : Kahalagahan ng Simbolo at mga Pananda Pagpapahalaga sa
mga Paglilingkod ng Pamahalaan
Pamamaraan A. Panimula
1. Balitaan. Itanong: 2. May karanasan ba kayo tungkol sa pagdating ng kalamidad, tulad ng
bagyo, baha, sunog o lindol? Hayaang magkuwento ng karanasan at magpalitan ng kuro-kuro ang mga bata sa klase.
3. Sino ang tumulong sa inyo sa mga panahong iyon? Paano? 4. Iugnay ang ginawang activity sa aralin.
B. Paglinang 1. Ilahad ang mga susing tanong sa Panimula. Pag-usapan. 2. Isa-isahin ang mga programang paglilingkod ng pamahalaan na inilahad
sa Alamin Mo, LM, p. 312 at pasagutan ang mga nakapaloob na tanong sa Sagutin.
3. Ipaunawa sa mga bata na maraming programa at proyektong ginagawa ang pamahalaan upang matugunan ang mga pangangailangan ng mamamayan. Ang mga binanggit sa araling ito ay ilan lamang. Dagdagan ang mga impormasyong nakatala sa LM.
4. Magbigay ng mga dagdag na impormasyon sa mga ahensiyang katuwang sa mga proyekto at programang pinag-usapan.
5. Ipagawa ang bawat gawain.
� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang mga bata sa apat na pangkat.v� Ibigay ang mga takdang aralin. Tingnan sa LM, p. 318.
� � *DZDLQ�%v� Sa parehong pangkat, ipagawa ang Gawain B, p. 318 ng LM.v� Ipalahad sa klase.
� � *DZDLQ�&v� Gamit pa rin ang parehong pangkat, ipagawa ang Gawain C, p. 319
ng LM.v� Ipapaskil ang mga clippings sa isang bahagi ng silid-aralan.v� Gumamit ng rubric para dito.
� � *DZDLQ�'v� Ipagawa ang Gawain D, p. 319 ng LM. (indibiduwal na gawain)
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo, p. 319 ng LM.
���
PagtatayaIpasagot ang Natutuhan Ko, p. 320 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$�'Maaaring iba-iba ang sagot.
*DZDLQ�%
Proyekto o Iba pang Gawain ng Pamahalaan Tungkuling Ginagampanan Ahensiyang
NangangasiwaPagtulong sa mga may kapansanan at matatanda
Kinukupkop ang mga batang palaboy o inabandona at mga matatandang iniwan ng mga mahal sa buhay
DSWD, CHR
Pabahay Ibinibigay sa mga mamamayang nasunugan, manggagawang maliit ang kita o sahod
GSIS, PAG-IBIG Fund, SSS
Pagtulong sa mga biktima ng Kalamidad
Nakikipag-ugnayan sa iba-ibang ahensiya upang makalikom ng pondo para sa mga nasalanta
NDRCMC, DSWD, MMDA, DILG
Malinis at maayos na pagkain
Pagtatayo ng pamilihang bayan o palengke
NHA, NFA
ArAlin 15 Pagtutulungan ng Pamahalaang lokal at iba pang Tagapaglingkod ng Pamayanan
7DNGDQJ�3DQDKRQ�����QD�DUDZ
layunin 1. Nasusuri ang iba’t ibang paraan ng pagtutulungan ng pamahalaang
pambayan, pamahalaang panlalawigan at iba pang tagapaglingkod ng bayan 2. Nasusuri ang paraan ng pagtutulungan ng dalawang magkaibang antas ng
pamahalaan 3. Nakapagbibigay ng mga halimbawa o sitwasyong nagpapakita ng pagtu-
tulungan ng pamahalaang panglalawigan at pamahalaang pambayan 4. Napahahalagahan ang mga pagtutulungang ito sa pamamagitan ng pagpa-
pakita ng mabuting saloobin
Paksang AralinPaksa : Pagtutulungan ng Pamahalaang Lokal at Iba pang Tagapag-
lingkod ng PamayananKagamitan : mga larawang may kaugnayan sa pagtutulungan ng mga
pamahalaang lokal
���
Sanggunian : Learner’s Material, Aralin 15, pp. 321–326 K to 12 – AP4PAB-IIIj-9Integrasyon : Pakikiisa sa mga gawaing bayan
Pamamaraan A. Panimula
1. Magbalitaan. Iugnay sa aralin. 2. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Panimula, p. 323. 3. Ibigay ang kahulugan ng sumusunod: pamahalaang lokal, pamaha-
laang panlalawigan, pamahalaang pambayan, pamahalaang barangay, counterpart, at insurance
B. Paglinang 1. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng aralin. 2. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, p. 321. 3. Talakayin ang paksa sa pamamagitan ng mga susing tanong na
nakapaloob sa Sagutin, p. 324 hanggang sa maunawaan nang husto ng mga bata.
4. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.
� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang klase sa apat at ipagawa ang Gawain A, p. 324
ng LM.v� Ipalahad sa klase.
� � *DZDLQ�%ă&v� Ipagawa ang mga gawain.v� Tumawag ng ilang mag-aaral upang magbahagi ng kanilang sagot.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 325 ng LM.
PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, LM p 326.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$Punan ang hinihinging detalye sa chart.
Sangguniang SanggguniangPanlalawigan Pambayan
Pagkakaloob ng mga pondo Pagsasaayos ng kalsadapara sa mga gawaing sa mga kalye (barangay road),pangbarangay tulad ng pagbibigay ng ayuda sa mgaelektripikasyon, patubig, atbp. gawaing pangkabuhayan ng barangay
Paraan ng pagtutulungan
sa bayan
140
Note: Ang mga nakatala ay ilan lamang sa mga inaasahang sagot ng mga bata. Magdagdag ng iba pang impormasyon.
Ipaalala sa mga mag-aaral na ang mga nakatala sa gawaing pambayan ay maaari ring gawin ng pamahalaang pambayan. Ito ang magbubukas ng talakayan na ang dalawang pamahalaang lokal ay may pagtutulungan.
*DZDLQ�%�DW�&Iba-iba ang sagot.
141
Lagumang PagsusulitiKATlOnG YUniT
�$�� .DDODPDQ���� Sagutin ang sumusunod. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1. Ito ang ahensiyang naatasan na mangasiwa sa mga gawaing pambayan at lansangan upang maging mas mabilis ang paglalakbay.
A. CARP C. DOTC B. DPWH D. NTC
2. Ito ay sistema ng pangangalakal kung saan iisang korporasyon ang nagtitinda ng isang produkto.
A. monopolyo C. monopolisa B. monologo D. monarkiya
3. Dito makabibili ng murang gamot sa barangay. A. Botika ng barangay B. Drugstore C. Sari-sari Store D. Tindahang Kooperatiba
4. Makikita sila sa mga lansangan at namamahala ng batas-trapiko para sa mga motorista at mga tumatawid na mga tao, sino sila?
A. bumbero C. sundalo B. pulis D. guro
5. Ito ay programa sa paaralan upang mapanatiling malusog ang mga mag-aaral.
A. Feeding Program C. Pagbabakuna B. Deworming D. Fogging
6. Ano ang tawag sa kapangyarihan ng pangulo na tanggihan ang isang panukalang-batas?
A. Commander-in-chief C. Humirang B. Veto D. Vote
�%�� 3URVHVR�.DVDQD\DQ����� 7. Kumuha ng kapareha at magtanungan: Anong mga ahensiya ng
pamahalaan ang nangangasiwa sa paglilingkod sa panahon ng kalamidad. Itala ang sagot ng bawat isa.
8. Gamit ang tsart, punan ang bawat kolum ayon sa hinihinging detalye. Iulat sa klase. Sundin ang binigay na halimbawa:
142
Ahensiya Tungkuling Ginagampanan Programa/Proyekto
Department of Social Welfare and Development
Kumakalinga sa mga bata at matatandang inabandona
Child care centers, feeding program
9–10. Magpalabunutan. Pag-aralan ang mga sitwasyong nakasulat sa papel. Pag-usapan kung paano ito pahahalagahan.
Sitwasyon I
Nagpagawa ang pamahalaan ng pampublikong palikuran, paano ninyo pahahalagahan ang paglilingkod na ito?
Sitwasyon 2
Nag-aaral ka sa pampublikong paaralan. May itinatayong bagong gusali at may bagong deliver na mga upuan. Paano mo ito pahahalagahan.
11–16. Punan ng sagot ang tsart ayon sa inaakala mong maidudulot ng mabuting kalusugan at may kalidad na edukasyon.
Mabuting Kalusugan May Kalidad na Edukasyon11. 14.12. 15.13. 16.
���
�&�� 3DJ�XQDZD������ Ipaliwanag ang iyong saloobin sa sumusunod.
17. Ilan sa ating mga kababayan ay nakikilahok sa mga rally sa lansangan upang magpahayag ng kanilang saloobin sa pamahalaan. Sang-ayon ka ba rito? Bakit?
18. Hindi magkapartido sa politika ang gobernador at alkalde ng dalawang pamahalaan kaya hindi maipatupad ang proyektong patubig na hinihiling ng mga mamamayan. Ano ang mangyayari kung ganito ang sitwasyon at bakit?
19. Sino ang higit na maaapektuhan kung hindi magkakasundo ang mga pinuno sa pamahalaang lokal? Paano?
20. Ipaliwanag sa sariling pananalita ang iyong pagkaunawa sa kahulugan ng kaarapatan sa pamamahayag.
21. Bakit mahalaga ang pagkakaroon ng check and balance ng tatlong sangay ng pamahalaan?
22. Kung ikaw ay bibigyan ng kapangyarihan na magtanggal ng kuwalipikasyon ng pagka-Pangulo, alin ang aalisin mo? Bakit?
23. Ano ang mangyayari kung hindi igagalang ng tatlong sangay ng pamahalaan ang prinsipyo ng separation of powers?
24. Bakit mahalaga ang pagkakatatag ng pamahalaang lokal? 25. Kung may pagkakataon kang maging pangulo ng bansa, anong
programang pang-edukasyon ang ipatutupad mo? Bakit? 26. Bakit mahalaga ang kahulugan ng simbolo at sagisag? 27. Paano pinahahalagahan ng pamahalaan ang katahimikan at kaayusan
ng ating bansa? 28. Bakit mahalaga ang mga paglilingkod na pangkalusugan?
�'�� 3HUIRUPDQFH������ 29-40. Gamit ang petal web magtala ng mga natatanging karanasan sa panahon
ng kalamidad. Kung wala pang karanasan tungkol dito, maaaring itala ang mga pangyayaring napanood o napag-aralan.
Mga karanasan sa panahon ng
kalamidad
144
Pamantayan Batayang Puntos
Natamong Puntos
A. Nilalaman1. Kumpletong kaalaman ang nailahad ng
pangkat sa kanilang gawain/output. 2. May ilang detalye na hindi maayos na
naipaliwanag o nailahad ng pangkat. 3. Halos walang naipaliwanag o nagawang
output ang pangkat.
5
3
1
B. Kagamitang Biswal1. Angkop ang mga kagamitang biswal na
ginamit ayon sa hinihingi ng gawain. Kumpleto itong naglalarawan o naglalaman ng mga kaalaman na dapat mailahad sa klase.
2. May kaunting kakulangan sa mga kagamitang biswal at hindi kumpletong naglalarawan o naglalahad ang mga ito ng tumpak na katugunan o kaalaman na dapat makita ng klase.
3. Walang inihandang biswal.
5
3
1
C. Pakikiisa ng bawat Miyembro sa Gawain1. Lahat ay nakikiisa sa pangkatang gawain
at naglalahad ng kanilang kaalaman at kasanayan na kakailanganin sa gawaing iniatang.
2. May dalawa o higit pang miyembro ang hindi nakikiisa sa gawain.
3. Walang pakikiisa ang bawat miyembro ng pangkat.
5
3
1
Kabuuang Puntos 25
145
Yunit IVAko sa Pag-unlad ng Aking Bansa
Ang pangunahing yaman ng bansa ay ang tao o mamamayan dahil dito nakasalalay ang kaniyang kinabukasan at pag-unlad. Kaya, nararapat lamang na malaman ng bawat isa ang kanilang kahalagahan bilang mamamayan, ang kanilang mga karapatan, mga tungkulin, at kung paano sila makatutulong sa pag-unlad ng bansa.
Sa yunit na ito, tatalakayin ang mga batayan ng pagkamamamayang Pilipino, ang mga karapatan na kailangan nilang matamasa at pangalagaan, at ang mga tungkuling kaakibat nito.
Kasunod nito ay tatalakayin din ang kahulugan at mga halimbawa ng gawaing pansibiko at ang kabutihang dulot nito sa mga mamamayan at sa bayan.
Bilang panghuli, pag-uusapan ang mga katangian ng isang produktibong mamamayan sa loob at labas ng bansa.
Inaasahan na sa yunit na ito ay maipakikita ng mag-aaral ang kahalagahan ng kaniyang pagiging bahagi ng isang bansa bilang isang mamamayang may karapatan at tungkuling sumusuporta sa pamahalaan. Dagdag dito, naipamamalas din niya ang pagiging produktibong mamamayan na makatutulong sa pag-unlad ng bansa.
ARALIN 1 Ang Pagkamamamayang Pilipino7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Natutukoy ang batayan ng pagkamamamayang Pilipino 2. Nasasabi kung sino ang mga mamamayan ng bansa
Paksang AralinPaksa : Ang Pagkamamamayang PilipinoKagamitan : mga larawan ng mamamayang Pilipino at mga dayuhan, flash
cards, CD ng awiting “Sabihin Mo” ng Smokey Mountain, at cd player
Sanggunian : Learner’s Material, pp. 328–336 K to 12 – AP4KPB-Iva-b-1 Antonio, Eleanor D., Banlaygas & Emilia L. ( ). Kayamanan 6.
Batayan at Sanayang Aklat sa Araling Panlipunan (p.179–182). Rex Book Store.
Chavez, Ronnie O. & Espiridion-Somera, Emelyn E. (Pilipinas Kong Mahal Grade 6 (p. 62). Anvil Publishing, Inc.
146
Pamamaraan A. Panimula
1. Iparinig sa mga mag-aaral ang awiting “Sabihin Mo” ng Smokey Mountain.
Sabihin Mo I. Sabi ng tatay ko, kapag merong nagtanong Kung nasaan ang bayan mo isagot mo ay yung totoo II. Sabi ko sa tatay ko Di bale nang mahirap Basta lahat ay pantay-pantay at nagkakaisa.
Koro: Sabihin mong ikaw ay Pilipino Kahit saang bansa ikaw ay magpunta Sabihin mo ikaw ay Pilipino Pilipino ka, yan ang totoo....
III. Sabihin man ng lolo mo Ika’y Kastila o Kano Pagmasdan mo ang kutis mo Kulay lupa walang kasing ganda. (ulitin ang Koro)
2. Itanong ang sumusunod: a. Ano ang hinihiling ng awitin? b. Ayon sa awit, sino raw ba ang Pilipino? c. Magpakita ng mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko at mga
dayuhan. Ipatukoy kung sila ay mamamayang Pilipino at bakit. d. Ito ba ang mga batayan ng pagiging Pilipino? e. May katibayan ka ba na ikaw ay Pilipino? (Maaaring sagot: Ito ay
makikita sa katibayan ng kapanganakan (birth certificate) f. Kung ito ay nakasaad sa inyong birth certificate, anong katanungan
ang sinasagot nito? (Pagkamamamayan o citizenship) g. Alam ba ninyo ang ibig sabihin ng pagkamamamayan?
3. Sabihin na sa susunod na araw ay pag-aaralan nila ang mga batayan ng pagkamamamayang Pilipino at kung sino ang mga tinaguriang mamamayang Pilipino.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang susing tanong sa Alamin Mo LM,
pahina 329. 2. Isulat sa pisara ang salitang pagkamamamayan at itanong kung ano
ang ibig sabihin nito batay sa kanilang kaalaman. Magkaroon ng brainstorming at tanggapin ang lahat ng sagot.
3. Ipabasa sa LM ang kahulugan ng pagkamamamayan at suriin kung tama ang kanilang mga naging kasagutan. Talakayin.
147
4. Sabihin na ang pagkamamamayan ay may mga basehan o batayan at ito ay nakapaloob sa Saligang Batas ng Pilipinas. Ipaliwanag sa mga mag-aaral ang kahulugan ng Saligang Batas – na ito ay ang pinakamataas na batas ng isang bansa at nakasulat dito ang mahahalagang batas na dapat sundin ng bawat mamamayan.
5. Sabihin na aalamin nila kung sino nga ba ang mamamayang Pilipino ayon sa Saligang Batas.
6. Ipabasa sa mga mag-aaral ang nasa aralin. Gumamit ng isang cluster map sa pagpapaliwanag.
Mamamayan ng Pilipinas nang pinagtibay
ang Saligang Batas
Mga dayuhang nagpasyang maging
mamamayang Pilipino ayon sa batas na naturalisasyon
Mga mamamayang isinilang bago sumapit ang Enero 17, 1973 sa mga inang Pilipino na pinili ng
pagkamamamayang Pilipino pagsapit ng 21 taong gulang.
Ang ama o ina ay mamamayang Pilipino
Sino ang mamamayang Pilipino
ayon sa Saligang Batas?
7. Itanong kung ang isang Pilipinong nakapangasawa ng isang dayuhan ay maituturing ding mamamayang Pilipino. Ipaliwanag.
8. Talakayin ang tungkol sa dalawang pagkamamamayan o dual citizenship at kung paano ito makakamit. Itanong sa mga mag-aaral kung may mga kakilala silang nasa ganitong sitwasyon. Magbigay ng halimbawa ng mga kilalang personalidad. Halimbawa: Anne Curtis, at Sam Milby
9. Pangkatin ang mga mag-aaral at ipasagot ang sumusunod na mga tanong: Sabihin na pagkatapos nilang mabasa ang mga sagot sa mga katanungan na ibinigay sa kanila ay iuulat nila ito.Pangkat A – Ano ang dalawang uri ng mamamayang Pilipino? Ano ang kahulugan ng naturalisasyon?Pangkat B – Ano ang dalawang prinsipyo ng likas na mamamayan?Pangkat C – Ano ang dapat na maging katangian ng dayuhan na nagna-
nais maging naturalisadong mamamayang Pilipino?
148
Pangkat D – Paano nawawala ang pagkamamamayan?Pangkat E – Paano maaaring makamit muli ang pagkamamamayan?
10. Pag-uulat sa paggabay ng guro 11. Pagsusuri at pagtalakay sa mga inulat ng mga mag-aaral 12. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, pp. 334–335.
� � *DZDLQ�$ Pasagutan sa mag-aaral ang mga katanungan sa Gawain A kapag
natapos ang aralin tungkol sa “Sino Ang Mamamayang Pilipino.”
� � *DZDLQ�%v� Ipagawa sa mga mag-aaral ang Think-Pair-Share.v� Pagparisin ang mga mag-aaral. Sa bawat katanungan, bigyan ng
pagkakataong mag-isip ang isang mag-aaral at pagkatapos ay pag-uusapan ng magkapareha ang kanilang sagot.
� � *DZDLQ�&�DW�' Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga katanungan.
13. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 335 ng LM.
PagtatayaPasagutan ang 1DWXWXKDQ�.R sa p. 336 ng LM.
Takdang AralinSumulat ng isang maikling talata tungkol sa iyong nararamdaman sa iyong
pagkamamamayan at paano mo ito pahahalagahan.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. - 4. / 2. - 5. / 3. /
*DZDLQ�% 1. Mamamayang Pilipino dahil Pilipino ang kaniyang mga magulang. 2. Hindi siya mamamayang Pilipino dahil nagbabakasyon lamang siya sa
Pilipinas. 3. Hindi siya mamamayang Pilipino dahil hindi pa siya naturalisado. 4. Siya ay Pilipino dahil ang kaniyang ama ay Pilipino. Ito ang prinsipyo ng jus
sanguinis at ayon sa Saligang Batas ng 1987. 5. Nawala na ang kaniyang pagkamamamayan dahil sa pagtakas niya sa
kaniyang tungkulin bilang sundalo ng pamahalaan.
*DZDLQ�& 1. B – jus sanguinis 4. A – dual citizenship 2. D – naturalisasyon 5. E – Saligang Batas 3. C – jus soli
149
*DZDLQ�' 1. Mamamayan ng Pilipinas nang pinagtibay ang Saligang Batas ng 1987 noong
Pebrero 2, 1987. Ang ama o ina ay mamamayang Pilipino. Mga mamamayang isinilang bago sumapit ang Enero 17, 1973 sa mga inang
Pilipino na pinili ang pagkamamamayang Pilipino pagsapit ng 21 taong gulang.
Mga dayuhang nagpasiyang maging mamamayang Pilipino ayon sa batas na naturalisasyon.
2. A. Likas o katutubong mamamayan B. Naturalisadong mamamayan 3. A. Jus soli B. Jus sanguinis
1DWXWXKDQ�.R 1. Si Noel ay mamamayang Pilipino dahil sa prinsipyo ng jus sanguinis at ayon
sa Saligang Batas kung ang iyong ama o ina ay Pilipino, ikaw ay mamamayang Pilipino.
2. Si Joy ay mamamayang Pilipino dahil ayon sa Saligang Batas, ikaw ay mamamayang Pilipino kung ikaw ay mamamayan ng Pilipinas nang pinagtibay ang Saligang Batas ng 1987 noong Pebrero 2, 1987.
3. Si Sarah ay mamamayang Pilipino dahil sa batas na dual citizenship. 4. Siya ay naturalisadong mamamayang Pilipino dahil isa sa mga katangian ng
pagkamamamayan ay kailangang 10 taon nang naninirahan sa bansa nang tuloy-tuloy.
5. Si Sam ay Pilipino dahil ang kaniyang mga magulang ay Pilipino.
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQGumawa ng isang islogan sa bond paper tungkol sa pagpapahalaga mo sa
iyong pagkamamamayan. Ipaskil ito sa bulletin board.
ARALIN 2 Mga Karapatan ng Mamamayang Pilipino7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
LayuninNatatalakay ang mga karapatan ng mamamayang Pilipino
Paksang AralinPaksa : Mga Karapatan ng Mamamayang PilipinoKagamitan : mga larawan, video, cd player, flash cards, at meta cardsSanggunian : Learner’s Material, pp. 337–345 K to 12 – AP4KPB-IVc-2 Antonio, Eleanor D. & Banlaygas, Emilia D. (n.d.). Kayamanan 6
Batayan at Sanayang Aklat sa Araling Panlipunan. (p. 188). Rex Book Store.
150
Abella, Lilia Cas L. (n.d.). Ang Pilipinas sa Makabagong Henerasyon Grade 6. (pp. 160-163). Vicarish Publication and Trading, Inc. pp.
Pamamaraan A. Panimula
1. Itanong sa mga mag-aaral kung ano-ano ang naibibigay sa kanila ng kanilang mga magulang, ng paaralan, at ng pamayanan.
2. Itanong kung bakit ito ibinibigay sa kanila. 3. Ipakita ang larawan sa p. 339 ng LM. Itanong kung ano ang nakikita nila
rito. Ano kaya ang tawag sa mga natatanggap nating mga serbisyo at pangangailangan na ibinibigay sa atin? Magtanong hanggang makuha ang salitang KARAPATAN.
4. Sabihin na pagkatapos malaman kung sino ang mamamayang Pilipino, kailangan ding malaman kung ano ang mga karapatan bilang mamamayan ng bansa.
B. Paglinang 1. Maglagay ng malaking larawan ng isang tao sa pisara o manila paper.
Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang pangangailangan ng taong ito upang mabuhay at lumaki nang maayos.
2. Pangkatin ang mga mag-aaral at ipasulat sa metacard ang kanilang mga naisip at kailangang idikit ito sa paligid ng larawan ng tao.
3. Maaaring gabayan ng guro ang bata sa pagpapangkat ng mga salitang kanilang inilagay. Halimbawa: maaaring pagsama-samahin ang mga salitang gatas, gulay, at karne bilang pagkain.
4. Itanong ang sumusunod: a. Bakit kailangan ng tao ang mga nakatala sa pisara? b. Kailangan din ba ito ng lahat ng tao? c. Ano ang mangyayari kung hindi maibibigay ang mga panga-
ngailangan niya? 5. Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang pumapasok sa kanilang
isipan kapag naririnig nila ang salitang karapatan. Itala sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral. Bigyang-halaga ang kanilang mga kasagutan at mula rito ay hayaang maibigay nila ang kahulugan ng salitang KARAPATAN.
6. Ipabasa sa aklat ang kahulugan ng karapatan at magpabigay ng mga halimbawa. Itanong kung lahat ba ng mga tao ay may mga karapatan na katulad nating mga Pilipino. Ipaliwanag na hindi lahat ng bansa ay binibigyang-halaga ang karapatan ng mga tao gaya ng mga mamamayan sa mga bansang komunista. Hindi sila maaaring pumili ng nais nilang kurso, hanapbuhay, o bilang ng mga anak. Kaya mapalad tayong mga Pilipino na nakapaloob ito sa ating Saligang Batas upang makatiyak ang ating pamahalaan na masunod ito.
7. Sabihin sa mga mag-aaral na may tatlong uri ng karapatan. Ito ay ang karapatang likas, ayon sa batas, at konstitusyonal. Ano-ano kaya ang mga ito?
151
8. Ipabasa sa mga mag-aaral ang bahaging Mga Uri ng Karapatan sa LM. Magkaroon ng brainstorming at talakayan ng bawat uri.
9. Isa-isahin ang mga karapatan na nakapaloob sa ating Saligang Batas – ang karapatang Konstitusyonal na napapangkat sa tatlo: pampulitika, sibil, panlipunan at pangkabuhayan, at nasasakdal.
10. Ituro ang karapatang pampulitika sa pamamagitan ng cluster map.
alam ang mahalagang
impormasyon
bumoto
KARAPATANG POLITIKAL
alam ang mahalagang
impormasyon
gumanap ng tungkuling pampubliko
bumuo ng samahan
magsalita, maglimbag, magtipon
pagkamamamayan
11. Ipabasa sa mga mag-aaral ang karapatang sibil. Pangkatin ang mga mag-aaral sa labintatlo at bigyan ang bawat pangkat ng isang karapatan upang ipaliwanag at magbigay ng halimbawa sa harap ng klase. Gabayan ang mga mag-aaral at magbigay ng mga halimbawa.
12. Sa pagtuturo ng karapatang panlipunan, maaaring magpakita sa mga mag-aaral ng mga larawan ng bawat karapatan at ipatukoy ang mga ito. Pangkatin ang mga mag-aaral at hayaan silang magkaroon ng brainwriting (ito ay isang paraan ng brainstorming kung saan sa halip na sabihin nang pasalita ang kanilang naiisip ay isusulat nila ng sunod-sunod sa papel o manila paper o pisara). Tanggapin ang lahat ng naisulat ng mga mag-aaral at pagkatapos, ipoproseso isa-isa. Ipabasa ang nasa aklat pagkatapos nito.
13. Ilahad ang karapatan ng mga nasasakdal sa pamamagitan ng pagta-tanong kung ano ang ibig sabihin ng salitang nasasakdal. (Kailangang bigyang-diin na hindi maaaring tawaging kriminal ang isang akusado dahil hindi lahat ng naakusahan sa korte ay may kasalanan. Kailangan muna itong mapatunayan ng korte). Ipabasa ang nasa LM, p. 340 at itanong sa mga mag-aaral kung ano ang pagkakaunawa nila rito. Iproseso ang mga kasagutan ng mga mag-aaral at magbigay ng mga kongkretong halimbawa.
14. Simulan ang aralin sa karapatan ng mga bata sa pamamagitan ng pagpaparinig ng awiting “Bawat Bata” ng Apo Hiking Society. Talakayin ang nilalaman ng awitin.
15. Hingan muna ng opinyon ang mga mag-aaral sa nalalaman nila sa kanilang mga karapatan.
152
16. Talakaying isa-isa ang karapatan ng mga bata na nasa LM, p. 341 sa pamamagitan ng pangkatang gawain. Bigyan ng isang karapatan ang bawat pangkat upang ipaliwanag at magbigay ng mga halimbawa.
� � *DZDLQ�$v� Ipasagot ang Gawain A sa mga mag-aaral sa pamamagitan ng
pagtawag sa mga mag-aaral na nais sumagot upang maiproseso ang kasagutan.
� � *DZDLQ�%�DW�&v� Pasagutan ang Gawain B at C at talakayin ang kanilang mga
kasagutan upang makasiguro na lubos nilang naunawaan ang aralin.
� � *DZDLQ�&v� Ipagawa sa mga mag-aaral ang mga tanong sa pamamagitan ng
Think-Pair-Share.
� � *DZDLQ�'v� Pagkatapos sagutin ng mga mag-aaral ang mga sitwasyon
kailangang iproseso ito ng guro.
PagtatayaPasagutan ang 1DWXWXKDQ�.R sa pp. 344–345.
Takdang GawainGumupit ng isang artikulo o larawan sa pahayagan tungkol sa paglabag sa
anumang karapatang napag-aralan at sagutin ang sumusunod na mga tanong. Isulat sa ibaba ng ginupit na artikulo o larawan. 1. Ano ang ipinapakita sa larawan o artikulo? 2. Anong karapatan ang nilabag? 3. Ano ang reaksiyon mo rito?
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. E – Karapatan ng nasasakdal 2. C – Karapatang politikal 3. B – Karapatang sibil 4. D – Karapatang panlipunan at pangkabuhayan 5. A – Likas na karapatan
*DZDLQ�% 1. 7 4. 3
2. 3 5. 7
3. 7
*DZDLQ�& 1. Karapatan sa edukasyon 2. Karapatang alagaan at mahalin ng magulang
153
3. Karapatang magpahinga at maglaro 4. Karapatang mabuhay 5. Karapatang maging malusog/karapatan sa sapat na pagkain
*DZDLQ�' 1. Karapatan sa lihim na korespondensiya at komunikasyon 2. Karapatan sa di-makatuwirang pagdakip at paghalughog 3. Karapatang hindi mabilanggo dahil sa pagkakautang 4. Karapatang ipahayag ang sarili nang malaya 5. Karapatang mapangalagaan sa pagsasamantalang paghahanapbuhay
1DWXWXKDQ�.R 1. D – Karapatan sa pagbubuo ng samahan 2. B – Karapatan na maalagaan at mahalin ng magulang 3. C – Hindi, dahil hindi niya binoto ang karapat-dapat sa tungkulin 4. D – Hindi, dahil mapanganib ito at nakasasagabal sa publiko 5. D – 1 at 4
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQMagpagawa ng album sa mga mag-aaral ukol sa karapatan ng mga bata.
Maaari itong sa pamamagitan ng pagguhit o pagdikit ng mga larawan. Kailangang may paliwanag ang bawat isa.
ARALIN 3 Mga Tungkulin ng Mamamayang Pilipino7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Layunin 1. Natatalakay ang tungkulin ng mamamayang Pilipino 2. Nasusunod ang mga tungkuling iniatang ng pamahalaan
Paksang AralinPaksa : Mga Tungkulin ng Mamamayang PilipinoKagamitan : mga larawan, cd player, video, at flash cardsSanggunian : Learner’s Material, pp. 346–353 K to 12 – AP4KPB-IVc-2 Pelingo, Lazelle Rose & Sablaon, Ela Rose. ( ). Ang Lahing Pilipino,
Dakila at Marangal 6. (pp. 49–50). Rex Book Store, Inc.
Pamamaraan A. Panimula
1. Iparinig ang awitin o ipakita ang video ng “Ako’y Isang Mabuting Pilipino” ni Noel Cabangon. Makikita ito sa www.youtube.com/watch?v=cTqCtln848g
2. Talakayin ang nilalaman nito. 3. Itanong kung ginagawa ba nila ang ipinakikita sa video. Itanong din
kung ano ang tawag dito.
154
4. Itanong kung ano ang katatapos nilang napag-aralan (Inaasahang sagot ay “karapatan ng mamamayan”). Sabihin na ang karapatan ay laging may kaakibat na tungkulin. Kaya tama lamang na ang susunod nilang matutuhan ay ang mga tungkulin ng mamamayan.
B. Paglinang 1. Pabuksan ang kanilang LM sa Aralin 3 ng Ikaapat na Markahan LM,
pahina 346. 2. Ipasuri ang mga larawan at itanong kung ano ang nakikita rito. 3. Itanong kung ano ba ang kahulugan ng salitang tungkulin. 4. Hingan ng opinyon ang mga mag-aaral hanggang sila mismo ang
makapagbigay ng kahulugan nito. 5. Sabihin na may mahahalagang tungkulin ang mamamayang Pilipino
na dapat gampanan nang buong puso. 6. Isa-isahin ang mga tungkulin na nakasaad sa LM.
a. Pagmamahal sa Bayan. v� Maaaring simulan ito ng pagbigkas ng Panatang Makabayan.v� Talakayin ang isinasaad dito. Bigyang-diin ang:
Dahil mahal ko ang Pilipinas, Diringgin ko ang payo ng aking mga magulang,
Susundin ko ang tuntunin ng aking paaralan, Tutuparin ko ang tungkulin ng mamamayang makabayan.
v� Ipabasa ang LM at talakayin.v� Magpabigay ng mga halimbawa sa mga mag-aaral kung paano
pa nila maipakikita ang pagmamahal sa bansa. b. Pagtatanggol sa Bansa
v� Ipaawit ang “Lupang Hinirang.”v� Bigyang-pansin ang linyang: “Aming ligaya, na pag may mang-
aapi Ang mamatay nang dahil sa iyo.” Itanong kung ano ang isinasaad sa ating pambansang awit at kung ano ang ibig sabihin ng mga linyang ito.
v� Ipabasa ang nasa LM p. 347.v� Bigyan ng kaunting kaalaman ang mga mag-aaral sa
pagtatanggol ng mga bayani sa kalayaan ng Pilipinas.v� Itanong din kung paano natin maipagtatanggol ang ating
bansa sa panahon ngayon.v� Hayaang mag-brainstorming ang mga mag-aaral. Isulat sa
pisara ang kanilang mga kasagutan.v� Dagdagan ito ng iba pang halimbawa na hindi nila nabanggit.
c. Paggalang sa Watawatv� Balik-aralan ang mga simbolong matatagpuan sa ating
watawat at ang kahulugan ng mga ito.v� Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang kahalagahan ng
watawat. v� Magbigay ng kaunting kasaysayan ng pagkakagawa ng
watawat ng Pilipinas na matatagpuan sa http://watawat.
155
blogspot.com/. Nakasulat dito ang mga alituntunin na dapat sundin sa pagbibigay-galang sa watawat.
v� Talakayin ang nasa LM, p. 348. d. Pagsunod sa batas at paggalang sa maykapangyarihan
v� Itanong kung ano ang batas. Itanong din kung ano ang mangyayari kung walang batas.
v� Ipabasa ang nasa LM at talakayin.v� Sabihin na may mga batas din tayong dapat sundin sa tahanan,
paaralan, pamayanan, at sa buong bansa.v� Pangkatin ang mga mag-aaral at magpatala ng mga halimbawa
ng batas o alituntunin na dapat nilang sundin sa: � Pangkat A – tahanan � Pangkat B – paaralan � Pangkat C – pamayanan � Pangkat D – bilang mamamayan ng bansa
v� Pag-uulat ng bawat pangkatv� Pagsusuri ng kanilang inulatv� Bigyang-diin din na kaakibat sa pagsunod sa batas ay ang
paggalang sa mga maykapangyarihan. e. Pakikipagtulungan sa pamahalaan
v� Simulan ang araling ito sa pamamagitan ng pagtatanong kung ano ang kahulugan ng salitang pagtutulungan at pamahalaan.
v� Ipabasa ang nasa LM.v� Itanong kung paano tayo makatutulong sa mga programa at
proyekto ng pamahalaan. Mag-brainstorming ukol dito.v� Magbigay pa ng mga halimbawa ng mga programa ng
pamahalaan na maaaring makipagtulungan.v� Magpabigay din sa mga mag-aaral na bilang bata, ano ang
maitutulong nila. f. Paggalang sa karapatan ng iba
v� Balik-aralan ang mga karapatan na napag-aralan.v� Basahin ang nasa LM, p. 349.v� Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang kahulugan ng “Kung
ayaw mong gawin sa iyo, huwag mong gawin sa iba.” v� Magpabigay ng mga halimbawa sa mga mag-aaral.
� � *DZDLQ�$v� Ipasagot sa mga mag-aaral ang Gawain A sa pamamagitan ng
pagtawag sa mga mag-aaral. Itanong din ang dahilan sa kanilang sagot.
� � *DZDLQ�%�DW�&v� Maaaring ipasagot ang mga katanungan sa Gawain B at C nang
papangkat.
7. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 352 ng LM.
156
PagtatayaPasagutan ang 1DWXWXKDQ�.R, pp. 352–353.
Takdang GawainPunan ang talaan:
Tungkulin sa Tahanan Tungkulin sa PaaralanTungkulin sa Pamayanan
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQPangkatin ang mga mag-aaral at magpagawa ng collage ng sumusunod:Pangkat A – Tungkulin sa TahananPangkat B – Tungkulin sa PaaralanPangkat C – Tungkulin bilang Mamamayang Pilipino
Ako’y Isang Mabuting Pilipinoni Noel Cabangon
Ako’y isang mabuting PilipinoMinamahal ko ang bayan koTinutupad ko ang aking mga tungkulinSinusunod ko ang kanyang mga alituntunin
Tumatawid ako sa tamang tawiranSumasakay ako sa tamang sakayanPumipila at ‘di nakikipag-unahanAt ‘di ako pasiga-siga sa lansangan
Bumababa’t nagsasakay ako sa tamang sakayan(Nagbababa ako sa tamang babaan)‘Di nakahambalang parang walang pakiaalamPinagbibigyan ko’ng mga tumatawid sa kalsadaHumihinto ako ‘pag ang ilaw ay pula
[chorus]‘Pagkat ako’y isang mabuting PilipinoMinamahal ko ang bayan koTinutupad ko ang aking mga tungkulinSinusunod ko ang kanyang mga alituntunin
157
Di ako nagongotong o nagbibigay ng lagayTiket lamang ang tinatanggap kong ibinibigayAko’y nakatayo doon mismo sa kantoAt ‘di nagtatago sa ilalim ng puno
‘Di ako nagkakalat ng basura sa lansangan‘Di bumubuga ng usok ang aking sasakyanInaayos ko ang mga kalat sa basurahanInaalagaan ko ang ating kapaligiran
[repeat chorus]Lagi akong nakikinig sa aking mga magulangKaya’t pag-aaral ay aking pinagbubutihan‘Di ako gumagamit ng bawal na gamotO kaya’y tumatambay at sa eskwela’y ‘di pumapasok
Ipinagtatanggol ko ang aking karangalan‘Pagkat ito lamang ang tangi kong kayamanan‘Di ko ibinebenta ang aking kinabukasanAng boto ko’y aking pinahahalagahan
Ako’y isang tapat at totoong lingkod ng bayanPabor o lagay ay ‘di ko pinapayaganTapat ang serbisyo ko sa mamamayan‘Di ko ibinubulsa ang pera ng bayan
Ipinagtatanggol ko ang mamamayang PilipinoMga karapatan nila’y kinikilala koIginagalang ko ang aking kapwa taoIpinaglalaban ko ang dangal ng bayan ko.Pagkat ako’y isang mabuting Pilipino
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. - 2. - 3. - 4. - 5. /
*DZDLQ�% 1. F – Pakikipagtulungan sa pamahalaan 2. D – Pagsunod sa batas 3. C – Paggalang sa watawat 4. A – Pagmamahal sa bayan 5. B – Pagtatanggol sa bansa
158
*DZDLQ�& 1. C – Sasabihan ko siya na hindi tamang magkaroon ng kodigo. 2. B – Ipaalam ito sa tanggapan ng punong lungsod 3. D – Awatin ang mga nanggugulo at tumawag ng ibang pulis. 4. C – Dalhin ang mga basura sa barangay upang i-recycle. 5. C – Hihintayin kong magkulay-berde ang ilaw-trapiko
1DWXWXKDQ�.R 1. 3 6. 7
2. 7 7. 3
3. 7 8. 3
4. 3 9. 7
5. 3 10. 3
ARALIN 4 Mga Tungkuling Kaakibat ng mga Karapatan ng Mamamayang Pilipino
7DNGDQJ�3DQDKRQ������DUDZ
LayuninNatatalakay ang tungkuling kaakibat ng bawat karapatang tinatamasa.
Paksang AralinPaksa : Mga Tungkuling Kaakibat ng mga Karapatan ng Mamamayang
PilipinoKagamitan : mga larawan, cd player, at meta cardsSanggunian : Learner’s Material, pp. 354–361 K to 12 – AP4KPB-IVc-3
Pamamaraan A. Panimula
1. Magkaroon ng pantomime ng sumusunod: a. Dalawang mag-aaral na nagkukuwentuhan at hindi nakikinig sa
guro (karapatan sa edukasyon) b. Batang pinapakain ng gulay ngunit ayaw kumain. (karapatan sa
pagkain o maging malusog) c. Batang yakap ng magulang ngunit nanghahampas (karapatan sa
pagmamahal ng magulang) d. Batang naglalaro habang nagsisimba (karapatan sa relihiyon) e. Tinderang nandaraya sa timbangan (karapatang mamili ng
hanapbuhay) 2. Ipatukoy ang mga karapatang nakita nila sa pantomime. Isulat ito
sa pisara. Itanong kung ano ang napansin nila sa mga ipinakitang karapatan.
3. Isa-isahin kung ano ang mali sa pantomime. Maaaring sagot ay: a. hindi nakikinig ang mga bata habang nagtuturo ang guro, b. ayaw kumain ng bata ng masustansiyang pagkain, c. matigas ang ulo ng anak, d. hindi nakikinig sa misa, at e. nandaraya ang tindera.
159
4. Itanong: a. Tama bang karapatan lamang ang mayroon sa isang tao? b. Ano kaya ang kailangang kaakibat nito? c. Ano kaya ang mangyayari kung ang karapatan ay walang kasamang
tungkulin? 5. Sabihin na kagaya ng nakita nila sa pantomime, hindi tama kung
walang kaakibat na tungkulin ang mga karapatan. 6. Sabihin na sa araw na ito ay sisimulan nilang matutuhan ang mga
tungkuling kaakibat ng mga karapatan.
B. Paglinang 1. Pabuksan ang kanilang LM sa Aralin 4 ng Ikaapat na Markahan,
pahina 354. 2. Ipabasa at ipasuri ang usapan nina Tengteng at Dodi. 3. Ipasagot ang katanungan pagkatapos ng diyalogo. Talakayin ito. 4. Bigyang-diin ang konseptong “Lahat ng karapatan ay may kaakibat
na tungkulin o KARAPATAN=TUNGKULIN. Ipaliwanag ang dahilan nito.
5. Sabihing mababasa nila ang ilan sa mga karapatan at ang katumbas ng mga tungkulin nito.
6. Sa pagtalakay nito, kailangang magbigay ng iba pang mga halimbawa at mga maaaring nakaakibat na tungkulin sa bawat karapatan. Mas mainam kung sa mga mag-aaral muna kumuha ng mga ideya bago magdagdag ang guro.
7. Maaaring gumamit ng mga graphic organizer gaya ng halimbawa:
Karapatang mabuhay
Maghanap-buhay
Huwag kumitil
ng buhay ng iba
Kumain ng masustansi-yang pagkain
Alagaan ang sarili
Bawasan ang
masasamang bisyo
Huwag manakit
ng kapuwa
8. Mula sa nakasulat sa aklat ay marami pang tungkulin ang maaaring itala sa bawat karapatan. Sumangguni sa Aralin 2 ng yunit na ito para sa iba pang karapatan.
9. Maaari din itong gawing pangkatang gawain at iuulat ng mga mag-aaral. Kailangang gabayan ng guro ang mga kasagutan ng mga mag-aaral sa pag-uulat. Mahalagang maiugnay ang mga ito sa sariling karanasan ng mga mag-aaral.
160
� � *DZDLQ�$v� Maaaring ipasagot ang Gawain A na pasulat dahil inaasahang
natalakay na ito.
� � *DZDLQ�%��&��DW�'v� Mas mainam kung ipoproseso ng guro ang mga sagot ng mga mag-
aaral sa Gawain B at C. Maaari itong pasulat o pasalita.
10. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo, p. 358 ng LM.
PagtatayaPasagutan ang 1DWXWXKDQ�.R sa p. 358 ng LM.
Takdang GawainIpasulat sa notbuk ng mga mag-aaral ang mga karapatang personal na
natatamasa nila at ang katumbas nitong tungkulin.
Karapatang Natatamasa Tungkuling Dapat Gawin Nagagawa/Minsan/ Hindi NagagawaHal. Karapatang mag-aaral Mag-aaral nang mabuti
Gagawa ng mga takdang aralinMakikinig nang mabuti sa guro
Karapatang magkaroon ng tahanan
Tumulong sa paglilinis ng bahay
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$��(Mga posibleng sagot ngunit hindi limitado rito) 1. Alagaan ang sarili, huwag kumitil ng buhay ng ibang tao 2. Kumain ng masustansiyang pagkain. 3. Huwag gumawa ng mga bagay na makasisira ng pangalan ng inyong pamilya 4. Suklian ng pagmamahal ang mga magulang. Sumunod sa mga tagubilin ng
mga magulang.
*DZDLQ�% 1. M 2. T 3. T 4. M 5. M
*DZDLQ�& 1. KT 2. KT 3. K 4. T 5. K
161
*DZDLQ�' 1. B –Magsabi ng katotohanan 2. D – Gawin ng tapat ang tungkulin 3. E – Sinupin nang maayos 4. A – Sundin ang mga batas sa lugar 5. C – Maging mabuting kasapi
1DWXWXKDQ�.R 1. D – Hinaan ang kanilang mga boses upang hindi makaabala sa maysakit. 2. C – Maghanap ng pagkakakitaan. 3. D – Hindi, dahil kailangan niya ring mag-aral at tumulong sa bahay. 4. C – Magtrabaho bilang assistant sa silid-aklatan. 5. B – Bumili ng sopas at tinapay dahil tungkulin niyang sumunod sa kaniyang
mga magulang. 6. A – Magpakabait at sumunod sa mga tagubilin ng nag-ampon sa kaniya. 7. D – 1 at 2 8. B – Sabihin sa abogado ang totoong nangyari. 9. D – Hindi, dahil ipinagbabawal ito at nakasisira sa kalikasan. 10. C – Hanapan ng warrant of arrest ang mga pulis bago sumama.
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQIpagdiwang ang ating mga karapatan! Pangkatin ang mga mag-aaral at
bigyan ng tig-isang karapatan ang bawat pangkat.
Mga mungkahing gagawin:3DQJNDW�� – Karapatang alagaan at mahalin ng isang pamilya
Sumulat ng liham ng pasasalamat sa mga taong nag-aalaga at nagbibigay ng pagmamahal sa iyo.
3DQJNDW���– Karapatan sa paglilibang at pagpapahingaIguhit ang larawan ng inyong mga laruan o libangan. Magpasalamat sa mga taong nagbigay nito.
3DQJNDW�� – Karapatan sa pangalan at nasyonalidadItanong sa inyong mga magulang ang kahulugan ng inyong pangalan
at sino ang nagpangalan sa inyo. Isulat ito nang malaki sa isang magandang papel at lagyan ng palamuti. Sulatan ng pasasalamat sa ibaba.
3DQJNDW�� – Karapatang mag-aralGumawa ng liham para sa paborito mong guro.
3DQJNDW� � – Karapatang mabigyan ng proteksiyon sa lahat ng uri ng pang-aabuso
Gumawa ng maikling pasasalamat sa mga taong nagbibigay ng proteksiyon sa iyo gaya ng iyong magulang, kamag-anak, kaibigan, pulis, doktor, at bumbero.
162
3DQJNDW�� – Karapatang mabuhayGumawa ng isang liham para sa iyong sarili at gumawa ng pangako:
paano mo mapagaganda ang iyong buhay. Hal: Mahal kong Che, …….. Nagmamahal, Che
ARALIN 5 Kahulugan at Kahalagahan ng Gawaing Pansibiko
%LODQJ�QJ�$UDZ�����DUDZ
Layunin 1. Naibibigay ang kahulugan ng kagalingang pansibiko 2. Natatalakay ang mga gawaing nagpapakita ng kagalingang pansibiko ng
isang kabahagi ng bansa
Paksang AralinPaksa : Kahulugan at Kahalagahan ng Gawaing PansibikoKagamitan : panulat at news clipsSanggunian : Yunit 4, Aralin 5 Learner’s Material, pp. 362–367 K to 12 – AP4KPB-IVd-e-4
Pamamaraan A. Panimula
1. Tumawag ng mga boluntir. Gamit ang kanilang katawan, ipasulat ang mga letrang bumubuo sa mga salitang, gawain at sibika. Ipahula sa pangkat o klase ang nabuong salita. Bigyan ng kredit ang naunang nakahula.
2. Itanong:v� Madali bang hulaan ang mga letra kapag isinusulat gamit ang
katawan?v� Alam ba ninyo ang ibig sabihin ng salitang nabuo ninyo? v� Sa palagay ninyo, ano ang ibig sabihin ng mga salitang, Gawaing
Pansibika? 3. Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga bata. 4. Iugnay ang mga ito sa aralin.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 363. 2. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng tanong. Tanggapin lahat ng
sagot ng mag-aaral. 3. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, p. 363. Talakayin ang mga halimbawang
sagot sa bahaging ito. 4. Ipagawa ang mga gawain sa pp. 365–366.
163
� � *DZDLQ�$�&v� Maaaring pangkatang gawain ang Gawain A.v� Ipasagot ang mga tanong sa Gawain A, p. 365. Ipasulat ang mga
sagot sa notbuk.v� Sundin ang panuto sa Gawain B, p. 365. v� Ipagawa ang Gawain C, p. 365 ng LM.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 367.
PagtatayaIpagawa ang 1DWXWXKDQ�.R, p. 367 ng LM.
Rubric sa Balita
PamantayanMahusay na
Mahusay 4–5
Mahusay2–3
Kailangan pang Paunlarin
0–1Paksa at Pinanggalingan
Malinaw ang paksa at ang mga batayang detalye hinggil dito.
May mga nakaligtaang detalye sa paksa.
Hindi malinaw ang paksa at halos lahat ng detalyeng kaugnay nito.
Organisasyon ng Diwa
May kaugnayan at sunod-sunod ang paksa.
May ilang diwang hindi kaugnay sa paksa.
Hindi magkakaugnay at di sunod-sunod ang mga detalye.
Pananalita at Pagharap sa Klase
Maayos at kawili-wili ang pagbabahagi sa klase.
May kakulangan sa maayos na pagbabahagi sa klase.
Magulo ang pagbabahagi.
Impormasyong Ibinahagi
Sapat ang mga detalye pati na ang mga salitang ginamit.
May kakulangan sa mga detalyeng dapat na ibinahagi.
Magulo, halos walang detalyeng ibinahagi.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang sagot. Pakinggan ang sagot ng mga bata. Ipaliwanag, dagdagan, o iwasto kung kinakailangan.
*DZDLQ�% 1. D 2. A 3. B 4. C 5. A
164
ARALIN 6 Mga Gawain at Epekto ng Gawaing Pansibiko%LODQJ�QJ�$UDZ�����DUDZ
Layunin 1. Nakapagbibigay ng mga halimbawa ng gawaing pansibiko. 2. Naipapaliwanag ang kabutihang dulot ng gawaing pansibiko sa isang bansa. 3. Nahihinuha ang epekto ng kagalingang pansibiko sa pag-unlad ng bansa.
Paksang AralinPaksa : Mga Gawain at Epekto ng Gawaing PansibikoKagamitan : panulat at bond paper na may nakadrawing na pizzaSanggunian : Yunit 4 Aralin 6, Learner’s Material, pp. 368–372 K to 12 – AP4KPB-IVd-e-4
Pamamaraan A. Panimula
1. Maghanda ng kopya ng mga civic pie sa bond paper. Hatiin ito sa walo at sa bawat hati, lagyan ng iba’t ibang gampanin o gawaing pansibiko: v� Tumatangkilik sa mga produktong Pilipinov� Nagtitinda ng mga tiket para sa mga benefit showv� Sumusunod sa mga batas pampublikov� Tinatapon sa tamang lalagyan ang mga basurav� Tumutulong sa paglilinis ng kapaligiranv� Humihinto at nakikiawit kapag narinig ang pagtugtog ng
Pambansang Awit sa paaralan o pampamahalaang tanggapan.v� Tumutugon sa kailangang tulong ng mga senior citizen.v� Lumalahok sa mga gawain ng komunidad
5. Bigyan ng kopya ang bawat mag-aaral. Sabihin ang panuto:v� Pag-aralang mabuti ang civic piev� Sa ilalim ng mga gawaing pansibiko, humanap ng mga kapuwa
mag-aaral na nakagawa na nito at ipalagay ang pangalan.v� Ang unang makalikom ng mga pirma sa bawat hati ng pie ang
magwawagi. 6. Iproseso ang gawain. Itanong: Bakit madali ang paglikom ng mga
pirma? Bakit ito mahirap para sa iba? Sino-sino ang mga nakapirma sa iba’t ibang gawain?
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo, LM,
pahina 368. 2. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat
ang sagot ng mag-aaral. 3. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, p. 368. 4. Talakayin ang paksa. 5. Ipagawa ang mga Gawain A-C.
165
� � *DZDLQ�$�&v� Maaaring pangkatang gawain ang Gawain A.v� Ipasagot ang mga tanong.v� Talakayin ang sagot ng mga bata.v� Ipagawa ang Gawain B, p. 370. Ipasulat ang sagot sa notbuk.v� Ipagawa ang Gawain C. Iwasto ang mga sagot.
6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 371.
PagtatayaIpagawa ang 1DWXWXKDQ�.R, p. 372 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang sagot ng mga bata. Ipaliwanag, dagdagan, o iwasto kung kinakailangan.
*DZDLQ�% 1. D 2. B 3. C 4. D 5. A
*DZDLQ�& 1. Panandalian 2. Pangmatagalan 3. Panandalian 4. Pangmatagalan 5. Pangmatagalan
Takdang Gawain� v� ,SDJDZD�DQJ�1DWXWXKDQ�.R bilang 2. Ipaalaala na dapat maging orihinal
ang iskit na itatanghal. Pangkatin ang klase sa apat.� v� *DPLWLQ�DQJ�rubric sa pagmamarka ng iskit sa ibaba.
Pamantayan Pinakamahusay4-5
Mahusay-husay2-3
Mahusay0-1
Pagbibigay ng Diyalogo
Malinaw, angkop ang lakas o hina ng boses.
Hindi gaanong malinaw at angkop ang boses.
Malabo at hindi maintindihan ang pagbibigay ng dayalogo.
Malikhain at Epektibong Galaw o Pagkilos
Malinaw at may paglalapat ang kilos-galaw, ekspresyon ng mukha, diyalogo, atbp.
Hindi gaanong malinaw at lapat ang pagkilos-galaw.
Walang pagkilos.
166
Kawastuhan ng Diwang nais Ipahayag o Pinapagawa
Malinaw ang mensaheng nais iparating.
Hindi gaanong malinaw ang mensahe.
Malabo ang mensahe.
Malikhaing Pagbubuo at Paggamit ng mga Materyales
Epektibo ang mga materyales, nakadagdag sa ikahuhusay ng pagtatanghal.
Hindi gaanong epektibo.
Walang bisa ang materyales.
Nilalaman Malawak ang kaalamang ibinahagi.
Hindi gaanong malawak ang kaalamang ibinahagi.
Walang bagong kaalamang ibinahagi.
ARALIN 7 Pagpapahalaga ng Mamamayan sa Pagtataguyod ng Pambansang Kaunlaran
%LODQJ�QJ�$UDZ�����DUDZ
LayuninNaipapaliwanag kung paano itinataguyod ng mga mamamayan ang kaunlaran ng bansa.
Paksang AralinPaksa : Pagpapahalaga ng Mamamayan sa Pagtataguyod ng Pambansang
KaunlaranKagamitan : panulat at mga larawanSanggunian : Yunit 4, Aralin 7 Learner’s Material, pp. 373–377 K to 12 – AP4KPB-IVd-f-5
Pamamaraan A. Panimula
1. Magpakita ng 10 larawan sa klase.v� Nakalbong kalikasanv� Nagkalat na kabataan sa ilalim ng tulayv� Naglalakihang gusaliv� Naggagandahang tulay at parkev� Masasaya at malulusog na kabataanv� Nag-aaral na mga kabataan, magandang pasilidad ng paaralanv� Mayabong na kalikasanv� Mga pangkat etniko na nag-aaral sa kani-kanilang komunidadv� Nakangiting mga pahinante o manggagawav� Nagkakamayan na mga pinuno ng bansa
167
2. Tanungin ang mga mag-aaral kung ang larawan ay nagpapakita ng kaunlaran o hindi. Tanungin din kung bakit nila ito nasabi.
3. Magbigay ng pahapyaw na paglalarawan ng ibig sabihin ng salitang kaunlaran.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 373. 2. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat
ng sagot ng mag-aaral. 3. Ipabasa ang aralin sa LM, pp. 373–375. 4. Talakayin isa-isa ang mga paraan ng pagtataguyod ng isang maunlad
na lipunan. 5. Ipagawa ang mga gawain sa pp. 375–376
� � *DZDLQ�$v� Ipabasa ang panuto sa Gawain A, p. 375 ng LM.v� Maaaring sagutin ang mga tanong nang pasalita o ipasulat sa
notbuk.v� Mga tanong:
> Ano ang mga katangian ng isang maunlad na bansa? > Ano-ano ang ginagampanan ng mamamayan bilang bahagi
ng isang bansa? > Bakit mahalaga ang bahaging ginagampanan ng mama-
mayan sa pag-unlad ng bansa? > Paano maitataguyod ng mamamayan ang kaunlaran ng
bansa? > Magbigay pa ng mga paraan ng pagtataguyod ng kaunlaran
ng bansa.v� Talakayin ang mga sagot ng mga bata.
� � *DZDLQ�%v� Ipabasa ang panuto sa Gawain B, p. 376 ng LM.v� Ipasulat ang sagot sa notbuk.v� Mga pangungusap:
> May mga nakatapos sa pag-aaral na umaalis ng bansa upang manilbihan sa ibang bansa.
> Marami ang bilang ng hindi nakababasa at nakasusulat. > Ang mga 15 taong gulang na kabataan pababa ay pinag-
tatrabaho. > Masaya ang nakararaming mamamayan sa panunungkulan
sa pamahalaan. > Sapat at makatuwiran ang kinikita ng mga tao. > Laganap ang rebelyon at krimen sa mga lalawigan. > Maraming dayuhan ang dumadalaw at namumuhunan sa
ating bansa.
168
> Naaabuso ang mga likas na yaman. > Hindi nakikinig sa Pangulo ng bansa at hindi sinusunod ang
mga batas. > Walang krimen na naitala sa loob ng isang buwan.
� � *DZDLQ�&v� Pangkatin ang mga bata sa apat.v� Ipaliwanag ang panuto sa Gawain C, p. 376.v� Ibigay bilang halimbawa:
> Ilalagay ito sa mukha ng isda. Piniling pahayag kung paano makakatulong sa pag-unlad ng bansa: Linangin ang sariling katalinuhan.
> Ilagay sa mga tinik na bahagi sa itaas ng isda: v Mag-aaral nang mabuti v Hindi lumiliban o nahuhuli sa klase. v Nag-aaral ng ibang kasanayan.
> Ilagay sa mga tinik na bahagi sa ilalim ng isda ang mga halimbawa ng mga kabaliktarang detalye o dapat iwasan:
v Pagsasawalang bahala sa pag-aaral v Hindi lubos na paggamit ng mga kasanayan v Pagpapalampas sa mga oportunidad na mapaunlad ang
sarili > Ilagay sa buntot ng isda ang titulo: Kabaliktaran ng
paglinang sa sariling katalinuhan o mga dapat iwasan.v� Gabayan ang mga pangkat sa pagsagot.v� Ipaulat ang kanilang mga sagot sa klase.v� Iproseso ang mga sagot.
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 377.
PagtatayaIpagawa ang 1DWXWXKDQ�.R, p. 377 ng LM.Gamitin ang rubric sa ibaba para sa gawain.
Pamantayan Pinakamahusay Mahusay-husay Mahusay
Paglalahad Malinaw ang pagbibigay ng mensahe
Hindi gaanong malinaw ang pagbibigay ng mensahe
Kailangan pang linawan ang diwang nais iparating
Katumpakan Wasto ang diwang nais iparating tungkol sa ibinigay na paksa
Hindi gaanong wasto ang diwang nais iparating
Kailangan pang wastuhin ang diwang nais iparating
169
Paglalapat Kumpleto, angkop at tama ang pagkakagamit ng salita at larawan/guhit
Hindi gaanong kumpleto, angkop at tama ang pagkakalapat ng salita sa larawan/ guhit
Kailangan pa ng ibayong paglalapat sa islogan at guhit
Craft Masinop ang pagkakagawa
Hindi gaanong pulido ang pagkakagawa
Kailangan pang pakinisin ang likha
Hikayat Malinaw at nakapanghihikayat ang pahayag
Hindi gaanong nakakahikayat ang pahayag
Kailangan pang paunlarin ang pahayag upang makapanghikayat
Takdang GawainSumulat ng pagninilay-nilay kung ano ang maaari mong gawin upang maging
bahagi ng pag-unlad ng bansa.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$Iba-iba ang maaaring sagot.
*DZDLQ�%May bilog na mga bilang ng pangungusap: 4, 5, 7, 10
*DZDLQ�&Maaaring iba-iba ang sagot.
ARALIN 8 Pagpapaunlad ng Sarili, Pagpapaunlad ng Bayan%LODQJ�QJ�$UDZ�����DUDZ
LayuninNaipapaliwanag kung paano nakakatulong sa pag-unlad ng bansa ang
pagpapaunlad ng sariling kakayahan at kasanayan
Paksang AralinPaksa : Pagpapaunlad ng Sarili, Pagpapaunlad ng BayanKagamitan : panulat at tula, Sa Kabataang Pilipino ni Jose RizalSanggunian : Yunit 4 Aralin 8 Learner’s Material, pp. 378–381 K to 12 – AP4KPB-IVd-f-5
170
Pamamaraan A. Panimula
1. Ipabasa nang malakas ang tula. Bigyang-konteksto ito. Sabihin:v� Nanalo ang tula ng unang gantimpala sa isang prestihiyosong
paligsahan kung saan mas maraming Kastila ang lumahok.v� Nasa 16 na taong gulang pa lamang si Rizal noon.
6D�.DEDWDDQJ�3LOLSLQRNi Jose Rizal
Itaas ang iyong noong aliwalasngayon, Kabataan ng aking pangarap!ang aking talino na tanging liwanagay pagitawin mo, Pag-asa ng Bukas!
Ikaw ay lumitaw, O Katalinuhanmagiting na diwang puno sa isipanmga puso nami’y sa iyo’y naghihintayat dalhin mo roon sa kaitaasan.
Bumaba kang taglay ang kagiliw-giliwna mga silahis ng agham at siningmga Kabataan, hayo na’t lagutinang gapos ng iyong diwa at damdamin.
Masdan ang putong na lubhang makinangsa gitna ng dilim ay matitiganmaalam na kamay, may dakilang alaysa nagdurusa mong bayang minamahal.Ikaw na may bagwis ng pakpak na naiskagyat na lumipad sa tuktok ng langitpaghanapin mo ang malambing na tinigdoon sa Olimpo’y pawang nagsisikap.
Ikaw na ang himig ay lalong mairogTulad ni Pilomel na sa luha’y gamotat mabisang lunas sa dusa’t himuntokng puso at diwang sakbibi ng lungkot
Ikaw, na ang diwa’y makapangyarihanmatigas na bato’y mabibigyang-buhaymapagbabago mo alaalang taglaysa iyo’y nagiging walang kamatayan.
171
Ikaw, na may diwang inibig ni Apelessa wika inamo ni Pebong kay rikitsa isang kaputol na lonang maliitginuhit ang ganda at kulay ng langit.
Humayo ka ngayon, papagningasin moang alab ng iyong isip at talinomaganda mong ngala’y ikalat sa mundoat ipagsigawan ang dangal ng tao.
Araw na dakila ng ligaya’t galakmagsaya ka ngayon, mutyang Pilipinaspurihin ang bayang sa iyo’y lumingapat siyang nag-akay sa mabuting palad.
Source: http://www.seasite.niu.edu/tagalog/Other_Language_Activities_(Intermediate_Readings)/Jose%20Rizal%20Readings/sa_kabataang_pilipino.htm
v� Unang ginamit ang salitang Filipino bilang pagtukoy sa ating lahi dahil indiyo ang paratang sa atin ng mga Kastila noon. Ginagamit lamang noon ang Filipino sa mga peninsulares at mga mestisa.
v� Pinapanawagan ni Rizal sa tula na tayo, lalo na ang mga kabataan ay magpakahusay at ialay ang galing sa kapakanan ng bayan.
2. Lagumin ang talakayan sa isang hamon na kung naisip na ni Rizal ito ilang daang taon na ang nakakalipas, hindi ba’t dapat na ginagawa na natin ito matagal na – ang magpahusay at ialay ang galing para sa kapakanan ng bayan.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 378. 2. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng tanong. Tanggapin lahat ng
sagot ng mag-aaral. Iugnay sa aralin. 3. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, pp. 378–380. 4. Talakayin ang mahahalagang punto.
� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang klase sa lima.v� Bigyan ng tig-iisang tanong ang bawat pangkat ayon sa nakasaad
sa bilang: Pangkat I – bilang 1, at iba pa.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat sa pagsagot.v� Ipaulat ito sa klase. Magbigay ng karagdagang paliwanag kung
kinakailangan.
172
� � *DZDLQ�%v� Ipagawa ito bilang indibidwal na gawain.v� Ipasulat ang kanilang sagot sa notbuk.v� Papagbigayin sila ng kaunting paliwanag sa kanilang mga sagot.
� � *DZDLQ�&�v� Sabihin sa mga mag-aaral na pumili ng kapareha.v� Ipagawa ang Gawain C, p. 381 ng LM.v� Ipapaskil ang mga gawa sa isang bahagi ng silid-aralan.v� Iba-iba ang maaaring sagot. Iproseso ito.v� Gamitin ang rubric sa ibaba.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 381.
PagtatayaIpagawa ang 1DWXWXKDQ�.R sa LM, p. 381.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang sagot. Ipaliwanag, dagdagan, o iwasto kung kinakailangan.
*DZDLQ�%Mga bilang na may bituin: 1, 2, 3
*DZDLQ�&
Rubric para sa Comic Strips
Pamantayan Pinakamahusay Mahusay-husay Mahusay
Kahalagahan ng Diwang Nais Iparating
Malinaw at makabuluhan ang diwang nais iparating
Hindi gaanong naiparating ang diwa pati na ang layunin ng komiks
Parehong may kalabuan ang diwa at layunin ng komiks
Katumpakan ng Paglalahad
Angkop ang salitang ginamit sa diyalogo pati na ang daloy ng diwa
Hindi gaanong angkop ang mga salitang ginamit pati na ang daloy ng diwa
Limitado ang salita at daloy ng diwa
Kakintalan ng Guhit Wasto at kawili-wili ang guhit
Hindi gaanong wasto at kawili-wili ang guhit
Hindi maunawaan ang guhit
Takdang GawainIlista ang mga katangian ng isang produktibong mamamayan.
173
ARALIN 9 Mga Katangian ng Produktibong Mamamayan %LODQJ�QJ�$UDZ�����DUDZ
LayuninNaibibigay ang kahulugan at katangian ng pagiging produktibong
mamamayan
Paksang Aralin Paksa : Mga Katangian ng Produktibong MamamayanKagamitan : iba’t ibang larawan ng maunlad na mamamayan at pookSanggunian : Yunit 4 Aralin 9 Learner’s Material, pp. 382–389 K to 12 – AP4KPB
Pamamaraan A. Panimula
1. Ipaskil isa-isa ang mga salita sa pisara.
Pagkamasipag Pagkamaka-Diyos Mapagmahal Malakas at Malusog na Mamamayan May Pakikipagkapuwa Magandang Saloobin sa Paggawa Pumapasok sa takdang oras
2. Papagbigayin ang mga mag-aaral ng mga gawaing naglalarawan sa salita.
3. Iugnay sa aralin ang mga sagot ng mga bata.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa Alamin Mo sa LM, pp. 382–385. 2. Magpabuo ng suliranin. Halimbawa:
a. Sino ang produktibong mamamayan? b. Ano-ano ang katangian ng produktibong mamamayan?
3. Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat na pangkat.
Unang Pangkat – Mamamayang may Magandang Saloobin sa Paggawa Magpasagawa ng dula-dulaan.
Ikalawang Pangkat – May PakikipagkapuwaSa pamamagitan ng circle map, itala ang mga paraan ng pakiki-pagkapuwa.
174
Ikatlong Pangkat – Pumapasok sa Takdang OrasIpaliwanag kung paano nakakatulong sa kaunlaran ng bansa ang pagpasok sa takdang oras.
Ikaapat na Pangkat – Malakas at Malusog na PangangatawanIpaguhit ang halimbawa ng may malalakas at malulusog na pangangatawan. Sumulat ng paliwanag ukol dito.
4. Ipaulat ang gawa ng mga mag-aaral. Talakayin ang paksa. 5. Ipagawa ang mga gawain sa pp. 385–386.
� � *DZDLQ�$v� Ipasagot ang mga katanungan sa Gawain A.
� � *DZDLQ�%v� Sagutin ang mga katanungan sa Gawain B.
� � *DZDLQ�&v� Ipagawa ang Gawain C. Sabihin sa mga mag-aaral ang kahalagahan
ng pagsagot nang tapat sa mga katangian.
6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 386.
PagtatayaIpasagot sa mga mag-aaral ang 1DWXWXKDQ�.R, pp. 387–389.
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQGamit ang parehong pangkat, magpakita ng sayaw o larong kinawiwilihan
ng maraming Pilipino.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. �
2. �
3. �
4. �
5. �
*DZDLQ�% 1. Tamang saloobin sa paggawa 2. Pagiging malusog 3. May pinag-aralan at kasanayan sa paggawa 4. Ginagamit nang wasto ang mga kalakal 5. Nagtitipid sa enerhiya
*DZDLQ�&Iba-iba ang sagot.
175
1DWXWXKDQ�.R 1. B 6. A 2. D 7. B 3. C 8. D 4. D 9. D 5. D 10. B
ARALIN 10 Pagpapahalaga sa mga Kontribusyon ng mga Pilipino sa Daigdig
7DNGDQJ�3DQDKRQ����$UDZ
LayuninNapahahalagahan ang mga pangyayari at kontribusyon ng mga Pilipino sa
iba’t ibang panig ng daigdig tungo sa kaunlaran ng bansa
Paksang AralinPaksa : Pagpapahalaga sa mga Kontribusyon ng mga Pilipino sa DaigdigKagamitan : larawan o video ng mauunlad na pook/kilalang taoSanggunian : Learner’s Material, pp. 390–397 K to 12 – AP4KPB-IVh-6
Pamamaraan A. Panimula
1. Maglunsad ng balitaan na may kinalaman sa paksa. 2. Balik-aralan ang nakaraang talakayan ukol sa produktibong mama-
mayan. 3. Itanong: Paano nakatutulong sa pag-unlad ng bansa ang produktibong
mamamayan? 4. Tanggapin ang mga sagot mula sa mga mag-aaral. Bigyan ng papuri
ang may pinakatamang sagot.
B. Paglinang 1. Magpakita ng video o mga larawan ng mga mauunlad na pook at mga
kilalang tao sa ating bansa. 2. Itanong:
a. Bakit kaya tinatamasa ng mga pook at mga tao sa pinakitang video o mga larawan ang kasaganaan sa kanilang lugar o sa kanilang sarili?
b. Bakit patuloy na dumarami ang mga Pilipino sa ibayong dagat? 3. Gawing lunsaran ang mga tanong. 4. Magpabuo ng suliranin. Halimbawa:
a. Paano pahahalagahan ang mga pangyayari at kontribusyon ng Pilipino sa iba’t ibang panig ng daigdig?
b. Paano sila nakatutulong sa pag-unlad ng bansa?
176
5. Pangkatin ang klase sa lima. Sabihing magtitipon ng mga datos at mahahalagang impormasyon ukol sa larangang nakatalaga sa kanilang pangkat. (Maaari ding magpakita ng mga video o larawan ng mga Pilipino mula sa iba’t ibang panig ng mundo na nagpapakita ng mga kasanayan at tagumpay).Unang Pangkat – Mga Taong Nagpaunlad sa Larangan ng Musika at
SayawIkalawang Pangkat – Mga Taong Nagpaunlad ng Panitikan, Tanghalan,
at PelikulaIkatlong Pangkat – Mga Taong Kilala sa Larangan ng Sining, Iskultura,
at Timpalak KagandahanIkaapat na Pangkat – Mga Taong Nakikilala sa Larangan ng Agham at
TeknolohiyaIkalimang Pangkat – Mga Pilipino sa Ibayong Dagat (Overseas Filipino
Workers) 6. Ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang gawa. Talakayin ang paksa.
Ipasagot: Paano nakatulong sa kaunlaran ng bansa ang mga kontribusyon ng mga Pilipino sa iba’t ibang panig ng daigdig?
7. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, p. 395. Ibigay ang mga panuto sa Gawain A at B. Ipasulat ang kanilang sagot sa notbuk.
8. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 395.
PagtatayaIpasagot ang 1DWXWXKDQ�.R sa LM, pp. 396–397.
Susi ng Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. Panitikan 2. Pagandahan 3. Pagpipinta 4. Agham at Teknolohiya 5. Palakasan
*DZDLQ�% 1. Guillermo Tolentino 2. Megan Young 3. Juan Luna 4. Carlos P. Romulo 5. Overseas Filipino Workers
1DWXWXKDQ�.R 1. A 2. D 3. A 4. A 5. B
177
3DQJZDNDV�QD�*DZDLQPangkatin ang klase sa apat. Bawat pangkat ay magtatanghal ng isa sa
sumusunod: 1. Katutubong Sayaw 2. Awiting Pilipino 3. Dula-dulaan (Ipakita ang magandang epekto sa kabuhayan ng Pilipino mula
sa ibayong dagat.) 4. Dance Interpretation – Pinoy Ako – ng Orange & Lemon
ARALIN 11 Pakikilahok sa mga Programa at Proyekto na Nagtataguyod ng mga Karapatan
7DNGDQJ�3DQDKRQ����DUDZ
Mga Layunin 1. Naipakikita ang pakikilahok sa mga programa at proyekto ng pamahalaan
na nagtataguyod ng mga karapatan ng mamamayan 2. Nakapagsusulat ng sanaysay tungkol sa pagka-Filipino at sa Pilipinas bilang
bansa
Paksang AralinPaksa : Pakikilahok sa mga Programa at Proyekto na Nagtataguyod
ng mga KarapatanKagamitan : mga larawanSanggunian : Learner’s Material, pp. 398–405 K to 12 – P4KPB-IVi-7
Pamamaraan A. Panimula
1. Balik-aralan ang napag-aralan na mga karapatan ng mamamayang Pilipino sa aralin 14.
2. Sabihin na ang pamahalaan ay gumagawa ng mga programa at proyekto upang matugunan ang mga karapatang ito.
3. Itanong kung may alam silang mga programa ng pamahalaan. 4. Itanong: Paano kaya magiging matagumpay ang mga programang ito? 5. Ipaawit ang awiting “Magagawa Natin.”
0DJDJDZD�1DWLQ
Magagawa natin ang lahat ng bagay Ang lahat ng bagay sa mundo Isang bagay hindi magagawa Hindi magagawang nag-iisa
Malulutas natin ang mga problema Kung tayo’y magkaisa Ang suliranin dagling mapaparam Kung tayo’y nagkakaisa.
178
6. Itanong ang sumusunod: a. Ano ang mensahe ng awitin? b. Bakit mahalaga ang pagkakaisa?
7. Sabihin na sa araling ito ay matututunan nila ang kahalagahan ng pakikiisa o pakikilahok sa mga programa ng pamahalaan na nakatutugon sa mga karapatan ng mamamayan upang ang mga ito ay maging matagumpay.
8. Itanong sa mga mag-aaral kung alam nila ang kahulugan ng paki-kilahok.
9. Hingan ang mga mag-aaral ng ideya ukol dito bago ipabasa ang kahulugan nito sa Panimula ng LM, p. 398.
B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga larawan sa Alamin Mo, p. 398 ng LM.
Kung maaari, gumupit ng malalaking katulad na mga larawan. 2. Itanong kung ano ang nakikita nila rito. Itanong kung anong mga
karapatan ang kailangang tugunan sa mga nakalarawan. 3. Sabihin na may mga programa ang pamahalaan upang maitaguyod ang
mga karapatan ng mga mamamayan ngunit hindi ito magtatagumpay kung hindi makikilahok at makikiisa ang mga mamamayan.
4. Ipabasa sa LM ang mga halimbawa ng mga programa at proyekto ng pamahalaan at ang mga paraan ng pakikilahok. Talakayin.
5. Hingan din ang mga mag-aaral ng sarili nilang opinyon kung paano sila makikilahok dito.
6. Maaaring magpabigay ng iba pang programa ng pamahalaan (maaaring programang pambansa o simpleng sa kanilang barangay o paaralan) at kung paano sila makikilahok dito.
Munting basura ibubulsa ko
Magdidilig ng halaman
Titiyaking maayos ang
gamit
Susunod sa alituntunin ng paaraln
Clean, Green and Organized
179
7. Pangkatin ang mga mag-aaral at sabihing kailangan nilang umisip ng isang programa o proyekto at kung paano sila makalalahok dito.
8. Isulat ito sa manila paper sa pamamagitan ng graphic organizer. Hal: proyektong CGO (Clean, Green and Organized) 9. Pag-uulat sa paggabay ng guro. 10. Pagsusuri at pagtalakay sa mga inulat ng mga mag-aaral. 11. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, p. 402 ng LM.
� v� 3DVDJXWDQ�VD�PDJ�DDUDO�DQJ�PJD�NDWDQXQJDQ�VD�*DZDLQ�$�� v� ,SDVDJRW� VD� PJD� PDJ�DDUDO� DQJ� *DZDLQ� %� VD� SDPDPDJLWDQ� QJ�
Think, Pair, and Share. 12. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 402.
�&�� 3DJWDWD\D Pasagutan ang 1DWXWXKDQ�.R, p. 403–405.
Takdang Aralin I. Magpatala sa mga mag-aaral ng mga proyekto ng pamahalaan na nagta-
taguyod ng karapatan at kung paano sila makikilahok.
II. Pangwakas na Gawain 1. Magpagawa ng poster sa mga mag-aaral ukol sa pakikilahok sa programa
o proyekto ng pamahalaan na nagtataguyod ng mga karapatan. 2. Sumulat ng isang sanaysay ukol sa:
a. Pagka-Pilipino b. Bansang Pilipinas
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ�$ 1. 3
2. 3
3. 7
4. 3
5. 7
*DZDLQ�%�Maaaring iba-iba ang sagot. Ang mga kasagutan ay matatagpuan sa LM.
1DWXWXKDQ�.R 1. D 2. D 3. B 4. D 5. C 6. A 7. D 8. A 9. D
180
Iba pang mga Sanggunian
Fernando, Robertita. Alternative Delivery Modes. https://www.boundless.com/political-science/political-participation-and-
voting/voting-as-political-participation/http://www.cwc.gov.ph/index.php/cwc-content-links/49-history-contenthttps://www.google.com.ph/search?q=Etymology+of+the+word%2C+%22Ci
vic%22&ie=utf-8&oe=utf-8&aq=t&rls=org.mozilla:en-US:official&client=firefox-a&channel=sb&gfe_rd=cr&ei=DqvGU4jpNKOL8QeIxIGoDA
http://plato.stanford.edu/entries/civic-education/http://en.wikipilipinas.org/index.php/Civic_Welfare_Training_ServiceGalston, William A. (2001) Political Knowledge, Political Engagement and
Civic Education. Annual Review Political Science. University of Mary Land. 4:217-34.
h t tps : / /www.goog l e . c om/search?q=tamaraw&oq=tamaraw&a-qs=chrome..69i57j0l5.12057j0j1&sourceid=chrome&es_sm=122&ie=UTF-8
https://www.google.com/search?q=lingayen+gulf+pictures&es_sm=122&tb-m=isch&imgil=QkmoynW51gJIOM%253A%253BWMVW5nQW4lCZZM%253Bhttp%25253A%25252F%25252Fnest.su.se%25252Fmnode%25252FAsia%25252F-Philippines%25252Flingayen%25252FLingayengulf.htm&source=iu&pf=m&f-ir=QkmoynW51gJIOM%253A%252CWMVW5nQW4lCZZM%252C_&usg=__R 9 o G p g _ 1 G - P 9 r c r T 8 L k S I T u I P s 0 % 3 D & b i w = 1 0 9 3 & b i h = 5 1 4 & v e -d=0CDIQyjc&ei=JMHaVLblKKO2mAXs1oKYBA#imgdii=_&imgrc=Qkmoy-nW51gJIOM%253A%3BWMVW5nQW4lCZZM%3Bhttp%253A%252F%252Fnest.su.se%252Fmnode%252FAsia%252FPhilippines%252Flingayen%252FLINGAYEN.gif%3Bhttp%253A%252F%252Fnest.su.se%252Fmnode%252FAsia%252FPhilip-pines%252Flingayen%252FLingayengulf.htm%3B694%3B474
181
Lagumang PagsusulitIKAAPAT NA YUNIT
� ,��� .$$/$0$1������ 1. Ano ang tawag sa prinsipyo ng pagkamamamayan batay sa lugar ng
kapanganakan? A. Jus soli C. Naturalisasyon B. Jus sanguinis D. Dual citizenship
2. Ang dating mamamayang Pilipino na naging naturalisadong mamamayan ng ibang bansa ay maaaring maging mamamayang Pilipino muli. Ano ang tawag sa pagkamamamayang ito?
A. Naturalisasyon B. Dual citizenship C. Pagkamamamayan D. Likas na mamamayan
3. Alin sa sumusunod ang kabilang sa likas na karapatan? A. Bumoto C. Mabuhay B. Maglaro D. Mag-aral
4. Anong uri ng karapatan ang nauuukol sa ugnayan ng mamamayan at pamahalaan?
A. Sibil C. Panlipunan B. Politikal D. Pangkabuhayan
5. Binigyang-halaga ang karapatan ng bawat mamamayan sa Saligang Batas ng 1987 upang mapangalagaan ito at makapamuhay nang matiwasay ang mga tao sa lipunan. Ano ang dapat na maging kaakibat nito?
A. Batas C. Kasunduan B. Tungkulin D. Alituntunin
6. Isa sa mga katangian ng isang dayuhan upang maging naturalisadong Pilipino ay ang paninirahan nang tuloy-tuloy sa Pilipinas sa loob ng sampung taon. Kailan ito maaaring mapaikli ng limang taon?
A. Kung ang isang dayuhan ay mayaman. B. Kung ang isang dayuhan ay tanyag sa kaniyang bansa. C. Kung ang isang dayuhan ay nakapangasawa ng isang Pilipino. D. Kung ang isang dayuhan ay may kilalang mataas na opisyal sa
Pilipinas. 7. Alin sa sumusunod ang tungkulin ng isang mamamayang Pilipino?
A. Magsimba tuwing Linggo. B. Sumunod sa utos ng magulang. C. Magkaroon ng negosyo sa Pilipinas. D. Sumunod sa batas at sa maykapangyarihan.
182
8. Anong termino ang tumutukoy sa pinakamataas na kabutihang makakamit at mararanasan ng mga mamamayan?
A. Gawaing pansibiko B. Kamalayang pansibiko C. Kagalingang pansibiko D. Produktibong mamamayan
9. Alin ang sakop ng Kagalingang Pansibiko? A. Edukasyon, Negosyo, Pagbisita ng Papa, Isports B. Edukasyon, Kalusugan, Pananakop, Giyera C. Edukasyon, Kalikasan, Kabuhayan, Kababaihan D. Edukasyon, Kalikasan, Kabuhayan, Kalusugan
10. Anong mga salita ang maaaring kabahagi ng Kagalingang Pansibiko? A. Bayanihan, Boluntarismo o Pagkukusang-loob B. Pagkukusang-loob, Kalakasan C. Pagkukusang-loob, Kasipagan D. Bayanihan, Katapatan
11. Anong pahayag ang maaaring itumbas sa kaunlaran? A. Tapat na mamamayan B. Masaganang buhay C. Tiyak na negosyo, walang katiyakan sa serbisyo D. Mabuting pamamahala
12. Ano ang salitang pinagmulan ng kagalingang pansibiko na ang ibig sabihin ay pagbuwis ng buhay para sa kababayan?
A. Civique C. Civil B. Civilian D. Citizen
II. 3526(62�.$6$1$<$1������ 13–20. Punan ang graphic organizer ng mga katangian ng produktibong
mamamayan at kaakibat na kagalingan na maaaring idulot nito.
Katangian
Produktibong Mamamayan
Dulot na Kagalingan
13.14.15.16.
17.18.19.20.
21–26. Bilang mag-aaral sa ikaapat na baitang, paano mo pahahalagahan ang sumusunod na mga karapatan?
21–22. Karapatan sa paglalaro 23–24. Karapatang makapag-aral 25–26. Karapatang mahalin ng magulang
183
�,,,�� 3$*�81$:$������ 27. Si Juan ay isang sundalong Pilipino na naitalaga sa Mindanao. Nang
nagkaroon ng labanan ang Abu Sayaf at mga sundalo ng pamahalaan, natakot siya at nangibang-bansa. Ano ang maaaring mangyari sa kaniya? Ano ang dapat niyang ginawa?
28. Ano ang kahalagahan ng paglahok sa gawaing pansibiko? Paano ka makikilahok dito? Paano mo aanyayahan ang iba na lumahok dito?
29. Bilang isang mag-aaral, paano mo maipakikita ang pagsunod sa batas at paggalang sa maykapangyarihan? Bakit kailangan mo itong gawin?
30. Nagkaroon ng proyekto sa inyong barangay na: “Mumunting basura, ibulsa mo.” Ano ang iyong dapat gawin?
31. Tuwing Lunes nagkakaroon ng pagtataas ng watawat sa inyong paaralan. Ano ang dapat mong gawin? Gagawin mo ba ito tuwina? Bakit?
32. Sumali ka sa samahan ng mga Iskawt sa inyong paaralan. Ano ang pinakamabuti mong gawin? Paano mo pahahalagahan ang pagiging iskawt?
33. Tuwing Linggo isinasama ka ng iyong magulang sa pagsisimba. Isang araw, niyaya ka ng kaklase mong iba ang relihiyon sa kanilang simbahan. Napansin mong iba ang kanilang paraan ng pagsimba. Ano ang iyong gagawin? Bakit mo ito gagawin?
34. Ibinili ka ng iyong tatay ng bagong ipod. Ano ang iyong dapat gawin? 35. Magiging maunlad ang bansa kung ang mga mamamayan mismo ay
mangangalaga ng kanilang sarili. Tama ba ito? Bakit mo nasabi? 36. Nais mong ipakita sa iyong nakababatang kapatid ang ilang halimbawa
ng pagiging makabayan na kaya niyang gayahin. Ano-ano ang ipakikita mo? Bakit ito ang mga gagawin mo?
�,9��� 352'8.72�3(5)250$1&(������ 38. Gumuhit ng isang karapatang sibil na may katapat na tungkulin nito. 39. Gumawa ng sariling islogan ukol sa karapatan ng mga bata. 40. Bilang isang anak, paano mo maipakikita ang tungkulin mo sa iyong
mga magulang? Iguhit ito. 41. Ipakita sa pamamagitan ng pagguhit ang paggalang sa watawat. 42. Gumawa ng isang islogan kung paano mo maaaring ipagtanggol ang
ating bansa laban sa mga bumabatikos o naninira dito. 43. Gumawa ng isang album na nagpapakita ng pagiging produktibong
mamamayan. 44. Lumikha ng isang tula na may dalawang saknong hinggil sa maunlad
na Pilipinas.
184
Rubric sa Pagguhit ng Larawan
Krayterya Katangi-tangi4
Mahusay3
Katamtaman2
Kailangan pa ng Dagdag na Pagsasanay
1Interpretasyon Lubhang
makabuluhan at wasto ang mensaheng binigyan ng interpretasyon.
Makabuluhan at wasto ang mensaheng binigyan ng interpretasyon.
Hindi gaanong makabuluhan at wasto ang mensaheng binigyan ng inter-pretasyon.
Mali ang mensaheng binigyan ng inter-pretasyon.
Estilo Angkop na ang estilo at materyales na ginamit.
Angkop ang estilo at materyales na ginamit.
Hindi gaanong angkop ang estilo at materyales na ginamit.
Hindi angkop ang estilo at materyales na ginamit.
Pagka-masining Napaka-masining ang pagkaguhit.
Masining ang pagka-guhit.
Hindi gaanong masining ang pagkaguhit.
Hindi masining ang pagkaguhit.
Pagka-kagawa Napakalinis ang pagkagawa.
Malinis ang pagkagawa.
Hindi gaanong malinis ang pagkagawa.
Hindi malinis ang pagkagawa.
Kawastuan Wasto ang ipinakita sa larawan.
May ilang mali sa larawan.
Maraming mali sa larawan.
Mali ang larawan.
185
Rubric sa Islogan
Pamantayan Napakahusay Mahusay KatamtamanKailangan pa ng dagdag na pagsasanay
Paglalahad Malinaw na nailahad ang mensahe.
Hindi gaanong malinaw ang mensahe.
May kalabuan ang mensahe.
Malabo ang mensahe.
Kawastuan Wasto ang detalye ng mensahe.
May isa o dalawang mali sa detalye ng mensahe.
May mga mali sa mga detalye ng mensahe.
Mali ang mensahe.
Kompleto Kompleto ang detalye ng mensahe.
May isang kulang sa detalye ng mensahe.
May ilang kulang sa detalye ng mensahe.
Maraming kulang sa detalye ng mensahe.
Pagkakagawa Napaka-masining ang pagkakagawa.
Masining ang pagkakagawa.
Ordinaryo ang pagkakagawa.
Magulo ang pagkakagawa.
Hikayat Lubhang nakahihikayat ang mensahe.
Nakahihikayat ang mensahe.
Di-gaanong nakahihikayat ang mensahe.
Hindi naka-hihikayat ang mensahe.
186
Talahuluganan
A
DKHQVL\D�– sangay ng pribado at pampublikong tanggapan/opisina.
DOWLWXG – kataasan ng isang lugar.
DUNLSHODJR – tumutukoy sa pangkat ng mga pulo, tinatawag din itong kapuluan.
B
EDWLG – alam.
bukal – anyong tubig na nagmumula sa ilalim ng lupa.
bulkan – mataas na bahaging lupa na may bunganga sa tuktok.
bundok – mataas na bahagi ng anyong lupa; pinakamataas na anyong lupa.
EXURO – mataas na lupa na mas mababa sa bundok; pabilog ang itaas nito.
&
climate change – hindi pangkaraniwang pangyayari sa kalikasan na maaaring makapagpabago sa komposisyon ng atmospera.
FXUIHZ�– uri ng ordinansa na naglilimita ng oras ng pamamalagi sa lansangan.
'
GDJDW – bahagi ng karagatan.
GD\XKDQ�– banyaga/mga bagong dating sa lugar o bayan; tawag sa mga tao na hindi Pilipino o may ibang nasyonalidad.
GHOHJDV\RQ – pangkat ng mga delegado upang katawanin ang isang pangkat (na pampolitika o panlipunan) sa isang kalipunan o pagtitipon.
demographic map – mapang pampopulasyon.
187
'HSDUWPHQW� RI� (QYLURQPHQW� DQG� 1DWXUDO� 5HVRXUFHV – isang ahensiya o departamento ng pamahalaan na nangangasiwa at nag-aalaga sa kapakanan ng kalikasan at mga likas yaman ng bansa.
GL�PDWHU\DO� QD� NXOWXUD – ang mga kaugalian, tradisyon, panitikan, musika, sayaw, paniniwala at relihiyon, pamahalaan at hanapbuhay ay sumasaklaw sa di-materyal na kultura. Ang mga ito ay nagpasalin-salin sa iba’t ibang panahon.
GLVNULPLQDV\RQ – pagtatangi, di parehong pakikitungo.
dual citizenship – ang mga dating mamamayang Pilipino na naging mamamayan ng ibang bansa sa pamamagitan ng naturalisasyon ay muling naging mamamayang Pilipino.
E
HKHNXWLER – tagapagpaganap, tagapangasiwa.
HNVSORUDV\RQ – pagsisiyasat sa mga pook o lugar na hindi pa alam, pagsasaliksik, at pagtuklas.
HSHNWR – naging bunga at sanhi ng mga pangyayari.
HVWHUR – bahagi ng bunganga ng ilog na tagpuan ng agos at dagat, kanal.
expatriation – Itinakwil ang kaniyang pagkamamamayan at nag-angkin ng pagkamamamayan ng ibang bansa.
G
global warming – lubhang pag-init ng atmospera dulot ng mga makabagong makinarya na ginagamit sa mga pabrika na nagbubuga ng mga usok na nagiging dahilan ng pagkasira ng ozone layer.
JROSR – bahagi ng karagatan na karaniwang nasa bukana ng dagat.
H
hanging amihan – malamig na hanging buhat sa hilagang-silangan.
KDQJLQJ�KDEDJDW – hanging mainit buhat sa timog-kanluran.
188
hanging monsoon – paiba-ibang direksiyon ng ihip ng hangin batay sa kung saang lokasyon mas mainit o malamig.
hazard map – mapang nagpapakita ng mga lugar na may panganib sa kalamidad tulad ng lindol, bagyo, baha, tsunami, at pagguho ng lupa.
I
illegal logging – bawal at walang habas na pagputol ng mga puno
ilog – mahaba at paliko-likong anyong tubig na tumutuloy sa dagat.
LPSOXZHQVL\D�– pagtulad o paggaya sa mga bagay o gawi ng mga dayuhan.
LQGXVWUL\DOLVDV\RQ – pagbabago at pag-unlad ng lugar at kapaligiran.
informal settler – sinumang naninirahan sa isang bahay o pook nang walang pahintulot o hindi niya dapat tirahan.
LULJDV\RQ – pagpapalabas ng tubig sa mga lupaing taniman sa pamamagitan ng mga ginawang kanal o patubig.
J
Jus sanguinis – pagkamamamayan na naaayon sa dugo o pagkamamamayan ng kaniyang mga magulang o isa man sa kanila.
Jus soli – pagkamamamayan na naaayon sa lugar ng kaniyang kapanganakan anuman ang pagkamamamayan ng kaniyang mga magulang.
.
NDND\DKDQ�– taglay na abilidad o kagalingan sa pamumuno.
kalakal – bagay na ibinibenta, ipinapalit, at iniluluwas sa loob at labas ng bansa.
kalamidad – kapahamakan.
NDSDOLJLUDQ – kabuuan ng mga kondisyon na pumapaligid at nakaiimpluwensiya sa isang organismo (Agno).
NDSDWDJDQ – malawak at patag na lupang sakahan; malawak na lupain na patag at mababa.
189
NDSD\DSDDQ�– pagpapanatili ng katahimikan at kaayusan ng bansa.
NDUDJDWDQ – pinakamalalim, pinakamalawak, at pinakamalaki sa lahat ng anyong tubig.
NDUDSDWDQ – anumang bagay o mga paglilingkod na tinatamasa dapat tamasahin ng isang tao na naaayon sa batas; mga kapakinabangan o pribilehiyo na tinatamasa ng bawat kasapi.
NDUDSDWDQ�QJ�QDVDVDNGDO – Ito ang mga karapatang nangangalaga sa nasasakdal sa anumang kasalanan upang mabigyan ang mga ito ng makatarungang paglilitis.
NDUDSDWDQJ� SROLWLNDO – Ito ay mga karapatang nauukol sa ugnayan ng mamamayan sa pamahalaan.
NDUDSDWDQJ� SDQOLSXQDQ� DW� SDQJNDEXKD\DQ – Ito ay mga karapatang nakatutulong sa pangangalaga ng kapakanan at kabuhayan ng mga mamamayan.
NDUDSDWDQJ�VLELO – mga karapatang nauukol sa pagtamasa ng mga mamamayan ng kapayapaan at kaligayahan sa buhay.
NLSRW – makipot na anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking anyong tubig.
NRPHQWDU\R – paglalahad ng kuro-kuro, puna, o opinyon.
NRRSHUDWLED – samahang pangkalakal na itinatag ng lima o higit pang kasapi na ginagamitan ng puhunan ng bawat kasapi at nagbabalik ng tubo sa puhunan o pinamili.
NXOWXUD – paraan ng pamumuhay ng isang pangkat ng mga tao sa isang lugar; nagbibigay ng pagkakakilanlan ng isang mamamayan.
/
lambak – patag na lupa sa pagitan ng mga bundok.
ODZD – anyong tubig na halos napapaligiran ng lupa.
libelo – paninirang-puri.
OLNDV�ND\DQJ�SDJ�XQODG – pagtungo sa pangangailangan at aspirasyon ng mga tao nang hindi kinukompormiso ang abilidad ng susunod na henerasyon na makamit ang kanilang pangangailangan.
190
OLNDV� QD� NDUDSDWDQ – karapatang ipinagkaloob ng Diyos sa tao upang makapamuhay nang matiwasay at maligaya.
OLNDV�QD�\DPDQ – mga pananim, hayop, halaman, at iba pang pinagkukunang-yaman na makikita sa mga anyong-lupa at anyong-tubig.
OLSXQDQ – binubuo ng iba’t ibang kasapi.
OLULNR – pagpapahayag ng damdamin at emosyon.
OLVHQVL\D – kapahintulutan o laya sa paggawa ng anuman na nakukuha sa mga awtoridad upang maisagawa ang isang negosyo, propesyon, o iba pang gawain.
look – bahagi ng dagat na nakapasok sa baybayin nito.
M
PDJVDVDND – isang taong nagsasaka sa bukid o bahagi ng anyong lupa.
makabuluhan – may saysay.
PDQJLQJLVGD – isang taong nangingisda sa mga bahagi ng anyong tubig.
PDSDJNDZDQJJDZD – matulungin sa kapuwa/walang pinipiling tutulungan.
maritime – insular; tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa isang bansa.
PDVXVL�– matagal na pinag-iisipan ang mga plano o mga gagawin.
PDWHU\DO�QD�NXOWXUD – kinabibilangan ng mga bagay na pisikal o nakikita tulad ng pagkain, kasuotan, tirahan, alahas, gusali, at mga kasangkapan.
medical mission – pangkat ng mga doktor, nars at iba pang volunteer na sama-samang naglunsad ng tulong medikal lalo sa mahihirap na mamamayan.
PLQLPLWKL�– pinapangarap na maabot at mapagtagumpayan.
PRGHUQLVDV\RQ – pagkamakabago.
mouse deer – pilandok.
mungkahi – isang pag-aanyaya sa taong gusto mong magkaroon ng isang mabuti at tamang gawain.
191
N
QDVDVDNGDO – inirereklamo.
QDWDWDQJL – naiiba, nabubukod, o pambihira.
QDWXUDOLVDGRQJ�PDPDPD\DQ – mga dayuhan na naging mamamayang Pilipino dahil sa proseso ng naturalisasyon.
QDWXUDOLVDV\RQ – ay isang legal na paraan kung saan ang isang dayuhan na nais maging mamamayan ng isang bansa ay sasailalim sa isang proseso sa korte o hukuman.
QHJRV\DQWH�– nagbebenta ng iba-ibang produkto o serbisyo.
P
3DFLILF� 5LQJ� RI� )LUH – lugar o bahagi ng Karagatang Pasipiko kung saan nakalatag ang mga aktibong bulkan; kilala rin sa tawag na Circum-Pacific Belt.
SDJ�DDQJNDW�– pagbili ng produkto mula sa ibang bansa.
3KLOLSSLQH� $WPRVSKHULF�� *HRSK\VLFDO�� $VWURQRPLFDO� DQG� 6FLHQWLILF�$GPLQLVWUDWLRQ��3$*$6$� – ahensiya ng pamahalaan na nangangasiwa sa mga paparating na bagyo at iba pang kondisyon o kalagayan ng panahon.
SDJEDKD� DW� SDJJXKR� QJ� OXSD – epekto ng pagpuputol ng mga malalaking punongkahoy lalo sa kabundukan.
SDJNDNDLQJLQ – paglilinis o paghahawan ng bahagi ng gubat o bundok sa pamamagitan ng pagsunog.
SDJNDNDNLODQODQ – isang proseso ng pagyari at pagbibigay-kahulugan na nagmumula sa kagustuhang mapaiba.
SDJNDPDPDPD\DQ� – pagiging kasapi o miyembro ng isang bansa ayon sa itinatakda ng batas.
SDJSXSXVOLW�– lihim na pagpapasok o paglalabas ng mga produkto sa bansa.
SDJVXORQJ – pag-unlad.
SDPDQDQJ�SRRN – mga antigong estruktura at kagamitan.
SDQDQDJXWDQ – dapat gawin ng isang sektor o tao para sa kaniyang sarili at para sa kaniyang bayan.
192
pandaka pygmaea – tabios; isa sa pinakamaliit na isda sa buong mundo.
SDQJNDW�HWQLNR – grupo ng mga tao na may iisa at sariling kultura na tatak ng kanilang pagkakakilanlan.
SD\DSD – tahimik.
3KLOLSSLQH�HDJOH – agila na kulay tsokolate at abo; matatagpuan sa Pilipinas.
3+,92/&6 – ahensya ng pamahalaan na namamahala sa mga pagkilos ng mga bulkan sa bansa.
SLJHRQ�OX]RQ�KHDUW – kalapating may kulay pulang hugis puso sa may dibdib nito.
SROXV\RQ – pagdumi ng hangin, tubig, o kapaligiran dahil sa maling paggamit o pag-aabuso ng mga likas na yaman.
SRSXODV\RQ – tumutukoy sa bilang ng mga taong naninirahan sa isang tiyak na lugar.
SURGXNWR�– bagay na ipinoprodyus o nililikha ng kalikasan, industriya o sining (Agno).
R
recycle – muling paggamit ng mga luma o patapong bagay upang mapakinaba-ngan pa.
reduce – pagbabawas ng mga basura sa paligid.
UHKDELOLWDV\RQ – pagbabagong-tatag, pagbabagong-buhay.
UHVSRQVLELOLGDG – tungkuling nakaatang sa isang tao o pangkat.
reuse – muling paggamit o pagkumpuni sa mga patapong bagay na maaari pang pakinabangan.
S
VDJLVDJ�– nagbibigay ng kahulugan sa mga natatanging mga pananda; simbolo.
6DOXDJ�,VODQG – pinakadulong pulo sa gawing timog ng bansa.
VDQLWDV\RQ – kalinisan, kalusugan.
193
VDULOLQJ�SURGXNWR – mga bagay o kalakal na gawa sa sariling bansa.
VHJXULGDG�– proteksiyon.
VLPEROR – panandang nakikita sa pamamagitan ng paglalarawan.
storm surge – hindi pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat o karagatan dulot ng malakas na hanging dala ng bagyo.
T
WDODPSDV – patag na lupa sa ibabaw o itaas ng bundok.
WDORQ – tubig na umaagos mula sa mataas na lugar.
tarsier – mamag; matatagpuan sa Bohol.
WHNQLNDO – may kinalaman sa tama o tiyak na bahagi ng anumang sining o siyensiya.
WHPSHUDWXUD – nararanasang init o lamig sa isang lugar.
WUDGLV\RQ – kaugalian na naipapasa sa salit-saling lahi.
WVDQHO – anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking katawan ng tubig.
WVXQDPL – di pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat sa normal nitong lebel bunga ng paglindol.
WXQJNXOLQ – mga gawain o mga bagay na dapat isagawa ng isang tao o mamamayan.
<
<¶DPL�,VODQG – pinakadulong pulo sa gawing hilaga ng bansa.
Top Related