VreemdenNaar een cultuursociologische benadering van etnocentrisme
Bijlagen
mark elchardus, Jessy Siongers
Bijlagen 3
Bij
lage
1. O
verz
ich
t d
atab
anke
n
Dat
aban
k O
msc
hri
jvin
g T
ype
Lee
ftij
d
resp
.
Inst
elli
ng
Reg
io
N
Ref
eren
tie
of m
eer
info
Bel
gian
Tim
e
Use
Su
rvey
196
6
Bel
gisc
h
Tij
dsb
ud
geto
nd
erzo
ek
, maa
kt d
eel u
it v
an
Mu
ltin
atio
nal
Tim
e
Bu
dge
t St
ud
y fr
om
196
5
Tij
dsb
ud
get
19-6
5 T
he
Mu
ltin
atio
nal
Tim
e B
ud
get
Stu
dy
Bel
gië
2077
Jave
au, C
. (19
70).
Les
vin
gt-
qua
tre
heu
res
du
Bel
ge:
L’e
nqu
ête
Bel
ge
du
pro
ject
inte
rna
tion
al b
ud
get
-tem
ps.
Bru
xell
es: I
nst
itu
t d
e So
ciol
ogie
de
l’
UL
B.
ISP
O 9
1 V
erki
ezin
gson
der
zoek
:
pol
itie
ke g
edra
gin
gen
en -
att
itu
des
Fac
e to
fac
e 18
-88
IS
PO
/PIO
P
Bel
gië
(Vla
and
eren
)
450
9
htt
p:/
/soc
.ku
leu
ven
.be/
ceso
/
ond
erzo
ek/9
/in
dex
.ph
p
ISP
O 9
5
18
-79
Bel
gië
(Vla
and
eren
)
366
8
(20
99
)
ISP
O 9
9
18-7
9
B
elgi
ë
(Vla
and
eren
)
4239
(217
9)
ISP
O 0
3
18
-79
Bel
gië
(Vla
and
eren
)
2225
(121
3)
4 Bijlagen
Dat
aban
k O
msc
hri
jvin
g T
ype
Lee
ftij
d
resp
.
Inst
elli
ng
Reg
io
N
Ref
eren
tie
of m
eer
info
SCV
96
Su
rvey
‘Soc
iaal
Cu
ltu
rele
Ver
sch
uiv
inge
n in
Vla
and
eren
’
Fac
e to
fac
e 16
-75
St
ud
ied
ien
st
Vla
amse
Reg
erin
g
Vla
and
eren
15
77
htt
p:/
/ww
w4
.vla
and
eren
.be/
dar
/svr
/
En
quet
es/P
ages
/En
quet
es.a
spx
SCV
97
16-7
5
V
laan
der
en
150
0
SCV
98
15
-76
Vla
and
eren
14
91
SCV
99
16
-75
Vla
and
eren
13
78
SCV
00
16
-85
Vla
and
eren
13
45
SCV
01
16-8
5
V
laan
der
en
144
6
SCV
02
16-8
5
V
laan
der
en
1477
SCV
04
16-8
5
V
laan
der
en
1554
WO
P9
6-9
7 W
aard
eon
der
zoek
in
sch
olen
bij
6e j
aars
Kla
ssik
ale
sch
rift
elij
ke
enqu
êtes
gem
. 18
T
OR
V
laan
der
en
4722
E
lch
ard
us,
M.,
Kav
adia
s, D
. &
Sion
gers
, J. (
199
8)
Heb
ben
sch
olen
een
invl
oed
op
de
wa
ard
en v
an
jon
ger
en?
Een
em
pir
isch
on
der
zoek
na
ar
de
doe
ltre
ffen
dhe
id v
an
wa
ard
evor
min
g
in h
et s
ecu
nd
air
on
der
wij
s. B
russ
el:
On
der
zoek
sgro
ep T
OR
, Vak
groe
p
Soci
olog
ie, V
rije
Un
iver
site
it B
russ
el
TO
R 9
8
Mid
den
veld
surv
ey
Fac
e to
fac
e 19
-75
T
OR
V
laan
der
en
1341
Sm
its,
W.,
Elc
har
du
s, M
., &
Hoo
ghe,
M. (
1998
). T
ech
nis
ch v
ersl
ag
bij
de
surv
ey T
OR
98:
veld
wer
k en
resp
onsa
na
lyse
. Bru
ssel
:
On
der
zoek
sgro
ep T
OR
, Vak
groe
p
Soci
olog
ie, V
rije
Un
iver
site
it B
russ
el
Bijlagen 5
Dat
aban
k O
msc
hri
jvin
g T
ype
Lee
ftij
d
resp
.
Inst
elli
ng
Reg
io
N
Ref
eren
tie
of m
eer
info
SCV
96
Su
rvey
‘Soc
iaal
Cu
ltu
rele
Ver
sch
uiv
inge
n in
Vla
and
eren
’
Fac
e to
fac
e 16
-75
St
ud
ied
ien
st
Vla
amse
Reg
erin
g
Vla
and
eren
15
77
htt
p:/
/ww
w4
.vla
and
eren
.be/
dar
/svr
/
En
quet
es/P
ages
/En
quet
es.a
spx
SCV
97
16-7
5
V
laan
der
en
150
0
SCV
98
15
-76
Vla
and
eren
14
91
SCV
99
16
-75
Vla
and
eren
13
78
SCV
00
16
-85
Vla
and
eren
13
45
SCV
01
16-8
5
V
laan
der
en
144
6
SCV
02
16-8
5
V
laan
der
en
1477
SCV
04
16-8
5
V
laan
der
en
1554
WO
P9
6-9
7 W
aard
eon
der
zoek
in
sch
olen
bij
6e j
aars
Kla
ssik
ale
sch
rift
elij
ke
enqu
êtes
gem
. 18
T
OR
V
laan
der
en
4722
E
lch
ard
us,
M.,
Kav
adia
s, D
. &
Sion
gers
, J. (
199
8)
Heb
ben
sch
olen
een
invl
oed
op
de
wa
ard
en v
an
jon
ger
en?
Een
em
pir
isch
on
der
zoek
na
ar
de
doe
ltre
ffen
dhe
id v
an
wa
ard
evor
min
g
in h
et s
ecu
nd
air
on
der
wij
s. B
russ
el:
On
der
zoek
sgro
ep T
OR
, Vak
groe
p
Soci
olog
ie, V
rije
Un
iver
site
it B
russ
el
TO
R 9
8
Mid
den
veld
surv
ey
Fac
e to
fac
e 19
-75
T
OR
V
laan
der
en
1341
Sm
its,
W.,
Elc
har
du
s, M
., &
Hoo
ghe,
M. (
1998
). T
ech
nis
ch v
ersl
ag
bij
de
surv
ey T
OR
98:
veld
wer
k en
resp
onsa
na
lyse
. Bru
ssel
:
On
der
zoek
sgro
ep T
OR
, Vak
groe
p
Soci
olog
ie, V
rije
Un
iver
site
it B
russ
el
Dat
aban
k O
msc
hri
jvin
g T
ype
Lee
ftij
d
resp
.
Inst
elli
ng
Reg
io
N
Ref
eren
tie
of m
eer
info
TB
O-N
IS 9
9 B
elgi
sch
Tij
dsb
ud
geto
nd
erzo
ek
Tij
dsb
ud
get
12-9
9
NIS
B
elgi
ë
(Vla
and
eren
)
838
2
(40
18)
htt
p:/
/ww
w.t
ime-
use
.be
TB
O-N
IS
200
5
Bel
gisc
h
tijd
sbu
dge
ton
der
zoek
Tij
dsb
ud
get
12-9
9
NIS
B
elgi
ë
(Vla
and
eren
)
64
00
(317
7)
htt
p:/
/ww
w.t
ime-
use
.be
LL
P 2
00
0
On
der
zoek
naa
r
leer
lin
gen
par
tici
pat
ie
in s
chol
en b
ij 4
e en
6e
jaar
s
Kla
ssik
ale
sch
rift
elij
ke
enqu
êtes
Gem
.16
-18
TO
R
Vla
and
eren
(waa
rvan
ook
oud
eren
quêt
e)
1372
9
(69
74)
De
Gro
of, S
., E
lch
ard
us,
M.,&
Ste
ven
s,
F. (
200
1). L
eerl
ing
enp
art
icip
ati
e in
het
secu
nd
air
on
der
wij
s tu
ssen
th
eori
e
en p
rakt
ijk.
Bru
ssel
: O
nd
erzo
eksg
roep
TO
R, V
akgr
oep
Soc
iolo
gie,
Vri
je
Un
iver
site
it B
russ
el
LL
P 2
00
2 O
nd
erzo
ek n
aar
leer
lin
gen
par
tici
pat
ie
in s
chol
en b
ij 2
e en
4e
jaar
s
Kla
ssik
ale
sch
rift
elij
ke
enqu
êtes
Gem
.
14-1
6
TO
R
Vla
and
eren
De
Gro
of, S
. & S
ion
gers
, J. (
200
3).
Lee
rlin
gen
pa
rtic
ipa
tie
na
der
bek
eken
.
Een
kw
ali
tati
ef o
nd
erzo
ek n
aa
r d
e
bete
ken
is e
n h
et b
ela
ng
va
n
pa
rtic
ipa
tie
op s
choo
l. T
echn
isch
vers
lag
. Bru
ssel
: On
der
zoek
sgro
ep
TO
R, V
akgr
oep
Soc
iolo
gie,
Vri
je
Un
iver
site
it B
russ
el
DS
200
1 D
raag
vlak
Sol
idar
itei
t P
oste
nqu
ête
18-7
5
TO
R
Vla
and
eren
36
16
Elc
har
du
s, M
. & T
resi
gnie
, C. (
200
2).
Dra
ag
vla
k va
n d
e so
lid
ari
teit
TO
R/D
S20
01.
Dee
lra
pp
ort
1:
Tec
hnis
ch v
ersl
ag
va
n o
pze
t en
verl
oop
va
n d
e d
ata
verz
am
elin
g.
On
der
zoek
sgro
ep T
OR
, Vak
groe
p
Soci
olog
ie, V
rije
Un
iver
site
it B
russ
el
6 Bijlagen
Dat
aban
k O
msc
hri
jvin
g T
ype
Lee
ftij
d
resp
.
Inst
elli
ng
Reg
io
N
Ref
eren
tie
of m
eer
info
Stu
den
ten
pol
l
200
1
En
quêt
e bi
j
eers
teja
ars-
stu
den
ten
hu
man
e
wet
ensc
hap
pen
aan
de
VU
B
Kla
ssik
ale
sch
rift
elij
ke
enqu
êtes
1e
kan
/bac
h.
TO
R
Vla
and
eren
,
stu
den
ten
VU
B
60
9
Elc
har
du
s, M
., D
ebu
ssch
er, M
., S
mit
s,
W. &
Sp
ruyt
, B. (
200
8),
20
jaa
r
Stu
den
ten
Men
swet
ensc
ha
pp
en a
an
de
VU
B. D
eelr
ap
por
t I,
Alg
emen
e
Evo
luti
es. B
russ
el: O
nd
erzo
eksg
roep
TO
R, V
akgr
oep
Soc
iolo
gie,
Vri
je
Un
iver
site
it B
russ
el.
Stu
den
ten
pol
l
200
7
En
quêt
e bi
j
eers
teja
ars-
stu
den
ten
hu
man
e
wet
ensc
hap
pen
aan
de
VU
B
Kla
ssik
ale
sch
rift
elij
ke
enqu
êtes
1e
kan
/bac
h.
TO
R
Vla
and
eren
,
stu
den
ten
VU
B
692
MP
J 20
02
Maa
tsch
app
elij
ke
par
tici
pat
ie jo
nge
ren
Fac
e to
fac
e 14
-18
T
OR
V
laan
der
en
176
9
Smit
s, W
. (20
04)
. Maa
tsch
app
elij
ke
par
tici
pat
ie v
an jo
nge
ren
. Bew
egen
in
de
vrij
etij
ds-
, soc
iale
en
cu
ltu
rele
ruim
te. E
ind
vers
lag
van
het
Pro
gram
ma
Bel
eid
sger
ich
t O
nd
erzo
ek
‘Maa
tsch
app
elij
ke p
arti
cip
atie
van
jon
gere
n’.
Bru
ssel
: On
der
zoek
sgro
ep
TO
R, V
akgr
oep
Soc
iolo
gie,
Vri
je
Un
iver
site
it B
russ
el.
Bijlagen 7
Dat
aban
k O
msc
hri
jvin
g T
ype
Lee
ftij
d
resp
.
Inst
elli
ng
Reg
io
N
Ref
eren
tie
of m
eer
info
Stu
den
ten
pol
l
200
1
En
quêt
e bi
j
eers
teja
ars-
stu
den
ten
hu
man
e
wet
ensc
hap
pen
aan
de
VU
B
Kla
ssik
ale
sch
rift
elij
ke
enqu
êtes
1e
kan
/bac
h.
TO
R
Vla
and
eren
,
stu
den
ten
VU
B
60
9
Elc
har
du
s, M
., D
ebu
ssch
er, M
., S
mit
s,
W. &
Sp
ruyt
, B. (
200
8),
20
jaa
r
Stu
den
ten
Men
swet
ensc
ha
pp
en a
an
de
VU
B. D
eelr
ap
por
t I,
Alg
emen
e
Evo
luti
es. B
russ
el: O
nd
erzo
eksg
roep
TO
R, V
akgr
oep
Soc
iolo
gie,
Vri
je
Un
iver
site
it B
russ
el.
Stu
den
ten
pol
l
200
7
En
quêt
e bi
j
eers
teja
ars-
stu
den
ten
hu
man
e
wet
ensc
hap
pen
aan
de
VU
B
Kla
ssik
ale
sch
rift
elij
ke
enqu
êtes
1e
kan
/bac
h.
TO
R
Vla
and
eren
,
stu
den
ten
VU
B
692
MP
J 20
02
Maa
tsch
app
elij
ke
par
tici
pat
ie jo
nge
ren
Fac
e to
fac
e 14
-18
T
OR
V
laan
der
en
176
9
Smit
s, W
. (20
04)
. Maa
tsch
app
elij
ke
par
tici
pat
ie v
an jo
nge
ren
. Bew
egen
in
de
vrij
etij
ds-
, soc
iale
en
cu
ltu
rele
ruim
te. E
ind
vers
lag
van
het
Pro
gram
ma
Bel
eid
sger
ich
t O
nd
erzo
ek
‘Maa
tsch
app
elij
ke p
arti
cip
atie
van
jon
gere
n’.
Bru
ssel
: On
der
zoek
sgro
ep
TO
R, V
akgr
oep
Soc
iolo
gie,
Vri
je
Un
iver
site
it B
russ
el.
Dat
aban
k O
msc
hri
jvin
g T
ype
Lee
ftij
d
Inst
elli
ng
Reg
io
N
Ref
eren
tie
of m
eer
info
On
beh
agen
200
4
On
der
zoek
naa
r
onbe
hag
en e
n
par
tici
pat
ie b
ij
volw
asse
nen
Pos
ten
quêt
e
19-3
6
TO
R
Vla
and
eren
32
51
Smit
s, W
. & D
e G
roof
, S. (
200
4).
On
beha
gen
en
pa
rtic
ipa
tie
bij
jon
gvo
lwa
ssen
en. T
echn
isch
ver
sla
g.
Bru
ssel
: On
der
zoek
sgro
ep T
OR
,
Vak
groe
p S
ocio
logi
e, V
rije
Un
iver
site
it
Bru
ssel
.
JOP
20
05
Jeu
gdm
onit
or
Pos
ten
quêt
e 18
-25
Je
ugd
-
ond
erzo
eker
s
-pla
tfor
m
(JO
P)
Vla
and
eren
25
03
JOP
(20
07)
. Tec
hnis
ch v
ersl
ag
JO
P-
mon
itor
1. O
nu
itge
geve
n v
ersl
ag,
K.U
.Leu
ven
, UG
ent,
Vri
je U
niv
ersi
teit
Bru
ssel
.
Wel
zijn
20
06
W
elzi
jnso
nd
erzo
ek
Pos
ten
quêt
e 19
-81
T
OR
B
elgi
ë
(Vla
and
eren
)
44
87
(24
79)
Smit
s, W
. & D
e G
roof
, S. (
200
6).
Het
wel
zijn
va
n d
e B
elg
isch
e be
volk
ing
.
Tec
hnis
ch v
ersl
ag
, vel
dw
erk,
resp
onsa
na
lyse
, vra
gen
lijs
t en
scha
alg
egev
ens.
Bru
ssel
:
On
der
zoek
sgro
ep T
OR
, Vak
groe
p
Soci
olog
ie, V
rije
Un
iver
site
it B
russ
el.
VO
ET
20
08
O
nd
erzo
ek n
aar
vako
vers
chri
jden
de
ein
dte
rmen
in h
et
secu
nd
air
ond
erw
ijs
Kla
ssik
ale
sch
rift
elij
ke
enqu
êtes
Gem
.
12-1
8
TO
R
Vla
and
eren
59
55
Elc
har
du
s, M
., O
p D
e B
eeck
, S.,
Du
quet
, F &
L. R
ogge
man
s (2
00
8).
Va
kove
rsch
rijd
end
e ei
nd
term
en in
het
secu
nd
air
on
der
wij
s. E
en o
nd
erzo
ek
na
ar
de
rele
van
tie
en d
e ha
alb
aa
rhei
d
van
de
vako
vers
chri
jden
de
ein
dte
rmen
in h
et s
ecu
nd
air
on
der
wij
s. B
russ
el:
On
der
zoek
sgro
ep T
OR
, Vak
groe
p
Soci
olog
ie, V
rije
Un
iver
site
it B
russ
el.
8 Bijlagen
Bijlage 2. Technische gegevens etnocentrismeschalen In deze bijlage vindt u een beschrijving van de etnocentrismeschalen die werden gehanteerd in de verschillende hoofdstukken (indien niet toegelicht in de tekst van het hoofdstuk). Het percentage respondenten dat akkoord gaat met de onderliggende items is terug te vinden in tabellen 2.1 en 2.2 van hoofdstuk 2.
Hoofdstuk 4. Kwetsbaarheid, anomie, autoritarisme en etnocenctrisme
TABEL B2.1 LADINGEN EN BETROUWBAARHEID ETNOCENTRISMESCHAAL VOOR
DATABANK WELZIJN 2006 Ladingen
Migranten zijn over het algemeen niet te vertrouwen. 0,83
De migranten dragen bij tot de welvaart van ons land. -0,72
Migranten komen hier profiteren van onze sociale zekerheid. 0,78
Ik ben racist. 0,67
De aanwezigheid van verschillende culturen verrijkt onze
samenleving.
-0,77
Eigenwaarde
Verklaarde variantie
Cronbach’s alfa
2,82
56,31%
0,81
Hoofdstuk 5. Waarom komt etnocentrisme met de jaren?
TABEL B2.2 LADINGEN EN BETROUWBAARHEID ETNOCENTRISMESCHAAL Ladingen
Migranten zijn niet te vertrouwen 0,77
Migranten profiteren van de sociale zekerheid 0,79
De aanwezigheid van verschillende culturen verrijkt onze
samenleving
0,70
Immigranten/moslims zijn een bedreiging voor onze cultuur en
gebruiken
0,59
Eigenwaarde
Verklaarde variantie
Cronbach’s alfa
2,05
51,30%
0,68 Bron: Samengestelde databank
Bijlagen 9
Hoofdstuk 6. Het van geen vreemden hebben
TABEL B2.3 LADINGEN EN BETROUWBAARHEID ETNOCENTRISMESCHAAL VOOR
LLP2000 Jongeren Ouders
Ladingen Ladingen
België had eigenlijk nooit vreemdelingen mogen
binnenlaten
0,86 0,84
Migranten zijn over het algemeen niet te vertrouwen 0,86 0,84
Vreemdelingen nemen ons werk af 0,81 0,80
Migranten komen hier profiteren van de uitkeringen 0,84 0,83
In sommige buurten doet de overheid te veel voor
migranten en te weinig voor de Belgen
0,77 0,76
Mensen uit verschillende culturen hebben best zo
weinig mogelijk contact met elkaar
0,74 0,75
Ik ben een racist 0,81 0,66
Ik ben een antiracist 0,70 0,54
We moeten er op toezien dat wij ons ras zuiver houden 0,78 0,77
Migranten moeten onder elkaar huwen 0,73 0,73
Eigenwaarde 6,29 5,72
Verklaarde variantie 62,94% 57,16%
Cronbach’s alfa 0,93 0,91
Hoofdstuk 7. Draagt hoger onderwijs bij tot verdraagzaamheid?
TABEL B2.4 LADINGEN EN BETROUWBAARHEID ETNOCENTRISMESCHAAL VOOR
DATABANK STUDENTENPOLL 2001
Ladingen
Migranten zijn over het algemeen niet te vertrouwen 0,84
De migranten dragen bij tot de welvaart van ons land -0,65
De gastarbeiders komen hier profiteren van onze sociale zekerheid 0,75
De aanwezigheid van verschillende culturen verrijkt onze samenleving -0,66
Eigenwaarde 2,58
Verklaarde variantie 64,56%
Cronbach’ s alfa 0,82 Bron: Studentenpoll 2001
10 Bijlagen
Hoofdstuk 8. Selectie-effecten en socialisatie-effecten
TABEL B2.5 LADINGEN EN BETROUWBAARHEID ETNOCENTRISMESCHAAL VOOR
DATABANK JOP 2005
Ladingen
België kan beter geen asielzoekers toelaten 0,75
Ik vind dat we veel kunnen bijleren van mensen uit andere culturen -0,77
Vreemdelingen nemen ons werk af 0,73
Als we een leefbare samenleving willen opbouwen, moeten
verschillende culturen elkaar respecteren
-0,65
Migranten komen hier profiteren van de uitkeringen 0,78
In sommige buurten doet de overheid te veel voor de migranten en
te weinig voor de Belgen die er wonen
0,72
Er is in ons land te weinig begrip voor mensen met een andere
cultuur
-0,63
Migranten moeten onder elkaar huwen 0,59
De aanwezigheid van verschillende culturen verrijkt onze
samenleving
-0,74
Ik ben een racist 0,70
Vreemdelingen dragen bij tot de welvaart van ons land -0,68
Eigenwaarde 5,97
Verklaarde variantie 54,27%
Cronbach’ s alfa 0,92
Bijlagen 11
TABEL B2.6 LADINGEN EN BETROUWBAARHEID VAN ETNOCENTRISMESCHAAL
VOOR DATABANK ONBEHAGEN 2004 (19 TOT 36-JARIGEN)
Ladingen
Asielzoekers zijn over het algemeen niet te vertrouwen 0,74
Ik vind dat we veel kunnen bijleren van mensen uit andere culturen -0,71
Het is belangrijk dat jongeren in contact komen met verschillende
culturen
-0,72
Vreemdelingen nemen ons werk af 0,68
Migranten komen hier profiteren van de uitkeringen 0,70
Mensen uit verschillende culturen hebben best zo weinig mogelijk
contact met elkaar
0,70
Ik ben een racist 0,71
We moeten er op toezien dat wij ons ras zuiver houden en
vermenging met andere volkeren tegengaan
0,76
Migranten moeten onder elkaar huwen 0,73
Eigenwaarde 5,10
Verklaarde variantie 56,65%
Cronbach’s alfa 0,91 TABEL B2.7 LADINGEN EN BETROUWBAARHEID ETNOCENTRISMESCHAAL VOOR
DATABANK WELZIJN 2006 (ALLEEN VLAANDEREN EN - 40-JARIGEN)
Ladingen
Migranten zijn over het algemeen niet te vertrouwen 0,81
De migranten dragen bij tot de welvaart van ons land -0,61
Migranten komen hier profiteren van onze sociale zekerheid 0,73
Ik ben racist 0,62
De aanwezigheid van verschillende culturen verrijkt onze
samenleving
-0,67
Eigenwaarde 2,89
Verklaarde variantie 57,85%
Cronbach’s alfa 0,82
12 Bijlagen
Hoofdstuk 9. Leraren als rolmodellen voor tolerantie?
TABEL B2.8 LADINGEN EN BETROUWBAARHEID ETNOCENTRISMESCHAAL BIJ
LEERLINGEN VOOR DATABANK WOP96-97 Ladingen
Migranten komen hier profiteren van de uitkeringen. 0,84
Migranten zijn over het algemeen niet te vertrouwen. 0,83
Gastarbeiders nemen werk af. 0,82
We moeten er op toezien dat wij ons ras zuiver houden en
vermenging met andere volkeren tegengaan.
0,79
België had eigenlijk nooit gastarbeiders mogen binnenlaten. 0,78
In sommige buurten doet de overheid te veel voor de migranten en
te weinig voor de Belgen die er wonen.
0,76
Mensen uit verschillende culturen hebben best zo weinig mogelijk
contact met elkaar.
0,72
Gastarbeiders moeten onder elkaar huwen. 0,72
Eigenwaarde 4,92
Verklaarde variantie 61,44%
Cronbach’s alfa 0,91
TABEL B2.9 LADINGEN EN BETROUWBAARHEID ETNOCENTRISMESCHAAL BIJ
LEERKRACHTEN VOOR DATABANK WOP96-97 Ladingen
Migranten komen hier profiteren van de uitkeringen. 0,84
Migranten zijn over het algemeen niet te vertrouwen. 0,80
Gastarbeiders nemen werk af. 0,77
We moeten er op toezien dat wij ons ras zuiver houden en
vermenging met andere volkeren tegengaan.
0,72
België had eigenlijk nooit gastarbeiders mogen binnenlaten. 0,74
In sommige buurten doet de overheid te veel voor de migranten en
te weinig voor de Belgen die er wonen.
0,70
Mensen uit verschillende culturen hebben best zo weinig mogelijk
contact met elkaar.
0,70
Gastarbeiders moeten onder elkaar huwen. 0,68
Eigenwaarde 4,45
Verklaarde variantie 55,60%
Cronbach’s alfa 0,88
Bijlagen 13
Hoofdstuk 10. Burgerschapsvorming en etnocentrisme
TABEL B2.10 LADINGEN EN BETROUWBAARHEID ETNOCENTRISMESCHAAL VOOR
DATABANK VOET 2008 (LEERLINGEN 3DE GRAAD) Ladingen
Het is belangrijk dat jongeren in contact komen met verschillende
culturen -0,81
Migranten zijn over het algemeen niet te vertrouwen 0,80
Ik vind dat we veel kunnen bijleren van mensen uit andere culturen -0,78
De aanwezigheid van verschillende culturen is een verrijking voor onze
samenleving -0,76
De migranten komen hier profiteren van onze sociale zekerheid 0,76
Mensen uit verschillende culturen hebben best zo weinig mogelijk
contact met elkaar 0,75
Mensen met een andere godsdienst zijn een bedreiging voor onze
cultuur 0,69
Vrienden met een andere huidskleur hebben, is geen probleem voor mij -0,68
De migranten dragen bij tot de welvaart van ons land -0,66
Ik vind dat alle illegale vluchtelingen uit het land gezet moeten worden 0,66
Eigenwaarde
Verklaarde variantie
Cronbach’s alfa
5,40
53,86%
0,90
Hoofdstuk 11. Dragen open scholen bij tot open leerlingen?
Zie tabel B2.3 (schalen hoofdstuk 6)
14 Bijlagen
Hoofdstuk 12. Geleerd door ervaring
TABEL B2.11 LADINGEN EN BETROUWBAARHEID VAN DE SCHAAL VOOR
ETNOCENTRISME (TOR- SAMENGESTELDE LEERLINGENDATABANK) Items Ladingen
België had eigenlijk nooit vreemdelingen mogen binnenlaten 0,84
Migranten zijn over het algemeen niet te vertrouwen 0,85
Vreemdelingen nemen ons werk af 0,78
Migranten komen hier profiteren van de uitkeringen 0,83
In sommige buurten doet de overheid te veel voor migranten en te
weinig voor de Belgen
0,75
Mensen uit verschillende culturen hebben best zo weinig mogelijk
contact met elkaar
0,74
Ik ben een racist 0,81
Ik ben een antiracist -0,70
We moeten er op toezien dat wij ons ras zuiver houden 0,79
Migranten moeten onder elkaar huwen 0,75
Eigenwaarde
Verklaarde variantie
Cronbach’s alfa
6,21
62,06%
0,85
Hoofdstuk 14. Etnocentrisme, smaak en symbolische grenzen
Zie tabel B2.3 (schalen hoofdstuk 6)
Bijlagen 15
Bijlage 3. Bijlagen bij specifieke hoofdstukken
Hoofdstuk 4. Kwetsbaarheid, anomie, autoritarisme en etnocenctrisme TABEL B3.1 SCHAALGEGEVENS INDICATOREN N
items
α Min Max Gemid Std
afw
Etnocentrisme (somschaal 0-100) 5 0,81 0 100 45,68 18,64
Onveiligheidsgevoelens
(somschaal 0-100)
8 0,87 0 100 53,65 20,33
Relatieve deprivatie
(somschaal 0-100)
7 0,87 0 100 38,47 19,88
Wantrouwen tegenover
uitkeringstrekkenden
(somschaal 0-100)
6 0,86 0 100 68,66 17,90
Anomie (somschaal 0-100) 4 0,92 0 100 39,01 21,48
Autoritarisme (somschaal 0-100) 4 0,75 0 100 49,01 20,02 Bron: TOR2006 (Vlamingen tussen 19-81 jaar) TABEL B3.2 BESCHRIJVING OPGENOMEN SCHALEN EN VARIABELEN Min Max Gemid Std
afw
Geslacht (0=man; 1=vrouw) 0 1 0,51 0,50
Opleiding (0=t.e.m. lager secundair onderwijs; 1=vanaf
hoger secundair onderwijs)
0 1 0,52 0,50
Leeftijd (0=19-64 jaar; 1=65-81 jaar) 0 1 0,21 0,41
Economische zekerheid (factorscoreschaal o.b.v. SES,
financiële situatie en economisch toekomstbeeld)
-3,46 2,70 0 1
Sociale kwetsbaarheid (factorscoreschaal o.b.v.
frequentie en steun sociale contacten, en ervaren
eenzaamheid)
-2,17 3,97 0 1
Slechte gezondheid (o.b.v. gezondheidstoestand, (vrees
voor en ervaren) ziekte, beperkingen) (somschaal 0-
100)
0 100 24,58 19,47
Elitaire mediavoorkeur o.b.v. (minst) favoriete tv-
zender, favoriet tijdschrift en vaakst gelezen krant)
(princalsschaal)
-3,07 4,37 -0,15 1,35
Bron: TOR2006 (Vlamingen tussen 19-81 jaar)
16 Bijlagen
Hoofdstuk 6. Het van geen vreemden hebben
De Socio-economische status (SES) van de ouder wordt in kaart gebracht aan de hand van een princals-variabele, welke gebaseerd is op drie karakteristieken: het arbeidsstatuut (7 categorieën), de jobfunctie (6 categorieën) en de werkloosheidservaringen (4 categorieën) van de respondent. TABEL B3.3 COMPONENTLADINGEN VOOR DE PRINCALS SES
Variabele Ladingen
Arbeidsstatuut 0,80
Jobfunctie -0,61
Werkloosheidservaringen 0,76
Eigenwaarde 0,53
De ‘total fit’ geeft de kwaliteit van de oplossing weer. Deze fitmaat, met een minimum van 0 en een maximum van 1, is een maat analoog aan de verklaarde variantie in factoranalyse. Met een total fit van 0,53 hebben we hier dus te maken met een sterk model. Wanneer de coördinaten van de verschillende categorieën wordt weergegeven wordt de inhoudelijke structuur duidelijk. Onderstaande geeft de coördinaten van de verschillende categorieën voor deze ééndimensionale oplossing weer. De as die op basis daarvan kan geconstrueerd worden, kan geïnterpreteerd worden als de mate waarin men een lage SES heeft. Voor de verdere analyses werd deze schaal evenwel omgedraaid, omdat dit naar interpretatie van de gegevens duidelijker is. Een hoge score op deze princals-schaal zal dus een hoge SES betekenen.
Bijlagen 17
TABEL B3.4 CATEGORIELADINGEN VOOR DE SES-PRINCALS Variabele Categorie Categoriecoördinaten
Arbeidsstatuut Werkloos 2,74
Werkloosheidservaring Is meer dan 2 jaar werkloos
geweest
1,63
Arbeidsstatuut Huisman/huisvrouw 1,37
Arbeidsstatuut Langdurig ziek 1,07
Jobfunctie Arbeider 0,97
Werkloosheidservaring Is minder dan 2 jaar werkloos
geweest
0,22
Arbeidsstatuut Loopbaanonderbreking -0,11
Jobfunctie Bediende -0,13
Werkloosheidservaring Is minder dan 1 jaar werkloos
geweest
-0,27
Arbeidsstatuut Gepensioneerd -0,28
Arbeidsstatuut Werkt -0,35
Arbeidsstatuut Andere -0,42
Werkloosheidservaring Is nooit werkloos geweest -0,45
Jobfunctie Zelfstandige -0,48
Jobfunctie Vrij beroep -0,85
Jobfunctie Leidinggevende -0,88
Jobfunctie Ondernemer -1,11
Totale fit 0,53
Hoofdstuk 9. Leraren als rolmodellen voor tolerantie?
TABEL B3.5 VOLLEDIGE MODELLEN: MULTILEVEL ANALYSE 3 NIVEAUS VOOR
ETNOCENTRISME VAN LERAREN OP DE LEERLINGEN:
ONGESTANDAARDISEERDE PARAMETERS, VARIANTIECOMPONENTEN
EN FIT Model 1A B SE T P RHO
Intercept 39,08 1,16 33,64 0,000
VarLEV3 70,44 15,15 4,65 0,000
VarLEV2 42,73 6,24 6,84 0,000 0,15
VarLEV1 353,60 7,62 46,39 0,000 0,09
-2LOG(lh) : 41337,60
18 Bijlagen
Model 1B – MODEL 2 B SE T P RHO
Intercept 25,80 3,51 7,35 0,000
L_ETNO2 0,52 0,13 3,96 0,000
VarLEV3 53,26 12,13 4,39 0,000 0,12
VarLEV2 42,80 6,24 6,86 0,000 0,10
VarLEV1 353,60 7,62 46,39 0,000
-2LOG(lh) : 41324,10
Model 2A B SE T P RHO
Intercept 44,67 1,21 36,87 0,000
Sekse (0=man) -5,31 0,73 -7,27 0,000
Natio (Princals) 3,12 0,31 10,06 0,000
Ses (Princals) 0,04 0,29 0,16 0,876
Entert 1,64 0,31 5,32 0,000
“Dranouter” -2,31 0,31 -7,55 0,000
Cult.Popul. 4,87 0,34 14,35 0,000
Katholiek -2,50 0,95 -2,63 0,009
Vryzinnig -6,95 1,24 -5,61 0,000
Ander geloof -8,34 1,46 -5,70 0,000
Nt. Gelovig -2,44 1,09 -2,23 0,026
VarLEV3 31,45 7,39 4,26 0,000 0,09
VarLEV2 22,28 4,19 5,32 0,000 0,06
VarLEV1 311,70 6,76 46,11 0,000
-2LOG(lh) : 39951,50
Model 2B – MODEL 3 B SE T P RHO
Intercept 36,78 2,76 13,31 0,000
Sekse (0=man) -5,24 0,73 -7,21 0,000
Natio (Princals) 3,10 0,31 10,01 0,000
Ses (Princals) 0,07 0,29 0,24 0,810
Entert 1,63 0,31 5,28 0,000
“Dranouter” -2,33 0,31 -7,61 0,000
Cult.Popul. 4,83 0,34 14,23 0,000
Katholiek -2,48 0,95 -2,60 0,009
Vryzinnig -6,90 1,24 -5,57 0,000
Ander geloof -8,35 1,46 -5,71 0,000
Nt. Gelovig -2,42 1,09 -2,21 0,027
L_ETNO2 0,31 0,10 3,16 0,002
VarLEV3 25,55 6,33 4,04 0,000 0,07
VarLEV2 22,43 4,20 5,34 0,000 0,06
VarLEV1 311,70 6,76 46,12 0,000
-2LOG(lh) : 39942,40
Bijlagen 19
Model 3A B SE T P RHO
Intercept 40,48 1,27 31,75 0,000
Sekse (0=man) -5,29 0,71 -7,40 0,000
Natio (Princals) 3,14 0,31 10,19 0,000
Ses (Princals) 0,26 0,29 0,89 0,371
Entert 1,55 0,31 5,04 0,000
“Dranouter” -2,27 0,31 -7,42 0,000
Cult.Popul. 4,42 0,35 12,82 0,000
Katholiek -2,45 0,95 -2,59 0,010
Vryzinnig -6,94 1,23 -5,62 0,000
Ander geloof -8,55 1,46 -5,86 0,000
Nt. Gelovig -2,47 1,09 -2,26 0,024
BSO-lln 9,40 1,32 7,13 0,000
TSO-lln 6,73 1,19 5,67 0,000
VarLEV3 18,90 5,03 3,76 0,000 0,05
VarLEV2 19,55 3,92 4,98 0,000 0,06
VarLEV1 311,30 6,74 46,15 0,000
-2LOG(lh) : 39903,70
Model 3B – MODEL 4 B SE T P RHO
Intercept 36,95 2,49 14,86 0,000
Sekse (0=man) -5,23 0,71 -7,32 0,000
Natio (Princals) 3,13 0,31 10,14 0,000
Ses (Princals) 0,27 0,29 0,93 0,350
Entert 1,55 0,31 5,02 0,000
“Dranouter” -2,28 0,31 -7,46 0,000
Cult.Popul. 4,42 0,35 12,82 0,000
Katholiek -2,43 0,95 -2,56 0,010
Vryzinnig -6,92 1,23 -5,61 0,000
Ander geloof -8,54 1,46 -5,86 0,000
Nt. Gelovig -2,45 1,09 -2,25 0,025
BSO-lln 9,02 1,38 6,54 0,000
TSO-lln 6,35 1,21 5,25 0,000
L_ETNO2 0,19 0,11 1,82 0,069
VarLEV3 17,67 4,87 3,70 0,000 0,05
VarLEV2 19,44 3,89 4,94 0,000 0,06
VarLEV1 311,30 6,75 46,16 0,000
-2LOG(lh) : 39900,90
20 Bijlagen
Model 5 B SE T P RHO
Intercept 42,70 2,60 16,41 0,000
Sekse (0=man) -5,15 0,71 -7,21 0,000
Natio (Princals) 3,12 0,31 10,13 0,000
Ses (Princals) 0,27 0,29 0,95 0,345
Entert 1,54 0,31 5,02 0,000
“Dranouter” -2,28 0,31 -7,46 0,000
Cult.Popul. 4,44 0,34 12,88 0,000
Katholiek -2,48 0,95 -2,61 0,009
Vryzinnig -6,95 1,23 -5,63 0,000
Ander geloof -8,50 1,46 -5,83 0,000
Nt. Gelovig -2,48 1,09 -2,27 0,023
A_LK ETNO -0,11 0,11 -1,00 0,317
B_LK ETNO 0,24 0,09 2,82 0,005
T_LK ETNO 0,17 0,09 1,92 0,045
VarLEV3 16,94 4,68 3,62 0,000 0,05
VarLEV2 19,90 3,95 5,04 0,000 0,06
VarLEV1 311,20 6,74 46,15 0,000
-2LOG(lh) : 39899,80
Bijlagen 21
Hoofdstuk 10. Burgerschapsvorming en etnocentrisme
Items voor de schaal politieke kennis voor de leerlingen van de derde graad Welke partij is tegen het homohuwelijk? (er is slechts één juist antwoord, kruis het juiste antwoord aan)
□ SP.a □ VLD ■ Vlaams Belang □ Groen! □ Weet niet
Welke partij legt sterk de nadruk op milieu? (er is slechts één juist antwoord, kruis het juiste antwoord aan)
□ CD&V ■ Groen! □ VLD □ Vlaams Belang □ Weet niet
Hoe heet de Vlaamse minister-president? (er is slechts één juist antwoord, kruis het juiste antwoord aan)
□ Jean-Luc Dehaene □ Elio Di Rupo ■ Yves Leterme □ Guy Verhofstadt □ Weet niet
Tot welke partij behoort de Vlaamse minister-president? (er is slechts één juist antwoord, kruis het juiste antwoord aan)
□ VLD ■ CD&V □ SP.a □ Vlaams Belang □ Weet niet
Wat is de naam van de voorzitter van de Kamer van volksvertegenwoordigers? (er is slechts één juist antwoord, kruis het juiste antwoord aan)
□ Yves Leterme □ Norbert De Batselier □ Marleen Vanderpoorten ■ Herman De Croo □ Weet niet
22 Bijlagen
Hoofdstuk 11. Dragen open scholen bij tot open leerlingen?
TABEL B3.6 BESCHRIJVING OPGENOMEN SCHALEN EN VARIABELEN Min Max Gemid Std
afw
Etnocentrisme (somschaal 0-100) 0 100 38,62 23,18
Leerjaar (0=leerling in het 4de jaar; 1=leerling in het
6de jaar)
0 1 0,51 0,50
Geslacht (0=jongen; 1=meisje) 0 1 0,53 0,50
Leerling in bso (0=neen; 1=ja) 0 1 0,17 0,38
Leerling in tso (0=neen; 1=ja) 0 1 0,34 0,47
Opleiding ouders (0=beide ouders ten hoogste een
diploma secundair onderwijs; 1=minstens één van de
ouders een diploma hoger onderwijs)
0 1 0,49 0,50
Ervaring schoolklimaat (2e orde somschaal 0-100
o.b.v. open klasklimaat, open schoolklimaat, positieve
evaluatie werking en leden leerlingenraad,
schoolwelbevinden)
3,13 95,83 51,19 11,42
Inspraak thema’s leefwereld school 0 4 1,75 1,22
Inspraak thema’s leerwereld school 0 6 1,11 1,46
Lidmaatschap leerlingenraad (0=neen; 1=ja) 0 1 0,08 0,27
Deelname sociale extracurriculaire activiteiten
(0=neen; 1=ja)
0 1 0,28 0,45
Lidmaatschap sociale verenigingen (0=neen; 1=ja) 0 1 0,36 0,48
Lidmaatschap ontspanningsverenigingen (0=neen;
1=ja)
0 1 0,56 0,50
Lidmaatschap culturele verenigingen (0=neen; 1=ja) 0 1 0,40 0,49
Ervaring schoolklimaat x bso (interactie-effect) -
48,07
38,71 -0,10 5,01
Ervaring schoolklimaat x tso (interactie-effect) -
47,02
32,40 -0,38 6,69
Bron: TOR2000
Bijlagen 23
Hoofdstuk 13. Och ’t is maar tv
De relaties tussen de verschillende aspecten van het tv-gebruik In deze bijlage documenteren we een aantal in de tekst vermelde verbanden tussen de verschillende aspecten van het tv-gebruik en het opleidingsniveau met empirisch materiaal. Inzicht in deze relaties is nodig om het verband tussen etnische vooroordelen en het tv-gebruik te begrijpen. We starten met de duur van het tv-gebruik. Deze is over de periode 1966-2005 in het algemeen met bij de 40 minuten toegenomen. Minstens zo belangrijk is dat die toename bijna dubbel sterk is voor laagopgeleiden in vergelijking met hoogopgeleiden. TABEL B3.7 AANTAL UREN TV KIJKEN NAAR OPLEIDINGSNIVEAU OVER DE TIJD
(GEGEVENS VOOR EEN WEEKDAG; ALLEEN VOOR MENSEN DIE EEN TV
BEZITTEN) Opleiding / Tijdstip 1966 1999 2005
Lager geschoold 1:31 2:32 2:25
Middelbaar geschoold 1:09 1:47 2:00
Hoger geschoold 0:51 1:24 1:26
Totaal 1:21 1:59 2:01 Nationale data: • 1966: Belgisch tijdsbudgetonderzoek 1966 • 1999: Belgisch tijdsbudgetonderzoek 1999 uitgevoerd door het NIS. • 2005: Belgisch tijdsbudgetonderzoek 1999 uitgevoerd door het NIS.
Die toename hoeft weinig te verwonderen aangezien de tv in 1966 nog in volle opmars was. De laatste anderhalve decennia kreeg de tv het gezelschap van de computer en het internet. Regelmatig wordt dan ook de vraag gesteld of tv-kijken niet aan belang inboet ten bate van het gebruik van het internet en de computer. Op basis van de SCV-databanken berekenden we de evolutie van het tv-kijken in de periode 1996-2006. Telkens splitsten we het tv-gebruik ook uit naar opleidingsniveau. Tabel B3.8 illustreert twee zaken. Ze toont, ten eerste, dat er een duidelijk negatief verband bestaat het opleidingsniveau en de duur van het tv-kijken1. Laagopgeleiden kijken gemiddeld per dag meer dan een uur langer tv dan de hoogst opgeleiden. Zij toont, ten tweede, dat er in de periode waarin het internet een spectaculaire opmars maakte de duur van het tv-kijken niet eenduidig is afgenomen, ook niet als men het per opleidingsniveau bekijkt.
1 Zie Vergeer, Coenders en Scheepers (2008) voor een internationale vergelijking op dat vlak.
24 Bijlagen
De variaties die er zijn vertonen geen systematiek en zijn bovendien identiek voor de verschillende opleidingsniveaus. TABEL B3.8 MEDIAGEBRUIK OVER DE TIJD VOOR DE RECENTERE PERIODE.
GEMIDDELD AANTAL UREN TV-KIJKEN PER DAG NAAR
OPLEIDINGSNIVEAU Jaar Totaal Hoogopgeleiden Midden
opgeleiden
Laagopgeleiden
Week Wknd Week Wknd Week Wknd Week Wknd
1996 2,54 2,96 1,99 2,27 2,31 2,86 2,95 3,41
1997 2,21 2,78 1,62 2,08 2,07 2,66 2,76 3,32
1998 / / / / / / / /
1999 2,32 2,97 1,65 2,21 2,22 2,61 2,77 3,67
2000 2,18 2,78 1,52 2,16 1,99 2,63 2,86 3,35
2001 2,52 2,94 1,82 2,26 2,46 2,96 3,08 3,43
2002 2,30 2,87 1,62 2,17 2,19 2,83 2,93 3,44
2003 2,45 2,89 1,67 2,27 2,38 2,90 3,15 3,38
2004 / / / / / / / /
2005 2,69 2,99 1,80 2,05 2,76 3,22 3,53 3,60
2006 2,45 2,98 1,70 2,14 2,33 2,90 3,29 3,82 Bron: SCV-surveys 1996-2006 Mediagebruik is in 2004 niet bevraagd en voor 1998 is de codering onbekend Opleidingsniveau: Hoog (hoger onderwijs), Midden (Hoger secundair onderwijs), Laag (max. Lager secundair onderwijs)
Het diverser worden van het medialandschap verscherpte de interesse in de aard van het tv-gebruik. Op het laagste niveau heeft dat betrekking op de specifieke programma’s waarnaar mensen kijken. In de databank Welzijn 2006 beoordeelden respondenten 24 tv-programma’s. Een factoranalyse leverde zes factoren met eigenwaarde groter dan één op. Na oblieke rotatie bleken een aantal dimensies die inhoudelijk goed bij elkaar aansluiten, onderling erg sterk te correleren. Een nieuwe factoranalyse met drie factoren leverde een goed interpreteerbare oplossing op die 42,7 procent van de variantie vatten, wat gezien het groot aantal indicatoren uitstekend is (tabel B3.9). De eerste dimensie benoemen we als ‘entertainment’. Ze omvat zowel een voorkeur voor binnenlandse als buitenlandse soaps, quiz- en datingprogramma’s. Ze verschilt inhoudelijk sterk van de tweede die we als ‘infotainment’ bestempelen en verwijst naar journaals en duidingprogramma’s. In de derde herkent men vooral een jongere versie van de entertainment factor. De gevonden structuur stemt goed overeen met deze gevonden in ander onderzoek (o.a. Van Den Bulck, 1995;
Bijlagen 25
Siongers & Stevens, 20022). De dimensies hangen onderling matig tot sterk samen. Vooral de entertainmentfactor en zijn jongere versie correleren goed wat betekent dat er zich in de programmavoorkeur ruwweg een tweedeling voortdoet die de tv als informatiebron onderscheidt van de tv als amusementsbron. Die vaststelling is een eerste steun voor de stelling dat mensen niet alleen verschillen in de tijd die ze besteden aan tv-kijken en in de zenders of programma’s waar ze naar kijken, maar ook in de wijze waarop ze naar tv kijken. De positieve correlatie tussen de twee varianten van de entertainmentfactor komt tot stand via de duur dat men aan tv-kijken spendeert. De beide entertainmentdimensies zijn sterk verbonden met een commerciële zendervoorkeur (de verklaarde variantie van de dummy zendervoorkeur bedraagt respectievelijk 15,1 en 12,6 procent; resultaten niet getoond). De infotainmentfactor hangt samen met een voorkeur voor publieke zenders maar de verklaringskracht van de zendervoorkeur is aanzienlijk lager in vergelijking met de entertainmentdimensie (Eta²: 3,9 procent).
2 Siongers en Stevens (2002: 70-72) geven ook weer hoe de programmavoorkeuren, zowel van jongeren als van hun ouders, passen binnen een breder smaakpatroon. Voor de intergenerationele overdracht van smaken zie ook Siongers (2007).
26 Bijlagen
TABEL B3.9 EXPLORATIEVE FACTORANALYSE OP VOORKEUREN VOOR
VOORKEUREN VOOR 24 TV-PROGRAMMA’S (N=1688) Tv-programma’s / genres Factor
1
Factor
2
Factor
3
Vlaamse soaps (Thuis, Familie, …) 0,75 -0,06 -0,22
Shows (Rad van Fortuin, …) 0,71 -0,11 0,01
Buitenlandse soaps (Mooi en meedogenloos, Buren, …) 0,57 -0,21 0,13
Quizprogramma’s (Wie wordt multimiljonair, Blokken) 0,54 0,22 -0,06
Datingprogramma’s (Blind data, Temptation Island, …) 0,51 -0,12 0,27
Kookprogramma’s 0,47 0,11 0,08
Muziek en dansprogramma’s 0,46 0,03 0,16
Vlaamse series (Witse, Flikken, …) 0,43 0,14 -0,11
Reality TV- het leven van de mensen veranderen (Beautiful,
Supernanny, De kleren maken de man, …)
0,41 -0,02 0,38
Reality TV- het leven van de gewone man (het leven zoals
het is, de bevalling, …)
0,39 0,25 0,17
Documentaires (Panorama, Over Leven, …) -0,09 0,66 0,03
Human interest programma’s (Koppen, Telefacts, …) 0,10 0,64 0,04
Klein-nieuws programma’s (Man Bijt Hond, …) 0,16 0,62 -0,06
Praatprogramma’s (De Laatste Show, …) -0,01 0,56 -0,04
Journaal, actualiteits- en duidingsprogramma’s (Terzake,
Morgen Beter, Polspoel & Desmet, …)
-0,15 0,51 -0,16
Satirische programma’s (de rechtvaardige rechters, …) -0,13 0,48 0,24
Natuur en Dierenprogramma’s 0,15 0,41 0,05
Humoristische programma’s (Het abc van de VRT, Chris en
co, …)
0,17 0,38 0,23
Misdaadprogramma’s – reality (Patrouille, Koppen-
justitie…)
0,18 0,35 0,31
Spannende series (Lost, 24, …) -0,10 -0,01 0,74
Comedyreeksen/ Familiereeksen (Friends, …) -0,01 -0,05 0,69
Misdaad- en detectievereeksen- fictie (CSI Miami, Taggert,
…)
-0,08 0,02 0,58
Reality TV- avontuur (Expeditie Robinson, …) 0,11 0,09 0,42
Tekenfilmreeksen 0,12 0,01 0,35
Eigenwaarde
% Verklaarde variantie
5,31
22,12
2,83
11,78
2,12
8,83 Bron: Welzijn 2006 Principal Axis Factoring met oblieke rotatie Eigenwaarde 4de, 5de en 6de factor respectievelijk: 1,35; 1,22; 1,17
Bijlagen 27
Een verschil in de rol die tv in het leven van mensen speelt gaat verder dan alleen een verschil in gebruik. Het gaat ook over de plaatst die de tv inneemt in de het dagdagelijkse leven van verschillende sociale groepen (Lembo, 2000:118-120). In de databank van het steunpunt Re-creatief Vlaanderen werden acht items opgenomen die peilden naar de wijze waarop mensen tv-kijken. Deze dimensies laten zich herleiden tot drie dimensies die we als respectievelijk, informatiezoekers, gewoonte- en combinatiekijkers zouden bestempelen. TABEL B3.10 EXPLORATIEVE FACTORANALYSE OP ITEMS DIE VERWIJZEN NAAR DE
AARD VAN HET MEDIAGEBRUIK EN DE MOTIVATIE OM TE TV TE
KIJKEN. Item Factor 1 Factor 2 Factor 3
Ik kijk voornamelijk televisie omdat ik mij wil
informeren over de actualiteit.
0,80 -0,13 -0,05
Ik denk vaak na over wat ik zie in het
televisiejournaal.
0,72 -0,02 0,08
De televisie is voor mij een betrouwbare bron aan
informatie
0,61 0,38 0,02
De televisie wordt elke dag ongeveer op hetzelfde
tijdstip aangezet en dan blijf ik lange tijd kijken.
0,16 0,74 -0,06
Ik kijk voornamelijk televisie omdat ik het gewoon
ben.
0,00 0,74 -0,01
Ik zet de televisie enkel aan als er een programma is
dat ik wil zien.
0,35 -0,53 -0,11
Tijdens het televisiekijken lees ik vaak een boek,
krant of tijdschrift
0,06 -0,12 0,86
Televisiekijken combineer ik vaak met andere
bezigheden.
-0,01 0,09 0,83
Eigenwaarde
% verklaarde variantie
1,71
21,35
1,66
20,72
1.32
16,46 Bron: Databank Re-creatief Vlaanderen 2003 (N=1625) Principal Axis Factoring met oblieke rotatie
Hoe verhouden deze dimensies zich tot de aard van het mediagebruik (tabel B3.11)? In de databank van recreatief Vlaanderen werd de mediavoorkeur op een licht verschillende wijze bevraagd in vergelijking met de meer gangbare wijze bij TOR. Respondenten dienden aan te geven hoe vaak ze naar bepaalde zenders keken. De duur en aard van het mediagebruik werd zo simultaan bevraagd. Een exploratieve factoranalyse voor de zenders Een, Canvas, VTM, Kanaal2 en VT4 leverde 2 negatief gecorreleerde (-0,20) factoren op die de commerciële zenders van de publieke omroepen scheiden. Als we nu de
28 Bijlagen
zendervoorkeur voorspellen aan de hand van de wijze waarop mensen naar tv kijken, levert dat ons een beter beeld op van wat een bepaalde zendervoorkeur (die we in veel meer databanken hebben) precies betekent. We nemen ook het opleidingsniveau op. TABEL B3.11 REGRESSIEANALYSE ZENDERVOORKEUR VOORSPELT OP BASIS VAN DE
WIJS VAN HET TV-GEBRUIK Publieke zenders Tv-
zenders
Commerciële Tv-
zenders
β β
Opleiding (0= Lager Secundair
onderwijs of minder)
Ref. Cat. Ref. Cat.
Hoger Secundair Onderwijs 0,19 *** -0,02
Hoger Onderwijs 0,31 *** -0,18 ***
Informatiezoekers 0,16 *** -0,13 ***
Gewoontekijkers -0,01 0,32 ***
Combinatiekijkers 0,04 0,04
Adjusted R²
Adjusted R² indien alleen voor
opleiding gecontroleerd wordt
12,20%
5,50%
16,70%
9,70%
Bron: Databank Re-creatief Vlaanderen 2003 (N: 1.625) Significantieniveaus: ***p<0,001; **p<0,01; *p<0,05
Dat levert een aantal interessante vaststellingen op. Ten eerste kan men aan de hand van het opleidingsniveau en het type kijkgedrag de voorkeur voor commerciële zenders merkelijk beter voorspellen in vergelijking met de publieke zenders. Indien we de beta’s voor het opleidingsniveau vergelijken over het type zenders, valt vervolgens op dat de verschillen tussen de opleidingsniveaus veel kleiner zijn met betrekking tot de commerciële zenders in vergelijking met de publieke zenders, indien men controleert voor het type kijkgedrag. Gecontroleerd voor opleidingsniveau kijken vooral informatiezoekers naar de publieke zenders en gewoontekijkers naar commerciële zenders. De rol van gewoontekijken is wel ongeveer dubbel zo belangrijk voor het kijken naar commerciële zenders in vergelijken met deze van de informatiezoekers voor het kijken naar publieke zenders. Tv-consumptie: een bewuste activiteit? Als tv-consumptie zo’n belangrijke plaats in het leven van mensen inneemt en duidelijk samenhangt met burgerschapshoudingen en sociale kenmerken zoals
Bijlagen 29
het opleidingsniveau, wordt het ook interessant na te gaan in welke mate mensen inzicht hebben in deze structurering zoals men ze als onderzoeker vaststelt. Voor zover ons bekend bestaat hierover geen kwantitatief onderzoeksmateriaal. Aan de studenten die starten aan het universitair onderwijs van de VUB in de richting humane wetenschappen, werd in 2007 gevraagd op een schaal van 0 (laag)-10 (hoog) aan te geven met welk opleidingsniveau ze de kijkers van de verschillende zenders associeerden. Dat gebeurde aan het einde van de vragenlijst. Hun persoonlijke zendervoorkeur werd eerder aan het begin van de vragenlijst bevraagd. Tussen beide vragen lag een groot aantal items over totaal andere onderwerpen zodat we associaties zo beperkt mogelijk houden. TABEL B3.12 ASSOCIATIES TUSSEN HET OPLEIDINGSNIVEAU EN DE
ZENDERVOORKEUR (N=647) Canvas Een Ka2 VT4 VTM
Ik associeer dit niet met een
bepaald opleidingsniveau
18,1%
(122)
20,8%
(143)
25,1%
(172)
24,7%
(169)
19,7%
(135)
Naar Beste zender
Een of Canvas (279) 13,2%
(55)
15,1%
(42)
20,7%
(57)
19,9%
(55)
15,2%
(42)
VTM (25) 24,0%
(6)
20,0%(5) 24,0%
(6)
24,0%
(6)
24,0%
(6)
Kanaal Twee/ VT4/ Vijftv (210) 17,5%
(42)
21,3%
(52)
25,9(64) 26,4
(65)
20,4
(50)
Gemiddelde (laag 0 – 10 hoog)
Totaal (N: 647) 5,96
(552)
5,33
(543)
4,01
(512)
3,98
(516)
3,41
(549)
Naar beste zender (n)
Een of Canvas (279) 6,13
(237)
5,34
(232)
3,76
(218)
3,68
(222)
2,92
(234)
VTM (25) 6,16
(19)
5,20 (20) 4,32
(19)
4,32
(19)
4,63
(19)
KanaalTwee/ VT4/ Vijftv (210) 5,87
(166)
5,46
(161)
4,33
(153)
4,34
(153)
3,73
(164) Bron: studentenpoll 2007
Aan de studenten werd expliciet de mogelijkheid geboden aan te geven dat ze de betrokken zenders niet associeerden met een bepaald opleidingsniveau (eerste deel tabel). Afhankelijk van de specifieke zender opteert een vijfde tot een vierde van de studenten voor die antwoordmogelijkheid. Opvallend is dat voor de klassieke zenders zoals Canvas, Een of VTM dit percentage ongeveer 5
30 Bijlagen
procentpunten lager ligt in vergelijking met de zenders Ka2 (nu 2BE) of VT4. Deze laatsten programmeren veel buitenlandse soaps, realityprogramma’s en films aan. Het betreffen ook zenders die een wat jonger publiek aanspreken wat zich meteen vertaalt in een groter percentage van de studenten die geen duidelijke link met het opleidingsniveau zien. Afhankelijk van de zendervoorkeur varieert ook het percentage dat tv-zenders niet associeert met een bepaald opleidingsniveau. Mensen die Een of Canvas als beste zender kozen, geven in relatieve zin minder aan dat ze de zendervoorkeur niet (kunnen) associëren met een bepaald opleidingsniveau. De overgrote meerderheid van de studenten kan zich wél een beeld schetsen van het gemiddelde opleidingsniveau van de kijkers van de betrokken zenders (tweede deel tabel). Uit hun oordeel kunnen we afleiden dat de empirische vastgestelde patronen in het mediagebruik ook gekend zijn bij het brede publiek. Studenten weten dat Een en vooral Canvas een hoger opgeleid publiek aantrekt dan Ka2, VT4 en vooral VTM. Opvallend is dat als we dit uitsplitsen naar eigen kijkgedrag de verschillen meer uitgesproken zijn voor de studenten die Canvas of Een als favoriete zender aanduiden. Indien daarentegen de favoriete zender van de studenten VTM is, ligt het geschatte opleidingsniveau waarmee men de zenders associeert opvallend dichter bij elkaar. Dat gaat in ook, zij het dan in wat mindere mate, op voor studenten die Ka2 of VT4 als beste zender aangaven.
Hoofdstuk 14. Etnocentrisme, smaak en symbolische grenzen
TABEL B3.13 CULTURELE SMAKEN: STRUCTUURMATRIX VAN DE
FACTORANALYSES (PRINCIPAL AXIS FACTORING, OBLIEKE ROTATIE) High-
brow
Macho Amusement
(inverse)
Alternatief Roots
Klassieke muziek 0,65 -0,05 -0,03 0,30 0,19
Seventies muziek 0,64 -0,13 -0,12 0,40 0,33
Sixties’ muziek 0,64 -0,13 -0,13 0,40 0,33
Folk / wereldmuziek 0,62 -0,13 -0,08 0,37 0,16
Jazz/blues 0,60 -0,04 -0,01 0,37 0,33
Journaal, actualiteit- en
duidingsprogramma’s
0,58 0,04 -0,04 0,12 0,02
Politieke films 0,53 0,17 0,01 0,25 0,15
Kleinkunst 0,51 -0,10 -0,07 0,37 0,19
Franse chansons 0,46 -0,00 -0,25 0,24 0,16
Cultfilms 0,46 0,12 0,05 0,26 0,18
Bijlagen 31
Films over sociale problemen 0,43 -0,15 -0,29 0,12 0,38
Praatprogramma’s 0,43 0,02 -0,29 0,07 0,13
Filmmuziek 0,42 -0,01 -0,35 0,19 0,40
‘klein nieuws’ programma’s 0,40 0,05 -0,14 0,16 0,08
Tekenfilms 0,32 0,23 -0,18 0,13 0,25
Gevechtfilms -0,05 0,71 -0,15 0,06 -0,08
Avonturenfilms 0,06 0,63 -0,13 0,06 0,06
Science fiction films 0,02 0,60 0,01 0,14 0,17
Erotische films -0,11 0,56 -0,21 0,08 -0,19
Erotische reeksen -0,14 0,55 -0,26 0,07 -0,19
SF and fantasy reeksen -0,04 0,54 -0,05 0,11 0,24
Misdaad- en politiefilms 0,19 0,54 -0,18 0,09 0,08
Horror fillms -0,20 0,49 -0,09 0,07 0,31
Oorlogfilms 0,30 0,48 0,06 0,21 -0,04
Reality TV -0,14 0,46 -0,41 -0,07 0,00
Thrillers -0,10 0,44 -0,05 0,08 0,36
Techno -0,16 0,42 -0,26 -0,05 0,10
Komische films 0,03 0,40 -0,28 0,00 0,11
Sportmagazines (op TV) 0,12 0,37 -0,17 0,07 -0,18
Misdaad- en advocatenseries 0,17 0,36 -0,31 0,08 0,21
Tekenfilmreeksen 0,24 0,28 -0,17 0,12 0,21
Trance/ambient 0,01 0,27 -0,18 0,01 0,22
Koppelprogramma’s -0,04 0,11 -0,69 -0,04 0,15
Shows 0,10 0,25 -0,62 0,03 0,03
Quizzen 0,07 0,21 -0,61 -0,03 0,03
Buitenlandse soaps 0,04 0,05 -0,58 -0,03 0,22
Vlaamse soaps 0,08 0,09 -0,57 0,02 -0,06
Hitparademuziek 0,12 0,05 -0,53 0,00 0,27
Tien om te zien - muziek 0,23 0,09 -0,52 0,15 0,02
Romantische films 0,24 -0,07 -0,50 0,01 0,39
Human-interest programma’s 0,05 0,23 -0,49 -0,06 0,08
House -0,23 0,41 -0,45 -0,18 0,05
Hardcore – gabber -0,21 0,34 -0,38 0,04 -0,03
Disco 0,33 0,08 -0,35 0,15 0,28
Schlagers 0,08 0,11 -0,31 0,15 0,09
Hard rock 0,17 0,08 0,07 0,81 0,09
Heavy metal 0,12 0,13 0,00 0,78 0,05
Punk 0,26 0,02 0,08 0,76 0,17
Alternatieve gitaar/grunge 0,39 -0,05 0,11 0,73 0,19
Rock 0,43 -0,03 0,08 0,66 0,26
32 Bijlagen
Vlaamse rock 0,44 -0,02 -0,10 0,56 0,08
Hardcore gitaar 0,01 0,23 -0,19 0,48 0,06
New wave 0,23 0,13 -0,20 0,36 0,28
Soul/R&B 0,25 0,01 -0,13 0,17 0,61
Rap, hip hop 0,20 0,08 -0,08 0,23 0,53
Reggae 0,39 0,02 0,02 0,33 0,50
Funk 0,30 0,02 -0,13 0,38 0,45
Psychologische films 0,36 0,07 -0,11 0,14 0,43
Engelstalige
comedyreeksen/familiereeksen
-0,07 0,22 -0,26 0,01 0,37
Ska 0,30 -0,07 -0,05 0,36 0,37
Raï 0,30 -0,09 -0,14 0,22 0,32
Eigenwaarden 8,88 6,35 4,08 2,49 2,44
% Verklaarde variantie 14,56 10,42 6,69 4,08 4,00
TABEL B3.14 AUTONOMIE: FACTORLADINGEN EN CRONBACH’S ALFA Jongeren Ouders
Ladingen Alfa Ladingen Alfa
Ik wil kunnen doen en laten wat ik zelf wil 0,66 0,73 0,65 0,73
Jezelf zijn betekent: geen rekening moeten
houden met de samenleving
0,50 0,75 0,50 0,75
Ik wil van niemand afhankelijk zijn 0,58 0,74 0,60 0,73
Ik wil niet aan regels gebonden zijn 0,72 0,71 0,72 0,71
In onze samenleving worden aan de vrijheid
van het individu te veel beperkingen
opgelegd
0,55 0,74 0,53 0,75
Ik doe in de eerste plaats mijn eigen zin. Wat
de anderen daarvan denken kan mij niet veel
schelen
0,60 0,74 0,60 0,74
Ik wil zelf kunnen uitmaken wat mag en niet
mag
0,69 0,72 0,69 0,72
Jezelf zijn betekent: onafhankelijk zijn 0,58 0,74 0,57 0,74
Eigenwaarde 3,01 3,01
Verklaarde variantie 37,61 37,56
Cronbach’s alpha 0,76 0,76
De constructie van de princals variabele ‘socio-economische status’ (SES) werd reeds toegelicht in de bijlagen voor hoofdstuk 6.