รายงานผลการวจย
เร�อง
การสรรหาตวช� วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวน
รวมของชมชน กรณเวยงกมกาม จงหวดเชยงใหม
Sustainable Historic Tourism Indicators Selection by Community
Participation: Case of Wiang Kum Kam, Chiang Mai
โดย
วราภรณ งามสมสข และ รตนา โพธสวรรณ
มหาวทยาลยแมโจ
2555
รหสโครงการวจย มจ.2-54-085
รายงานผลการวจย
เร�อง การสรรหาตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวนรวมของชมชน
กรณเวยงกมกาม จงหวดเชยงใหม
Sustainable Historic Tourism Indicators Selection by Community Participation: Case of
Wiang Kum Kam, Chiang Mai
ไดรบจดสรรงบประมาณวจย ประจาป 2554
จานวน 50,000 บาท
หวหนาโครงการ ดร.วราภรณ งามสมสข
ผรวมโครงการ ผชวยศาสตราจารย ดร. รตนา โพธสวรรณ
งานวจยเสรจส�นสมบรณ
1 ธนวาคม 2555
กตตกรรมประกาศ
ในการศกษาวจยคร� งน� ผวจ ยขอขอบพระคณ สานกวจยและสงเสรมวชาการ
การเกษตร มหาวทยาลยแมโจ ท�ไดใหทนสนบสนนการวจยในปงบประมาณ 2554 เพ�อเปนการ
พฒนาบคลากรของมหาวทยาลย และขอขอบคณ รศ.ดร.วราภรณ ปญญาวด ท�ปรกษาโครงการวจย
พรอมดวยผน าชมชนและชาวบานบานชางค� า หมท� 11 ต. ทาวงตาล อ. สารภ จ. เชยงใหม ท�
อนเคราะหในการเกบรวบรวมขอมลและเอ�ออานวยสถานท�ในการจดการประชมกลม เพ�อใชใน
การวจยในคร� งน� รวมถงคณวนเพญ ดวงมาราช และเจาหนาท�ฝายยทธศาสตรและประสานงานวจย
สานกวจยและสงเสรมวชาการการเกษตรทกทาน ท�ใหคาปรกษาในทกเร�องระหวางการทาการวจย
น� ผวจยจงขอขอบคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน�
ท�งน� ผวจยขอขอบคณคณเก นนทะเสน ท�ใหความชวยเหลอในการประชมกลม
พรอมกบไดแสดงความคดเหนตางๆ ท�เก�ยวของ อนเปนประโยชนจนกระท�งทาใหงานวจยฉบบน�
เสรจสมบรณ
ผวจย
ก
สารบญ
หนา
สารบญตาราง ค
สารบญภาพ ง
บทคดยอ 1
Abstract 2
บทท� 1 บทนา 3
ความสาคญของปญหา 3
วตถประสงคของการวจย 5
ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ 6
ขอบเขตของการวจย 6
บทท� 2 การตรวจเอกสาร 7
แนวคดและทฤษฏ Conjoint Analysis 7
ข �นตอนในการศกษา 9
การประยกตใชทฤษฏ Conjoint Analysis 11
แนวคดการจดการการทองเท�ยว 12
แนวคดการทองเท�ยวย �งยน 13
แนวคดการพฒนาแหลงทองเท�ยวย �งยน 15
แนวคดการมสวนรวมของชมชน 18
ปจจยท�มผลตอการมสวนรวมของชมชน 18
แนวคดการมสวนรวมของชมชนในการจดกาการทองเท�ยว 21
งานวจยท�เก�ยวของดานการทองท�ยว 22
ข
สารบญ (ตอ)
หนา
บทท� 3 วธการวจย 28
ประชากรกลมตวอยางในการวจย 28
ประวตความเปนมาของเวยงกมกาม 29
เคร�องมอในการวจย 36
วธการเกบรวบรวมขอมล 36
การวเคราะหขอมล 36
บทท� 4 ผลการศกษา 38
สวนท� 1 ขอมลท�วไปของตวแทนผตอบแบบสอบถาม 38
สวนท� 2 การมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการการทองเท�ยว 43
สวนท� 3 ความพงพอใจตอคณลกษณะตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน 45
บทท� 5 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ 54
สรปและอภปรายผลการวจย 54
ขอเสนอแนะ 57
เอกสารอางอง 58
ภาคผนวก ก.ตารางผนวกตวช�วดความย�งยน 63
ภาคผนวก ข.แบบสอบถามท�ใชในการวจย 77
ภาคผนวก ค.ภาพประกอบการวจย 81
ค
สารบญตาราง
หนา
ตารางท� 4.1 เพศของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 38
ตารางท� 4.2 ชวงอายของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 38
ตารางท� 4.3 การนบถอศาสนาของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 39
ตารางท� 4.4 สถานภาพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 39
ตารางท� 4.5 ระดบการศกษาของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 40
ตารางท� 4.6 อาชพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 40
ตารางท� 4.7 รายไดท�งหมดของครวเรอนตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามกอนหกภาษ 41
ตารางท� 4.8 สถานในครวเรอนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 42
ตารางท� 4.9 สถานะในชมชนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 42
ตารางท� 4.10 ระยะเวลาท�อาศยอยในชมชนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 42
ตารางท� 4.11 ชาวบานในชมชนควรมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเท�ยว 43
ตารางท� 4.12 ชาวบานในชมชนเคยแสดงความคดเหนในการบรหารจดการการทองเท�ยว 43
ตารางท� 4.13 ครอบครวตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามมรายไดจากการทองเท�ยว 44
ตารางท� 4.14 สมาชกในชมชนเขาเปนกรรมการบรหารจดการการทองเท�ยว 44
ตารางท� 4.15 รปแบบการจดการการทองเท�ยวในปจจบนมความเหมาะสมหรอไม 45
ตารางท� 4.16 คาน� าหนกความสาคญท�ไดจากแบบจาลองความพงพอใจตอคณลกษณะ
ตวช�วดความย�งยนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 46
ตารางท� 4.17 ผลวเคราะหแบบจาลองความพงพอใจตอคณลกษณะตวช�วดการทองเท�ยวเชง
ประวตศาสตรอยางย �งยนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม 50
ตารางท� 4.18 คาความพอใจรวมของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามตอชดคณลกษณะ
ตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน 52
ตารางท� 5.1 ตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวนรวมของชมชน 57
ง
สารบญภาพ
หนา
ภาพท� 1 ความสมพนธระหวางความพงพอใจกบระดบคณลกษณะท�มลกษณะเปนแบบเสนตรง
เปนแบบจดอดมคต และแบบไมตอเน�อง 8
ภาพท� 2 การประชมกลมตวแทนชาวบาน 81
ภาพท� 3 การประชมกลมตวแทนชาวบาน 81
ภาพท� 4 การประชมกลมตวแทนชาวบาน 82
1
การสรรหาตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย�งยน โดยการมสวนรวมของชมชน
กรณเวยงกมกาม จงหวดเชยงใหม
Sustainable Historic Tourism Indicators Selection by Community Participation:
Case of Wiang Kum Kam, Chiang Mai
วราภรณ งามสมสข1 และรตนา โพธสวรรณ1
Waraporn Ngamsomsuke1 and Ratana Pothisuwan1
1คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยแมโจ จ.เชยงใหม 50290
บทคดยอ
การวจยน�ทาการสรรหาตวช� วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวนรวม
ของชมชน กรณเวยงกมกาม จงหวดเชยงใหม โดยทาการสอบถามกลมตวอยางท�เปนตวแทนชาวบาน
หมท� 11 บานชางค�า จานวน 178 ครวเรอน ดวยแบบสอบถาม ดวยวธ Conjoint Analysis ซ� งผลการ
วเคราะหคาสถต Pearson's R=0.893 และ Kendall's tau=0.739 แสดงวาคาท�ไดจากแบบจาลองความพง
พอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม มความเหมาะสมอยในระดบท�ด และทาใหทราบถง
ตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน ท�มาจากชาวบานในชมชน ประกอบดวยตวช� วด 4
ดาน คอดานเศรษฐกจ (3 ใน 4 ของชาวบานในชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว) ดานสงคม (สดสวนคา
เขาชมรอยละ 40 ท�นามาพฒนาชมชน และ 3 ใน 4ของคณะกรรมการจดการการทองเท�ยวมาจาก
ชาวบานในชมชน) ดานวฒนธรรม (ไดรบงบประมาณเพ�อการบรณะ ซอมแซมโบราณสถานรอยละ 20
เม�อเปรยบเทยบกบดานอ�นๆ) และดานส�งแวดลอม (ความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน
ควรสงไดไมเกน 10 เมตร และระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน ควรต�งอยหางกนไม
นอย กวา 50 เมตร คาสาคญ: ตวช� วด การทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย�งยน การมสวนรวมของชมชน วธ Conjoint Analysis
2
Abstract
This research targets to select the sustainable historic tourism indicators by community
participation at Wiang Kum Kam, Chiang Mai province and 178 households of Moo 11 Ban Chang
Kham were represent residents sampling. The questionnaire and Conjoint Analysis were applied in
this research. The statistical results of Pearson's R equaled 0.893 and Kendall's tau equaled 0.739
showed that the satisfaction model was at good level. The Conjoint Analysis results presented the
sustainable historic tourism indicators by community participation in 4 dimensions: economic
dimension (3/4 of villagers earn from tourism), social dimension (40% of entrance fee is brought to
develop community and 3/4 of tourism management committees are from local villagers), cultural
dimension (20% of annual budgets is shared for historic restoration) and environmental dimension
(the height of the surrounding buildings should not high exceed 10 meters and the distance between
the historic sites and surrounding building should located not less than 50 meters). Keywords: Indicators, Sustainable Historic Tourism, Community Participation, Conjoint Analysis
4
บทท� 1
บทนา
ความสาคญของปญหา
ประเทศไทยเปนประเทศท�มทรพยากรธรรมชาตท�สวยงาม มความหลากหลายของแหลง
ทองเท�ยว รวมท�งเอกลกษณทางวฒนธรรมของชาวไทยท�มมตรไมตร ทาใหประเทศไทยมความ
พรอมดานการทองเท�ยวอยางมาก จากสถต พบวาในป พ.ศ. 2548 ประเทศไทยมรายไดจากการ
ทองเท�ยวสงถง 367.38 ลานบาท และเพ�มสงข�นถง 585.96 ลานบาทในป พ.ศ. 2553 โดยมอตราการ
เพ�มข�นเฉล�ยรอยละ 11.90 ตอป (กรมการทองเท�ยว, 2553) และเม�อมการจดต�งประชาคมเศรษฐกจ
อาเซยนในป พ.ศ.2558 องคการการทองเท�ยวโลกคาดการณวา จะมจานวนนกทองเท�ยวท�จะเดนเขา
มาทองเท�ยวในกลมประเทศอาเซยนประมาณ 120 ลานคน และจะทาใหจานวนประชากรของ
ประเทศกลมอาเซยนมประมาณ 600 ลานคน (หรอ 1 ใน 10 ของจานวนประชากรท�งโลก) สงผลให
ประเทศไทยซ�งต�งอยใจกลางของกลมประเทศ กลายเปนจดสนใจดานการคาและการลงทนกบตลาด
อ�นนอกภมภาคข�นมาทนท ทาใหนกลงทนชาวตางชาตใหความสนใจในการเขามาลงทนเพ�มมาก
ข�น โดยเฉพาะอตสาหกรรมการทองเท�ยว
ยทธศาสตรดานการทองเท�ยวเชงประวตศาสตร ซ�งระบในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม
แหงชาตฉบบท� 10 (พ.ศ. 2550-2554) มงเนนจดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรใหมความเปนเลศ
เหนอคแขงในภมภาคเอเซยตะวนออก – แปซฟค รวมถงการอนรกษและพฒนามรดกทาง
วฒนธรรมใหคงอยอยางย �งยน โดยมงรกษาและใชประโยชนจากมรดกทางวฒนธรรม เพ�อเพ�ม
มลคาทางการทองเท�ยว ซ� งเปนการสรางนวตกรรมจากทนทางวฒนธรรม (Cultural Based
Creativity to Innovation) ท�ตรงกบแนวทางการพฒนาประเทศภายใตนโยบายดานเศรษฐกจ
สรางสรรค (Creative Economy) การสรางนวตกรรมจากทนทางวฒนธรรม (Cultural Based
Creativity to Innovation) เปนการหยบยกศลปวฒนธรรม มรกดกอนทรงคณคา อนเปนเอกลกษณ
ของชาตมาสรางสรรคใหเกดความนาสนใจในรปแบบใหม อาทเชน การนาเร� องราวสาคญทาง
ประวตศาสตรของสถานท�มาเรยบเรยงเลาเร�องใหม ใหมความนาสนใจย�งข�น
4
จงหวดเชยงใหม เมองท�ไดรบการขนานนามวา“นพบรศรนครพงค” หรอ “เวยงพงค” เปน
ศนยกลางการทองเท�ยวในเขตภาคเหนอตอนบน จงหวดเชยงใหมเปนจงหวดท�มศกยภาพดานการ
ทองเท� ยวสงมาก มท� งแหลงทองเท� ยวท� เปนธรรมชาต โบราณสถาน โบราณวตถ รวมถง
ขนบธรรมเนยมประเพณด�งเดมแบบลานนาไทย ตลอดจนน� าใจไมตรของชาวเชยงใหม ซ�งเปนท�
ดงดดใจใหนกทองเท�ยวมาเยอนจงหวดเชยงใหม ดงคาขวญของจงหวดเชยงใหมท�วา “ดอยสเทพ
เปนศร ประเพณเปนสงา บปผชาตลวนงามตา นามล�าคานครพงค” ซ�งในแตละปมนกทองเท�ยวท�ง
ชาวไทยและตางชาตเดนทางเขามาทองเท�ยวในจงหวดเชยงใหมเปนจานวนมาก จากรายงาน
บรรยายสรปจงหวดเชยงใหม พบวาในป 2553 มจานวนนกทองเท�ยวท�เดนทางมาทองเท�ยวใน
จงหวดเชยงใหมมากถง 5,040,917 คน เปนนกทองเท�ยวชาวไทยจานวน 3,345,629 คน (66.37%)
และนกทองเท�ยวชาวตางชาตจานวน 1,695,288 คน (33.63%) ซ�งคดเปนรายไดจากการทองเท�ยว
ท�งหมด 39, 507.03 ลานบาท (สานกงานจงหวดเชยงใหม) และจากการสารวจ World Best Award-
Top 10 Cities จากผอาน Travel and Leisure ในป พ.ศ. 2553 พบวา จงหวดเชยงใหมเปนเมองนา
ทองเท�ยวอนดบ 2 ของโลก โดยพจารณาจากสถานท� ทศนยภาพ ความสวยงามและรมร� น
ศลปวฒนธรรมและประเพณ อาหารการกน แหลงชอปป� ง ความเปนมตรของผคน ความคมคา
รวมถงของเงน เปนตน (คมชดลกออนไลน) อกท�งเวปทองเท�ยว Trip Advisor ไดทาการจดอนดบ
25 เมองนาทองเท�ยวท�สดในโลก ประจาป 2012 จงหวดเชยงใหมอยในอนดบท� 24 ของโลก
(ไทยรฐออนไลน)
เวยงกมกาม เปนหน� งในโบราณสถาน โบราณวตถ ท�มความสาคญและนาสนใจของ
จงหวดเชยงใหม จง ไดรบการสงเสรมใหเปนสถานท�ทองเท�ยงเชงประวตศาสตรของจงหวด เวยง
กมกามต�งอยทางทศตะวนออกเฉยงใตของเมองเชยงใหม ประมาณ ก.ม. 3-4 ถนนเชยงใหม-ลาพน
ในเขตตาบลทาวงตาล อาเภอสารภ จงหวดเชยงใหม อยใกลฝ�งดานทศตะวนออกของแมน� าปง ซ�ง
เวยงกมกามมผงเปนรปส�เหล�ยมผนผามความยาวประมาณ 850 เมตร ไปตามแนวทศตะวนออกเฉยง
ใตสทศตะวนออกเฉยงเหนอ และกวางประมาณ 600 เมตร ตวเมองยาวไปตามลาน� าปงสายเดมท�เคย
ไหลไปทางดานทศตะวนออกของเมอง ดงน�นในสมยโบราณตวเวยงกมกามจะต�งอยบนฝ�งทศ
ตะวนตกหรอฝ�งเดยวกบเมองเชยงใหม แตเช�อกนวาเน�องจากกระแสของแมน� าปงเปล�ยนทศทาง จง
ทาใหเวยงกมกามเปล�ยนมาต�งอยทางฝ�งดานตะวนออกของแมน� าด�งเชนปจจบน โดยชวงเวลาของ
การเปล�ยนแปลงกระแสน� าดงกลาวคาดวานาจะอยระหวางพทธศตวรรษท� 23 การเปล�ยนแปลงของ
5
กระแสน� าคร� งน�น ทาใหเกดน� าทวมเวยงกมกามคร� งใหญจนเวยงกมกามลมสลาย และวดวาอาราม
จมอยใตดนทราย จนกลายเปนเมองรางไปในท�สด อยางไรกตาม อกหน� งสมมตฐานท�เวยงกมกาม
ถกท�งรางน�นอาจเปนไดวาเกดสงครามระหวางไทยกบพมาทาใหผคนหลบหนออกจากเมอง
เวยงกมกามเปนสถานท�ทองเท�ยวเชงประวตศาสตรท�มศกยภาพในการดงดดนกทองเท�ยว
เขาเย�ยมชม ซ�งแสดงถงการนาทนทางวฒนธรรมท�มอย มาเพ�มมลคาทางเศรษฐกจของจงหวด
เชยงใหม ท�งน� เปนการมงสการทองเท�ยวอยางย �งยน ไมอาจพจารณาเฉพาะดานมลคาทางเศรษฐกจท�
เพ�มข�นเพยงดานเดยว แตตองพจารณาถงดานสงคม ส�งแวดลอม และวฒนธรรมควบคไปดวย ท�งน�
เวยงกมกามต�งอยบรเวณพ�นท�เดยวกบเขตชมชน ดงน�นชมชนควรมสวนรวมในการแสดงออกซ�ง
ความคดเหน ขอเสนอแนะ ในการจดการทองเท�ยวในชมชนของตน เพราะชมชนจะทราบถงสภาพ
ท�แทจรงภายในชมชนของตนเอง และแสดงถงการมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเท�ยว
อยางย �งยน (Community Based Tourism)
ในปจจบนภาครฐไดวางแผนการจดการทองเท�ยวในระยะยาว เปนแนวทางปฏบตเพ�อ
นาไปสความย �งยนของการทองเท�ยวเชงประวตศาสตร โดย Butler (1999) กลาววาการพฒนาเพ�อมง
สความย �งยนจะไรความหมาย หากปราศจากตวช�วด และหากนาตวช�วดความย �งยนจากตางพ�นท�มา
ใช อาจทาใหเกดความผดพลาด เน�องจากสภาพของสถานท�แตละแหงมความแตกตางกนและม
เอกลกษณเฉพาะในแตละพ�นท� ดงน�นการสรรหาตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน
โดยการมสวนรวมของชมชน ณ เวยงกมกาม จงควรไดรบการศกษาเปนอยางย�ง
วตถประสงคของงานวจย
1. เพ�อศกษาขอมลพ�นฐานของชมชนบานชางค�า หมท� 11 รวมถงสภาพเศรษฐกจ สงคม
2. เพ�อสรรหาตวช�วดความย �งยนของการทองเท�ยวเชงประวตศาสตร ณ เวยงกมกาม ท�งดาน
เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และส�งแวดลอม โดยการมสวนรวมของชมชน
6
ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ
1. หนวยงานท�เก�ยวของสามารถนาผลการศกษาไปใชประโยชนในการกาหนดแผนการ
จดการการทองเท�ยวในพ�นท�ศกษา
2. เพ�อพฒนาแผนการจดการการทองเท�ยวอยางย �งยน และเปนตนแบบดานการสรรหา
ตวช�วดแกสถานท�ทองเท�ยวเชงประวตศาสตรแหงอ�น
ขอบเขตของงานวจย
ดานเน�อหา ศกษาเฉพาะตวช�วดความย �งยนของเวยงกมกาม ดานเศรษฐกจ ดานสงคม
ดานวฒนธรรมและดานส�งแวดลอมเทาน�น
ดานพ�นท� เวยงกมกามในเขตพ�นท�หมท� 11 บานชางค� า ต. ทาวงตาล อ. สารภ จ.
เชยงใหม เทาน�น
ดานประชากร ศกษาเฉพาะชาวบานกลมตวอยางท�อาศยอยในหมท� 11 บานชางค�า ต. ทา
วงตาล อ. สารภ จ. เชยงใหม เทาน�น
7
7
บทท� 2
การตรวจเอกสาร
แนวคดและทฤษฎ Conjoint Analysis
Conjoint analysis เปน Multivariate Technique ซ�งเปนเคร�องมอท�ถกนามาใชเพ�อการ
ประมาณความพงพอใจหรอความชอบในการเลอกคณลกษณะของสนคาและบรการ การศกษา
conjoint analysis ทาใหทราบความพงพอใจในคณลกษณะท�มความหลายหลายและสามารถ
นามาใชเปนขอมลในการท�จะปรบสนคาและบรการใหตรงกบความตองการของผบรโภค โดยวธ
ดงกลาวไดถกนามาประยกตใชในการศกษาดานการตลาด (Green and Rao, 1971) เพ�อวดความพง
พอใจของผซ�อหรอผใชบรการตอคณลกษณะสนคาหรอการบรการท�มความหลากหลาย ซ�งสมการ
พ�นฐานมลกษณะดงน� คอ
Y� = a + X� + X� + X� + ⋯ + X�
โดยท� Y� =คาความพอใจรวม a =คาคงท�
X� =คาความพงพอใจท�ผบรโภคใหแกคณลกษณะท� i
Bajaj (1999) กลาววาขอไดเปรยบของ Conjoint Analysis คอสามารถปรบตวแปรตาม
(Y�) เปน metric หรอ non-metric ได ซ�งแบบจาลองความพงพอใจม 3 รปแบบ คอ แบบเสนตรง
(Vector model หรอ linear model) แบบจดในอดมคต (Ideal-point model) และ แบบไมตอเน�อง
(Part-worth model หรอ discrete model)
แบบเสนตรง (Vector model หรอ linear model) เปนการแสดงความสมพนธของความ
พอใจในลกษณะ single linear function โดยอาจมลกษณะการเปล�ยนแปลงในทศทางท�เพ�มข� น
(linear more) หรอลดลง (linear less) ในลกษณะเสนตรง (ภาพท� 1)
8
แบบจดในอดมคต (Ideal-point model) เปนการแสดงความสมพนธของความพอใจกบ
ระดบคณลกษณะแบบเสนโคง เหมาะสาหรบคณลกษณะเชงคณภาพ ซ�งปรากฏออกมาในรปเสน
โคงคว �า (ideal-point) ซ�งสวนกลางของเสนโคงมคามากท�สด และเปนจดสงสดท�แสดงถงความ
พอใจตอคณลกษณะน�นๆ หรอปรากฏออกมาในรปเสนโคงหงาย (anti-ideal-point) (ภาพท� 1)
แบบไมตอเน�อง (Part-worth model หรอ discrete model) เปนการแสดงความสมพนธ
ของความพอใจท�งายท�สด เหมาะกบตวแปรคณลกษณะท�ไมสามารถบอกไดวาระดบคณลกษณะท�
เปล�ยนแปลงไป ความพอใจท�ไดจะมการเปล�ยนแปลงเพ�มข�นหรอลดลง (ภาพท� 1)
โดยท� t คอ จานวนของคณลกษณะสนคา
j คอ จานวนของ concept card
yjp คอ ระดบคณลกษณะท� pth สาหรบชดคณลกษณะท� jth
sj คอ ความพอใจรวมในชดคณลกษณะท� jth
wp คอ คาถวงน� าหนกความสาคญของผตอบในแตละคณลกษณะท� pth
xp คอ จดในอดมคต (ideal point) ของผตอบแตละคนท�ใหกบคณลกษณะ pth
dj2 คอ weighted squared distance และจะมความสมพนธตรงกนขามกบ sj
fp คอ function ของ part-worth สาหรบระดบการเปล�ยนแปลงชดคณลกษณะ pth
ท�มา : Green and Srinivason (1978)
ภาพท� 1 ความสมพนธระหวางความพงพอใจกบระดบคณลกษณะท�มลกษณะเปนแบบเสนตรง
เปนแบบจดอดมคต และแบบไมตอเน�อง
9
ข�นตอนในการศกษา Conjoint analysis
ข�นตอนในการศกษา Conjoint analysis ม 6 ข�นตอน (Bajaj, 1999) ดงน�
ข�นตอนท� 1 เปนการเลอกคณลกษณะและระดบคณลกษณะท�ใชในการศกษา ซ�งตอง
เลอกคณลกษณะอยางเหมาะสม ตรงประเดน และครอบคลมทกคณลกษณะ ท�ใชในการตดสนใจ
ซ�งผท�ทาการวจยควรท�จะกาหนดคณลกษณะเปนจานวนเทาไร ใหครอบคลมการศกษาท�งหมดและ
ตองเปนคณลกษณะท�มอยจรงในตวสนคา
ข�นตอนท� 2 เปนการสรางชดคณลกษณะ ซ�งเปนการนาเอาระดบของคณลกษณะท�ใชใน
การศกษาท�งหมดมาคณกน เชน ถามคณลกษณะท�ทาการศกษา 6 คณลกษณะ แตละคณลกษณะม 3
ระดบ ทาใหไดชดคณลกษณะท�ใชในการศกษาท� งหมด 3x3x3x3x3x3 จะไดเทากบ 729 ชด
คณลกษณะ และสามารถทาการลดชดคณลกษณะท� เปนไปไดท� งหมดโดยอาศยวธการ full
fractional factorial designs เพ�อใหไดชดคณลกษณะท�เหมาะสมสาหรบนามาใชในการศกษา
(Hair et al., 1998)
ข�นตอนท� 3 เปนวธการเลอกรปแบบการนาเสนอและวธการนาเสนอชดคณลกษณะ โดย
การนาเสนอชดลกษณะและการแสดงชดคณลกษณะตอผบรโภค ซ� งรปแบบการนาเสนอชด
คณลกษณะมใหเลอกอย 4 รปแบบ คอ
รปแบบท� 1 pairwise trade-off design การเกบรวบรวมขอมล โดยใหผตอบคาถามเลอก
ชดคณลกษณะคร� งละ 2 ชดเปรยบเทยบกน ผตอบคาถามถกถามเพ�อจดระดบในแตละคคณลกษณะ
จากพอใจมากท�สดถงพอใจนอยท�สด
รปแบบท� 2 full profile design โดยวธน� เปนการนาเสนอใหผตอบคาถามทาการให
คะแนนความพงพอใจ ชดคณลกษณะตางๆท�งหมดพรอมๆกน
รปแบบท� 3 hybrid conjoint design เหมาะสาหรบการศกษาท�มคณลกษณะเปนจานวน
มาก เปนการเกบรวบรวมขอมล 2 แบบพรอมกน ไดแก self-explicated data คอ การใหคะแนนใน
แตละคณลกษณะ ซ�งมคะแนนรวม 100 คะแนน และ full-profile stimuli rating คอ การวดความพง
พอใจในแตละระดบคณลกษณะ ซ�งมการใหคะแนนเปน 0-10 คะแนน
10
รปแบบท� 4 adaptive conjoint analysis design เปนวธการเกบรวบรวมขอมลโดยใช
คอมพวเตอรเปนเคร� องมอในการสอบถามผตอบคาถาม ใหผตอบคาถามเลอกเฉพาะระดบ
คณลกษณะท�พงพอใจสงท�สด
สาหรบวธการนาเสนอชดคณลกษณะแกผตอบคาถาม สามารถทาไดหลายวธ ไดแก การ
แสดงการดท�ใชขอความบรรยายคณลกษณะ การแสดงการดท�มรปภาพประกอบการบรรยาย การ
แสดงตวอยางผลตภณฑจรง ซ�งการใชการดรปภาพเปนท�นยมมากกวาวธอ�นๆ
ข�นตอนท� 4 เปนการวดความพงพอใจ ซ�งสามารถวดความพงพอใจได 2 วธ คอ การให
คะแนนความพงพอใจ (rating) โดยเปนการใหคะแนน 1-10 หรอ 1-100 ซ�งเปนการวดความพง
พอใจแบบ metric ทาใหทราบความพงพอใจของผตอบคาถามแตกตางกนมากนอยเพยงใดและ
ตางกนเทาใด สวนการเรยงระดบความสาคญ (ranking) เปนการวดความพงพอใจแบบ non-metric
ทาใหทราบวาผบรโภคมความพงพอใจตอสนคาแตละชนดอยในลาดบเทาใด แตไมทราบวามความ
พงพอใจแตกตางกนเทาใด
ข�นตอนท� 5 เปนการเลอกแบบจาลองความพอใจ ท�เหมาะสมกบการศกษา ซ�งแบบจาลอง
ความพงพอใจม 3 รปแบบ คอ แบบเสนตรง (Vector model หรอ linear model) แบบจดในอดมคต
(Ideal-point model) และ แบบไมตอเน�อง (Part-worth model หรอ discrete model) ซ�งไดกลาวไว
แลวดานบน
ข�นตอนท� 6 เปนการเลอกใชวธประมาณความพอใจของระดบคณลกษณะ คอ ถาการวด
ความพงพอใจเปนแบบ metric จะใชวธ ordinary least squares (OLS) ในการประมาณคาความพง
พอใจตอคณลกษณะของสนคา สวนการวดความพงพอใจท� เปนแบบ non-metric จะใชว ธ
MONANOVA หรอ LiNMAP แตถาการวดความพงพอใจแบบ choice-probability จะใชวธ
วเคราะหเชงถดถอย logit model หรอ probit model เปนตน สาหรบการศกษา traditional conjoint
analysis สามารถใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS ในการประมาณคาความพงพอใจตอคณลกษณะของ
สนคาไดท�งการวดความพงพอใจเปนแบบ metric และแบบ non-metric
11
การประยกตใชทฤษฎ Conjoint Analysis
Conjoint Analysis ถกพฒนาข�นจากการศกษาดานจตวทยาดวยวธทางคณตศาสตร ซ� ง
วธการน� เปนวธการท�นยมใชในประเมนความพงพอใจของผบรโภคในงานวจยดานการตลาดใน
เวลาตอมา ท�งน� เพ�อใชวดความพงพอใจของผบรโภคตอตวสนคา โดยการจาแนกตวสนคาน�น
ออกเปนคณลกษณะตางๆ อาทเชน ราคา คณภาพ รสชาต ขนาด ฯลฯ แตในปจจบนไดมการพฒนา
เพ�อนาไปประยกตใชกบงานวจยสาขาอ�นดวย เชน ดานส�งแวดลอม
จกรกฤษณ ถาคาต�บ (2554) ไดศกษาความพงพอใจของผบรโภคตอคณลกษณะเน�อไกสด
ท�จาหนายในรานคาปลกสมยใหมในจงหวดเชยงใหม โดยมชดคณลกษณะใหเลอก 20รปแบบ ซ�ง
ครอบคลมระดบตางๆท�เปนตวแทนคณลกษณะของเน�อไกสด คอ บรรจภณฑ ราคา ขอมล
พลงงานและสารอาหาร ปายประกนคณภาพ ตราสนคา และสวนตางๆของเน�อไกสด (ปก หนาอก
สะโพก นองและอ�นๆ) โดยอาศยวธ OLS ในการประมาณคา และไดทาตลาดจาลองโดยอาศยวธ
BTL ในการคานวณหาความนาจะเปนท�ผบรโภคจะเลอกซ�อเน�อไกสด ซ�งพบวา ความสดใหมและ
คณภาพของสนคาเปนปจจยท�สาคญท�สด รองลงมาไดแก ราคา ปายประกนคณภาพ และ ตรา
สนคา ตามลาดบ
วไลลกษณ กตสนทรอรณ (2547) ไดศกษาความพงพอใจของผบรโภคผกอนามย โดยมชด
คณลกษณะใหเลอก 31 รปแบบ ซ�งครอบคลมระดบตางๆท�เปนตวแทนคณลกษณะของผกท�งหมด
คอ บรรจภณฑ, สถานท�จดจาหนาย, ชนดของผก, ประเภทของผก, ผผลต และราคา โดยอาศยวธ
OLS ในการประมาณคา และไดทาตลาดจาลองโดยอาศยวธ BTL ในการคานวณหาความนาจะเปน
ท�ผบรโภคจะเลอกซ�อผก ซ�งพบวา ราคาเปนปจจยท�สาคญท�สด รองลงมาไดแกสถานท�จดจาหนาย
ชนดของผก แหลงผลต และบรรจภณฑ ตามลาดบ
อจฉรา ปาละวนนา (2547) ไดศกษาความพงพอใจตอคณลกษณะของสมเขยวหวานของ
ผบรโภคในจงหวดเชยงใหม โดยมชดคณลกษณะใหเลอก 22 รปแบบ โดยคณลกษณะท�ศกษาม
คณลกษณะดานพนธ รสชาต สผว ขนาดผล และปจจยดานราคา และไดทาการจาลองตลาด โดยใช
BTL ในการวเคราะหเพ�อใหทราบศกยภาพตลาดจาลองลกษณะตางๆ ซ�งพบวา ผบรโภคสวนใหญ
12
เลงเหนคณคาทางอาหารของสมเขยวหวานมากท�สด รองลงมาไดแกปจจยดานราคา เพราะ
ผบรโภคเหนวามราคาถกกวาผลไมชนดอ�นๆและสะดวกในการหาซ�อ
จตพล ชเกยรตขจร (2547) ไดศกษาความพงพอใจตอคณลกษณะขาวสารเจาของผบรโภค
ในเขตเทศบาลนครเชยงใหมโดยมชดคณลกษณะใหเลอก 20 รปแบบ ซ�งครอบคลมระดบตางๆท�
เปนตวแทนคณลกษณะของขาวสารเจาท� งหมด คอ บรรจภณฑ คณลกษณะดานพนธขาว
คณลกษณะมาตรฐานขาว คณลกษณะดานชนดขาว และราคา ไดทาการแบงสวนตลาดดวยการ
เทคนค cluster analysis โดยใชคาอรรถประโยชนของระดบคณลกษณะตางๆจากการวเคราะหผล
จาก conjoint analysis มาทาการแบงสวนตลาดออกเปน 3 สวนตลาด สวนการจาลองตลาดไดอาศย
วธ BTL ในการจาลองตลาดจานวน 9 ตลาด เพ�อวเคราะหศกยภาพของตลาด ซ�งพบวา ผบรโภคให
น� าหนกกบคณลกษณะพนธขาวมากท�สด รองลงมาไดแก ปจจยดานบรรจภณฑ ปจจยดานราคา
คณลกษณะมาตรฐานขาว และคณลกษณะชนดขาว ตามลาดบ
Shih et al. (2008) ศกษาความพงพอใจของผบรโภคกาแฟกระปองชาวไตหวน โดย
คณลกษณะท�ใชศกษาประกอบดวย ตราสนคา บรรจภณฑ รสชาต ปรมาณความจและราคา โดยผล
การศกษาพบวาผบรโภคใหความสาคญเร� องราคามากท�สด รองลงมาคอ ตราสนคา ปรมาณบรรจ
บรรจภณฑและรสชาต ตามลาดบ
ดวยวธ Conjoint Analysis น� ยงไมมการนามาประยกตใชกบงานดานการทองเท�ยวจงไม
ปรากฏในงานวจยท�ผานมา
แนวคดการจดการการทองเท�ยว
มนส สวรรณ (2539) สรปไววา การจดการทองเท�ยว หมายถง การกระทาอยางมเปาหมายท�
สอดคลองกบหลกการ ทฤษฏละแนวคด ท�เหมาะสม ย�งไปกวาน� ยงตองคานงถงสภาพท�แทจรง
รวมท�งขอจากดตางๆของสงคม และสภาพแวดลอม การกาหนดแนวทาง มาตรการ และแผนปฏบต
การท�ดตองคานงถงกรอบความคดท�ไดกาหนดไว มฉะน�นแลว การจดการทองเท�ยวจะดาเนนไป
อยางไรทศทาง และประสพความลมเหลว การพจารณาการจดการทองเท�ยวอยางเปนระบบและ
บรรลวตถประสงคหรอเปาหมายน�น จาเปนตองพจารณาระบบยอยหรอองคประกอบของการ
13
จดการทองเท�ยว บทบาทหนาท�ของแตละองคประกอบและความสมพนธระหวางองคประกอบ
เหลาน�น รวมถงการพจารณาสภาพแวดลอมของระบบการทองเท�ยวดวย ระบบการทองเท�ยวท�
สาคญจาแนกได 3 ระบบดงน� คอ
1. ทรพยากรทองเท�ยว (Tourism Resource) อนประกอบดวยแหลงทองเท�ยว ตลอดจน
ทรพยากรท�เก�ยวของกบกจกรรมทองเท�ยวสวนใหญจะหมายถงสภาพทางกายภาพ
ของธรรมชาต หรอส�งท�มนษยสรางข�น ตลอดจนวฒนธรรมของชมชน และทองถ�น
2. ส�งอานวยความสะดวกดานความปลอดภย เปนส�งอานวยความสะดวกท�รฐบาลให
ความปลอดภยท�งรางกายและทรพยสน การเดนทางแกประชาชนและนกทองเท�ยว
ดวยการปองกนและปราบปรามอาชญากรรมและความเดอดรอนตางๆ ท�จะเกดข�น
เชน การโจรกรรม ปลนจ� ชงทรพย การกอความปลอดภยไมสงบและความปลอดภย
จากการบรการนกทองเท�ยว เปนตน
3. ส�งอานวยความสะดวกดานอ�นๆ เปนส�งอานวยความสะดวกท�เสรมหรอสนบสนน
เพ�มความสะดวกสบายแกนกทองเท� ยว เชนการบรการแลกเปล�ยนเงนตรา
ตางประเทศการบรการเสรมความงาม และบรการรกษาพยาบาล เปนตน
กลาวไดวา การทองเท�ยวในแตละระบบยอมมองคประกอบอกมากมายท�มบทบาทและ
หนาท�แตกตางกน และมความสมพนธตอกน นอกจากน� ยงมความสมพนธส�งแวดลอมนอกระบบ
เชน ลกษณะทางกายภาพท�วไปของแหลงทองเท�ยว ภมอากาศ ชมชน กจกรรมทางสงคมและ
กจกรรมทางเศรษฐกจอ�นๆ ในพ�นท� ระบบนเวศ ปาไม แหลงน� าและอากาศ ตลอดจนการบรหาร
และการจดการพ�นท�ทองเท�ยว ส�งแวดลอมนอกระบบเหลาน� อาจกระทบตอการทองเท�ยวไดท� ง
โดยตรงและโดยออม
แนวคดการทองเท�ยวอยางย�งยน
องคการทองเท�ยวโลก (World Tourism Organization, 1998) ไดมการกาหนดรปแบบการ
ทองเท�ยวไว 3 รปแบบหลกไดแก
1. รปแบบการทองเท�ยวในแหลงธรรมชาต (natural based tourism) ประกอบดวย
14
1.1 การทองเท�ยวเชงนเวศ (ecotourism)
1.2 การทองเท�ยวเชงนเวศทางทะเล (marine ecotourism)
1.3 การทองเท�ยวเชงธรณวทยา (geo-tourism)
1.4 การทองเท�ยวเชงเกษตร (agro tourism)
1.5 การทองเท�ยวเชงดาราศาสตร (astrological tourism)
2. รปแบบการทองเท�ยวในแหลงวฒนธรรม (cultural based tourism) ประกอบดวย
2.1 การทองเท�ยวเชงประวตศาสตร (historical tourism)
2.2การทองเท�ยวงานชมวฒนธรรมและประเพณ (cultural and traditional tourism)
2.3 การทองเท�ยวชมวถชวตในชนบท (rural tourism / village tourism)
3. รปแบบการทองเท�ยวในความสนใจพเศษ (special interest tourism) ประกอบดวย
3.1 การทองเท�ยวเชงสขภาพ (health tourism) หรอการทองเท�ยวเพ�อสขภาพ
และความงาม (health beauty and spa)
3.2 การทองเท�ยวเชงทศนศกษาและศาสนา (edu-meditation tourism)
3.3การทองเท�ยวเพ�อศกษากลมชาตพนธหรอวฒนธรรมกลมนอย (ethnic tourism)
3.4 การทองเท�ยวเชงกฬา (sports tourism)
3.5 การทองเท�ยวแบบผจญภย (adventure travel)
3.6 การทองเท�ยวแบบโฮมสเตย และฟารมสเตย (home stay & farm stay)
3.7 การทองเท�ยวพานกระยะยาว (longstay)
3.8 การทองเท�ยวแบบใหรางวล (incentive travel)
3.9การทองเท�ยวเพ�อการประชม (MICE หมายถง M=meeting/I=incentive/
C=conference / E=exhibition)
3.10 การทองเท�ยวแบบผสมผสาน เชน การทองเท�ยวเชงนเวศและเกษตร (eco–
agro tourism) การทองเท�ยวเชงเกษตรและ ประวตศาสตร (agro-historical tourism) การทองเท�ยว
เชงนเวศและผจญภย (eco-adventure travel) การทองเท�ยวเชงธรณวทยา และประวตศาสตร (geo-
historical tourism) การทองเท�ยวเชงเกษตรและวฒนธรรม (agro-cultural tourism) เปนตน
15
แนวคดการทองเท�ยวอยางย �งยน (World Tourism Organization, 1998) จะสามารถเปนไป
ไดตองประกอบไปดวย
1.ทรพยากรดานการทองเท�ยว จะตองไดรบการอนรกษ เพ�ออานวยประโยชนแกสงคม
ปจจบน อกท�งสามารถใชประโยชนไดอยางตอเน�องในอนาคต
2.ตองมการวางแผนและจดการการพฒนาการทองเท�ยวเพ�อปองกนมใหเกดปญหาทาง
ส�งแวดลอม สงคม และวฒนธรรมในพ�นท�แหงทองเท�ยว
3.คณภาพของส�งแวดลอมในแหลงทองเท�ยวโดยภาพรวมจะยงคงไดรบการรกษาและ
ปรบปรงใหดข�น
4.ตองรกษาระดบความพงพอใจของนกทองเท�ยวเอาไว เพ�อใหแหลงทองเท�ยวน�นคง
สามารถรกษาความเปนท�ทองเท�ยวอยได และสามารถทาการตลาดตอไปได
5. ผลประโยชนของการทองเท�ยวจะตองกระจายไปในทกภาคสวนของสงคม
แนวคดการพฒนาแหลงทองเท�ยวท�ย�งยน
การทองเท�ยวแหงประเทศไทย (2540) สรปไววา การพฒนาทองเท�ยวแบบย �งยน หมายถง
การทองเท�ยวท�มงเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และส�งแวดลอมควบคไป ในขณะเดยวกนกมงใน
ชมชนไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจจากทางทองเท�ยวอยางเสมอภาคเทาเทยมกน
บญเลศ จตต�งวฒนา (2542) สรปไววา ในชวงสองทศวรรษท�ผานมามนษยเร� มมความ
ตระหนกมากข�นวา ความกาวหนาและความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ สงคมและเทคโนโลยท�
มนษยไดสรางข�นไดกอผลกระทบรายแรงตอส�งแวดลอมของโลก ไมวาจะเปนปญหาน� าเสย ขยะ
อากาศเปนพษ หรอช�นโอนโซนในบรรยากาศถกทาลาย ความตระหนกในปญหาเหลาน� ไดนามาส
การต�นตวของการพฒนาอยางย �งยน และใหความสาคญวาเปนหนทางท�จะนาไปสความอยรอดของ
มนษยชาต ทาใหเกดแนวคดการพฒนาแบบย �งยนเปนท�สนใจกนแบบกวางขวางและไดม
นกวชาการใหขอนยาม ความหมายของการพฒนาการทองเท�ยวแบบย�งยนไวหลากหลายดงตอไปน�
16
1. การใชทรพยากรอยางย �งยน (Using Resource Sustainably) คอ การใชทรพยากรทาง
ธรรมชาต และวฒนธรรมอยางพอเพยงตอความจาเปนเทาน�น และมการอนรกษใหคงอย
ตลอดไป
2. การลดการบรโภคและของเสยท� เกดความจาเปน(Reducing Over-Consumption and
Waste) คอ บรโภคแตความเพยงพอของรางกาย เพ�อจากดปรมาณของเสยและปรมาณ
การใชจาย
3. การรกษาความหลากหลาย (Maintaining Diversity) คอ การรกษาความหลากหลายทาง
ชวภาพของส�งแวดลอม ทางวฒนธรรมเพ�อรกษาระบบนเวศ และความงดงามของ
วฒนธรรมใหคงอย
4. การรวมการพฒนาการทองเท�ยวเขาไวในแผนการพฒนา (Environmental Impact
Assessment-EIA) เพ�อใหเกดการขยายศกยภาพการทองเท�ยวตอไป
5. การสนบสนนเศรษฐกจทองถ�น (Supporting Local Communities) คอ การสงเสรม และ
รองรบกจกรรมเพ�อสนบสนนใหเปนสวนหน� งของการทองเท�ยว โดยพจารณาท�งดาน
รายได และการรกษาคณคาของส�งแวดลอม
6. การมสวนรวมของทองถ�น (Involving Local Communities) คอ การท�ประชาชนและ
องคการตางๆ ในชมชนตางมสวนรวมในการจดการทองเท�ยวอยางพรอมเพยงและเตม
กาลง ซ� งนอกจากจะทาใหเกดผลประโยชนรวมกนแลว ยงเปนการสรางมาตรฐาน
คณภาพการจดการทองเท�ยวไดอกดวย
7. การปรกษากนระหวางผ ม สวนเก� ยวของ และภาครฐ หรอมหาชน (Consulting
Stakeholders and the Public) คอ การพดคยปรกษาหารอ และประชม ระดมพลงความคด
และพลงงานกนของผมสวนรวมไดสวนเสย เชน องคกรสวนทองถ�น ประชาชน
ผประกอบการ และองคกรอ�นๆของรฐท�เก�ยวของเพ�อรวมกนกาหนดทศทางในการ
ดาเนนงาน และปองกนความผดพลาดท�จะสงผลกระทบตอส�งแวดลอม และศกยภาพใน
การประสานงาน เพ�อปองกนความขดแยงดานผลประโยชน
17
8. การฝกอบรมบคลากร (Training Staff) หมายถงการฝกอบรมในบคลากรในทองถ�นทก
ระดบใหมความรเก�ยวกบแนวคดในการพฒนาละปฏบต เพ�อการทองเท�ยวแบบย�งยน ซ�ง
จะทาใหไดมาตรฐานในการใหบรการ
9. การตอบสนองการตลาดเชงทองเท�ยวอนรกษ (Marketing Tourism Responsibly) ดวย
การเตรยมขาวสารขอมลท�ถกตองละเปนประโยชนตอการใชทรพยากรการทองเท�ยว เพ�อ
สรางความเขาใจใหกบท�งผเก�ยวของและนกทองเท�ยว
10. การวจยอยางมประสทธภาพ หมายถงการวจยท�งกอนและหลงการดาเนนการทองเท�ยว
เพ�อแกไขปญหาและเพ�มผลประโยชนใหกบแหลงทองเท�ยว กบผมสวนเก�ยวของทกฝาย
การทองเท�ยวมเปาหมายสาคญท�สดในการพยายามท�จะกอใหเกดการพฒนาท�ย �งยน ซ�ง
จะพจารณาไดจากองคประกอบ 4 ประการคอ
1. ตองดาเนนการในเร�องขอบเขตความสามารถของธรรมชาตชมชน ขนบธรรมเนยม
ประเพณวฒนธรรม วถชวตท�มตอขบวนการดานทองเท�ยว
2. ตองตระหนกตอการมสวนรวมของประชาชน ชมชน ขนบธรรมเนยมประเพณ
วฒนธรรม วถชวตท�มตอขบวนการดานทองเท�ยว
3. ตองยอมรบใหประชาชนทกสวนไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจท�เกดจากการ
ทองเท�ยวท�เสมอภาคเทาเทยมกน
4. ความปรารถนาของประชาชนทองถ�นและชมชนในชนบททองเท�ยวน�นๆ
วรรณพร วณชชานกร (2540) ไดใหความหมายของการทองเท�ยวย �งยนวา เปนการ
ทองเท�ยวท�อยบนพ�นฐานของความตองการของบรบทของแหลงทองเท�ยวซ�งผมสวนไดสวนเสย
เปนผไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจความพงพอใจจากการทองเท�ยวเทาเทยมกน และเปนผมสวน
เสยเปนผมหนาท�รวมกนในการบรหารจดการ ดแล ตรวจสอบ และรกษาทรพยากรทองเท�ยวในคง
อยเพ�อเปนทรพยากรทองเท�ยวท�มศกยภาพของคนในอนาคตตอไป ในดานความย �งยนของการ
อนรกษสนทรพยประวตศาสตรน�นคอการการอนรกษสนทรพยประวตศาสตรจะเกดมและย �งยนอย
ไดน�นจาเปนตองข�นอยกบปจจยเหลาน�
18
1. ความตองการของคนในทองถ�น
2. มาตรการสงเสรมความสาเรจจากฝายรฐบาล
3. การจดต�งองคกรรบผดชอบท�งภาครฐและเอกชนชดเจนในทกระดบ
4. การอนรกษจะตองไมทาใหผใดเสยผลประโยชน
แนวคดการมสวนรวมของชมชน
Cohen and Uphoff (1977) นยามความหมายของการมสวนรวมของชมชนวาต�งอยบน
พ�นฐานของเหตผล คานยม ประเพณ ความผกพนและความเสนหา โดยม 4 มต ท�เก�ยวของคอ
1. การมสวนรวมการตดสนใจวาชมชนควรทาอะไรและทาอยางไร
2. การมสวนรวมเสยสละในการพฒนา รวมท�งลงมอปฏบตตามท�ไดตดสนใจ
3. การมสวนรวมในการแบงปนผลประโยชนท�เกดข�นจากการดาเนนงาน
4. การมสวนรวมในการประเมนผลโครงการ
ปจจยท�มผลตอการมสวนรวมของชมชน
ไพบลย สทธสภา (2542) สรปไววาประชาชนจะตองมสวนรวมในการพฒนามากข�น ซ�ง
อยกบการใชเทคโนโลยขอมลขาวสาร นอกจากเขาถงขอมลขาวสารแลว ประชาชนและในกลม
ชมชนตองมความสามารถในดานการวเคราะหปญหาอปสรรคงานพฒนาของตนเอง หาทางแกไข
ปญหาท�เปนไปได และตดสนใจแกไขปญหาเอง ไดรบขอมลขาวสารท�เปนประโยชน และรจก
วธการปฏบตเพ�อหาหนทางแกไขปญหาท�ถกตอง มการตดตอประสานงานกบสมาชกคนอ�นๆใน
ชมชนเพ�อการพฒนา มสวนรวมในชมชน ประเมนข�นตอนและผลการดาเนนงานและใชเปนขอมล
เพ�องานในอนาคต
การสงเสรมการมสวนรวมมไดหมายความวาหากรฐซ�งเคยมบทบาทหลกในการพฒนาอย
เดมลดบทบาทแลวภาคประชาชนจะมบทบาทในการพฒนามากข�นจาเปนท�จะตองสงเสรมและ
กระตนในเกดการมสวนรวมอยางกวางขวางซ�งควรพจารณาถงปจจยตางๆอนไดแก
19
1. ปจจยเก�ยวกบกลไกของรฐท�งในระดบนโยบาย มาตรการและในระดบปฏบตหนาท�
เอ�ออานวยหรอสรางชองทางมสวนรวมของประชาชน จาเปนท�จะตองการใหพฒนา
ระบบเปดท�มความเปนประชาธปไตย มความโปรงใส รบฟงความคดเหนแกทกฝาย
และมการตรวจสอบท�ด
2. ปจจยดานประชาชน มสานกตอปญหาและประโยชน สวนรวม มสา นก ตอ
ความสามารถและภมปญญาในการจดการปญหาซ� งเปนผลการประสบการณและการ
เรยนร รวมท�งมการสรางพลงและการเช�อมโยงในรปกลม องคกร เครอขาย และ
ประชาคม
3. ปจจยดานนกพฒนาและองคกรพฒนา มบทบาทในการกระตน สงเสรมอานวย
กระบวนการพฒนา สนบสนนขอมลขาวสารและทรพยากรตลอดจนรวมรกบสมาชก
ชมชน
ในกระบวนการมสวนรวมของประชาชนเพ�อใหเกดกระบวนการเรยนรอยางตอเน�องน�นจะ
เกดข�นไดจากปจจยและสภาพแวดลอมหลายประการ เชน
1. การมพ�นฐานของชมชนในทกๆดาน เพราะน�นหมายถง การรจกตนเอง มองเหนปญหา
ของทองถ�น และเขาใจความเช�อมโยงภายในสงคมของตนเอง อนเปนรากฐานสาคญ
ในการกระตนในผคนรวมกนคดและลงมอทากจกรรมในการแกไขปญหาสาธารณะ
รวมกน
2. การมความรความสามารถในการสรางองคความร ท� เอ�อตอการเปนประชาสงคม
เน�องจากในการวเคราะหปญหา การแสวงหาหนทางแกไขปญหาและกาหนดทศทาง
ขางหนารวมกนน�น ตองอาศยการสรางและการสะสมองคความร เพ�อสามารถปรบใช
และเปนพ�นฐานใหเกดการเรยนรเพ�มข�นตอไป
3. การมเทคนคและวธประชมระดมความคด เวทพบปะและการประชมระดมความ
คดเหนเปนกจกรรมท�สรางโอกาสใหเกดการมสวนรวมและเปนการเร�มตนของการเกด
กจกรรมสาธารณะดงน�นการมเทคนคและกระบวนการเพ�อสรางการมสวนรวมของ
ประชาชนทกระดบอยางแทจรงจงเปนเร�องท�ใหความสาคญอยางมาก
20
4. มระบบการตดตอและการส�อสารอยางตอเน� องและท�วถง ระบบการส�อสารม
ความสาคญตอกระบวนการมสวนรวมและการสรางกระบวนการเรยนรเปนอยางมาก
เน�องจากเปนชองทางท�กอใหเกดการแลกเปล�ยนขอมลขาวสาร เกดความเขาใจและ
เรยนรกลมอ�นๆ ท�อยรวมในสงคมเดยวกน ท�งยงเปนตวกระตนใหเกดความตระหนก
ในสถานการณปญหาและความเหนความจาเปนในการเขามามสวนรวมเพ�อสรางสรรค
สงคมรวมกน
ไพสฐ พาณชยกลและคณะ (2545) กลาวไววาการจดการทรพยากร อาจพจารณาโดยแบง
ออกเปนแตละแนวคด ไดดงน� คอ การจดการทรพยากรโดยรฐ เม�อพจารณาในชวงรชกาลท� 4 และ 5
รฐไทยตองปรบตวหลายประการ เพ�อสานประโยชนและเพ�อความอยรอดจากการรกรานลาอาณา
นคมของตะวนตก รฐไทยไดมการออกกฎหมายเพ�อใหสมปทานทาไมสกและไมประเภทตางๆ
เพ�อสงขายใหกบประเทศตะวนตก ดงน�นดน น� า ปา ของประเทศจงถกตตราเปนของรฐ รฐม
กรรมสทธ� ครอบครองและเปนผจดการกรรมสทธ� ใหกบเอกชนเขามาหาผลประโยชน ตอมาเม�อ
รฐบาลไดเขามาใชแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบท� 1 ถงปจจบน รฐไดออกพระราชบญญตมากมายเพ�อ
ยดกรรมสทธ� ในทรพยากรธรรมชาต ท� งปา พนธสตวปา ตนน� าลาธาร ช�นคณภาพ และความ
หลากหลายทางชวภาพในปา ดงน�น การจดการโดยรฐสวนกลาง จงมเคร�องมอสาคญคอ การออก
กฎหมาย และมหนวยงานราชการท�งสวนกลางและสวนภมภาคเปนกลไกลปฏบต การท�รฐอางสทธ�
เหนอทรพยากรและโอนอานาจการควบคมการจดการท�งหมดมาเปนของรฐโดยเดดขาด ทาให
ทรพยากรท�งหมดตกเปนสมบตของสาธารณะหรอ “ของหลวง” ท�ชมชนไมมสวนรวมในการดแล
และไมมความรสกเปนเจาของ และในทางปฏบตกลบตกอยในภาวะเปนทรพยากรแบบเปดท�ใครก
ตามสามารถเขามาใชไดในขณะท�รฐไมมกาลงเพยงพอท�จะดแลไดอยางท�วถงทาใหทรพยากรเส�อม
โทรมลงไปในท�สด
21
แนวคดการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเท�ยว
สญญา สญญาววฒน (2541) สรปไววา การจดการทองเท�ยวน�น หากชมชนไมไดมสวน
รวมแลว อาจทาใหชมชนไมไดรบประโยชนจากการทองเท�ยวเทาท�ควร ย�งไปกวาน�นยงอาจทาให
ชมชนไดรบความเสยหายจากการทองเท�ยวไดอกดวย
การท�หลายฝายพยายามท�จะใหชมชนไดเขามามสวนรวมในการจดการทรพยากรทองเท�ยว
เน�องจากคนในทองถ�นยอมทราบในภาวการณตางๆ ลกษณะของทรพยากรฯ ปญหาท�สาคญคอม
ความรกและความผกพนกบส�งตางๆ ในพ�นท�อยเปนทนเดมจงเปนโอกาสอนดท�ชมชนจะไดมสวน
รวมในการจดการทรพยากรของตนเอง เม�อชมชนไดรบโอกาสใหเขามามสวนรวม ความรสกรก
ผกพน และหวงแหนทรพยากรฯ ในฐานะท�เปนเจาของกจะเพ�มพนข�น เกดความตระหนกในการ
ปกปองและอนรกษ นอกจากน� ชมชนยงมความรสกท�ดตอการไดรบเกยรตใหเปนสวนหน�งของการ
จดการงานตางๆดวย การจดการในท�น� จาเปนตองมประสทธภาพและประสทธผล ซ� งความม
ประสทธภาพและประสทธผลจะเกดข�นไดหากมส�งเหลาน� เชนการตดสนใจรวมกน ซ�งเปนหวใจ
สาคญของการรวมตวกน เพราะถาหากสมาชกไมมโอกาสตดสนใจรวมในฐานะท�เปนเจาของ
รวมอยดวยความเขมแขงกจะไมม และจะขาดความเปนน� าหน� งใจเดยวกน ขาดความเปนตระหนก
ในการเปนเจาของรวมกน และขาดการประคบประคองการชวยเหลอซ� งกนและกน ฉะน�นการ
จดการตางๆ สมาชกจะตองมสวนรวมในการตดสนใจดวย แตอยางไรกดสมาชกท�มสวนรวมในการ
ตดสนใจจะตองมความรเขาใจในเร�องน�นๆเปนอยางดเสยกอนหากสมาชกขาดความรความเขาใจ
ในเร�องจะตองตดสนใจแลวแมจะมสวนรวมในการตดสนใจกมไดกอใหเกดแตอยางใด ตรงกนขาม
ยงจะมผลเสยอกดวยการกาหนดโครงสรางและบทบาทหนาท� โดยท�วไปจะมการคดเลอกประธาน
รองประธาน เลขานการ ประชาสมพนธ และกรรมการอ�นๆ เพ�อจะไดมอบหมายหรอแบงบทบาท
หนาท�กน แตในการกาหนดโครงสรางจาเปนตองคานงถงเปาหมายและกจกรรมตางๆ ทจดหาวา
เปนอยางไร มปรมาณงานมากนอยเพยงใด จากน�นจะกาหนดโครงสราง มการส�อสารระหวางผนา
กบสมาชกชาวบาน ชวยใหเกดการรบรเขาใจ และรวมมอกนมากข�น หากไมมการส�อสารหรอมแต
นอย หรอมการส�อสารแตไขวเขวจากความเปนจรงกจะทาใหเกดปญหาได
22
ปรชา เป� ยมพงศสานต (2541) สรปไว การควบคมตรวจสอบ ในกจกรรมตางๆ ท�มการแบง
บทบาทหนาท�กนแลว ตองมการควบคมตรวจสอบกนอยางสม�าเสมอ เพ�อใหมการรบรอยาง
โปรงใสตามหลกการของธรรมมาภบาล (good governance) โดยเฉพาะในกจกรรมการจดการท�
เก�ยวของกบการเงน กจกรรมการเรยนรฝกฝนและปฏบตตามจรงเชน เร� องปาชมชน การอนรกษ
และฟ� นฟลมน� า การรกษาทรพยากรและการแกไขขยะเปนตน เปนส�งจาเปน ซ�งอาจมเพ�อแกปญหา
หรอชวยใหทรพยากรการทองเท�ยว ท�งส�งแวดลอมและธรรมชาต ตลอดจนวถชวตและวฒนธรรม
ของชมชนยงคงอยไดอยางมคณภาพและย �งยน ดงน�นเพ�อการดาเนนงานสามารถเปนไปไดดวยด
จาเปนท�จะตองระดมทนท�งภายในและภายนอกเพ�อใหสามารถทากจกรรมได โดยชมชนสามารถท�
จะระดมทนภายในชมชนกอนเม�อมงบประมาณไมเพยงพอจงคอยแสวงหางบประมาณจากภายนอก
หรอของบประมาณสนบสนนจากรฐ
งานวจยท�เก�ยวของดานการทองเท�ยว
งานวจยดานตวช�วดความย�งยนของการทองเท�ยว
ตวช� วดความย �งยนของการทองเท�ยวน�น WTO ไดทาการพฒนาข�นเพ�อเปนแนวทางแก
แหลงทองเท�ยวนาไปปรบใชใหเหมาะกบแหลงทองเท�ยวในแตละแหง โดยตวช� วดความย �งยนของ
การทองเท�ยวท�เปนแหลงทองเท�ยวทางวฒนธรรม แหลงทองเท�ยวท�เปนมรดกน�น WTO ไดพฒนา
ตวช� วดข� น โดยเนนท� 2 ประเดนสาคญคอ ดานการทานบารงแหลงทองเท�ยว ซ� งตวช� วดคอ
คาใชจายในการทานบารง ระดบมลภาวะท�อาจทาลายแหลงทองเท�ยว รวมท�งพฤตกรรมกอกวนท�
อาจมผลตอแหลงทองเท�ยว และดานความปลอดภยแกนกทองเท�ยว ซ� งตวช� ว ดคอ อตรา
อาชญากรรมและประเภทของอาชญากรรมท�เกดข�น (WTO,2004)
Choi and Sirakaya (2006) ศกษาตวช�วดความย �งยนในการจดการทองเท�ยวของชมชน โดย
มงไปท�ดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ระบบนเวศน การเมองและเทคโนโลย ซ�งผวจยไดแสดง
ความคดเหนเพ�มเตมวา การวางแผนจดการทองเท�ยวเปนส�งจาเปน หากชมชนตองการมงสการ
ทองเท�ยวอยางย �งยน
23
Tsaur and Wang (2007) เสนอแนวคดวา ตวช� วดดานความย �งยนเปนตวชวยในเช�อมโยง
กระบวนการตรวจสอบและประเมนผลการดาเนนงานของโครงการ อกท�ง Park and Jamieson
(2009) แสดงความคดเหนวา หากตองการจดการทองเท�ยวอยางย �งยนในพ�น ผมสวนรวมตองเขาใจ
ถงความเช�อมโยงกนในทกดานของระบบการทองเท�ยวและกจกรรมตางๆท�เกดข� นในแหลง
ทองเท�ยวน�น
W. Ngamsomsuke et al. (2011) ไดพฒนาตวช�วดการทองเท�ยวทางมรดกวฒนธรรมอยาง
ย �งยน ณ อทยานประวตศาสตรพระนครศรอยธยา โดยนาตวช� วดความย �งยนทางการทองเท�ยวท�
WTO พฒนาข� นเปนตนแบบ ซ�งไดปรบใหเหมาะสมกบสถานท�ทองเท�ยว ซ�งงานวจยน� พฒนา
ตวช�วดท�งส�ดานหลกคอ เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และส�งแวดลอม ประกอบดวยตวช� วดจานวน
20 ตวช�วด โดยนกทองเท�ยวเปนผมสวนรวมในการพฒนาตวช�วดท�งส�ดานเหลาน�
งานวจยน� จะศกษาตวช� วดจานวน 4 ดานคอเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและส�งแวดลอม
โดยยดตวช� วดของ WTO (2004) และ Choi and Sirakaya (2006) เปนหลก เน�องจากงานวจยของ
Choi and Sirakaya (2006) มงไปท�การจดการการทองเท�ยวอยางย �งยนโดยชมชนเชนเดยวกน
งานวจยดานการมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเท�ยว
จงรกษ อนทยนต (2545) ไดทาการวจยเร�อง การมสวนรวมของประชาชนในการจดการ
ทองเท�ยว:กรณศกษาบานโปงรอน ตาบลใหมพฒนา อาเภอเกาะคา จงหวดลาปาง ผลการวจยพบวา
การเขารวมการจดการของประชาชนในทองท�น�นมสวนรวมในการจดการแหลงทองเท�ยว ในดาน
การเสนอความคด การวางแผน และการตดสนใจ รวมท�งการปฏบตการ การแบงผลประโยชนจาก
การดาเนนงาน และการตดตามประเมนผล โดยรวมน�นอยในท�ระดบนอย จนถงระดบปานกลาง
นอกจากน�นผวจยยงไดเสนอแนวทางท�เหมาะสมในการเขาไปมสวนรวมในการจดการแหลง
ทองเท�ยวของประชาชน คอการกาหนดมาตรฐานและการช� วดการประเมนในระดบบคคล ชมชน
และสภาพแวดลอม ท�งน� เพ�อความเปนระบบหรอมาตรฐานในการจดการ การแบงบทบาทหนาท�
การจดสรรผลตอบแทนท�เหมาะสม โปรงใส ตรวจสอบได ท�งยงเปนการอนรกษแหลงทองเท�ยวให
ย �งยน
24
พนตตา สงหครา (2544) ไดทาการวจยเร� อง ศกยภาพของชมชนบานหวยฮ� ในการจดการ
ทองเท�ยวเชงนเวศแบบโฮมสเตยในแงสงคม ผลการวจยพบวา ชมชนมการแบงโครงสรางของ
องคกรและมการแบงหนาท�ความรบผดชอบเปนอยางดอกท�งผนาชมชนมความเขมแขง สามารถส�ง
และชกชวนใหสมาชกในชมชนรวมกนทางานใหสาเรจได ในเชงกายภาพพบวา การท�ชมชนต�งอย
บนท�สงทาใหไดเปรยบในแงของธรรมชาตและส�งแวดลอมรวมไปถงความหลากหลายในพนธพช
และสตวเปนจดขายท�สาคญในการทองเท�ยวแบบโฮมสเตยอยางสมบรณ
ประหยด ตะคอรมย (2544) ไดทาการวจยเร�อง แนวทางการบรหารและจดการการทองเท�ยว
โดยชมชน : กรณศกษา ตลาดรมน� าดอนหวาย จงหวดนครปฐม ผลการวจยพบวา ปจจยสาคญท�
ดงดดนกทองเท�ยวคอ รสชาตอาหารและความเปนเอกลกษณของตลาดรมน� า ในดานปญหาท�
เกดข�นในแหลงทองเท�ยว ไดแก ปญหาดานบรการการทองเท�ยวและเกดผลกระทบสภาพแวดลอม
ทางกายภาพ โดยเฉพาะแหลงน� าธรรมชาต ในดานปญหาการบรหารและจดการการทองเท�ยวของ
องคกรชมชน ไดแก การขาดการบรหารจดการท�ด การแบงหนาท�ความรบผดชอบไมชดเจน ปญหา
การจดเกบผลประโยชน ปญหาดานงบประมาณ การขาดการประสานงานกบองคกรอ�นๆ และ
ปญหาการมสวนรวมของประชาชนในชมชน ขอเสนอแนะในการจดองคกรในการแกปญหา ได
เสนอรปแบบการบรหารและจดการการทองเท�ยวชมชนใหม โดยเสนอให องคการบรหารสวน
ตาบลบางกระทก รวมกบคณะกรรมการท�ไดรบการเลอกต�งตามระบอบประชาธปไตย เปนองคกร
ดาเนนงาน โดยการออกขอบงคบและระเบยบท�ชดเจน ใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารจดการ
นอกจากน� ยงไดเสนอแนะการเช�อมโยงการทองเท�ยวไปยงแหลงทองเท�ยวขางเคยง รวมท�งการวาง
แผนการทองเท�ยวชมชนเพ�อพฒนาแหลงทองเท�ยว โดยคานงถงความสมดลของสภาพแวดลอมตาม
หลกการการทองเท�ยวแบบย�งยน
อภวฒน ธรวาสน (2543) ไดทาการวจยเร� อง บทบาทของคณะกรรมการหมบานในการ
จดการแหลงทองเท�ยว กรณถ �าเมองออน ก�งอาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม โดยมวตถประสงคเพ�อ
ศกษาความเปนมาของการจดการแหลงทองเท�ยวของคณะกรรมการหมบาน จากอดตถงปจจบน
รวมไปถงการศกษาบทบาทศกยภาพและความพรอมของคณะกรรมการหมบานในการจดการแหลง
ทองเท�ยวในทองถ�น ผลการวจยพบวา แตเดมแหลงทองเท�ยวถ � าเมองออน ไดรบการพฒนา
25
เน�องมาจากความเช�อทางศาสนาแตภายหลงกไดรบการสนบสนนการพฒนาดวยงบประมาณของ
ทางราชการ อยางไรกตามในดานบทบาทการจดการทองเท�ยวน�นแตเดมรายไดท� เกดจากการ
ทองเท�ยวจะตองสงมอบใหอาเภอเปนผบรหารจดการและกาหนด กฎ ระเบยบตางๆข� น โดยม
คณะกรรมการหมบานและประชาชนเปนผรบทราบและอนมต
มนส สวรรณ และคณะ (2541) ไดทาการศกษา แนวทางการบรหารและจดการ การ
ทองเท�ยวในพ�นท�รบผดชอบขององคการบรหารสวนตาบล (อบต.) และสภาตาบล(สต.)เชยงใหม
ผลการวจยพบวา องคการบรหารสวนตาบล และ สภาตาบล ควรดาเนนการในการบรหารจดการ
ทองเท�ยวในพ�นท�รบผดชอบใน 5 ภารกจหลกดงน�
1. การโฆษณาและประชาสมพนธ องคการบรหารสวนตาบล และสภาตาบล ควรทาการ
โฆษณาและประชาสมพนธแหลงทองเท�ยวในพ�นท�ใหสาธารณชนไดรบทราบมากท�สด
2. การสารวจขอมลเก�ยวกบทรพยากรการทองเท�ยวท�มอยในพ�นท� เพ�อเปนขอมลในการ
ประชาสมพนธ
3. การปรบปรงและพฒนาการทองเท�ยว จดทาแผนงานโครงการเพ�อปรบปรงและพฒนา
แหลงทองเท�ยวใหเปนท�ดงดดนกทองเท�ยว
4. การบรหารแหลงทองเท�ยว กาหนดแนวทางทางการบรหารและการจดการแหลง
ทองเท�ยวในพ�นท�อยางเหมาะสมและเกดประโยชนสงสดตอสวนรวม
5. การรกษาความปลอดภยในแหลงทองเท�ยว วางระบบในการดแลรกษาความปลอดภยท�ง
ความปลอดภยในชวตและทรพยสนและความปลอดภยในชวตและทรพยสนและความปลอดภย
จากโรคภยใหแกนกทองเท�ยวท�เขามาในพ�นท�
การจดการทรพยากรโดยประชาชน ตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 น�น ประชาชนมอานาจใน
การรวมจดการได ท�งทางตรงและทางออมดงน�
อานาจโดยออม กลาวคอ ประชาชนสามารถมสวนรวมในการปกครองตนเองและการ
จดการทรพยากร โดยผานกลไกลของระบอบประชาธปไตยผแทนได ท�งน� การใชอานาจโดยผาน
ผแทนในองคกรปกครองสวนทองถ�นของประชาชนยงอาจกระทาข�นได นอกเหนอจากการไปใช
สทธเลอกต�งเพ�อใหตวแทนไปบรหารจดการทองถ�นแทนตนแลว ประชาชนในทองถ�นยงสามารถ
26
จดทารางขอบญญตทองถ�นท�เปนความตองการของตนเสนอตอสภาทองถ�นเพ�อใหพจารณาออกเปน
ขอบญญตทองถ�นได (มาตรา 287) ซ�งหมายรวมถงขอบญญตเก�ยวกบการจดการทรพยากรในชมชน
ดวย
อานาจโดยตรง กลาวคอ ประชนมอานาจในการมสวนรวมในการจดการทรพยากรไดดวย
ตนเองโดยตรง โดยไมผานองคกรปกครองทองถ�นดวยเชนกน ดงมาตร 46 ท�บญญตไววาบคคลท�
รวมกนเปนชมชนทองถ�นด�งเดมยอมมสทธอนรกษหรอฟ� นฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถ�น
ศลปะ หรอวฒนธรรมอนดของทองถ�นและชาตและมสวนรวมในการจดการบารงรกษาและใช
ประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมอยางสมดลและย �งยน น�นคอ การใหสทธและ
อานาจการมสวนรวมในการจดการทรพยากรแกองคกรชมชนโดยตรงน�นเอง
สนต จยะพนธ (2539) ไดทาการวจยเร�อง ความขดแยงในแนวคดระหวางรฐกบสงคมใน
เร�องสทธของประชาชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตในประเทศไทย ผลการวจยพบวา แนวคด
ของรฐกบแนวคดของสงคมมความแตกตางกนคอ รฐมแนวคดท�จะใหความสาคญกบศกยภาพของ
รฐและธรกจเอกชนในการเปนสวนนาพฒนาเศรษฐกจและสงคมเหนอภาคประชาชน ทองถ�น รฐจง
มองวาสทธของประชาชนควรอยใตขอบเขตการควบคมของรฐ ในขณะท�ภาคประชาชนเหนวา
ประชาชนและชมชนทองถ�นมศกยภาพและภมปญญาท�สอดคลองกบการพฒนาจดการทรพยากรใน
ทองถ�นรฐจงควรรองรบสทธของประชาชนในการพฒนาและจดการทรพยากรธรรมชาต องคกร
ปกครองสวนทองถ�นยอมมหนาท�บารงรกษาศลปะจารตประเพณภมปญญาทองถ�น หรอวฒนธรรม
อนดของทองถ�น ดงน�น องคกรปกครองสวนทองถ�นยอมมสทธท�จะจดการศกษาอบรมและฝก
อาชพตามเหมาะสมและความตองการภายในทองถ�น ซ�งตองคานงถงการบารงรกษาศลปะจารต
ประเพณ ภมปญญาทองถ�นและวฒนธรรมอนดของทองถ�นดวย (มาตรา 289 ) องคกรปกครองสวน
ทองถ�นมหนาท�ในการสงเสรมและรกษาคณภาพส�งแวดลอมท�มสาระสาคญคอ การจดการ การ
บารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมท�อยในเขตพ�นท� การเขา
ไปมสวนรวมในการบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมท�อยนอกเขตพ�นท� เฉพาะใน
กรณท�อาจมผลกระทบตอการดารงชวตของประชาชนในพ�นท�ของตน และมสวนรวมในการ
27
พจารณาเพ�อรเร�มโครงการหรอกจกรรมนอกเขตพ�นท�ซ�งอาจมผลกระทบตอคณภาพส�งแวดลอม
หรอสขภาพอนามยของประชาชนในพ�นท�
ปญญา สวสด� เสร (2539) ไดทาการวจยเร�อง ความคดเหนของประชาชนในเขตจอมทองท�ม
ตอบทบาทผนาชมชนกบ การมสวนรวมในการพฒนาชมชน พบวา ประชาชนมสวนรวมในการ
พฒนาชมชนในระดบคอนขางนอย และรปแบบลกษณะการมสวนรวมในการพฒนาชมชนกมกจะ
เปนการขอความรวมมอจากประชาชนในลกษณะรวมแรงงานรวมสละทรพยสนเปนสวนใหญ
อยางไรกตามบทบาทของผนาชมชนกมความสมพนธกบการมสวนรวมในการพฒนาชมชนของ
ประชาชน
กฤษดา ยะการ (2531)ไดทาการวจยเร�อง ความตองการมสวนรวมในการจดแหลงทองเท�ยว
เชงนเวศของประชาชนตาบลแมทราย อาเภอรองกวาง จงหวดแพร ผลการวจยพบวา ประชาชน
ตาบลแมทรายมความตองการในการมสวนรวมในการจดการแหลงทองเท�ยวเชงนเวศในระดบมาก
และการคาดหวงประโยชนท�ไดรบน�น สงผลตอการมสวนรวมในการจดการแหลงทองเทยวเชง
นเวศท�แตกตางกน นอกจากน�นยงพบวา การรบรขอมลขาวสารท�แตกตางกนในเร�องการทองเท�ยว
เชงนเวศทาใหมความตองการมสวนรวมในการจดการแหลงทองเท�ยวเชงนเวศท�แตกตางกนไปดวย
จากงานวจยท�เก�ยวของกบการมสวนรวมของประชาชน ช� ใหเหนวา ประชาชนน�นมความ
ตองการท�จะเขารวมในการจดการบรหารชมชนของตนเองหรอการมสวนรวมในการตดสนใจใน
เร�องท�สงผลกระทบตอชมชนดวยแตในทางปฏบตแลวน�นชมชนมสวนรวมในการบรหาร วางแผน
หรอตดสนใจคอนขางนอย นอกจากบทบาทของผนาชมชนมบทบาทสาคญในการจดการทองเท�ยว
28
บทท� 3
วธการวจย
ประชากรกลมตวอยางในการวจย
บรบทชมชน
เน�องการวจยคร� งน� ใชขอมลเฉพาะกลมตวอยางท�อาศยอยในหมท�11 บานชางค� า ต.ทาวง
ตาล อ. สารภ จ. เชยงใหม เทาน�น คณะผวจยจงไดตรวจสอบขอมลเพ�มเตมจากผลการวจยของ พระ
วระเดช สนตกโร (วงคงาม) (2551) ท�ไดทาการวจยเร� องเร� อง “การมสวนรวมของชมชนในการ
จดการทองเท�ยวเวยงกมกาม ต.ทาวงตาล อ.สารภ จ.เชยงใหม ซ�งผลการวจยพบวาบานชางค� า หมท�
11 มเน�อท�ประมาณ 780 ไร อาณาเขตทศเหนอ จดหมบานเสารหน หม 3 ต.หนองหอย อ.เมอง ทศ
ใต จดหมบานกลาง หม 3 ต.ทาวงตาล อ.สารภ ทศตะวนออก จดหมบานหนองผ�ง อ.สารภ ทศ
ตะวนตก จดหมบานเจดยเหล�ยม หม 1 ต.ทาวงตาล อ.สารภ ประเพณท�สาคญของหมบานไดแกการ
สรงน� าพระธาต งานป� ใหมเมอง แหไมค � าวนสงกรานต รดน� าดาหว ทานกวยสลาก ปอยหลวง
เทศกาลวนสาคญทางศาสนา ฯลฯ ประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาพทธ ผลตภณฑท�สาคญของ
หมบาน คอ การแกะสลก การจกสาน การทาของท�ระลก ลกษณะภมประเทศเปนพ�นท�ราบ ไมม
ภเขา มแหลงน� าสาคญใชในการเกษตร คอ ลาเหมองทราย ลกษณะภมอากาศโดยท�วไป ม 3 ฤด คอ
ฤดฝน ฤดหนาว และฤดรอน ในฤดหนาวมอากาศหนาว ฤดฝนจะมฝนตกในปรมาณมาก สภาพทาง
เศรษฐกจ สรปไดวาอาชพหลก ประชากรในหมบานประกอบอาชพ รบจาง อาชพรอง คอ การทา
การเกษตร อาชพคาขาย 15 ราย อาชพดานชาง 10 ราย ผมอาย 18-60 ปมการประกอบอาชพและม
รายได คดเปนรอยละ 96.9 อาชพรอง ประกอบอาชพเกษตรกรรม รายไดเฉล�ยของประชากร
32,934.14 บาทตอคนตอป เฉล�ยอตราคาแรงตอวนผชายวนละ 150 บาท ผหญง วนละ 120 บาท
ครวเรอนมการออมรอยละ 91.6 ของครอบครวท�งหมด ประชาชนมไฟฟาใชทกครวเรอน มเสนทาง
ในการคมนาคมขนสงตลอดป สภาพทางสงคมสรปไดวา ครวเรอนมความม�นคงในท�อยอาศย
และบานเรอนมสภาพคงถาวร รอยละ 98.9 เดกอาย 3-5 ป ไดรบการเล�ยงด เตรยมความพรอมกอน
วยเรยน ผมอาย 6-15 ป ไดรบการศกษาภาคบงคบ 9 ป ทกคน ประชาชนสวนใหญมสขภาพด ผม
29
อาย 35 ป ข�นไปไดรบการตรวจสขภาพประจาปรอยละ 86.6 ประชาชนอาย 15-60 ป อานออกเขยน
ไดคดเปนรอยละ 100 ผสงอาย และผพการไดรบการดแลเอาใจใสจากคนในครวเรอนเปนอยางดคน
ในครวเรอนไดมสวนรวมในการแสดงความคดเหนเพ�อเปนประโยชนของชมชนมสถานท�
ทองเท�ยวคอเวยงกมกามซ�งต�งอยบรเวณท�เขาใจวา เปนแนวคน� าคนดน ดานทศตะวนตกของเวยง
กมกาม อยลกลงไปจากปจจบนประมาณ 2 เมตร ประกอบดวยวหาร และเจดย อโบสถ และ
สวนประกอบปลกยอย เชน แทนบชาฐานผเส�อต�งอยดานหนา สวนองคพระเจดยมลกษณะเปน
ศลปะสมยสโขทย และแบบลานนารวมกน คอ มเรอนธาตสงรบองคระฆงขนาดเลก อายการสราง
เจดยป เป� ยนาจะอยในสมยของพญาตโลกราช คอ ในราย พ.ศ. 1988-2068 วดน�อยตดกบคน� าคนดน
ดานทศตะวนตกของเวยง อยลกลงไปในผวดนประมาณ 2 เมตร ประกอบดวยวหาร และเจดยต�งอย
บนฐานเดยวกน เปนแบบลานนา ตวเจดยอคางน� จงอยในชวงพทธศตวรรษท� 21 ในรชสมยของพระ
เจาเมองแกว ประมาณ พ.ศ. 2060
ดวยจานวนครวเรอนบานชางค� า หมท� 11 ต. ทาวงตาล อ. สารภ จ. เชยงใหม มจานวน
ท�งส�น 309 ครวเรอน แตอาศยอยจรงจานวน 280 ครวเรอน ซ�งเม�อคานวณตามสตรการหาตวแทนท�
เหมาะสมในการเกบขอมลของ Taro Yamane ดงสตร
เม�อคานวณแลว ตองทาการเกบขอมลแบบสอบถามจากตวแทนชาวบานไมต �ากวา 175
ครวเรอน ดงน�นการวจยในคร� งน� ไดทาการเกบขอมลแบบสอบถามท�งหมดจานวน 178 ครวเรอน
จากจานวนท�งหมด 280 ครวเรอนท�อาศยอยจรง
ประวตความเปนมาของเวยงกมกาม
เวยงกมกาม เปนเมองโบราณ ท�พญามงราย (พอขนเมงราย) ทรงโปรดใหสรางข�นเม�อ พ.ศ.
1829 ต�งอยท� ตาบลทาวงตาล อาเภอสารภ จงหวดเชยงใหม โดยมระยะหางจากตวเมองเชยงใหมไป
ทางทศตะวนออกเฉยงใตประมาณ 5 กโลเมตร เวยงกมกาม สถาปนาข�นหลงจากท�พญามงรายได
ปกครองและพานกอยในนครหรภญชย (ลาพน) มาแลว 2 ป แตพระองคกทรงสรางไมสาเรจ เพราะ
เวยงน�นมน� าทวมอยทกป จนพญามงรายตองไปปรกษาพระสหาย คอ พอขนรามคาแหงแหง
สโขทย และ พญางาเมองแหงพะเยา หลงจากทรงปรกษากนแลวจงทรงตดสนใจไปหาท�สรางเมอง
30
ใหม ในท�สดจงไดพ�นท�นครพงคเชยงใหมเปนเมองใหม และ เปนเมองหลวงแหงอาณาจกรลานนา
ตอมา จงสรปไดวาเวยงกมกามน�น เปนเมองท�ทดลองสรางเพ�อเปนเมองหลวง (สรสวด, 255 1)
เวยงกมกามลมสลายลงเพราะเกดน� าทวมคร� งใหญ ในชวงป พ.ศ. 2101 - 2317 ซ�งตรงกบ
สมยพมาปกครองลานนา (ปกครองเปนเวลานานถงสองรอยกวาป) แตไมปรากฏหลกฐานท�กลาวถง
เวยงกมกาม ผลของการเกดน� าทวมน�ทาใหเวยงกมกามถกฝงจมลงอยใตตะกอนดนจนยากท�จะฟ� นฟ
กลบมา สภาพวดตางๆ และโบราณสถานท�สาคญเหลอเพยงซากวหารและเจดยรางท�จมอยดนใน
ระดบความลกจากพ�นดนลงไปประมาณ 1.50 -2.00 เมตร โดยวดท�จมดนลกท�สดคอวดอคาง
รองลงมาคอ วดป เป� ย และวดกปาดอม
ในป พ.ศ. 2527 เร�องราวของเวยงกมกามกเร�มเปนท�สนใจของนกวชาการ และประชาชน
ท�วไป ทาใหหนวยศลปากรท� 4 ขดแตงบรณะวดราง (ขดแตงวหารกานโถม ณ วดชางค� า) และ
บรเวณโดยรอบเวยงกมกามอยางตอเน�องจนถง พ.ศ. 2545 ปจจบนเวยงกมกามกไดรบการพฒนาให
กลายเปนสถานท�ทองเท�ยวแหงหน� งของเมองเชยงใหม เพราะเหนวาเวยงกมกามมความสมบรณ
และเปนแหลงความรการศกษาในแบบของเร�องราวทางสถาปตยกรรมและ ศลปกรรมตลอดจน
วฒนธรรมลานาตาง ๆ โดยศนยกลางของการนาเท�ยวชมโบราณสถานตางๆ ในเขตเวยงกมกามอยท�
วดชางค�า
เวยงกมกามมผงเปนรปส� เหล�ยมผนผามความยาวประมาณ 850 เมตร ไปตามแนวทศ
ตะวนออกเฉยงใตสทศตะวนออกเฉยงเหนอ และกวางประมาณ 600 เมตร ตวเมองยาวไปตามลาน� า
ปงสายเดมท�เคยไหลไปทางดานทศตะวนออกของเมอง ดงน�นในสมยโบราณตวเวยงกมกามจะ
ต�งอยบนฝ�งทศตะวนตกหรอฝ�งเดยวกบเมองเชยงใหม แตเช�อกนวาเน�องจากกระแสของแมน� าปง
เปล�ยนทศทาง จงทาใหเวยงกมกามเปล�ยนมาต�งอยทางฝ�งดานตะวนออกของแมน� าด�งเชนปจจบน
ชวงเวลาของการเปล�ยนแปลงกระแสน� าดงกลาวคาดวานาจะอยระหวางพทธศตวรรษท� 23
การเปล�ยนแปลงของกระแสน� าคร� งน�น ทาใหเกดน� าทวมเวยงกมกามคร� งใหญจนเวยงกมกามลม
สลาย และวดวาอารามจมอยใตดนทราย จนกลายเปนเมองรางไปในท�สด อกมมมองหน� ง นก
ประวตศาสตรหลายคนเช�อวา เหตท�เวยงกมกามถกท�งรางน�นอาจมาจากการเกดสงครามระหวาง
ไทยกบพมาทาใหผคนหลบหนออกจากเมองไปแลวท�งเมองใหเปนเมองราง
31
สภาพท�วไปทางภมศาสตรของเวยงกมกามต�งอยบรเวณแองท�ราบเชยงใหม-ลาพน มแมน� า
ปงเปนแมน� าสายสาคญ โดยมตนน� าอยท�ดอยถวย อาเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม บรเวณแองท�
ราบแหงน� ซ�งเปนท�ราบท�มขนาดใหญท�สดในภาคเหนอตอนบน เปนท�ราบระหวางภเขา มอาณา
บรเวณครอบคลมเขตจงหวดเชยงใหม และลาพนรวม 13 อาเภอ (โดย 10 อาเภออยในจงหวดเชย
ใหมคอ แมแตง แมรม สนทราย ดอยสะเกด สนกาแพง เมอง สารภ หางดง สนปาตอง และจอมทอง
และอก 3 อาเภออยในจงหวดลาพนคอ เมอง (ลาพน) ปาซาง และบานโฮง) โดยมพ�นท�รวมท�งหมด
ประมาณ 940,000 ไร
จากการสารวจของ สรสวด อองสกล(2551) พบวามโบราณสถานอยมากกวา 40 แหง ท�งท�
เปน ซากโบราณสถาน และเปนวดท�มพระสงฆ โบราณสถานท�สาคญ ได แกวดเจดยเหล�ยม วดชาง
ค� าและซากเจดยวดกมกาม วดนอย วดป เป� ย วดธาตขาว วดอคางซ�งรปแบบทางศลปกรรมและ
สถาปตยกรรมน� มท�งแบบรนเกาและสมยเชยงใหม รงเรองปะปนกนไป โดยเฉพาะท�วดธาตขาวน�น
มเร�องเลาของ พระนางอ�วม�งเวยงไชย พระมเหสของพญามงราย พระนางไดมาบวชชท�น� แลวกได
ส�นพระชนมท�น�ดวย สาเหตกคอพญามงรายไดมพระมเหสพระองคใหม เม�อคร� งยกทพไปตพมา
พมายอมสวามภกด� และถวายพระธดาปายโคมาเปนมเหส แตส�งน�ทาใหพระนางอ�วม�งเวยงไชยทรง
เสยพระทยมาก เน�องจาก พระนาง และ พญามงราย ไดเคยสาบานกนในขณะท�พานกอยในเมอง
เชยงแสนวา จะมมเหสเพยงแคพระองคเดยว พระนางจงเสยพระทยมาก จงตดสนใจไปบวชช และ
ยงมเร�องอกวา สาเหตท�พญามงรายสวรรคตอสนบาตในระหวางท�ทรงเสดจไปตลาดน�น กเพราะ
สาเหตน�
ผลการสารวจของ หนวยกรมศลปากรท� 4 จงหวดเชยงใหมท�ไดไปทาการขดคนหาซาก
เมองและโบราณสถาน กไดคนพบวดตางๆ ท�จมอยใตพ�นดนเปนจานวนหลายวดดงตอไปน�
วดเจดยเหล�ยม (วดกคา) แตเดมวดน� ช�อวดกคา ก หมายถง พระเจดย คา หมายถง ทองคา
พญามงรายทรงโปรดใหกอสรางข�นเม�อป พ.ศ. 1831 โบราณวตถท�สาคญของวดคอ องค
พระเจดยประธานรปทรงมณฑปปลด 5 ช�น วดน�มความโดดเดนคอ เปนวดท�กษตรยสราง
และมรปแบบเจดยท�แสดงถงอทธพลรปแบบของรฐหรภญไชย โดยท�พญามงรายโปรดให
เอามากอสรางไวในเวยงกมกามระยะแรกๆ
32
วดกานโถม (ชางค�า) พญามงรายไดสรางวดแหงน� ข�นเม�อป พ.ศ. 1833 ประกอบดวยฐาน
เจดยฐานกวาง 12 เมตร สง 18 เมตร มซมคหาส�ทศ มการใชพระพทธรปซอนเปน 2 ช�น
(ช�นลาง- มพระพทธรปน�ง 4 องค ช�นบน- มพระพทธรปยน 2 องค) วหารและเจดยทรง
มณฑปบนฐานลานประทกษณเต�ย บรเวณฐานวหารพบพระพมพดนเผาแบบหรภญไชยฝง
ไวโดยรอบ นอกจากน� ยงมเจดยอก 1 องคลกษณะเปนเจดยทรงมณฑปยอดระฆง ในบรเวณ
วดกานโถมยงมตนพระศรมหาโพธ� ท�ไดอญเชญเมลดจากเมองลงกามาไวดวย
วดปเป� ย ถอเปนวดท�มความงดงามแหงหน� งในเวยงกมกาม รปแบบผงการสรางวด และ
รปแบบเจดยประธานมณฑปมสภาพคอนขางสมบรณ โบราณสถานประกอบดวยวหาร
สรางยกพ�นสง เจดย อโบสถ ศาลผเส�อ และแทนบชา พรอมท�งมลวดลายปนป� นประดบ
เจดยท�สวยงามมาก
วดอกาง (วดอคาง) ท�เรยกวาวดอคาหรออกางน�นเพราะเดมบรเวณวดเปนปารกรางและม
ฝงลงฝงคางใชซากวดแหงน� เปนท�อยอาศย ซ� งคางในภาษาทองถ�นเรยกวา “อกาง”
โบราณสถานประกอบดวยวหารและเจดยต�งอยบนฐานเดยวกน วหารมขนาดใหญ 20 ×
13.50 เมตร เจดยเปนแบบองคระฆงทรงกลม
วดพระธาตขาว (วดธาตขาว) ท�เรยกกนวาวดธาตขาวเน�องมาจากแตเดมน�นตวเจดยยงคง
ปรากฏผวฉาบปนสขาวน�นเอง โบราณสถานประกอบดวยวหาร เจดย อโบสถ และมณฑป
โดยมการกอสรางข�นมา 2 ระยะคอ ระยะแรกกอสรางเพยงเจดย วหาร อโบสถ แตตอมา
เกดการชารดจงตอเตมฐานเจดยใหใหญข� น ระยะท�สองมการกอสรางมณฑปสาหรบ
ประดษฐานพระพทธรป
วดพระเจาองคดา ต�งอยภายในเวยงกมกาม โดยอยใกลกบกาแพงเมองทางดานทศตะวนตก
เฉยงเหนอ กอนมการขดแตงน�นเปนสวนลาไย มพ�นท�เปนเนนดน 2 แหง ชาวบานเรยกวา
เนนพญามงราย และเนนพระเจาดา และสนนษฐานวาท�เรยกวดพระเจาองคดาน� เพราะวด
แหงน� เคยมพระพทธรปสดาประดษฐานอย โบราณสถานท�พบสวนใหญเปนวหารหลาย
หลง มซมประตโขงและแนวกาแพง ถดจากซมโขงเขามามวหารและเจดย
33
วดพญามงราย ต�งอยบรเวณใกลเคยงกบวดพระเจาองคดาทางทศตะวนออกเฉยงใต ช�อวด
พญามงรายน� เปนช�อเรยกท�ต�งข�นมาใหมโดยกรมศลปากร เน�องจากไมปรากฏหลกฐาน
กลาวถงประวตความเปนมาของวดน� แตเม�อพจารณาจากการท�เหนวาต�งอยใกลวดพระเจา
องคดามากท�สดจนดเหมอนเปนวดเดยวกน เอกลกษณของวดน� อยท�การสรางพระวหารท�
ไมมทางข�นลงหลกไวท�ดานหนา แตสรางไวท�ดานซาย (กรณท�หนหนาไปทางหนาวด) ใน
สวนพระเจดยพบรองรอยการตกแตงปนป� นลายชองกระจกสอดไส
วดหวหนอง ต� งอยภายในเวยงกมกามใกลกบกาแพงเมองทางดานเหนอ ภายใน
ประกอบดวยซมโขงประตใหญ อโบสถ มณฑป วหารและเจดย มลวดลายปนป� นประดบ
ซมประตวดเปนรปกเลน สงห หงสท�มความงดงาม
วดกมกาม ต�งอยภายในเวยงกมกามดานทศเหนอของวดกานโถม ส�งกอสรางภายในวด
ประกอบดวยวหารพรอมหองมลคนธกฏ และเจดยทรงแปดเหล�ยม
วดนอย (วดธาตนอย) ต�งอยทางทศตะวนตกของวดกานโถม กอนการขดแตงเปนเนนดน
สองแหง มชาวบานเขามาปลกบานอาศยบนโบราณสถานแหงน� และยงพบรองรอยกสาร
ขดหาทรพยสนดวย โบราณสถานประกอบดวยวหารและเจดย วหารต�งหนหนาไปทางทศ
ตะวนออกเฉยงเหนอมแผนผงเปนรปส�เหล�ยมผนผา มบนไดทางข�นดานหนาและดานขาง
1 แหง พ�นวหารปอฐ ดานหลงวหารเปนซมประดษฐานพระประธานปนป� น เจดยมฐาน
เปนรปส�เหล�ยมจตรสขนาด 13.35 × 13.35 เมตร สง 1.64 เมตร ตอข�นไปเปนองคเจดย เปน
รปส�เหล�ยมจตรสขนาด 6.20 × 6.20 เมตร ลกษณะเจดยมฐานใหญแตองคเจดยเลก
วดไมซง ต�งอยมมตะวนออกเฉยงใตภายในเวยงกมกาม บรเวณรอบวดเปนทงนา สถาพ
กอนการขดแตงเปนเนนดนรปส�เหล�ยมผนผา มตนไมใหญท�ชาวบานเรยกวาไมซงอย (เปน
ท�มาของช�อวด) โบราณสถาน ประกอบดวยวหารเจดยแปดเหล�ยม และฐานซมประตโขง
พรอมกาแพง
วดกขาว ต� งอยรมถนนเชยงใหม-ลาพน ตาบลหนองหอย อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม
สภาพรอบๆ วดกอนการขดแตงพบเจดยมความสงประมาณ 5 เมตร และรอบๆ องคเจดย
เปนเนนดน หลงจากขดลอกดนท�ทบถมอยไดพบโบราณสถาน 3 แหงคอ กาแพงแกวและ
34
ซมประตอยหลงเจดย, เจดยประธานเปนศลปะลานนา เรอนธาตมลกษณะสงกอทบตนท�ง
4 ดาน (ไมทาซมพระ) สวนยอดเจดยเปนฐานบวแปดเหล�ยมรองรบองคระฆง และวหารท�ม
มมฐานบวลกแกว ฐานชกชเดม และลายกลบบว
วดก ปาดอม ต� งอยทางทศตะวนตกเฉยงใตนอกเวยงกมกาม ช�อของวดน� ไดต�งช�อตาม
เจาของท�ดน โบราณสถานของวดมขนาดใหญประกอบดวย วหารฐานใหญ มบนไดทางข�น
วหาร มราวบนไดดานปลายเปนรปตวเหงา สวนเจดยเหลอเพยงฐานเทาน�น มกาแพงแกว
กอลอมรอบโบราณสถาน กาแพงแกวดานหนาทางเขาวหารมซมโขง วดแหงน� มอายอยใน
ราวพทธศตวรรษท� 21-22
วดโบสถ ต�งอยทางดานทศตะวนตกนอกเวยงกมกาม โบราณสถานประกอบดวยวหารซ�ง
เหลอเพยงฐาน และเจดยมฐานเปนรปส�เหล�ยมจตรส
วดกอายหลาน เปนวดขนาดเลกต�งอยทางดานเหนอของเวยงกมกาม ช�อวดเรยกตามเจาของ
ท�ท�ช�ออายหลาน โบราณาสถานประกอบดวยวหารท�หนหนาไปทางทศตะวนออก เจดย
ฐานเปนรปส�เหล�ยมจตรส แทนบชา กาแพงแกว และซมประตทางเขาดานทศตะวนออก
วดกอายส เปนวดขนาดเลก โบราณสถานประกอบดวย วหาร เจดย ซ�งเหลอเพยงฐาน และ
แทนบชา
วดกมะเกลอ ต�งอยภายในเวยงกมกามดานทศตะวนออก เรยกช�อวดตามช�อตนไมท�ข�นบน
โบราณสถาน หลงจากทาการขดลอกดนออกแลว พบเจดยและวหารต�งอยบนฐานเดยวกน
และหนหนาไปทางทศตะวนออก
วดกลดไม ต� งอยภายในเวยงกมกามดานใต วดน� เปนช�อท�ชาวบานเรกกนเน�องจากมตน
เพกา (ตนลดไม) ข�นอยบนเนนวด โบราณสถานประกอบดวยวหารหนหนาไปทางทศ
ตะวนออก เจดยดานหลงวหารเหลอเพยงฐาน และเจดยรปแปดเหล�ยม มซมประตโขงและ
กาแพงแกว
วดก จอกปอก ต� งอยนอกกาแพงเวยงกมกามทางทศตะวนออกฉยงใต โบราณสถาน
ประกอบดวยวหารและเจดย ซ�งเหลอเพยงฐาน
35
วดหนานชาง ต�งตามช�อเจาของท�ดน ดานหนาของวดอยใกลแมน� าปง ซมโขงมลายปนป� น
ประดบเลกนอย ถดจากซมโขงลงไปมทางเดนและมวหาร ซ�งท�ฐานพระประธานมลายปน
ป� น ดานหลงวหารมเจดยฐานทรงส�เหล�ยมจตรสซอนกนสองช�น เรอนธาตไดพงเสยหายไป
แลว เย�องกบเจดยเปนมณฑป ถดไปเปนอโบสถ
วดเสาหน ต�งอยเขตทองท�ตาบลหนองหอย อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม ในปจจบนยงไม
พบหลกฐานท�บนทกทางประวตศาสตรท�กลาวถงเร�องราวของวดน� ในอดต
วดหนองผ�ง ต� งอยทางฝ�งตะวนตกถนนเชยงใหม-ลาพน ตาบลหนองผ�ง อาเภอสารภ
จงหวดเชยงใหม เดมเปนวดในสมยเวยงกมกาม-เชยงใหม หรอบางทอาจจะมสภาพเปนวด
ด�งเดมอยกอนแลวต�งแตสมยหรภญไชย มการคนพบหลกฐานทางโบราณวตถประเภท
พมพแบบลาพน ส�งกอสรางท�สาคญของวดน� คอ วหารพระนอน เปนองคพระนอนหรอ
พระพทธไสยาสนขนาดยาว 38 ศอก (39 เมตร)
วดศรบญเรอง ต�งอยเขตตาบลหนองหอย อาเภอเมอง จงหวดเชงใหม เปนวดท�ไดรบการ
ฟ� นฟบรณะข�นมาใหมในสมยหลง ปจจบนวดน�มพระสงฆจาพรรษาอย
วดขอยสามตน อยในบรเวณดานตะวนออกเฉยงเหนอของเขตเวยงกมกาม ช�อวดน� ต�งตาม
จดสงเกตท�เปนตนขอยจานวน 3 ตน ท�ข�นเจรญเตบโตในพ�นท�บรเวณวด และไมปรากฏ
ความเปนมาในเอกสารและตวแทนทางประวตศาสตร
วดพนเลา อยในทองท�ตาบลหนองหอย อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม เปนวดรางข�อด�งเดมท�
ชมชนเรยกสบทอดตอกนมา คาดวามาจากช�อวดท�มคานาหนาวา “พน” นาหนาน�น นาจะ
หมายถง ยศทางทหาร หรอขนนาง ท�เดมวดน�อาจเปนวดอปถมภของนายทหารหรอขนนาง
ช�อ “เลา” ต� งอย รมถนนทาวงตาลซ� งอยนอกเวยงกมกามทางดานทศเหนอ สภาพ
โบราณสถานมการกออฐกระจายหลายแหง พบช�นสวนของพระพทธรป และส�งกอสราง
ตางๆ ท�ไมสามารถระบไดชดเจนวาเปนอะไร และยงคงคาดวามอกหลายวดท�จมอยใต
พ�นดน และบานเรอนของชาวบานท�กาลงรอการบรณะข�นมา
จากการคนพบโบราณสถานและวดวาอารามตางๆมากมายทาใหเวยงกมกาม กลายเปน
สถานท�ทองเท�ยงเชงประวตศาสตรท�มความนาสนใจ มศกยภาพในการดงดดนกทองเท�ยวเขาเย�ยม
36
ชม ซ�งแสดงถงการนาทนทางวฒนธรรมท�มอย มาเพ�มมลคาทางเศรษฐกจของจงหวดเชยงใหม ท�งน�
เปนการมงสการทองเท�ยวอยางย �งยน
เคร�องมอในการวจย
การประชมกลมตวแทนชมชน
การประชมกลมตวแทนชมชนใชวธการถามแบบมสวนรวม โดยผวจยไดกาหนดประเดน
คาถามไวลวงหนา โดยคาถามมความยดหยน อกท�งสามรถเพ�มหรอลดประเดนคาถามไดตามสถาน
การณท�เปนจรง
แบบสอบถามแบบ (Questionnaire)
แบบสอบถาม (Questionnaire) ไดนามาใชเพ�อสอบถามตวแทนชาวบาน โดยแบบสอบถาม
น� ทาข� นหลงจากการประชมกลมตวแทนชมชน เพ�อใหไดแบบสอบถามท�มความเหมาะสมและ
ถกตองท�สด (ภาคผนวกท� 2)
วธการเกบรวบรวมขอมล
ในการวจยคร� งน� ผวจยไดทาการเกบรวบรวมขอมลทตยภมตาง เชน รายงาน ผลงานวจย
วารสาร จากแหลงขอมลตางๆ และศกษาสภาพท�แทจรงของชมชน เพ�อวางแผนการศกษาในพ�นท�
อยางถกตอง โดยนาขอมลท�ไดรบน�นทาออกแบบวธการศกษา ซ�งไดทาการประชมตวแทนชมชน
ในอนดบแรก เพ�อทราบขอมลท�เปนปจจบนกาลและแทจรงจากคนในชมชน และเพ�อนาขอมลท�
ไดรบจากตวแทนชมชน มาทาการออกแบบสอบถาม เพ�อสอบถามตวแทนชาวบานบานชางค� า หม
ท� 11 ต. ทาวงตาล อ. สารภ จ. เชยงใหม จานวน 178 ครวเรอน (ภาคผนวกท� 3)
การวเคราะหขอมล
การวจยคร� งน� ไดทาการว เคราะหขอมลดวยโปรแกรม SPSS โดยการว เคราะห
แบบสอบถามในสวนท� 1 และ 2 ดวย Descriptive Statistics สวนวธการ Conjoint Analysis ไดนามา
วเคราะหในสวนท� 3 (ตามท�ไดอธบายข�นตอนไปแลวในบทท� 2) ซ�งเปนวธการวเคราะหความพง
37
พอใจเปนแบบ metric ดวยวธ Ordinary Least Squares (OLS) ในการประมาณคาความพงพอใจชด
คณลกษณะของตวแทนชาวบานท�มตอชดคณลกษณะเพ�อวดความทองเท�ยวอยางย �งยนและ
เหมาะสมตอชมชน
38
บทท� 4
ผลการศกษา
สวนท� 1 ขอมลท�วไปของตวแทนผตอบแบบสอบถาม
จากการสอบถามตวแทนชาวบานหมท� 11 บานชางค� า จานวน 178 ครวเรอน พบวา
ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 60.67 ของตวแทน
ผตอบแบบสอบถามท�งหมด (ตารางท� 4.1) ในสวนของชวงอายของตวแทนชาวบานผตอบ
แบบสอบถาม พบวา ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามอยในชวงอาย 51-60 ปมากท�สด คดเปน
รอยละ 28.08 เน�องจากการเกบแบบสอบถามน� ทาการเกบในเวลากลางวนของทกวน ทาใหผตอบ
แบบสอบถามชวงอายดงกลาวซ�งไมไดออกไปทางานนอกบาน เปนตวแทนผตอบแบบสอบถาม
กลมใหญท�สด รองลงมาไดแกกลมชวงอาย 41-50 ป คดเปนรอยละ 25.84 (ตารางท� 4.2) ดานศาสนา
ท�นบถอของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม พบวา ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเกอบ
ท�งหมดเปนชาวไทยพทธ (รอยละ 99.44) มเพยง 1 ครวเรอนท�เปนชาวไทยมสลม (ตารางท� 4.3)
ตารางท� 4.1 เพศของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
เพศ จานวน (ครวเรอน) รอยละ
ชาย 70 39.33
หญง 108 60.67
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
ตารางท� 4.2 ชวงอายของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
ชวงอาย จานวน (ครวเรอน) รอยละ
ต �ากวา 20 ป 9 5.05
21-30 ป 23 12.92
31-40 ป 18 10.12
41-50 ป 46 25.84
39
51-60 ป 50 28.08
61-70 ป 26 14.62
ตงแต 71 ป ข�นไป 6 3.37
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
ตารางท� 4.3 การนบถอศาสนาของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
ศาสนา จานวน (ครวเรอน) รอยละ
พทธ 177 99.44
อสลาม 1 0.56
รวม 178 100.00
เม�อทาการสอบถามถงสถานภาพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม พบวา ตวแทน
ชาวบานรอยละ 79.21 สมรสแลว และรอยละ 18.54 มสถานภาพโสด (ตารางท� 4.4) ดานระดบ
การศกษาของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามพบวา เกนกวาคร� งหน� งของตวแทนชาวบาน
ผตอบแบบสอบถามมระดบการศกษาประถมศกษาหรอต�ากวา คอ รอยละ 57.86 อาจเน�องมาจาก
ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามอยในชวงอาย 41-60 ป มจานวนเกนคร� งหน� งของตวแทน
ผตอบแบบสอบถาม รองลงมาคอตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามท�มการศกษาระดบ
มธยมศกษาคดเปนรอยละ 26.41 (ตารางท� 4.5) โดยอาชพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
เกอบคร� งหน�ง (รอยละ 46.07) มอาชพรบจางท�วไป รองลงมาคอเปนเจาของธรกจของตนเอง รอย
ละ 29.77 และตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามรอยละ 6.75 เปนผวางงาน (ตารางท� 4.6)
ตารางท� 4.4 สถานภาพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
สถานภาพ จานวน (ครวเรอน) รอยละ
โสด 33 18.54
สมรส 141 79.21
หมาย 4 2.25
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
40
ตารางท� 4.5 ระดบการศกษาของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
ระดบการศกษา จานวน (ครวเรอน) รอยละ
ประถมศกษาหรอต�ากวา 103 57.86
มธยมศกษา 47 26.41
ปวช./ปวส./อาชวศกษา 13 7.31
ปรญญาตร 14 7.86
ปรญญาโทหรอสงกวา 1 0.56
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
ตารางท� 4.6 อาชพของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
อาชพ จานวน (ครวเรอน) รอยละ
นกเรยน/นกศกษา 7 3.94
เจาของธรกจ 53 29.77
ลกจางประจาหนวยงานราชการ 3 1.68
นกวชาการ/ผเช�ยวชาญ 1 0.56
แมบาน 19 10.67
รบจางท�วไป 82 46.07
วางงาน 12 6.75
เจาหนาท�รฐวสาหกจ 1 0.56
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
เม�อสอบถามถงรายไดท�งหมดของครวเรอนตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามกอนหก
ภาษ พบวา ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามรอยละ 47.76 มรายไดท�งหมดของครวเรอนต�ากวา
10,000 บาท และอกรอยละ 38.76 มรายไดท�งหมดของครวเรอนระหวาง 10,001-20,000 บาท โดย
41
ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเพยง 1 ครวเรอนเทาน�นท�มรายไดท� งหมดของครวเรอน
มากกวา 50,001 บาท คดเปนรอยละ 0.56 (ตารางท� 4.7)
ตารางท� 4.7 รายไดท�งหมดของครวเรอนตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามกอนหกภาษ
รายได จานวน (ครวเรอน) รอยละ
ต �ากวา 10,000 บาท 85 47.76
10,001-20,000 บาท 69 38.76
20,001-30,000 บาท 19 10.68
30,001-40,000 บาท 2 1.12
40,001-50,000 บาท 2 1.12
มากกวา 50,001 บาท 1 0.56
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
เม�อสอบถามถงสถานในครวเรอนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม พบวารอยละ
53.37 มสถานะเปนผอาศยในบานและรอยละ 46.63 มสถานะเปนเจาบาน ซ�งถอวามสดสวนท�ไมม
ความแตกตางกนมาก (ตารางท� 4.8) ดานสถานะในชมชนน� นพบวาตวแทนชาวบานผตอบ
แบบสอบถามเกอบท�งหมด (รอยละ 93.82) มสถานะเปนลกบาน มตวแทนชาวบานผตอบ
แบบสอบถามเพยงรอยละ 6.18 เทาน�นท�มสถานะเปนเจาหนาท�หนวยงานทองถ�น (ตารางท� 4.9)
เม�อสอบถามถงระยะเวลาท�อาศยอย ณ บานชางค� า หมท� 11 น� พบวา ตวแทนชาวบานผตอบ
แบบสอบถามถงรอยละ 23.03 อยอาศยในหมบานมามากกวา 50 ป และมเพยงรอยละ 8.43 เทาน�น
ท�อยอาศยต�ากวา 10 ป (ตารางท� 4.10)
42
ตารางท� 4.8 สถานในครวเรอนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
สถานะในครวเรอน จานวน (ครวเรอน) รอยละ
เจาบาน 83 46.63
ผอาศย 95 53.37
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
ตารางท� 4.9 สถานะในชมชนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
สถานะในชมชน จานวน (ครวเรอน) รอยละ
เจาหนาท�หนวยงานทองถ�น 11 6.18
ลกบาน 167 93.82
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
ตารางท� 4.10 ระยะเวลาท�อาศยอยในชมชนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
ระยะเวลาท�อาศยอยในชมชน จานวน (ครวเรอน) รอยละ
ต �ากวา 10 ป 15 8.43
10-20 ป 26 14.61
21-30 ป 40 22.47
31-40 ป 26 14.61
41-50 ป 30 16.85
มากกวา 50 ป 41 23.03
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
43
สวนท� 2 การมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการการทองเท�ยว
ตารางท� 4.11 แสดงใหเหนวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามถงรอยละ 70.78 ทราบ
วาคนในชมชนควรมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเท�ยวในทองถ�นของตนเอง แตปรากฏวา
ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเพยงรอยละ 21.35 เทาน�น ท�เคยแสดงความคดเหนในการ
บรหารจดการทองเท�ยว (ตารางท� 4.12) ดานการสรางรายไดจากการทองเท�ยวของคนในชมชนน�น
พบวา มตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเพยง 31 ครวเรอนเทาน�น (รอยละ 17.42) ท�มรายได
จากการจดการทองเท�ยวในพ�นท�ซ�งถอวาเปนสดสวนท�นอยมาก (ตารางท� 4.13) โดยมรายไดต�งแต
400-30,000 บาท ซ�งถอวามความแตกตางกนอยางมาก ซ�งผท�มรายไดสงอาจเปนผท�มรถมา รถราง
ใหบรการนกทองเท�ยว
ตารางท� 4.11 ชาวบานในชมชนควรมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเท�ยว
ทานทราบหรอไมวาชาวบาน
ชมชนควรมสวนรวมในการ
บรหารจดการการทองเท�ยว
จานวน (ครวเรอน) รอยละ
ทราบ 126 70.78
ไมทราบ 52 29.22
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
ตารางท� 4.12 ชาวบานในชมชนเคยแสดงความคดเหนในการบรหารจดการการทองเท�ยว
ทานเคยแสดงความคดเหนใน
การบรหารจดการการ
ทองเท�ยวหรอไม
จานวน (ครวเรอน) รอยละ
เคย 38 21.35
ไมเคย 140 78.65
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
44
ตารางท� 4.13 ครอบครวตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามมรายไดจากการทองเท�ยว
ครอบครวทานมรายไดจากการ
ทองเท�ยวหรอไม จานวน (ครวเรอน) รอยละ
ม 31 17.42
ไมม 147 82.58
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามในสดสวนท�ไมแตกตางกนคอรอยละ 48.88 ท�ทราบ
วามสมาชกในชมชนเขาเปนกรรมการบรหารจดการการทองเท�ยวเวยงกมกามและอกรอยละ 51.12
ไมทราบวามสมาชกในชมชนเขาเปนกรรมการบรหารจดการการทองเท�ยวเวยงกมกาม (ตารางท�
4.14) และเม�อสอบถามถงรปแบบการจดการการทองเท�ยวในปจจบนมความเหมาะสมหรอไมน�น
ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามถงรอยละ 73.03 ตอบวามความเหมาะสมแลว สวนอกรอยละ
26.97 ตอบวาไมมความเหมาะสม เน�องจากมเพยงชาวบานบางกลมเทาน�นท�ไดรบประโยชนจาก
การจดการการทองเท�ยวเวยงกมกาม (ตารางท� 4.15) ซ� งเม�อสอบถามตวแทนชาวบานผตอบ
แบบสอบถามถงหนวยงานท�กากบดแลในการบรหารจดการโบราณสถานเวยงกมกาม รวมท�งการ
บรณะซอมแซม น�นตวแทนชาวบานตอบวา กรมศลปากรและเทศบาลตาบลทาวงตาล
ตารางท� 4.14 สมาชกในชมชนเขาเปนกรรมการบรหารจดการการทองเท�ยว
ทราบหรอไมวาคนในชมชน ได
เขาเปนกรรมการบรหารจดการ
การทองเท�ยว
จานวน (ครวเรอน) รอยละ
ทราบ 87 48.88
ไมทราบ 91 51.12
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
45
ตารางท� 4.15 รปแบบการจดการการทองเท�ยวในปจจบนมความเหมาะสมหรอไม
รปแบบการจดการการ
ทองเท�ยวทองเท�ยวในปจจบน
เหมาะสมหรอไม
จานวน (ครวเรอน) รอยละ
เหมาะสม 130 73.03
ไมเหมาะสม 48 26.97
รวม 178 100.00
ท�มา : การสารวจ
สวนท� 3 ความพงพอใจตอคณลกษณะตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย�งยน
การศกษาความพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบสอบถาม โดยอาศยวธการ Conjoint
Analysis ในการศกษาน� ไดอาศยการวเคราะหโดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS ในการวเคราะห
แบบจาลองความพงพอใจตอคณลกษณะตวช� วดความย �งยน ซ�งไดผลการวเคราะหแบบจาลองใน
ตารางท� 4.16
จากการวเคราะห ทาใหไดคาสถต Pearson’s R และ Kendall’s tau ซ�งคาสถตท�ง 2 น� จะ
แสดงใหเหนความสอดคลองของคาความพอใจท�พยากรณไดจากแบบจาลอง กบคาความพอใจท�ได
จากตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม หรอ คาสถตท�ง 2 น� แสดงถงคาสหสมพนธระหวางคาท�ได
จากตวอยาง กบคาท�ประมาณไดจากแบบจาลอง ซ�งจากการวเคราะหพบวา คา Pearson’s R เทากบ
0.893 และคา Kendall’s tau เทากบ 0.739 (คาสถตจากตารางท� 4.16) ดงน� นจงกลาวไดวา
แบบจาลองในการศกษาคร� งน� สามารถพยากรณคาความพงพอใจท�ไดจากแบบจาลองวาม
ความสมพนธกบความพงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม ไดรอยละ 89.3 และ
สามารถพยากรณการตอบสนองความพงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามไดรอยละ
73.9 ซ�งจะเหนไดวาคาท�ไดจากแบบจาลองความพงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
มความเหมาะสมอยในระดบท�ด
46
ตารางท� 4.16 คาน� าหนกความสาคญท�ไดจากแบบจาลองความพงพอใจตอคณลกษณะตวช� วดความ
ย �งยนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
คณลกษณะ
คาความสาคญ
(รอยละ)
สดสวนคาเขาชม ท�นามาพฒนาชมชน 14.893
สดสวนชาวบานในชมชนท�มรายไดจากการทองเท�ยว 15.999
สดสวนชาวบานในชมชนท�เขารวมเปนคณะกรรมการ
จดการการทองเท�ยว 13.566
สดสวนงบประมาณดานการบรณะซอมแซม
โบราณสถาน เปรยบเทยบกบดานอ�นๆ 19.518
ความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน
(ควรสงไดไมเกน:เมตร) 17.798
ระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน
(ควรต�งอยหางกนไมนอยกวา:เมตร) 18.226
หมายเหต: คาสถต Pearson's R=0.893 Sig.=0.00, Kendall's tau=0.739 Sig.=0.00
ท�มา: การคานวณ
ผลการวเคราะหท�ไดจากตารางท� 4.16 เม�อทาการพจารณาน� าหนกความสาคญจะแสดงคา
น� าหนกท�ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม ใหความสาคญตอคณลกษณะตางๆของตวช�วดความ
ย �งยน ซ�งผลการวเคราะหท�ได พบวา คณลกษณะดานสดสวนงบประมาณดานการบรณะซอมแซม
โบราณสถาน เปรยบเทยบกบดานอ�นๆ ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามใหความสาคญในการ
พจารณาความพงพอใจมากกวาคณลกษณะอ�นๆ ซ� งมคาเปนรอยละ 19.52 อนดบท� 2 คอ
คณลกษณะดานระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน (ควรต�งอยหางกนอยางนอย:
เมตร) ซ�งมคาเปนรอยละ 18.23 อนดบท� 3 คอ คณลกษณะดานความสงของส�งปลกสรางโดยรอบ
โบราณสถาน (ควรสงไดไมเกน:เมตร) ซ�งมคาเปนรอยละ 17.80 อนดบท� 4 คอ คณลกษณะดาน
สดสวนชาวบานในชมชนท�มรายไดจากการทองเท�ยว ซ� งมคาเปนรอยละ 16 อนดบท� 5 คอ
คณลกษณะดานสดสวนคาเขาชม ท�นามาพฒนาชมชน ซ�งมคาเปนรอยละ 14.90 โดยอนดบสดทาย
ไดแกคณลกษณะดานสดสวนชาวบานในชมชนท�เขารวมเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว
ซ�งมคาความสาคญรอยละ 13.57
เม�อพจารณาคาอรรถประโยชนในแตละระดบคณลกษณะท�ประมาณไดจากแบบจาลอง
โดยอาศยโปรแกรมสาเรจรป SPSS ในการวเคราะห ซ�งขอมลท�มคามากจะแสดงวาตวแทนชาวบาน
47
ผตอบแบบสอบถาม มความพงพอใจตอคณลกษณะน�นๆมาก และขอมลท�มคานอย จะแสดงวา
ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอคณลกษณะน�นๆนอยเชนกน และเม�อ
พจารณาผลจากการวเคราะหจากตารางท� 4.17 พบวาคณลกษณะดานสดสวนงบประมาณดานการ
บรณะซอมแซมโบราณสถาน เปรยบเทยบกบดานอ�นๆซ�งเปนคณลกษณะท�ตวแทนชาวบานผตอบ
แบบสอบถามใหความสาคญมากท�สด มคาอรรถประโยชนแบบงบประมาณรอยละ 20 เทากบ
0.365 งบประมาณรอยละ 40 เทากบ -0.227 และงบประมาณรอยละ 60 เทากบ -0.138 ซ�งแสดงวา
ตวแทนชาวบานผ ตอบแบบสอบถาม เหนวาสดสวนงบประมาณดานการบรณะซอมแซม
โบราณสถานหากไดรบรอยละ 20 จากงบประมาณ เม�อเปรยบเทยบกบดานอ�นๆมความเหมาะสม
คณลกษณะดานระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน (ควรต�งอยหางกนไม
นอยกวา: เมตร) ซ�งเปนคณลกษณะท�ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามใหความสาคญรองลงมา
คาอรรถประโยชนแบบ 100 เมตร มคามากท�สดเทากบ 0.334 แบบ 50 เมตรมคาเทากบ 0.042 และ
แบบ 75 เมตร จะมคานอยท�สดเทากบ -0.376 น�นหมายถง ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามม
ความพงพอใจในระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของตนเองท� 100 เมตร ซ�งหากเปล�ยน
จากแบบ 50 เมตร เปนแบบ 100 เมตร ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามจะมความพงพอใจท�
เพ�มข�น เปน 0.334 แตหากเปล�ยนจากแบบ 50 เมตร เปนแบบ 75 เมตร จะทาใหคาอรรถประโยชน
ลดลงเหลอเพยง -0.376 ผลการวเคราะหแสดงใหเหนวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
ตองการใหระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของตนเองมระยะอยางนอย 100 เมตร
คณลกษณะดานความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน (ควรสงไดไมเกน: เมตร)
ซ�งเปนคณลกษณะท�ผบรโภคใหความสาคญเปนอนดบท� 3 คาอรรถประโยชนแบบสงไดไมเกน 10
เมตร มคามากท�สดเทากบ 0.254 แบบสงไดไมเกน 15 เมตร มคาเทากบ 0.073 และสงไดไมเกน 12
เมตร จะมคานอยท�สดเทากบ -0.327 น�นหมายถง ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามมความพง
พอใจความสงของส�งปลกสรางตองสงไมเกน 10 เมตร มากท�สด หากเปล�ยนจากความสงไดไมเกน
15 เมตร เปนสงไดไมเกน 10 เมตร จะทาใหระดบความพงพอใจของตวแทนผตอบแบบสอบถาม
เพ�มข�นเปน 0.254 แสดงใหเหนวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม เลงถงทศนยภาพโดยรอบ
โบราณสถาน
คณลกษณะดานสดสวนชาวบานในชมชนท�มรายไดจากการทองเท�ยวซ�งเปนคณลกษณะท�
ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม ใหความสาคญเปนอนดบท� 4 คาอรรถประโยชนแบบ
48
ชาวบาน 3 ใน 4 ของชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว มคาเทากบ 0.370 แบบคร� งหน� งของชาวบาน
ในชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว มคาทากบ -0.048 และแบบ 1 ใน 4 ของชาวบานในชมชนม
รายไดจากการทองเท�ยว มคาเทากบ -0.323 แสดงใหเหนวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม ม
ความพงพอใจถง 0.370 หากชาวบาน 3 ใน 4 ของชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว หากชาวบาน
เพยง 1 ใน 4 ของชมชน มรายไดจากการทองเท�ยว จะทาใหความพงพอใจของตวแทนชาวบาน
ผตอบแบบสอบถามลดลงเหลอเพยง -0.323 เทาน�น
คณลกษณะดานสดสวนคาเขาชม ท�นามาพฒนาชมชน ซ� งเปนคณลกษณะท�ตวแทน
ชาวบานผตอบแบบสอบถาม ใหความสาคญเปนอนดบท� 5 พบวาคาอรรถประโยชนแบบคาเขาชม
รอยละ 20 นามาพฒนาชมชน มคาเทากบ 0.035 แบบคาเขาชมรอยละ 40 นามาพฒนาชมชน มคา
เทากบ 0.022 และแบบคาเขาชมรอยละ 60 นามาพฒนาชมชน มคาเทากบ -0.058 แสดงใหเหนวา
ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามตองการใหนาเงนคาเขาชมโบราณสถานเวยงกมกามเพยงรอย
ละ 20 มาพฒนาชมชน ซ�งหากเพ�มเปนรอยละ 60 ทาใหความพงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบ
แบบสอบถามลดลงเปน -0.058
คณลกษณะดานสดสวนชาวบานในชมชนท�เขารวมเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว
ซ� ง เปนคณลกษณะท�ตวแทนชาวบานผ ตอบแบบสอบถามใหความสาคญนอยท� สด ค า
อรรถประโยชน แบบ คร� งหน�งของชาวบานในชมชนเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว มคา
เทากบ 0.151 แบบ 3 ใน 4 ของชาวบานในชมชนเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว มคาเทากบ
-0.333 และแบบ 1 ใน 4 ของชาวบานในชมชนเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว มคาเทากบ -
0.118 แสดงวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจท� 0.151 หากคร� งหน� งของ
ชาวบานในชมชนเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว แตหากมเพยง 1 ใน 4 ของชาวบานใน
ชมชนเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว จะทาใหความพงพอใจของชาวบานลดลงมคาเทากบ
-0.118
คาอรรถประโยชนท�ไดกลาวมา ชวยทาใหเราทราบถงความพงพอใจของตวแทนชาวบาน
ผตอบแบบสอบถามตอระดบคณลกษณะตางๆ เพ�อสามารถนาขอมลท�ไดมาใชประโยชนในดาน
การสรรหาตวช�วดความย �งยนของเวยงกมกามจากชาวบานในชมชน ท�มความเหมาะสมมากท�สด
ซ� งคาอรรถประโยชนในระดบคณลกษณะตางๆท�ไดจากการศกษา เราสามารถนาขอมลมา
คานวณหาคาความพงพอใจรวมของแตละชดคณลกษณะ เพ�อใหทราบถงความพงพอใจของตวแทน
49
ชาวบานผตอบแบบสอบถามท�มตอการดคณลกษณะในแตละใบ วาตวแทนชาวบานผตอบ
แบบสอบถามใหความสาคญตอระดบคณลกษณะใดมากท�สด และใหความพงพอใจอยเทาใด เชน
การดคณลกษณะลาดบท� 18 มคาความพงพอใจรวมสงสด ประกอบดวย คาคงท� (9.500) + สดสวน
คาเขาชมรอยละ 40 ท�นามาพฒนาชมชน (0.022) + 3 ใน 4 ของชาวบานในชมชนมรายไดจากการ
ทองเท�ยว (0.370) + 3 ใน 4ของคณะกรรมการจดการการทองเท�ยวมาจากชาวบานในชมชน (-
0.033) + ไดรบงบประมาณดานการบรณะ ซอมแซมโบราณสถานรอยละ 20 เม�อเปรยบเทยบกบ
ดานอ�นๆ (0.365) + ความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน (ควรสงไดไมเกน 10 เมตร)
(0.254) + ระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน (ควรต�งอยหางกนไมนอยกวา 50
เมตร) (0.042) ดงน�น คาความพงพอใจในการดคณลกษณะลาดบท� 18 = 9.500 + 0.022 + 0.370 + (-
0.033) + 0.365 + 0.254 + 0.042 = 10.520 (ตารางท� 4.18)
50
คณลกษณะ ระดบคณลกษณะ คาอรรถประโยชน Std. Error
สดสวนคาเขาชม ท�นามาพฒนาชมชน รอยละ 20 ของคาเขาชม 0.035 0.177
รอยละ 40 ของคาเขาชม 0.022 0.177
รอยละ 60 ของคาเขาขม -0.058 0.177
สดสวนชาวบานในชมชนท�มรายไดจากการทองเท�ยว 1 ใน 4 ของชาวบานในชมชน -0.323 0.177
คร� งหน�งของชาวบานในชมชน -0.048 0.177
3 ใน 4 ของชาวบานในชมชน 0.370 0.177
สดสวนชาวบานในชมชนท�เขารวมเปนคณะกรรมการจดการการ
ทองเท�ยว 1 ใน 4 ของคณะกรรมการมาจากชาวบานในชมชน -0.118 0.177
คร� งหน�งของคณะกรรมการมาจากชาวบานในชมชน 0.151 0.177
3 ใน 4 ของคณะกรรมการมาจากชาวบานในชมชน -0.033 0.177
สดสวนงบประมาณดานการบรณะซอมแซมโบราณสถาน
เปรยบเทยบกบดานอ�นๆ 20% 0.365 0.177
40% -0.227 0.177
60% -0.138 0.177
ตารางท� 4.17 ผลวเคราะหแบบจาลองความพงพอใจตอคณลกษณะตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยนของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม
50
51
ท�มา: การคานวณ
คณลกษณะ ระดบคณลกษณะ คาอรรถประโยชน Std. Error
ความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน (ควรสงไดไม
เกน: เมตร) 15 เมตร 0.073 0.177
12 เมตร -0.327 0.177
10 เมตร 0.254 0.177
ระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของทาน (ควรต�งอย
หางกนไมนอยกวา: เมตร) 100 เมตร 0.334 0.177
75 เมตร -0.376 0.177
50 เมตร 0.042 0.177
คาคงท� 9.500 0.125
51
52
การด
คณลกษณะ
ลาดบท�
สดสวนคาเขา
ชม ท�นามา
พฒนาชมชน
สดสวนชาวบานใน
ชมชนท�มรายไดจาก
การทองเท�ยว
สดสวนชาวบานใน
ชมชนท�เขารวมเปน
คณะกรรมการจดการ
การทองเท�ยว
สดสวนงบประมาณ
ดานการบรณะ
ซอมแซม
โบราณสถาน
เปรยบเทยบกบดาน
อ�นๆ
ความสงของส�ง
ปลกสรางโดยรอบ
โบราณสถาน (ควร
สงไดไมเกน: เมตร)
ระยะหางจาก
โบราณสถานถงส�ง
ปลกสรางของทาน
(ควรต�งอยหางกน
ไมนอยกวา: เมตร)
คาความ
พงพอใจ
รวม
18 40% 3 ใน 4 ของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 20% 10 เมตร 50 เมตร 10.520
17 20% 3 ใน 4 ของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 40% 10 เมตร 100 เมตร 10.417
13 60% คร� งหน�งของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 20% 10 เมตร 100 เมตร 10.314
10 60% 3 ใน 4 ของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 60% 15 เมตร 50 เมตร 9.940
15 20% 1 ใน 4 ของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 20% 15 เมตร 100 เมตร 9.866
11 40% 3 ใน 4 ของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 20% 15 เมตร 75 เมตร 9.836
12 40% คร� งหน�งของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 40% 15 เมตร 100 เมตร 9.805
14 60% 3 ใน 4 ของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 60% 12 เมตร 100 เมตร 9.563
7 20% 1 ใน 4 ของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 20% 12 เมตร 50 เมตร 9.443
9 20% คร� งหน�งของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 60% 15 เมตร 50 เมตร 9.431
ตารางท� 4.18 คาความพอใจรวมของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามตอชดคณลกษณะตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน 52
53
ท�มา: การคานวณ
การด
คณลกษณะ
ลาดบท�
สดสวนคาเขา
ชม ท�นามา
พฒนาชมชน
สดสวนชาวบานใน
ชมชนท�มรายไดจาก
การทองเท�ยว
สดสวนชาวบานใน
ชมชนท�เขารวมเปน
คณะกรรมการจดการ
การทองเท�ยว
สดสวนงบประมาณ
ดานการบรณะ
ซอมแซม
โบราณสถาน
เปรยบเทยบกบดาน
อ�นๆ
ความสงของส�ง
ปลกสรางโดยรอบ
โบราณสถาน (ควร
สงไดไมเกน: เมตร)
ระยะหางจาก
โบราณสถานถงส�ง
ปลกสรางของทาน
(ควรต�งอยหางกน
ไมนอยกวา: เมตร)
คาความ
พงพอใจ
รวม
16 60% คร� งหน�งของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 20% 12 เมตร 75 เมตร 9.207
6 20% คร� งหน�งของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 60% 10 เมตร 75 เมตร 9.109
5 40% 1 ใน 4 ของชาวบาน คร� งหน�งของชาวบาน 60% 10 เมตร 75 เมตร 9.090
3 60% 1 ใน 4 ของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 40% 10 เมตร 50 เมตร 9.070
8 40% 1 ใน 4 ของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 60% 12 เมตร 100 เมตร 9.035
2 20% 3 ใน 4 ของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 40% 12 เมตร 75 เมตร 8.942
1 40% คร� งหน�งของชาวบาน 1 ใน 4 ของชาวบาน 40% 12 เมตร 50 เมตร 8.844
4 60% 1 ใน 4 ของชาวบาน 3 ใน 4 ของชาวบาน 40% 15 เมตร 75 เมตร 8.556
53
53
บทท� 5
สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ
สรปและอภปรายผลการวจย
เวยงกมกามเปนสถานท�ทองเท�ยวเชงประวตศาสตรท�มศกยภาพในการดงดดนกทองเท�ยวเขา
เย�ยมชม ซ�งแสดงถงการนาทนทางวฒนธรรมท�มอย มาเพ�มมลคาทางเศรษฐกจของจงหวดเชยงใหม
ท�งน� เปนการมงสการทองเท�ยวอยางย �งยน ไมอาจพจารณาเฉพาะดานมลคาทางเศรษฐกจท�เพ�มข�นเพยง
ดานเดยว แตตองพจารณาถงดานสงคม ส�งแวดลอม และวฒนธรรมควบคไปดวย ท�งน� เวยงกมกามต�งอย
บรเวณพ�นท� เดยวกบเขตชมชน ดงน�นชมชนควรมสวนรวมในการแสดงออกซ� งความคดเหน
ขอเสนอแนะ ในการจดการทองเท�ยวในชมชนของตน เพราะชมชนจะทราบถงสภาพท�แทจรงภายใน
ชมชนของตนเอง และแสดงถงการม สวนรวมของชมชนในการจดการทองเท�ยวอยางย�งยน
(Community Based Tourism) Butler (1999) กลาววาการพฒนาเพ�อมงสความย �งยนจะไรความหมาย
หากปราศจากตวช�วด และหากนาตวช� วดความย �งยนจากตางพ�นท�มาใช อาจทาใหเกดความผดพลาด
เน�องจากสภาพของสถานท�แตละแหงมเอกลกษณเฉพาะในแตละพ�นท� ดงน�นการสรรหาตวช�วดการ
ทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวนรวมของชมชน ณ เวยงกมกาม จงไดทาการศกษา
ผวจยทาการสอบถามกลมตวอยางท�เปนตวแทนชาวบานหมท� 11 บานชางค �า จานวน 178
ครวเรอน โดยการประชมกลมและแบบสอบถาม ซ�งนาขอมลท�ไดมาทาการวเคราะหดวยโปรแกรม
สาเรจรปทางสถต (SPSS) ดวยวธการ Conjoint Analysis ซ�งผลการศกษาพบวา ตวแทนชาวบานผตอบ
แบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 60.67 ของตวแทนผตอบแบบสอบถามท�งหมด ท�ม
ชวงอายระหวาง 51-60 ปมากท�สด (28.08) ซ� งตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเกอบท�งหมดเปน
ชาวไทยพทธ อกท�งตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามถงรอยละ 23.03 อยอาศยในหมบานมามากกวา
55
50 ป ซ�งแสดงวา บานชางค�าแหงน� เปนหมบานท�ต�งมายาวนาน
เม�อสอบถามถงเร� องการจดการการทองเท�ยวของเวยงกมกาม ตวแทนชาวบานผ ตอบ
แบบสอบถามถงรอยละ 70.78 กลาววาคนในชมชนควรมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเท�ยวใน
ทองถ�นของตนเอง แตปรากฏวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามเพยงรอยละ 21.35 เทาน�น ท�เคย
แสดงความคดเหนในการบรหารจดการทองเท�ยว โดยหวขอท�ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามได
แสดงความคดเหน ไดแก การบรหารจดการการทองเท�ยว การประชาสมพนธการทองเท�ยว การฟ� นฟ
บรณะโบราณสถาน การพฒนาหมบานเพ�อการทองเท�ยว ความเปนอย เอกลกษณของเวยงกมกาม เปน
ตน ดานการสรางรายไดจากการทองเท�ยวของคนในชมชนน� น พบวา มตวแทนชาวบานผตอบ
แบบสอบถามเพยง 31 ครวเรอนเทาน�น (รอยละ 17.42) ท�มรายไดจากการจดการทองเท�ยวในพ�นท�ซ� ง
ถอวาเปนสดสวนท�นอยมาก โดยมรายไดต �งแต 400-30,000 บาท ซ�งถอวามความแตกตางกนอยางมาก
ซ�งผท�มรายไดสงอาจเปนผท�มรถมา รถราง ใหบรการนกทองเท�ยว เม�อสอบถามถงรปแบบการจดการ
การทองเท�ยวในปจจบนมความเหมาะสมหรอไมน�น ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามถงรอยละ
73.03 ตอบวามความเหมาะสมแลว สวนอกรอยละ 26.97 ตอบวาไมมความเหมาะสม โดยใหเหตผลวา
เพราะมเพยงชาวบานบางกลมเทาน�นท�ไดรบประโยชนจากการจดการการทองเท�ยวเวยงกมกาม
การศกษาความพงพอใจตอคณลกษณะตวช� วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดย
วธการ Conjoint Analysis ไดผลการวเคราะหคาสถต Pearson’s R และ Kendall’s tau พบวา คา
Pearson’s R เทากบ 0.893 และคา Kendall’s tau เทากบ 0.739 จงกลาวไดวาแบบจาลองในการศกษา
คร� งน� สามารถพยากรณคาความพงพอใจท�ไดจากแบบจาลองวามความสมพนธกบความพงพอใจของ
ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม ไดรอยละ 89.3 และสามารถพยากรณการตอบสนองความพง
พอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามไดรอยละ 73.9 ซ�งแสดงวาคาท�ไดจากแบบจาลองความ
พงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม มความเหมาะสมอยในระดบท�ด
ผวจยนาขอมลท�ไดมาใชประโยชนในดานการสรรหาตวช� วดความย �งยนของเวยงกมกามจาก
ชาวบานในชมชน ท�มความเหมาะสมมากท�สด ซ� งคาอรรถประโยชนในระดบคณลกษณะตางๆท�ได
จากการศกษา เราสามารถนาขอมลมาคานวณหาคาความพงพอใจรวมของแตละชดคณลกษณะ เพ�อให
ทราบถงความพงพอใจของตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามท�มตอการดคณลกษณะในแตละใบ วา
56
ตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถามใหความสาคญตอระดบคณลกษณะใดมากท�สด ซ� งผลการ
วเคราะหทาใหทราบวาตวแทนชาวบานผตอบแบบสอบถาม มความพงพอใจคณลกษณะของการด
คณลกษณะลาดบท� 18 มากท�สด ประกอบดวย คาคงท� (9.500) + สดสวนคาเขาชมรอยละ 40 ท�นามา
พฒนาชมชน (0.022) + 3 ใน 4 ของชาวบานในชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว (0.370) + 3 ใน 4ของ
คณะกรรมการจดการการทองเท�ยวมาจากชาวบานในชมชน (-0.033) + ไดรบงบประมาณดานการ
บรณะ ซอมแซมโบราณสถานรอยละ 20 เม�อเปรยบเทยบกบดานอ�นๆ (0.365) + ความสงของส�งปลก
สรางโดยรอบโบราณสถาน (ควรสงไดไมเกน 10 เมตร) (0.254) + ระยะหางจากโบราณสถานถงส�ง
ปลกสรางของทาน (ควรต�งอยหางกนไมนอยกวา 50 เมตร) (0.042) ดงน�น คาความพงพอใจในการด
คณลกษณะลาดบท� 18 = 9.500 + 0.022 + 0.370 + (-0.033) + 0.365 + 0.254 + 0.042 = 10.520
เม�อเราแยกตวช� วดออกเปน 4 ดาน คอดานเศรษฐกจ (สดสวนชาวบานในชมชนท�มรายไดจาก
การทองเท�ยว) ดานสงคม (สดสวนคาเขาชม ท�นามาพฒนาชมชน และ สดสวนชาวบานในชมชนท�เขา
รวมเปนคณะกรรมการจดการการทองเท�ยว) ดานวฒนธรรม (สดสวนงบประมาณดานการบรณะ
ซอมแซมโบราณสถาน เปรยบเทยบกบดานอ�นๆ) และดานส�งแวดลอม (ความสงของส�งปลกสราง
โดยรอบโบราณสถาน(ควรสงไดไมเกน: เมตร) และระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางของ
ทาน (ควรต�งอยหางกนไมนอยกวา: เมตร) ทาใหเราทราบถงตวช� วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตร
อยางย �งยน โดยการมสวนรวมของชมชน หมท� 11 บานชางค � า ประกอบดวย ต วช� ว ด 4 ดาน 6
คณลกษณะ ดงตารงท� 5.1
57
ตารางท� 5.1 ตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย �งยน โดยการมสวนรวมของชมชน
ตวช�วด คณลกษณะ
ดานเศรษฐกจ 3 ใน 4 ของชาวบานในชมชนมรายไดจากการทองเท�ยว
ดานสงคม สดสวนคาเขาชมรอยละ 40 ท�นามาพฒนาชมชน
3 ใน 4ของคณะกรรมการจดการการทองเท�ยวมาจากชาวบานในชมชน
ดานวฒนธรรม ไดรบงบประมาณดานการบรณะ ซอมแซมโบราณสถานรอยละ 20 เม�อเปรยบเทยบ
กบดานอ�นๆ
ดานส�งแวดลอม ความสงของส�งปลกสรางโดยรอบโบราณสถาน ควรสงไดไมเกน 10 เมตร
ระยะหางจากโบราณสถานถงส�งปลกสรางควรต�งอยหางกนไมนอยกวา 50 เมตร
ขอเสนอแนะ
งานวจยคร� งน� ทาการเกบขอมลเฉพาะตวแทนชาวบานหมท� 11 บานชางค� า จานวน 178
ครวเรอนเทาน�น ซ� งหมท� 6 น� เปนเพยงสวนหน� งของโบราณสถานเวยงกมกาม หากการวจยในคร� ง
ตอไป ควรทาการเกบรวบรวมขอมลในพ�นท�อ�นเพ�มเตม เพ�อความสมบรณของงานวจยย�งข�น
59
เอกสารอางอง
กรมการทองเท�ยว กระทรวงการทองเท�ยวและกฬา. 2555. สถตรายไดจากการทองเท�ยวป 2548-
2553. จาก http://123.242.133.66/tourism/th/home/place_detail.php?id=17 [3 สงหาคม
2555].
การทองเท�ยวแหงประเทศไทย 2540. นโยบายและแนวทางการพฒนาทองเท�ยวเชงอนรกษ.
สานกงานการทองเท�ยวแหงประเทศไทย. กรงเทพฯ.
กฤษดา ยะการ. 2531. ความตองการมสวนรวมในการจดแหลงทองเท�ยวเชงนเวศของประชาชน
ตาบลแมทราย อาเภอรองกวาง จงหวดแพร. การคนควาแบบอสระศลปศาสตรมหาบณฑต
สาขาวชาการจดการมนษยกบส�งแวดลอม. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม:
เชยงใหม.
คมชดลกออนไลน. 2555. เชยงใหมควาอนดบ 2 World Best Award-Top 10 Cities. จาก
http://www.komchadluek.net/detail/20100721/67342/67342.html [3 สงหาคม 2555].
จงรกษ อนทยนต. 2545. การมสวนรวมของประชาชนในการจดการทองเท�ยวกรณศกษาบานโปง
รอน ตาบลใหมพฒนา อาเภอเกาะคา จงหวดลาปาง. การคนควาแบบอสระศลปศาสตรมหา
บ ณ ฑ ต ส า ข า ว ช า ก า ร จ ด ก า ร อ ต ส า ห ก ร ร ม ท อ ง เ ท� ย ว . บ ณ ฑ ต ว ท ย า ลย
มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.
จตพล ชเกยรตขจร. 2547. ความพงพอใจตอคณลกษณะขาวสารเจาของผบรโภคในเขตเทศบาล
นครเชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเศรษฐศาสตรเกษตร. บณฑต
วทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.
จกรกฤษณ ถาคาต�บ. 2554. ความพงพอใจของผบรโภคตอคณลกษณะเน�อไกสดท�จาหนายใน
รานคาปลกสมยใหมในจงหวดเชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา
เศรษฐศาสตรเกษตร. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.
ชาญณรงค ศรสวรรณ. 2545. สถาปตยกรรมในพ�นท�ประวตศาสตรเวยงกมกาม: กรณศกษา วดกาน
โถม. รายงานผลการวจย. มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.
59
ไทยรฐออนไลน .2555. เ ชยงใหม ตดอนดบ 24 เมองนาทองเ ท� ยว ท� สดในโลก. จาก
http://www.thairath.co.th/content/region/257568 [16 พฤศจกายน 2555].
บญเลศ จตต�งวฒนา. 2542. การวางแผนพฒนาการทองเท�ยวแบบย�งยน. คณะมนษยศาสตร
มหาวทยาลยเชยงใหม : เชยงใหม.
ประหยด ตะคอรมย. 2544. แนวทางการบรหารและจดการการทองเท�ยวโดยชมชน: กรณศกษา
ตลาดรมน�าดอนหวาย จงหวดนครปฐม. วทยานพนธการวางแผนภาคและเมองมหาบณฑต
สาขาวชาผงเมอง. จฬาลงกรณมหาวทยาลย: กรงเทพฯ.
ปญญา สวสด� เสร. 2539. ความคดเหนของประชาชนในเขตจอมทองท�มตอบทบาทผนาชมชนกบ
การมสวนรวมในการพฒนาชมชน. วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ
ประชาสมพนธ. จฬาลงกรณมหาวทยาลย: กรงเทพฯ.
ปรชา เป� ยมพงศสานต. 2541. ส�งแวดลอมเพ�อการพฒนา. โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย:
กรงเทพฯ.
พนตตา สงหครา. 2544. ศกยภาพของชมชนบานหวยฮ�ในการจดการการทองเท�ยวเชงนเวศ แบบ
โฮมสเตย. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการมนษยกบส�งแวดลอม.
มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.
ไพสฐ พาณชยกล, จนทนา สทธจาร,และ ธนน อนมานราชธน. 2545. แนวทางการจดการความ
ขดแยงเก�ยวกบทรพยากรน�าในเขตอานาจขององคการบรหารสวนตาบล จงหวดเชยงใหม.
รายงานผลการวจย. มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.
ไพบลย สทธสภา. 2542. ปจจยท�มผลตอการมสวนรวมในโครงการสงเสรมการเกษตรบนท�สงของ
เกษตรกรชาวเขาเผามเซอ อาเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงใหม.รายงานการวจย.
มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.
มนส สวรรณ. 2539. นเวศวทยาของมนษย. สานกพมพโอเดยนสโตร: กรงเทพฯ.
มนส สวรรณ และคณะ. 2541. แนวทางการบรหารและจดการ การทองเท�ยวในพ�นท�รบผดชอบของ
องคการบรหารสวนตาบล (อบต.) และสภาตาบล(สต.)เชยงใหม รายงานผลการวจย.
บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม และ สถาบนดารงราชานภาพ สานกงาน
ปลดกระทรวงมหาดไทย กระทรวงมหาดไทย. มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.
60
วรรณพร วณชชานกร. 2540. นเวศทองเท�ยว: การทองเท�ยวเชงอนรกษ. โรงพมพทรรปณศลป:
กรงเทพฯ.
วไลลกษณ ก ตสนทรอรณ. 2547. ปจจยท�มผลตอความพงพอใจของผบรโภคผกอนามย.
ว ท ย า น พ น ธ ว ท ย า ศ า ส ต ร ม ห า บ ณ ฑ ต ส า ข า ว ช า เ ศ ร ษ ฐ ศ า ส ต ร เ ก ษ ต ร .
มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.
วรเดช สนตกโร (วงศงาม). 2551.การมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเท�ยวเวยงกมกาม
ตาบลวงตาล อาเภอสารภ จงหวดเชยใหม. วทยานพนธศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา
สงคมวทยา. มหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย: กรงเทพฯ.
สรสวด อองสกล. 2551. เวยงกมกาม: การศกษาประวตศาสตรชมชนโบราณในลานนา.โรงพมพ
WITHIN DESIGN CO., LTD: เชยงใหม.
สนต จยะพนธ. 2539.ความขดแยงในแนวคดระหวางรฐกบสงคมในเร�องสทธของประชาชนในการ
จดการทรพยากรธรรมชาตในประเทศไทย.วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต ภาควชาการ
ปกครอง. จฬาลงกรณมหาวทยาลย: กรงเทพฯ.
สญญา สญญาววฒน. 2541.การพฒนาชมชนแบบจดการ. บรษทเอม�เทรดด�ง: กรงเทพฯ.
สานกงานจงหวดเชยงใหม.ไมปรากฏป.บรรยายสรปจงหวดเชยงใหม. มหาวทยาลยเชยงใหม:
เชยงใหม.
อภวฒน ธรวาสน. 2543. บทบาทของคณะกรรมการหมบานในการจดการแหลงทองเท�ยว กรณถ�า
เมองออน ก�งอาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต
สาขาวชาการจดการมนษยกบส�งแวดลอม. มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.
อจฉรา ปาละวนนา. 2547. ความพงพอใจตอคณลกษณะของสมเขยวหวานของผบรโภคในจงหวด
เชยงใหม. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเศรษฐศาสตรเกษตร.
มหาวทยาลยเชยงใหม: เชยงใหม.
Bajaj, A. 1999. Conjoint analysis: a potential methodology for IS research. Available from:
http://nfp.cba.utulsa.edu/bajaja/MyInfo/index.html [2012 July 20].
Butler, R.W. 1999. Sustainable Tourism – A State of the art review. Tourism Geographies. 1(1):
7–25.
61
Choi, C. H. and E. Sirakaya, (2006). Sustainability indicators for managing community tourism.
Tourism Management. 27: 1274-1289.
Cohen, J.M. and N.T. Uphoff. 1977. Rural Development Participation: Concept and
Measures for Project Design Implementation and Evaluation. Rural Development
Committee Center for International Studies. Cornell University.
Green, P. E. and V. R. Rao. 1971. Conjoint measurement for quantifying judgmental data.
Journal of Marketing Research. 8: 355-361.
Green, P. E. and V. Srinivasan. 1978. Conjoint analysis in consumer research: issues and outlook.
Journal of Consumer Research. 5: 103-123.
Hair, J. F., R. E. Anderson, B. Tatham and W. M. Black. 1998. Multivariate Data Analysis.
Prentice Hall: New York.
Park, S. Y. and Jamieson, W. 2009. Developing a tourism destination monitoring system: A case
of the Hawaii tourism dashboard. Asia Pacific Journal of Tourism Research. 14(1):
39-57.
Shih, M. L., C. Y. Liu., B. W. Huang., S. Lin. and K. C. Peng. 2008. Conjoint analysis: A study
of canned coffee in Taiwan. International Journal of Computer Science and Network
Security. 8(8): 238-246.
Tsaur, S. H. and Wang, C. H. 2007. The evaluation of sustainable tourism development by
analytic hierarchy process and fuzzy set theory: An empirical study on the Green Island
in Taiwan. Asia pacific Journal of Tourism Research. 12(2): 127-145.
W. Ngamsomsuke, T.C.Hwang and C.J. Huang, 2011. Sustainable cultural heritage tourism
indicators. Proceeding of 2011 International Conference on Social Science and
Humanilty, Singapore, Feb. 26-28, 2011: 516-519.
World Tourism Organization. 1998. Guide for local authorities on developing sustainable
tourism. Madrid, Spain.
62
World Tourism Organization. 2004. Indicators of sustainable development for tourism
destination: A guidebook. Madrid, Spain.
63
ภาคผนวก ก. ตารางผนวกตวช�วดความย�งยน
ตารางผนวกท� 1 Towards a UNESCO culture and development indicators
Sustainability components
Economic Social Physical
Income distribution
‐ Percentage income seepage
into communities
‐ Employment and income
multipliers on tourism
expenditures
‐ Changes in rate of purchase of
local products, value and variety
‐ Percentage of tourism
contribution to local economy
‐ Comparative ratio of wages in
tourism sector to local average
wages
Capital formation in
communities/investment
‐ Percentage of local/foreign
ownership of tourism
establishments
Socio‐cultural fabric
‐ Retention of local customs and
language
‐ Changes in the satisfaction
with heritage
integrity and security
Cultural education
‐ Number and types of training
opportunities available for
heritage employees
‐ Level of promotion of heritage
tourism
‐ Quantity and quality of
heritage interpretative material
Local oriented Policy
‐ Incorporation and
implementation of
Preservation/Loss of heritage
resources
‐ Level of erosion, vandalism,
theft and destruction of heritage
‐ Level of protection of sites
and other heritage resources
Rate of ecosystem conservation
‐ Recycling rate
‐ Formal control required for
development of sites and use
densities
‐ Number of endangered species
‐ Level of loss of vegetation
Assessment of environmental
impact of tourism
‐ Natural environment
accounting and life cycle
64
‐ Percent of revenue/ profit
reinvested in community
development or heritage
management
‐ Entrepreneurial opportunities
for local communities
Demand for Heritage Products
‐ Percent of repeat visitors
‐ Consumer spending by
demographic variable
local ideas in heritage
management
‐ Presence of heritage authority
or planner
in local community
‐ Level of support for
conservation/development
projects in local communities
‐ Stakeholder collaboration
‐ Availability of resident
advisory boards
‐ Level of public‐private
partnership
analysis
‐ Use of renewable resources
‐ Recycling rate
‐ Use of environmental impact
assessment
‐ Per capita discharge of solid
waste
‐ Per capita discharge of waste
water
65
ตารางผนวกท� 2 Performance indicators for tourism destinations in Asia and the Pacific region
countries
Sources Indicators
Performance
indicators for
tourism
destinations in
Asia and the
Pacific region
countries
(WTO,2002)
12 dimensions (indicators)
Image and positioning (major tourist markets’ awareness, interest, desire to visit)
Tourism resources and attractions (natural features, attractions)
International and domestic access (various transportation mechanisms to/ from
destination)
Natural and cultural landscape (overall architectural character of a location, e.g. design,
high, usage of building)
Preservation, protection and pollution(quality of air, water; garbage disposal and
control; traffic, noise)
Transport, utility and urban infrastructure(services at airport, railways and bus termini;
system and capacity)
Tourism facilities and services(accommodation, restaurants, entertainment business;
tour services)
Tourism institutes and strategies (existence of and state of tourism policies and
agencies)
Stakeholders cooperation (inter-ministerial coordination and the functions)
Visitor satisfaction
Residents’ attitudes and opinions(attitudes towards tourists’ behavior, degree of
satisfaction with the form and scale of tourism
Factors specific to award category (unique appeal, user friendless, sustainability)
66
ตารางผนวกท� 3 Core Indicators of Sustainable Tourism
Indicators Specific Measures
1. Site protection Category of site protection according to IUCN* index
2. Stress Tourist numbers visiting site (annum/peak month)
3. Use Intensity Intensity of use – peak period (persons/hectare)
4. Social Impact Ratio of tourists to locals (peak period and over time)
5. Developing Control Existence of environmental review procedure of formal controls over
development of site and use densities
6. Waste Management Percentage of sewage from site receiving treatment (additional
indicators may include structural limits of other infrastructural capacity
on site such as water supply)
7. Planning process Existence of organized regional plan for tourist destination region
(including tourism component)
8. Critical ecosystems Number of rare/endangered species
9. Consumer satisfaction Level of satisfaction by visitors (questionnaire based)
10. Local Satisfaction Level of satisfaction by locals (questionnaire based)
11.Tourism Contribution
to Local Economy
Proportion of total economic activity generated by tourism only
A. Carrying Capacity Composite early warning measures of key factors affecting the ability
of the site to support different levels of tourism
B. Site Stress Composite measure of levels of impact on the site
C. Attractiveness Qualitative measure of those site attributes that make it attractive to
tourism and can change over time
67
ตารางผนวกท� 4 Cultural Sites - Built Heritage
Issue Indicators Suggested Measures
Site degradation Restoration costs
- estimated costs to maintain/restore
site per annum
Levels of pollutants affecting site - acidity of precipitation
Measures of behavior disruptive to
site
- traffic vibration (ambient level)
- number of incidents of vandalism
reported
Determining tourism
capacity
Use intensity -
Lack of safety Crime rate and type - number and type of crimes against
tourists reported**
** Maybe a function of change in level of crime or changes in level of reporting
Source: WTO (2004)
68
ตารางผนวกท� 5 Indicators of sustainable development for tourism destinations: A guidebook
Sources Indicators
Indicators of sustainable
development for tourism
destinations: A guidebook
(WTO, 2005)
Baseline indicators
Local satisfaction level with tourism
Ration of tourist of locals (average & peak period/days)
% of who believes that tourism has helped bring new services
or infrastructure
Number & capacity of social services available to the
community
Level of satisfaction by tourists
Percentage of return visitors
Perception of value for money
Tourist arrivals by month or quarter
Occupancy rates for licensed (official) accommodations by
month and % of all occupancy in peak quarter or month
% of business establishments open all year
Number and % of tourist industry jobs which are permanent or
full-year
Number of local people employed in tourism
Revenues generated by tourism as % of total revenues
generated in the community
Per capita consumption of energy from all resources
% of businesses participating in energy conservation programs,
69
or applying energy saving policy and techniques
% of energy consumption from renewable resources
Water use
Water saving
% of tourism establishments with water treated to international
potable standards
Frequency of water-borne illness during their stay
% of sewage from site receiving treatment
% of tourism establishments with water treated to international
potable standards
Frequency of water-borne illness during their stay
% of sewage from site receiving treatment
% of tourism establishment on treatment systems
70
ตารางผนวกท� 6 The development of indicators for sustainable tourism: results of a Delphi
surveys of tourism researchers
Sources Indicators
The development of
indicators for sustainable
tourism: results of a
Delphi surveys of
tourism researchers
(Miller, 2001), Tourism
Management
Environmental indicators
Resident attitude survey on air quality
Resident attitude survey on water quality
Resident attitude survey on noise pollution
Resident attitude survey on change in environmental quality
Resident attitude survey on congestion
Resident attitude survey on change in local culture
Resident attitude survey on access to local amenities
Employment indicators
% locals employed in tourism resort
Average wage of locals in tourism resort
% of males employed in tourism resort
Average male wage in tourism resort
Financial indicators
Amount of money leaving the tourism locality: total revenue
received by the resort
Customer satisfaction indicators
Results of customer satisfaction survey
Environmental impact assessment indicators
Was an EIA conducted?
What extent and coverage does the EIA have?
71
Will there be continuance and reappraisal of the EIA?
Economic dimension
Employment growth in tourism
Unemployment rate
Employment growth in general
Percent of income leakage from the community
Percent of foreign ownership of tourist establishments
Percent of profit /revenue reinvestment in community
development
Availability of local credit to local business
Entrepreneurial opportunities for local residents
72
ตารางผนวกท� 7 Sustainability indicators for managing community tourism
Sources Indicators
Sustainability
indicators for
managing
community tourism
(Choi and Sirakaya,
2006) Tourism
Management
Economic dimension
Comparative ratio of wages in tourism sector to local average wage
Local community economic stability
Existence of an adequate fee structure(e.g. higher entrance fee for
tourists and low entrance fee for locals and additional donations)
Hotel/motel tax
Social dimension
Host community satisfaction toward tourism development
Host community attitude toward tourism development
Resident/non-resident ownership of homes(2ndhomes/part time
residents)
Resident involvement in tourism industry
Change in social cohesion
Change in family cohesion
Percent employed in sex tourism
Community attitude toward sex tourism
Tourist satisfaction/attitude toward tourism development
Degradation/erosion of natural and cultural resources
Percent of managerial employment from local residents
Litter/pollution (air,water,etc.)
Crime rate
73
Public awareness toward value of tourism
Cultural dimension
Cultural sites maintenance level
Availability of cultural site maintenance fund and resource
Number of offcially designated sites and its management
Shift in level of pride in local cultural heritage
Percent satisfied with cultural integrity/sense of security
Type and amount of training given to tourism
Ecological dimension
Air quality index
Number of good air quality days
Frequency of environmental accidents related to tourism
Continues use of environmental impact assessment
Renewable resources used
Recycling rate
Type and amount of environmental education training given
employee (guide)
Stress level and loss of endangered species
Political dimension
Availability of development control policy
Presence of tourism authority or planner in local community
Intersectoral linkages at local/regional/national level
Local resident participation in planning process
Stakeholder collaboration
74
Level of cooperation among stakeholder groups
Availability of air, water pollution, waste management and policy
Tourism related master plan
Formal evaluation of implementation or/and process of sustainable
tourism plan
Existence of sustainable tourism plan
Attitude of local political and NGO leaders towards development
and conservation
Level of support for conservation/development projects at local level
Level of support for conservation/development projects at regional
level
Availability, type and level of committee/training program
Level of support for conservation/development projects at national
level
Level of support for conservation/development projects at local level
Level of support for conservation/development projects
75
ตารางผนวกท� 8 The evaluation of sustainable tourism development by analytic hierarchy process
and fuzzy set theory: An empirical study on the Green Island in Taiwan
Sources Indicators
The evaluation of
sustainable tourism
development by
analytic hierarchy
process and fuzzy set
theory: An empirical
study on the Green
Island in Taiwan
(Tsaur and Wang,
2007), Asia Pacific
Journal of Tourism
Research
Completeness of ecosystems
Vegetation cover
Biodiversity
Quantity of species
Spoiled coastline
Completeness of recreation related facilities
Recreation facilities
Accessibility
Waste and pollution management
Water pollution
Air pollution
Noise pollution
Waste treatment capacity
Recycle and reduction
Supply of energy and water resource
Supply of energy
Supply of water resource
Saving of water/ energy
Satisfaction towards tourism development
Tourists’ satisfaction
Residents’ satisfaction
76
Level of crowd
Travel safety
Frequency of accident
Frequency of criminality
Conservation and promotion of local culture
Cultural conservation
Tourists’ participation
Economic effects
Importance of tourism
Earning from tourism
Increase of employment opportunities
Number of employment
Percent of employment
77
ภาคผนวก ข. แบบสอบถามท�ใชในการวจย
การสรรหาตวช�วดการทองเท�ยวเชงประวตศาสตรอยางย�งยนโดยการมสวนรวมของชมชน
กรณเวยงกมกาม จงหวดเชยงใหม
สวนท� 1:
1. เพศ 1. ชาย 0. หญง
2. อาย _________ป
3. ศาสนา 1. พทธ 2.ครสต
3. อสลาม 4. อ�นๆ โปรดระบ_________
4. สถานภาพ 1. โสด 2. สมรส
3. อ�นๆ โปรดระบ_________
5. สถานะในครวเรอน 1. เจาบาน 2. ผอาศย
6. สถานะในชมชน 1. เจาหนาท�หนวยงานทองถ�น 2. ลกบาน
7. ระดบการศกษา 1. ประถมศกษาหรอต �ากวา 4. ปรญญาตร
2. มธยมศกษา 5. ปรญญาโทหรอสงกวา
3. ปวช./ ปวส./ อาชวศกษา
8. อาชพ 1. นกเรยน / นกศกษา 2. ธรกจสวนตว
3. นกวชาการ/ ผเช�ยวชาญ 4. เกษตรกร
5. แมบาน 6. รบจางท�วไป
7. ทหาร / ตารวจ 8. วางงาน
9. รายไดท�งหมดในครวเรอนกอนหกภาษ
1. ต �ากวา 10,000 บาท 2. 10,001-20,000 บาท
3. 20,001-30,000 บาท 4. 31,001-40,000 บาท
5. 41,001-50,000 บาท 6. มากกวา 50,000 บาท
10.ระยะเวลาท�อาศยอย ณ หมท� 11 บานชางค�า _________ป
78
สวนท� 2:
1. ทานทราบหรอไมวา ชาวบานในชมชน ควรมสวนรวมในการบรหารจดการทองเท�ยวในชมชนของ
ตนเอง
1. ทราบ 2. ไมทราบ
2. ทานเคยมสวนรวมในการแสดงความคดเหนเก�ยวกบการทองเท�ยวของเวยงกมกามหรอไม
1. เคย เร�อง............................................................................. 2. ไมเคย
3. ครอบครวของทานมรายไดจากการเปดใหเวยงกมกาม เปนสถานท�ทองเท�ยว หรอไม (เชน นาเท�ยว
ขายของท�ระลก นวดแผนไทย บรการอ�นๆ)
1. มรายได จานวน..............................ตอเดอน 2. ไมมรายได
4. ทานทราบหรอไมวา คนในชมชนของทานไดเขาเปนคณะกรรมการบรหารจดการการทองเท�ยว
1. ทราบ จานวน................................คน 2. ไมทราบ
5. งบประมาณในการบรณะซอมแซมโบราณสถานเวยงกมกามไดรบมาจากแหลงใด
1.................................................................................. จานวน ..................................บาท/ป
2.................................................................................. จานวน ..................................บาท/ป
3.................................................................................. จานวน ..................................บาท/ป
4.................................................................................. จานวน ..................................บาท/ป
6. หนวยงานใดเปนผดแล บรหารจดการโบราณสถานเวยงกมกาม
1....................................................................................................................
2.....................................................................................................................
3.....................................................................................................................
4.....................................................................................................................
7. ทานคดวา รปแบบการจดการทองเท�ยวเวยงกมกามในปจจบน มความเหมาะสมกบชมชนหรอไม
1. เหมาะสม เพราะ...................................................................................................
2. ไมเหมาะสม เพราะ...................................................................................................
79
8. ทานคดวา หากตองการใหการจดการทองเท�ยวเวยงกมกาม เกดความย�งยน รปแบบการจดการควร
เปนเชนใด
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
..........................................
79
การดคณ
ลษณะ
ลาดบท�
สดสวนคาเขาชม
ท�นามาพฒนา
ชมชน
สดสวนคนในชมชนท�มรายได
จากการทองเท�ยว
สดสวนคนในชมชนท�เขารวม
เปนคณะกรรมการจดการการ
ทองเท�ยว
สดสวนงบประมาณดานการ
บรณะซอมแซม
โบราณสถาน เปรยบเทยบ
กบดานอ�นๆ
ความสงของส�งปลก
สรางโดยรอบ
โบราณสถาน (ควรสงได
ไมเกน: เมตร)
ระยะหางจากโบราณสถาน
ถงส�งปลกสรางของทาน
(ควรต�งอยหางกนไมนอย
กวา: เมตร)
20% 1 ใน 4 ของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 20% 15 เมตร 100 เมตร
20% 1 ใน 4 ของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 20% 12 เมตร 50 เมตร
20% คร� งหน� งของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 60% 10 เมตร 75 เมตร
20% คร� งหน� งของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 60% 15 เมตร 50 เมตร
20% 3 ใน 4 ของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 40% 10 เมตร 100 เมตร
20% 3 ใน 4 ของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 40% 12 เมตร 75 เมตร
40% 1 ใน 4 ของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 60% 10 เมตร 75 เมตร
40% 1 ใน 4 ของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 60% 12 เมตร 100 เมตร
40% คร� งหน� งของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 40% 12 เมตร 50 เมตร
40% คร� งหน� งของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 40% 15 เมตร 100 เมตร
40% 3 ใน 4 ของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 20% 15 เมตร 75 เมตร
40% 3 ใน 4 ของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 20% 10 เมตร 50 เมตร
60% 1 ใน 4 ของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 40% 10 เมตร 50 เมตร
60% 1 ใน 4 ของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 40% 15 เมตร 75 เมตร
60% คร� งหน� งของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 20% 12 เมตร 75 เมตร
60% คร� งหน� งของคนในชมชน 3 ใน 4 ของคณะกรรมการ 20% 10 เมตร 100 เมตร
60% 3 ใน 4 ของคนในชมชน คร� งหน� งของคณะกรรมการ 60% 15 เมตร 50 เมตร
60% 3 ใน 4 ของคนในชมชน 1 ใน 4 ของคณะกรรมการ 60% 12 เมตร 100 เมตร
80
81
ภาคผนวก ค. ภาพประกอบการวจย
ภาพท� 2 ประชมกลมตวแทนชาวบาน
ภาพท� 3 ประชมกลมตวแทนชาวบาน
82
ภาพท� 4 ประชมกลมตวแทนชาวบาน
Top Related